Herstart en Op de Rails by Visuele Notulen

op iet , b

e w r k t t a

Hef n

oud w

op iet , b

e w r k t t a

Hef n

oud w

Inhoud

Tien jaar Herstart en Op de Rails

Beeld van een Herstart- en Op de Rails-leerling

53 43

Landelijke inspiratiedagen Producten

Achtergrondinformatie

Opbrengsten

Achtergrondinformatie over genoemde onderwerpen die meer verdieping geven.

Resultaten en opbrengsten van Herstart en Op de Rails in de vorm van cijfers over de afgelopen vijf jaar.

Interviews Interviews met projectleerlingen, medewerkers en anderszins betrokkenen bij Herstart en Op de Rails.

Tien jaar Herstart en Op de Rails Terugblik en toekomst

In de afgelopen tien jaar konden ruim 5000 Herstart-leerlingen en ruim 9000 Op de Rails-leerlingen weer terug naar een passende plek op school. Vanaf 1 augustus 2014 zijn de samenwerkingsverbanden verantwoordelijk voor passend onderwijs in de regio. Een van hun doelstellingen is om thuiszitters en ontspoorde leerlingen weer naar school te krijgen.

Thuiszitters, lastpakken en dwarsliggers... ze gaan weer naar school en ze doen weer mee! Terugblik op tien jaar Herstart en Op de Rails Ruim tien jaar geleden kwam er een alarmerende melding binnen bij het ministerie van OCW: zo’n 150 leerplichtige kinderen zaten al maanden thuis. Ze gingen niet naar school en er was geen instantie of hulpverlener die pogingen deed om ze weer in de klas te krijgen. De groep van 150 was het topje van een ijsberg: het bleken er honderden te zijn. Herstart bracht ze weer naar school. Hetzelfde deed Op de Rails met ‘lastpakken en dwarsliggers’ en leerlingen met internaliserende problemen. Leerlingen die in de klas niet meer te hanteren waren, konden na een periode bij Op de Rails weer meedoen op school.

Verbaasd over aantallen Landelijk projectleider Désirée Kwant is nog verbaasd over de grote aantallen bij het begin van het project Herstart. In het eerste jaar werden meer dan 500 thuiszitters weer naar school geleid. En dat aantal is eigenlijk ieder projectjaar gelijk gebleven. In totaal heeft Herstart zo’n 5000 thuiszitters weer naar school gebracht. “Thuiszitters waren altijd al een onderwerp in politiek Den Haag”, vertelt Kwant. “Regelmatig werden er vragen in de Tweede Kamer gesteld hoe het toch kon dat leerlingen thuis zaten, terwijl in Nederland ieder kind tot 18 jaar leerplichtig is.”

Instroom Herstart vanuit het voortgezet onderwijs / middelbaar beroepsonderwijs 21% 68%

11%

afgelopen vijf jaar 8

Tien jaar Herstart en Op de Rails

vanuit het basisonderwijs

vanuit andere vormen

Veiligheid op school Met de invoering van Herstart in 2004 kwam er een antwoord op het thuiszitprobleem. In datzelfde jaar startte een tweede project: Op de Rails. Het was opgezet voor opvang en begeleiding van leerlingen die ruzie maakten met zowel leerkrachten als leerlingen en die de veiligheid op school in gevaar brachten. Op de Rails was er ook voor leerlingen met problemen die de veiligheid van henzelf in gevaar brachten. Toch hadden ze geen geclassificeerde stoornis en kwamen ze dus niet in aanmerking voor speciaal onderwijs. Voor deze leerlingen was Op de Rails in het leven geroepen, een project dat leerlingen intensief begeleidde, soms een paar weken, soms een paar maanden. Net zo lang tot de leerling weer terug naar school kon. Kruitvaatjes Beide projecten richtten zich op leerlingen uit een nieuwe, moeilijk te plaatsen doelgroep. Veel van hen zijn eigenlijk allemaal kleine kruitvaatjes. Vaak zijn ze boos op alles en iedereen en willen ze niet meer meedoen. Een stevig gesprek met de leerplichtambtenaar kan een ‘gewone’ notoire spijbelaar doen inzien dat hij toch maar beter de lessen kan volgen. Maar bij een Herstarter is meer aan de hand. Die zit thuis vanwege problemen met ouders of vanwege psychiatrische problematiek. Ook bij de Op de Rails-leerlingen

is er meer aan de hand dan alleen maar lastig zijn. Kwant: “Een grote mond kun je als leerkracht nog wel pareren. Maar woede en agressie, als het echt bedreigend wordt, dat wil je niet hebben in de klas. Dan moet er bij de leerling structureel iets veranderen. Dat is wat Op de Rails in tien jaar tijd bij zo’n 9000 leerlingen voor elkaar heeft gekregen.” Het voorbereidende werk gebeurde centraal Désirée Kwant was vanaf het begin in 2004 projectleider voor zowel Herstart als Op de Rails. Het projectbureau hield op organisatorisch vlak de touwtjes stevig in handen, terwijl er inhoudelijk ruimte gecreëerd werd voor de begeleiders om de leerlingen te helpen. “Dat werkt het beste”, aldus Kwant. “Vanuit het landelijk projectbureau schiepen we de voorwaarden. We stelden criteria op waaraan leerlingen moesten voldoen om in aanmerking te komen voor een traject. Eén daarvan was bijvoorbeeld dat een leerling nog geen indicatie mocht hebben voor het speciaal onderwijs. Want in dat geval moest er binnen het speciaal onderwijs een oplossing gezocht worden.” En zo waren er meer eisen. Betrokkenheid van ouders was belangrijk, evenals de connectie met de oude school. Het doel van beide projecten was steeds om leerlingen zoveel mogelijk terug te laten keren naar het regulier onderwijs.

Instroom Op de Rails vanuit het voortgezet onderwijs / middelbaar beroepsonderwijs

pen vi elo j

ar f ja

84%

vanuit het basisonderwijs 15% 1%

vanuit andere vormen

Hef niet op, behoud wat werkt!

afg

Digitaal gereedschap De projecten werden dus centraal aangestuurd en belangrijk daarbij waren de digitale systemen voor beide projecten. Ze bleken een onmisbaar gereedschap voor alle niveaus: voor de locatie, voor het REC en voor het projectbureau. Met de systemen was het mogelijk om leerlingen en budgetten op ieder moment te monitoren. Dat maakte een flexibele aanpak en een bedrijfsmatige bekostiging mogelijk. Voor de daadwerkelijke opvang waren de regio’s aan zet Waar organisatie en financiering landelijk aangestuurd werden, werd voor de opvang en begeleiding van de leerlingen nadrukkelijk gekozen voor oplossingen in de regio. De projecten werden uitgevoerd door de regionale expertise centra voor het speciaal onderwijs cluster 4 (REC’s). Voor Herstart lag

Lengte deelname Op de Rails De gemiddelde verblijfsduur bij Op de Rails over de afgelopen vijf jaar is 8,8 maanden. Dit blijft stabiel over de jaren heen.

Totaal digitaal De administratieve processen binnen Herstart en Op de Rails waren volledig geautomatiseerd met behulp van de webapplicaties Herstart Digitaal en Op de Rails Digitaal. Met deze systemen kon de landelijke projectleiding precies nagaan hoeveel en welke leerlingen in- en uitstroomden. De gegevens werden gekoppeld aan de financiën zodat het project niet alleen inhoudelijk maar ook financieel gemonitord kon worden. De beide applicaties dienden als basis voor het nieuw ontwikkelde leerlingadministratiesysteem Lefi. Zie ook pagina 54 t/m 56.

Invulling Herstart en Op de Rails: vier vormen van ondersteuning Extra ondersteuning in de eigen klas. De extra ondersteuning werd verzorgd door externen’ bijvoorbeeld door ambulante begeleiders of cluster 4 docenten. Extra ondersteuning in een trajectklas. Andere termen voor trajectklas zijn zorgklas, expertiseklas of time-out klas. Ook hier ondersteuning door ‘externen’. Tijdelijke plaatsing op een voorziening. Deze vorm van ondersteuning werd de laatste jaren vaak aangeboden met andere voorzieningen zoals rebound. De voorziening kon op een eigen of binnen een bestaande locatie zijn gevestigd, maar functioneerde wel als aparte voorziening. Tijdelijke plaatsing op een cluster 4 school. De extra ondersteuning kon in een bestaande klas worden geboden of (deels) in een speciale ‘projectklas’ op de cluster 4 school.

Tien jaar Herstart en Op de Rails

Herstart ruim binnen bekostiging De gemiddelde periode dat Herstarters deelnemen aan het traject is 3,8 maanden over de afgelopen vijf jaar. De bekostiging is gebaseerd op 4 maanden.

Aantal maanden

4 3 2 1

Bekostiging

Gemiddelde duur traject

vast dat een leerling voor een periode van dertien weken begeleid zou worden. Al snel werd dat verlengd naar zestien weken. Maar de invulling van deze periode verschilde per regio en per leerling. Het doel van Herstart was om leerlingen weer te laten wennen aan het naar school gaan. Ritme en regelmaat waren de trefwoorden. Soms hoorden daar ook onconventionele oplossingen bij. In enkele gevallen moesten leerlingen beginnen met maximaal een uurtje school per dag. Langzaamaan kon het aantal lesuren uitgebreid worden. Bij Op de Rails lag het accent op gedragsregulatie, naast het geven van onderwijs. De leerling leerde weer hoe het is om in een groep te functioneren. Anders dan bij Herstart was er geen vaste termijn bepaald, behalve dat het traject niet langer zou duren dan een jaar.

Raymond Schuurman Adjunct-directeur De Ambelt, REC Oost Nederland Raymond behandelt alle aanvragen die voor Herstart en Op de Rails binnenkomen. Hij begeleidt het gehele traject van intake tot (her)plaatsing van een leerling. Daarnaast is hij verantwoordelijk voor de financiële geldstroom binnen deze trajecten. Wat vind je van de projecten Herstart en Op de Rails? Heel goed. Er zijn vrij veel leerlingen die uit het regulier onderwijs komen en niet goed meekomen, maar geen indicatie hebben. Deze leerlingen kunnen dus niet geplaatst worden op een VSO. Dan zijn er eigenlijk nog maar twee mogelijkheden en dat zijn Op de Rails of Herstart. We krijgen ook leerlingen uit het buitenland die met heel weinig bagage naar Nederland zijn gekomen en hier weer naar school moeten. Juist voor die kinderen zijn het prachtige projecten. Daarnaast hebben we ook te maken met veel thuiszitters die langdurig geschorst zijn of van school verwijderd zijn en die dus eigenlijk nergens naartoe kunnen. Al deze leerlingen kunnen wij opvangen dankzij deze projecten.

“De opvang van deze leerlingen zal straks via de samenwerkingsverbanden lopen. Dit zal een langer en moeilijker traject zijn” Hoe gaan jullie verder als deze projecten ophouden te bestaan? De opvang van deze leerlingen zal straks via de samenwerkingsverbanden lopen. Dit zal een langer en moeilijker traject zijn. Al zie ik wel verbeteringen binnen ons samenwerkingsverband. Er zal een breder aanbod komen, zodat we zonder de projecten deze leerlingen kunnen opvangen. Mijn rol zal hierin niet anders zijn dan nu. Ik zal de leerlingen van het begin tot het einde blijven begeleiden.

Hef niet op, behoud wat werkt!

Geheim van het succes Door de inhoudelijke invulling niet van bovenaf op te leggen, kon voor iedere leerling een passend traject worden ontwikkeld en Kwant denkt dat hierin het geheim van het succes van beide projecten schuilt: “Begeleiders weten als geen ander hoe ze een leerling weer naar school kunnen laten gaan of weer op de rails kunnen zetten. Zij hebben de ervaring en deskundigheid. Die konden ze in deze opzet ten volle benutten.” Om die ervaring en deskundigheid nog verder te ontwikkelen en met anderen te delen, investeerde het projectbureau in uitwisseling van kennis en ervaring. Er was een inspiratiemap die telkens geactualiseerd werd met nieuwe methodes, inzichten en ervaringen. Eenmaal per jaar werd er een landelijke Herstart- en Op de Rails-dag georganiseerd waar alle betrokkenen voor uitgenodigd werden. Behoud van succes Herstart en Op de Rails bleven tien jaar lang de status van project houden. Niettemin Inspiratiemap Al vanaf de start van beide projecten ontwikkelde het projectbureau een inspiratiemap, eerst een papieren versie en later een digitale. De map bood aan begeleiders een verzameling methoden en ideeën voor trajecten, trainingen en materialen voor Herstarters en Op de Rails-leerlingen. De map werd regelmatig aangevuld en uitgebreid. Zie ook pagina 66 t/m 67.

