NOORDWEST-NEDERLAND
27/11/2015
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
2
27 NOVEMBER 2015
3
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
4
27 NOVEMBER 2015
1
Opening Jaap Kersten Verbinden Leefkwaliteit Kenniseconomie Energie Ruimte voor wonen en werken Knooppunten Governance Aan het woord Colofon Bijlagen
5
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
6
27 NOVEMBER 2015
INLEIDING Op vrijdag 27 november vond de NOVI Werkplaats plaats in de regio NoordwestNederland. Op de 28e verdieping van het WTC-gebouw in Almere kwamen we bijeen met een gezelschap van vertegenwoordigers van gemeenten, waterschappen, provincies, Rijk, metropoolregio Amsterdam, Stadsregio Amsterdam, economic boards en VNO/NCW. Doel van de dag was de belangrijkste ontwikkelingen, thema’s en opgaven voor de toekomst van de regio te verkennen en te bepalen voor de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) en Nationale Omgevingsagenda (NOA). Thema’s die in verschillende rondes aan de tafels zijn besproken zijn: -
Verbindingen tussen en binnen steden Leefkwaliteit Kenniseconomie Energie Ruimte voor wonen en werken Knooppunten Governance
Voorliggend magazine is het verslag van deze Werkplaats. Het verslag wordt gebruikt als bouwsteen voor de Nationale Omgevingsagenda die in juni 2016 wordt aangeboden aan de Tweede Kamer. Alle verslagen, bouwstenen en verdere info over de Nationale Omgevingsvisie kunt u vinden op www.werkplaatsnovi.nl.
7
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
8
27 NOVEMBER 2015
9
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
10
27 NOVEMBER 2015
OPENING JAAP KERSTEN Met de nieuwe Omgevingswet worden losse wetten en regels in het Omgevingsrecht geïntegreerd tot één nieuwe wet. Eén instrument in die Omgevingswet is de Omgevingsvisie, die gemeenten, provincies en rijk verplicht tot het vaststellen van een Omgevingsvisie in 2018. De visie kent dus een technische noodzaak, maar we geloven er zelf ook in – als we om ons heen kijken naar trends, veranderingen en ontwikkelingen – dat er inhoudelijke noodzaak is. Veranderingen vereisen een nieuwe visie op de toekomst. Hoe ziet die toekomst eruit? En welke keuzes moeten we nu maken om die toekomst over 25 jaar te realiseren? Denk aan keuzes op het gebied van ICT, van mobiliteit, digitalisering, klimaatverandering, ruimte, energietransitie en nog veel meer. De ambitie van de omgevingsvisie die we ontwikkelen is om al die onderwerpen, al die sectoren, alle overheden én de samenleving te verbinden, om zo bijvoorbeeld slimmer om te gaan met energie en ruimtelijke ordening. Want de verbanden zijn er.
“Waar kunnen we verbindingen vinden die er voorheen niet waren?” De uitdaging waar wij voor staan is om van tachtig bestaande en versnipperde rijkvisies te komen tot één integrale visie voor de fysieke leefomgeving. En dat is een hele klus. Die klus begint met een agenda, in de zomer van 2016. In die waardevolle inventarisatie vragen we partijen naar wat zij belangrijk vinden, welke opgaven zij zien en op basis van welke feiten we komen tot strategische keuzes.
“In wat voor land willen we leven in 2040?”
11
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
12
27 NOVEMBER 2015
De werkplaats van vandaag is input voor de Omgevingsagenda. De horizon is 2050. Welke trends en ontwikkelingen komen op ons af? Waar liggen kansen, waar liggen dilemma’s? Hoe gaan we samen zorgen dat Nederland er in 2050 veilig en leefbaar bij ligt? De cross-sectorale expertise, deskundigheid, thema’s en vooral nieuwsgierigheid die vandaag op tafel komt, vormt de basis voor een toekomstbeeld op lange termijn. In drie rondes gaan we van ambitie via opgave naar agendering. Zo beïnvloeden we hier hoe Nederland eruit gaat zien.
“We willen met de NOVI proberen te zorgen dat andere partijen meedoen en meedenken.”
