Over koers en verbinding
Weersverwachting: Goed weer om uit te varen. VR
ZA
22 september 2017, Utrecht
ZO
001
22 °/ 14 ° 22 °/ 14 ° 22 °/ 14 °
Vaar mee!
Rijkswaterstaat verbindt lokaal, regionaal en nationaal niveau Het regenpatroon verandert significant.
“Verbinding is het sleutelwoord”
Stel de zeespiegel stijgt sneller dan verwacht, dan moet je uit verschillende scenario’s kunnen kiezen. Dat is het mooie van het Deltaprogramma en haar adaptieve aanpak. Het is een lange termijn project, wat niet in beton is gegoten, met als doel ons land te beschermen tegen veranderde weersomstandigheden. Rijkswaterstaat Kennisfestival Hoe staan we er voor als Rijkswaterstaat in het Deltaprogramma? speelt daarin een grote rol.” Wim Kuijken Varen we op koers? Hoe helpen we elkaar te navigeren en de wind in de zeilen te houden? ~Lees verder op pagina 14
“We zijn een hechte community” Roeland Allewijn
Open space
“Je moet weten wat anderen doen en hoe dat gaat. Het is goed om te investeren in het ontmoeten van mensen zodat we in de toekomst snel contact kunnen maken en elkaar weten te vinden.” - Peter Omvlee, ZN ~Lees verder op pagina 12
In de middag hebben we met de open space belangrijke stappen gezet in de vormgeving met onze koers. Belangrijke onderwerpen voor onze agenda zijn ruimtelijke adaptatie en de rivieren. Ook is de ambitie van Rijkswaterstaat en het versterken van de community besproken . ~Lees verder op pagina 20
Investeren in ontmoeten
Bepaal samen onze koers
Pitches
Vier pitches schetsen opgave Rijkswaterstaat
Om onze uitdagingen binnen het Deltaprogramma te schetsen, zijn er vier pitches gehouden aan de Deltacommissaris, elk met een eigen invalshoek. De onderwerpen varieerden van RWS ontwerpt de waterkring in IJmuiden tot gezamenlijke aanpak zoetwater. ~Lees verder op pagina 16
Landelijke dag RWS werkt samen aan het Deltaprogramma
Collega’s aan het woord
Vrijdag, 22 september 2017
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
INHOUD 01 02 03 04 Aan het roer Hechte community. “We zijn een hele hechte community en vinden waterveiligheid heel belangrijk. Er komen heel veel dingen op ons af en het is de uitdaging daarin kansen en verbindingen te vinden voor de toekomst.” Roeland Allewijn. ~Lees verder op pagina 4
Delta door de tijd heen Welke lessen trek je uit 10 jaar Deltaprogramma? De eerste beleidsvoorbereiding richting de vorming van het Deltaprogramma begon rond 2008. Een aantal collega’s zijn ook al die tijd al bij het Deltaprogramma betrokken. Wat valt ons op als we de tijdslijn met een overzicht van alle ontwikkelingen binnen het Deltaprogramma langslopen? Het levert direct dynamiek aan de start van deze LEF sessie. Waardevolle lessen uit het verleden nemen we mee naar het heden.
Verbinding is het sleutelwoord
Onze collega’s aan het woord We zijn hier om van elkaar te leren. “Ik laat zien wat het Deltaprogramma Rijnmond Drechtsteden inhoudt en wat Rijkswaterstaat binnen dit programma doet. We zijn hier vandaag om van elkaar te leren en te kijken waar we elkaar kunnen vinden en verbinding kunnen maken.” Pim Neefjes, WNZ ~Lees verder op pagina 12
2
Wim Kuijken aan het woord. “Het nationale Deltaprogramma is opgebouwd uit elementen waarbij verschillende partijen een rol spelen. We doen een poging om met elkaar de puzzel te leggen en voortgang te boeken.”
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
05 06 07 08 Vier boodOntmoeting schappen aan bij de boom de DeltaHet is belangrijk elkaar te en verbindingen commissaris ontmoeten te maken tussen verschillende “Wat betekent het nieuwe Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie voor Rijkswaterstaat? Wat zijn de effecten van wateroverlast, hitte en droogte voor onze wegen en bruggen? We moeten alle kwetsbaarheden in kaart brengen en de kennis die in verschillende domeinen zit bundelen.” Joke Schalk en Angela Vlaar ~Lees verder op pagina 16
afdelingen. Als je weet wat er speelt en wie er met wat bezig is, dan ga je samen stapje voor stapje vooruit.” Durk Riedstra
Onze collega’s aan het woord
Open space
“We zitten nu in de uitvoerende fase van het programma. Het gevaar is dat je je alleen gaat focussen op het stukje dat je moet doen en de dwarsverbanden mist.”
