31 oktober 2013
Samen de Deltawerken op de kaart zetten
2 | Rijkswaterstaat
Voorwoord Deze LEF sessie in het Topshuis is de start van het verbinden van de Deltawerken via verhalen in de Zuid-Westelijke Delta onder de noemer “de Blauwe Lijn”. We poetsen de Deltawerken op om deze samen met de ANWB op goede vrijdag 2014 te presenteren als een aaneengeregen route. Een route waarin de Deltawerken interactief en offline zijn te beleven voor een breed publiek en recreanten. Een route die hoogwaterbescherming zichtbaarder maakt rond de Deltawerken, als iconen in een bijzonder gebied, de Zuid-Westelijke Delta. Met een aantal mensen afkomstig uit verschillende dienstonderdelen, Zee en Delta ( RWS ZD), West- Nederland Zuid (WNZ), de Vereniging van Oud Rijkswaterstaat medewerkers (VOR), de Corporate Dienst (RWS CD) en enkele externen zijn de eerste verhalen over de Deltaobjecten opgetekend. De verhalen vormen een verbinding tussen de Maeslantkering, de Hollandse IJsselkering, De Volkerakdam, De Grevelingendam, De Philipsdam, De Oesterdam, de Bathse Spuisluis, De Zandkreekdam,De Veerse gatdam, de Oosterscheldekering,De Brouwersdam, de Haringvlietdam en de Hartelkering LEF future center Rijkswaterstaat heeft deze bijeenkomst in het Topshuis gefaciliteerd omdat het idee van de Blauwe Lijn een creatieve en innovatieve aanpak verdient. LEF werkt met werkvormen en ruimtelijke inrichting die aanzetten tot ander gedrag. Het Topshuis van Rijkswaterstaat is daarnaast een gebouw op een bijzondere locatie - op de Blauwe Lijn – die bij elkaar en perfect decor vormen: de sky-line van de Oosterschelde en de Noordzee, de schaalgrootte van het gebied, de zilte lucht, het bouwwerk van de Oosterscheldedam. In feite samen ook al prikkelen tot een verhaal over de Deltawerken.
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 3
De Blauwe Lijn
4 | Rijkswaterstaat
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 5
6 | Rijkswaterstaat
LEF future center LEF onderscheidt zich door groepen in op maat gemaakte werksessies uit hun vaste denk- en gedragspatronen te halen en anders naar complexe vraagstukken te laten kijken. In de sessies worden settings doelbewust ingezet om verschillende denkpatronen te stimuleren; van divergent naar convergent denken en sociaal of juist individueel. Door bepaalde settings te creëren, de ontwikkeling en introductie van interdisciplinaire denk- en werkmethoden, gebaseerd op de (neuro- en psychologische) wetenschap, levert LEF een directe bijdrage aan de veranderkracht en het probleemoplossende vermogen van Rijkswaterstaat en al haar partners. Breinfaciliteren Bij LEF future center werken we vanuit de gedachte dat werkelijke verandering ontstaat in een totaal andere dan de eigen, dagelijkse omgeving. Dat deze workshop plaatsvond in het Topshuis, was een mooie uitdaging om het LEF concept ‘breinfaciliteren’ toe te passen op deze plek. Hier zijn verschillende settings gecreëerd door middel van sfeerlicht, meubilair, indeling van de ruimte en het prachtige uitzicht. In de sfeerimpressie in deze visuele notulen kun je zien hoe de LEF settings in het Topshuis zijn gebruikt.
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 7
8 | Rijkswaterstaat
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 9
10 | Rijkswaterstaat
‘De complexiteit van deze Deltawerken die in heel Zeeland zijn terug te vinden blijft me fascineren.’ Kees Steenepoorte Coördinator Waterkerende objecten Zee en Delta Wanneer Kees Steenepoorte aan de Deltawerken denkt, dan komt toch het verhaal van de Watersnoodramp naar boven. ‘Een triest gebeurtenis die een knap staaltje werk heeft opgeleverd. De complexiteit van deze Deltawerken die in heel Zeeland zijn terug te vinden blijft me fascineren.’ De Deltawerken roepen ook mooie herinneringen op bij Kees. ‘Je hebt bij de Krammersluizen, bij de Philipsdam, een uitzichttoren. Op deze uitzichttoren heb ik niet alleen de mensen van De Blauwe Lijn ontmoet, maar daar heb ik me met mijn huidige vrouw verloofd. Deze plek heeft daarom een speciaal plekje in mijn hart.’
