Cooltura Issue 731 by Cooltura

P O L I S H W E E K LY o _ ( )

N 12 73 1 2 2 marca 2018

JAK SPĘDZIĆ ŚWIĘTA?

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 1

19/03/2018 16:51:34

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 2

19/03/2018 16:51:35

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 3

19/03/2018 16:51:37

TEMAT NUMERU Dariusz A. Zeller

Wesołego Alleluja!

Naród bez tradycji nie ma przyszłości. Pielęgnowanie obyczajów utrzymuje narodową tożsamość. Naszym obowiązkiem wobec dzieci, zwłaszcza na emigracji, jest dopilnowanie, aby wiedziały, skąd pochodzą i dlaczego są Polakami. Wielkanoc to doskonała okazja, aby lekcji tradycji stało się zadość. Obserwując chłodnym okiem mieszkańców Londynu można by stwierdzić, że wszelkie przejawy tradycji to komercyjne odpowiedzi sklepów na potrzeby klientów. A przecież Wielkanoc to jedna z najpiękniejszych tradycji w katolickim kalendarzu, która przypomina nam, że wszystko ma swój początek i koniec, a śmierć wcale nie oznacza końca niczego. Wielki Tydzień zaczyna się w Polsce Niedzielą Palmową. Kiedyś nazywano ją kwietną lub wierzbną. Palemki – rózgi wierzbowe, gałązki bukszpanu, malin, porzeczek – ozdabiano kwiatkami,

04 | Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 4

Wielkanocny okres Zmartwychwstania Pańskiego ma wymiar szczególny. W gronie najbliższych mamy wówczas okazję uczcić najstarsze i najważniejsze ze świąt chrześcijańskich, upamiętniające męczeńską śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. To także czas zadumy i zastanowienia, wielkosobotniego święcenia pokarmów, uczestnictwa w wielkanocnych nabożeństwach i adoracji krzyża. Czas kultywowania tradycji, która na emigracji zyskuje szczególnego, bardzo osobistego znaczenia.

mchem, ziołami, kolorowymi piórkami. Palemkami biło się nią lekko domowników, by zapewnić im szczęście na cały rok. Połknięcie bazi wróżyło zdrowie i bogactwo. Włożone za obraz lub do wazonów palemki chroniły mieszkanie przed nieszczęściem i złośliwością sąsiadów. Ważnym dniem Wielkiego Tygodnia jest Wielka Środa. Chłopcy topili tego dnia Judasza zrobionego ze słomy i starych ubrań, wcześniej wlekąc na łańcuchach po całej okolicy. Przy drodze ustawiali się gapie, którzy okładali kukłę kijami. Na koniec wrzucano „zdrajcę” do wody. Kiedy milkły kościelne dzwony, rozlegał się dźwięk kołatek. Obyczaj ten był okazją do urządzania psot. Młodzież biegała po mieście z grzechotkami, hałasując i strasząc przechodniów. Do dziś zachował się zwyczaj obdarowywania dzieci w Wielkim Tygodniu grzechotkami. A kogo przyłapano na braku postu, mógł oberwać srogo. Inną nazwą kołatek

19/03/2018 16:51:38

są „tarapaty”, stąd też powiedzenie „wpaść w tarapaty”. Ostatnie dwa dni postu były wielkim przygotowaniem do święta. W te dni robiono „pogrzeb żuru” – potrawy spożywanej przez cały post. Kiedy więc zbliżał się czas radości i zabawy, sagany żuru wylewano na ziemię lub oblewano nim drzwi pięknych panien. W równie widowiskowy sposób rozstawano się też ze śledziem – kolejnym symbolem Wielkiego Postu. Z wielką radością i satysfakcją „wieszano” go, czyli przybijano rybę do drzewa. W ten sposób karano śledzia za to, że przez sześć niedziel „wyganiał” z jadłospisu mięso. Wielka Sobota była dniem radosnego oczekiwania. Koniecznie należało tego dnia poświęcić koszyczek (wielki kosz) z jedzeniem. Nie mogło w nim zabraknąć baranka (symbolu Chrystusa Zmartwychwstałego), mięsa i wędlin (na znak, że kończy się post). Święcono też chrzan, – bo „gorycz męki Pańskiej i śmierci zostały zwyciężone przez słodycz zmartwychwstania”, masło – oznakę dobrobytu – i jajka – symbol narodzenia. Święconkę jadło się następnego dnia, po rezurekcji. Tego dnia święcono też wodę. W Wielką Niedzielę poranny huk petard i dźwięk dzwonów miał obudzić śpiących w Tatrach rycerzy, poruszyć zatwardziałe serca skąpców i złośliwych sąsiadów. Po rezurekcji zasiadano do świątecznego śniadania. Najpierw dzielono się jajkiem. Na stole nie mogło zabraknąć baby wielkanocnej i dziada – czyli mazurka. I w końcu lany poniedziałek, śmigus-dyngus, święto lejka – to zabawa, którą wszyscy doskonałe znamy. Oblewać można było wszystkich i wszędzie. Zmoczone tego dnia panny miały większe szanse na zamążpójście. A jeśli któraś się obraziła – to nieprędko znalazła męża. Wykupić się można było od oblewania pisanką – stąd każda panna starała się, by jej kraszanka była najpiękniejsza. Niektórzy twierdzą, że zwyczaj wzajemnego oblewania się wodą w poniedziałek wielkanocny pochodzi z Jerozolimy, gdzie przeciwnicy chrześcijaństwa mieli jakoby przy pomocy wody rozpędzać wiernych, zbierających się w celu rozpamiętywania zmartwychwstania Chrystusa. Inni widzą w tym symbol masowego chrztu, obmycia z grzechu i odrodzenia do nowego życia. Co się jeszcze tyczy Wielkanocy – mimo swej ruchomości, do wyznaczenia daty wiosennego święta nie potrzeba kalendarza. Wystarczy bacznie obserwować nieboskłon z pierwszą wiosenną pełnią Księżyca, posłużyć się matematycznymi wyliczeniami Metodą Gaussa czy wreszcie, co może zabrzmieć raczej trywialnie i wydać się dziecinnie proste, wybrać się na zakupy. A zastępy zajączków, króliczków i baranków, zalewających sklepowe przestrzenie, to bowiem jasna i czytelna przesłanka, że okres Postu i umartwienia ma się ku końcowi i wielkanocne świętowanie lada dzień czas zacząć! —

Nº 731 | Cooltura | 05

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 5

19/03/2018 16:51:39

TEMAT NUMERU Dariusz A. Zeller

Chwalebny Krzyż naszego Pana O przeżywaniu czasu Wielkiego Postu oraz świąt Wielkiej Nocy rozmawiam z ks. Dariuszem Kwiatkowskim MIC. Jest on przełożonym Księży Marianów w Londynie, ojcem duchowym dekanatu Londyn Północ. Pracuje od ponad 14 lat w polskiej parafii na Ealingu, która powstała w sierpniu 1950 roku, a od 1965 roku w strukturach Polskiej Misji Katolickiej znajduje się pod opieką Księży Marianów. Jest duszpasterzem rodzin i osób uzależnionych oraz przewodnikiem duchowym kręgów rodzinnych i małżeńskich „Teams of our Lady”. Od wielu lat katechizuje młodzież w Polskiej Sobotniej Szkole Języków Ojczystych im. Tadeusza Kościuszki na Ealingu, przygotowuje ich do sakramentu bierzmowania, a narzeczonych do sakramentu małżeństwa.

Jak osoby wierzące mogą się przygotować do świąt Wielkiej Nocy? Czasem przygotowania jest Wielki Post. To 40-dniowa walka duchowa, dyscyplina i asceza, choć współczesny człowiek nie lubi znaczenia i sensu tych słów. Walka duchowa, którą stoczył Jezus na pustyni przygotowała go do misji głoszenia Królestwa Bożego i wezwania do nawrócenia. Podjęcie ascezy to wysiłek moralny i duchowy, by odwrócić się od swoich nieprawości i zniewoleń. Dyscyplina, by wymagać nie od innych, ale od siebie. W tym wszystkim nie można zapomnieć o łasce Boga, która wspiera nas w walce duchowej z „misterium iniquitatis” – tajemnicą naszej i świata nieprawości.

Co przypomina nam okres postu, do czego inspiruje i wzywa? Wielki Post jest, jak mówili ojcowie Kościoła, „dziesięciną roku”, składamy ją Bogu. Post jest wysiłkiem duchowym, by popatrzeć na siebie i swoje życie, dokonać rewizji, naprawić złe nawyki, przyzwyczajenia i zniewolenia. Nie dokonamy tego sami, ale potrzebujemy pomocy Boga, który za nas umarł na Krzyżu. On to bierze na siebie wszystkie nasze zniewolenia i nieprawości, „w Jego ranach jest nasze zdrowie, Mąż boleści oswojony z cierpieniem”. W modlitwie i medytacji Jego męki możemy odkryć siły do zmian, zbawienną łaskę uzdrowienia z grzechu, „misterium pietatis” – tajemnicę pobożności.

Jakie jest znaczenie i symbolika Wielkiego Tygodnia? Wielki Tydzień rozpoczyna się od Niedzieli Męki Pańskiej, zwanej Niedzielą Palmową. Jest ona medytacją i kontemplacją męki Jezusa. Centrum wydarzeń Wielkiego Tygodnia jest Triduum Paschy: Wielki Czwartek, Piątek i Sobota, czyli misterium męki, śmierci i zmartwychwstania Jezusa. To misterium oznacza przejście ze śmierci do życia Jezusa Chrystusa, który za nas umarł i zmartwychwstał dla naszego usprawiedliwienia. To jest „kerygmat”, prawda o naszym zbawieniu w Jezusie Chrystusie, bezcenny skarb Kościoła. Wielkanoc rozpoczyna się w Wielki Czwartek, nie w niedzielę wielkanocną…

06 | Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 6

19/03/2018 16:51:39

O czym myślimy w Wielki Piątek, dzień śmierci Jezusa? Wielki Piątek – „Good Friday” jest dniem męki i śmierci Jezusa Chrystusa na krzyżu. Pierwsi chrześcijanie solidarnie ze swoim Panem podejmowali posty i umartwienia, by ulżyć męce Jezusa. Pragnęli, by w cieniu krzyża schronić swoją głowę, zgiąć kolana i uwielbiać Go. Adoracja krzyża w tym dniu jest „ósmym” sakramentem. W kościele na Ealingu przez Wielki Piątek i Sobotę kilka lub kilkanaście tysięcy wiernych wyznaje w tym znaku swoją wiarę, czerpie siły i umacnia nadzieję. Wielkie błogosławieństwo spływa na tych, którzy w pokorze zginają kolana i całują Jezusowe rany. Wzrusza mnie widok małżonków, którzy oboje albo razem z dziećmi adorują krzyż Jezusa. W jaki sposób możemy szukać ukojenia i przebaczeniu naszych grzechów?

Nº 731 | Cooltura | 07

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 7

19/03/2018 16:51:40

Potrzebny jest czas wyciszenia i samotności, udania się na pustynię, aby usłyszeć głos Boga. W gonitwie i zabieganiu nie mamy czasu zatrzymać się na chwilę i zapytać, po co żyję? Usłyszeć Dobrą Nowinę o miłosierdziu Bogu mogę ci, którzy pragną z Nim się spotkać i słuchać Jego głosu. Mogą w tym czasie być pomocne tak rekolekcje parafialne jak również szczere rozmowy z bliskimi, „inspectio cordis”, wgląd w swoje serca i rachunek sumienia. Nic nie zastąpi jednak rozmowy z Bogiem w sakramencie pojednania i pokuty. Czy tylko przez spowiedź możemy pojednać się z Bogiem? Nie tylko, do pojednania z Bogiem prowadzi życie w prawdzie. Zerwanie z grzechem, odwrócenie się od niego, to powrót do przyjaźni z Bogiem, który przebacza. Od tego często rozpoczyna się osobisty proces nawrócenia, gdy kryzys i upadek zagląda nam w oczy, a my podnosimy głowę siłami łaski, doświadczamy miłosierdzia Bożego, które jest bez granic, gdy potem stajemy się świadkiem Jego bezinteresownej i bezwarunkowej miłości. Prawda, dar czystości i uczciwość smakują jako niezwykłe owoce. Jak możemy zrozumieć krzyż Jezusa, nasz własny krzyż? Pierwsi chrześcijanie myśleli o krzyżu jako części wielkiego dzieła zbawienia. Celem tego dzieła było trwałe pojednanie ludzi z Bogiem, „misterium salutis” – zbawienia przez zmartwychwstanie, wylanie Ducha Świętego, ustanowienie chrztu. Nie skupiali się na męce i złu, ale na dobru, które przyniosła. Dlatego też nigdy w kontekście krzyża, nie przedstawiali Zbawiciela w Jego cierpieniu, ale wyłącznie w chwale. Ubranego w szaty kapłańskie, królewskie, wyrażające Jego godność. Początek takiego myślenia znajdujemy w Ewangelii świętego Jana, gdzie ukrzyżowanie Jezusa nazywane jest wywyższeniem. Święty Paweł wyznaje, że Krzyż Chrystusa jest mądrością i mocą Boga. W tym kontekście rodzi się piękny starożytny hymn z III wieku naszej ery, będący fragmentem paschalnej homilii: „Chwalebny Krzyż zmartwychwstałego Pana jest drzewem mojego zbawienia; on moim pokarmem, on moją rozkoszą, w jego korzenie wrastam, w jego gałęziach odpoczywam. Jego rosa mnie ożywia, jego powiew mnie użyźnia, w jego cieniu postawiłem mój namiot. On w głodzie

jest pokarmem, w pragnieniu źródłem wody, moim okryciem w nagości. Stroma ścieżka, moja droga wąska, drabina Jakuba, łoże miłości, gdzie nas poślubił Pan. W trwodze tyś obroną, w potknięciu podporą, w zwycięstwie koroną, w walce tyś nagrodą. Drzewo życia wiecznego, podpora wszechświata, kościec ziemi, twój wierzchołek sięga nieba, a w twoich ramionach otwartych jaśnieje miłość Boga”.