Waar gaat het Deltaprogramma naartoe, wat zou de bijdrage van Rijkswaterstaat moeten zijn? Belangrijke onderwerpen voor op de agenda zijn onder meer de raakvlakken tussen klimaatbestendige netwerken en de rest van het Deltaprogramma. Evenals het inventariseren van regionale initiatieven en de werkverbanden ruimtelijke adaptatie. ~Lees verder op pagina 14
3
Vrijdag, 22 september 2017
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
“We moeten onderzoeken hoe we uitdagingen samen aan kunnen pakken.” Roeland Allewijn. Directeur bij Rijkswaterstaat Veiligheid en Watergebruik
4
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
01
Aan het roer H
et is goed om in het LEF samen te komen om te bepalen hoe we de komende jaren door willen gaan met het Deltaprogramma. De laatste keer dateert al weer van twee jaar geleden en ondertussen heeft de wereld en het Deltaprogramma niet stil gestaan. De Deltaplannen Waterveiligheid en Zoetwater zijn volop in uitvoering en naast het Deltaprogramma 2018 is met Prinsjesdag ook het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie gepresenteerd. Als Rijkswaterstaat zijn we nauw betrokken geweest bij de beleidsvorming, maar ook volop betrokken bij de uitvoering. Ook als beheerder van het hoofdwatersysteem, en als belangrijke leverancier van kennis en informatie. We zijn een hele hechte community, maar hebben wel behoefte aan een nadere duiding van het 4e Geel in het Deltaprogramma, het laatste document waarin de koers van Rijkswaterstaat binnen het Deltaprogramma is vastgelegd. Er komen heel veel dingen op ons af en het is de uitdaging daarin kansen en verbindingen te vinden voor de toekomst. Goed dat jullie aanwezig zijn vanuit alle Rijkswaterstaat diensten om hierover vandaag met elkaar het gesprek aan te gaan. Het is voor ons als Rijkswaterstaat ook een belangrijk signaal dat de Deltacommissaris Wim Kuijken vandaag aanwezig is, hartelijk welkom Wim. Rijkswaterstaat is een belangrijke partner in het Deltaprogramma, en dit geeft ons de mogelijkheid om met jou in gesprek te gaan over de belangrijkste opgaven en uitdagingen die wij zien en ervaren.
“Het is goed dat de Deltacommissaris hier met ons in gesprek gaat.� 5
Vrijdag, 22 september 2017
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
‘met elkaar in gesprek onder de boom’ 6
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
7
Vrijdag, 22 september 2017
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
02 In gesprek langs de tijdlijn Deltaprogramma: lessen en observaties Veel van de aanwezigen zijn al sinds de start van het Deltaprogramma aangehaakt. Benut deze community als je relatief kort actief bent binnen het Deltaprogramma.
8
2010
2011
In 2010 wordt het Deltaprogramma ingezet. Verschillende instanties werken samen met als doel om Nederland ook voor de volgende generaties te beschermen tegen hoogwater, te zorgen voor voldoende zoetwater en ons land zo in te richten dat het klimaatbestendig wordt, om zo grote schade te voorkomen.
In 2011 wordt het eerste Deltaprogramma rapport gepresenteerd: Werk aan de Delta: Investeren in een veilig en aantrekkelijk Nederland, nu en morgen. De eerste stappen van het Deltaprogramma worden uitgewerkt. Rijkswaterstaat start een programma om de visie van Rijkswaterstaat binnen het Deltaprogramma gezamenlijk vorm te geven. Dit resulteert in het eerste Geel in het Deltaprogramma rapport, en de start van onze community.
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
Extreme neerslag kan leiden tot enorme schadeposten, bewijzen recente voorbeelden uit het binnen- en buitenland, met miljarden aan schade tot gevolg. De afgelopen decennia is er in Nederland reeds een fors bedrag geïnvesteerd om de gevolgen van extreme neerslag en hoosbuien te beheersen. Deze investeringen zijn al een paar keer flink op de proef gesteld en ze bleken succesvol. Voor de uitvoering van hoogwaterveiligheidsmaatregelen aan afgekeurde keringen is het Hoogwaterbeschermingsprogramma ingericht.
2012
2013
DeltaNieuws wordt in 2012 in het leven geroepen, een nieuwsbrief over de vorderingen en het nieuws rondom het Deltaprogramma. Wat er dit jaar centraal staat zijn de maatregelen die er – met het oog op de toekomst – genomen zijn en de weg naar de deltabeslissingen toe. Dit wekte internationale interesse op voor de Nederlandse Delta-aanpak.
Het onderwerp van het Deltaprogramma rapport van 2013 luidt: ‘De weg naar deltabeslissingen’. Met een focus op de uitvoeringskracht in het Deltaprogramma. Er wordt dus voortgeborduurd op het onderwerp uit 2012.
9
Vrijdag, 22 september 2017
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
“Hoogtijdagen voor het Deltaprogramma en het Rijkswaterstaat programma Geel in het Deltaprogramma; met besluitvorming en verankering van de plannen, gaat het Deltaprogramma een nieuwe fase en verdwijnen veel mensen en kennis van het toneel.”
