SamenwerkingsTOP 28 november 2013
1
2
Inhoud
Opening & Introductie 4 Spel als samenwerking: Workshops • Samenwerking ten behoeve van marktintroductie 10 • Innoveren in samenwerking met eindgebruikers 14 • Samenwerken in financiering en doorontwikkelen van innovaties 18 Van tekentafel tot realisatie
26
Groeien met clusters
28
Deelsessies • Users as designers • Public Private Partnerships; crossing the same bridge? • Samenwerking voor financiering en marktintroductie • Samenwerking in de fase van doorontwikkeling
30 32 34 36
Tegeltjeswijsheid 40 Colofon 44
3
“Stelt u zich eens voor dat u voor een rek met filmblikken staat. De scenes over samenwerking uit de films ziet u weer voor zich. Welk blik pakt u?�
4
Opening & Introductie
“Bij het woord samenwerking denken we al gauw aan tegeltjeswijsheid. Wij gaan hier op zoek naar de wijsheid achter het tegeltje.” Judtith de Bruijn Dagvoorzitter
5
“In samenwerking met de gebruiker besef je weer waarvoor je het doet. Zo was er een blinde vrouw, ze zag er prachtig uit, maar door het tikken van haar stok bleef zij op de eerste plaats blinde. Door onze innovatie werd zij op de eerste plaats weer als vrouw benaderd.� 6
7
Spel als samenwerking WORKSHOPS
8
9
Samenwerking ten behoeve van marktintroductie Marktintroductie: commercie op naaldhakken Picture this: Een bijeenkomst van internationale samenwerkingspartners over een project dat eenzaamheid onder ouderen wil aanpakken. De deur zwaait open, een Ierse vrouw loopt binnen, op naaldhakken en in een dikke nepbontjas. ‘Hereby I demand all the intellectual property of the
10
English versions of whatever we will make.’ Een keiharde onderhandeling, die uiteindelijk het proces van marktintroductie heeft verscherpt. Afspraken over het intellectuele eigendom van een product moeten in een vroeg stadium worden gemaakt. Maak commercie en financiën meteen bespreekbaar, anders krijg je een wanproduct.
“Een financiële overeenkomst kan je samenwerkingsverband op zijn kop zetten. Stel de financiën in een vroeg stadium aan de orde.”
11
“De meeste samenwerkingspartners wilden onze samenwerking structureel voortzetten, maar we voelden allemaal de aanwezigheid van een grote roze olifant die door niemand werd benoemd. Een rare gewaarwording.� 12
13
Innoveren in samenwerking met (eind)gebruikers Techneut in doktersjas Mike Dorst (Omale) vertelde wat er gebeurt als je eindgebruikers te laat betrekt bij een communicatiemiddel waarmee ouderen kunnen communiceren met hun kinderen. ‘We hadden de apparatuur ontwikkeld van achter het bureau. Toen we het product installeerden in het verzorgingshuis voor een test met honderd ouderen gebeurde er niets. De ouderen konden er niet mee overweg. Het product was veel te ingewikkeld. We hebben de vaardigheden van senioren toch wat 14
overschat. Daarnaast bleek een pilot met honderd mensen te groot.’ Dorst en zijn collega’s deden een stap terug en vroegen twintig ouderen wat ze van zo’n communicatiemiddel verwachten. We betrokken de kinderen er ook bij, omdat we merkten dat ouderen meer open stonden voor het product als hun kinderen er met ze over praten. Tijdens de ontwikkeling vroeg onze techneut steeds aan onze eindgebruikers: ‘Is dit wat u bedoelt?’
“Financiers sluiten niet noodzakelijk aan op de wensen van eindgebruikers. Neem de financiers dus mee in de ontwikkeling van je product”
“Ouderen en techniek gaan niet samen. Als de techniek niet werkt, kan het zo de prullenbak in.”