Święta są doskonałą okazją do spędzenia czasu z rodziną, oddaniem chwały Bogu za Jego opiekę i błogosławieństwo nad nami i naszą ojczyzną

Jak ten czas przeżywają Polacy na emigracji w Londynie? Są licznie obecni na Liturgii Paschalnej, do ostatniej chwili przystępują do spowiedzi świętej nawet w Wielki Piątek i w Wielką Sobotę. Mieszkańcy Ealingu już przyzwyczaili się do widoku tysięcy ludzi z koszyczkami, którzy śpieszą do Kościoła w Wielką Sobotę i tłumów ludzi w niedzielę wielkanocną, gdy Londyn wydaje się obumarły. Święta są doskonałą okazją do spędzenia czasu z rodziną, oddaniem chwały Bogu za Jego opiekę i błogosławieństwo nad nami i naszą ojczyzną w 100 - rocznicę niepodległości, być może jest to najcenniejszy dar, niematerialny jaki wnosimy w świat ducha i życie w UK. W jakich godzinach odbędzie się Liturgia Paschalna w kościele na Ealingu, włącznie ze święceniem pokarmów? W Wielki Czwartek rozpoczniemy święta wielkanocne od liturgii Wieczerzy Pańskiej o godz. 20.00. Podczas tej liturgii kapłan umyje nogi 12 mężczyznom, a kościół będzie dziękował za dar eucharystii i kapłaństwa. Liturgia Wielkiego Piątku Męki Pańskiej rozpocznie się o godz. 15.00. Bardzo ważnym elementem liturgii będzie odśpiewanie przez chór Schola Cantorum pasji Naszego Pana Jezusa Chrystusa, a adoracja krzyża trwać będzie przez cały wieczór podczas adoracji przy Grobie Pańskim od godz. 20.00 do 24.00. Wielka Sobota to tradycyjne święcenie pokarmów w sali Windsor Hall od godz. 9.00-18.00 co kilka minut. W Kościele adoracja przy Grobie Pańskim, warta harcerzy ze szczepu „Czarna Dwójka” i harcerek ze szczepu „Pilica”. Liturgia Paschalna rozpocznie się o godz. 21.00. Porządek mszy świętych w niedzielę wielkanocną: 7.00, 8.30, 10.00, 11.30, 13.00, 14.30, 17.15, 19.00, 20.30. W poniedziałek wielkanocny: 8.30, 10.00, 11.30, 13.00, 17.15, 19.00. Nie będzie w tym dniu mszy św. o 14.30 i 20.30. —

08 | Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 8

19/03/2018 16:51:41

Nยบ 731 | Cooltura | 09

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 9

19/03/2018 16:51:42

W Y DA R Z E NI A Przygotowali: Joanna Karwecka, Marcin Urban

Toksyczne mocarstwo

Wielka Brytania wydaliła 23 rosyjskich dyplomatów w odpowiedzi na otrucie Sergieja Skripala i jego córki, brytyjskiego policjanta i ponad 30 postronnych osób w Salisbury. To największe wydalenie dyplomatów od 30 lat – zaznaczyła Theresa May. W ramach sankcji Wielka Brytania zawiesiła też kontakty bilateralne na najwyższym szczeblu. Żaden z mini-

strów ani członkowie rodziny królewskiej nie pojadą do Rosji na czerwcowe mistrzostwa świata w piłce nożnej. May zapowiedziała zamrożenie rosyjskich aktywów państwowych, które zostaną uznane za zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa lub naruszają prawo. Wielka Brytania zapowiedziała poza tym rozbudowę tajnego laboratorium Porton Down w Wiltshire, w którym są prowadzone badania broni chemicznej. Jak ustalili biegli, do otrucia Skripalów użyto pochodzącej z Rosji silnie toksycznej substancji nowiczok. Mini-

ster spraw zagranicznych Boris Johnson oskarżył ten kraj o gromadzenie zapasów broni chemicznej. Rosja zaprzecza, by miała związek z incydentem i w odpowiedzi na sankcje wydaliła taką samą liczbę brytyjskich dyplomatów. Spór mają rozstrzygnąć eksperci z międzynarodowej organizacji nadzorującej zakaz używania broni chemicznej, którzy przeprowadzą niezależną analizę użytej trucizny. Sergiej i Julia Skripalowie nadal przebywają w szpitalu w stanie krytycznym, ale stabilnym. —

Jean-Claude Juncker: Będziecie żałować Brexitu

Nadejdzie czas, kiedy pożałujecie swojej decyzji – to ostrzeżenie, jakie skierował do Brytyjczyków przewodniczący Komisji Europejskiej. Podczas wystąpienia w Parlamencie Europejskim Jean-Claude Juncker wezwał Theresę May do porzucenia jej czerwonych linii w negocjacjach.

W przeciwnym razie, ostrzegł, Wielka Brytania skończy z twardą granicą między Irlandiami i umową handlową, która zaszkodzi gospodarce. Wezwał też brytyjskich polityków do zaprzestania buńczucznych wystąpień i przedstawienia faktów, z czym będzie się wiązać wyjście z Unii Europejskiej. —

10 | Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 10

19/03/2018 16:51:42

W Y DA R Z E NI A

Nastoletni Irakijczyk przedostał się na Wyspy, by pomścić śmierć ojca

Ahmed Hassan, 18-latek z Iraku został uznany winnym zamachu bombowego w Parsons Green. Grozi mu kara dożywotniego więzienia. Do eksplozji w zatłoczonym pociągu metra linii District doszło 15 września ubiegłego roku. Dla zwiększenia siły rażenia Hassan wypełnił ładunek wybuchowy metalowymi przedmiotami. Domowej roboty bomba eksplodowała tylko częściowo, dzięki czemu nie było ofiar śmiertelnych. Poparzonych i rannych w wyniku stratowania podczas ucieczki zostało jednak ponad 30 osób. Oskarżony dostał się do Wielkiej Brytanii nielegalnie w 2016 roku ukryty w ciężarówce. Podczas rozmowy o przyznanie azylu powiedział, że przeszedł szkolenie w obozie dla terrorystów ISIS. Twierdził jednak, że został do tego zmuszony. W trakcie procesu znaleziono dowody na jego nienawiść do krajów Zachodu, które obwiniał za śmierć ojca. Hassan był objęty programem deradykalizacji. Rząd zarządził przegląd skuteczności programu. —

Zdjęcia: Met Police

Zmarł Stephen Hawking

Światowej sławy fizyk miał 76 lat. Jego rodzina poinformowała, że zgon nastąpił 14 marca rano w domu. Brytyjski naukowiec zasłynął z teorii kosmologii oraz badań nad czarnymi dziurami i teorią względności. W wieku 22 lat lekarze zdiag-

nozowali u niego stwardnienie zanikowe boczne i prognozowali jedynie kilka lat życia. Mimo kompletnego paraliżu i utraty mowy, przez kilkadziesiąt lat Hawking kontynuował pracę naukową i stał się inspiracją dla wielu młodych osób. —

Nº 731 | Cooltura | 11

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 11

19/03/2018 16:51:44

W Y DA R Z E NI A Joanna Karwecka, fot. Marcin Urban

„Czułość” zdjęta ze sceny 18 marca miała odbyć się premiera sztuki „Czułość” w reżyserii Kasi Różyckiej w teatrze Scena Polska.UK w POSK. Tydzień przed spektaklem premierę odwołano.

Zaskakującą decyzję podjęła opiekunka artystyczna Sceny Polskiej – Helena Kaut-Howson, która sama wybrała tekst Maliny Prześlugi do wystawienia na scenie. Tekst, dodajmy, napisany mocnym, momentami wręcz wulgarnym językiem. – Zaproponowałam reżyserce przesunięcie daty premiery i wspólną pracę nad dopracowaniem spektaklu, ale ona nie chciała się na to zgodzić – mówi Kaut-Howson. „Czułość” została napisana z myślą o teatrze telewizji. Dlatego, tłumaczy Kaut-Howson, jest bardzo wymagająca technicznie. Spektakl miał być wystawiony w sali Jazz Cafe POSK, która nie jest przystosowana do skomplikowanych produkcji. Bohaterowie „Czułości” prowadzą monologi wewnętrzne, widzowie czasem

muszą zobaczyć świat ich oczami. Przedstawienie tych niuansów, tak aby były one zrozumiałe dla widzów, jest trudne. Reżyserka Kasia Różycki nie chce komentować tej decyzji. Nie ukrywa jednak, że jest rozczarowana tym, że premiera się nie odbędzie. Miał to być jej londyński debiut. – Będziemy próbowali wystawić tę sztukę na innej scenie w Londynie – powiedziała. „Czułość” to tekst Maliny Prześlugi, znanej wcześniej głównie z przedstawień dla dzieci i młodzieży. Opowiada historię czwórki nieznajomych, którzy utknęli w jednym przedziale w pociągu. Jak mówi pisarka, inspiracją do niej był obraz psa, który zjada własną nogę i stwierdzenie, że każde żywe istnienie niszczy samego siebie. —

Minister finansów nie popuści pasa

Kasia Różycki, reżyserka

Philip Hammond potwierdził, że od kwietnia płaca minimalna (National Living Wage) wzrośnie do 7,83 funta za

Widać już światełko, ale wciąż

godzinę.

jesteśmy w tunelu – powiedział

Minister finansów odrzucił apel

minister finansów, przedstawiając stan

opozycyjnej Partii Pracy i części posłów

brytyjskiej ekonomii i uzasadniając

własnej partii o zakończenie polityki

decyzję o kontynuowaniu oszczędności.

oszczędności, uzasadniając to zbyt

Przedstawiając założenia

dużym długiem publicznym.

budżetowe na ten rok Philip Hammond

Była to okrojona wersja prezentacji

pokazał dane, które wskazują, że

budżetu bez ogłaszania zmian w podat-

gospodarka jest w lepszym stanie,

kach i polityce, a także bez tradycyjnego

niż przewidywano. Wzrost PKB

pozowania fotoreporterom z czerwoną

podniesiono do 1,5 proc., czyli o 0,1

skrzynką, zawierającą budżet. Hammond

proc. ponad listopadową prognozę

zerwał z tradycją prezentowania założeń

Office for Budget Responsibility.

budżetowych dwa razy w roku, uznając,

Prognozę wzrostu na lata 2019 i 2020

że jest to zbyt częste wprowadzanie

pozostawiono na poziomie 1,3 proc.

zmian. Nowości w polityce podatkowej

Do końca tego roku inflacja wróci

będą ogłaszane jesienią, a na wiosnę

do 2 proc., czyli docelowego poziomu ustalonego przez bank centralny.

minister finansów będzie prezentował Philip Hammond, minister finansów

stan gospodarki. —

12 | Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 12

19/03/2018 16:51:47

Nยบ 731 | Cooltura | 13

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 13

19/03/2018 16:51:48

W Y DA R Z E NI A Joanna Karwecka, Fot. Artur Kula

Pierwsze wybory Mistera Polski w UK za nami

25-letni Patryk Mularski został Misterem Polski UK & Ireland. W gali finałowej, która odbyła się w polskiej restauracji „Piwnica na Piętrze” w Sudbury wzięło udział 12 kandydatów. Najprzystojniejszych Polaków, mieszkających obecnie na Wyspach, wybierało 6-osobowe jury, w tym Miss Polski UK & Ireland – Paulina Glówka i Mister Polski – Jakub Kucner, przewodniczący jury. Patryk Mularski przyznaje, że na początku traktował udział w konkursie jak zabawę. Podejście zmienił w dniu finału. – Postanowiłem dać z siebie wszytko i zawalczyć. Cały konkurs

myślałem o wygranej, to byłby najlepszy prezent na Dzień Kobiet dla mojej partnerki – przyznaje Patryk. – Wygrana daje mi nowe okno na świat i tylko ode mnie zależy, jak to wykorzystam. Na podium stanęli także bracia bliźniacy: Piotr (I Vice) i Łukasz (II Vice) Bajorkowie. Obaj mieszkają w Reading. Dla Łukasza nie jest to pierwsze zetknięcie z takim konkursem – wziął udział w brytyjskiej edycji Top Model, w którym zajął drugie miejsce. W czasie gali wyłoniono też Mistera Foto UK & Ireland, którym został Arek Wicher oraz Mistera Internetu UK & Ireland, którym został Oskar Litwin. — Patryk Mularski

14 | Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 14

19/03/2018 16:51:51

Nยบ 731 | Cooltura | 15

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 15

19/03/2018 16:51:54

W Y DA R Z E NI A Joanna Karwecka, fot. Hubert Szumlański

Ruszyła kolejna edycja londyńskich Metamorfoz Sześcioro kandydatów zostało wybranych do wzięcia udziału w programie Metamorfozy – pięć kobiet i jeden mężczyzna. Chociaż jury zakładało na początku, że do finału zakwalifikują się tylko cztery osoby, postanowiło zaprosić dwie więcej, bo wybór był naprawdę ciężki, jak mówi Marta Borowiecka, współorganizator akcji.

Celem programu jest poprawienie wyglądu i podniesienie poczucia własnej wartości. Do udziału zgłosiło się blisko 200 osób. Do drugiego etapu wyłoniono 20 kandydatów. Jury zwracało uwagę na to, jakie zmiany będzie można zaproponować przyszłym uczestnikom, czy są oni w stanie zaangażować się w tak długotrwały projekt, ale też na ich osobiste historie. – Zgłosiła się do nas pani, która poświęciła się całkowicie opiece nad swoim chorym dzieckiem i nie miała czasu zająć się sobą – mówi Marta Borowiecka. – Dlatego postanowiliśmy jej pomóc. Do udziału w programie zakwalifikowali się: Klaudia Socha, Iwona Jan-

kowska, Dominika Szachowicz, Agata Drab i Radosław Bily Kaliton. Teraz przed uczestnikami trzy intensywne miesiące – wizyty u dietetyka, dentysty, kosmetyczki, trenerów personalnych. W każdym tygodniu przejdą trzy zabiegi, między innymi laserowe usuwanie włosów, zabiegi modelujące ciało, naciąganie skóry. Przed samym finałem zajmie się nimi stylista fryzur. Cała szóstka zaczęła już proces odnowy – są po badaniach krwi, co pomoże w dobraniu odpowiedniej dla nich diety oraz po pierwszej wizycie u dentysty. Uczestnicy rozpoczęli też trening personalny. O zabiegi dla finalistów zadbają: Justyna Szwed z My SPA Expert,

Joanna Zimna Szyc z Jo beauty, Magdalena Zagórska z Aesthetics Cosmetology, Agnieszka Barylska z Avanti Skin Clinic, Anna Szymańska z Brow Architect, Grażyna Roche z Knightsbridge Advanced Beauty, Monika Goroszewska z Este Dent oraz Medical Diagnosis Laboratorium. Za makijaż permanentny odpowiada Anna Sarna, za fryzury – Dorota Bojarska, a o formę i dietę uczestników zadbają trenerzy personalni: Karolina Sobala i Dawid Żółtaszek. Wielki finał odbędzie się w ostatni weekend czerwca. Zwycięzca programu wygra między innymi udział w profesjonalnej sesji zdjęciowej i kreacje od projektantów. —

16 | Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 16

19/03/2018 16:51:57

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 17

19/03/2018 16:51:59

W Y DA R Z E NI A

3 tys. pracowników Toys R Us traci pracę

W ciągu sześciu tygodni zostaną zamknięte wszystkie sklepy z zabawkami sieci Toys R Us w Wielkiej Brytanii – dowiedziała się telewizja BBC. Oznacza to zwolnienie 3 tys. osób.

Restauratorzy apelują o pomoc rządu

Toys R Us ma na Wyspach około 100 sklepów. Kilka tygodni temu sieć trafiła w zarząd komisaryczny. Likwidatorom nie udało się znaleźć chętnych na

business rates i spadku wartości funta. To kolejna sieć restauracji, walcząca o utrzymanie

Właściciel sieci

na rynku. W ubiegłym

restauracji Cafe Rouge

tygodniu grupa właścicieli 15

i Bella Italia ogłosił 60 mln

popularnych sieci restauracji

funtów straty.

wysłała dramatyczny apel

W ciągu roku strata Casual

o pomoc do ministra finansów.