10
2014
2015
Een belangrijk oogstjaar voor het Deltaprogramma, wat in het teken staat van de deltabeslissingen. Op 14 september 2014 worden met Prinsjesdag de deltabeslissingen en voorkeurstrategieën aan de Tweede Kamer voorgesteld. Met het Nationaal Watermodel als bijlage. Het Deltaprogramma 2015 stelt 5 deltabeslissingen voor. Deze beslissingen zijn per deelgebied vertaald naar een voorkeursstrategie, 7 in totaal. Het Deltafonds vormt voor de investeringen in de uitvoering van het Deltaprogramma het noodzakelijk financiële fundament. Dat fundament staat stevig met een gemiddeld budget van ruim 1 miljard euro per jaar.
Het Deltaprogramma 2016 heeft de pakkende titel: en nu begint het pas echt. Het Deltaprogramma is een nieuwe fase ingegaan: van beleidsontwikkeling naar kaderstelling, uitwerking, implementatie en uitvoering van de maatregelen. De voortgang van de uitvoering staat dan ook centraal. Het Kabinet heeft de deltabeslissingen omarmd en voorzien van een wettelijk kader door Deltaplannen vast te stellen voor waterveiligheid en zoetwater.
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
“Om een boost te geven aan de community en verbinding te leggen tussen Ruimtelijke Adaptatie en de overige Deltaplannen, komt onze community samen in het LEF.”
2016
2017
De wettelijke vertaling van de deltabeslissing Waterveiligheid leidt tot een wijziging van de Waterwet waarin de nieuwe normen worden vastgelegd. Gelijktijdig is een nieuw toets- en ontwerpinstrumentarium ontwikkeld. Hiermee kan per 1 januari 2017 de volgende beoordelingsronde starten. Partijen zijn voortvarend aan de slag met de uitvoering; zo wordt een nieuw Peilbesluit IJsselmeer voorbereid dat een flexibel peilbeheer mogelijk maakt. De voorkeurstrategieën van het Deltaprogramma zijn adaptief. Meten, weten, handelen is de uitwerking van adaptief Deltamanagement, om te kunnen werken aan de uitvoering van maatregelen en tegelijkertijd flexibel in te kunnen spelen op onzekerheden in en ontwikkelingen van het klimaat en de samenleving.
Het derde Deltaplan ziet het licht: het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Door klimaatverandering neemt de kans op wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen toe. Dat levert risico’s op voor onze economie, gezondheid en veiligheid. Het is van groot belang dat Nederland zich aanpast aan deze veranderingen. Als we niets doen, kan de schade in onze steden oplopen tot zo’n € 70 miljard in de periode tot 2050. Rijkswaterstaat geeft hieraan invulling met haar programma Klimaatbestendige Netwerken. Het Deltaprogramma 2018 rapporteert voor het eerst haar voortgang op basis van de systematiek meten, weten, handelen, en ligt op koers.
11
Vrijdag, 22 september 2017
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
03
Onze collega’s aan het woord
“We staan vandaag stil bij wat we de komende tijd te doen hebben binnen het Deltaprogramma en hoe we dat gezamenlijk kunnen aanpakken. Dus hoe we regionaal en landelijk samen kunnen werken. Dit soort sessies helpen heel erg om elkaar te vinden en verbindingen te maken.” Tommy Bolleboom. WVL.
“Ik laat zien wat het Deltaprogramma Rijnmond Drechtsteden inhoudt en wat Rijkswaterstaat binnen dit programma doet. We zijn hier vandaag om van elkaar te leren en te kijken waar we elkaar kunnen vinden en verbinding kunnen maken.” Pim Neefjes. WNZ.
“Het is heel belangrijk om goed met elkaar te communiceren. Op deze manier kunnen we een gezamenlijk gedragen programma creëren waarmee we onze doelstellingen halen. Je moet weten wat anderen doen en hoe dat gaat. Het is goed om te investeren in het ontmoeten van mensen zodat we in de toekomst snel contact kunnen maken en elkaar weten te vinden.” Peter Omvlee. ZN.
12
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
13
Vrijdag, 22 september 2017
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
04
Verbinding is het sleutelwoord W
im Kuijken aan het woord. “Het nationale Deltaprogramma is opgebouwd uit elementen waarbij verschillende partijen een rol spelen. We doen een poging om met elkaar de puzzel te leggen en voortgang te boeken. Verbinding is daarbij het sleutelwoord. Rijkswaterstaat speelt hierin een belangrijke rol en maakt verbinding mogelijk tussen lokaal, regionaal en nationaal niveau.
14
Want juist het geheel is belangrijk.” “Binnen het Deltaprogramma hebben we voor een adaptieve strategie gekozen, waarbij we ons laten ondersteunen door meten, weten en handelen. Door deze werkwijze kunnen we onze koers bijstellen als dat nodig is. Verschillende scenario’s bieden antwoord op actuele omstandigheden.”
“Het regenpatroon verandert significant. Stel de zeespiegel stijgt sneller dan verwacht, dan moet je uit verschillende scenario’s kunnen kiezen. Dat is het mooie van dit programma en de aanpak. Het is een lange termijn project dat niet in beton is gegoten. Het heeft als doel ons land te beschermen tegen veranderde weersomstandigheden. Rijkswaterstaat speelt daarin een grote rol.”
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
“Rijkswaterstaat maakt verbinding mogelijk tussen lokaal, regionaal en nationaal niveau.”