13
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
14
27 NOVEMBER 2015
15
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
16
27 NOVEMBER 2015
VERBINDEN PITCH De stedelijke bereikbaarheid staat onder druk. Dat geldt niet alleen voor Amsterdam, maar ook voor Haarlem, Zaandam en Utrecht. Waar liggen de pijnpunten? De first en last mile zijn het lastigste stukje van je deur-tot-deur-reis. Je ziet dat er in de stad geen sprake meer is van een ochtend- en avondspits, maar van drukte gedurende de hele dag. Dat betekent dat er ook de hele dag kans is op vertraging. Dus staan we niet meer voor de uitdaging om de reistijd op een traject korter te krijgen, maar om die spreiding van vertraging te minimaliseren. Want vertraging kost tijd; tijd die we allemaal negatief beoordelen.
“Zouden we niet meer aandacht moeten besteden aan het verbeteren van de first en last mile, om onze deur-tot-deur-reis te verbeteren?” “Stedelijke bereikbaarheid is geen regionale, maar een nationale aangelegenheid! Hoe komen al die mensen uit het hele land elke dag naar de Randstad?”
17
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
18
27 NOVEMBER 2015
OPGAVEN - De verkeersstromen moeten bijvoorbeeld naar P+R-plekken worden geleid. Gaat ook om OV-fiets, spreiden in de tijd, stimuleren ruimte efficiĂŤnte vervoerwijzen (lopen, ov, fiets), individueel verkeersadvies, etc. - We moeten zoeken naar goede mix naar behoeften van inbreiding, verdichting en toekomstige ontwikkellocaties.
OPGAVEN DIE ELKAAR RAKEN Tijdens de tweede ronde werd in deze groep vooral geconcludeerd dat de grote stromen in de regio op orde zijn, en hooguit nog breder te gebruiken zijn. Grote uitdagingen zitten hem in de gevolgen van de toenemende verstedelijking en de druk op de openbare ruimte.
NATIONALE OPGAVEN - Stedelijke bereikbaarheid is een nationale opgave en van economisch belang; - Zelfrijdende auto en big data zijn de toekomst. Veel is echter onduidelijk, dus laat het Rijk agenderen, instrumenteren en komen met flexibele wetgeving; - Behoud de leefbaarheid in de wijken om banlieues te voorkomen; - Denk na over langzame modaliteiten; - Denk na over de positie van Schiphol/ KLM en het Nederlandse vliegverkeer.
19
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
20
27 NOVEMBER 2015
LEEFKWALITEIT PITCH In onze voedselconsumptie ontstaan steeds meer nichemarkten. We herontdekken onze gewone voedselproducten, zoals brood en worst, met als gevolg dat er heel veel mensen zijn die brood en worst produceren. Dat leidt tot lokale verwerkingsketens, die haaks staan op de traditionele landbouw en de werkwijze van grote concerns als Campina en Unilever. Er is dus sprake van een transitieproces in de productie, waar het Rijk qua plattelandsontwikkeling totaal niet op inspeelt. De early warning-lampjes knipperen rood: voedselconsumptie raakt aan stedelijke leefbaarheid, maar ook aan landbouw, bodemdaling en het inrichten van ons landschap. Om die opgave aan te pakken is één omgevingsvisie van levensbelang.
“Ons landschap is aan het omschakelen naar een geglobaliseerd landschap. Wat hebben we dan nog aan onze diversiteit, aan onze unieke steden?” “Zet die hectare grote distributiecentra van Albert Heijn maar vol met zonnepanelen. Daar is nu helemaal niks! Daar kun je op sturen vanuit het Rijk.”
21
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
22
27 NOVEMBER 2015
OPGAVEN - Het wegmasseren van de mentale tegenstelling tussen grootstedelijk en landelijk gebied; - Bodemdaling voor erfgoed, waterberging; - De uniciteit van gebieden kennen en van daaruit ontwikkelen, rekening houdend met dat de omgevingskwaliteiten met de tijd verschuiven; - De balans tussen behouden en ontwikkelen van gebieden; hoe doen we dat? - Verdichting binnen de stad verzwaart de opgaves van kwaliteit van de openbare ruimte en milieu. We weten nog zo weinig van de relatie tussen verdichting en volksgezondheid; - Leegstand en hergebruik van gebouwen in gebieden, bijvoorbeeld via een instrumentarium van ruilverkaveling van bedrijfsterreinen.