Dining Group wzrosła o 18

Pod listem podpisali się między

proc. mimo 2 proc. wzrostu

innymi właściciele restauracji

sprzedaży.

Bills oraz Mitchells and Butlers.

Zarząd grupy tłumaczy

przejęcie biznesu. 25 sklepów już zostało zamkniętych. Powodem upadku Toys R US jest konkurencja ze strony sprzedawców internetowych. —

Z powodu trudnej sytuacji

problemy wzrostem kosztów

na rynku części swoich lokali

w efekcie podniesienia

zamykają sieci Jamie's Italian,

płacy minimalnej, składek

Barbecoa, Byron i Prezzo.

emerytalnych, podatku

Oszczędności szuka też Carluccio.

18 | Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 18

19/03/2018 16:52:00

Nยบ 731 | Cooltura | 19

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 19

19/03/2018 16:52:00

W Y DA R Z E NI A

Minister Czaputowicz w Londynie Minister spraw zagranicznych Jacek Czaputowicz spotkał się w Londynie z Borisem Jonsonem.

Ministrowie rozmawiali na temat wzrostu zagrożenia ze strony Rosji w związku ze sprawą Skri-

pala.

– Bardzo prawdopodobne, że za atakiem w Salisbury stoi Putin – powiedział Boris Johnson w czasie wspólnej konferencji prasowej szefów dyplomacji. Minister Czaputowicz przyznał, że Polska poprze wprowadzenie sank-

Fot. Tolga Akmen-WPA Pool/Getty Images

cji i będzie chciała rozmawiać na ten temat na posiedzeniu Rady ds. Zagranicznych Unii Europejskiej. – Polski rząd całkowicie solidaryzuje się z Londynem oraz chce mobilizacji Unii Europejskiej i NATO, aby organizacje te zareagowały na łamanie prawa międzynarodowego przez Rosję – mówił minister Czaputowicz. Spotkanie zakończyło się podpisaniem memorandum o zacieśnieniu współpracy pomiędzy Warszawą i Londynem, w zwalczaniu propagandy i dezinformacji płynących z Kremla. Oprócz tego, szefowie dyplomacji poruszyli temat partnerstwa strategicznego na Bałkanach Zachodnich, konfliktu w Syrii i sytuacji na Ukrainie. Ministrowie spotkali się w symbolicznym dla współpracy Polski i Wielkiej Brytanii miejscu – w nowym muzeum bitwy o Anglię, które mieści się przy bunkrze, z którego dowodzono armią lotniczą w czasie II wojny światowej. —

20 | Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 20

19/03/2018 16:52:02

W Y DA R Z E NI A

Największe atrakcje turystyczne Wielkiej Brytanii

Rekordowa liczba ponad 40 mln turystów odwiedziła w ubiegłym roku Wielką Brytanię. O ponad 7 proc. więcej zwiedzających niż rok wcześniej miało blisko 240 najpopularniejszych brytyjskich atrakcji. Najwięcej – 5,9 mln osób odwiedziło British Museum. 5,7 mln zwiedzających miał Tate Modern. Obie atrakcje odnotowały jednak znaczny spadek liczby zwiedzających. Cytowany przez BBC Bernard Donoghue z organizacji ALVA, która przygotowała zestawienie, tłumaczy spadek tym, że Londyn stał się za drogi dla turystów. Część osób mogły też odstraszyć zamachy terrorystyczne. Pierwsza dziesiątka najczęściej odwiedzanych atrakcji Wielkiej Brytanii została zdominowana przez muzea i galerie z Londynu. Na kolejnych miejscach znalazły się National Gallery, National History Museum, V&A Musem, Science Museum, Southbank Centre, Somerset House, Tower of London i Royal Museums Greenwich. Największą atrakcją poza stolicą jest sklasyfikowane na 11. miejscu National Museum of Scotland znajdujące, się w Edynburgu. —

British Museum, Fot. Shutterstock.com

Nº 731 | Cooltura | 21

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 21

19/03/2018 16:52:04

TR A NSP ORT

Transport w święta METRO

> Circle – od 31.03. do 01.04. nie kursuje między Hammersmith i Edgware Road > District – od 31.03. do 01.04. nie kursuje między High Street Kensington i Edgware Road > Hammersmith & City – od 31.03. do 01.04. nie kursuje między Hammersmith

i Edgware Road > Northern – od 30.03. do 02.04. nie kursuje między Golders Green / East Finchley, a Moorgate / Charing Cross. Zastępcza komunikacja autobusowa.

Cheshunt (przez Seven Sisters). Zastępcza komunikacja autobusowa. > 30.03. – 02.04. nie kursuje między Romford i Upminster. Alternatywnie lokalna linia autobusowa 370.

LONDON OVERGROUND

TFL RAIL

> 31.03. – 01.04. nie kursuje między New Cross Gate a West Croydon / Crystal Palace Zastępcza komunikacja autobusowa. > 31.03., 01.04. od godz. 10:15 i 02.04. nie kursuje między Liverpool Street i Walthamstow Central. Zastępcza komunikacja autobusowa. > 31.03. – 02.04. nie kursuje między Liverpool Street i Enfield Town /

> 30.03. – 02.04. nie kursuje między Liverpool Street i Shenfield. Zastępcza komunikacja autobusowa między Stratford i Romford oraz między Newbury Park i Shenfield.

TRAMWAJE

> 30.03. – 04.04. nie kursują między Sandilands i Reeves Corner.

Taka będzie przyszłość komunikacji miejskiej

Fot. Transport for London

W 2050 roku transport publiczny

rekordowe inwestycje w rozwój

nie będzie emitować zanieczyszczeń.

wszystkich środków transportu.

To jedno z głównych założeń strategii

Jeśli chodzi o metro, w planach jest

rozwoju londyńskiej komunikacji

otwarcie linii metra Elizabeth, przedłużenie

miejskiej.

linii Northern i Bakerloo, budowa kolejnej

Jej projekt przedstawił radnym

Do 2033 roku wszystkie taksówki, a do 2037 roku wszystkie autobusy zostaną wymienione na pojazdy, które nie emitują spalin. Kontynuowana będzie

linii z Wimbledonu przez centrum na

przebudowa pod kątem bezpieczeństwa

mer Londynu. Sadiq Khan chce, by 80

północ oraz zwiększenie częstotliwości

pieszych i rowerzystów najbardziej

proc. podróży po stolicy odbywało się na

kursowania na istniejących liniach. 40

niebezpiecznych skrzyżowań. We

piechotę, na rowerze lub transportem

proc. stacji metra do 2022 roku ma być

wschodnim Londynie powstanie nowa

publicznym. Mają do tego zachęcić

dostępna dla osób niepełnosprawnych.

przeprawa drogowa przez Tamizę.

Powstanie nowy peron na South Kensington

Już za kilka tygodni

Thurloe Street powstanie nowe

rozpocznie się przebudowa

zejście na perony, dostosowane do

stacji metra South Kensington. Odtworzony zostanie istniejący kiedyś peron dla pociągów linii District i Circle, jadących na

Fot. Marcin Urban

potrzeb osób poruszających się na wózkach. Wszystkie prace zakończą się w 2022 roku. Stacja South Kensington to jeden

wschód. Powiększony zostanie też

z kluczowych przystanków metra,

hol biletowy, a pasaż handlowy

położony w pobliżu Natural History

z zabytkowymi portalami

Museum, Science Museum, Victoria

zyska nowy blask. Przy okazji

and Albert Museum oraz kampusu

przebudowane zostaną przylegające

Imperial College London. Korzystają

do stacji kamienice. Od strony

z niej 34 mln pasażerów rocznie.

22 | Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 22

19/03/2018 16:52:04

Nยบ 731 | Cooltura | 23

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 23

19/03/2018 16:52:05

TEKST SPONSOROWANY

Czy mam prawo do tego domu?

Osoby mieszkające razem, bez względu na to, czy chodzi o znajomych, niepozostających w związku małżeńskim partnerów czy - jak się coraz częściej zdarza - rodziców i dorosłe dzieci, często uważają, że na skutek takiego wspólnego zamieszkiwania, automatycznie nabywają jakiegoś rodzaju prawo do nieruchomości. Niestety, przekonanie to jest błędne. Pełne prawo własności nieruchomości przysługuje osobie, która wskazana jest jako jej właściciel. Każdy kto ma wątpliwość co do tożsamości właściciela określonej działki gruntu, może uzyskać wskazującą właścicieli kopię wpisu do Rejestru Nieruchomości (Land Registry). Po ustaleniu, kto jest prawnym właścicielem nieruchomości, należy sprawdzić czy istnieje jakieś pisemne oświadczenie dotyczące własności faktycznej (beneficial ownership) tej nieruchomości, tj. dokument wskazujący czy właściciel prawny włada gruntem na własny rachunek, a jeżeli tak, to w jakiej części, czy też włada nim na rachunek innej osoby. Dokument taki mógł zostać sporządzony w momencie zakupu nieruchomości lub dużo później (gdy urodziły się dzieci, gdy ktoś się wprowadził lub wyprowadził, itp.). Jeżeli istnieje jakiekolwiek oświadczenie tego rodzaju, to - o ile nie istnieją okoliczności, które mogłyby pozbawić je mocy prawnej (np. uchylenie, błąd, groźba czy oszustwo) - własność i udział we własności nieruchomości istnieją w zakresie wskazanym w tym oświadczeniu. Co do zasady, sąd nie

przyzna osobom wspólnie zamieszkującym więcej praw, niż wynika z tego oświadczenia. A co jeśli takiego oświadczenia nie ma? Gdy nieruchomość ma więcej niż jednego właściciela, ważne jest ustalenie czy współwłasność ma charakter współwłasności łącznej czy współwłasności w częściach ułamkowych. Można to ustalić na podstawie wspomnianego wyżej wpisu do Rejestru Nieruchomości. Gdy współwłasność ma charakter łączny, współwłaściciele nie mają odrębnych, dających się zidentyfikować części nieruchomości. Jest to po prostu ich własność wspólna. Po śmierci jednego z nich, własność przechodzi na pozostałych. Gdy współwłasność ma charakter współwłasności w częściach ułamkowych, każdy z właścicieli posiada własny udział, którym może rozporządzić w testamencie. O ile współwłaściciele w częściach ułamkowych nie podpisali oświadczenia potwierdzającego, jaki udział w nieruchomości im przypada (mogą to zrobić w w dokumencie przenoszącym na nich własność - formularz TR1), uważa się, że ich udziały są równe. Jaki jeszcze rodzaj własności może być udziałem właścicieli innych niż właściciel prawny czy współwłaściciel, gdy nie istnieje oświadczenie co do własności? Własność faktyczna (beneficial ownership) może być efektem dorozumianego (resulting trust) lub domniemanego zarządu powierniczego (constructive trust). Prawo użytkowa-

nia może natomiast być nabyte również w wyniku przyrzeczenia. Istnienie dorozumianego zarządu powierniczego może zostać uznane na podstawie wkładów dokonanych przez współwłaścicieli lub osoby wspólnie zamieszkujące, czy to przy zakupie nieruchomości czy w późniejszym czasie. Wkłady mogą mieć formę wkładu do ceny zakupu, kaucji czy kredytu hipotecznego. Mogą nawet przyjąć postać jedynie bycia stroną wniosku o udzielenie kredytu hipotecznego. Dokonanie wkładu niemalże zawsze będzie skutkowało odpowiadającym mu prawem użytkowania. Na istnienie domniemanego zarządu powierniczego mogą wskazywać dowody świadczące o wspólnym zamiarze dotyczącym faktycznej własności, istniejącym w momencie zakupu lub później. Dowodem świadczącym o wspólnym zamiarze może być zarówno dowód dotyczący konkretnej rozmowy, w toku której omawiano kwestię faktycznej własności lub dowody poszlakowe dotyczące postępowania każdego ze współwłaścicieli czy każdej z osób wspólnie zamieszkujących, które umożliwiają ustalenie zamiarów stron. Jeżeli potrzebują Państwo konkretnej porady dotyczącej szans na ustalenie roszczenia o faktyczną własność części nieruchomości przysługującego Państwu lub jakiejkolwiek innej osobie kwestionującej wyłączne prawo własności, proszę o kontakt ze mną lub z innym członkiem mojego zespołu. —

Jeśli masz zapytania, proszę, skontaktuj się Monika Byrska jest prawnikiem pracującym w kancelarii Anthony Gold, biegle operującym zarówno w języku angielskim jak i polskim. Z panią Moniką można skontaktować się pod numerem telefonu 0207 940 4000 lub e-mailowo: monika.byrska@anthonygold.co.uk

24 | Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 24

19/03/2018 16:52:06

Nยบ 731 | Cooltura | 25

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 25

19/03/2018 16:52:07

#P OLK A10 0

Jestem dumna z tego, co osiągnęłam Z okazji setnej rocznicy uzyskania przez kobiety praw wyborczych w Polsce jak i w Wielkiej Brytanii, ambasada Rzeczpospolitej Polskiej w Londynie, pragnąc uhonorować wyjątkowe Polki, które na co dzień inspirują polską społeczność na Wyspach Brytyjskich, ogłosiła plebiscyt #Polka100.

Fot. Jadwiga Bronte

Dziś przedstawiamy kolejną z laureatek plebiscytu #Polka100. Z BARBARĄ LALIK, Post Production Supervisor, pracującą przy takich produkcjach jak m.in. „The crown” i „The game of thrones”, rozmawiał Dariusz A. Zeller.

media. Wtedy wydawało mi się, że to jedyna droga, aby bez żadnych kontaktów w branży, dostać pierwszą pracę. Tak wyszło, że po studiach zaczęłam pracę jako runner, czyli goniec, w domu postprodukcji i od tamtej pory wspinałam się w górę już w tym kierunku.

Proszę przyjąć moje gratulacje z racji bycia laureatką plebiscytu. Jakie to uczucie? Jest mi niezmiernie miło. To wspaniały plebiscyt i jestem zaszczycona wyróżnieniem.

Czym zajmuje się Post Production Supervisor? Postprodukcja to dział telewizji i filmu, który zajmuje się montażem, efektami specjalnymi (vfx), dźwiękiem, muzyką, kolorem (grade) i generalnie składaniem wszystkiego w jedną całość. Moja praca polega na organizacji i nadzorowaniu całej maszyny i każdego rozdziału z osobna. Moim zadaniem końcowym i główną odpowiedzialnością jest dostarczenie skończonego programu na wizję. W dużych programach jest nas kilka osób i dzielimy się działami. W mniejszym programie trzeba robić wszystko.

Jak to się stało, że jest pani Post Production Supervisor, czyli w polskim odpowiedniku kierownikiem postprodukcji? Już od dziecka chciałam pracować w mediach. W szkole pisałam do gazetki szkolnej. Od zawsze była to moja pasja. W liceum zaczęłam praktyki w lokalnej stacji TVN i TVN24 w Szczecinie i później kontynuowałam pracę w oddziale w Krakowie. Z powodów osobistych przeprowadziłam się do Anglii i jednocześnie zaczęłam studiować

Staram się jak mogę, ale jest to na pewno kariera pełna wyrzeczeń

Jaką zatem drogę musiała pani przejść, by znaleźć się w miejscu, w którym jest obecnie?

