Landelijke onderwijscongres Met Alle Respect! by Visuele Notulen

Landelijke onderwijsconferentie 16.04.2015

“We gaan vandaag van elkaar leren. De kracht van het onderwijs is steeds weer kijken wat er beter kan.” Sander Dekker, staatssecretaris van het ministerie van OCW

“Je bent altijd bezig met de veiligheid van kinderen.”

“Als je dingen samen doet, kom je verder dan in je eentje.” Klaas Hiemstra, directeur van Stichting School en Veiligheid

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

INHOUD 7

Verwachting van de dag

Programma

Niets doen is geen optie

Actieplan

Sleutels voor een effectief veiligheidsplan

Werkbare elementen antipestprogrammaâ&#x20AC;&#x2122;s

Hoe maak ik mijn leerlingen seksueel weerbaar?

In gesprek met scholen

Hoezo moeten alle homoâ&#x20AC;&#x2122;s dood?

Opbrengsten en tips

Korte impressie van de dag

Terugblik op de dag

#Allerespect

Wordcloud

Nawoord

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

â&#x20AC;&#x153;Seksualiteit is gewoon een lastig onderwerp. Daar wordt vaak grappig over gedaan, dus daar moeten we het met elkaar over hebben.â&#x20AC;? Directeur voortgezette opleiding

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

VERWACHTING VAN DE DAG HARMINE GROENENDIJK Kleuterleerkracht en gedragsspecialist, basisschool De Tweeklank

MAARTJE ARBOUW-EBBEN Leerkracht groep 5, basisschool De Tweeklank “Je maakt scholen sociaal veiliger door al in groep 1 te beginnen met lessen over relaties en seksualiteit. Die lessen gaan namelijk niet alleen over seksualiteit, maar ook over respect, weerbaarheid en het leren stellen van grenzen. Als ouders dat inzicht hebben vinden ze het juist fijn dat de school deze lessen geeft. Daarnaast zijn lessen sociale vaardigheden belangrijk en ook: hoe maak je van de klas een veilige groep? We gebruiken allerlei methoden om elkaar echt goed te leren kennen. Op onze school hebben we regels opgesteld voor hoe we met elkaar omgaan. Elke week staat er een regel centraal, bijvoorbeeld ‘wij zorgen voor elkaar’. We zijn dus goed bezig denken wij, maar het blijft zaak om het steeds weer met elkaar op te halen.”

Bestuurder basisschool ‘t Holthuus “Ik hoop vandaag meer te leren over cyberpesten. Pesten via sociale media kanalen is een heel actueel onderwerp. Ik ga vandaag vooral goed luisteren om te weten te komen waar anderen mee te maken hebben en hoe zij het aanpakken. We hebben daar zelf een beleid en visie op ontwikkeld en ik zou deze vandaag graag testen bij collega’s. Ik wil hen ook wat meegeven: ontwikkel en houd vast aan je visie. Blijf scherp door je altijd af te vragen: ‘Waarom doen we dit?’ Dat is uiteindelijk het belangrijkste.”

AAN HET WOORD

MIKE VAN DE KOPPEL

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

FLOOR VISSER - WIERINK Basisschool ‘t Holthuus “Bij ons op school zitten veel zogeheten ‘zij-instromers’, kinderen die het op andere scholen moeilijk hebben gehad. Deze kinderen uiten hun sociaal-emotionele problemen vaak met pesten en spijbelen. Wij geven ze een tweede kans door hen een veilige leeromgeving te bieden, maar dit moeten we met z’n allen doen. Ik hoop vandaag dan ook met veel collega’s het gesprek aan te gaan en ervaringen te delen. Als ik mijn collega’s iets mee zou moeten geven? Probeer niet overal iets van te vinden en oordeel niet te snel.”

MATHILDE WICHERINK Adviseur gezondheidsbevordering, GGD Zaanstreek Waterland

AAN HET WOORD

“Ik ben hier vooral om te horen wat scholen bezighoudt op het gebied van sociale veiligheid. Dan kan ik schoolartsen en schoolverpleegkundigen adviseren hoe ze scholen kunnen ondersteunen.”

HARM WILDENBERG Teamleider Wellantcollege vmbo “De stadsschool in Utrecht, waar ik ga werken, staat in een volkswijk en heeft te maken met geweldsproblematiek: gevechten tussen leerlingen, lieden die de school binnenkomen om de confrontatie met leerlingen op te zoeken en ouders die op een agressieve manier verhaal komen halen. Ik ben benieuwd wat er op het gebied van wetgeving is ontworpen en bedacht als kaderstelling voor een veiligheidsplan. We willen kijken hoe we de school kunnen positioneren en hoe we de verbinding kunnen zoeken met de wijk.”

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

NATHALIE RENSEN Leerkracht montessoribasisschool “De verbetering van het pedagogisch klimaat is één van onze uitdagingen. Zelf zit ik in het leerteam sociale veiligheid, waarin we onderzoeken hoe we vier- tot twaalfjarigen goed kunnen begeleiden. Daar moet beleid achter zitten, je wilt niet zomaar wat doen. We hebben een professionele aanpak nodig, die we kunnen verantwoorden naar de ouders en leerlingen toe. Ik hoop vandaag veel open mensen te spreken en van gedachten te wisselen. We moeten het samen doen.”

CARLIE DE BAKKER Directeur basisschool De Tweeklank

SOCIALE VEILIGHEID IN BEELD https://youtu.be/pWcyTDBsOOc

9 AAN HET WOORD

“Voor mij is sociale veiligheid de basis van een goede school, kinderen moeten veilig kunnen leren. We willen een veilige leeromgeving creëren en kunnen garanderen. Zo geven we onze leerlingen al op jonge leeftijd seksuele voorlichting. Een collega onderzoekt pestgedrag binnen onze school en bekijkt welke aanpak daarbij werkt. Ik wil graag horen hoe het er op andere scholen aan toegaat en hoe zij dingen aanpakken. Daarom ben ik hier. Ik hoop vandaag ook weer te horen dat het kind centraal moet staan.”