Landelijke Herstart- en Op de Rails-dag Ieder jaar werd er een landelijke Herstart- en Op de Rails-dag gehouden voor docenten, begeleiders, schooldirecteuren en andere betrokkenen. Ze konden er ervaringen en kennis uitwisselen en workshops volgen met thema’s als ‘Omgaan met jongeren uit de straatcultuur’ en ‘Pestkop-Apenkop’. De studiedag trok ieder jaar rond de 200 deelnemers. Zie ook pagina 42 t/m 51. 12

Tien jaar Herstart en Op de Rails

werden beide projecten door scholen en samenwerkingsverbanden als structureel ervaren. Iedereen was erop ingesteld en was bekend met de voorzieningen. Maar toen enkele jaren na de start het nieuwe stelsel passend onderwijs op de politieke agenda Bob Sander en Arie Eekhof Projectcoördinatoren REC West Arie en Bob zijn vanaf het begin betrokken bij de projecten. Zij bewaken de projecten door een goede afstemming met alle betrokken partijen. Hoe hebben jullie het werken voor Herstart en Op de Rails ervaren? Arie: Ik vind het een fantastisch project dat tien jaar heeft gedraaid en zijn doel heeft bewezen. Heel veel jongeren zijn weer op hun plek gekomen door de mogelijkheid te bieden een tijdje even rustig te zoeken en te rade te gaan naar hoe weer terug op de rails te komen. En met de kinderen waarbij dat niet is gelukt, is veel meer aan de hand. Zij zijn naar de juiste deuren gewezen. Bob: Om het te mogen opzetten in de regio en vervolgens uit te voeren, te coördineren en af te stemmen vond ik een heel leuke klus om te doen.

”Ik vind het een fantastisch project dat tien jaar heeft gedraaid en zijn doel heeft bewezen” Hoe gaan jullie verder na deze projecten? Arie: Het project houdt op te bestaan, maar er worden wel weer andere plannen ontwikkeld om met de samenwerkingsverbanden een vorm te vinden om door te gaan met soortgelijke trajecten. De kennis gaat dus niet verloren in REC West. Bob: Wij zullen hier ook een rol in vervullen, aangezien we beiden aan de bestuurstafel zitten. We sturen samen drie scholen aan en zullen een doorstart maken zodat deze leerlingen niet tussen wal en schip raken. Arie: De projecten houden op met bestaan, terwijl de doelgroep natuurlijk wel blijft bestaan.

Kennisbank De kennisbank stelt een schat aan kennis en expertise beschikbaar over inhoud, organisatie en financiën geleerd uit de projecten Herstart en Op de Rails. Hier vindt u dus antwoorden op vragen als hoe maak ik de school veiliger, hoe krijg ik thuiszitters weer naar school, welke passende arrangementen kan ik bieden en welke expertise van Op de Rails en Herstart kan ik daarvoor inzetten? De site is voor iedereen toegankelijk: kennisbank.portaal-hs-odr.nl. Zie ook pagina 70 t/m 73.

verscheen, werd duidelijk dat beide projecten beëindigd zouden worden. Het geld blijft wel beschikbaar en gaat naar de samenwerkingsverbanden voortgezet onderwijs. Om te voorkomen dat met de stopzetting van de projecten alle opgebouwde kennis en ervaring zou verdwijnen, is de laatste jaren veel gedaan om expertise te behouden en toegankelijk te maken. Kwant: “We hebben zóveel in huis en we kunnen zóveel betekenen voor de nieuwe samenwerkingsverbanden, dat het jammer zou zijn als daar niets mee gedaan wordt.” Daarom heeft het projectbureau een digitale kennisbank

Uitstroom Herstart naar andere vormen

16% naar speciaal onderwijs

38%

46%

afgelopen vijf jaar

naar regulier onderwijs

Steeds meer leerlingen vinden hun weg naar regulier onderwijs.

Het is Herstart gelukt om minder leerlingen naar speciaal onderwijs te laten gaan.

naar regulier onderwijs

62,4%

54,9% 43%

naar speciaal onderwijs

2004-2005

2005-2006 2012-2013

Hef niet op, behoud wat werkt!

opgezet met veel ideeën, good practices en andere waardevolle informatie zoals kengetallen per regio. Kwant hoopt dat de nieuwe samenwerkingsverbanden straks soortgelijke voorzieningen zullen opzetten als Herstart en Op de Rails. “Een andere naam of een andere aanpak, ach, dat vind ik niet eens zo belangrijk. Wat telt zijn de thuiszitters en de dwarsliggers die weer naar school moeten en een kans moeten krijgen om weer mee te doen. Ook na 1 augustus 2014 zijn we met z’n allen verantwoordelijk voor deze grote groep leerlingen.”

Uitstroom Op de Rails naar andere vormen 8%

Er is een daling te zien in het aantal leerlingen dat naar speciaal onderwijs uitstroomt.

naar regulier onderwijs

39%

53%

afgelopen vijf jaar

De uitstroom naar speciaal onderwijs lijkt zich gestabiliseerd te hebben. naar speciaal onderwijs

naar regulier onderwijs 67%

naar speciaal onderwijs

2006-2007 14

Tien jaar Herstart en Op de Rails

33%

35%

2011-2012

2012-2013

Michel van Zuilekom Projectcoördinator Het Schip, Enschede, REC Oost Nederland Jan van der Wel Projectcoördinator De Sluis, Oldenzaal, REC Oost Nederland Michel en Jan zijn coördinator van Herstart en Op de Rails in Enschede en Noordoost-Twente. Zij begeleiden het gehele traject dat de jongeren doorlopen vanaf het moment dat zij bij een van beide projecten binnenkomen. Jan en Michel zijn de spil tussen de jongeren, ouders, scholen en diverse instanties met als doel de jongeren weer een plekje te bieden. Wat zijn de succesfactoren van Herstart en Op de Rails? Michel: We hebben met deze projecten veel meer successen geboekt dan we aanvankelijk hadden gedacht. Met name bij de Herstart-trajecten zijn er leerlingen geweest die maandenlang thuis hebben gezeten en toch weer, dankzij dit project, hun weg terug naar school hebben gevonden. Bij Op de Rails is het prachtig om te zien dat de leerlingen met vrij veel agressie binnenkomen en met een big smile het traject weer verlaten.

Jan: Het goede contact en de samenwerking met de ouders en verschillende instanties heeft erg goed gewerkt. Daarnaast hebben we gezien dat positieve ervaringen leiden tot het leerbaar maken van jongeren. We hebben gemerkt dat er bij de projecten heel veel verborgen problematiek van deze jongeren op tafel komt. Mede hierdoor haal je jongeren uit hun isolement. Wat ons betreft zijn de projecten zeer geslaagd.

“Het belangrijkste is om veel aandacht voor deze speciale doelgroep te houden“ Hoe zien jullie de toekomst van deze groep jongeren voor je? Jan: De projecten houden op met bestaan, maar de succesformule van de projecten zou door moeten gaan. We zijn toch bang dat als dat niet wordt opgepakt, de problematiek groter wordt en het aantal thuiszitters schrikbarend zal toenemen. Michel: In mijn regio zie je dat ze binnen het regulier onderwijs wel bezig zijn om de expertise in huis te halen om toch enige vorm van opvang te kunnen realiseren. Dat zou wel een verstandige zet zijn. Jan: In mijn regio is de keuze gemaakt om de projecten onder te brengen bij het VSO. Zij willen de expertise omarmen en de formule blijven doorvoeren. Het belangrijkste is om veel aandacht voor deze speciale doelgroep te houden.

Hef niet op, behoud wat werkt!

Hoe vang je thuiszitters en ontspoorde leerlingen op? En hoe krijg je ze weer naar school? Na 1 augustus 2014 Een directeur van een VMBO-school wordt gebeld door de leerplichtambtenaar. Hij is op het spoor gekomen van een leerling van 13 jaar die al acht maanden niet naar school gaat. Gescheiden ouders, moeilijke thuissituatie, leerachterstand, geen indicatie. De jongen ging voorheen naar een reguliere basisschool en zit nu thuis zonder dat hij bij een school is ingeschreven. Of de directeur een oplossing weet. Vanaf 1 augustus 2014 zijn de samenwerkingsverbanden verantwoordelijk voor leerlingen die thuisblijven, de zogenoemde thuiszitters. Hoe vang je deze leerlingen op? Leerachterstand is nog wel in te halen, maar thuiszitters blijven natuurlijk niet zomaar thuis, er is meer aan de hand. Problematische thuissituatie, moeilijke relatie met de ouders, psychosociale problematiek… Wil je zo’n leerling goed opvangen en begeleiden, dan is een geïntegreerd traject nodig met aandacht voor cognitie en zorg.

Tien jaar Herstart en Op de Rails

Het voorbeeld uit de inleiding is niet denkbeeldig. Het landelijke project Herstart ving ieder jaar zo’n 500 thuiszitters op en hoewel de ene regio meer thuiszitters kent dan de andere, zijn ze in het hele land te vinden. Grote kans overigens dat de directeur van de VMBO-school diezelfde week nog bezoek krijgt van een geschrokken docent. Een incident in de klas. Een leerling die bekend staat om z’n grote mond, maakte ruzie met een medeleerling en sloeg hem daarbij vol in het gezicht. De docent sprong ertussen en kon de leerling met moeite in bedwang houden. De leerling bedreigt de veiligheid in de klas en is niet meer te handhaven. Of de directeur het maar even wil regelen. Ook leerlingen die de veiligheid bedreigen en op school niet meer te handhaven zijn, vallen sinds de invoering van passend onderwijs onder verantwoordelijkheid van het samenwerkingsverband. Op jaarbasis zijn dat er in heel Nederland 1500 tot 1800. Het project Op de Rails ving ze op en heeft – net als van

de thuiszitters – de kengetallen van deze groep per regio in beeld gebracht. Iedere regio heeft te maken met tientallen, soms honderden ontspoorde leerlingen per jaar. Ieder samenwerkingsverband heeft een ondersteuningsplan gemaakt en dit plan omschrijft – als het goed is – ook voorzieningen voor thuiszitters en ontspoorde leerlingen. Daarvoor ontvangen de samenwerkingsverbanden budget. Het volledige budget wordt (samen met het budget van de voorziening rebound) verdeeld over alle regio’s en het is bestemd voor – let wel – het voortgezet onderwijs. Voor de leerling uit het voorbeeld uit de inleiding lijkt dat geen probleem. Qua leeftijd valt hij onder het voortgezet onderwijs. Echter, in de afgelopen projectjaren was zo’n 15 tot 25 procent van de thuiszitters en ontspoorde leerlingen afkomstig uit het basisonderwijs. Ook de komende jaren zal er dus een onderwijsplek nodig zijn voor deze groep leerlingen. De zorgplicht geldt immers voor alle scholen, zowel in het basis- als voortgezet onderwijs. Tijdelijke arrangementen moeten binnen enkele wettelijke kaders vallen. Deze staan beschreven in de brochure van OCW met de titel ‘Een passend onderwijsprogramma voor alle leerlingen in het voortgezet onderwijs’. Belangrijk daarin is het orthopedagogisch en didactisch centrum nieuwe stijl. Op dit OPDC kunnen leerlingen aangemeld worden voor tijdelijke (zorg)arrangementen zoals voorheen Herstart en Op de Rails. Om de samenwerkingsverbanden te helpen bij de inrichting van een OPDC nieuwe stijl en ze te ondersteunen bij de opvang van thuiszitters en ontspoorde leerlingen is er een digitale kennisbank opgezet. De kennisbank is een grote en goed geordende (en dus toegankelijke) verzamelplaats van kennis, ervaring en good practices. Kern van de tips en adviezen van deze kennisbank is: hef de bestaande Herstart- en Op de Railsvoorzieningen niet op, maar behoud wat werkt. Maak de bestaande voorzieningen onderdeel van het ondersteuningsplan voor

Ronald Baaij Coördinator voor Herstart en Op de Rails bij Goal!, Sliedrecht, Expertise Centrum Speciaal Onderwijs Zodra een leerling bij Ronald wordt geplaatst, maakt hij een plan van aanpak. Ronald begeleidt de leerlingen met schoolwerk, maar probeert ook via die weg met de leerlingen in contact te komen. Hij verdiept zich in de problematiek van de leerling om zo begeleiding op maat te kunnen bieden.

“Het is fantastisch om te zien als een leerling de controle weer terugkrijgt” Ronald over zijn werk Het kan nog wel eens lastig zijn om de problematiek van een Herstart- of Op de Rails-leerling in kaart te brengen. Het is namelijk nooit helemaal duidelijk wat er precies aan de hand is. Als we dat vastgesteld hebben, gaan we op zoek naar de juiste begeleiding. We hebben veel te maken met leerlingen met verschillende soorten angstproblemen. Bij deze leerlingen komt mijn ervaring als hulpverlener erg goed van pas. We moeten dan op zoek naar een goede manier om het vertrouwen te winnen. Hier zijn we heel creatief in. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat vader en moeder tijdelijk in de klas komen zitten om zo een leerling langzaam te laten wennen. Het is fantastisch om te zien als een leerling de controle weer terugkrijgt.

de regio. Hopelijk weet de VMBO-directeur uit het voorbeeld wie hij moet bellen. Als het samenwerkingsverband waarvan zijn school deel uitmaakt met een goed en volledig ondersteuningsplan werkt, weet de directeur precies hoe en waar de twee leerlingen opgevangen kunnen worden. En als het goed is, zitten ze binnen korte tijd weer (veilig) in de klas.