26 | Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 26

21/03/2018 14:10:41

Moje początki w branży były naprawdę trudne. Pracowałam naprawdę ciężko i długie godziny za minimalne wynagrodzenie. Po latach studiów jest to bardzo demoralizujące doświadczenie. Po roku wydałam wszystkie oszczędności praktycznie tylko na przeżycie i byłam bliska odejścia z zawodu. To właśnie wtedy dostałam pierwszą pracę w BBC w serialu medycznym „Holby city”. To był prawdziwy przełom, który zadecydował, że robię to, co teraz. To tam poznałam wiele osób, które nadal spotykam w wielu programach, dla których pracuję. Ten program „otworzył kolejne drzwi” do fascynujących projektów. Jakie są aktualnie te projekty? Kończę właśnie mój drugi film, dokument o zespole Coldplay. Mam nadzieję, że wyjdzie on jeszcze w tym roku. Jednocześnie razem z koleżankami z B Post zaczynamy ogromną produkcję HBO „Big little lies 2”. Mimo podobnej pracy, każdy program jest zupełnie inny i musimy dostosować się do jego wymagań. Technologia zmienia się tak szybko, że wymaga to naprawdę dobrej uwagi, aby niczego nie przeoczyć. Ciężko opisać dokładnie zadania, dzień leci tak szybko, że ciągle wydaje mi się, że nic jeszcze nie zrobiłam. Z jakimi znanymi osobami współpracowała pani dotychczas? Miałam szczęście współpracować z wieloma szczególnymi ludźmi z branży: producentami i reżyserami, których kiedyś widywałam tylko w napisach końcowych. Są oczywiście też aktorzy i aktorki, którzy wywierają na mnie ogromne wrażenie i te chwile są czasami bardzo surrealistyczne. Momenty takie jak: Claire Foy, robiąca herbatę dla nas wszystkich w studiu, Hugh Laurie, próbujący poprawnie wymówić moje imię, Julia Louis-Dreyfus rozśmieszająca nas wszystkich do łez,

utalentowanych osób, które po prostu za szybko się poddają. Nie znam też praktycznie nikogo, kto pracował ciężko i nigdzie nie doszedł. Osoby, które pamiętam z początków kariery, które naprawdę się przykładały do tego, co robią, są teraz na wspaniałych pozyKampania #Polka100 cjach. Początki są trudne, ale Kampania #Polka100 została zorganizowana nie niemożliwe. Trzeba czymś przez polską ambasadę w Londynie zabłysnąć, komuś w czymś w ramach setnej rocznicy uzyskania przez pomoc. Nigdy nie wiadomo, kto kobiety praw wyborczych i odzyskania polskiej się odwdzięczy, oferując kolejną niepodległości. Profile kandydatek zostały pracę. Kiedyś trzeba było pracoprzygotowane fotoreporterkę Jadwigę Bronte wać jakiś czas za darmo, teraz to i dziennikarza Jakuba Krupę. Sylwetki 18 się zmienia i jest masę płatnych laureatek można znaleźć na stronie ambasady pozycji treningowych. Najważwww.londyn.msz.gov.pl niejsze jest dostać tę pierwszą praktykę, a później starać się wykorzystać każdy kontakt, który nawiązało się po drodze. Profesjonalny „networking” jest czy też każdy moment z obsadą „Gry niezbędny na każdym szczeblu. o tron” na planie w Belfaście. Ostatnio byłam też na przedpremierowym Czy uważa się pani za pokazie mojego pierwszego filmu człowieka sukcesu? „Yardie”, na którym Idris Elba oświadJestem na pewno dumna z tego, czył się swojej dziewczynie. Był to na co osiągnęłam, ale przede mną jeszprawdę niesamowity moment. cze daleka droga. Jest jeszcze wiele szczebli, na które chciałabym się wspiąć. Jak udaje się pani połączyć tak odpowiedzialną pracę z życiem osobistym? To musi Jakie są pani być trudne… zainteresowania poza pracą? Udaje to pewnie za dużo Dużo podróżuję, staram się powiedziane. Staram się jak mogę, wyjechać, jak tylko mam chwilę wolale jest to na pewno kariera pełna nego. Uwielbiam kino i dobre seriale. wyrzeczeń. Trudno jest komuś To akurat szczęście, bo inaczej męczywytłumaczyć, dlaczego czasami nie łabym się tym, co robię. Staram się mogę zabukować wakacji przez 8 biegać i chodzić na yogę, pomaga mi miesięcy z rzędu lub dlaczego po się to odstresować. raz kolejny się spóźnię lub odwołuję coś w ostatniej minucie. Na szczęśPlany na przyszłość? cie moi rodzice w Polsce są barChciałbym kiedyś wspiąć się dzo wyrozumiali i jak nie mogę ich do roli producenta, chociażby post odwiedzić, to wpadną do mnie choć produkcji. Ciche marzenie to zaprona chwilę. Wszyscy znajomi i przyszenie na rozdanie Bafty, Emmy lub jaciele chyba już się przyzwyczaili, Oscarów. — że tak to już u mnie jest.

W jaki sposób osoba „z zewnątrz” może zaistnieć w tej branży? Zaistnieć to na pewno ciężką pracą i determinacją. Jest wiele

Peł na we rsj a wy wia du na por talu coo ltur a24 .co .uk Nº 731 | Cooltura | 27

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 27

19/03/2018 16:52:08

28 | Cooltura | Nยบ 731

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 28

19/03/2018 16:52:09

Nยบ 731 | Cooltura | 29

731-MAKIETA 1 01-29 CC.indd 29

19/03/2018 16:52:11

MUZYKA Zdjęcia: Artur Grzanka, Angelika Walerowicz, Robert Ottenburger

Morliny Cooltura Festival 2018

Monika Lewczuk, Sławomir i Varius Manx z Kasią Stankiewicz wystąpili na Morliny Cooltura Festival 2018. Koncert w O2 Shepherd’s Bush Empire obejrzał komplet ponad 2 tys. widzów. Wśród wielu dodatkowych atrakcji była możliwość zrobienia sobie zdjęcia z Patrykiem Mularskim, najprzystojniejszym Polakiem na Wyspach oraz uczestniczkami konkursu Miss Polski UK & Ireland. Jeden z konkursów polegających na jak najdłuższym wytrzymaniu w pozycji deski poprowadziła nasza trenerka fitness Karolina Sobala. Supermarkety Mleczko tradycyjnie witały uczestników Ptasim Mleczkiem, a w świecące ozdoby można było zaopatrzyć się na stoisku Morlin. —

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 30

19/03/2018 16:48:16

Nยบ 731 | Cooltura

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 31

| 31

19/03/2018 16:48:18

| Cooltura | Nยบ 731

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 32

19/03/2018 16:48:25

Nยบ 731 | Cooltura

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 33

| 33

19/03/2018 16:48:31

COOLTIME. EASTER

Najlepsze Easter Egg Hunts » …w Londynie

> Easter Adventure Quest at Eltham Palace 30.03 – 02.04, Eltham Palace, Court Yard, Londyn SE9 5QE, Stacja: Mottingham, Eltham. Bilety: od £16 www.english-heritage.org.uk Legendarne polowania na smocze jaja w przepięknej scenerii królewskiej rezydencji.

> Easter Egg Hunt in Battersea Park Children's Zoo 30.03 – 2.04, Battersea Park, Chelsea Bridge Gate, Londyn, SW11 4NJ, Stacja: Battersea Park. Bilety: £9 www.batterseaparkzoo.co.uk

Które zwierzę najbardziej lubi kolorowe pisanki? Dzieci mogą to sprawdzić podczas Wielkanocy w ZOO.

Fot. Dusty's Giant Duck Hunt

> Dusty's Giant Duck Hunt 30.03 – 15.04, WWT London Wetland Centre, Queen Elizabeth's Walk, Barnes, Londyn SW13 9WT. Stacja: Barnes. Bilety: dorośli £11.91, dzieci £6.55 www.wwt.org.uk Dzieci będą musiały wytropić wszystkie kaczątka, ukryte na rozległych terenach Wetland Center.

> Cadbury Egg Hunt in Fenton Garden 30.03 – 2.04, Hampstead Grove, Hampstead, Londyn NW3 6SP. Stacja: Hampstead Underground. Bilety: £4 www.nationaltrust.org.uk

Przez ogród, sady, ukryte ścieżki odbędzie się polowanie na urocze figurki psów; oprócz tego odkrywanie wielu ciekawych faktów i quizów o tych czworonogach.

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 34

19/03/2018 16:48:33

> Egg Hunt w Krainie Oz 31.03, Victory Parade, East Village, Londyn E15 2ER, Stacja: Stratford. Wstęp wolny www.eastvillagelondon.co.uk Dorotka, Strach na wróble, Lew i Blaszany Drwal zapraszają wszystkie dzieci na polowanie na pisanki w Krainie Oz.

> Royal Mews Easter Egg Hunt 31.03, The Royal Mews, Buckingham Palace, Stacja: Victoria, Green Park, St. James's Park i Hyde Park Corner. Bilety: od £11 www.royalcollection.org.uk

» …i poza Londynem > Spring into Easter 30.03 – 15.04, Odds Farm Park, Wooburn Common Road, Wooburn Common, High Wycombe, Bucks HP10 0LX. Bilety: od £13.50 www.oddsfarm.co.uk

Dzieci przyłączą się do poszukiwań pisanek, które schowali mieszkańcy królewskich stajni – pies Rex i konie Majesty i Scout.

Polowanie na pisanki z mieszkańcami farmy. A poza tym przedstawienia teatralne i warsztaty artystyczne.

Fot. Royal Collection Trust / © Her Majesty Queen Elizabeth II 2018

> Lindt Gold Bunny Hunt 26.03 – 15.04, Hampton Court Palace, Molesey, KT8 9AU, Stacja: Hampton Court. Bilety: od £19.20 www.hrp.org.uk

Polowanie na czekoladowe zające, zabawa w szpiegów, spacer w labiryncie i warsztaty artystyczne.

COOLTIME. ZAPOWIEDŹ The King of the Flat White as Narrated by Her Majesty Queen Elizabeth II Młodzi Polacy po Brexicie – słuchowisko w BBC 22 marca o 14:15 BBC Radio 4 (do 27 marca na BBC IPlayer) Kuba to młody, przystojny barista, który pracuje w modnej kawiarni na

Shoreditch. Do Londynu przyjechał z Polski, bo zawsze marzył o poznawaniu świata. Po angielsku mówi znakomicie, brytyjski akcent dopracował prawie do perfekcji. W Anglii czuje się jak ryba w wodzie. Wszystko zmienia się po referendum w sprawie Brexitu. Tej nocy Kuba zostaje mocno pobity – traci nie tylko swój świetny wygląd, ale i brytyjski akcent.

Przez ten dramat o ksenofobi i tożsamości poprowadzi słuchaczy narrator – królowa Elżbieta II, której głosu użyczyła Lin Sagovsky. Słuchowisko stworzyli Ewa Banaszkiewicz i Mateusz Dymek – para pisarzy, reżyserów i producentów. Niedługo widzowie polscy i brytyjscy będą mogli zobaczyć ich debiutancki film – „My friend the Polish girl”, który dostał się do konkursu w Rotterdamie.

Nº 731 | Cooltura

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 35

| 35

19/03/2018 16:48:35

WIELKANOC 2018

Nie ma w Polsce domu, gdzie święta wielkanocne odbyłyby się bez jajka wielkanocnego. Zdobienie jaj jest bardzo starą tradycją. Rodzice, dzieci, dziadkowie, zdobią jajka różnymi technikami, każdy najpiękniej jak potrafi.

Moje ażurowe pisanki ozdabiam w niecodzienny sposób, metodą wiercenia i rzeźbienia w skorupce jajka. Jakieś dziewięć lat temu, kiedy zamieszkałam w Poniatowej w województwie lubelskim, zafascynowana delikatnością ażurowych koronek i haftów, postanowiłam jak najwierniej przenieść ich wzory na skorupki jaj. Wśród moich ażurowych pisanek są motywy zainspirowane haftem angielskim, białym, Richelieu weneckim i haftem krzyżykowym. W mojej przygodzie z pisankami

Red. Dariusz A. Zeller Tekst Bogusława Justyna Goleń Fot. Krzysztof Goleń

Pisanki jak koronki

używam jedynie wydmuszek jaj ptaków hodowlanych: przepiórczych, kurzych, gęsich, kaczych i strusich. Wydmuszki jaj strusich, ze względu na swoją grubość, dają mi dodatkową możliwość nie tylko tworzenia wzorów ażurowych, ale także rzeźbienia i tworzenia reliefu na ich powierzchni. Wszystko zaczyna się od pomysłu, od wizji jak pisanka ma wyglądać w efekcie końcowym. Zaczynam od odręcznego projektowania wzoru na skorupce. Zawsze są to motywy roślinne, kwiatowe. Mini wiertarką dla majsterkowiczów, zapożyczoną na stałe od męża, używając najcieńszego wiertła, często diamentowego, wiercę otworki w skorupce jaja, tak aby powstał naszkicowany wzór. Na tym etapie zdarza się najwięcej niepowodzeń. Około 30% skorupek pęka tuż przed ostatnim dotknięciem wiertła. Niektóre wzory są tak misterne, że wstrzymuję oddech podczas prowadzenia wiertła. Początkowo wielu pisanek nie udawało mi się dokoń-

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 36

19/03/2018 16:48:36

czyć – pękały. Często robię przerwy, odkładam pracę, aby ręce odpoczęły. Skorupka jest delikatna i łatwo ją zgnieść. Największa tajemnica sukcesu tkwi w cierpliwości i delikatności ręki, tym bardziej, że skorupki przed wierceniem nie są niczym impregnowane. Ażurową pisankę w pełnej technologii z malowaniem, wykonuję, nie spiesząc się, około 2 dni. Rzeźba na jaju strusim to nawet 2 tygodnie pracy. Ostatnia moja kolekcja została wzbogacona o ażurowe pisanki z naturalnymi, suszonymi kwiatami z polskich łąk. Kwiaty zbieram latem i zasuszam, tworząc później kompozycje, zdobiące wielkanocne jaja.

Moje ażurowe pisanki ozdabiam w niecodzienny sposób, metodą wiercenia i rzeźbienia w skorupce jajka

Ażurowe pisanki to moje hobby, które sprawia mi wiele przyjemności w wolnych chwilach. Jeżeli ażurowa pisanka wygląda jak koronka, jak wyhaftowana, jeśli komuś się podoba, to daje mi to ogromną radość. Takie pisanki stanowią niepowtarzalny prezent dla najbliższej rodziny, znajomych, przyjaciół. Cieszę się, że nie tylko rodzinie podobają się moje ażurowe prace. W marcu 2014 roku zostałam zaproszona do członkostwa w World Egg Artists Associacion – World Egg Art Cyber Museum, a moje nazwisko Bogusława Justyna Goleń znalazło się w Encyclopedia of World Egg Artists! Swoje ażurowe pisanki prezentuję na stronie internetowej http://egg-art.eu5.net oraz na Facebooku: Ażurowe Pisanki Rzeźbione i Ażurowe Pisanki – BJ Goleń. —

Nº 731 | Cooltura

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 37

| 37

19/03/2018 16:48:37

WIELKANOC 2018 Joanna Karwecka

Wielkanoc przed polskimi sklepami Za płyty muzyczne można było dostać rzeźbione pisanki, a za jeansy – polskie hafty i wycinanki. Tak dawna Polonia zdobywała wielkanocne dekoracje. Ale to dopiero za Gierka, kiedy ich krewnym w Polsce łatwiej było zdobyć wizę i przyjechać do Londynu. Wcześniej radzono sobie różnie.