15
Vrijdag, 22 september 2017
05
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vier boodschappen aan de Deltacommissaris R
ijkswaterstaat ontwerpt waterkering IJmuiden “In 2016 werd een groepje jonge ingenieurs gevraagd om te kijken naar de dijkversterking in IJmuiden. Het dijktraject moest aan de norm voldoen, terwijl er wat kustwerken bij zaten die de derde toetsingsronde maar net doorkwamen. Een hele opgave. Het bleek dat er door slim te schuiven in de faalkansbegroting, voordeel bereikt kon worden. De pilot die we in IJmuiden deden, heeft geleid tot de oprichting van een ontwerpbureau: RWS ontwerpt. Om goed opdrachtgever te kunnen zijn, moet je snappen en ervaren welke kennis en werkzaamheden nodig zijn. Daarom zijn we binnen RWS ontwerpt nu met een team Rijkswaterstaters bezig met het beoordelen van de kustwerken met de nieuwe norm. Door dit project serieus aan te pakken, wordt er expliciet geïnvesteerd in leren en ontwikkelen. De collega’s die binnen het ontwerpbureau samenwerken hebben verschillende kennis in huis en komen vanuit verschillende afdelingen. Door een integrale opgave aan te pakken, breng je verschillende denkwijzen samen. Hiermee weten de werknemers ook dat hoewel ze bezig zijn met hun eigen project, ze – vanwege de verschillende afdelingen die deelnemen – onderdeel zijn van een groter geheel. Er wordt gestimuleerd dat je langer kijkt dan je projectneus lang is.” Stefan van den Berg 16
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Klimaatbestendige netwerken versus DP ruimtelijke adaptatie Joke Schalk en Angela Vlaar “Wat betekent het nieuwe Deltaplan voor Rijkswaterstaat? We zien steeds vaker dat hoosbuien voor wateroverlast zorgen op snelwegen. Wat zijn de effecten van wateroverlast, hitte en droogte voor onze wegen en bruggen? We moeten alle kwetsbaarheden in kaart brengen en de kennis die in verschillende domeinen zit bundelen. Goed om een stresstest op de netwerken die Rijkswaterstaat beheert los te laten om te zien hoe we er voor staan. Dat zal gaan gebeuren door het uitvoeren van een praktijkgericht onderzoeksprogramma, waarin nieuwe inzichten en kansrijke maatregelen direct bij projecten gecheckt en beproefd worden.Per regio worden zo de kwetsbaarheden van onze netwerken in kaart gebracht, zodat we in 2020 een goed beeld hebben wat eraan gedaan moet worden. Om dit doel in 2020 te
bereiken, zullen de stresstesten in 2018 uitgevoerd moeten worden en moeten de kwetsbaarheden in 2019 in beeld zijn. Dit wordt nog een hele uitdaging. Het is niet zo zeer een kwestie van capaciteit, maar vooral het feit dat de verschillende stappen in onderzoek en beproeven niet parallel, maar alleen achter elkaar doorlopen kunnen worden.”
Vrijdag, 22 september 2017
praktijk leren; toetsen of het klopt wat we uitvinden. Om in de toekomst voldoende zoetwater te hebben, moeten we dingen niet hetzelfde blijven doen omdat ze nu werken, maar breder denken. Het is te belangrijk om hierin stil te blijven staan.” Verhaal van de Rivier Carina Verbeek
“We hebben een verhaal van de rivier ontwikkeld dat gaat over de werking van het riviersysteem. Het is “In je eentje kun je geen linedance een leidraad voor Rijkswaterstaat als uitvoeren, daar heb je ook anderen systeemverantwoordelijke, maar ook voor voor nodig. Zoetwater is typisch een onze partners. Het verhaal van de rivier dossier wat je niet sectoraal kunt is vooral een verhaal over sediment, de aanpakken of uitvoeren. Dit vraagt per huishouding hiervan is verstoord. regio om nauwe afstemming tussen Er komt weinig meer over vanuit het beheerders en de vele stakeholders. buitenland. Rivieren komen dieper te Dit zie je ook terug bij het programma liggen, waardoor er problemen kunnen Slim watermanagement; je beheerst en ontstaan met de scheepvaart. Dit vraagt optimaliseert de waterhuishouding niet om een samenhangende aanpak van langer voor je eigen gebied, maar werkt de rivieren in het Deltaprogramma, met samen met waterschappen aan een slimme oog voor de diverse functies waarin ons verdeling van capaciteit. En daarvan in de rivierensysteem voorziet.” Rijkswaterstaat werkt aan zoetwater Ellen Van Mulligen
17
Vrijdag, 22 september 2017
06
Ontmoeting bij de boom Durk Riedstra, WVL en Mark Bruinsma, WVL ontmoetten elkaar bij de themaboom: Nationaal Deltamodel. “We zijn directe collega’s, maar spreken elkaar bijna niet. We werken allebei op verschillende onderwerpen die veel raakvlakken hebben. Iedereen is altijd onderweg en ergens anders. Dat heeft voor- en nadelen. Het is belangrijk elkaar te ontmoeten en verbindingen te maken tussen verschillende afdelingen. Als je weet wat er speelt en wie er met wat bezig is, dan ga je samen stapje voor stapje vooruit.”