OPGAVEN DIE ELKAAR RAKEN De belangrijkste opgave zoals naar boven kwam tijdens de tweede ronde was: hoe vang je de gevolgen op van de verdichting in de stad? Dat raakt aan zowel milieu als aan de leefkwaliteit van bewoners.
NATIONALE OPGAVEN - Bodemdaling en verzilting zijn bovenregionale vraagstukken; behandel ze ook zo; - Benader stad-platteland als keten; - Geef erfgoed een plek in gebiedsontwikkeling; - Neem de factor verstedelijking mee in het vraagstuk volksgezondheid; 23
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
24
27 NOVEMBER 2015
- Neem belemmerende wetgeving weg, zodat we problemen rondom stedelijke verdichting kunnen aanpakken; - Neem fiscale belemmeringen weg in het belastingstelsel.
“JE MOET JUIST KADERS HEBBEN OM INNOVATIE OP TE WEKKEN. JE AMBITIES MOETEN HELDER ZIJN, MAAR BINNEN DIE AMBITIES MOET JE RUIMTE GEVEN EN FLEXIBEL ZIJN OM ZE TE REALISEREN.”
25
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
26
27 NOVEMBER 2015
KENNISECONOMIE PITCH De wereld verandert, de economie versnelt. Nieuwe, succesvolle toetreders op de markt combineren crosssectorale kennis en ervaringen; kijk maar naar Blendle, Thuisbezorgd en TomTom. Dat zijn geen grote concerns, maar kleine partijen die snel inspelen op trends en constant ontmoeting zoeken waar nodig is. Tegelijkertijd heeft de G7 geen monopolie meer op ondernemen. Wij leven in een verzadigde westerse markt, terwijl juist landen als Mexico en China groeien. Wat betekent dat voor de ruimtevraag in Nederland? Het vraagt om een breder palet van resources, verschillende vormen van arbeidsmarkt, investeringen in de IT-infrastructuur en ruimte voor experiment. Laat Nederland een proeftuin zijn! De NOVI en NOA kunnen een grote rol spelen in innovatietrajecten die de internationale aantrekkingskracht van Nederland ten goede komen.
“DE GROTE BEDRIJVEN VAN DE TOEKOMST WILLEN KLEIN BLIJVEN.” OPGAVEN - Werken naar flexibele bestemmingsplannen. Door verschillende ritmes van verschillende lagen en bestemmingen ontstaan problemen. Logischer is om te gaan naar een bestemmingsprofiel: één ambitie waarbinnen iedere laag zijn eigen ritme vindt. - Reistijd is werktijd. Wie nu autorijdt kan niet tegelijk werken, maar hoe gaat dat als er straks autonoom verkeer is? Nu al zie je dat er in de trein rekening gehouden wordt met mensen die werken, met stilteruimtes en oplaadplekken voor telefoon en laptop. Het spoor biedt ook comfort, en is inmiddels meer dan vervoer van A naar B.
27
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
28
27 NOVEMBER 2015
- Inzetten op slimme verstedelijking en ruimte om te experimenteren.
OPGAVEN DIE ELKAAR VERSTERKEN - Zie vergrijzing als een kans, niet als bedreiging. Nu ga je op je 65/67ste achter de geraniums; er zullen andere manieren moeten ontstaan om kennis van ouderen te behouden en te ontsluiten aan een jongere doelgroep. - Hoe ga je adaptief om met veranderende mobiliteitsdiensten? - Gebruik Big Data bijvoorbeeld met betrekking tot mobiliteit en gezondheid. Verzamelde input en output is te gebruiken om de kwaliteit van leven te verbeteren. - Een algemeen streven om kennis voor iedereen toegankelijk te houden, niet alleen voor rijke Nederlanders. - Wat doen we met vrijkomende economische ruimte? Loopt een bedrijventerrein leeg door bijvoorbeeld verhuizing, wat gebeurt er met de ruimte die overblijft? Daar moeten oplossingen voor komen.