– Mama piekła taką małą babeczkę i potem sama nożem formowała ją na kształt baranka – wspomina Renata Behan, której dziadkowie trafili do Wielkiej Brytanii zaraz po wojnie. – Później przywoziła takie rzeczy z odwiedzin w Polsce – dodaje. Polonia zawsze obchodziła Wielkanoc hucznie i wspólnie. Spotykano się jeszcze przed świętami, często w sobotnich szkołach. Dzieci robiły palmy, które potem wkładano do koszyczków. Wspólnie też malowano pisanki. Używano naturalnego barwnika z cebuli. – W Polsce później pojawiły się kolorowe barwniki – wspomina Behan. – Pamiętam, że ciocia przysyłała nam je w listach. Tu widocznie nie były takie popularne – wspomina. Rolę rodziny na emigracji odgrywała polska społeczność. Dużo działo się przy polskich szkołach. Bardzo wcześnie zaczęły być popularne kiermasze świąteczne. Mamy piekły na nie ciasta, dzieci robiły wielkanocne ozdoby. Wszystko, co udało się na nich zaro-

bić, wydawano na książki lub pomoce naukowe. W polskich parafiach spotykano się na święceniu pokarmów, koszyki na ołtarzu można było zobaczyć w każdym polskim kościele. Kiedy w pobliżu nie było polskiej parafii, przyjeżdżał ksiądz, żeby poświęcić pokarmy. Spotykano się też na „święcone” i na lampkę wina. Często wtedy rozmawiano o starych, ziemiańskich tradycjach. Tylko lany poniedziałek obchodzono skromniej, chociaż inaczej było w miastach, gdzie działało polskie harcerstwo – w Manchesterze można było spodziewać się obfitego polewania. Ze swojego dzieciństwa Renata Behen pamięta też śledzie, które babcia

Tekla kupowała w brytyjskim markecie. Potem wkładała je do beczki, soliła i tak czekały do Wielkanocy. Babcia Renaty po przyjeździe do Wielkiej Brytanii przebywała w Polish Resettlement Camp. Mieszkańcy obozu dostawali racje żywności. Ona odkładała ziemniaki ze swoich przydziałów, aby później móc je wymienić na drożdże i cukier. W ten sposób z dużym wyprzedzeniem zaczynała przygotowania do Wielkanocy. Kiedy udało jej się zdobyć wszystkie produkty – piekła babę. BIAŁA KIEŁBASA OD SPEEDY GONZALESA Babkę na swoje pierwsze święta na Wyspach upiekła też Anna Ryland

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 38

19/03/2018 16:48:38

z koleżanką. Miał być makowiec, ale nigdzie nie mogły znaleźć maku. Trafiły w końcu do sklepów kolonialnych, niedaleko Lancaster Gate. – Zobaczyłyśmy, że tam w takich malutkich słoiczkach sprzedają mak. Więc powiedziałam: słuchaj Grażyna, kupimy takich 10 i zrobimy to ciasto. W pierwszym sklepie udało nam się kupić tylko dwa słoiki. Poszłyśmy do następnego, znowu dostałyśmy dwa. W trzecim taki pan nam poradził, żebyśmy lepiej tak nie chodziły po tych sklepach, żeby kupować ten mak. Zapytałyśmy go: Dlaczego? A on do nas: Pani nie wie, dlaczego? Jakie pani wrażenie sprawia? Przecież to wygląda, jakby pani kupowała to na narkotyki! – opowiada Anna. Dziewczyny zamiast makowca upiekły babkę, sernik zrobiły z twarożku, a święconkę zaniosły do kościoła w koszyku na chleb, przybrany serwetką. Ale, jak wspomina Anna, najbardziej brakowało jej tej świątecznej atmosfery, która towarzyszy Wielkanocy, w jej domu było to najważniejsze święto. Anna jednak wspomina, że tęskniła za rodziną, do której słało się pocztówki i listy. Telefony – raz na tydzień, na uniwersytecie o 7 wieczorem w niedzielę. Więc w pierwszy dzień świąt można było porozmawiać z rodzicami, ale nie o byle czym. Było drogo, więc rozmawiało się o konkretach. Drogo było też w polskich sklepach, szczególnie dużo płaciło się za mięso. Ale Anna, jej mąż i wielu innych Polaków, znaleźli na to sposób. – Na Chalk Farm był zakład mięsny Austrian Sausage Center, gdzie produkowano wędliny, między innymi do sklepów polskich. Jednak przed świętami sprzedawano szynki i wędliny po cenach hurtowych, na tyłach sklepu, przez garaż. Ustawiono tam ladę i bardzo leciwego pana. Kolejka tworzyła się od 8 rano w Wielki Piątek. Była tak długa, że staliśmy w niej na zmianę – ja dwie godziny, potem ktoś inny, potem mój mąż Anglik, który w życiu czegoś takiego nie widział. To on nazwał sprzedawcę Speedy Gonzales, bo wszystko robił bardzo, bardzo powoli.

Na święta były pierniki Katarzynki i uwielbiane krówki, a dla rodziców i ich gości polmosowskie wódki, krupnik czy wiśniówka

SMAK WIŚNIÓWKI I KATARZYNEK Polskie sklepy w Anglii zaczęły się pojawiać bardzo wcześnie. Już w latach 50., tam, gdzie była polska społeczność, były tzw. delikatesy. Produkty sprowadzały do nich polskie agencje eksportowe. Jerzy Brzyski wspomina, że w ich domu nigdy nie brakowało polskiego jedzenia. – Na święta były pierniki Katarzynki i uwielbiane krówki, a dla rodziców i ich gości polmosowskie wódki, krupnik czy wiśniówka – opowiada Jerzy i wyjaśnia: – W tych czasach komunistycznym władzom w Polsce bardzo zależało na dostępie do zachodniej waluty, więc kiedy towary były trudne do zdobycia w Polsce, tutaj było ich w dostatku. Działały też polskie piekarnie, w których pieczono tradycyjny chleb, drożdżówki, makowce, jabłeczniki i pączki. Mięso kupowano w polskich masarniach, chociaż przez długi czas po wojnie – tylko na kartki. Kiszoną kapustę, ogórki, przetwory i ciasta – wszystkie tradycyjne potrawy Polacy przygotowywali jednak w domu. – Pamiętam, że były pewne specyficzne składniki lub produkty, których nie można było tu kupić, nad czym matka ubolewała. Kiedy Anglicy w latach 60. zaczęli więcej podróżować, w sklepach zaczęły się pojawiać wcześniej nieznane tu składniki, które mama zaadoptowała dla potrzeb polskiej kuchni – opowiada Jerzy Brzyski. Do tradycyjnych, polskich obchodów Wielkanocy w domu Brzyskich dodano jedną brytyjską tradycję – obdarowywanie bliskich czekoladowymi jajkami. Jerzy pamięta, że dzieci angielskie tak napchały się tą czekoladą w Wielkanoc, że nic innego nie jadły. W latach 70. zaczęto podróżować do Polski. Samochodem, więc w jedną stronę zabierano jeansy, żyletki, płyty muzyczne, a w drugą wódki, produkty skórzane, kożuchy, kryształy, no i rzeźbione lub malowane drewniane pisanki. Na same święta rzadko się odwiedzało rodzinę w Polsce, raczej jeżdżono na dłuższe wakacyjne urlopy, w czasie których kupowano to, co mogło się przydać później w Anglii. —

Nº 731 | Cooltura

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 39

| 39

19/03/2018 16:48:39

WIELKANOC 201 8

Najstarsze i najważniejsze święto chrześcijańskie

W szale przedświątecznych porządków, gotowania, pieczenia ciast, a także w pogoni za najkorzystniejszymi ofertami cenowymi największych supermarketów, łatwo zapomnieć, że Wielkanoc ma przede wszystkim wymiar religijny. Jest to najstarsze i najważniejsze święto chrześcijańskie, upamiętniające męczeńską śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Czterdziestodniowy okres Wielkiego Postu, poprzedzający obchody Wielkiej Nocy rozpoczyna się w środę popielcową. Ostatni jego tydzień rozpoczyna Niedziela Palmowa – wspomnienie wjazdu Chrystusa do Jerozolimy. Kolejnych siedem dni, zwanych Wielkim Tygodniem, a zakończonych Triduum Paschalnym, to pamiątka najważniejszych dla wiary chrześcijań-

skiej wydarzeń – ostatniej wieczerzy, drogi krzyżowej, ukrzyżowania, złożenia do grobu, a wreszcie powstania z martwych. W 325 roku naszej ery podczas Soboru Nicejskiego ustalono, że Zmartwychwstanie Pańskie obchodzone będzie w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca. Wielkanoc jest więc świętem ruchomym i wypada zawsze pomiędzy 22 marca a 25 kwietnia. W 1528 roku papież Grzegorz XII dokonał reformy kalendarza, co wprowadziło drobne rozbieżności związane z datą wielkanocnego świętowania – Kościoły wschodnie do dnia dzisiejszego opierają się na kalendarzu juliańskim, Kościół zachodni bazuje na zreformowanym kalendarzu gregoriańskim. —

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 40

19/03/2018 16:48:40

WIELKANOC 2018

Wielki Tydzień

To święto nadziei i odradzającego się życia oraz nieśmiertelności. Upamiętnia śmierć na krzyżu i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Jest poprzedzone 40-dniowym okresem Wielkiego Postu. Poprzedzający Wielkanoc tydzień, nazywany Wielkim Tygodniem, jest czasem rozmyślań i wspominania o najważniejszych dla wiary chrześcijańskiej wydarzeniach. Ostatnie trzy dni Wielkiego Tygodnia to Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka Sobota, zwane Triduum Paschalnym. Wielki Tydzień symbolizuje i upamiętnia ostatnie dni Jezusa Chrystusa, poprzedzające Wielkanoc. Jest to zarazem czas przygotowań do święta zmartwychwstania.

Niedziela Palmowa

Dzień upamiętniający przybycie Chrystusa do Jerozolimy, rozpoczynający Wielki Tydzień. Tradycyjnie w ten dzień, podczas mszy świętej, odbywa się święcenie palm, a następnie wierni udają się na procesję.

Wielki Poniedziałek

Wielki Poniedziałek, podobnie jak dwa następne dni, nie wyróżnia się specjalnie obrzędami liturgicznymi.

Wracając ponownie do Jerozolimy Jezus spowodował śmierć drzewa figowego.

Wielka Niedziela

Wielki Wtorek

Jest pierwszym dniem oktawy wielkanocnej, tj. okresu wielkanocnego rozpoczynającego się z wigilią wielkanocną. Jego okres stanowi w liturgii 50 dni, a zakończony jest niedzielą Zesłania Ducha Świętego. Z kolei w jego 40. dniu obchodzone jest uroczyście Wniebowstąpienie Pana Jezusa. Wielka Niedziela rozpoczyna się uroczystą mszą z procesją zwaną rezurekcją (łac. resurrectio – zmartwychwstanie). Po mszy wszyscy udają się do domów na świąteczne śniadanie, poprzedzone składaniem sobie życzeń i dzielenia się przy tym jajkiem, pochodzącym ze świątecznego koszyka. To z kolei przypomina bożonarodzeniowe dzielenie się opłatkiem i jest dla rodziny znakiem pojednania, miłości i życzliwości. Natomiast drugi dzień Wielkanocy kojarzony jest głównie ze zwyczajem nazywanym śmigusem-dyngusem, zwanym też lanym poniedziałkiem. Do XV wieku śmigus-dyngus oznaczał dwie osobne czynności: śmigus to smaganie wierzbową gałązką, a dyngus polegał na wymuszaniu datków, pod groźbą oblania wodą. Obecnie przekształciło się to w zabawę, w której mniej lub bardziej symbolicznie polewamy się wodą. Kiedyś w poniedziałek wielkanocny znany był zwyczaj kropienia wodą święconą pól przeznaczonych pod uprawę, co miało gwarantować obfite plony. Warto podkreślić, że Wielkanoc jest świętem „ruchomym”, tzn. jego datę stanowi pierwsza niedziela po pierwszej wiosennej pełni. W tym roku obchodzona jest zatem 1 kwietnia.

Wielki Wtorek to dzień poświęcony sakramentowi pojednania. W ten dzień Jezus zapowiada swoje zmartwychwstanie.

Wielka Środa

W środę Judasz zdradza Jezusa za 30 srebrników – zawiera pakt z Sanhedrynem (radą żydowską).

Wielki Czwartek

Wielki Czwartek to pierwszy dzień Triduum Paschalnego. Jest to dzień upamiętniający ostatnią wieczerzę, podczas której Jezus zapowiedział swoją rychłą śmierć. W ten dzień odbywają się msze: poranna – Krzyżma Świętego i wieczorna msza Wieczerzy Pańskiej.

Wielki Piątek

Wielki Piątek to dzień żałoby i skupienia, upamiętniający śmierć Jezusa na krzyżu. W ten dzień, podobnie jak w Wielką Sobotę, nie sprawuje się Najświętszej Eucharystii, a wiernych obowiązuje ścisły post.

Wielka Sobota

Wielka Sobota jest dniem żałoby i adoracji Najświętszego Sakramentu. W ten dzień, podobnie jak w Wielki Piątek, nie odprawia się mszy, święci się jednak pokarmy na wielkanocny stół.

Nº 731 | Cooltura

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 41

| 41

19/03/2018 16:48:41

WIELKANOC 2018

Symbolika święconki w wielkanocnym koszyczku Jajo wielkanocne (pisanki, wydmuszki, kraszanki) Symbol narodzin, życia, nowego początku oraz zmartwychwstania, którego oczekują wierzący w czasie świąt wielkanocnych.

Chrystusa. Niezwykle ważny symbol święta Wielkiej Nocy i radość ze zmartwychwstania. Wesołego Alleluja!

CHLEB Symbol Chrystusa, który jest „chlebem życia” dla wszystkich chrześcijan.

SER Symbol harmonii pomiędzy człowiekiem a zwierzętami domowymi.

SÓL Chroniąca potrawy przed zepsuciem symbolizuje oczyszczenie, nawrócenie i ochronę człowieka przed duchowym pogorszeniem (i zepsuciem). PIEPRZ Symbol trwałości, nieśmiertelności i pełnej wiary. WĘDLINA Na co dzień symbol dostatku, bogactwa materialnego. Jako święconka symbolizuje bogactwo duchowy, pozwalające zawrzeć pełne przymierze z Bogiem. CHRZAN Pamięć o pokonaniu goryczy męki

BABKA WIELKANOCNA Tradycyjna babka wypieczona w domu (nie kupiona!) symbolizuje umiejętności i pracę ku doskonałości, do jakiej powinien dążyć człowiek nie tylko w sferze duchowej. WODA Symbol odnowy i obmycia człowieka z grzechu przez Ducha Świętego. BARANEK LUB ZAJĄCZEK WIELKANOCNY (AGNUS DEI – BARANEK BOŻY) Symbolizuje ofiarę męki Jezusa Chrystusa, który w sposób pokorny i godny przyjął swoją śmierć na krzyżu.