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 11
12 | Rijkswaterstaat
‘In die tijd waren er nog veel echte praktijkmensen met veel kennis en ervaring en was het nog mogelijk om zonder veel regels te experimenteren.’ Koos Kamsteeg Vor-lid (Vereniging oud Rijkswaterstaat) Wanneer Koos Kamsteeg aan zijn meest bijzondere herinnering over de Deltawerken terugdenkt, dan komt een verhaal over de Haringvlietsluis naar boven. ‘Ik heb zelf nooit bij de Haringvlietsluis gewerkt maar ik heb er wel mee te maken gehad. Op een gegeven moment moest de Moerdijkbrug worden vervangen. Dit ging in 10 etappes die op zaterdagen werden uitgevoerd. Het verkeer mocht er namelijk geen hinder van ondervinden. De brugdelen werden op pontons aangevoerd en afgevoerd. De pontons met oude brugdelen moesten worden volgepompt met water zodat ze dieper kwamen te liggen. Het werd daardoor eenvoudiger om de oude brugdelen te kunnen afvoeren. Voor het aanvoeren van de nieuwe brugdelen gold het tegenovergestelde. De pontons moesten dus hoger komen te liggen. Het leegpompen van de pontons was een tijdrovende klus. Tijd die we eigenlijk niet hadden. We besloten toen om de Haringvlietsluis te openen zodat het rivierwater kon stromen. Hierdoor daalde de waterstand sneller en konden de nieuwe brugdelen sneller worden geplaatst. Dit proces herhaalden we 10 keer en het was écht een geweldig avontuur. In die tijd waren er nog veel echte praktijkmensen met veel kennis en ervaring en was het nog mogelijk om zonder veel regels te experimenteren. Dit is nu niet meer mogelijk. Allereerst is er veel meer regelgeving en wordt alles met behulp van computers aangestuurd. Ergens vind ik het wel jammer dat specifieke kennis en
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 13
‘Daar zaten die gasten... Jonge broekies toen nog. In een klein mistig hokje, uit te rekenen hoeveel kuub grind er gestort moest worden. Sigaar in de hand en de hele kamer vol berekeningen.’ - Jan Maas
14 | Rijkswaterstaat
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 15
16 | Rijkswaterstaat
‘De kennis die ik heb opgedaan over de getijden en de keringen waar veel partijen en gebieden in Nederland afhankelijk van zijn voelt aan als een voorrecht.’ Leo Adriaanse Adviseur netwerkontwikkelingen en visie, Zee en Delta Leo Adriaanse heeft niet één specifiek voorbeeld maar zijn werkzaamheden an sich geven hem nog steeds veel voldoening. De techniek die bij de Deltawerken wordt gebruikt fascineert hem nog steeds. ‘Ik voel me een bevoorrecht mens dat ik dagelijks dingen mag leren over de techniek waarmee de functionaliteit en veiligheid wordt gewaarborgd. De kennis die ik heb opgedaan over de getijden en de keringen waar veel partijen en gebieden in Nederland afhankelijk van zijn voelt aan als een voorrecht.’
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 17
18 | Rijkswaterstaat
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 19
‘De kraan van Europa, wat een bijzonder bouwwerk! Echt een wauw-moment!’ Marjan Daenen Voormalige functie: teamleider waterdistrict Haringvliet, Rijkswaterstaat Huidige functie: adviseur district zuid, Rws west Nederland zuid Marjan Daenen werkt sinds 2007 voor bij de Haringvlietsluis. Ze beschrijft haar bijzondere band met de Deltawerken. ‘Toen ik voor het eerst vanaf het zuidelijkste puntje van Zeeland naar het noorden reed en het bordje ‘100’ tegen kwam, was dat voor mij het teken dat het gaspedaal weer iets verder ingedrukt mocht worden. Een heerlijk gevoel van vrijheid. De wegen en Deltawerken schoten onder mij door zonder ook maar enig moment stil te staan bij de historie ervan. Totdat ik het verhaal over de Haringvlietsluis hoorde. De kraan van Europa, wat een bijzonder bouwwerk! Echt een wauw moment! De waterstanden van onze rivieren, maar ook van onze buren worden hiermee gereguleerd. De gedachten dat we in Nederland grotendeels van deze sluis afhankelijk zijn vind ik wel heel bijzonder. Iedere keer weer als ik het bord ‘100’ tegenkom krijg ik dat gevoel van vrijheid weer.’ Een tweede verhaal over de Haringvlietsluis wat Marjan altijd zal bijblijven staat haaks op het gevoel van vrijheid. Het is echter wel net zo bijzonder. Ten tijde van de Koude Oorlog is er naast de Haringvlietsluis een atoombunker gebouwd. Marjan Daenen vertelt: ‘De ingenieurs hadden de atoombunker dusdanig ontworpen dat 15 sluiswachters erin konden wonen en tegelijkertijd de sluis konden bedienen. Ze zouden dan om beurten naar buiten moeten gaan om de sluis te bedienen. Vervolgens 15 minuten verplicht douchen en dat een jaar lang.