Hef niet op, behoud wat werkt!

Els Timmermans Directeur Don Bosco, Maastricht, REC Zuid-Limburg Els is de coördinator van Herstart en Op de Rails op Don Bosco en IvOO die vanaf het eerste uur betrokken zijn bij Herstart en Op de Rails. Ik vind het jammer dat het geld naar de samenwerkingsverbanden gaat. Daar wordt het namelijk op een grote hoop gegooid. Herstart en Op de Rails zijn tien jaar expertise en daar is tien jaar good practice, en soms ook bad practice, aan vooraf gegaan. Er is geen eis vanuit het ministerie dat deze expertise door de samenwerkingsverbanden wordt overgenomen. Dus je begint weer van voren af aan. In het onderwijs lijden sommige mensen aan zelfoverschatting en denken dat ze niemand nodig hebben. Wij weten echter dat we tien jaar keihard hebben moeten zoeken en vechten om dit te kunnen bereiken. Er is in onze regio geen geld meer om een doorstart te maken in een soortgelijk project. Als het ministerie alle geldstromen had geoormerkt, dan hadden deze projecten niet hoeven stoppen. De leerlingen worden hier nu de dupe van.

“Wij weten dat we tien jaar keihard hebben moeten zoeken en vechten om dit resultaat te kunnen bereiken”

“Ik vind dat de projecten heel nuttig werk doen”

Tien jaar Herstart en Op de Rails

Désirée Kwant Projectleider Herstart en Op de Rails, landelijk projectbureau, Utrecht In 2003 werden er kamervragen gesteld over thuiszittende leerlingen. Een aantal REC-directeuren cluster 4 werd naar Den Haag geroepen met de vraag; “Wat moeten we met deze leerlingen?”. Désirée werd gevraagd om een projectplan te schrijven en Herstart kon van start. Het jaar daarna schreef de minister van Onderwijs een veiligheidsbrief waarin onder andere budget werd vrijgemaakt voor 1000 extra ZMOK-plaatsen. Désirée schreef voor de invulling van deze plaatsen een projectplan en Op de Rails was geboren. Als pionier begon zij aan Herstart en een jaar later aan Op de Rails. In de loop der jaren groeide het projectbureau uit van een eenpitter tot een professionele, landelijk opererende projectorganisatie. Hoe heb jij de projecten ervaren? Het eerste jaar heb ik het grotendeels alleen gedaan. Natuurlijk waren er toen ook al coördinatoren in de regio’s voor de uitvoering, maar de aansturing en monitoring, de financiën en de administratie lagen op mijn bordje. Ik was in het begin heel erg zoekende naar hoe ik het moest opstarten en neerzetten: leuk om te doen, een uitdaging, echt pionieren. Met de jaren kwamen er steeds meer mensen bij en zo is het gegroeid tot wat het nu is. Er staat een geoliede projectorganisatie waarin op elk moment duidelijk is hoeveel leerlingen deelnemen, hoeveel er nog kunnen deelnemen, waar problemen liggen, hoe de financiën er voor staan, etc. Als je kijkt naar hoe het is begonnen en hoe we zijn uitgegroeid tot een succesvolle gestroomlijnde projectorganisatie, dan ben ik wel trots. En dat we daarmee – als belangrijkste – heel veel kinderen geholpen hebben, geeft mij heel veel voldoening. Wat vind je er van dat de projecten stoppen? Ik vind het persoonlijk jammer dat de projecten stoppen. Ik heb altijd met veel plezier aan de projecten gewerkt en ik denk dat we succesvol zijn geweest en veel leerlingen hebben geholpen door

ze te begeleiden naar een passende plek in het onderwijs. Met het stoppen van de projecten gaat er wellicht expertise verloren, terwijl deze nodig is om thuiszittende en uitvallende leerlingen te kunnen begeleiden en ondersteunen Thuiszitters en leerlingen die op school de veiligheid van anderen of henzelf in gevaar brengen, waarvoor deze projecten in het leven zijn geroepen, zullen namelijk altijd blijven bestaan. Er zal in elke regio een voorziening moeten zijn voor de doelgroep van Herstart en Op de Rails.

“Er zal in elke regio een voorziening moeten zijn voor de doelgroep van Herstart en Op de Rails” Hoe zal het nu verder gaan zonder Herstart en Op de Rails? In sommige regio’s zullen de huidige voorzieningen voor de doelgroep van Herstart, Op de Rails en ook rebound gewoon doorgaan. Er zijn ook samenwerkingsverbanden die de huidige voorzieningen overboord gooien en het wiel opnieuw gaan uitvinden. Ik ben benieuwd hoe dat zal gaan. In eerste instantie zullen er kinderen tussen wal en schip gaan vallen. Ik hoop dat samenwerkingsverbanden daarvoor waken. Thuiszitters zullen er altijd zijn en de problematiek is meestal complex. Het is belangrijk dat ook in de toekomst duidelijk is welke leerlingen thuis zitten, zodat dit probleem in elke regio snel en voortvarend kan worden aangepakt. Voor leerlingen die op school zitten is het van groot belang dat scholen problemen tijdig signaleren, zodat op tijd extra hulp en begeleiding kan worden geboden aan leerlingen die dat nodig hebben, binnen of buiten de klas. Ik ben er van overtuigd dat uiteindelijk altijd alles goed komt, dus ik geloof er in dat passend onderwijs in elke regio een vorm zal krijgen die succesvol zal zijn. Het kan ook zo zijn dat over een paar jaar blijkt dat er toch iets niet zo werkt als bedoeld en dat er weer een landelijke aanpak voor het een of ander is gewenst. Helaas is de kans groot dat de expertise van nu dan versnipperd is of verdampt. Deels zullen we dan opnieuw moeten beginnen, maar het biedt vast ook weer nieuwe kansen en mogelijkheden.

Hef niet op, behoud wat werkt!

Tien jaar Herstart en Op de Rails

Susi Heijblom Managementassistent landelijk projectbureau, Utrecht Begin 2010 is Susi deel geworden van het projectteam Herstart en Op de Rails. Susi is de duizendpoot binnen de organisatie: van het notuleren bij vergaderingen, het bijhouden van de website en mee-organiseren van landelijke dagen tot het voorbereiden van de jaarlijkse accountantscontrole en draaiende houden van het office-gebeuren. Hoe vind je het werken voor de projecten? Ik vind mijn werk ontzettend leuk om te doen, juist vanwege de diversiteit in de werkzaamheden. Het ene moment neem ik dossiers door van de leerlingen die bij Herstart of Op de Rails worden aangemeld, het andere moment bereiden we een enorme mailing voor van de tussenrapportages of ben ik druk in contact met een conferentiecentrum over de zaalindeling van een landelijke dag. We hebben met zijn allen een gestroomlijnde projectorganisatie neergezet met een zeer goed functionerend digitaal registratiesysteem en portaal, waaraan uitstekende financiĂŤle verantwoordingsinstrumenten zijn gekoppeld. Ik vind het echt jammer als alle opgebouwde kennis straks verloren zou gaan. Wat vind je ervan dat de projecten ophouden te bestaan? We hebben het wel zien aankomen. Er wordt al een paar jaar gesproken over de invoering van passend onderwijs. Eerst was het augustus 2012, toen 2013, maar nu gaat het in 2014 echt gebeuren. Ik vind dat de projecten heel nuttig werk doen. Zeker door de mensen in het veld, die fysiek met de kinderen aan het werk zijn. Ik heb veel respect voor mensen die om kunnen gaan met kinderen met gedragsproblemen; dat ze het geduld kunnen opbrengen om die kinderen te blijven helpen. Bijvoorbeeld kinderen bij Herstart die al meer dan vier weken thuis hebben gezeten en niets meer zien in school, om die weer in het onderwijs te krijgen. Heel knap!

Hef niet op, behoud wat werkt!

Wat moet je doen en wat moet je vooral niet doen als samenwerkingsverband? Do’s en don’ts Thuiszitters en ontspoorde leerlingen, hoe vang je ze op en hoe krijg je ze weer (veilig) in de klas? Veertien tips en drie valkuilen: de do’s en don’ts van Herstart en Op de Rails. Op kennisbank.portaal-hs-odr.nl kunt u terecht voor meer informatie.

Doen voordat de ondersteuning van de leerling begint

Zorg voor goede toelatingscriteria en leg procedures vast.

Heb ook aandacht voor thuiszitters en ontspoorde leerlingen uit het primair onderwijs.

Betrek de school van herkomst bij het tijdelijke arrangement.

Houd contact met Leerplicht om thuiszitters in beeld te krijgen/houden.

Doen tijdens de ondersteuning van de leerling

Heb aandacht voor gedrag én cognitie.

Tien jaar Herstart en Op de Rails

Zorg voor een goede aansluiting van zorg en onderwijs.

Wees creatief en durf onconventioneel te zijn.

Bied passende arrangementen; hef niet op, maar behoud wat werkt.

Zorg voor goede kwaliteit en bewaak deze.

Zorg voor gekwalificeerd personeel.

Zorg voor een goede overdracht.

Doen aan het einde van de ondersteuning

Meet het rendement.

Integreer de voorzieningen voor thuiszitters en ontspoorde leerlingen niet (geheel) in het grote geheel.

Zeg niet: â&#x20AC;&#x153;Het vervolg van Herstart en Op de Rails regelen we later wel; we doen eerst de rest.â&#x20AC;?

Niet doen

Vind niet voor alles zelf het wiel uit (zie: kennisbank. portaal-hs-odr.nl).

Zorg voor duidelijke verantwoordingseisen.

Algemeen

Zorg voor monitoring kengetallen.

Hef niet op, behoud wat werkt!

â&#x20AC;&#x153;Thuiszitters en leerlingen die op school de veiligheid van anderen of henzelf in gevaar brengen, zullen altijd blijven bestaanâ&#x20AC;?

Daling van cluster 4 indicatie bij Herstart

Over de afgelopen vijf jaar krijgt 42% van de Herstartleerlingen een cluster 4 indicatie. Vanaf 2008-2009 is er sprake van een licht dalende tendens.

Tien jaar Herstart en Op de Rails

In 2012-2013 ligt het op 39%

Nog steeds krijgt maar een kleine minderheid een indicatie voor speciaal onderwijs.

Sabine Kappen-Megens Oprichtster Educatieve Crisisopvang, Deursen, REC Chiron Sabine is oprichtster van de, inmiddels opgeheven, Educatieve Crisisopvang. Hier werden alle soorten leerlingen, die vastliepen in het onderwijs, opgevangen. Zo ook Op de Rails- en Herstart-leerlingen. Sabine was coördinator en aanspreekpunt voor alle betrokken partijen. Haar werkzaamheden liepen uiteen van het voeren van intakegesprekken tot het herplaatsen van leerlingen. Waarom is een opvang voor uitvallende leerlingen belangrijk? De scholen worden steeds groter en er worden steeds meer eisen aan leerlingen gesteld. Sommige kinderen kunnen dat niet aan. Dan hebben ze even tijd nodig om tot rust te komen en moeten ze weer nieuwe vaardigheden aanleren om weer mee te kunnen doen. Er zijn ook leerlingen die erachter komen dat ze de verkeerde keuze hebben gemaakt. Zij hebben dan weer even tijd nodig om erachter te komen

welke school wel bij hen past. Kinderen die bij ons kwamen, zaten vaak al veel langer thuis dan vier weken. De school probeert het vaak eerst zelf op te lossen, terwijl dat in de meeste gevallen niet lukt. Daarom zijn de projecten Op de Rails en Herstart, waarbij kinderen een nieuwe start kunnen maken, heel goed.

“Er wordt te veel gekeken naar wat een leerling niet kan” Hoe heb jij het werken met deze projecten ervaren? Ik vind het heel leuk om kinderen weer een nieuwe start te geven. Er wordt te veel gekeken naar wat een leerling niet kan. Je helpt leerlingen door te kijken naar wat ze wel kunnen. Als ik zie dat een leerling weer plezier krijgt in school, dan heb ik daar zelf ook plezier van. Het is heel mooi om te zien dat leerlingen weer opbloeien. Het ging ons ook niet zozeer om het geven van onderwijs, maar meer om de ontwikkeling in gedrag. Wij gaven ‘s middags geen les in de schoolbanken, maar gingen samen koken of sporten. Daar leert een leerling heel veel van. We gingen veel dieper in op ‘Hoe leer je?’ in plaats van ‘Wat leer je?’. Veel kinderen die wij opvingen misten basale leerstrategieën.