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 42

19/03/2018 16:48:41

TEKST SPONSOROWANY

Sposoby na piękne rzęsy

Która dziewczyna, starsza lub młodsza, nie marzy o długich, ciemnych, pięknych rzęsach? Są atutem kobiecości, dodają oczom głębi i tajemniczości. Panie, którym natura poskąpiła tego atrybutu, od wieków stosowały różne specyfiki, poprawiające kondycję i wygląd rzęs. Popularna jest oliwka z oliwek, olej kokosowy czy olejek rycynowy – ulubiony specyfik naszych babć, starszych sióstr i ciągle mający swoje zwolenniczki. Dobrą kondycję rzęs wspiera też codzienne czesanie ich miękką szczoteczką oraz oczywiście dieta zawierająca biotynę, witaminy z grupy B, żelazo oraz kwasy tłuszczowe omega – bo przecież uroda wypływa z naszego wnętrza, dosłownie i w przenośni… Kilka lat temu pojawiły się na rynku specjalne preparaty pielęgnujące, które przy regularnym stosowaniu dają efekt dłuższych, mocniejszych i bardziej wyrazistych rzęs.

Czy to magia czy marketing? W jaki sposób działają? Na ile są skuteczne?

Odżywki do rzęs pojawiły się niejako przypadkiem. Zaobserwowano, że przy stosowaniu kropli na jaskrę, zawierających pochodne prostaglandyn i prostamidy, efektem ubocznym, było … wzmocnienie, wydłużenie i przyciemnienie rzęs. I nie ma w tym żadnej magii. Po prostu składniki te przedłużają fazę aktywnego wzrostu włosków i odżywiają je, co powoduje, że rosną dłuższe i mocniejsze. Na pierwsze zauważalne efekty trzeba czekać około 3 – 4 tygodni, ale tutaj też mam złą wiadomość. Po zaprzestaniu stosowania preparatu, po jakimś czasie rzęsy wracają do swojego dawnego wyglądu. Najczęściej używanym w odżywkach składnikiem stymulującym jest bimatoprost. Znaleźć go można w większości preparatów polskich producentów, które jednak różnią się dodatkowymi substancjami pielęgnującymi. Jedne zawierają wygładzające proteiny jedwabiu, inne kwas hialuronowy znany ze swoich niezwykłych właściwości nawilżających, odbudowująca keratynę czy łagodzący panthenol. Odżywki pielęgnacyjne nakłada się cieniutkim pędzelkiem przy nasadzie rzęs dwa razy dziennie, pamiętając oczywiście, by robić to systematycznie. Bez tego – trudno o jakiekolwiek efekty. Na pewno są kuszącym rozwiązaniem

Maria Łuba-Muczko Natasha cosmetics&café Fb Natashacosmetics&café

dla pań, posiadających z natury krótkie i cienkie rzęsy, dla osób po zabiegach osłabiających ich kondycję, po chorobach, czy przy zmianach pór roku, kiedy nasz organizm potrzebuje wzmocnienia od wewnątrz i nie tylko. —

Nata &caf

Maria Fb Nat

Najpopularniejszymi odżywkami do rzęs, zawierającymi bimatoprost, oferowanymi przez polskie firmy kosmetyczne, to Multilashes z Joanny, Active Lash z L’biotica i Long4Lashes z AA Oceanic. Nº 731 | Cooltura

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 43

| 43

19/03/2018 16:48:43

WIELKANOC 2018

Świat Wielkiej Nocy

Bezsprzecznie najważniejsze w tradycji chrześcijańskiej święta dla większości Brytyjczyków oznaczają po prostu długi, wiosenny weekend – od pracy wolne są aż cztery dni, od Wielkiego Piątku do wielkanocnego poniedziałku. Od innych „Bank Holiday” odróżniają go tylko czekoladowe jajka, od których sklepowe półki

zaczynają uginać się tuż po Bożym Narodzeniu. Tylko w przedszkolach i szkołach podstawowych organizuje się jeszcze parady kapeluszy, przystrojonych na cześć nadchodzącej wiosny i polowania na jajka. Ale są też miejsca na świecie, gdzie do wielkanocnych zwyczajów przywiązuje się dużo większą wagę. —

Hiszpania

W Wielkim Tygodniu przez ulice hiszpańskich miast i wsi przechodzą

uroczyste procesje. Przez cały tydzień organizuje się też widowiska paschalne.

Austria

Od Wielkiego Czwartku do niedzieli po wsiach

i miasteczkach przechadzają się

Filipiny

chłopcy, hałasujący drewnianymi grzechotkami. Grzechotki symbolizują dzwony, które – jak głosi tradycja

W Wielki Piątek odbywa się tu słynna na całym

– poleciały do Rzymu, by wrócić

świecie procesja, podczas której ochotnicy biczują

pierwszego dnia świąt. Kiedy dzwony

się, a na koniec niektórzy z nich są przybijani do krzyża.

powrócą, dzieci mogą zająć się szukaniem wielkanocnych koszyków ze słodyczami. W Austrii popularne są też wielkanocne jarmarki.

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 44

19/03/2018 16:48:44

Szwecja

Pod koniec Wielkiego Tygodnia dzieci przebierają się za wiedźmy – na pamiątkę ludowych wierzeń, które

głoszą, że co roku na Wielkanoc odbywa się zlot czarownic, spotykających się z diabłem – i chodzą po domach, rozdając kolorowe kartki z życzeniami i prosząc o słodycze. Domy dekoruje się gałązkami brzozy przyozdobionymi pierzem, które mają przyspieszyć nadejście wiosny.

Grecja

Jajka w Grecji maluje się najczęściej na czerwono – kolor symbolizujący krew Zbawiciela. W Wielką

Sobotę Grecy biorą udział w mszy, podczas której – o północy – kapłan przekazuje święty ogień jednemu z wiernych, a ten podaje go dalej. Po mszy każdy zabiera do domu świecę ze świętym ogniem.

Niemcy

W Wielki Czwartek, nazywany w Niemczech Zielonym Czwartkiem, maluje się jajka na zielono. Pisankami

ozdabia się młode, pączkujące gałęzie drzew. Symbolem Wielkanocy jest zając, a poszukiwania czekoladowych zajęcy – ulubionym świątecznym zajęciem dzieci.

Meksyk

Obchody Wielkanocy trwają dwa tygodnie. W ciągu tych wolnych od pracy dni odbywają

się liczne procesje, odgrywa się sceny z życia Jezusa, a w niektórych miejscach pali się na stosie kukłę Judasza wypchaną petardami. Po Niedzieli Zmartwychwstania organizuje się zabawy uliczne i pokazy sztucznych ogni.

Nº 731 | Cooltura

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 45

| 45

19/03/2018 16:48:45

WIELKANOC 2018

Przepisy wielkanocne

Na Wielkanoc proponujemy kilka tradycyjnych przepisów z polskiej kuchni. Na początek, oczywiście…

Baba wielkanocna Składniki: 3-3,5 szklanki mąki 5 dag drożdży świeżych lub 21 g suchych (3 opakowania po 7 g) 6 żółtek, roztrzepanych 1 jajko, roztrzepane szczypta soli 1 szklanka mleka, letniego 0,5 szklanki drobnego cukru 125 g masła, roztopionego i przestudzonego 15 dag rodzynek

ekstrakt cytrynowy (2 łyżeczki) lub aromat cytrynowy

Sposób przyrządzenia: Przesianą mąkę, drożdże, sól i cukier wymieszać (ze świeżymi wcześniej zrobić rozczyn). Wsypać do dużej misy. Dodać żółtka, jajko, mleko, ekstrakt cytrynowy, masło. Wszystko zmiksować mikserem z przystawką (hakiem) do ciasta drożdżowego, można również wyrobić ręcznie. Pod koniec dodać rodzynki, wyrobić raz jeszcze. Ciasto przykryć

ręczniczkiem i pozostawić w cieple do podwojenia objętości. Po tym czasie ciasto wyjąć, wyrobić raz jeszcze. Formy do babek natłuścić i wysypać kaszą manną lub bułką tartą. Ciasta nałożyć do 1/3 wysokości formy (przepis na 2 małą i 1 dużą). Przykryć znowu, odłożyć w ciepłe miejsce do podwojenia objętości (ciasto powinno wyrosnąć po brzegi foremek). Piec w temperaturze 170ºC przez 30 minut, ale bywa, że dłużej. Wyjąć, przestudzić 10 minut w foremce, potem studzić na kratce.

Mieszamy, zakręcamy słoik i zostawiamy w ciepłym miejscu na 4-5 dni. Następnie otwieramy słoik i usuwamy osad. Gotowe. Do naszej zupy będziemy potrzebować około dwóch szklanek (480 ml) zakwasu.

Przygotowanie zupy:

Tradycyjny, polski… żurek Składniki zakwasu: 1/2 mąki żytniej 1 szklanka żytniej bułki tartej 2 ząbki czosnku (wyciśnięte) 2 szklanki ciepłej wody

Składniki zupy: 2 duże cebule (obrane; jedna przekrojona na pół, druga pokrojona w kostkę) 1 duża marchewka (obrana) 1 duży pasternak (obrany; może być też korzeń pietruszki) 1/2 selera (oczyszczonego) 6 szklanek wody (ok. 1,4 l)

2 ząbki czosnku (pokrojone w kostkę) ok. 1 kg białej kiełbasy (pokrojonej na kawałki) liść laurowy 3 jagody ziela angielskiego (ang. allspice berries) duża łyżka suszonego majeranku 6 ziarenek czarnego pieprzu 1/4 szklanki tartego chrzanu (55 g) 1/2 szklanki śmietany (120 ml)

Przygotowanie zakwasu: Wszystkie składniki zakwasu wrzucamy do dużego słoika. Zalewamy wodą.

Do dużego garnka wrzucić cebulę, marchewkę, pasternak oraz seler i zalać wodą. Gotować na małym ogniu około 40 minut. Następnie odcedzić warzywa, pozostawiając ugotowany wywar. Przysmażyć lekko cebulę, czosnek, boczek oraz białą kiełbasę na średnim ogniu. Wszystko wrzucić do wywaru. Dodać liście laurowe, ziele angielskie, majeranek, pieprz oraz chrzan. Zmniejszyć ogień i gotować wszystko razem około 20 minut. Do pozostałego zakwasu dodać śmietanę i zamieszać. Pod garnkiem z zupą zwiększyć ogień i dodać zakwas ze śmietaną. Następnie jeszcze przez chwilę gotować. Po zagotowaniu wyjąć liście laurowe. Zupę można podawać np. z chrupkim pieczywem.

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 46

19/03/2018 16:48:46

GALICJA POLECA

Jabłkowy deser z przystawkami

Restauracja Galicja, znajdująca się w dzielnicy West Ealing serwuje autorskie dania polskiego szefa kuchni. Jest to polska kuchnia z francuskimi inspiracjami w stylu fine dining, jednakże ma do zaoferowania również sporo dla koneserów selekcjonowanej wołowiny. Kuchnia posiada szeroki asortyment mięs dojrzewających z całego świata od klasy Kobe przez Wagyu do Angusa. Mięsa te można zobaczyć w eksponowanych w restauracji lodówkach. Wszystko to, plus elegancki wystrój w stylu Art Deco oraz szeroka selekcja win i alkoholi z Europy powoduje, że Galicja jest miejscem unikatowym z autorską kuchnią i nastrojowym klimatem, wartym odwiedzenia zarówno przez mieszkańców Ealing jak i całego Londynu. KRUSZONKA Z BIAŁEJ CZEKOLADY

> Masło - 260g > Biała czekolada - 175g > Cukier - 120g > Proszek migdałowy 130g > Soda - 4g > Mąka - 305g Masło i czekoladę rozpuścić w kąpieli wodnej. Wymieszać. Resztę składników dodać do przestudzonej czekolady z masłem i zagnieść ciasto. Rozwałkować na grubość 3 mm i odstawić do stężenia. Następnie piec w temp. 160 stopni 15 min. Po ostygnięciu pokruszyć.

KREMOWE JABŁKA POD GLAZURĄ Glas

> Biała czekolada - 175g > Woda - 75ml > Cukier - 150g > Mleko skondensowane 100g > Żelatyna - 10g

Jabłka

> Jabłka - 0,5kg > Śmietana 30% - 150ml > Cukier - 40g > Cynamon - 2g Żelatynę zalać wodą i odstawić do spęcznienia. Cukier i mleko podgrzać.

Gdy zacznie gęstnieć dodać żelatynę. Czekoladę rozpuść i dodać do masy. Zalać w temp. 30 stopni. Jabłka obrać ze skórki, pokroić w drobną kostkę, wymieszać z cynamonem i zasmażyć na suchej patelni do ¾ miękkości i ostudzić. Śmietanę ubić na sztywna masę z cukrem i wymieszać z jabłkami. Wyłożyć w formy i zamrozić. Wyciągnąć z foremek i zalać glasem w temp 30 stopni.

LODY Z PIECZONEGO JABŁKA

> 1kg jabłek upieczonych, zmiksowanych i przetartych przez drobne sito.

KREM ANGIELSKI

> Mleko - 125ml > Śmietana 30% - 125ml > Cukier - 60g > Cynamon - 1g > Żółtka - 3 Śmietanę mleko i cynamon zagotować w rondelku i lekko ostudzić. Oddzielone żółtka od białek utrzeć z cukrem. Dodać mleko z śmietaną i wymieszać. Masę wlewamy do rondelka i doprowadzamy do temp 85 stopni, następnie zdejmujemy z gazu i dodajemy puree z jabłek. Masę mrozimy.

ŻEL JABŁKOWY

> Sok jabłkowy - 0,3l > Agar - 3g > Syrop cukrowy - 10ml > Gałka tymianku - 1

Sok wlać do rondla i dodać tymianek oraz syrop cukrowy. Podgrzać całość do zagotowania, wsypać agar i gotować 2 min. Następnie odcedzić przez sito do naczynia, odstawić do ostygnięcia. Żel przekładamy do wysokiego pojemnika i miksujemy do uzyskania glazury i jednolitej konsystencji.

JADALNA GĄBKA

> Bedzie potrzebny syfon termiczny, 4 naboje oraz kubek papierowy. > Białka - 4 > Żółtka - 3 > Cukier - 30g > Mąka - 30g Wszystkie składniki mieszamy razem, wlewamy do syfonu, nabijamy 4 nabojami, odstawiamy do lodówki na 3 godziny. Kubek od spodu nakłuwamy nożem. Napełniamy masa z syfonu do połowy objętości i wstawiamy do mikrofali na 40 sekund. Gotową gąbkę można wyciągnąć z kubka.