20 | Rijkswaterstaat
Zonder hun families te zien. Ik vind het nog steeds ongelofelijk dat ingenieurs in de veronderstelling leefden dat de sluiswachters dit simpelweg zouden doen. Ik denk dat ik gillend naar buiten was gelopen en had afgewacht wat er met me zou gebeuren. Desalniettemin blijft het een fascinerend verhaal.’ De bunker staat er nog steeds en Marjan neemt zo nu en dan mensen mee de bunker in om dit verhaal met hun te delen. ‘Het is en blijft een bijzonder stukje geschiedenis.’
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 21
‘Aan de Deltawerken kleeft een ongekend stukje geschiedenis die bepalend is voor ons kleine landje.’ Amber van Dam Projectleider en coördinator cluster Keringen in West Nederland Zuid Voor Amber is belangrijk dat de Deltawerken als cultureel erfgoed behouden blijven. En dan niet alleen de fysieke constructies. ‘Aan de Deltawerken kleeft een ongekend stuk geschiedenis die bepalend is voor ons kleine landje. Ik vind het belangrijk dat deze geschiedenis gewaarborgd blijft. De kinderen op school kennen echter alleen wat basisfeiten maar de het belang en het functioneren van de Deltawerken kennen maar weinigen. De educatie op dit gebied mag dan ook wel worden uitgebreid. Ik vind het belangrijk dat onze kinderen meekrijgen hoe belangrijk deze werken voor ons land zijn.’
22 | Rijkswaterstaat
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 23
‘De overgang van het handmatig bedienen van de knopppen naar het klikken met de muis heeft voor mij veel betekend.’ Henk van Kooij Objectinspecteur Keringen West Nederland Zuid Henk van Kooij is werkzaam bij de Haringvlietsluizen en wat voor hem veel heeft betekent is de automatisering die heeft plaatsgevonden. Henk vertelt: ‘De overgang van het handmatig bedienen van de knoppen naar het klikken met de muis heeft voor mij veel betekend. Toen eenmaal de automatisering plaatsvond ging het ook hard want inmiddels is bijna alles geautomatiseerd. Ik vind dit een goede ontwikkeling. Ik denk dat het belangrijk is dat een potentieel menselijk falen nu kan worden ondervangen door een volledig automatisch aangestuurd computersysteem. We gaan denk ik ook naar een punt toe waarbij straks de volledige Deltawerken vanuit één centraal punt worden aangestuurd. Het gevaar is alleen wel dat de techniek steeds meer de mens aanstuurt in plaats van andersom. Dit heeft ook tot gevolg dat veel van de opgedane kennis aan het vervagen is. Gelukkig is er een tendens aan het ontstaan waarbij men begint in te zien dat deze kennis behouden moet worden. Gelukkig maar.’
24 | Rijkswaterstaat
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 25
‘Delta werken is een werkwoord. Je moet er altijd aan blijven werken.’ - Jos Geluk
26 | Rijkswaterstaat
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 27
28 | Rijkswaterstaat
Dankwoord Speciale dank aan LEF die deze sessie mogelijk heeft gemaakt in het Topshuis. In het bijzonder aan Theo Bergonje, Nienke Plompen en Ineke de Groot die de moeite hebben genomen om het Topshuis om te toveren tot een LEF-locatie en hierin fantastisch hebben gefaciliteerd, waardoor wij nu een rijke oogst hebben om te bouwen aan het fundament van de Blauwe Lijn! Maar bovenal iedereen die de moeite heeft genomen om af te reizen naar het Topshuis en zijn steentje heeft bijgedragen om de Deltawerken opgepoetst te krijgen!
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 29
Colofon Projectleider Karen van Burg Project Blauwe Lijn Marjan Daenen Lucien van Hove Eric van Weegen Corrie Kaslander Monique Fransen Michel de Vos Lia van Dijke Anneke Heinecke Shanna van der Staaij Centrale Kennisdrager Lucien van Hove Marjan Daenen Kees Steenepoorte Henk van Kooij Ruud de Pater Visuele Notulen Web: www.visuelenotulen.nl Tel: +31 6 30 07 76 75 Mail: info@visuelenotulen.nl
30 | Rijkswaterstaat
Samen de Deltawerken op de kaart zetten | 31
Dit is een uitgave van
Rijkswaterstaat www.rijkswaterstaat.nl 0800 - 8002 (gratis, dagelijks 06.00 - 22.30 uur) oktober 2013
32 | Rijkswaterstaat