Daling van cluster 4 indicatie bij Op de Rails Het ligt in 2012-2013 op 35% en dat is een fractie meer ten opzichte van het jaar ervoor; toen was dit 33%. Over de afgelopen vijf jaar krijgt 35% van de Op de Rails-leerlingen een cluster 4 indicatie. Er is sprake van een licht dalende tendens.

Het aantal geïndiceerde Op de Rails-leerlingen is sterk verminderd van 60% in het eerste projectjaar naar 33% in 2012-2013.

Hef niet op, behoud wat werkt!

Beeld van een Herstart- en Op de Rails-leerling Wie zijn de Herstarter en de Op de Rails-leerling? In de tien jaar dat Herstart en Op de Rails bestaan, zijn de gegevens van de deelnemende leerlingen nauwkeurig in beeld gebracht. Naar welke school gaan ze, hoe oud zijn ze, vertoonden ze al eerder probleemgedrag? Wie zijn de Herstarter en de Op de Rails-leerling?

Een thuiszitter op wie hulpverlening geen vat krijgt Herstarter Grove profielschets De thuiszitter die deelnam aan Herstart is een jongen van 13 jaar. Hij zit op het VMBO maar gaat al vier maanden niet naar school. Hij spijbelde al wel eens vaker en vertoonde op school ook wel eens probleemgedrag, maar niet zodanig dat er een indicatietraject in gang gezet moet worden. Toch is hij wel bekend bij hulpverleningsinstanties, waaronder Bureau Jeugdzorg. Ondanks de begeleiding van een instantie blijft hij thuis. De ouders zien er niet op toe dat hun kind iedere dag naar school gaat. De leerling volgt het Herstart-traject gedurende vier maanden en keert daarna terug naar het regulier onderwijs of gaat naar het speciaal onderwijs.

De nuance • Ruim 60% van de Herstarters is een jongen, een kleine 40% is een meisje. • De grootste groep zit in de leeftijd van 13 tot 16 jaar. Zo’n 20% is jonger dan 12 jaar en gaat nog naar de basisschool. • Herstarters hebben geen indicatiestelling voor speciaal onderwijs. Maar hun problematiek is soms erg complex. • De groep leerlingen die na afloop van het Herstart-traject naar het regulier onderwijs gaat, was in de eerste projectjaren kleiner dan de groep die naar het speciaal onderwijs uitstroomt. De laatste jaren kroop dat naar elkaar toe (allebei ongeveer 40%).

Problematiek van een thuiszitter is complex. Toch lukt het Herstart om de leerling weer naar school te krijgen.

Beeld van een Herstart- en Op de Rails-leerling

Een spijbelaar en een ruziezoeker Op de Rails-leerling Grove profielschets De ontspoorde leerling die deelnam aan Op de Rails is een jongen van 14 jaar oud. Hij zit op het VMBO en is lastig in de klas: grote mond en hij maakt ruzie met leraren en leerlingen. Hij vertoont gedragsproblemen, maar ook weer niet zodanig dat er sprake is van een stoornis. Hij heeft geen indicatie voor speciaal onderwijs en zit ook niet in een traject voor indicatiestelling. Niettemin is hij wel bekend bij hulpverleningsinstanties, onder andere bij Bureau Jeugdzorg. Hij spijbelt veel, is wel eens geschorst en is ook wel eens blijven zitten. Maar hij zit nog steeds op dezelfde school en is tussentijds niet van school gewisseld. Hij volgt negen maanden lang het Op de Rails-traject en keert daarna terug naar het regulier onderwijs.

De nuance • 70% van de Op de Rails-leerlingen is een jongen, 30% is een meisje. • De grootste groep is tussen de 13 en 16 jaar oud. Maar er zijn ook leerlingen jonger dan 10 jaar die meedoen aan Op de Rails. Sommigen zijn 17 of 18 jaar. • Op de Rails-leerlingen hebben geen indicatie voor speciaal onderwijs. Toch is er steeds vaker sprake van problematiek die complexer is dan bij cluster 4 leerlingen. • Slechts 35% gaat na het traject naar het speciaal onderwijs. • Er is ook een groep Op de Rails-leerlingen die dusdanige internaliserende problemen hebben waardoor ze de veiligheid van zichzelf in gevaar brengen.

Grote mond en ruziezoeker, maar grote kans dat een ontspoorde leerling weer terug kan naar regulier onderwijs.

Hef niet op, behoud wat werkt!

“Waarom denkt u dat ik thuis blijf?” Uitspraken van Herstart-leerlingen

“Ik heb problemen die ik zelf niet kan oplossen” Jamillah naar Herstart De verwijzing Jamillah spijbelt veel en er zijn diverse conflicten, onder meer met haar coach. Ze voelt zich snel aangevallen en besluit uiteindelijk om niet meer naar school te gaan. Via de leerplichtambtenaar komt ze in aanraking met Herstart. Het traject Herstart brengt Jamillah weer ritme. Ze gaat weer naar school, al is het soms met tegenzin. Haar moeder is positief: “De mensen van Herstart bieden een luisterend oor. Je kunt altijd bij ze aankloppen, ze laten je nooit in de kou staan.” Na het traject Jamillah gaat nog steeds naar school. Ze leert voor helpende/verzorgende. Ze heeft iets gevonden wat ze graag doet. En misschien nog wel het belangrijkste: Jamillah zit nu op een school waar ze zich veilig voelt. En dat is voor haar heel belangrijk. 30

Beeld van een Herstart- en Op de Rails-leerling

â&#x20AC;&#x153;De docent begrijpt helemaal niks van mijâ&#x20AC;?

Hef niet op, behoud wat werkt!

“Ach… school, wat heb ik eraan?”

Andries de Boer, 16 jaar, Sneek Herstart, Maatwerk Fultura, RENN4 Het Herstart-traject duurde 20 weken en is afgerond op 5 september 2013 met een gefaseerde terugkeer naar zijn oude school, VMBO kader/basis in klas 3. Hoe ben je bij Herstart terechtgekomen? Mijn moeder had psychische problemen en daardoor was het niet fijn thuis. Mijn vader, broer en ik moesten in een korte tijd een paar keer verhuizen. Het ging niet zo goed met mij en daarom ging ik op een gegeven moment niet meer naar school. Ik kreeg een laatste kans aangeboden om de draad weer op te pakken en zo ben ik bij Herstart terechtgekomen. Hoe heb je het traject ervaren? In het begin was het heel leuk. Je hoefde eigenlijk niet zo veel te doen. Er was een garage, technieklokaal en een keuken waar je veel andere dingen kon leren en leuke dingen kon doen. We bouwden het schoolwerk langzaam op door steeds iets meer huiswerk te maken. Zo kreeg ik langzaam weer zin in school en zag ik het weer zitten. 32

Beeld van een Herstart- en Op de Rails-leerling

Wat is voor jou het belangrijkste geweest tijdens het traject? De leerkrachten zijn voor mij het belangrijkste geweest. Zij hebben me heel goed geholpen. Vooral meneer Droog. Dat is een oude, wijze man. Hij is heel rustig en aardig en probeert altijd met je mee te denken. Iemand die echt naar je luistert. Door Herstart heb ik nieuwe inzichten in het leven gekregen. Ze hebben me geleerd om een andere kijk op het leven te hebben. Ik sta weer met veel plezier in het leven. Hoe gaat het nu met je? Het gaat goed. Ik zit op dit moment nog in het nazorgtraject. Ik moet elke week even een uurtje terugkomen en dat helpt mij goed. Ze geven me goede tips over huiswerk maken en hoe ik moet leren voor toetsen. Ik vind het goed dat Herstart bestaat. Als je problemen hebt, kun je er altijd terecht.

â&#x20AC;&#x153;Ik ben nu weer bezig met een doel. Dit wilde ik eigenlijk altijd al, maar het lukte me vaak nietâ&#x20AC;?

Hef niet op, behoud wat werkt!

“Ik ben lastig. Maar ik weet echt niet hoe ik me anders moet gedragen” Emma* Herstart, Almere, REC Flevoland Het Herstart-traject duurt 16 weken en zal voor de zomervakantie (juli 2014) worden afgerond. Emma ging ruim een jaar niet meer naar school in verband met psychische problematiek en zal in kleine stappen richting het MBO worden begeleid. Hoe ben je bij Herstart terechtgekomen? Tijdens een gesprek bij de GGD waren veel mensen aanwezig, waaronder een Herstartdocente. Met elkaar is toen besproken dat zij me kon helpen om weer met school bezig te gaan. Ik heb veel meegemaakt de afgelopen jaren, waarover ik hier liever niet praat. Ik wilde eerst steeds minder naar school, maar later wilde ik helemaal niet meer. Zelfs als mijn moeder me naar school bracht, weigerde ik om naar binnen te gaan en ging ik weer mee naar huis. Hoe heb je het traject ervaren? Er kwam een Herstart-docente twee keer per week bij ons thuis om aan school te werken. Na een tijdje gingen we ook op een andere locatie van school (daar wilde ik wel komen) toetsen maken. Zo konden we toewerken naar het examen. Ook kreeg ik huiswerk op, waardoor ik weer in mijn eentje thuis aan de slag ging met schoolwerk. Ik kreeg er weer vertrouwen in dat het ging lukken en dat ik het kon. Vooral wiskunde vond ik erg lastig, maar door de begeleiding die ik kreeg, ging het weer goed! Ik had dit nooit verwacht!

Beeld van een Herstart- en Op de Rails-leerling

Wat is voor jou het belangrijkste geweest tijdens het traject? Het is belangrijk voor me geweest dat er iemand bij me thuis kwam. Ik wilde echt niets meer met school te maken hebben, maar doordat zij voor mij contact had met school voor het opvragen van toetsen etc., hoefde ik niet meer met school te communiceren. Wat ook belangrijk was dat ik weer vertrouwen kreeg in wat ik na de zomervakantie ga doen. Zonder Herstart was het me niet gelukt om naar het MBO te gaan. De Herstart-docente ging ook mee naar het intakegesprek. Doordat zij betrokken was hierbij, konden we het er ook over hebben. Ik had ook wel eens dat ik niet meer wilde en dacht: “waar doe ik het allemaal voor?”. Maar door er over te praten, kreeg ik er toch weer zin in. Ik heb ook andere hulp, maar het fijne aan Herstart is dat het echt over school gaat en niet over al die andere dingen. Hoe gaat het nu met je? Ik voel me vaak beter. Ik ben weer bezig met een doel. Dit wilde ik eigenlijk altijd al, maar het lukte me vaak niet. Ik zit op dit moment nog niet op school, maar werk nog veel thuis en maak nu voorbereidende toetsen en binnenkort het examen. Hier ben ik druk mee. Verder wil ik mij goed voorbereiden op het MBO waar ik na de zomer start. Herstart heeft nog regelmatig contact met mij en school. Ik ben echt blij dat ze me hebben kunnen helpen. * Emma is een gefingeerde naam

â&#x20AC;&#x153;Thuis waren er problemen en het ging met mij niet zo goed. Daarom ging ik op een gegeven moment niet meer naar schoolâ&#x20AC;?

Hef niet op, behoud wat werkt!

“Hoe voorkomt u dat ik naar Op de Rails moet?” Uitspraken van Op de Rails-leeringen

“Ik dóe vervelend maar ik bén het niet. Ik heb ook goede kanten”

Peter naar Op de Rails De verwijzing Peter zit in de eerste klas van het VMBO, gemengde leerweg. Hij is vrolijk en geïnteresseerd, maar snel afgeleid. In de tweede klas verandert zijn gedrag. Hij wordt brutaal en opstandig, is intimiderend en agressief naar leerlingen en leerkrachten. Hij houdt zich niet aan afspraken, stelt zijn eigen regels op en wordt meerdere keren geschorst. Peter is gespannen, wantrouwend, faalangstig en laat vermijdingsgedrag zien. Hij ‘beschermt’ zichzelf door negatief gedrag naar anderen te vertonen.

Beeld van een Herstart- en Op de Rails-leerling

Het traject Bij Op de Rails werkt Peter goed aan zijn opdrachten. Hij is ontspannen en kan goed opschieten met zijn klasgenoten. Wel gaat hij snel in discussie met leerkrachten en kliert hij tijdens de les. Hij volgt een faalangsttraining. Peter is op zoek naar genegenheid en komt vaak eerder naar school om met leerkrachten te kunnen praten. Op de Rails blijkt een goede manier om Peters negatieve gedrag te verminderen. Na het traject Het ziet ernaar uit dat Peter – met ambulante begeleiding – zal kunnen terugstromen naar het regulier onderwijs.