15
16
17
Samenwerking in financiering en doorontwikkeling van innovaties Financiering van innovaties: niet té gezellig graag! Te lief zijn voor de ander, het vooral gezellig willen houden… Een goede sfeer in de samenwerking is uiteraard belangrijk, maar laat dat het maken van heldere – en vooral zakelijke! – afspraken niet in de weg staan. Vaak kost het vinden van de juiste partners al zo veel energie, dat je al blij bent als iedereen zijn handtekening heeft
18
gezet. Terwijl je dan eigenlijk pas begint. Samenwerken betekent blijven investeren in de relatie. En: oog houden voor ieders eigen belang, maar dan wel afgezet tegen het gezamenlijke doel. Maak zakelijke afspraken over ieders concrete bijdrage aan dat doel. Anders wordt het te veel ‘samenwerking voor ons eigen’.
“Een hoogtepunt? Dat was toch het moment dat we het eens waren hoe we het zouden gaan aanpakken. Maar het heeft wel anderhalf jaar gekost om iedereen daarvoor om de tafel te krijgen.”
“Zeker met al die snelle ontwikkelingen is het lastig vooraf te weten welke zakelijke partners je nodig hebt. Wie kon een paar jaar geleden voorspellen dat iedereen zijn games op een tablet speelt?”
19
20
“Samenwerking is nooit een doel op zich, maar een middel om te komen tot een succesvolle marktintroductie.� 21
22
23
“Ik ben medisch technoloog en initiatiefnemer van MijnKlachtenAssistent.nl, een website om symptomen van lichamelijke problemen te checken. Ik hoop tips te krijgen voor een goed verdienmodel. En hoe je de juiste samenwerkingspartners vindt. Ik wil niet op mijn zolderkamer blijven zitten!” Bart Luijten MijnKlachtenAssistent.nl
“Dit is een ideale gelegenheid om te netwerken. Ik leer veel mensen kennen die raakvlakken hebben met ons werk op het gebied van medische compressiezorg.”
Cynthia von Meyenfeldt Meycare
24
“Wij ondersteunen overheden en zorg- en welzijnsorganisaties. Ik houd mij veel bezig met technologische innovaties. Ik wil graag horen hoe je meer en beter kunt samenwerken, zodat ik hier goed over kan adviseren.” Greet Kamminga CMO Flevoland
“Ik ben geïnteresseerd in IT-oplossingen voor levensbestendig wonen, vooral op het platteland. Vanmiddag wil ik graag inspiratie opdoen over dit onderwerp.”
Lourens Koomans Feniks Maatschappelijke Opbouw
25
Van tekentafel tot realisatie Henri Remmers
Projecten als CORPUS kun je alleen realiseren door middel van samenwerking. En samenwerking is op haar beurt gestoeld op goede communicatie. Als je met tientallen specialisten om de tafel gaat zitten om je project vorm te geven, komt het nooit van de grond. Het is belangrijk eerst helder op te schrijven wat je wil laten zien en hoe je die boodschap aan leken wil overbrengen. Daarna kun je in kleine kring brainstormen en pas op basis van dit traject je plan officieel lanceren. Ook daarna 26
blijft samenwerking belangrijk: bruggen slaan tussen wat jij wil en wat anderen willen en kunnen. Denk aan architecten, aannemers, de gemeente, kennisinstellingen en gebiedseigenaren. Maar ook aan partners die kunnen bijdragen aan jouw geloofwaardigheid en filosofie en voor wie jij op jouw beurt iets terug kunt doen. Voor Corpus waren dat bijvoorbeeld de Hartstichting en de Nierstichting. Tot op de dag van vandaag onderhoudt Corpus met hen een hechte band.
“Nederlanders zijn er goed in te mopperen op onze bureaucratische overheden. Maar: in Amerika duurt alles nog 2 à 3 keer zo lang!” 27
Groeien met clusters Bon Uijting
28
“Een samenwerking moet je organiseren, je moet niet denken dat het vanzelf komt. Hiervoor is regie nodig.” “Duurzaam innoveren is een complex proces.”
“Het vinden van partners is een puzzel. Je moet ze vinden op verschillende niveaus. Dus niet alleen op het niveau van de techniek, maar bijvoorbeeld ook op het niveau van de organisatie.”