Restauracja Galicja 154 Uxbridge Rd Londyn W13 8SB Rezerwacje tel. 020 8840 1840

Nº 731 | Cooltura

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 47

| 47

19/03/2018 16:48:46

ZDROWIE Beata Wdowczyk, terapeutka żywieniowa

Moc ziół

Fitoterapia – ziołolecznictwo jest jedną z metod, jakimi posługuje się współczesna medycyna. Zioła i ich preparaty stosuje się jako leki podstawowe i uzupełniające. Stosowanie ziół jest skuteczne w profilaktyce wielu chorób i ich leczeniu. Należy jednak pamiętać o interakcjach ziół z innymi lekami. Działania niepożądane lub reakcje uczuleniowe, to sygnał do przerwania kuracji fitofarmaceutykami. DZIAŁANIE I ZASTOSOWANIE POPULARNYCH ZIÓŁ Dziurawiec zwyczajny Stosowany wewnętrznie działa rozkurczająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, drogi moczowe i naczynia krwionośne; zwiększa wydzielanie soków trawiennych i żółci, działa także moczopędnie. Działa również przeciwdepresyjnie. Zastosowane zewnętrznie przetwory dziurawca działają ściągająco i odkażająco. Melisa lekarska Ziele melisy działa uspokajająco, rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit i dróg żółciowych, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i żółci, pobudza trawienie, reguluje pracę przewodu pokarmowego. Działa przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo. Melisę stosuje się w stanach pobudzenia nerwowego, uczucia niepokoju, a także przy trudnościach w zasypianiu i w migrenach.

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 48

Pokrzywa zwyczajna Zarówno liście i korzenie pokrzywy są bogatym źródłem soli mineralnych (wapnia, żelaza, rozpuszczalnej krzemionki), liście zawierają także wit. C, K, karotenoidy. Przetwory z pokrzywy wykazują działanie moczopędne, przeciwkrwotoczne, pobudzające przemianę materii i trawienie, wspomagają usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii i ogólnie wzmacniają organizm. Wodne wyciągi z liści pokrzywy można także stosować w warunkach domowych w walce z łupieżem i przy wypadaniu włosów. Lipa Lecznicze zastosowanie mają kwiatostany lipy. Składniki w nich zawarte mają działanie napotne, przeciwskurczowe, moczopędne; powodują także zwiększenie produkcji żółci i soków żołądkowych. Napary stosuje się w przebiegu chorób połączonych z gorączką, przy nieżytach górnych dróg oddechowych; wykazują one także korzystne działanie w stanach pobudzenia nerwowego, przy migrenach, zawrotach głowy. Naparów z kwiatostanu lipy można używać do płukania jamy ustnej i gardła; kąpiele z jego dodatkiem można stosować przy nerwobólach, a mycie włosów w odwarze z kwiatostanu lipy zapobiega ich wypadaniu. Szałwia lekarska Szałwia lekarska może być stosowana zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie.

Pobudza wydzielanie soków żołądkowych, znosi skurcze jelit, ma działanie wiatropędne; ogranicza skłonność do krwawień poprzez zmniejszenie przepuszczalności naczyń krwionośnych. Wyciągi z liści szałwii wykazują także silne działanie przeciwpotne, mogą być stosowane w stanach gorączkowych, przy nadczynności tarczycy oraz w nadmiernej potliwości na tle nerwicowym. Zewnętrznie naparu z szałwii używa się do płukania jamy ustnej w chorobach przyzębia i stanach zapalnych gardła. Rumianek pospolity Działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie w nieżytach przewodu pokarmowego, ma działanie przeciwskurczowe i wiatropędne, pobudza wydzielanie żółci, zapobiega niekorzystnym procesom fermentacji w jelitach. Herbatkę z rumianku poleca się przy leczeniu kolek jelitowych i bólów brzucha u niemowląt. —

Więcej w „Zdrowym radiu” w soboty o godz. 10:00 w radiu PRL i na stronie www.nutriheaven.co.uk - blog.

19/03/2018 16:48:47

TEKST SPONSOROWANY

Polski logopeda w Wielkiej Brytanii

Czy polski logopeda w UK jest potrzebny? Też zastanawiałam się nad tym, przyjeżdżając 12 lat temu do tego kraju. Okazało się, że dla Polaków bardzo ważny jest ich język ojczysty. Nazywam się Małgorzata Zalewska, jestem polskim logopedą oraz dyrektorem poradni MCT Centre, w której oferujemy Polakom pomoc logopedyczną oraz psychologiczną. Od 10 lat pomagam dzieciom dwujęzycznym w ich komunikacji. W tym numerze „Cooltury” rusza mój „kącik”, w którym będziecie mogli znaleźć artykuły dotyczące mowy, a także

wszelkich zagadnień psychologicznych oraz pedagogicznych. Dziś chcę Państwu przekazać jedną ważną prawdę – jeżeli dziecko w wieku roku nie mówi 1-2 słów, w wieku 2 lat nie składa prostego zdania złożonego z dwóch-trzech wyrazów – jest to definitywnie powód do odwiedzenia logopedy. I nie ma znaczenia czy jest to dziecko jedno- czy dwujęzyczne. W kolejnym numerze znajdziecie Państwo informacje dotyczące etapów rozwoju mowy u dzieci dwujęzycznych. Zapraszam. —

Małgorzata Zalewska polski logopeda oraz dyrektor poradni MCT Centre

Nº 731 | Cooltura

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 49

| 49

19/03/2018 16:48:48

SP ORT Fot. Alex Broadway/Getty Images

Dariusz A. Zeller

Oxford – Cambridge po raz 164

Już 24 marca odbędzie się na Tamizie 164. edycja wioślarskich regat Oxford – Cambridge. Punktualnie o godzinie 16.31 kobiety, a o 17.32 załogi męskie rywalizować będą o zwycięstwo w wyścigu na dystansie 6,8 km (dokładnie 6839 metrów). Zmagania będzie można obejrzeć na żywo lub śledzić w radio i telewizji BBC, która tradycyjnie już, od roku 1938, prowadzi transmisję na żywo. Historia najstarszych i najbardziej znanych regat na świecie sięga 1829 roku, kiedy to szkolni przyjaciele Charles Wordsworth z Oxfordu oraz Charles Merivale, studiujący wówczas w Cambridge zapoczątkowali wioślarskie zmagania w Henley. W pierwszych latach nie były to jeszcze zmagania coroczne, a regularnie osady obu uczelni rywalizują od roku 1856, pod nazwą The Boat Race, University Boat Race lub Oxford and Cambridge Boat

Race. Jedynie w latach 2010–2012, z inicjatywy sponsora, wyścig nosił nazwę Xchanging Boat Race. Rywalizację przerywano jedynie w okresie I i II wojny światowej, choć nieoficjalne zawody rozegrano w 1940, 1943, 1944 i 1945 roku. STATYSTYKA KORZYSTNA DLA CAMBRIDGE W historii tych zmagań, jak dotychczas, wśród mężczyzn 82 razy wygrywała reprezentacja Cambridge, zaś 80 Oxfordu. Zmagania w 1877 roku uznano za nierozstrzygnięte. Natomiast w rywalizacji pań, mającej krótszą historię, 42 zwycięstwa odniosła załoga Cambridge, natomiast 30 zwycięstw padło łupem wioślarek z Oxfordu. W roku 2012, pierwszy raz od 150 lat regaty zostały przerwane z powodu osoby, która nagle wynu-

rzyła się z Tamizy na kursie obu załóg. Wyścig rozpoczęto ponownie, jednak pech dosięgł jednego z zawodników, który zasłabł. Na szczęście dla wszystkich nic poważnego mu się nie stało. Z kolei przed dwoma laty, kilka godzin przed regatami, na trasie wyścigu wykryto niewypał z czasów II wojny światowej, jednak londyńska policja zdołała go usunąć, dzięki czemu regaty odbyły się bez przeszkód. DR HOUSE I NIE TYLKO W regatach Oxford – Cambridge wzięło udział wiele znanych osób, jak np. medaliści olimpijscy Ran Laurie, Tim Foster, Luka Grubor, Andrew Lindsay, Kieran West, Ed Coode, himalaista Andrew Irvine czy też Antony Armstrong-Jones, 1. hrabia Snowdon i Colin Moynihan, 4. baron Moynihan. Z pewnością jednak najbardziej rozpoznawalną postacią wśród uczest-

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 50

19/03/2018 16:48:48

Fot. J. A. Hampton/Topical Press Agency/Getty Images

ników regat w ubiegłych lat jest aktor Hugh Laurie, znany powszechnie jako „Dr House”. Co ciekawe, pochodzący z Oxfordu aktor reprezentował jednak w regatach… Cambridge, podobnie zresztą jak jego ojciec. W roku 1980 załoga Hugh Lauriego przegrała jednak z ekipą Oxfordu. W roku ubiegłym ósemkę Oxfordu reprezentował także William Warr. To trzeci w historii tychże regat wioślarz, który uprzednio startował w barwach przeciwnika. W 2015 roku był bowiem podporą osady Cambridge. POLSKIE AKCENTY Legendarne już regaty mają także polskie akcenty. Jedną z legend regat Oxford – Cambridge oraz ogólnie brytyjskiego wioślarstwa jest Daniel Topolski. Nazwisko jest w tu nieprzypadkowe, jest to syn słynnego polskiego artysty-malarza Feliksa Topolskiego. Aż 12-krotnie poprowadził on osadę Oxfordu do zwycięstwa, będąc jej trenerem, a raz zwyciężył jako zawodnik, pomijając już dwukrotne mistrzostwo świata z okresu studiów. Wieloletni komentator kolejnych regat dla BBC zmarł w 2015 roku.

W latach 2007 i 2009 w drużynie Oxfordu uczestniczył w regatach Michał Płotkowiak z Poznania, zawodnik poznańskiego KW04 oraz Oxford University Boat Club. W 2007 roku musiał on uznać wyższość ekipy z Cambridge, z kolei w 2009 r. skutecznie zrewanżował się przeciwni-

kom, wygrywając z kolegami z zespołu legendarne regaty. Co ciekawe, były uczeń III LO w Poznaniu, a następnie Politechniki Poznańskiej, uniwersytetu w Hanowerze, Bristol University oraz Oxfordu – karierę wioślarską rozpoczął w wieku czternastu lat za namową ojca, który od czasów

Fot. Wikipedia

Nº 731 | Cooltura

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 51

| 51

19/03/2018 16:48:49

Fot. Ian Walton/Getty Images

164. Regaty Oxford – Cambridge

24.03. 2018. Start kobiet: 16:31. Start mężczyzn: 17:32. Miejsce startu: Putney Bridge. Meta: Chiswick Bridge. Strefy kibica: Bishops Park, Furnival Gardens. Wstęp wolny.

studenckich pasjonował się regatami Oxford – Cambrigde. Natomiast w roku 2008, w którym Płotkowiak nie uczestniczył w wyścigu, polskie wioślarstwo reprezentował startujący w barwach Cambridge Bartosz Szczyrba. Jego historia jest jednak tak piękna, jak i – niestety – tragiczna. Pochodzący także z Poznania zawodnik, reprezentant Polski i Gopła Kruszwicy, były uczeń IX LO w Poznaniu, a następnie student Politechniki Poznańskiej oraz uniwersytetów w amerykańskim Syracuse i Cambridge, gdzie skończył informatykę na University of Cambridge, reprezentował swoją uczelnię, której osada uległa wówczas wioślarzom z Oxfordu. Niestety, trzy lata później, w 2011 roku Bartosz Szczyrba przegrał swoją najważniejszą walkę w życiu, z powodu nowotworu, umierając w wieku zaledwie 29 lat. Aby uhonorować polskiego wioślarza, w 2012 roku łódź zwycięskiej osady z Cambridge nosiła imię Bartosza Szczyrby. TRASA I STREFY KIBICA Tegoroczne zmagania, które tradycyjnie rozpoczną się na Tamizie na wyso-

Fot. Alex Broadway/Getty Images

kości Putney Bridge, a zakończą tuż przy Chiswick Bridge będzie można obserwować w strefach kibica, umiejscowionych w B ishops Park (Fulham) i Furnival Gardens (Hammersmith), gdzie już od rana będą trwały pikniki rodzinne. Tam również umiejscowione zostaną specjalnie przygotowane do tego wydarzenia telebimy, na których także można będzie śledzić zmagania wioślarskich osad z Oxfordu i Cambridge. Co istotne – transmisja zaczyna się już na około 2 godziny przed startem obu załóg. Można wówczas dowiedzieć się szczegółów z historii regat, poznać sylwetki reprezentantów obu uczelni, a łączna oglądalność całego wydarzenia szacunkowo wynosi kilkadziesiąt milionów widzów. Z kolei „na żywo”, wzdłuż samej trasy regat, co roku zbiera się około 200 tys. osób. Czas trwania samego wyścigu nie jest zbyt długi – rekord trasy wynosi 16 min. i 19 sek., a ustanowiła go w 1998 roku osada z Cambridge, jednak korzy-

stając z (oby!) pięknej pogody, warto wybrać się nad Tamizę z najbliższymi w celu poczucia całej otoczki szlachetnej rywalizacji na łonie przyrody. Warto wspomnieć, iż dochód z organizacji całego przedsięwzięcia oraz darowizny od darczyńców są przekazywane na cele charytatywne wskazane przez fundację Cancer Research UK, która zajmuje się badaniem i leczeniem raka. KOZIA ALTERNATYWA Jako ciekawostkę można przytoczyć w tym miejscu fakt, iż istnieje alternatywa do wyścigu wioślarzy. Jest nią… wyścig kóz. Na farmie Spitalfields City Farm (Buxton St, E1 5AR, www.spitalfieldscityfarm.org), a właściwie na trasie wokół niej ścigają się dwie kozy, oczywiście o imionach Oxford i Cambridge. I podobnie jak w przypadku wyścigu wioślarzy, tak i tutaj istnieje cała specyficzna otoczka tegoż wydarzenia, z targami kozich wyrobów, muzyką oraz wszelaką inną rozrywką. —

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 52

19/03/2018 16:48:51

Nยบ 731 | Cooltura

731-MAKIETA 2 30-53 CC.indd 53

| 53

19/03/2018 16:48:52

| Cooltura | Nยบ 731

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 54

19/03/2018 16:49:29

Nยบ 731 | Cooltura

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 55

| 55

19/03/2018 16:49:30

| Cooltura | Nยบ 731

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 56

19/03/2018 16:49:30

Nยบ 731 | Cooltura

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 57

| 57

19/03/2018 16:49:31

AUTO GAZ MECHANIKA POJAZDOWA Kompleksowa -mechanika, -elektronika, kluczyki -Naprawa liczników -Serwis dpf -Instalacje gazowe LPG w samochodach dostawczych i osobowych Kontakt: 07773709612

FOTOGRAF Profesjonalne sesje fotograficzne: fotografia noworodkowa, dziecięca, rodzinna i okolicznościowa. Zapraszam na moja stronę www. fairyworldphotography. co.uk Super niskie ceny. Zapraszam 07736217120

ARCHITEKT rejestrowany w Anglii wykonuje projekty: lofts, extensions. Usługi: Planning Applications and Building Control mob.: 07708696377 stasch@stasch.co.uk