NATIONALE OPGAVEN - Een kenniseconomie betekent het leren omgaan met verschillende ritmes, bijvoorbeeld van de economische dynamiek versus de looptijd van een bestemmingsplan; - Streef naar een inclusieve kenniseconomie, waarin iedereen wordt meegenomen; - Van banen tellen naar het scheppen van gezonde verstedelijking; - Geen mono-topsectorale campussen meer, maar inzetten op interdisciplinair leren; 29
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
30
27 NOVEMBER 2015
- Wat is de toekomst van vrijkomende economische ruimte? - Stel vragen in de NOVI en biedt ruimte om oplossingen te verzinnen; - Ruimte geven aan en uitnodigen van initiatieven en innovaties binnen “kaders” die worden geherdefinieerd in ambities, minder in lijnen, normen en regels.
“SCHAARSTE CREËERT CREATIVITEIT. SCHAARSTE IN STAND HOUDEN DWINGT ONS TOT KEUZES. ALS JE MAAR RUIMTE BLIJFT BIEDEN VOOR AUTO’S, ALS JE MAAR GELD BLIJFT GEVEN, DAN HOEVEN WE NOOIT KEUZES TE MAKEN. OM DAT TE STIMULEREN MOETEN WE MISSCHIEN KIEZEN WAAR WE DIE SCHAARSTE IN STAND WILLEN HOUDEN.” “VOOR MIJN PART ZIJN ER TWINTIG STIPPEN OP DE HORIZON.”
31
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
32
27 NOVEMBER 2015
ENERGIE PITCH We moeten met drie hoofdlijnen aan de slag: energie, hergebruik van grondstoffen en waterstromen. Een voorbeeld. Ieder huis dat wordt afgebroken levert bakstenen die in de regio zelf moeten worden hergebruikt. Daar heb je digitale informatie over nodig. Wanneer komt wat vrij en waar is het nodig? Fysiek gezien moet je rekening houden met het feit dat als je meer dan 20 kilometer rijdt met die bakstenen, het niet meer duurzaam is. Dus moeten we ruimte rondom de steden aanwijzen waar zulk hergebruik vorm kan krijgen. Opgaven als deze vragen om innovatie, om pilots. Pilots die we moeten uitbreiden, opschalen, bekend moeten maken en moeten voorzien van een verdienmodel.
“Pak energie niet zelfstandig op, maar zie het in verbinding met grondstoffen en water.” “Hoe kunnen we biomassa onderdeel laten uitmaken van een keten die energie oplevert? Energie is niet simpelweg een kwestie van genoeg windmolens; we moeten veel breder kijken.”
33
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
34
27 NOVEMBER 2015
OPGAVEN - Grotere urgentie voor het verminderen van de afhankelijkheid van fossiele energie; - Productie moet duurzamer; - Meer ruimte voor lokale initiatieven; - Meer ruimte voor grootschalige winning van wind- en zonne-energie; - Afvalwater is een oude term. Het riool moet gezien worden als grondstofbron voor bijvoorbeeld het terugwinnen van eiwitten; - Het Rijk heeft zich te ver teruggetrokken en moet zich bezighouden met het aansturen van grote locaties. De vraag is wat de rol van het Rijk moet zijn op de kleinere schaal; - Beleid moet consistenter; - Energie is (circulaire) economie. Denk aan de Haven IJmuiden, Amsterdam, Schiphol en de Zuidas; - Koppel het warmtenet op grote schaal; - Nieuwe wijken moeten energieneutraal; - In oude wijken pilots opzetten met het testen van een nieuwe energieinfrastructuur, aangedreven door de kracht van samenwerkende burgers; - Reinig water modulair; - Energiebesparing van huishoudens is een zaak van sturen op de portemonnee. Innoveren vraagt hier om investeren.
OPGAVEN DIE ELKAAR RAKEN De grootste (en enige echte) discussie tijdens de tweede ronde was die op de vraag: windmolens, ja of nee? 35
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
36
27 NOVEMBER 2015
NATIONALE OPGAVEN - Het Rijk schept financiële en fiscale randvoorwaarden gericht op duurzame energie, zodat burgers, bedrijven en gemeenten zelf de goede keuzes kunnen maken om brede ambities te realiseren; - Subsidies moeten transparanter; - Ga voor een megadeal met pensioenfondsen om te kunnen investeren in energie; - Wees consistent in je beleidslijn en flexibel voor nieuwe technieken; - Op de korte termijn: bouw windmolens en zonnevelden; - Op de lange termijn: houd de keuze voor techniek open en stimuleer alles; - Maak een systeemsprong en gebruik de buisleidingenstraat als metainfrastructuur voor bijvoorbeeld riolering of energie-infrasructuur.