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

programma van de dag

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

â&#x20AC;&#x153;We gaan vandaag van elkaar leren. De kracht van het onderwijs is steeds weer kijken wat er beter kan.â&#x20AC;? Sander Dekker, staatssecretaris van het ministerie van OCW

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

Niets doen is geen optie Opening door dagvoorzitter Tarik Yousif, journalist en presentator bij de NPO. In een goedgevulde zaal van Tivoli Vredenburg in Utrecht geeft Tarik Yousif het startsein voor het congres. Het gebeurt niet vaak dat er een wachtlijst is voor een congres als dit. Is dit een goed teken? Je kunt het zorgwekkend noemen dat het thema sociale veiligheid zo actueel en acuut is. Aan de andere kant is het positief dat veel scholen en mensen werken aan het veilig maken en houden van hun leer- en schoolomgeving. Tarik leidt het congres in met een korte peiling over sociale veiligheid onder alle aanwezigen. In lijn met de hoge opkomst vinden veel mensen het vanzelfsprekend dat werken aan sociale veiligheid onderdeel is van hun werk. Dat geldt ook voor staatssecretaris Dekker. Hij geeft aan te zijn geschrokken dat er in iedere klas twee of drie kinderen slachtoffer zijn van pesterijen of een onveilige thuissituatie. Op landelijk niveau wil hij zich hiervoor inzetten door zijn beleid af te stemmen op de meest kwetsbare kinderen binnen onze samenleving. Deze groep kinderen moet zo goed mogelijk worden beschermd en dat begint volgens hem met een veilige school voor iedereen. Om die reden mogen scholen van staatssecretaris Dekker verwachten dat alle kennis beschikbaar wordt gesteld om bestuurders en leraren binnen dit thema te ondersteunen. In dialoog met de zaal worden kennis en ervaringen al tijdens de opening van het congres gedeeld. In de stellingen, die aan de zaal worden voorgelegd, komt een aantal praktijkvoorbeelden van sociaal onwenselijk gedrag aan de orde. Direct wordt duidelijk hoe complex het thema van vandaag is. Hoewel men het in grote lijnen met elkaar eens is laten de reacties duidelijk zien dat er verschillend met sociaal onwenselijk gedrag omgegaan wordt. Iedereen handelt vanuit zijn of haar eigen normen en waarden

Na afloop van de peiling neemt Hein van Asseldonk, vicevoorzitter van de VO-raad, het woord. Namens de PO- en VO-raad spreekt hij zijn steun uit voor het creëren van een zo veilig mogelijk klimaat, waarin iedereen zich prettig voelt. Harmonie en respect zijn daarbij leidend. Dat dient volgens hem niet middels wetgeving of beleid van bovenaf te worden neergezet, maar in een goede en constructieve dialoog met alle betrokken partijen. Daar wordt deze dag met zijn allen aan gewerkt, want niets doen is geen optie! Op pagina 17 staat het actieplan beschreven.

“Sociale veiligheid betreft een omvangrijk gebied en daarom wordt tijdens de onderwijsconferentie ingezoomd op specifieke thema’s als pesten, seksualiteit, seksuele grensoverschrijding en seksuele diversiteit. De rol van leraren en schoolleiders is bij het omgaan met deze thema’s cruciaal. Een sociaal veilige school creëer je met elkaar en is nooit af. Dit vraagt dus om constante inzet en betrokkenheid van iedereen, om heldere afspraken en duidelijke kaders.” Sander Dekker, staatssecretaris van het ministerie van OCW

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

Wetsvoorstel sociale veiligheid Staatssecretaris Sander Dekker van het ministerie van OCW legt uit waarom hij onlangs het wetsvoorstel over sociale veiligheid heeft ingediend: “Veel scholen zetten zich in voor een sociaal veilig leerklimaat, omdat zij weten dat veiligheid een randvoorwaarde is voor goed onderwijs. Dit kan nog veel beter. Scholen – en bovenal hun leerlingen en leraren - hebben baat bij duidelijke afspraken. Met dit wetsvoorstel maak ik een einde aan de onduidelijkheid door de verantwoordelijkheden van de school helder te maken.” Wat houdt het wetsvoorstel in? “Alle scholen worden verantwoordelijk om zich in te spannen voor een sociaal veilige school. Nu zijn scholen wettelijk alleen verplicht om het veiligheidsbeleid te beschrijven in de schoolgids. Dit zegt niets over de mate waarin dit beleid ook daadwerkelijk leeft op de school. Scholen kunnen bij wijze van spreken een pestprotocol downloaden, in de la leggen en aan hun wettelijke verplichting voldoen. Dat moet anders. We moeten af van deze papieren werkelijkheid. Met dit wetsvoorstel gaan we van papier naar de praktijk. Straks moet een school niet alleen een sociaal veiligheidsbeleid op de plank hebben liggen, maar dit ook echt in de praktijk brengen.”

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

â&#x20AC;&#x153;Een school moet een veilige plek zijn voor kinderen en jongeren. Kinderen kunnen zich niet concentreren op taal of rekenen als ze bang zijn, zich onzeker voelen en continu over hun schouder moeten kijken.â&#x20AC;? Sander Dekker, staatssecretaris van het ministerie van OCW

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

Actieplan Hein van Asseldonk, vice-voorzitter VO-raad (mede namens de PO-Raad) In de eerste plaats is de sociale veiligheid op school gebaat bij een sfeer waarin harmonie en respect centraal staan en pesten en ander kwalijk en agressief gedrag niet worden getolereerd. Een open en ondersteunende cultuur, waarin leerlingen een eigen verantwoordelijkheid hebben, bevordert hun welbevinden en voorkomt of vermindert problematisch gedrag. Het is daarom belangrijk dat leerlingen, medewerkers en ouders zich er goed bewust van zijn dat zij de kernwaarden en de daarvan afgeleide normen en spelregels, die in de school gelden, naleven en er sancties volgen als zij dat niet doen. Leraren spelen een cruciale rol. Zij leven de normen en waarden van de school vóór en laten leerlingen ervaren wat daar wel en niet bij past. Dit vereist pedagogisch vakmanschap. De nieuwe wet vormt een stimulans voor al deze inspanningen in de school. Het is niet mogelijk om een kort en eenduidig antwoord te geven op de vraag welke interventies of programma’s het meest effectief zijn, dat hangt af van de school en context. Uitsluitend inzetten op pesten is negatief gestuurd. Door te kiezen voor een schoolbrede aanpak creëer je een positief sociaal beleid en ontstaat ruimte voor een meer fundamentele aanpak. Veel maatregelen op schoolniveau kunnen invloed hebben op pestgedrag zonder dat het een antipestprogramma is. Goede communicatiestructuren en een goede verstandhouding maken dat problemen uitgepraat worden voordat ze uit de hand lopen. Positieve doelen binnen de klas of school, aandacht voor menselijke relaties en inspraak in het schoolbeleid dragen bij aan de kwaliteit van de school en creëren een aangename sfeer, die minder aanleiding geeft tot agressie. Met het Actieplan sociale veiligheid willen de VO- en PO-raad scholen ondersteunen bij het creëren van een veilige school door kennisdeling, het ontwikkelen van instrumenten, zoals een nieuw modelveiligheidsplan, en een verdeling van taken en verantwoordelijkheden. Deze conferentie maakt ook deel uit van dit actieplan. Ondanks alles is een incident niet altijd te voorkomen en dan zijn er ook curatieve maatregelen nodig. Onveiligheid is een maatschappelijk probleem dat de school niet alleen kan oplossen. Partnerschap en afstemming voor een lokale aanpak is noodzakelijk.