POLSKA TELEWIZJA LONDYN NC+ Zestawy na umowę i kartę Montaż anten Zapraszamy do punktu 49 Oldfields Circus UB54RR Northolt Sklep Northolt: 02082033162 Instalacje: 07779631401 www. polskatelewizja.co.uk

H-TECH SERWIS KOMPUTEROWY Rozwiązywanie wszelkich problemów z Laptopami i PC. Odzyskiwanie Danych, Instalacje, Administracja, Zabezpieczanie Sieci. Dojazd do Klienta. Tel.: 07723012148, email: halskyt@yahoo.co.uk www. halskytech.co.uk SERWIS KOMPUTEROWY Naprawa: laptop, tablet, konsola, telefon, Zmiana języka, wirusy, przegrzewanie się, wymiana ekranu / klawiatury, strony www, kamery CCTV, rok gwarancji. Laptop zastępczy dojazd do klienta tel. 07411123340 NAJTAŃSZE PRZEPROWADZKI i przewozy lokalne (Londyn), międzymiastowe (cale UK) oraz Polska - AngliaPolska także przewozy wszelkich przesyłek (paczek, mebli, gabarytów, itp) Cotygodniowe wyjazdy do Polski. Sprawdź opinie fb: MarioRemTrans 07722560744 mario. remtrans@gmail.com Zapraszamy 24/7 ZATRUDNIĘ SUMIENNEGO POMOCNIKA BUDOWLANEGO Praca w okolicach Wimbledon-Kingston. Proszę o kontakt na tel. 07469627215

ANTENY SATELITARNE Montaż, fachowe ustawienie sygnału, akcesoria, Telewizja na kartę, nc+, polsat. 9 letnie doświadczenie Niskie ceny. Mariusz Domaradzki. 07523486296, mariuszcyfra@wp.pl

SATELITARNA TELEWIZJA Najszybsze i najlepsze rozwiązanie wszystkich twoich problemów. Ustawienia, montaż, polskie zestawy TNK Andrzej 07840650509 07423602647

POSZUKUJEMY STOLARZA z doświadczeniem do produkcji okien i drzwi na Wembley HA0 Kontakt: Andrzej 07932606160

ODBIÓR ŚMIECI NA TERENIE LONDYNU i okolic. Zapewniamy profesjonalny serwis zajmujący sie wywozem śmieci zarówno budowlanych, ogrodowych, domowych oraz biurowych. Posiadamy wszystkie niezbedne licencje, wystawiamy faktury VAT. Kontakt: 07838213760

ARCHITEKT Z UPRAWNIENIAMI wieloletnia praktyka w UK, extensions, loft conversions, listed buildings consent, kontakt: 07903034463; szymon.dylewski@gmail.com MALARZ BEZ NAŁOGÓW CSCS 11 lat doświadczenia w UK oferuje swoje usługi dla firm i osób prywatnych Uczciwy i solidny. Rafał 07545600591 PRACA DLA SPRZEDAWCY - branża budowlana (okna drzwi meble). Kontakt: 07958722342 OPIEKUN/KA NAD OSOBAMI STARSZYMI W HILLINGDON Poszukujemy do pracy osób spełniających poniższe wymagania: Prawa jazdy kat B, komunikatywnej znajomości języka angielskiego, chęci pomagania osobom starszym. Kontakt na wskazany email lub kontakt telefoniczny. joanna@ templewoodrecruitment. co.uk 07377185050 MIĘSKO WARZYWA OWOCE RYBA PRZYPRAWY Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom klientów proponuje państwu zakupy z dostawą do domu, gdzie jakość produktów idzie w parze z ceną. Zamówienia składamy na stronie internetowej www.londonmarket.pl 07725530331 HYDRAULIKNAPRAWA PIECÓW, BOILERÓW-24 H/ CERTYFIKATY Każdy piec Vaillant lub Viessmann serwisowany przez moją firmę dostaje 7-10 lat gwarancji na części i robociznę. Instalacje grzewcze w systemie ratalnym. Wystawiam certyfikaty. Naprawiam wszystkie awarie związane z gazem wodą lub kanalizacją oraz automatyką, elektryką 07545707457

POLONIJNE PRZEDSIĘBIORSTWO Handlowe z siedzibą w Londynie poszukuje do pracy kandydatów/ kandydatek na następujące stanowiska: Reprezentant/ ka handlowy B2B (Sales Representative), Unit Manager. Kontakt: career@agchemical.co.uk W tytule emaila prosimy napisać nazwę stanowiska. Oferta ważna do końca marca.

GREAT GLASS LIMITED szklana architektura wewnętrzna oraz zewnętrzna. Realizujemy najbardziej odważne i nieszablonowe pomysły naszych klientów. Do współpracy zapraszamy zarówno firmy jak i indywidualnych klientów 0771 256 9682 www. greatglass.uk

DWA POKOJE DO WYNAJĘCIA W TYM SAMYM DOMU. JEDNA DUŻA DWÓJKA I DUŻA JEDYNKA. Dom znajduje się zaraz obok stacji Stretham Common. Szukamy osób pracujących spokojnych i ceniących sobie czystość Dwójka 150tyg +2tyg dep, jedynka £125 +2 tyg dep 07707494484 Natalia

TANSPORTPRZEPROWADZKI— LOTNISKA PRZEPROWADZKI , wywóz śmieci Londyn i cała Anglia, duży van z windą, profesjonalna obsługa. Przewóz na lotniska, 1- 8 osób Piotr, 07749174695

CMENTARZ (KWATERA) załatwię i odpłatnie (taniej) odstąpię własnościową kwaterę w dobrym miejscu na cmentarzu South Ealing. Zainteresowani proszeni są o telefon poniedziałek -piątek 11.00 – 13.00 tel 0208 748 11 20 Bożena

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 58

19/03/2018 16:49:31

WYNAJMĘ „JEDYNKĘ” SHEPHERD’S BUSH wygodnie umeblowany pokój „jedynkę” 9m2 w 3 sypialnianym domu z ogrodem. Osobie: pracującej, spokojnej, niepalącej i niepijącej W domu mieszkają dwie dorosłe osoby i 2 letnie dziecko.. Oplata £ 140 tygodniowo, rachunki z Internetem wliczone. Depozyt za 2 tygodnie. Pokój dostępny od zaraz. 07985538997

POKÓJ NA HACKNEY -dla pracującej spokojnej osoby, mieszkanie w pełni wyposażone, po remoncie, pokój umeblowany. Do dzielenia z innymi lokatorami kuchnia z jadalnia, łazienka z toaletą i osobna toaleta. Wszystkie media wliczone w cenę najmu dwa tygodnie depozytu kontakt Anna 077 37 54 5 52

PRAWDOPODOBNIE NAJLEPSZY SERWIS KOMPUTEROWY W LONDYNIE Laptopy naprawa, tablety, Apple, PC, GPS. Z nami oszczędzisz czas i pieniądze. Dojazd do klienta. Gwarantujemy najniższe ceny. Twój sprzęt będzie w dobrych rękach. Zadzwoń Teraz: 07885421494. www.ictlaboratory.com

CZY CHCESZ MIEĆ TU SWOJE OGŁOSZENIE? Wejdź na www. cooltura24.co.uk , wybierz opcję Premium, a twoje ogłoszenie znajdzie się również w małej ramce w Tygodniku Cooltura

Ogłoszenie zamieszczone telefonicznie

Jak zamieścić ogłoszenie?

przez internet

www.cooltura24.co.uk PROMOCJA INTERNETOWA Zamieść ogłoszenie Premium online na www.cooltura24.co.uk. Twoje ogłoszenie pojawi się na portalu cooltura24.co.uk oraz zostanie wydrukowane w najbliższym wydaniu Cooltury*

1 tydzień ogłoszenia £10 + vat 2 tygodnie ogłoszenia £15 + vat 4 tygodnie ogłoszenia £25 + vat

* w tygodniku Cooltura zostanie wydrukowane maksymalnie do 25 słów danego ogłoszenia

£ 25

Ramka do 25 słów + vat za tydzień

020 8846 3614

Nº 731 | Cooltura

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 59

| 59

19/03/2018 16:49:32

| Cooltura | Nยบ 731

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 60

19/03/2018 16:49:33

Nยบ 731 | Cooltura

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 61

| 61

19/03/2018 16:49:34

| Cooltura | Nยบ 731

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 62

19/03/2018 16:49:35

Nยบ 731 | Cooltura

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 63

| 63

19/03/2018 16:49:36

ROZRY WKA Jasiu mówi do ojca:

liści jest na tym drzewie, które rośnie tu za

- Tato, masz dzisiaj takie małe zebranie

oknem?

rodziców w szkole.

- 2435 liści – pada odpowiedź.

- Co masz na myśli, mówiąc "małe"?

- A skąd pan to u licha wie!?

- No, ja, ty, wychowawczyni i dyrektor...

- A to już jest drugie pytanie, panie



profesorze...

Kolega podwozi kolegę nowym



samochodem:

W pociągu jest wielki tłok, pasażerowie

- Nie wiesz, jak często trzeba zmieniać olej?

stoją w przedsionkach. Nagle słychać głos

- Nie wiem, ale mój kolega zmienia co 5 lat.

z oddalonego przedziału:

- A co ma?

- Lekarza, czy jest tutaj jakiś lekarz?

- Budę z frytkami w Mielnie.

Z końca wagonu przez tłum ludzi przeciska



się lekarz, po dotarciu na miejsce słyszy

Sędzia do oskarżonego:

pytanie:

- Czy przyznaje się pan do winy?

- Choroba gardła na sześć liter?

- Nie, wysoki sądzie. Mowa mego obrońcy

Kowalski jak zwykle przyszedł spóźniony do pracy i zbiera standardowy ochrzan od szefa:

Po otwarciu nowej przychodni, lekarz siada

- Był pan w wojsku, Kowalski?

dumny w fotelu i czeka na pierwszego

- Byłem.

pacjenta.

- I co tam panu mówił sierżant, jak się pan

Nagle pukanie do drzwi.

spóźniał?!

Wchodzi pacjent, a lekarz udając zajętego

- Nic szczególnego... "Dzień dobry, panie

podnosi słuchawkę i mówi:

majorze".

- Niestety, nie mogę pana przyjąć. Może

 Pracownik często spóźniał się do pracy,

Dobrze pan wie, do lekarzy ogromne tłumy.

bo zasypiał. Kierownik zagrozili chłopu

Postaram się w najbliższym tygodniu

zwolnieniem i biedak kupił sobie kilka

znaleźć trochę czasu.

budzików. Któregoś dnia budzi się rano 8:15

Odkłada słuchawkę i udaje, że dopiero teraz

(do pracy na 8). Budziki nawet nie gdaknęły.

zobaczył pacjenta:

Przerażony leci do sąsiada-dentysty i mówi:

- Co panu dolega? - pyta lekarz.

- Rwij pan 4 zęby z przodu i pomaż pan mi

- Jestem z telekomunikacji, przyszedłem

twarz krwią, powiem, że miałem wypadek.

podłączyć telefon.

Po zabiegu, pyta dentysty ile się należy, ten mówi 400zł. Gość zdziwiony mówi, że normalnie jest 40zł od sztuki, dentysta na

urodziny – mówi klient do sprzedawcy.

to:

- To ma być niespodzianka? – pyta

- Tak, ale dzisiaj jest niedziela...

zdziwiony ekspedient. - Tak, bo syn spodziewa się motocykla. 

 Z gabinetu dentystycznego wypada pacjent. - Jak było? - pyta żona.

KORDIAN KLACZYŃSKI RADOSŁAW ZAPAŁOWSKI PIOTR GULBICKI BEATA TOMCZYK

OFICJALNA STRONA INTERNETOWA TYGODNIKA COOLTURA MARKETING I REKLAMA

marketing@cooltura.co.uk

KRZYSZTOF CHOWANIEC kc@cooltura.co.uk, wew. 244 WICEDYREKTOR MARKETINGU I REKLAMY

JOANNA ROŻEK joanna@cooltura.co.uk, wew. 246 EWA SUŁKOWSKA-LEŚNIARA ewa@cooltura.co.uk wew. 245 EWA MROCZEK e.mroczek@cooltura.co.uk, wew. 250 MAŁGORZATA SAS m.sas@cooltura.co.uk, wew. 263 AGNIESZKA GĄSIEWSKA a.gasiewska@cooltura.co.uk, wew. 229 MAGDALENA RUF m.ruf@cooltura.co.uk, wew. 250 KSIĘGOWOŚĆ

RADOSŁAW STASZEWSKI KLAUDIA SENYK DYSTRYBUCJA

MARLENA SIEJKA VEL DOMAŃSKA 020 88 46 3612, distribution@cooltura.co.uk WYDAWCA

Sara-Int Ltd. ISSN 1743-8489

Zebranie w dużej korporacji, menedżer

- Dwa wyrwał.

projektu do zebranych pracowników:

- Przecież tylko jeden cię bolał.

- Zrobimy sobie burzę mózgów.

- Nie miał wydać.

- A na czym to polega?

JOANNA KARWECKA

DYREKTOR MARKETINGU I REKLAMY

w najbliższym tygodniu będę mieć czas.

Chciałbym kupić synowi długopis na

DARIUSZ A. ZELLER Zastępca redaktora naczelnego



jestem niewinny!



REDAKCJA

MARCIN URBAN Redaktor naczelny

KOREKTA I REDAGOWANIE TEKSTÓW

i zeznania świadków przekonały mnie, że 

ADRES

Unit 8, Odeon Parade 480 London Road, Isleworth, TW7 4RL Tel: 020 8846 3615 www.cooltura24.co.uk, info@cooltura.co.uk

Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych i zastrzega sobie prawo do skracania i przeredagowania tekstów. Publikowanie zamieszczonych tekstów i zdjęć bez zgody redakcji jest niezgodne z prawem.



- Po prostu mówicie pierwsze rzeczy, jakie

Cooltura is regulated by IMPRESS: The Independent Monitor for the press CIC For complaints scheme see:

przyjdą wam do głowy... - Spadaj!  Egzamin z botaniki u wyjątkowo złośliwego profesora. Mówi do studenta: - Zadam panu tylko jedno pytanie: Ile

IMPRESS, 16-18 New Bridge Street, London, EC4V 6AG

ymi Jeśli chcesz podzielić się z nasz m iony czytelnikami swoim ulub s żartem – napisz do nas na adre .uk! a.co ltur coo ja@ redakc

T 020 3325 4288 E complaints@cooltura.co.uk W cooltura.co.uk

cooltura24uk

@cooltura24uk

cooltura

| Cooltura | Nº 731

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 64

19/03/2018 16:49:36

dodaj ogłoszenie na

cooltura24.co.uk

informacje  wiadomości porady  brexit  sport  film książka  londyn  wielka brytania  świat

Nº 731 | Cooltura

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 65

| 65

19/03/2018 16:49:36

| Cooltura | Nยบ 731

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 66

19/03/2018 16:49:38

Nยบ 731 | Cooltura

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 67

| 67

19/03/2018 16:49:39

731-MAKIETA 3 54-68 CC.indd 68

19/03/2018 16:49:39