“ALS DIE MAATSCHAPPELIJKE WEERSTAND TEGEN DE NIEUWE WINDMOLENS MINDER WIL WORDEN, MOETEN ZE EERST MAAR EENS STILLER WORDEN.”
37
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
38
27 NOVEMBER 2015
RUIMTE VOOR WONEN EN WERKEN PITCH Hoewel het absorptievermogen van steden veel groter blijkt te zijn dan gedacht, staan we voor een belangrijke opgave en grote onzekerheid. Nu is er een tendens naar stedelijk wonen. Gezinnen trekken niet meer de stad uit, maar blijven daar en zoeken naar woonruimte. Maar hoe duurzaam is die trend? Hoe eeuwig is zo’n tendens? Nu is er een enorme druk op de ruimte in de Noordvleugel van de Randstad en moeten we keuzes maken om die druk in goede banen te leiden. Maar een langetermijnplanning voor woonbeleid vraagt om flexibiliteit. Die onzekerheid is de belangrijkste issue voor dit gesprek.
“De kwalitatieve vraag is anders dan de plekken die we beschikbaar hebben. Stedelijk wonen vraagt meer ruimte dan we nu hebben.”
39
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
40
27 NOVEMBER 2015
OPGAVEN - Door de verstedelijking verandert ook het denken over modaliteiten. Het beeld is dat het hoofdwegennet in Nederland op orde is, op een paar knelpunten na. De focus gaat meer uit naar stedelijke bereikbaarheid en de ‘first and last mile’. - De NOVI kan helpen om in beeld te brengen waar de kantelingen zitten in het gebruik van vervoersmodaliteiten. Wanneer stappen we inderdaad over op elektrisch openbaar vervoer dat mensen individueel van deur tot deur brengt? Welke randvoorwaarden zijn daarvoor nodig? - Verstedelijking vraagt ook om een nieuwe balans tussen wonen en werken. Veel oude monotone werkgebieden worden getransformeerd tot woonwerkgebieden. Pas op dat er wel genoeg ruimte blijft om te ondernemen. - Decarbonisatie van industrie, haven en transport biedt nieuwe kansen voor ontwikkeling van nieuwe woongebieden. - De grote woningopgave in de Nederlandse steden is een gezamenlijke opgave voor de steden, regio’s, maar ook de nationale overheid. Het adagium ‘je gaat erover of niet’ is daarbij niet behulpzaam. Er is veel plancapaciteit nodig om de huidige vraag tegemoet te treden. Naast nieuw te ontwikkelen locaties moet er ook worden gekeken naar afwaardering van wegen (om woningbouw mogelijk te maken), regelgeving over functiemenging, regels voor corporaties, en bodemverontreiniging. - De NOVI kan ook helpen door de boodschap van de verstedelijkingsopgave over te brengen. Utrecht groeit van 250.000 inwoners naar 400.000 inwoners in 2050. Dat is gigantisch. Groei in dit tempo vraagt om een anders discours, met name over wat er nodig is qua
41
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
42
27 NOVEMBER 2015
verdichting. Het karakter van de stad zal echt veranderen en ook de manier waarop we omgaan met beschikbare ruimte. We zullen het meer moeten hebben van hoogbouw. We zullen meer ruimte moeten maken voor fietsers en voetgangers. Groei is niet eng, maar vraagt wel om een andere mindset. - Urgentie: de trek naar de stad ontwikkelt zich vrijwel autonoom. De afgelopen jaren zijn er veel meer mensen gaan wonen in de steden dan dat er nieuwe woningen zijn bijgebouwd. Dus als je niets doet zet de trek naar de stad gewoon door. Hierdoor vindt er alleen verdrukking plaats. De prijzen van wonen in de stad blijven groeien. Wonen in de stad is nauwelijks betaalbaar voor mensen met modaal inkomen, terwijl MBO’ers hard nodig zijn in de stad.