“Deze boom bindt ons. We vertellen elkaar waar we mee bezig zijn.” Mardy Treurniet, ON en Kirsten Anna van Dijk, WVL ontmoetten elkaar bij de themaboom: Slim watermanagement. “Deze boom bindt ons. We vertellen elkaar waar we mee bezig zijn. Er gebeurt zo veel binnen het Deltaprogramma, dat het erg versnipperd is. Door versnippering gaat er slagkracht verloren. Als je samen onder één paraplu gaat staan, heb je meer body en kun je meer bereiken.”
18
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
“Rivieren trekken zich nergens iets van aan, wij hebben er ook geen Jos: “Hartstikke goed dat Rijkswaterstaat als beheerder en invloed op. Dit moet altijd in het achterhoofd gehouden worden.” kennisautoriteit dit verhaal van de rivier hebben opgesteld. Weet dat 5 jaar geleden er binnen het Deltaprogramma ook al eens een Carina: “Hoewel de nadruk tijdens de pitch over de rivieren lag soortgelijke poging gedaan is wat bekendstaat als het verhaal op sediment, zijn hydraulische knelpunten ook belangrijk om van de Maas. Dit klopt echter niet, want dat gaat ook over andere te bekijken. Juist Rijkswaterstaat zou alles moeten doen om de rivieren zoals de Rijn.” doorstroming van de rivier zo goed mogelijk te laten lopen. De pieken moeten eruit.” Carina Verbeek, WVL, Jos van Alphen, DC en Rien van Zetten, GPO ontmoetten elkaar bij de themaboom: Het verhaal van de rivieren.
19
Vrijdag, 22 september 2017
07
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Open space: welke koers heeft Rijkswaterstaat nodig?
20
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
W
aar werkt het Deltaprogramma naar toe, wat zou de koers en bijdrage van Rijkswaterstaat daarbij moeten zijn? Er is een brede behoefte om verschillende opgaven en ideeën met elkaar te bespreken. Deze community vertegenwoordigt tenslotte de ogen en oren van Rijkswaterstaat in het Deltaprogramma. In de aanloop naar en tijdens deze LEF sessie is deze behoefte opgehaald. ’s Middags is een Open Space sessie belegd, waarin de deelnemers zelf bepalen welke thema’s er besproken worden, en wie waarin bijdraagt. Er kan direct geanticipeerd worden op de levendige discussie met de Deltacommissaris en de gesprekken onder de boom. Door middel van een online tool wordt direct
Vrijdag, 22 september 2017
zichtbaar wat er bij de deelnemers speelt, welke punten extra aandacht verdienen en waar de onduidelijkheden liggen. De best beoordeelde onderwerpen worden uitgekozen om in groepen uitgebreider over te discussiëren: 1 De ambitie van Rijkswaterstaat in het Deltaprogramma 2 Ruimtelijke adaptatie en klimaatverandering vraagt om een integrale benadering 3 Elkaar vinden en beter benutten binnen de DP-community 4 Laag 3 Crisismanagement: waar is de samenhang met laag 1 en 2 van waterveiligheid? Wat zijn raakvlakken met Ruimtelijke Adaptatie?
21
Vrijdag, 22 september 2017
1 Wat is eigenlijk de ambitie van Rijkswaterstaat?
Er is grote verdeeldheid over wat nu precies de ambitie is van Rijkswaterstaat. Dit wordt al duidelijk tijdens de vragenronde bij de speech van Wim Kuijken. Terwijl een deel van de deelnemers op zoek is naar de ambitie van Rijkswaterstaat, geeft de rest aan dat ambitie niet nodig is. “Je moet gewoon dat wat je doet, goed doen.” Gedurende discussie blijkt dat het merendeel vindt dat Rijkswaterstaat te klein denkt. Maar wat moet er gebeuren om uit deze mindset te komen?
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
“We faciliteren heel veel, maar we zijn niet een partij die ook richting geeft. De drang daarvoor komt uit partijen in het gebied. We hebben daar zelf geen duidelijke smoel in.” “We moeten integraal denken.” “Zet jezelf steviger neer als beheerder. Eis die rol op en pak de rol die van jezelf verwacht wordt.” “Rijkswaterstaat is een olifant die zichzelf probeert te verstoppen.” “Als je Rijkswaterstaat ziet als een uitvoeringsorganisatie, dan is er niet veel ruimte meer voor ambitie.”
22
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
“Wat willen we, wat zijn de kaders die we weergeven?” 23
Vrijdag, 22 september 2017
“Rijkswaterstaat is een veelkoppig monster zonder lijf. Het is totaal ongecoördineerd.”