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

“Uitsluitend inzetten op pesten is negatief gestuurd. Door breder in te steken creëer je een positief sociaal beleid” Hein van Asseldonk, vice-voorzitter VO-raad

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

“Kern van het wetsvoorstel is dat we de stap maken van papier naar levend beleid. Hoe zit het nu met de veiligheid in de praktijk? Ik ben geschrokken van de verhalen dat er in elke klas wel twee of drie kinderen zitten die gepest worden of met lood in de schoenen naar school gaan. Scholen moeten ook peilen of hun bevindingen matchen met wat kinderen en ouders zeggen. Veel gebeurt onder de radar.” 20

Sander Dekker, staatssecretaris van het ministerie van OCW

“Je bent altijd bezig met de veiligheid van kinderen.”

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

â&#x20AC;&#x153;We gaan scholen in de wetgeving vragen om het beter in kaart te brengen. We weten ongelooflijk veel over wat er werkt in de klas. Doe daar je voordeel mee. We gaan daar nog meer groot onderzoek naar doen.â&#x20AC;? Sander Dekker, staatssecretaris van het ministerie van OCW

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

â&#x20AC;&#x153;Sociale veiligheid moet in het hart en de handen van een school terechtkomen.â&#x20AC;? Marij Bosdriesz, expert Passend Onderwijs

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

SLEUTELS VOOR EEN EFFECTIEF VEILIGHEIDSPLAN Werksessie ronde 1| Gespreksleiders Marij Bosdriesz, expert Passend Onderwijs en Jans Haandrikman, inspecteur VO Onderwijsinspectie.

Tijdens de werksessie gaat het over wat sociale veiligheid is. Hierbij worden wetgeving, actieplannen, doelstellingen en een format voor een veiligheidsplan besproken. Definitie sociale veiligheid: “Het beschermd voelen tegen het gedrag van anderen, in welke hoedanigheid dan ook, in en om school.” Sociale veiligheid moet verankerd worden Kort wordt er ingegaan op de huidige en toekomstige wetgeving. Er ligt een conceptwet tegen pesten. Het actieplan, opgesteld door PO- en VO-raad, bestaat uit een Modelplan Veiligheid, monitoring via Vensters PO- en VO-raad en een database met interventies. De punten uit het veiligheidsplan worden wat uitgebreider toegelicht. Opvallend is vooral dat men eigenlijk geen nieuwe regels en protocollen in het leven wil roepen, maar liever een plan van aanpak opstelt. Dit plan moet niet alleen leerlingen en leerkrachten dienen, maar ook ouders, personeel en partners. Alleen wanneer iedereen zich aangesproken en betrokken voelt kan sociale veiligheid binnen het totale schoolbeleid worden verankerd. Het moet in het hart van een school terechtkomen. Wat is nodig voor sociaal veilige omgevingen? Het begint met inzicht in beleving, incidenten en mogelijke risico’s. Daarnaast kunnen een gezamenlijke visie, voorwaarden, taken en samenwerking een belangrijke rol spelen, net als positief pedagogisch handelen, het starten van preventieve activiteiten en projecten en het tijdig signaleren van problemen. Signaleren en meten Het publiek krijgt na het verhaal de gelegenheid tot het stellen van vragen. Met name de extra werklast die vragenlijsten met zich meebrengen en de betrouwbaarheid van de resultaten die een monitor oplevert houdt mensen bezig. Schetst een vragenlijst wel een goed beeld van de realiteit? Is een kwalitatieve onderzoeksmethode niet betrouwbaarder? Arnold Jonk, hoofdinspecteur van de onderwijsinspectie, geeft aan dat een vragenlijst wettelijk verplicht is en er bewust voor is gekozen. Sommige kinderen durven er niet voor uit te komen

dat zij gepest worden en op deze manier krijgen ze de gelegenheid hun ervaring op een laagdrempelige manier kenbaar te maken. Een vragenlijst maakt dingen meetbaar, maar het blijft de vraag of het een oplossing biedt voor dit specifieke probleem. Het delen van best practices Na het plenaire gedeelte wordt de zaal in groepen opgedeeld om de kenmerken van het veiligheidsplan te bespreken. Iedereen deelt zijn of haar ervaringen en gekozen aanpak om sociale veiligheid op school te verbeteren. De één kiest voor een “aanspreken, bespreken, afspreken” methodiek en de ander werkt volgens de “Non Violent Resistance” methode. Uiteindelijk gaan de discussies niet alleen over de kenmerken van de verschillende methodes, maar vooral over hoe je als eenheid binnen een school opereert. De zaal is in ieder geval eensgezind over de urgentie om sociaal veilige schoolomgevingen te creëren en over de complexiteit ervan. Aan de bereidwilligheid om hier samen de schouders onder te zetten is geen gebrek.

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

WERKBARE ELEMENTEN ANTIPESTPROGRAMMA’S Werksessie ronde 2 | Gespreksleider Inge Anthonijsz, senior adviseur programma “Veilig opgroeien” Nederlands Jeugdinstituut. Inge opent haar presentatie met de stand van zaken van alle reeds opgezette antipestprogramma’s. Op dit moment zijn er dertien veelbelovende programma’s, die op verschillende scholen in Nederland worden gebruikt. De komende jaren wordt ingezet op meer onderzoek naar de effectiviteit van een aantal antipestprogramma’s. In de praktijk Kim neemt het woord over van Inge en vertelt over het antipestprogramma dat ze met enkele collega’s heeft ontwikkeld. Bijzonder hieraan is dat het programma niet gebaseerd is op regels, maar op gedragsverwachtingen, zoals Kim mooi omschrijft. Kim legt uit dat regels benadrukken dat er iets fout is of niet mag en dat is volgens haar een verkeerd uitgangspunt. Een goede aanpak om pesten terug te dringen ligt volgens haar in direct handelen, een breed gedragen plan, preventief werken, zichtbaar zijn en positief formuleren. In lopende onderzoeken en enquêtes wordt haar school op het thema veiligheid erg goed beoordeeld. Voorkomen is beter dan genezen is het motto. Het gaat alleen niet overal goed. Er zijn ook mensen in de zaal op wiens school er nog aan pesten moet worden gewerkt. Reinier geeft aan dat zijn school het papierwerk wel op orde heeft, maar dat er nog geen sprake is van een eenduidig beleid. Er komen tips vanuit de zaal, waaruit blijkt dat signaleren en zichtbaar zijn cruciaal zijn om pesten te voorkomen. Het gebruik van online en offline media, zoals een website en folders, wordt aanbevolen. Een tweede tip volgt de eerste snel op. Een andere school geeft aan dat het zinvol is om niet alleen aan te geven wat je wil doen om pesten aan te pakken, maar vooral waarom. Hieruit ontstaat visie. Die moet uiteraard door iedereen binnen de organisatie worden gedragen, maar dit is de eerste bouwsteen, de kern waaruit je werkt.