OPGAVEN DIE ELKAAR VERSTERKEN - Dat er veel nieuwe woningen moeten worden gebouwd is evident, de vraag is alleen waar en hoe. Ruimtelijke ordening moet afwegingskaders bieden om de juiste keuzes te maken. - Het verschonen en verstillen van auto’s biedt kansen voor nieuwe woningen in de buurt van infrastructuur: bijvoorbeeld rondom de A10 in Amsterdam. De ring is geen barrière, maar juist een kans voor nieuw te ontwikkelen stedelijke milieus. Zo ook de decarbonisatie van haven en industrie. - De SVIR ging uit van het verdelen van taken, terwijl vernieuwing zit in raakvlakken tussen de sectoren en tussen de schaalniveaus. - Almere heeft ruimte voor woningbouw, experimenten met zelfbouw etc. Probleem in Almere is dat er behalve woningbouw weinig andere functies zijn (werkgelegenheid, hoger onderwijs,
43
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
44
27 NOVEMBER 2015
cultuur etc.). Er zit groot verschil tussen stedelijke milieus onderling: Almere biedt hele andere mogelijkheden dan de binnenstad van Amsterdam. Als het gaat om verstedelijking moeten we niet teveel denken in stereotyperingen, maar de nuance blijven zien. - Het belang van behoud van bestaande waarden en uniciteit van steden en gebieden neemt toe. Deze ‘zachte’ kwaliteiten zijn alleen vaak lastig te kwantificeren in businesscases. Zo ook de waardering van frisse lucht en open ruimte. - Urgentie: NOVI moet helpen om de boodschap van verdichting goed neer te zetten: verstedelijking is een nationale opgave. De opgave gaat over krimp aan de randen van Nederland, over leefbaarheid in steden en over het ontlasten van de druk op binnensteden. NOVI moet zorgen voor adaptieve strategie om de verstedelijkingsopgave in goede banen te leiden.
NATIONALE OPGAVEN - Zorg voor genoeg woningen in steden om de trek naar de stad te faciliteren. Tekort is groot met name in midden segment van de huurmarkt. Dit segment is belangrijk voor de doorstroom in de woningmarkt. - Benut ‘nieuwe ruimte’: ruimte die beschikbaar komt rondom infra door schonere en stillere auto’s, decarbonisatie van haven en industrie, en flexibelere regelgeving met betrekking tot functiemening, bodemverontreiniging etc. - Niet alleen nationale agendering, ga voor nationale commitment in nationale programma’s. Van haven en industrie, en flexibelere regelgeving met betrekking tot functiemening, bodemverontreiniging etc.
45
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
46
27 NOVEMBER 2015
KNOOPPUNTEN PITCH Knooppunten zijn, als gevolg van de ontwikkeling van de kenniseconomie, in beleidsperspectief uitgegroeid van overslagpunten naar plekken die draaien om interactie en ontmoeting. Door de enorme groei in de noordvleugel van de Randstad komt er zware druk op die knooppunten te staan. Dat vraagt om drie dingen in de NOVI: profileren, prioriteren en het aanbrengen van een hiërarchie. Welke knopen krijgen welke functie? Hoeveel en welke knopen pak je tegelijkertijd aan om te ontwikkelen? En welke knopen zijn op welke schaal belangrijk? Dat zijn vragen die je gezamenlijk aan moet pakken, met een strakke governance, vastgelegd in de NOA en NOVI.
“KNOOPPUNTONTWIKKELING DREIGT TUSSEN ALLE SCHALEN IN TE VALLEN” OPGAVEN - Breng hiërarchie aan in de aanwezige knooppuntplekken, aan de hand van het economische belang, de ontmoetingsfunctie en innovatie; - Die hiërarchie bepalen kan de regio niet alleen. Samen bepalen we waar we op inzetten, waar we massa maken. Zo voorkom je het gevaar dat woningontwikkeling onvoldoende in samenhang gebeurt met knooppuntontwikkeling; - Nu zijn er nog te veel verschillende tafels, zoals spoor, infrastructuur en campusvorming. Bundelingsbeleid heeft gewerkt, dus we moeten meer op die manier gaan werken; - Er is overbelasting van de ‘rotondefunctie’ van Utrecht. De stad heeft nog niet zo’n ring zoals Amsterdam heeft. Toch moet er apart gekeken worden naar de twee steden, omdat in Utrecht veel meer samen komt dan in de hoofdstad;
47
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
48
27 NOVEMBER 2015
- De verbinding tussen greenports van Noord-Holland en Flevoland is nog mager; - Naast mainports zijn ook dataports beeldbepalend. Maar hoe ziet dat er ruimtelijk gezien dan uit? Is daar een koppeling met leegstand te maken?