â&#x20AC;&#x153;Kijk naar mij en zie dat er iets aan de hand isâ&#x20AC;?

Hef niet op, behoud wat werkt!

“Ik heb een grote mond. Maar wat ik eigenlijk wil zeggen is: help mij!”

Danny Karst, 15 jaar, Klazienaveen Op de Rails, De Atlas, Emmen, RENN4 Het Op de Rails-traject duurde 19 weken en Danny is op 7 januari 2013 uitgestroomd naar een andere school en volgt daar VMBO kader/ basis in klas 3. Hoe ben je bij Op de Rails terechtgekomen? Ik was een hele erge puber. Ik had vaak ruzie met mijn moeder en ik had een grote mond op school. Ik werd vaak geschorst en de problemen op school deden me op dat moment helemaal niks. Op een dag is het uit de hand gelopen op school en werd ik van school gestuurd. De directeur heeft mij vervolgens naar Op de Rails doorverwezen. Ik wilde graag naar Op de Rails, omdat ik terug naar school wilde gaan om mijn diploma te halen. Hoe heb je het traject ervaren? Je moet het eigenlijk zien als een heropvoeding. Ik had het ook echt nodig. Het ging op een gegeven moment niet meer goed thuis. Het is op een dag zo erg geëscaleerd dat mijn moeder mij het huis heeft uitgezet. Bij Op de Rails ga je opeens inzien wat je allemaal hebt gedaan en 38

Beeld van een Herstart- en Op de Rails-leerling

hoe stom je bent geweest. Ik heb mijn moeder veel verdriet gedaan. Waar heb jij het meeste aan gehad bij Op de Rails? Aan mijn docent Marcel. Ik kan heel goed met Marcel opschieten. Ik heb veel steun aan hem gehad. Hij heeft me geleerd om rustig te blijven en te accepteren als mensen commentaar op me hebben. Soms heeft een ander ook gelijk. Ik heb geleerd om rustig te blijven tijdens een discussie en weg te lopen als ik het gevoel heb dat het uit de hand loopt. Hoe gaat het nu met je? Zowel thuis als op school gaat het super. Ik woon weer bij mijn moeder en ik ben een andere opleiding gaan doen. Ik heb een leuke mentor waar ik goed mee kan opschieten en dat is voor mij erg belangrijk.

â&#x20AC;&#x153;Ik ben lastig. Maar maak het niet groter dan het isâ&#x20AC;?

Hef niet op, behoud wat werkt!

“Ja ik houd me niet aan de regels. Geloof me, daar is echt een reden voor”

Shana van Elteren, 16 jaar, Assen Op de Rails, De Atlas, Assen, RENN4 Shana heeft 82 weken in Op de Rails gezeten en is op 28 maart 2014 uitgestroomd naar VMBO kader/basis in klas 4. Hoe ben je bij Op de Rails terechtgekomen? Het ging thuis en op school niet goed. Ik hing veel op straat en deed rare dingen. Ik maakte overal en met iedereen ruzie. Ik ging vaak niet naar school en als ik ging, dan maakte ik ruzie. De school heeft mij naar Op de Rails gestuurd en ik mocht pas weer terugkomen als het goed ging. Hoe heb je het traject ervaren? Ik moest bijna een heel jaar inhalen en dat is me wel gelukt, mede dankzij Op de Rails. Ze helpen je met alles waar je hulp bij nodig hebt; je werk, je problemen en school. Er wordt aandacht aan jou besteed en niet aan school. Waar heb jij het meeste aan gehad bij Op de Rails? Mijn leraar, Wernie Kamps, is voor mij een grote steun geweest tijdens mijn periode bij 40

Beeld van een Herstart- en Op de Rails-leerling

Op de Rails. Het is fijn dat je maar één leraar hebt, met één vaste klas en vaste leerlingen. Hierdoor krijg je veel meer aandacht en dat heb ik wel nodig. Ik heb geleerd dat alles in een cirkel verloopt. Als het thuis niet goed gaat, gaat het op school ook niet goed. Die cirkel moest ik doorbreken door één probleem tegelijk aan te pakken. En dat is me gelukt. Hoe gaat het nu met je? Ik ben echt heel erg veranderd. Iedereen in mijn omgeving zegt dat ook. Ik maak nooit meer ruzie, ga elke dag naar school en ik haal goede cijfers. Alles gaat eigenlijk goed. Ik ben nu bezig met mijn examens en volgend jaar wil ik naar het MBO. Van sommige dingen, die ik in het verleden heb gedaan, heb ik heel erg spijt. Vooral hoe ik toen met andere mensen omging. Ik ging toen te ver.

â&#x20AC;&#x153;Ik had een grote mond op school en kon niet rustig blijven en accepteren als mensen commentaar op me haddenâ&#x20AC;?

Hef niet op, behoud wat werkt!

Landelijke inspiratiedagen Tien jaar een gevarieerd programma

Workshops, lezingen, cabaret, een simulatiespel en alle ruimte om collegaâ&#x20AC;&#x2122;s te ontmoeten en ervaringen uit te wisselen. De landelijke Herstart- en Op de Rails-dagen kenden een gevarieerd en uitgebalanceerd programma. Juist daardoor trokken de dagen steeds meer deelnemers.

Gevarieerd programma was sleutel voor succes van landelijke inspiratiedagen Leerzaam en interessant Vanaf 2006 zijn er tien landelijke dagen georganiseerd voor alle medewerkers van Herstart en Op de Rails zoals docenten, coördinatoren en schooldirecteuren. Daarnaast werden ook andere betrokkenen bij de projecten uitgenodigd, zoals leerplichtambtenaren en beleidsmedewerkers. Deze dagen hadden als doel elkaar te ontmoeten en actief ervaringen en kennis uit te wisselen. Selectie uit de plenaire openingen Openingslezing Sociale cognitie (Pijnlijke contacten) Welke sociale situaties kunnen leerlingen met een contactstoornis aan? Als een leerling (nog) niet over de derde orde van intentionaliteit beschikt (dat jij wilt dat anderen jouw gedachten begrijpen), dan moet je geen open vragen stellen, maar de vragen altijd gesloten houden. Deze leerlingen hebben een duidelijke, directe aansturing nodig. Normale communicatietechnieken kunnen niet altijd worden toegepast. Juist bij een contactstoornis is maatwerk geboden! (2013) Theatervoorstelling Het Mes Het Mes is een realistisch en confronterend verhaal over morele grensoverschrijding en over vriendschap. Het is een beklemmend mooie voorstelling, uitgevoerd door de Amsterdamse theatergroep BAM!, over twee meiden, waarin de uitdagingen van de ene jongedame de ander in de jeugdgevangenis doen belanden. (2009) 44

Landelijke inspiratiedagen

Tot 2009 waren er vier afzonderlijke, landelijke dagen: twee voor Herstart in 2006 en 2007 en twee voor Op de Rails in 2007 en 2008. Deze vonden allen plaats in de regio Utrecht, zoals bij voorbeeld op RIJ den Eng in den Dolder en op de Sprong in Maarsbergen. Gemiddeld waren er op deze aparte dagen circa 65 bezoekers. Vanaf 2009 zijn er zes gezamenlijke dagen voor Herstart en Op de Rails georganiseerd. Op donderdag 2 april 2009 vond de eerste gecombineerde Herstart- en Op de Rails-dag plaats in conferentiecentrum ‘De Glind’ bij Barneveld met ruim 130 deelnemers. Deze dagen groeiden uit tot 180 bezoekers in 2010 in conferentiecentrum Drakenburg in Selectie uit actieve workshops Sport en sociale begeleiding Thema’s als contact maken, aangeven van eigen grenzen en herkennen van grenzen bij anderen staan centraal in verschillende sportieve werkvormen. Door voelen en ervaren wordt bewustwording gestimuleerd. Er wordt door de trainer een brug geslagen naar dagelijkse (probleem)situaties. (2011) Tai Chi: Hoe ontspanning kan werken voor u en uw leerlingen Het aanleren van een ontspannen, maar toch bewuste lichaamshouding zorgt ervoor dat je in balans bent en dat je niet makkelijk van je stuk te brengen bent. In de praktijk van Herstart en Op de Rails heel waardevol! (2011)

â&#x20AC;&#x153;Tijdens de dag was er een goede afwisseling tussen plenair en het opsplitsen in groepenâ&#x20AC;?

Hef niet op, behoud wat werkt!

Baarn. In 2014, eveneens in Drakenburg, waren er maar liefst 220 deelnemers. De dagen startten meestal met een ruime gelegenheid om bij koffie en thee met elkaar kennis te maken en bekenden te ontmoeten. De dag werd vaak plenair geopend door projectleider Désirée Kwant met een korte samenvatting van de belangrijkste projectresultaten van het afgelopen projectjaar. Vervolgens was er een boeiende lezing, een op de doelgroep gerichte theater- of cabaretvoorstelling of een gezamenlijk (simulatie) spel. Gemiddeld genomen werd het ochtendprogramma beoordeeld met een 8. Tijdens een uitgebreid lunchbuffet konden de deelnemers napraten over het ochtendprogramma en over elkaars ervaringen bij het werken voor Herstart en Op de Rails. In 2009 en 2010 kon dit in de vorm van een Speed-eet-date, waarbij op elke tafel een menukaart lag met enkele vragen of stellingen foto 2009.072. Zo kon er aan tafel gediscussieerd worden, bijvoorbeeld over de betrokkenheid bij Herstart en Op de Rails, over knelpunten en over zaken die anders zouden kunnen. Selectie uit workshops over gedrag EQUIP EQUIP is een volledig uitgewerkt programma waarmee jongeren leren verantwoordelijkheid te dragen voor hun eigen denken en handelen. De bedoeling is jongeren te motiveren en hen toe te rusten (equiperen) om elkaar te helpen en van elkaar te leren. Met EQUIP wordt gewerkt aan het ombuigen van een negatieve groepscultuur naar een cultuur waarin iedereen rekening met elkaar houdt. (2008) Go by Bus Met de drie principes van de BUS-methodiek zijn klassen, leerlingen en collega’s te motiveren: Be connected, Use the toolbox en Share the jackpot. Leerlingen hebben meer dan ooit een positieve, inspirerende prikkel nodig. Een prikkel waarbij de docent voordurend een beeld oproept dat de leerling zelf koestert, dat van de ‘mooie-toekomstige-ik’. (2012) 46

Landelijke inspiratiedagen

Het middagprogramma bestond vaak uit twee à drie workshoprondes met een divers aanbod. Veelal was er aandacht voor: • Zelf actief bezig zijn • Gedragsregulatie-programma’s • Inhoudelijke thema’s • Specifieke trajecten en ontwikkelingen binnen de projecten Door de jaren heen beoordeelden de deelnemers het inhoudelijk aanbod van de workshops met een 8 en de werkvormen met een 7. Op de evaluatieformulieren kwalificeerden zij de dagen als heel goed, leerzaam, interessant, verrijkend en gezellig. Aan het einde van het programma van deze landelijke dagen kregen de deelnemers in ruil voor hun evaluatieformulieren een toepasselijk cadeau, zoals een wensballon met de wens voor continuering van voorzieningen als Herstart en Op de Rails in passend Selectie uit inhoudelijke workshops Loverboys Door middel van theatrale scènes krijgt het publiek een meisje te zien dat in de ban raakt van een ‘leuke jongen’. Voor, na en tussen de scènes wordt over het thema gediscussieerd: “Wat is een leuk vriendje? Wat is een fout vriendje?”. Na verloop van tijd blijkt de jongen een loverboy te zijn! Aan de hand van wat de deelnemers gezien hebben, worden de stappen en technieken die loverboys gebruiken onder de loep genomen. Het is een leuke en effectieve manier om met jongeren in gesprek te gaan over het onderwerp. (2012) Puberbrein Bij kinderen tussen 6 en 12 jaar groeit het brein. Vanaf 12 jaar wordt er gesnoeid en uitgerijpt. Dit is een geleidelijk proces dat rond het 25-ste jaar is voltooid. In hoeverre houden we hier rekening mee in ons huidige onderwijs? Moet je de lestijden daar niet op aanpassen? Moet je een gymles in het eerste uur inplannen of juist een creatief vak? Is multi-tasken niet te veel gevraagd? Kunnen leerlingen wel een open opdracht zonder sturing aan? (2010)

onderwijs. Een ander cadeau was het boek ‘Respect!’ over omgaan met jongeren in de straatcultuur, het thema van de openingslezing. De dagen werden afgesloten met een gezamenlijk buffet en een drankje. Van iedere landelijke dag is een verslag gemaakt in de vorm van een informatieboek. Deze zijn te vinden op het portaal www.portaal-hs-odr.nl. De informatieboeken geven een korte impressie van de landelijke

studiedagen. Er zijn beschrijvingen van alle workshops, inclusief de presentaties, met daarbij vermeld de contactgegevens van de workshopleider(s).