Welk antipestprogramma kies je? Wat op school A werkt hoeft niet op school B te werken. Hoe kies je nu het antipestprogramma dat het beste bij de school past en hoe implementeer je zo’n programma? Enkele punten om rekening mee te houden zijn de complexiteit van het programma, de aansluiting bij de normen en waarden van de school en de taakrijpheid. Door meerdere aanwezigen wordt opgemerkt dat de naam ‘antipestprogramma’ een negatieve lading heeft en pesten slechts een onderdeel van sociale veiligheid is. Waarom wordt het programma niet breder ingestoken? Er is meer behoefte aan ondersteuning bij het proces: hoe pak ik dit aan? wat moet ik doen? De discussie zal ongetwijfeld worden voortgezet op een ander moment.

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

Nienke (12 jaar) loopt op de gang langs een groepje meiden uit haar klas. Op het moment dat ze langsloopt barsten de meiden in lachen uit. Wat doe je? 26

36% 4%

A Het zijn kinderen, laat ze maar gaan. Dit hoort bij de leeftijd.

B Je laat het rusten en besluit om op een later moment de lachende meiden apart aan te spreken.

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

SITUATIES ONDER DE LOEP #1 UITSLAG QUIZ VRAAG 1 Bron: Peiling onder de 450 deelnemers van de onderwijsconferentie Met Alle Respect!

57%

C Je loopt ernaar toe en bespreekt of ze vinden dat dit een leuke manier is om met elkaar om te gaan.

D Je loopt ernaar toe om direct in te grijpen. De aanstichter van het lachen krijgt straf.

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

“Uit mijn workshop ‘Maak kennis met gedragen gedrag’ kwamen drie belangrijke tips voor goede leerkrachten: 1) Werk samen met je collega’s, vraag aan elkaar wat de ervaringen zijn en wat je van elkaar nodig hebt. 2) Weet wanneer je externe hulptroepen in moet schakelen en wat de route is. 3) Ga terug naar je passie: waarom koos je voor het vak van leerkracht? Waar zit je interne motivatie? Waarschijnlijk is je passie niet alleen vakinhoudelijk, maar ook opvoedkundig. Als je die houding niet hebt, raak je ook niets bij leerlingen.” Fleur Nollet, Stichting School en Veiligheid

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

In de vriendengroep van Misha (13 jaar) spreken de jongens elkaar continu aan met â&#x20AC;&#x2DC;homoâ&#x20AC;&#x2122;. Wat doe je?

51,5%

1,3%

A Dit is normaal tegenwoordig. Zolang er geen leerling over klaagt laat je ze hun gang gaan.

B Je gaat direct een open gesprek aan met de jongens, waarbij je duidelijk maakt dat homo geen woord is om elkaar mee aan te spreken.

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

SITUATIES ONDER DE LOEP #2 UITSLAG QUIZ VRAAG 2 Bron: Peiling onder de 450 deelnemers van de onderwijsconferentie Met Alle Respect!

46,1%

C Je besluit in de les extra aandacht te geven aan homoseksualiteit en refereert daarbij aan de situatie.

D Je spreekt de jongens erop aan. Mocht je nog één keer het woord ‘homo’ horen moet de hele groep nablijven.

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

â&#x20AC;&#x153;Je moet scholen ook gelegenheid bieden voor ondersteuning bij het geven van lessen over seksualiteit en seksuele grensoverschrijding. Het hoort erbij om hiervoor als docent kennis en vaardigheden te leren.â&#x20AC;?

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

HOE MAAK IK MIJN LEERLINGEN SEKSUEEL WEERBAAR? Werksessie ronde 1 | Gespreksleiders Marianne Cense, Rutgers WPF, kenniscentrum seksualiteit en Filippo Zimbile, Soa Aids Nederland. De deelnemers kozen deze workshop omdat zij vaak ervaring hebben met incidenten rond sexting, grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik. “Het lastige is dat heel veel meisjes dingen normaal lijken te vinden, die dus niet normaal zijn” merkt een deelnemer op. “Sexting speelt zich tegenwoordig ook minder zichtbaar af” zegt iemand anders. “We moeten ouders dus ook zeker dingen bijbrengen.” Volgens onderzoeker Marianne Cense van Rutgers WPF hangt het af van hoe iemand iets beleeft of het als grensoverschrijdend aangemerkt zou moeten worden. Ze vertelt dat de grens tussen verleiden en dwingen lastig gevonden wordt door jongens. Meisjes denken sexy te moeten zijn, maar juist niet goedkoop. Dat is een dilemma. “Als er dan niet gepraat wordt over verwachtingen, wensen en grenzen is er een grote kans op problemen.” De situatie waarin het gebeurt is ook relevant. Bij sexting is het grootste probleem voor het slachtoffer niet dat iemand je vertrouwen heeft geschaad, maar hoe de sociale omgeving reageert als jouw foto verspreid wordt. Niet alle jongeren zijn kwetsbaar op dezelfde manieren blijkt uit onderzoek. Vaak zijn jongeren gemakkelijk over te halen omdat ze verliefd zijn of hebben ze A gezegd en denken dan ook B te moeten zeggen. De zorgkindjes zijn jongens die uit zijn op status en daarom zoveel mogelijk meisjes versieren en meisjes die veel aandacht zoeken, waardoor ze kwetsbaar zijn. Hoe kunnen we grensoverschrijdend seksueel gedrag voorkomen? “Het heeft geen zin om jongeren te adviseren seksueel gedrag uit te stellen”, stelt Marianne. “Experimenteren hebben jongeren nodig, daar leren ze van.” Ze verwijst naar een goed systeem om seksueel gedrag van jongeren te beoordelen, dat handvatten biedt voor al dan niet ingrijpen en de manier waarop: het Vlaggensysteem van Movisie en Sensoa. Hierbij wordt de situatie op zes aspecten gescoord: toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, past het gedrag bij de seksuele ontwikkeling en context en zelfrespect.

‘Zelfrespect’ is een heel belangrijk aspect om mee te nemen in je beoordeling. “Je kunt bij alle andere aspecten een groen vinkje hebben, maar toch een negatief gevoel bij de situatie omdat het schort aan de eigenwaarde van de jongere. Dit kan bijvoorbeeld zo zijn bij een meisje dat met veel jongens seks heeft.” Filippo Zimbile laat zien welke online tools Soa Aids Nederland en Rutgers WPF hebben ontwikkeld om jongeren te laten nadenken en praten over seksuele grensoverschrijding. De deelnemers reageren enthousiast op onder meer de online game ‘Can you fix it?’, het boek en de filmpjes ‘Verhalen voor onder je kussen’ en ‘GIF a compliment’. Aan de slag: hoe kunnen we de seksuele weerbaarheid van jongeren vergroten? De deelnemers worden verdeeld in twee groepen: onderbouw en bovenbouw van het voortgezet onderwijs.