“GEEFT HET RIJK KANS OM KNOOPPUNTEN TE ONTWIKKELEN OF ZIT DAT IN HET MIRT VAST?” OPGAVEN DIE ELKAAR RAKEN - Hoe bepaal je de kwaliteit van een knooppunt? Dat is afhankelijk van verschillende factoren, zoals drukte (overdag te druk, ’s avonds te rustig?) en luchtkwaliteit. Het is zaak om goed na te denken over wat kwaliteit precies inhoudt; - Veranderende tijden vragen om ander verkeersmanagement en een verdienmodel dat niet is gericht op vervoer, maar op wonen, winkels en werken; - Hoe breng je zoiets als een ‘maakplaats’ van de provincie Noord-Holland verder?
“JE WILT ARGUMENTEN HEBBEN VAN HET RIJK OM IN TE KUNNEN SCHATTEN HOE BELANGRIJK EEN KNOOPPUNT IS. DAN HOEVEN DIE NUMMERTJES 1, 2 EN 3 ER HELEMAAL NIET BIJ TE STAAN.” NATIONALE OPGAVEN - Er is een knooppuntenstrategie nodig voor de infrastructuur van Hoogwaardig
49
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
50
27 NOVEMBER 2015
Openbaar Vervoer, die richting geeft en ruimte biedt; - Er is een governance-model nodig voor knooppuntontwikkeling; - Waar zit de energie? Dat is een zoekvraag die raakt aan het thema energie en circulaire economie.
“Kennen jullie station Haarlem-Spaarnwoude? Het ligt in het meest aantrekkelijke deel van Nederland, de randvoorwaarden zijn fantastisch, het ligt op de grens van werk en wonen. Maar je wilt er echt niet wonen. Waarom komt knooppuntontwikkeling daar niet tot ontwikkeling?�
51
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
52
27 NOVEMBER 2015
GOVERNANCE PITCH In Nederland is tijd nodig voor beslissingen, omdat we verslaafd zijn aan overleg. Maar we willen adaptiever en sneller worden, om internationaal te kunnen concurreren. Aan de andere kant willen we betrokkenheid van lokale overheden. Ondanks alle bestaande inspraakprocedures voelen raadsleden zich gepasseerd, ook al worden ze formeel wel op de hoogte gehouden. Zulke betrokkenheid is alleen te realiseren met een andere denk- en werkwijze. Door de raden vroegtijdig te betrekken in besluitvorming, en besluitvorming te verplaatsen naar de reguliere raadsvergadering.
OPGAVEN DIE ELKAAR VERSTERKEN Met de NOVI moet het Rijk een integrale ambitie neerleggen. De uitdaging is om dat beleid zo te organiseren dat het ook daadwerkelijk uitgevoerd wordt. Aan de andere kant is het succes van een integrale aanpak afhankelijk van de doorzettingskracht van alle verschillende lagen.
“Raadsleden worden formeel betrokken, maar als het erop aankomt weten ze niet wanneer ze iets te zeggen hebben.” “Er gaan allemaal mooie verhalen over integrale visies, maar uiteindelijk gaat iedere bestuurder voor zijn eigen projecten.”
53
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
54
27 NOVEMBER 2015
55
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
56
27 NOVEMBER 2015
57
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
ED BUIJS “Het gaat erom dat je ruimte laat vanuit de overheid en je doelen in ambities formuleert, in plaats van in normen en lijnen. Dát vond ik een hele goeie. Het klinkt als het begin van een toverformule die creativiteit opwekt bij, in het geval van mijn pitch, de landbouwers. In de NOVI kun je dat op de eerste regel zetten. Ikzelf had ‘m nog niet zo scherp als deze formulering; volgens mij kun je ‘m voor ieder ander onderwerp zo oppakken. Bijvoorbeeld: je wilt een inclusieve samenleving. Er is bijna geen Nederlander die zulke dingen niet wil. Dat is dan toch het voordeel van een landje waar op basisniveau behoorlijk consensus is >> 58
>> over hoe we een maatschappij willen zijn.”