Albert Cremers Projectcoördinator REC Zuid-Limburg en REC Direct Albert is projectcoördinator van zowel REC ZuidLimburg als REC Direct. Hij draagt zorg voor de communicatie, geldstroom en het gebruik van de digitale systemen van Herstart en Op de Rails. Selectie uit workshops over specifieke trajecten en ontwikkelingen binnen Herstart en Op de Rails Samenwerking rebound, Herstart en Op de Rails Drie korte presentaties over drie locaties waar een samenwerking is aangegaan tussen Herstart, Op de Rails en rebound. Iedere locatie heeft deze samenwerking op een eigen manier vormgegeven, qua personele bezetting, inhoudelijk aanbod, nazorg en financiën. De drie presentaties kunnen als inspiratiebron gebruikt worden door regio’s die zelf een dergelijke samenwerking willen opzetten. (2010 en 2007) De projecten in passend onderwijs Voor 14% van de leerlingen zijn speciale arrangementen op maat nodig. Moeten in passend onderwijs nieuwe trajecten worden bedacht? Welke expertise is dan nodig en waar is die te halen? Is dit alles binnen Herstart en Op de Rails beschikbaar, hoe kun je dit op het speelveld positioneren en hoe kun je zelf als betrokkene daar kort en bondig een overtuigend verhaal over vertellen? (2013)

Ik zie de toekomst wel positief in, omdat passend onderwijs uiteindelijk de juiste manier zal vinden om met dit type leerlingen om te gaan en daar een plek voor te creëren. Het is nu afwachten of door het beëindigen van de projecten de deskundigheid zal verdwijnen. Als dit gebeurt, dan zal er over twee of drie jaar

”Als er in de toekomst een leerling op school in conflict komt, dan moet er een goede opvang zijn die de juiste begeleiding kan bieden aan deze leerling” worden ingegrepen en zal de problematiek weer opgepakt worden. We moeten uiteindelijk iets hebben voor die doelgroep, anders krijgen we heel veel thuiszitters. Daar waar cluster 4, Herstart en Op de Rails voorheen aan elkaar gekoppeld werden, zullen de toekomstige arrangementen niet meer gekoppeld zijn aan cluster 4. En dat is heel erg jammer, omdat juist daar de expertise zit. Daar zitten de mensen die jarenlange ervaring hebben met deze doelgroep. Als er in de toekomst een leerling op school in conflict komt, dan moet er een goede opvang zijn die de juiste begeleiding kan bieden aan deze leerling. Hef niet op, behoud wat werkt!

Landelijke inspiratiedagen

Koert Sauer Beleidsmedewerker samenwerkingsverband Koers VO, Rotterdam Koert maakt deel uit van de werkgroep OOVR (onderwijsopvangvoorzieningen Rotterdam) en de monitorgroep CIC (centrale intakecommissie van de OOVR). Vanuit Koers VO is hij verantwoordelijk voor het beleid voor tijdelijke bovenschoolse lesplaatsen: de onderwijsopvangvoorzieningen. Deze lesplaatsen worden onder andere bekostigd door de middelen vanuit rebound, Op de Rails, Herstart en plusplaatsen. De focus van zijn werkzaamheden ligt op het proces van eerste signalering tot aan de bespreking van de leerling bij de CIC. Wat vind je van de projecten Herstart en Op de Rails? Ik denk dat het door de combinatie van de projecten mogelijk wordt gemaakt dat er aan iedere leerling de juiste opvang kan worden geboden. Er is een goed aanbod voor leerlingen die uitvallen. Dankzij de projecten zijn de scholen bewust van de problematiek en de verantwoordelijkheden die daarbij komen kijken. Dit sluit ook aan bij wat er in passend onderwijs bereikt zal moeten worden.

Hebben deze projecten hun doel bewezen? Ja, dat vind ik wel. Het eerste project was Herstart. Dit was een goed antwoord op thuiszittende leerlingen. Vooral voor ouders en verzorgers is het moeilijk om de juiste school te vinden als het kind al langere tijd thuis zit. Via zo’n tussenstap als Herstart is daar een heel goede oplossing voor gekomen. De resultaten in Rotterdam zien er goed uit. Iedere leerling die via deze projecten wordt behouden, is winst.

”Iedere leerling die via deze projecten wordt behouden, is winst” Hoe zie je de toekomst van de doelgroep? Ik ben volop bij de toekomst van deze doelgroep betrokken, omdat de samenwerkingsverbanden bepaalde verantwoordelijkheden zullen krijgen die betrekking hebben op het aanbod en de beschikbaarheid van passend onderwijs. Als je met zijn allen kunt bewerkstelligen dat er zo min mogelijk leerlingen thuis komen te zitten, dan heb je naar mijn mening de opdracht passend onderwijs goed uitgevoerd. Maar als blijkt dat er toch leerlingen uitvallen of zonder diploma de school verlaten, dan hebben we iets niet goed gedaan. Je moet als school wel de deuren open zetten voor expertise en deskundigheid om, binnen de context van de school, een leerling de juiste begeleiding en hulp te kunnen bieden. De verantwoordelijkheid zal bij het samenwerkingsverband worden neergelegd. Als zal blijken dat er toch aparte voorzieningen nodig zijn, dan zullen die er moeten komen.

“Ik heb genoten van de verrassende en inspirerende workshops” Hef niet op, behoud wat werkt!

Landelijke inspiratiedagen

â&#x20AC;&#x153;Van iedere landelijke dag is een verslag gemaakt in de vorm van een informatieboek. Zie: www.portaal-hs-odr.nlâ&#x20AC;?

Hef niet op, behoud wat werkt!

Producten Ook bruikbaar binnen passend onderwijs

Binnen Herstart en Op de Rails is in de loop van de jaren een aantal producten ontwikkeld die zeker ook bruikbaar zijn binnen passend onderwijs. Denk aan het uitgebreide digitale systeem, het instrument voor zelfevaluatie, de inspiratiemap en tot slot de kennisbank.

ICT biedt structuur, duidelijkheid en gemak Herstart en Op de Rails Digitaal De projecten Herstart en Op de Rails kenden allebei een veelheid aan factoren die het zomaar tot complexe en ingewikkelde projecten konden maken: duizenden leerlingen, scholen die de leerling tijdelijk zagen vertrekken, scholen en locaties die zorgden voor ondersteuning en begeleiding, leerkrachten, begeleiders, communicatie naar de ouders, rapportages naar de opdrachtgever en subsidies die verantwoord moesten worden. Om alle betrokkenen zowel houvast als gebruiksgemak te bieden, kregen beide projecten een geautomatiseerde administratie en informatievoorziening, die via een internetportaal toegankelijk waren. Zo werd de administratieve rompslomp, die helaas nu eenmaal bij grote onderwijsprojecten hoort, tot behapbare proporties teruggebracht.

Webapplicaties vormen stevig administratief fundament Twee projecten met een gelimiteerd budget, een landelijke spreiding, een onbekend aantal deelnemers van wie nog niet zeker is hoe lang ze meedoen met het project. Met zoveel onzekere factoren is een stevig administratief fundament noodzakelijk om (financiĂŤle) risicoâ&#x20AC;&#x2122;s zoveel mogelijk uit te sluiten. Herstart Digitaal en Op de Rails Digitaal zorgen voor een solide basis door twee processen centraal te stellen en aan elkaar te koppelen: de registratie van leerlingen en

Omvang Herstart Het aantal Herstart-leerlingen was in de afgelopen vijf jaar gemiddeld 437 per jaar.

In een samenwerkingsverband voortgezet onderwijs zullen jaarlijks gemiddeld 6 thuiszitters zijn die een arrangement krijgen aangeboden te vergelijken met Herstart.

Producten

de financiële afrekening. Daarnaast zijn er modules voor planning en monitoring.

Denise Neggers Projectcoördinator REC Chiron

Het administratieve proces binnen Herstart en Op de Rails is volledig geautomatiseerd met behulp van de webapplicaties Herstart Digitaal en Op de Rails Digitaal. De applicaties zijn zeer effectief en efficiënt in gebruik.

De locaties binnen de regio functioneren op zichzelf. Indien zich situaties voordoen waarbij ze hulp kunnen gebruiken, wordt Denise erbij gehaald. Als projectcoördinator is zij verantwoordelijk voor de geldstroom en bewaakt zij de overkoepelende lijn binnen de regio van REC Chiron.

Omvang Op de Rails Het aantal Op de Rails-leerlingen was in de afgelopen vijf jaar gemiddeld 1771 per jaar.

Wat vind je van de projecten Herstart en Op de Rails? Ik vind het heel belangrijk dat er projecten als Herstart en Op de Rails bestaan. Maar wat ik eigenlijk nog belangrijker vind, is dat we zo veel mogelijk moeten voorkomen dat deze projecten nodig zijn. We zouden de docenten in het regulier onderwijs sterker moeten maken om deze leerlingen op te vangen en te begeleiden. Daar ligt mijn passie. Daarnaast zijn er veel leerlingen met een zware problematiek waarbij deze projecten heel goed hun werk doen. Dus ik vind het wel belangrijk dat dit soort projecten blijven bestaan, maar ik vind preventie nog belangrijker.

“We zouden de docenten in het regulier onderwijs sterker moeten maken om deze leerlingen op te vangen en te begeleiden”

Gemiddeld zullen er jaarlijks 24 leerlingen in een samenwerkingsverband voortgezet onderwijs zijn die een tijdelijk arrangement krijgen aangeboden te vergelijken met Op de Rails.

Hoe zal de doelgroep van de projecten in de toekomst worden opgevangen? Straks krijg je te maken met maatwerktrajecten. Het is goed dat er over dit soort trajecten wordt nagedacht, maar de vraag is of het ook in de praktijk wordt waargemaakt. Daar ben ik wel bang voor. Maar het idee, daar kan ik wel achterstaan. Nu wordt iedere leerling die uitvalt van school gehaald, terwijl dat soms helemaal niet nodig is. Niet voor iedere leerling is dat de oplossing. Maatwerk is het sleutelwoord. We weten alleen nog niet precies hoe het zal verlopen. Ik denk dat we het gewoon moeten gaan doen en gaandeweg leren hoe we er mee om moeten gaan. Daarbij zullen we wel veel gebruik moeten maken van de kennisbank en de expertise die er is. Hef niet op, behoud wat werkt!

Ieder REC en iedere school of voorziening is verplicht om dit systeem te gebruiken voor het registreren van leerlingen van instroom tot uitstroom. Het geeft de voorziening, het REC én het landelijke projectbureau ondersteuning bij het toetsen of leerlingen voldoen aan de instroomcriteria. Doordat het systeem financiële transacties aan de leerlingenadministratie koppelt, genereert het een voorschot bij de instroom van de leerling en een afrekening bij de uitstroom. Alle betrokkenen hebben op elk moment inzicht in de stand van zaken rondom een leerling en het bijbehorende financiële plaatje. Hierdoor is de inzet van middelen binnen Herstart en Op de Rails volledig transparant. “Dankzij de beide systemen kunnen we de subsidieverstrekker een betrouwbare terugkoppeling geven van de resultaten en een heldere verantwoording geven van de inzet van budgetten”

Alle informatie op één internetportaal Het internetportaal voor Herstart en Op de Rails is het gezamenlijke platform voor iedereen die betrokken is bij een van beide projecten. Naast de toegang tot Herstart en Op de Rails Digitaal biedt het portaal nieuwsberichten, documenten, templates, een inspiratiemap met methoden en ideeën, onlinetrainingen voor de digitale systemen, etc. Het grootste deel van het portaal is toegankelijk voor direct betrokkenen bij de projecten. De ‘voorkant’ is publiekelijk toegankelijk. Bezoekers vinden er een beschrijving van Op de Rails en Herstart en ze kunnen er informatie

Producten

aanvragen en downloaden. Kijk op portaal-hs-odr.nl. “Het leerlingadministratiesysteem is heel belangrijk voor ons. Het systeem geeft een goed en actueel inzicht. Ik waardeer het systeem met het cijfer 8½”

Lefi levert u straks de juiste cijfers Hoe houdt u straks het overzicht als er voor iedere leerling zorg op maat moet zijn? Hoe regelt u de financiële afwikkeling van de zorgplicht? Met Lefi hebt u een flexibele oplossing voor een goede organisatie en administratie. Het administratieve systeem dat speciaal voor Herstart en Op de Rails is ontwikkeld, is nu beschikbaar voor het gehele onderwijsveld in Nederland. Iedere school en ieder samenwerkingsverband kan nu op een eenvoudige manier een efficiënte en transparante administratie voeren. Lefi brengt twee processen in kaart: één op het niveau van de school, waarbij er een financiële afrekening is per leerling en één voor het samenwerkingsverband, waarbij de financiële afrekening plaatsvindt op het niveau van het coördinatiepunt. Omdat er ook modules zijn voor planning en monitoring, heeft u met Lefi altijd actuele managementinformatie tot uw beschikking. Lefi is flexibel en gebruikersvriendelijk. U kunt zelf bepalen hoe het wordt ingericht. Meer weten? Kijk op de kennisbank (kennisbank.portaal-hs-odr.nl / succesfactoren en expertise / monitoren kengetallen).