“Ik ben begonnen met ‘wie wil zijn Facebookpagina laten zien?’ Toen kwam er van alles naar boven. Negatieve dingen, maar ook positieve aspecten van Facebook, zoals een autistische jongen die moeilijk sociale contacten maakt, maar op Facebook wel heel vrienden heeft.”

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

“Als je het projectmatig aanpakt, een themaweek organiseert voor alle scholen, stimuleer je alle scholen en kan elke school er op zijn eigen manier invulling aan geven.” Kijk naar de aandacht voor de meldcode voor kindermishandeling, daar is heel veel aandacht aan besteed. Diezelfde professionals hebben ook met seksuele grensoverschrijding te maken.”

“Eén keer in de week besteden wij aandacht aan sociale veiligheid en grensoverschrijding. Het is natuurlijk heel veelomvattend. Je houdt zo de vinger aan de pols met betrekking tot de sfeer in de klas en je kunt snel ingrijpen als er iets gebeurt. We delen informatie en ervaringen met het team. Het zou een doorlopende leerlijn moeten zijn.”

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

â&#x20AC;&#x153;Leerlingen willen ook dat de school bepaalde dingen ziet, dat de school niet wegkijkt.â&#x20AC;?

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

IN GESPREK MET SCHOLEN Marijke van Amersfoort, directeur multiculturele basisschool Samenspel in Amsterdam Bijlmer, Jacqueline van der Plaat, hoofd facilitaire dienst loket Zwijndrechtse Waard, Peter van Dijk, rector Leidse Rijn College (havo/vwo) in Utrecht, Sytske Feenstra, bestuurder scholengemeenschap VPCO De Basis in Haarlemmermeer. De workshop heeft de opzet van een rondetafelgesprek met enkele onderwijsprofessionals aan het hoofd van de tafel. Zij hebben ieder een eigen aanpak in het creëren van sociale veiligheid op school en fungeren tevens als panel voor vragen.

Een leerkracht en gedragsspecialist uit de zaal begint met de vraag: ‘Als er iets speelt moet je dan openheid geven in een ouderavond, omdat bezorgde ouders - die niet weten wat er precies speelt - dat vragen?’ Vanuit de groep komt de reactie dat een incident niet de reden moet zijn om het gesprek aan te gaan over sociale veiligheid. Marijke geeft aan dat de Week van de Lentekriebels voor haar school elk jaar een aanleiding is om een ouderavond te organiseren over seksualiteit, seksuele ontwikkeling en seksueel gedrag. “Als er dan iets speelt op dat vlak zijn ouders ook niet meer zo bezorgd. De kwestie zelf bespreken we altijd alleen met de betrokkenen. Als er iets escaleert halen we er deskundigen bij van Rutgers WPF. Als je een goede relatie hebt met je leerlingen delen ze dingen met je die ze misschien niet eens thuis durven aankaarten. We gaan liever het gesprek aan met de kinderen, dan dat we het groter maken en de ouders informeren.” Sytske heeft tips: “Oudergesprekken aan het begin van het jaar helpen om een relatie op te bouwen met ouders en alvast te horen wat er eventueel speelt bij kinderen. Het werkt ook om aan te geven dat er een mogelijkheid is om te komen praten op school. Het loont wat haar betreft om te investeren in het omgaan met elkaar. “Onze scholen kiezen hun eigen programma’s daarvoor. Ik zie dat deze programma’s ook invloed hebben op de manier waarop leerkrachten met elkaar omgaan of hoe er met ouders omgegaan wordt. We proberen op zoveel mogelijk manieren vinger aan de pols te houden. We hebben een sociaal veiligheidsplan en intern begeleiders zoeken elkaar op en wisselen ervaringen uit. Als bestuurder stimuleer ik het maken van verbindingen en adviseer ik bij ingewikkelde casuïstiek. We kregen bijvoorbeeld Benno L. in de wijk te wonen. Hoe ga je daarmee om? Wat is de rol van de school?”

In het contact met ouders en leerlingen mist Jacqueline de rol van het onderwijsondersteunend

personeel, zoals conciërge, klassenassistent en secretaresse. Zij zijn de lijm van de school, maar krijgen ook vaak als eerste te maken met agressie. Ze kennen alle leerlingen en hebben een groot effect op leerlingen. “Wat ook een groot effect kan hebben op de sociale veiligheid binnen een school is drama” vertelt Peter. ”Kinderen leren zichzelf daarbij kwetsbaar opstellen. Je kunt het gesprek ook op gang brengen door kinderen zelf te vragen. We hebben bijvoorbeeld een gay-straight alliance opgezet, waarbij een groepje leerlingen een dag organiseert (paarse vrijdag) voor de acceptatie van homoseksualiteit. Je ziet dan ook hoe leerlingen daarop reageren. Worden leerlingen afgekeurd als ze paars dragen of juist als ze het niet doen? Daarover kun je dan met elkaar van gedachten wisselen.” Marijke heeft ook een tip om het het gesprek te stimuleren: “Wij zijn heel erg bezig met woordenschatonderwijs en discussiëren kun je leren, zodat kinderen leren uiten wat ze voelen en wat hen bezighoudt. Ze leren hun eigen mening te vormen en respect te hebben voor de mening van een ander.” Daarbij speelt de vraag hoe je een verandering op gang brengt in het beleid van de school. Vanuit de zaal wordt gezegd dat je wel beleid met elkaar kunt afspreken, maar dan ben je er nog niet. Iemand stelt dat leerkrachten echt een relatie moeten aangaan en echt geïnteresseerd moeten zijn in de leerlingen: “Als je beter kijkt naar kinderen en naar de problematiek achter bepaald gedrag kom je ook bij oplossingen.” Er wordt geopperd dat je niet per se heel groots hoeft te denken. “In het plan van de VO- en PO-raad staan verschillende dingen, van heel klein tot heel groot. Het hangt af van wat het beste past bij jouw school”, zoals het zichtbaar maken dat je bepaalde omgangsnormen belangrijk vindt. Peter geeft hierbij als voorbeeld: “Wij houden in mei altijd een ceremonie voor de nieuwkomende leerlingen uit groep acht. Ze komen dan op school met hun ouders, tekenen een contractje met de school en drinken een glaasje bubbels. Ouders vinden dit ook heel mooi.”

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

Verliefde Sander (14 jaar) probeert de aandacht van Charlotte (13 jaar) te trekken door haar fysiek lastig te vallen in de klas en continu aan haar te zitten. Hij bedoelt het goed, maar is onhandig. Wat doe je? 38

52,4%

1,9%

A Je laat hem zijn gang gaan. Sander bedoelt het niet verkeerd en Charlotte heeft er nog niet over geklaagd.