27 NOVEMBER 2015
BART WITMOND “De uitdaging is om op de regionale schaal te denken, niet alleen binnen de gemeentegrenzen zelf. We zitten in één grote metropoolregio waar Almere deel van uitmaakt. Hier is de kwestie: wat kan het Rijk doen en wat kan de regio doen? Zeker voor het onderwerp energie is dat een hele spannende, omdat je grote tegenstellingen in het gebied ziet. Provincie NoordHolland doet weinig, provincie Flevoland relatief veel, bijvoorbeeld op het gebied van windmolens.
>> Aan mijn tafel kwamen daar heldere antwoorden op, namelijk dat het Rijk systeemverantwoordelijke is voor de financiële randvoorwaarden, en dat die zo ingericht moeten worden dat de partijen zelf de stap zetten richting duurzaamheid. Het Rijk hoeft niet de techniek voor te schrijven, maar moet er wel voor zorgen dat het fiscaal en qua subsidies zo georganiseerd is dat de stap richting duurzaamheid veel makkelijker te zetten is dan nu.”
Hoe moet je je daar als Rijk toe verhouden? Moet je daar regie op uitoefenen? Moet je het laten begaan? Dat zijn strategische vragen. >>
59
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
ROB POSTHOUWER “Vanuit een goed inhoudelijk gesprek opgaven adresseren en het gezamenlijk daaraan werken; dat vind ik de belangrijkste uitdaging voor dit traject. De NOVI gaat over opgaven waarvan we vroeger dachten ‘dat ligt bij die en dat ligt bij die’, wat nu veel ingewikkelder blijkt te liggen. Iedereen moet meedoen aan heel veel opgaven. Dat governance-vraagstuk vind ik een belangrijke kanttekening bij of dit concept zijn werk gaat doen. Een voorbeeld van mijn tafel: hier leven we in een bijzonder stuk Nederland met veel druk op de woningmarkt. We moeten kijken of je bijzondere arrangementen voor dit >>
60
>> gebied kunt maken, net als die er zijn voor de krimpregio’s en RotterdamZuid. Daar moeten we ruimte voor zien te krijgen, ook op Rijksniveau, en daarin doen we allemaal mee.”
27 NOVEMBER 2015
JOHANNES BEUCKENS “Stedelijke bereikbaarheid is niet een opgave van de steden, het is niet een opgave van de regio; het is óók een opgave van het Rijk. En dan denken we niet meer alleen in stedelijke bereikbaarheid, maar in combinaties met verstedelijking, met tweedeling in de stad tegengaan. Beleid wordt niet zo zeer sectoraal, maar gebiedsgericht. De grootste opgave voor Rijk en regio is het verbeteren van ons deur-tot-deur-vervoer. Tot nu toe hebben we ons op de middenstukken gericht; dat hebben we nu best wel goed op orde, daar weten we veel van en investeren we veel in. Nu moet langzamerhand de focus naar de first en last mile, >>
>> het begin- en eindstuk. Daar valt nog de meeste winst te behalen. Bij de NOVI hoort dat je voldoende flexibel bent om uiteindelijk goed op ontwikkelingen in te kunnen spelen. Ik hoop dat we al veel eerder dan 2040 aanbelanden bij de toekomst van meer individueel mobiliteitsadvies, het vooraf reserveren van parkeerplekken, het meer weten hoe treinen en wegen gebruikt worden in het hier en nu, welke route je het beste kunt nemen.”
61
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
62
27 NOVEMBER 2015
COLOFON VISUELE NOTULEN Anouk Verbruggen - Magazine Design Jeroen van Nerven - Editor Arthur van Vliet - Teksten Amar Inderdjiet - Fotografie Web: www.visuelenotulen.nl Mail: info@visuelenotulen.nl Tel: 026 - 202 21 78
63
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
thema: energie
thema: leefomgeving
64
27 NOVEMBER 2015
BIJLAGEN
thema: leefomgeving
65
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
thema: verbinden
66
27 NOVEMBER 2015
thema: verbinden
thema: verbinden
67
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
thema: kenniseconomie
68
27 NOVEMBER 2015
thema: kenniseconomie
thema: kenniseconomie
69
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
thema: wonen en werken
thema: wonen en werken
70
27 NOVEMBER 2015
thema: knooppunten
thema: governance
71
WERKPLAATS NOVI | NOORDWEST-NEDERLAND
72