Projectteam VSO Parcours Tilburg, REC Midden-Brabant Jan ‘t Hart, Serife Tas, Elise Dingemans en Frank Kraakman werken als team samen om kinderen van Herstart en Op de Rails te helpen bij de terugkeer naar het regulier onderwijs. Alhoewel Jan coördinator is, draagt iedereen binnen het team zorg voor de communicatie en samenwerking met betrokken instanties, scholen en ouders. Serife, Frank en Eline richten zich daarnaast volledig op het begeleiden van de kinderen. Als er een beslissing moet worden genomen, is Jan daar verantwoordelijk voor. Over samenwerking Eline: Door de interne samenwerking kun je veel makkelijker schuiven met leerlingen. Het gebeurt wel eens dat een leerling zich niet prettig voelt in een bepaalde groep. We kunnen dan makkelijk schuiven waardoor we meestal voor ieder kind een goede plek kunnen vinden. Frank: Het kan voorkomen dat een leerling zich niet prettig voelt bij mij of bij een andere leerling en daardoor blokkeert. Dan plaatsen we de leerling even bij Eline en neutraliseert een leerling weer. Daarna kan een leerling zich dan vaak weer bij de groep voegen. Eline: We proberen dan ook gelijk zo’n conflict weer op te lossen. Het is belangrijk dat een dag altijd goed wordt afgesloten en elke nieuwe dag weer positief kan beginnen. Over Herstart en Op de Rails Serife: Ik ben ooit begonnen als stagiaire bij Herstart en vanaf dat moment wist ik dat dit mijn droombaan is. Ik vind het erg leuk werk om te doen. Je maakt veel verschillende dingen mee en ondanks alle problematiek en moeilijke situaties, vind ik het dankbaar werk. Dus ik vind het heel jammer dat het straks stopt. Frank: Iedere dag is weer anders en dat maakt het leuk. Je hebt geen tijd om in te dutten, want van seconde tot seconde gebeurt er wat. Je moet creatief en gefocust zijn. De wisselwerking binnen het team is heel goed, waardoor we heel prettig kunnen samenwerken. Eline: Als je bij één van onze leerlingen een succes weet te behalen, dan telt dat tien keer zo zwaar als bij een gewone leerling. Als je een glimlach op het gezicht van zo’n leerling kan toveren, dan is dat heel bijzonder. Dat betekent voor mij heel veel. Jan: Bij deze leerlingen is het vaak een zoektocht naar de problematiek en welke hulp je daarbij

“Soms vraagt een leerling waarom wij ze zoveel kansen geven. Als wij ze die kans niet geven, wie dan wel?” kan bieden. Als je daarin stappen kan maken en deelgenoot kan zijn in zo’n proces, is dat heel mooi. Over de toekomst Jan: Ik vind de projecten goed. Ik denk dat het nog veel beter had kunnen slagen als er meer geld beschikbaar zou zijn geweest voor preventie. Dan hadden we ook preventief te werk kunnen gaan binnen de reguliere scholen om zo te voorkomen dat leerlingen uitvallen. Jan: Straks worden alle leerlingen op één hoop gegooid. Een Herstart-leerling is geen Op de Rails-leerling of rebound-leerling. Er komt straks een kleinere voorziening met veel minder beschikbare plekken dan nu het geval is. Serife: Ik maak me echt zorgen om al die leerlingen. Zij hebben heel verschillende problemen en hebben een heel andere begeleiding nodig. Ze trekken elkaar het negatieve in. Een reboundleerling heeft bijvoorbeeld veel lichtere problemen dan een Op de Rails-leerling. Frank: We moeten in onze regio straks terug in het aantal plekken, terwijl er op dit moment heel veel aanmeldingen zijn. Ik vraag me af wat er straks met deze leerlingen gebeurt. Komen die op een wachtlijst?

Hef niet op, behoud wat werkt!

Producten

Marcel Meins Docent Op de Rails, De Atlas, Emmen, RENN4 Als een kind uitvalt door bepaald gedrag dan bespreekt Marcel samen met een gedragsdeskundige of Op de Rails de leerling kan helpen of dat een kind misschien beter af is in cluster 4 onderwijs. Als een leerling bij Marcel terechtkomt, begeleidt hij de leerling in maximaal een jaar naar re-integratie in het regulier onderwijs. Ik vind het mooi dat ik kinderen, die het moeilijk hebben, kan helpen om daar te komen waar ze uiteindelijk willen zijn. Bij ieder kind

”Ik vind het mooi dat ik kinderen, die het moeilijk hebben, kan helpen om daar te komen waar ze uiteindelijk willen zijn” bekijk ik welke begeleiding en hulp hij of zij nodig heeft. Het is heel belangrijk dat we een vertrouwensband opbouwen met deze leerlingen. Dat doe ik door altijd mijn afspraken na te komen. Als ik bijvoorbeeld zeg: “Ik bel je moeder niet”, dan doe ik dat ook niet. Er zijn ook leerlingen waarbij eerlijkheid een belangrijke rol speelt. Deze kinderen zijn in het verleden vaak weggekomen met leugens en het is dan van belang om die kinderen te leren dat eerlijkheid ook zijn voordelen kan hebben. Het traject van Op de Rails duurt een jaar en ik geef ze altijd mee dat ze dat jaar zo effectief mogelijk moeten gebruiken om zichzelf weer op de rails te krijgen. Want als die tijd erop zit, dan moeten ze klaar zijn voor het regulier onderwijs. Ik vond het heel erg leuk om deel uit te maken van dit project. Het was fijn dat ik de volledige vrijheid kreeg om bepaalde situaties op mijn eigen manier aan te pakken.

Hef niet op, behoud wat werkt!

Iedereen moet zo nu en dan in de spiegel kijken, onderwijsvoorzieningen ook! Instrument voor zelfevaluatie Hoe goed zijn we eigenlijk? Onderwijsvoorzieningen die zichzelf serieus nemen, zouden zich deze vraag regelmatig moeten stellen. De voorzieningen Herstart en Op de Rails maken gebruik van een instrument voor zelfevaluatie om sterke punten in beeld te brengen alsmede de aandachtspunten. Jezelf evalueren is als in de spiegel kijken. Het is leuk, soms ook confronterend, en je ziet altijd weer nieuwe dingen. Leerzaam en waardevol.

Producten

cte

ar 5

. .....

vin p is o

… het ontwikkeld is voor Herstart- en Op de Rails-voorzieningen? …h in k et s aar terk tb ee ren n m gt? ind er ste rke pu nte n

…

te het

den

n: fase drie ver an o ject? n ga t tra tore a he dica n n e in ns e … d r, tijde voo … het inv u ll e n s le c hts een ha duurt? lf uurtje … v u e rsc een h d i l len uide d li e kle jk ov u renerzic ? h

in di c

at or e

kij

k? ui br ge rn te in or vo is eld do be en lle ta l kunt he en weartners? … sultat t u re externe p n ar da … ma nteren aa prese … de vo resulta o r d e dag ten direct … elijk bru h s e e p raktij ikbaar zijn tn k? a

a jke i l de ou ? h in rg ar n zo a n e kt wijs j i t k er he ond … n atie en va ar organis a n k o o t e …h ssen kijkt? werkproce …u aan metee dac ht nn ziet w odig elke heb pun ben ten ?

e sp

n ken e d k?

t ........

ban nis

u da

Hef niet op, behoud wat werkt!

ier

tk ri

jgt me tv

Scoreformulier van het instrument voor zelfevaluatie Het instrument bevat drie tabbladen met indicatoren op het gebied van: Aanmelding en instroom, Trajectuitvoering en Uitstroom en nazorg.

Fase b. Trajectuitvoering

Mate van toepassing: 4 = indicator geldt in zeer hoge mate of is (bijna) altijd van toepassing 3 = indicator geldt in hoge mate of is in ruime mate van toepassing 2 = indicator geldt in geringe mate of is in mindere mate van toepassing 1 = indicator geldt in zeer geringe mate of is (bijna) nooit van toepassing

Kwaliteitsfactor

Indicator

Inhoud/ proces

Inzet van on7a. conventionele methodieken en 7.b materialen

Het onderwijsaanbod kan bestaan uit zeer onconventionele middelen (l)

inhoud

7c.

Indien nodig, kunnen er flexibele schooltijden worden gehanteerd

proces

Gebruik van gedragsdeskundige tijdens het traject

8a.

Er wordt gebruik gemaakt van een gedragskundige bijvoorbeeld bij het verrichten van onderzoek, evalueren van plannen en het voorzitten van leerlingbesprekingen

proces

Tijdsbewaking/ monitoring van het proces

9a.

De fases van het HS-traject met de daarbij behorende tijdslimieten zijn beschreven in een document (l)

proces

9b.

Er wordt voor de tijdsbewaking van HStraject altijd gebruik gemaakt van het digitaal systeem voor HS

proces

De tijdslimieten gelden binnen het gehele HS-traject worden zorgvuldig bewaakt

proces

Indien van toepassing wordt uiterlijk een maand voor het einde van het HS-traject een verlening aangevraagd

proces

Op een vijftigtal indicatoren kan worden 9c. gescoord. De resultaten hiervan geven direct een beeld van de mate van kwaliteit.

9d.

Er wordt ook gebruik gemaakt van mate- inhoud rialen uit andere regionale voorzieningen, bijvoorbeeld van Op de Rails of rebound

Producten

Met dit instrument kan een helder beeld worden gevormd van de kwaliteit van de uitvoering van Herstart en Op de Rails. Het instrument geeft aan in welke gebieden (procesmatig of inhoudelijk) nog meer zou kunnen worden ge誰nvesteerd en biedt concrete handvatten daarvoor. Samenwerkingsverbanden kunnen het instrument gebruiken als een checklist bij de inrichting van een voorziening.

Mate van belang: 4 = indicator is zeer belangrijk 3 = indicator is belangrijk 2 = indicator is onbelangrijk 1 = indicator is zeer onbelangrijk

Mate van Mate van toepassing belang

Toelichting voor de werkwijze op uw locatie en noem eventueel de titel van het meegestuurde document

In het resultatenoverzicht van het instrument krijgt een indicator de kleur rood of oranje, indien er een verbetertraject nodig is voor dit onderdeel. Wordt een indicator donkergroen of lichtgroen, dan is dit een sterk punt van het traject op deze voorziening.

Hier wordt de mate van toepassing (of mate van belang) gevraagd in de vorm van een score 1 t/m 4.

Hef niet op, behoud wat werkt!

Producten

Petra de Kruif Leerplichtambtenaar gemeente Wijk bij Duurstede Petra heeft als leerplichtambtenaar veel te maken met Herstart en Op de Rails. Met name wanneer leerlingen uitvallen in het regulier voortgezet onderwijs en ook in sommige gevallen in het basisonderwijs, zoekt Petra oplossingen om de studieloopbaan van leerlingen weer een zetje in de goede richting te geven. Dit doet zij met succes door de samenwerking met Herstart en Op de Rails. Wat vind je van de projecten Herstart en Op de Rails? Ik ben fan. Zonder deze projecten zou ik niet weten hoe we deze leerlingen terug op school zouden moeten krijgen. Er zijn veel mooie dingen gebeurd. Een mooi voorbeeld is het project in Amersfoort waar ze kinderen helpen hun zelfverzekerdheid weer terug te krijgen. Waardoor ze, eenmaal terug op hun eigen school, hun plek weer goed kunnen invullen. Dus er gebeurt zoveel meer dan alleen onderwijs geven.

alleen zie ik nu al een groep kinderen voor wie dit niet haalbaar is. Dat worden de thuiszitters van de toekomst. We hebben er jaren over gedaan om deze projecten succesvol te maken. Ik vind dat wat succesvol is behouden moet blijven, maar ik zie dat we dat nu aan het afbreken zijn. Het gaat uiteindelijk ten koste van de kwetsbare kinderen waarvoor het regulier onderwijs net een stapje te hoog of tijdelijk even niet haalbaar is.

”Ik ben fan. Zonder deze projecten zou ik niet weten hoe we deze leerlingen terug op school zouden moeten krijgen” Ik denk dat de samenwerkingsverbanden dit soort arrangementen niet zullen gaan inkopen. Er zit natuurlijk een heleboel kennis op al die Herstart- en Op de Rails-plekken en wat gaan we daar dan in hemelsnaam mee doen? Dat zou voor een deel verloren kunnen gaan. Ik zie ook mooie initiatieven ontstaan, maar toch zal er altijd een groep blijven bestaan die het niet haalt. En dan zal passend onderwijs ook niet voor iedereen werken. Er zal een aantal leerlingen tussen wal en schip vallen. Maar goed, de samenwerkingsverbanden zijn nu aan zet en moeten laten zien dat ze het waar kunnen maken.