B Je neemt Charlotte apart om haar te vragen of ze er last van heeft. Als dat het geval is onderneem je verdere actie.

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

SITUATIES ONDER DE LOEP #3 UITSLAG QUIZ VRAAG 3 Bron: Peiling onder de 450 deelnemers van de onderwijsconferentie Met Alle Respect!

n .

44,2% 1,5%

C Je spreekt Sander apart aan op zijn gedrag en geeft aan dat Charlotte er waarschijnlijk niet van gediend is.

D Je bespreekt de situatie klassikaal om een voorbeeld te stellen voor de hele groep. Dit is niet hoe je met elkaar omgaat.

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

â&#x20AC;&#x153;Sta stil bij je eigen angst, laat je er niet in mee slepen.â&#x20AC;? Peter Dankmeijer, directeur Edudivers

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

HOEZO MOETEN ALLE HOMO’S DOOD? Werksessie ronde 1 gespreksleider Peter Dankmeijer, directeur Edudivers.

Leraren schrikken soms van de heftige reacties van leerlingen op homoseksualiteit. In deze werksessie komt aan bod hoe je kunt omgaan met heftige emoties en hoe die samenhangen met mechanismen van afweer en vooroordelen. Leraren herkennen de voorbeelden van andere collega’s: “Homo’s moeten normaal doen” of “Ik vind het allemaal prima, zolang ze maar niet bij mij in de buurt komen.” Peter legt uit dat zulke reacties samenhangen met een instinctieve afweer tegen gedrag dat afwijkt van hun normen. De deelnemers discussiëren over hoe die normen zich uiten op school. Volgens de deelnemers gaat het vooral om afweer tegen “vieze” seks, maar ook om afwijken van de groep in het algemeen en om afwijkend rolgedrag. Peter legt uit dat er een “heteronorm” heerst in onze samenleving. Leerlingen moeten leren dat er verschillen zijn in normen en waarden en dat je daarmee moet leren omgaan. Enkele docenten zeggen dat hun leerlingen homo’s “vies” vinden en na zo’n emotionele uitbarsting niets meer willen zeggen. Peter illustreert hoe je deze primitieve ‘fight-or-flight-response’ in de klas kunt herkennen. Als docent moet je daar pedagogisch mee kunnen omgaan, maar het ingewikkelde is dat je bij heftige reacties van leerlingen ook zelf een ‘fight-or-flight-emotie’ krijgt. Peter: “Werk met een driestappenplan in drie seconden: (1) sta stil bij wat je zelf voelt, (2) observeer de leerlingen en (3) benoem neutraal wat je ziet, bijvoorbeeld “Ik zie dat je met je handen over elkaar zit”. Het effect hiervan is dat leerlingen zich ‘gezien’ voelen. Als de emotie genoeg geuit is worden leerlingen rustiger en kunnen ze rationeler in gesprek gaan.”

In een rollenspel oefent een docent dit met een andere deelnemer, die een homofobe leerling speelt. De docent laat zich niet overdonderen. De andere deelnemers geven hem en elkaar nog extra tips over hoe ze met zulke lastige discussies kunnen omgaan. Peter zegt dat je bij voorlichting over seksuele diversiteit rekening moet houden met het zogenaamde ‘Magnumeffect’. Een Magnum (ijsje) bestaat uit een bevroren binnenkant met een chocoladelaagje er omheen. De binnenkant staat voor de houding van leerlingen, ‘bevroren emoties’, met een dun “laagje argumenten” (de chocolade), “Het mag niet van de Islam.” Peter: “Je moet beseffen dat het geen zin heeft argumenten te weerleggen als je de onderliggende houding niet ‘ontdooit’. In een voorlichting gaat het daarom vooral om het doorvragen naar de emoties achter de argumenten. Zo start je een echte dialoog over waarden en normen rond (homo-, bi- en trans)seksualiteit.” De reacties op de workshop zijn positief: “Eindelijk eens een workshop, die wat dieper ingaat op de mechanismen en hoe je er mee kunt omgaan”. Een andere reactie: “Ik kreeg nog meer praktische suggesties voor hoe ik een les hierover kan opbouwen”. Peter: “De pedagogische kant moet je ervaren, dat hebben we nu gedaan.”

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

â&#x20AC;&#x153;Denk social media eens weg. Dan blijven het gedrag en de situatie over. Hier kun je op dezelfde manier pedagogisch handelen op toepassen.â&#x20AC;? Solange Jacobsen, Bureau Jeugd en Media

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

Seksuele vorming in multiculturele groepen Tips: kennis en inzicht in de eigen cultuur en de cultuur van de ander is belangrijk, omgang met verschillen blijft lastig, koppeling thema seksualiteit niet alleen aan cultuur maar ook aan gender. Â

En een prettig weekend Theatervoorstelling van Theater aanZ over seksuele diversiteit. Tips: geen signaal is een belangrijk signaal, theater breekt ijs om thema bespreekbaar te maken, seksuele diversiteit expliciet benoemen in sociale veiligheid.

Kerndoelen over seksualiteit en seksuele diversiteit Focus op houding en vaardigheden, doelen integreren in bestaande vakken en verbinden, doelen vertalen naar werkvormen.

Hoezo moeten homoâ&#x20AC;&#x2122;s dood? Inzichten: bewustzijn dat heteronorm nog zo bepalend is, stappenplan is waardevol net als aandacht voor emotie in de lerende cirkel.

Sociale veiligheid 2.0 Inzichten: offline en online is allemaal gedrag, serieus nemen van de belevingswereld van jongeren, vooraf visie bepalen: problematiseren of normaliseren.

Samen verantwoordelijk Tips: gezamenlijke verantwoordelijkheid meer nadruk geven, veiligheid in team is aandachtspunt, sociale veiligheid regelmatig op agenda zetten.

Geef jongeren een stem Juist voor sociale veiligheid is jongerenparticipatie onmisbaar. Werk samen met andere groepen op school. Gebruik de kracht van leerlingen en zet belangenorganisaties in als Gay Straight Alliances.

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

OPBRENGSTEN + TIPS Juf, Titia ligt op het toilet! Deze sessie liet zien hoe je crisismanagement vorm kunt geven als zich heftige incidenten voordoen. Tips: schakel niet te snel externen in maar bekrachtig docenten, denk na over samenwerking in team, rollen en taakverdeling, doe brandoefeningen en maak crisisprotocollen levend. Zo ben je beter voorbereid op brandjes!

Anders in de klas LHBT-pilots: concrete voorbeelden zijn inspirerend, concrete tips voor het voeren van gesprekken met religieuze ouders of docenten, doorlopende leerlijn inzetten, schoolleider moet voor de troepen uitlopen.

Veiligheid en seksualiteit in de klas Veel mensen lopen tegen dezelfde problemen aan. Het is een thema waar ieder op zijn eigen manier mee omgaat.