24
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
2 Hoe zorgen
we ervoor dat we problemen als overstromingen, droogte, hitte en wateroverlast integraal benaderen? Het meest gekozen onderwerp van de stemronde. Ruimtelijke adaptatie raakt direct de fysieke inrichting van ons land, en is daarmee een integrale opgave waar verschillende functies en behoeften van tal van stakeholders bijeen komen. Tijdens de discussie wordt duidelijk dat samenwerken en verbinden binnen Rijkswaterstaat maar vooral ook met onze partners cruciaal is voor een succesvolle aanpak. Dit thema raakt alle kennis-, beheer- en uitvoeringsdomeinen van Rijkswaterstaat, maar komt ook op alle schaalniveaus (lokaal, regionaal en nationaal) naar voren. Dit nieuwe onderwerp vraagt dus de nodige aandacht en hulp van onze community.
Vrijdag, 22 september 2017
“Rijkswaterstaat kan door kennis het regionale met het landelijke verbinden.” “Er is een grote personele wisseling geweest waardoor niet iedereen weet wat er in het verleden allemaal is gebeurd in het programma.” “Als je nu iets ontwerpt, dan moet je het robuust ontwerpen. Je moet zo vroeg mogelijk in het ontwerpproces meedenken. Het moet een maatschappelijk doel dienen.” “Hoe kun je klimaatbestendig ontwerpen?” “Kan er nog scheepvaart plaatsvinden als het klimaat toeslaat?” 25
Vrijdag, 22 september 2017
3 Hoe kunnen
we elkaar beter vinden binnen de community? De Deltaplannen binnen het Deltaprogramma verschillen in fase van uitvoering, en verschillen per regio qua omvang en opgave. Nu meer projecten in uitvoering zijn, is er minder focus op de samenhang. Omdat er veel partijen en collega’s actief zijn binnen het Deltaprogramma in een veelheid aan overlegstructuren, is er een gebrek aan overzicht. Eén van de oplossingen die geopperd wordt, is om samenhang en inzicht te vergroten door het opstellen van een mindmap. Deze mindmap biedt overzicht op verschillende niveaus, binnen de drie thema’s van het DP, en de acht gebieden. In welke rol(len) is Rijkswaterstaat betrokken? Door informatie, kennis en personen in de mindmap hieraan te koppelen, wordt sneller onderkend waar kansen en bedreigingen liggen, en de juiste collega’s betrokken en geïnformeerd.
26
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
“Het doel van een mindmap of overzicht is dat je snel je weg vindt binnen de organisatie.” “Het Deltaprogramma is na de deltabeslissingen een beetje ingekakt, mensen zijn afwachtend.” “Verschillende thema’s zien dingen anders, wat voor de één een kans is, zou voor de ander gezien kunnen worden als een risico.” “De mindmap moet extra informatie over de verschillende thema’s bevat, zodat mensen kansen of bedreigingen voor elkaar kunnen herkennen.”
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
27
Vrijdag, 22 september 2017
“Aanpak ruimtelijke adaptatie en crisismanagement willen we graag beter verbinden. Begin met het thema wateroverlast. Aanpak kan elkaar versterken.�
28
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
4 Hoe zit het met
crisismanagement binnen het Deltaprogramma? De ervaring leert dat er weinig tot geen interactie is tussen de drie lagen van Waterveiligheid; bij ontwerpopgave van afgetoetste keringen (laag 1) wordt niet gekeken naar kansen voor ruimtelijke Inrichting (laag 2) en evacuatie- en crisismanagement (laag 3). De aanpak Ruimtelijke Adaptatie biedt een kans om de ruimtelijke inrichting en crisismanagement te verbinden. Maar het is ook een zorg. Te vaak heerst de veronderstelling dat de Veiligheidsregio de grote regelaar is in tijden van crisis, en alle problemen wel oplost.Maar de haalbaarheid wordt niet gezamenlijk vastgesteld, en er zijn maar zeer beperkte (in de praktijk onvoldoende) middelen voor beschikbaar gesteld. Crisismanagement vraagt ook om een integrale aanpak en goede samenwerking tussen partners in het Deltaprogramma.
Vrijdag, 22 september 2017
“Er moet bij het bouwen van wegen gedacht worden aan de veiligheid bij een eventuele crisis.” “Ervaring leert ons dat er geen interactie is tussen ruimtelijke inrichting en adaptie & crisismanagament.” “Er zou een extra vierde laag gecreëerd moeten worden die gaat over zelfredzaamheid: hoe mensen elkaar kunnen helpenbij evacuaties.” “Stresstesten focussen zich op hoosbuien, niet overstromingen. Er is ook niet één oplossing voor overstromingen, het verschilt per regio.”