“Zorg dat je elkaar zo goed vertrouwt, dat de rest vanzelf gaat.”
29
Users as Designers: Co-creatie van Waag Society Paulien Melis & Sabine E. Wildevuur
Waag Society ontwikkelde met drie Scandinavische partners iPad-games voor ouderen. De basis van deze spelen is het gebruik van (persoonlijke) foto’s om herinneringen en ervaringen met elkaar te delen. Dit versterkt de sociale verbondenheid. De app werd in nauwe samenwerking met de ouderen ontwikkeld. ‘Juist voor deze doelgroep is het belangrijk ze vanaf het begin te betrekken, omdat onze aannames over ouderen vaak niet kloppen. We begonnen met diepteinterviews. Drie tot vijf uur lang spraken we met senioren. Wie zijn ze? Hoe ziet hun sociale netwerk eruit? Welke levensthema’s zijn belangrijk voor ze? 30
Vervolgens hebben we een workshop georganiseerd, waarin ouderen met Legostenen moeilijke levensthema’s uitbeeldden. Dat werkte goed, want elke oudere kan bijvoorbeeld een Legopoppetje maken. Binnen een uur ging het over de dood, eenzaamheid en geldproblemen. Tijdens de derde sessie - knip- en plakwerk aan de tafel hebben we het concept verder verfijnd. De input uit deze testsessies hebben we gebruikt om een nieuwe slag te maken in het concept. De commerciële partners hebben we bij de concepten betrokken om de commerciële haalbaarheid te toetsen.’
“Spellen tegen eenzaamheid bij ouderen.” 31
Public private Partnerships; crossing the same bridge? Laura Creemers
32
“Doe vooral aan goed verwachtingenmanagement in de samenwerking tussen medische wetenschap en industrie. De academie is geen researchclub die je elk product kunt laten testen. En andersom: de industrie is niet de materialenboer die op afroep een paar handige spullen voor je maakt.� 33
Samenwerking voor financiering en marktintroductie Ronald Nanninga
Met de ABCDE-game van abcdeSIM kunnen artsen in opleiding, verpleegkundigen en huisartsen de verschillende onderdelen van de ABCDE-methode voor eerste hulp (Airway, Breathing, Circulation, Disability, Exposure) in een veilige virtuele omgeving trainen. De game is levensecht, doordat gebruik is gemaakt van een fysiologisch model. Hiervoor heeft abcde-SIM samengewerkt met onder andere het Erasmus MC, SBOH (werkgever van huisartsen in opleiding en specialisten ouderengeneeskunde
34
in opleiding) en de Universiteit Twente. Artsen bieden medische domeinkennis, abcde-SIM levert de technische omgeving om de game in te draaien. Partners voor wie het bedrijf de game ontwikkelt, zoals ziekenhuizen en huisartsen, zijn de initiĂŤle financier voor de technische realisatie van de game. Samenwerking met hen verloopt zonder onenigheid. Op een gegeven moment gaat de trein rijden en ontstaat ontzettend veel energie bij alle partijen. De opbrengst wordt gedeeld, zodat de cirkel blijft draaien.
“Serious gaming is geen spelletje.” 35
Samenwerking in de fase van doorontwikkeling Ivan Tanis
‘Houd iedereen in de ‘loop’ Een sensor die aangeeft wanneer incontinentiemateriaal ‘verzadigd’ is. Een uitkomst voor het comfort van verpleeghuisbewoners die zelf niet meer kunnen aangeven dat een nieuwe luier nodig is. Thuiswonende cliënten zouden door zo’n sensor mogelijk langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Een thuiszorgmedewerker of mantelzorger kan iemand dan tijdig komen helpen. Deze innovatie
36
is alleen kansrijk als je goed samenwerkt, aldus productontwikkelaar Ivan Tanis. ‘Brainstorm met eindgebruikers, mantelzorgers en thuiszorgmedewerkers. Wat zijn de problemen waar zij dagelijks mee te maken hebben bij incontinentie? En welke oplossingen zien zij? Blijf investeren in je relaties met deze mensen. Door resultaten terug te geven van de stappen die je zet, houd je iedereen in de loop.’