Respectvol gedrag kun je leren Tips: denk na over basiswaarden van de school, zet deze om in concrete gedragsverwachtingen en laat zien hoe je deze kunt aanleren.

Maak een verbale slag bij asociaal gedrag Tips: eerst zelf bewust worden van wat je wilt bereiken, minimaal ongewenst gedrag benoemen en inzetten op gewenst gedrag, KOE (kaken op elkaar) en rust.

Seksueel gedrag in de klas Gebruik preventiedriehoek, informatie over seksueel gedrag in ontwikkelingsfasen biedt kader en doe aan waarheidsbevinding als er sprake is van seksueel gedrag!

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

â&#x20AC;&#x153;In het onderwijs moet je af en toe ook grenzen stellen, want sommige dingen doe je gewoon niet.â&#x20AC;? Minister Jet Bussemaker

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

KORTE IMPRESSIE VAN DE DAG MET EEN BLIK VOORUIT Tijdens de conferentie gingen 450 onderwijsprofessionals samen de dialoog aan over sociale veiligheid. “De kern van het wetsvoorstel sociale veiligheid is dat we de stap maken van papier naar beleid op school” zegt Staatssecretaris Dekker van het ministerie van OCW. Een deelnemer beaamt: “Inderdaad, papieren beleid in de la, daar heb je niets aan. Wat doet de school feitelijk in de dagelijkse werkelijkheid? Je moet het samen doen.” Nieuwe fenomenen Wat zijn de problemen waar scholen tegenaan lopen? Sexting en andere problemen met social media passeren regelmatig de revue vandaag. Solange Jacobsen van Bureau Jeugd & Media stelt terugkijkend op de dag dat we niet moeten schrikken van deze nieuwe fenomenen waar we misschien zelf nog niet goed genoeg in thuis zijn. “Denk social media eens weg. Dan blijven het gedrag en de situatie over. Hier kun je op dezelfde manier pedagogisch handelen op toepassen.” Jessa Wegman van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid koppelt terug uit haar workshop over omgaan met idealen en radicalisering van jongeren dat de zorg om een leerling centraal moet staan, niet de radicalisering. Minister Bussemaker vult hierop aan: “Uit de aanpak van verzuim en voortijdig schoolverlaten heb ik geleerd dat het werkt om te zeggen: ‘Ik mis je, waarom kom je niet op school?’” Eye opener Lisette Schulte van Soa Aids Nederland gaf samen met Yuri Ohlrichs van Rutgers WPF een workshop over seksuele en relationele vorming in multiculturele klassen. “Benadruk niet alleen de verschillen, maar laat vooral ook de overeenkomsten zien.” Marianne Cense merkt in haar workshop ‘Hoe maak ik mijn leerlingen seksueel weerbaar?’ een grote behoefte aan handvatten om seksuele grensoverschrijding te voorkomen. Wat nemen de deelnemers in de zaal mee uit de workshops? “Accepteer dat leerlingen op hun eigen manier omgaan met seksualiteit. Probeer de jongeren niet je eigen normen en waarden op te leggen,” zegt de één. Een andere merkt op: “Een goede eye opener is voor mij: Wij als volwassenen gaan online, kinderen zijn online, de hele dag.”

Kracht Peter Dankmeijer van EduDivers snapt dat de overheid niet al te veel moet opleggen, maar vraagt zich af hoe we er meer kracht achter kunnen zetten. Nu geeft de overheid alleen goede voorbeelden. Tegelijk vindt hij dat het niet zo is dat het ministerie iets vraagt van docenten. Het zijn de situaties op school die vragen om acties van docenten. Welke oproep doen de leraren en experts aan de minister en het ministerie van OCW? Marianne Cense: “Mijn ideale minister van Onderwijs is een minister die dichtbij de praktijk staat, ziet wat er nodig is en daarvoor de tools ter beschikking stelt.” Lisette Schutte vindt met name deskundigheidsbevordering en goed lesmateriaal belangrijk. Basisvoorwaarde Minister Bussemaker zelf vindt het van het allergrootste belang om het thema sociale veiligheid te adresseren bij lerarenopleidingen. “Ik denk dat het daar wat verwaarloosd is. Het maakt niet uit welk vak je gaat geven, je hebt een rol, een voorbeeldfunctie en een relatie met je leerlingen. Sociale veiligheid is een basisvoorwaarde voor een goede ontwikkeling van leerlingen. Morgen is de International Day of Silence, tegen pesten. Een goede dag om meteen te beginnen met aandacht voor sociale veiligheid.”

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

“Het thema sociale veiligheid is een heel belangrijk onderwerp op lerarenopleidingen. Ik denk dat het daar wat minder aan de orde is gekomen. Het maakt niet uit welk vak je gaat geven, je hebt een rol, een voorbeeldfunctie en een relatie met je leerlingen. Sociale veiligheid is een basisvoorwaarde voor een goede ontwikkeling van leerlingen. Morgen is de ‘International Day of Silence’, tegen pesten. Een goede dag om meteen te beginnen met aandacht voor sociale veiligheid.” Minister Jet Bussemaker

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

â&#x20AC;&#x153;Benadruk niet alleen de verschillen, maar laat vooral ook de overeenkomsten zien.â&#x20AC;? Lisette Schutte van Soa Aids Nederland

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

BAS DE BRUIJN Adviseur Maimonides, Joodse scholengemeenschap Amsterdam

â&#x20AC;&#x153;Op Joodse scholen is homoseksualiteit een gevoelig thema. Docenten zitten wat dat betreft ook gevangen in hun eigen kastje. Ik ben zelf Joods en adviseer de schoolleiding van een Joodse scholengemeenschap in Amsterdam. Ze hebben daar een klassiek Joodse sectie, gericht op het Joodse geloof, en een modern Hebreeuwse sectie, gericht op de taal. Persoonlijke ontwikkeling kwam bij beide secties onvoldoende aan bod. Daarom is nu de sectie Joodse identiteit toegevoegd, een verplicht vak. Het is gericht op persoonlijke ontwikkeling en volwassen, mondig en weerbaar worden. Hierin komt ook seksuele diversiteit aan de orde. We vragen daar de deskundigheid van het COC bijâ&#x20AC;?

AAN HET WOORD

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

TERUGBLIK OP DE DAG MIRJAM KRANENDONK Stafmedewerker personeel van stichting LOGOS

“Ik kom zojuist van de werksessie ‘Omgaan met idealen en radicalisering’, een zeer boeiende sessie. Wat me erg is bijgebleven is dat slechts een heel klein groepje echt radicaal wordt. Aan de hand van rollenspelen werd duidelijk dat jongeren vooral erkend willen worden. De vraag is in hoeverre je hier als gesprekspartner in meegaat. Als je hier te ver in meegaat bestaat het risico dat hij of zij jou tot zijn of haar kamp rekent.”