29
Vrijdag, 22 september 2017
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
08
Roeland Allewijn blikt terug R
oeland Allewijn blikt terug op de dag: “Rijkswaterstaat heeft een grote verbindende kracht. Wij hebben onwijs veel kennis in huis en brengen zaken bij elkaar. Beleidsontwikkeling en uitvoering kunnen elkaar versterken. We moeten ook beseffen dat we verschillende rollen vertolken en landsdekkend aangesproken worden als betrouwbare partner. Die partner willen we ook graag zijn, en dat vraagt een heldere koers en een community die elkaar opzoekt en samenhang creëert. Ik ben blij dat we met deze dag in het LEF een boost hebben gegeven aan onze community, en herhaal de oproep van de Deltacommissaris; wat mij betreft volgend jaar weer bij elkaar komen rondom het nieuwe Deltaprogramma met Prinsjesdag” “We hebben vandaag ook hard gewerkt; ik heb veel input en signalen gehoord, waar we gezamenlijk mee aan de slag gaan. Aan Marko Ludeking en zijn team om binnen het Ronde Tafel
30
Overleg de juiste vervolgstappen te agenderen. Deze dag heeft mij ook wel aan het denken gezet; wat betekent ruimtelijke adaptatie eigenlijk? Hoe werkt dat door? We moeten daar goed naar kijken en ook tijdig de juiste kaders scheppen om passende maatregelen te treffen. Ik heb er tegelijkertijd alle vertrouwen in dat we met onze aanpak Klimaatbestendige Netwerken hier de komende jaren een antwoord op kunnen geven.” “Tenslotte een oproep aan ons allen, die me onlangs werd toe vertrouwd in één van de stuurgroepen van het Deltaprogramma. We mogen best een ambitie hebben en deze ook uitspreken: het Deltaprogramma is een partnership met een uitdagende opgave die nauwe samenwerking en afstemming vraagt, maar wees nou niet de olifant die zichzelf probeert te verstoppen. Pak je rol en draag onze koers en ambitie uit. Tot volgend jaar.”
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
“Het is belangrijk dat hierover binnen de groepsraad gesprekken worden gevoerd. Dit gaat alle diensten en processen binnen de Rijkswaterstaat aan.”
Theo van de Gazelle ontvangt als plaatsvervangend DG de opbrengst van deze LEF-sessie uit handen van programmamanager Marko Ludeking. Marko: “Ik ben een half jaar geleden als programmamanager begonnen en voer sindsdien vooral gesprekken met collega’s over verwachtingen en behoefte die we gezamenlijk voelen om een heldere koers en bijdrage vanuit Rijkswaterstaat te leveren aan het Deltaprogramma. Het is zowel leuk als uitdagend om deze verwachtingen en behoefte neer te zetten als drager voor alle collega’s actief in het Deltaprogramma. En dat valt nog niet mee met de diversiteit aan projecten en collega’s actief in het Deltaprogramma. Deze dag geeft mij een boost om samen met de community aan de slag te gaan. Het agenderen van onze koers
binnen het Deltaprogramma is wat mij betreft een noodzakelijke stap en ik ben blij dat de groepsraad deze behoefte ook voelt. Theo: “Ik vind het hartstikke leuk en belangrijk om het resultaat van een dag hard werken te mogen ontvangen namens de groepsraad. Het Deltaprogramma is een ongelofelijk groot en belangrijk programma, waarin Rijkswaterstaat een prominente rol vertolkt. Ik ben blij met de inzet en het kennisniveau waarmee Rijkswaterstaat bijdraagt aan de Deltaplannen waterveiligheid, zoetwater en ruimtelijke adaptatie. Het raakt veel van onze processen en regio’s, dus het is belangrijk dat hier binnen de groepsraad goed over gesproken wordt. Ik deel deze Deltanieuws graag met mijn collega’s en zie uit naar de publicatie van de rest.”
31
Vrijdag, 22 september 2017
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
09
Onze collega’s aan het woord
“Ik ben in januari bij Rijkswaterstaat begonnen met werken. Ik werk aan slim watermanagement en de beoordeling van de waterkeringen. Voor vandaag, wist ik niet dat deze onderwerpen onder de paraplu van het Deltaprogramma vallen. Dankzij deze bijeenkomst zie ik het geheel beter en weet ik niet alleen welk stukje wat betekent, maar heb ik een beter overzicht van het programma. Het is goed om te zien wie zich met wat bezighoudt.”
“We zitten nu in de uitvoerende fase van het programma. Het gevaar is dat je je alleen gaat focussen op het stukje dat je moet doen en de dwarsverbanden mist. Het is makkelijk je vooral bezig te houden met de waan van de dag. Daarom is het interessant om te horen hoe anderen hiermee omgaan. De rol van Rijkswaterstaat als uitvoeringsorganisatie is belangrijk. We kunnen hier allemaal wat in betekenen.”
Cristel de Zwaan. WNN .
Ton de Vrieze. MN.
“Ik ben op landelijk niveau bezig met klimaatbestendige netwerken in relatie met het programma Ruimtelijke Adaptatie. Ik heb vandaag mensen ontmoet die op lokaal en regionaal niveau bezig zijn met hetzelfde programma. Ze kwamen met nieuwe ideeën om verbindingen te maken. Deze dag heeft voor duidelijkheid gezorgd. Ik vond het opvallend leuk.” Evrim Akar. WVL.