Hoe zie jij de toekomst voor leerlingen die uitvallen in het onderwijs? Als ik eerlijk ben, heb ik er een hard hoofd in. Passend onderwijs is een hele mooie gedachte,

“Het zijn twee supermooie en effectieve projecten. Herstart en Op de Rails hebben echt een belangrijke rol gekregen” Hef niet op, behoud wat werkt!

Met elkaar verhalen delen en elkaar inspireren Inspiratiemap Herstart en Op de Rails waren twee landelijke projecten die op tientallen plaatsen in het land werden uitgevoerd. De invulling werd grotendeels bepaald door de locatie in de regio en door de begeleiders. Juist de begeleiders hebben de kennis en de kunde om bij iedere individuele leerling de juiste snaar te raken en ze weer naar school te krijgen of weer op de rails te zetten. Maar natuurlijk is het niet zo dat iedere regio en ie-

Producten

dere begeleider zelf het wiel opnieuw moest uitvinden. Daarom bracht het landelijk projectbureau al vanaf de start van de projecten alle ideeĂŤn, methodieken en ervaringen bijeen. Ze werden gebundeld in een inspiratiemap die naar alle locaties werd toegezonden. De map werd voortdurend aangevuld en vernieuwd. De begeleiders waren er blij mee. Ze konden kijken hoe anderen het deden, ze konden verhalen lezen, nieuwe ideeĂŤn opdoen en er inspiratie uit halen.

“Door gebruik te maken van de kennis van elkaar hoeven we het wiel niet altijd opnieuw uit te vinden”

Drie rubrieken in de inspiratiemap Organisatie – ideeën en voorbeelden van de manieren waarop de organisatie van Herstart en Op de Rails werd vormgegeven, met onder andere aanmeldformulieren voor de bovenschoolse zorgplatforms, schema’s van de werkwijze binnen de projecten, formats voor handelingsplannen en nog veel meer. Inhoud – ideeën en voorbeelden van trainingen, methodes, individuele trajecten en klassikale lesprogramma’s die aan de leerlingen werden gegeven. Naar passend onderwijs – ontwikkelingen en initiatieven rondom Herstart en Op de Rails in de aanloop naar passend onderwijs. Hef niet op, behoud wat werkt!

Producten

Maartje Plattel Senior beleidsmedewerker, afdeling passend onderwijs, ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) Het ministerie van OCW is opdrachtgever van de projecten Herstart en Op de Rails en verstrekt de subsidie voor beide projecten. Maartje is als beleidsmedewerker gedelegeerd opdrachtgever. In deze hoedanigheid is ze het aanspreekpunt voor het projectbureau en vormt ze de verbinding tussen de projecten en het ministerie van OCW. Hoe heb je Herstart en Op de Rails ervaren? Ik vond het heel leuk om met deze projecten te werken. Het is maar een klein deel van passend onderwijs, maar wel een deel dat heel concreet is. Het zijn twee supermooie en effectieve projecten. In het begin had het nog een kleine aanloop nodig en waren nog niet alle plekken bezet, maar wat je nu ziet, is dat de projecten de laatste jaren een begrip zijn geworden. Herstart en Op de Rails hebben echt een belangrijke rol gekregen. Daarnaast zijn er voor de doelgroep nog andere voorzieningen zoals rebound, sluisgroepen en trajectklassen die goed onderwijs bieden. Zij hebben allen hun doel bewezen en zijn heel nuttig gebleken.

Hoe zie je de toekomst? Er zijn op dit moment dus verschillende voorzieningen met hetzelfde doel maar met andere geldstromen, regels en voorwaarden. Dat is niet efficiënt. Nu gaan we al deze voorzieningen samenvoegen in passend onderwijs en worden deze geldstromen gebundeld en gaat het geld naar de samenwerkingsverbanden. De twee projecten Herstart en Op de Rails houden op met bestaan, maar het geld voor deze doelgroep blijft dus beschikbaar. De samenwerkingsverbanden krijgen de vrijheid om het passend onderwijs zelf in te richten. Ik denk dat hierdoor in de toekomst meer tussenvoorzieningen zullen ontstaan, maar wel in een gebundelde vorm. Ik zie dat de samenwerkingsverbanden zorgvuldig omgaan met de expertise die er op dit gebied is opgebouwd. Het is een gezamenlijke opdracht van scholen en samenwerkingsverbanden om deze kinderen een goede plek te geven. Juist de deskundigen die nu ervaring hebben met het werken met kinderen in deze projecten kunnen in de toekomst een sleutelrol gaan spelen in de ontwikkeling van passend onderwijs.

“Juist de deskundigen die nu ervaring hebben met het werken met kinderen in deze projecten kunnen in de toekomst een sleutelrol gaan spelen in de ontwikkeling van passend onderwijs”

Hef niet op, behoud wat werkt!

Kennis, expertise en good practices staan allemaal online Kennisbank, de bank waar veel te halen is In tien jaar Herstart en Op de Rails is er een schat aan kennis en ervaring opgebouwd. Gaat dat met het beëindigen van de beide projecten allemaal verdwijnen? Dat mag niet gebeuren, dacht de landelijke projectleiding en richtte een digitale kennisbank op. Waar de inspiratiemap vooral bedoeld was om ideeën op te doen en ervaringen te delen, is de kennisbank opgezet om kennis en expertise te behouden. En heel belangrijk: toegankelijk te maken. De online kennisbank is voor iedereen toegankelijk: kennisbank.portaal-hs-odr.nl

De opgebouwde kennis en expertise betreft zowel de inhoudelijk aspecten (onderzoek, ondersteuning/begeleiding en nazorg) als de organisatorische kanten en de financiële verantwoording. De kennisbank biedt antwoord op vragen als: hoe maak ik de school veiliger, hoe krijg ik thuiszitters weer naar school, welke passende arrangementen kan ik bieden en welke expertise van Op de Rails en Herstart kan ik daarvoor inzetten? De kennisbank biedt een terugblik op tien jaar Herstart en Op de Rails en geeft een overzicht van de behaalde resultaten. Bovendien zijn per samenwerkingsverband de kengetallen gerangschikt zodat direct per regio zichtbaar is om welke aantallen leerlingen het gaat. Ook andere cijfers zoals de scholen van herkomst en uitstroom en de budgetten staan vermeld. Verder biedt de kennisbank een overzicht van de diverse 70

Producten

ondersteuningsvormen en van de factoren die van belang zijn voor succes. Daarmee is de kennisbank een praktische hulp voor alle samenwerkingsverbanden die met de invoering van passend onderwijs verantwoordelijk zijn voor de ondersteuning van thuiszitters en ontspoorde leerlingen.

Herstart expertise “Wij geven onderwijs op basis van de WOWWmethode: work on what works. We laten de kinderen de dingen doen waar ze affiniteit mee hebben. En dat werkt. Kinderen hebben een gebruiksaanwijzing op hun rug hangen. Je moet alleen het kind wel even omdraaien om het te kunnen lezen” “Wij werken niet met een aparte Herstartklas, maar met een individuele trajectbegeleiding. Na de intake ga ik op zoek. We beschikken over een heel netwerk van scholen en opvang. De lijnen zijn kort en dus vind ik eigenlijk altijd vrij snel een plaats. Voor ieder kind zoeken we een oplossing op maat” “Ieder kind heeft een hulpvraag en wij zoeken voor ieder kind een oplossing. Je moet steeds weer de strijd aangaan om contact te maken. Dat doen we niet door boos te worden. Een complimentje, een knipoog of een duim omhoog doet veel. Als je de angel uit hun negatieve gedrag hebt gehaald, is het prachtig om weer een glimlach op hun gezicht te zien. Dat ze beseffen dat naar school gaan ook leuk kan zijn”

Succ esf ac

ren to

8 3 7 6

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Monitoren kengetallen Gedrag en cognitie Zorg-Onderwijs School van herkomst Kwaliteitsmeting Uitwisseling good practices Gekwalificeerd personeel Geschikte huisvesting Rendementsmeting PR naar partners

Good practice 1: trots op hun portfolio Op de kennisbank zijn meerdere good practices geplaatst. Een daarvan betreft het portfolioproject van Parkschool De Rotonde in Alphen aan den Rijn. In hun portfolio kunnen projectleerlingen â&#x20AC;&#x2DC;positieve zakenâ&#x20AC;&#x2122; verzamelen en daarmee kunnen ze laten zien dat ze gemotiveerd zijn en dat ze wat willen maken van hun schoolloopbaan. In de map zitten bijvoorbeeld boekverslagen en andere producten die ze gemaakt hebben, weekverslagen, een overzicht met sociale vaardigheden en natuurlijk ook een cijferlijst. Alle dingen waarop ze trots zijn, kunnen ze erin stoppen. Met de map kunnen de leerlingen laten zien wat ze tijdens Herstart of Op de Rails gedaan en bereikt hebben. Een mooi visitekaartje om aan een vervolgschool te laten zien. Hef niet op, behoud wat werkt!

Good practice 2: beloning voor gewenst gedrag De school voor speciaal onderwijs De Piloot in Capelle aan den IJssel kent een methodiek voor zeer jonge leerlingen met ernstige gedragsproblemen. Ze worden beloond voor het bereiken van doelen. De beloning bestaat uit het krijgen van meer zelfstandigheid, bijvoorbeeld alleen naar de WC gaan of een eigen laatje met inhoud. Iedere dag is er een evaluatie door leerkracht en leerling. Het blijkt enorm motiverend te werken. Er wordt gewerkt met drie fases van telkens vier weken. In de eerste fase ligt de nadruk op het wennen aan regelmatige schoolgang, het omgaan met medeleerlingen en het vaststellen van werkdoelen. In de tweede fase worden er meer eisen gesteld op het didactische vlak. In de derde fase werkt de leerling aan zijn eigen gedragsdoelen. De leerlingen kunnen met goed gedrag diploma’s verdienen.

Op de Rails expertise “Ik hecht veel belang aan de didactische kant van mijn werk, zeg maar de lesstof. Maar de pedagogische kant en sociale vaardigheden zijn nog veel belangrijker. Door de leerling centraal te stellen en hem of haar zo goed mogelijk voor te bereiden op terugkeer naar het regulier onderwijs, werk je aan een heel ander stuk van iemand. Meestal hebben ze dan meer zelfvertrouwen en een positiever zelfbeeld gekregen. Dat kunnen ze stuk voor stuk goed gebruiken” “Ze zijn gedemotiveerd geraakt in het regulier onderwijs door bijvoorbeeld grote klassen of conflicten met medeleerlingen en docenten. Het vertrouwen in het onderwijs en zichzelf lijken ze kwijt te zijn geraakt. Mede dankzij de structuur en de begeleiding die we bieden, zien we een positieve ontwikkeling. We werken als collega’s met elkaar. Dit houdt in dat iedereen zijn afspraken nakomt. En dat een ieder, ook wij, er op aangesproken kan worden als dat niet gebeurt. We trainen en begeleiden de deelnemers voor een plek op de arbeidsmarkt” “We werken vooral hard aan de vertrouwensband met de leerlingen. En met hun ouders niet te vergeten, want als zij het niet zien zitten, zijn we zo goed als kansloos. Door voor Op de Rails te kiezen, geven ze hun kinderen een nieuwe kans om zich op school te handhaven. En dus om een goede toekomst op te bouwen. We leren ze om na te denken over hun eigen gedrag. Alleen als ze hun eigen rol in conflicten onder ogen kunnen zien, is het mogelijk om het eigen gedrag blijvend te veranderen. En dan zie je bijna altijd dat kinderen gewoon weer mee kunnen draaien in hun eigen klas. Daar is het ons natuurlijk om te doen”

Producten

kennisbank.portaal-hs-odr.nl Hef niet op, behoud wat werkt!

Colofon Utrecht, mei 2014 Stichting Projecten Speciaal Onderwijs Eindverantwoording Mieke de Keyzer, Désirée Kwant Tekst Siep Huizinga, Mieke de Keyzer Interviews Mariska van der Velde Grafische vormgeving Visuele Notulen Fotografie Tommy de Lange, Paul Meek Druk Damen © 2014 Stichting Projecten Speciaal Onderwijs, auteursrecht voorbehouden Dit magazine is te bestellen bij: Stichting Projecten Speciaal Onderwijs Herstart / Op de Rails Postbus 222 3500 AE Utrecht 030 – 2769915 info@op-de-rails.nl info@her-start.nl Dit magazine is te downloaden op: kennisbank.portaal-hs-odr.nl

Web www.visuelenotulen.nl Tel. +31 6 30 07 76 75 Mail info@visuelenotulen.nl