CEES NUGTEREN Directeur van middelbare school de Noordhoek

“Op het gebied van sociale veiligheid zijn we als school heel alert. Ik wil hier graag mijn ervaringen delen, maar ik heb ook heel veel opgestoken. Ik leer eigenlijk altijd wel nieuwe dingen.”

Directeur Stichting School en Veiligheid

“We hebben vandaag een heel deskundig publiek, want scholen zitten vol deskundigen. Het mooiste wat me van deze mensen is bijgebleven, is dat iedereen zijn of haar schouders eronder zet. Dit is heel bemoedigend. Ik hoop dat deze mensen het ook kunnen doen. Goed leiderschap is cruciaal, de tijd om dingen te doen is aangebroken. Voor leiders binnen scholen ligt hier een mooie en uitdagende taak, maar scholen moeten daarbij wel gefaciliteerd worden met kennis, geld, etcetera. Het gaat nergens over als scholen zelf het wiel iedere keer moeten uitvinden, dan blijf je bezig. Gelukkig zetten alle partijen mooie en effectieve stappen. Er is nog niets verloren.”

AAN HET WOORD

KLAAS HIEMSTRA

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

Ineke van der Vlugt @Ivdvlugt Beoordelen van situaties in de klas en bespreken van waarden en normen. Opvoeden is niet alleen meer de taak van ouders! #allerespect

WE CAN Young @WECAN_Y Zelfs de mascottes van de conferentie #allerespect zijn Changemaker geworden @Seksuelevorming

EduDivers @edudivers Veel belangstelling voor #allerespect. Scholen in beweging voor sociale veiligheid, seksualiteit en seksuele div.

Seksuelevorming.nl @Seksuelevorming â&#x20AC;&#x153;Ga het gesprek aan over homonegativiteit en pesten. Het is gezamenlijke verantwoordelijkheid van school, bestuur en ouders.â&#x20AC;? #allerespect

Truus de Haan @TruusdeHaan #allerespect congres bespreek samen open seksualiteit.

M. van Dorenmalen @LeerKrachtig #allerespect. Als docent ben je zelf het beste anti pest programma. Bespreken van normen en waarden is bij ieder vak vanzelfsprekend.

Kennisnet @kennisnet Vandaag conferentie #allerespect. Deelnemers krijgen onze nieuwe uitgave Sociale Veiligheid op School en Internet.

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

#ALLERESPECT Nina van Dijk @Ninavandijk90 Wat je in het echte leven niet mag, mag je online ook niet... Een van de tips tijdens workshop over sociale veiligheid 2.0! #allerespect

antoinette @antoinette_vp Seks is leuk, fijn, plezierig. Laten we zorgen dat dat voor iedereen zo kan zijn. #allerespect

PO-Raad @PO_Raad Meer dan 400 onderwijsprofessionals in gesprek op conferentie #allerespect - samen werken aan sociale veiligheid.

Ministerie van OCW @MinOCW Start door @SanderDekker van conferentie #Allerespect. Een conferentie over sociale veiligheid op school.

59 Nederland Trends‫‏‬ @trendinaliaNL 1. #Secretaressedag 2. #GCCS2015 3. #eRecruitment15 4. #Frysk 5. #allerespect

Marianne Cense @mariannecense Samenwerken aan sociale veiligheid voor 77% vanzelfsprekend onderdeel werk #allerespect

School & Veiligheid @veiligopschool Good practice: elk begin van het jaar ondertekenen nieuwe leerlingen, ouders en school contract met afspraken over #socialeveiligheid #allerespect

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

WELKE WOORDEN PASSEERDEN OP DE CONFERENTIE HET MEEST DE REVUE?

Landelijke onderwijsconferentie | Met Alle Respect!

NAWOORD Ineke van der Vlugt, Rutgers WPF, kenniscentrum seksualiteit.

Maar liefst 450 deelnemers bezochten de onderwijsconferentie “Met alle respect! Samen werken aan sociale veiligheid”. In de plenaire sessie werd al snel duidelijk dat het thema leeft op scholen en dat er grote behoefte is aan kennisuitwisseling, goede voorbeelden, tips en tools. Deelnemers konden een keuze maken uit een palet van 24 werksessies. Met name de brede aanpak, sociale veiligheid, gedragen gedrag, omgang met online pesten en werkbare bestanddelen van antipestprogramma’s bleken populair. In meer verdiepende werksessies kon men aan de slag met crisismanagement, signalering van asociaal of onveilig gedrag en omgang met agressie of radicalisering. Belangstelling De uitwerking van competenties van startende leraren of tools voor preventie of bevordering van positief gedrag trokken ook veel belangstelling. Bijzonder aan deze conferentie was vooral de aandacht voor meer gevoelige onderwerpen zoals seksualiteit, seksuele grensoverschrijding en seksuele diversiteit. Ondanks de uitbreiding van de kerndoelen, inmiddels meer dan twee jaar geleden, blijkt de handelingsverlegenheid nog groot, met name in multiculturele groepen. De hele dag hebben deelnemers actief geparticipeerd in werksessies, deelgenomen aan rondetafelgesprekken en theatervoorstellingen of rollenspelen bijgewoond. Overal werd de dialoog aangegaan en is een beweging op gang gezet. Respect Ik hoop dat deze beweging zich ook in de scholen voortzet. Een beweging waar collega’s met elkaar in gesprek gaan, niet alleen over successen maar ook over lastigheden, dilemma’s en uitdagingen. Hoe blijf je als team scherp en kun je blijven leren van elkaar? Leraren en anderen, die zich inzetten voor sociale veiligheid in en om de school, verdienen hierin respect maar ook ondersteuning. Hiertoe zullen we ook een vervolgaanbod uitwerken. Ik hoop dat de conferentie deelnemers heeft geïnspireerd en scholen zeker niet moedeloos heeft gemaakt. Zoals een directeur van een onderwijsinstelling na afloop treffend zei: “Ik stond op met hoofdpijn en vertrek met een bom aan energie.”

“Ik stond op met hoofdpijn en vertrek met een bom aan energie.”

effectief werken aan homo-emancipatie in scholen, 8 oktober 2010

COLOFON WWW.ALLERESPECT.NL Een initiatief van Ministerie van OCW Georganiseerd door Rutgers WPF, kenniscentrum seksualiteit in samenwerking met: Stichting School en Veiligheid EduDivers Soa Aids Nederland PO-Raad VO-raad www.seksuelevorming.nl www.rutgerswpf.nl www.schoolenveiligheid.nl www.edudivers.nl www.soaaids.nl www.poraad.nl www.vo-raad.nl

VISUELE NOTULEN Web: www.visuelenotulen.nl Mail: info@visuelenotulen.nl Tel: +31 6 30 07 76 75