32
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
33
Vrijdag, 22 september 2017
10 Delta in beeld
34
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
Vrijdag, 22 september 2017
35
Vrijdag, 22 september 2017
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
11
Top 10 inzichten uit LEF sessie Rijkswaterstaat werkt samen aan het Deltaprogramma 1. Onderdeel van een groter geheel
3. Denken in kansen
“Je kan denken in risico’s en denken in kansen. Wat mij betreft is het missen van een kans, gewoon een risico. De kunst “De Rijkswaterstaat organisatie beseft vaak onvoldoende van een adaptieve aanpak binnen het Deltaprogramma is dat ons werk onderdeel is van een groter geheel: het zorgt vroegtijdig signalen onderkennen en slim meekoppelen met voor het robuust inrichten van Nederland met het oog op een opgave die al in gang is gezet. Dit vraagt om een flexibele klimaatverandering en toenemende risico’s. Mogelijke acties aanpak en mensen met oog voor nieuwe inzichten en signalen in het kader van coördinatie inzet Deltaprogramma: agenderen uit de samenleving ” samenwerking en gezamenlijk belang op een hoger niveau, en praktisch aandacht geven door ‘gewoon’ te noemen in communicatie.”
2. Wat is het Deltaprogramma? Community-gevoel versterken en verbinden door branding
“Zorg voor branding van Deltaprogramma in de uitvoeringsfase, waarbij de focus automatisch verschuift naar het project zelf en de lokale opgave. Rijkswaterstaat verbindt de lokale, regionale en landelijke opgaven in het Deltaprogramma, wat versterkt wordt door de verscheidenheid te benadrukken en uit te dragen dat veel regulier werk onderdeel is van grote geheel wat Deltaprogramma nastreeft. Dit uitdragen binnen én buiten RWS.”
36
4. Rijkswaterstaat mag haar positie als beheerder van het riviersysteem stevig uitdragen “In het Deltaprogramma werken alle partners gezamenlijk aan de (lange termijn) ambitie voor de rivieren. Binnen die samenwerking is ook ruimte voor kaders vanuit je rol als beheerder van het riviersysteem, en deze rol mag Rijkswaterstaat best stevig neerzetten. Wij hebben kennis van het riviersysteem en dragen met het verhaal van de rivier uit van het riviersysteem nodig heeft. Vanuit die rol als kennisautoriteit mag je dan ook beste uitdragen dat rivierverruiming goed is voor het riviersysteem, zonder andere functies direct te schaden.”
DELTANIEUWS, de koers en verbinding
5. Een kwestie van durven
“Het Deltaprogramma is een integrale opgave met een lange termijn ambitie, waarin we signaleren en anticiperen. Rijkswaterstaat is als kennisautoriteit nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van het Deltaprogramma. Deze kennis heeft de organisatie nog steeds in huis. Benut deze kennis en durf bij de uitvoering van opgave breder en integraler te kijken. Bijvoorbeeld als het gaat over het rivierengebied, je vinger op te steken en te zeggen: we moeten dit integraal bekijken en ook de scheepvaart erbij betrekken.”
6. Sturen is de grootste uitdaging
“Reageren op plannen van derden is in je rol als beheerder al lastig, maar sturen en koers houden binnen het Deltaprogramma is de grootste de uitdaging. Vanuit ons overzicht en de betrokken bij alle Deltaplannen en voorkeurstrategieën per regio, kunnen wij een goed samenhangend pakket aan maatregelen maken. Onze unieke rol en kennispositie in het Deltaprogramma maakt het mogelijk om maatregelen toe te voegen. Hiervoor is durf en een koers als helder kader nodig.”
7. Durf eigenaar te zijn
“Durf eigenaar te zijn, wees niet te bescheiden. Als beheerder en kennisautoriteit weet je wat jouw netwerken en het grotere geheel vraagt. Hiermee kom je meer in de lead en is het mogelijkheid om kansen tijdig te agenderen en verbinden. Dit geeft meer energie en heeft meer effect dan te schermen met kaders wat niet mogelijk is. Wat als de rivier een snelweg was, welke rol nam Rijkswaterstaat dan op zich?”
Vrijdag, 22 september 2017
8. Inzet van mensen en kennis bij Ruimtelijke Adaptie
“Een aantal collega’s binnen onze community bezit waardevolle kennis over de totstandkoming van het Deltaprogramma, en kan kennis en kunde verbinden aan het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Benut de ervaring vanuit waterveiligheid en crisismanagement, en de kennis van je beheerorganisatie.”
9. Klimaatbestendig te werk gaan
“Het Deltaprogramma heeft een lange termijn ambitie. Dit vraagt om ingrijpende maatregelen en een lange adem. Het is zaak op tijd te beginnen met klimaatbestendig te werk gaan, denk aan de huidige transitie omtrent energiegebruik. Het areaal van Rijkswaterstaat kan en zal een belangrijke rol gaan vervullen in de energievoorziening van Nederland.”
10. Inventariseer, signaleer, agendeer !
“Deze community heeft een enorm potentieel. Ga aan de slag met het inventariseren van kansen en initiatieven, signaleer nieuwe inzichten en trends vanuit je rol als verbinder op landelijk niveau, agendeer succesvolle toepassingen en bij welke initiatieven in de regio Rijkswaterstaat zou kunnen aansluiten.” 37
Colofon Vormgeving & Fotografie: Visuele Notulen 085 303 8414 www.visuelenotulen.nl
Bedankt voor jullie bijdrage en tot de volgende keer