37
38
39
Wat is uw wijsheid op het tegeltje over samenwerken?
“Gemeenschappelijk belang is de basis.” L&A
“Samenwerkingspartners: je kan niet zonder maar ook vaak niet met…” Barbara
“Samenwerken is een werkwoord!” Maya
40
“Deel je UPS en DOWNS, zo kom je sneller verder.” Mark
“(Internationale) samenwerking is een must om als bedrijf te groeien” Clinical Graphics
“Zonder communicatie wordt samenwerken niets.” Richard
“Samenwerken aan één tegeltje… gewoon doen!” Co-creatie van Paul & Bart & Sanne
“Samenwerken is leren.” Simone
“Samenwerken door kruisbestuiving van gebruikers en technologie voor een goed bruikbaar product.” Sechmet
“Samen kom je hoger.” Dennis
“Samenwerken maakt het onmogelijke bereikbaar!” Leo
“Belang van de ander inzien en dan delen.” Mark
“Samenwerken zonder samen zweten, dan werk je toch alleen.” Bob & Antonio & Jos
“Goed samenwerken is als een spel met alleen maar winnaars.” Stijn
“Ook goed uit elkaar gaan is samenwerken.” Carla
“Samenwerken met zorg is zorgzaam samenwerken.”
“Samenwerken is gunnen.” Peter
Heico
“Make war, not love at the start of the project.” Rob
“Samenwerken is elkaar vertrouwen.” Mariska
“Samenwerken is echt werken.” Haks & Rogier
“Samenwerken doe je ‘alleen’ met elkaar.” A.
“Een goed netwerk neem samen de regie. Laten gebeuren!” Koby
“Grote hoeveelheid individuele kennis zorgt voor een krachtig geheel.” Bart
41
“Wat ik heb meegenomen is hoe belangrijk het is om in een pril stadium zaken te bespreken met je partners. Bijvoorbeeld hoe je je product gaat vermarkten. Het is goed om in het begin al commercieel te denken.” David Hidajatoellah Onderzoeker Netcliënten
“Als je met veel partners samenwerkt, kost het tijd om uit alle gesprekken een gemeenschappelijke wensenlijst te destilleren. Toch is het heel belangrijk hiermee te beginnen. Iedere partner werkt mee aan een project vanuit zijn eigen expertise. Mijn ervaring is dat het de samenwerking bevordert als je hiermee in een vroeg stadium rekening houdt.” Angela Langeveld Mieloo & Alexander
42
“Mijn grootste uitglijder bij samenwerken? Dat ik te goed van vertrouwen ben geweest. Met als gevolg dat niet alle partijen even veel inspanning leverden om tot een goed resultaat te komen. Nu maak ik hier goede afspraken over. En luister ik meer naar mijn intuïtie.” Jacquiline Rempt Remptation
“Als je een product of dienst bedenkt zonder met anderen te praten – niet met bestuurders, niet met mensen op de werkvloer en niet met de eindgebruiker – wordt je innovatie in de meeste gevallen niet geaccepteerd. Andere valkuilen? Denken dat je het allemaal zelf wel weet. En denken voor de ander.” Maya Fiolet Vrije Universiteit Amsterdam
43
Colofon Visuele Notulen
Teamcaptain Fotograaf Illustrator Illustrator Magazine Designer
- - - - -
Diederik Vrijhoef Mirjam Tonnaer Charlotte Porskamp Marijke Timmerman Michael Kluver
Tekstschrijver Tekstschrijver Tekstschrijver
- - -
Marc van Bijsterveldt Carolien Hovenier (EMMA Communicatie) Erika de Joode (EMMA Communicatie)
Web: www.visuelenotulen.nl Tel: +31 6 30 07 76 75 Mail: info@visuelenotulen.nl
44
Zorg voor innoveren 45
46