bijeenkomst:
Eenzaamheid in Amsterdam Zuid
Inhoud
Opening met Anja Machielse - 4 Interview Femke Roos-Meijer - 6 Interview Arjen de Heus - 10 Interview Thirza Bronner - 14 Interview Marijn van Ballegooijen - 16 Conclusie Werkgroep I - 20 Conclusie Werkgroep II - 28 Conclusie Werkgroep III - 34
Interview
2
3
Anja Machielse Opening van de avond
4
Voordat de werkgroepen van start gingen introduceerde Anja Machielse het thema met een korte presentatie. Hierin kwamen de volgende belangrijke punten naar voren. Sociale kwetsbaarheid • • •
Eenzaamheid: het netwerk voldoet niet aan iemands behoefte en is daardoor kwetsbaar (risicogroep). Contactarm: het (steun)netwerk is klein of eenzijdig en daar door kwetsbaar (risicogroep). Sociaal geïsoleerd: er is geen ondersteunend netwerk.
Tussentijdse conclusie • • •
Sociale relaties zijn belangrijker dan ooit, maar ook minder vanzelfsprekend. Een gebrek aan ondersteunende relaties vormt in onze samen- leving een ernstig risico. Probleem: sociale kwetsbaarheid is minder zichtbaar dan andere vormen van kwetsbaarheid.
Belangrijke punten.
5
Femke Roos-Meijer
(P v d A )
Voorzitter deelraad Zuid
Waarom vindt u het belangrijk dat deze avond is georganiseerd? “Ik ben blij dat deze avond georganiseerd is, want ik denk dat we nog te weinig van het thema eenzaamheid weten. Wat ik dan ook vooral hoop is dat het vanavond lukt om te informeren. Daarnaast vind ik het persoonlijk belangrijk om te inventariseren waar we als raad verandering in kunnen brengen en waar we meer op moeten letten. Binnen mijn functie als woordvoerder Welzijn en Buurtgericht werken kom ik regelmatig in aanraking met het thema eenzaamheid. Mensen die het moeilijk hebben bellen mij op. Wat ik dan belangrijk vind is om te luisteren en te kijken of ik raad kan geven met betrekking tot instanties die hen kunnen helpen. Als partij hebben wij voor deze mensen een speciaal telefoonnummer, waar zij met (hulp)vragen terecht kunnen. Daarnaast gaan we bijvoorbeeld langs in kerken, om met mensen te praten. Ik hoop dat wij vanavond naar huis gaan met een stukje bewustwording. Ik denk dat eenzaamheid vaak verborgen is. Als partij hebben wij onszelf dan ook als doel gesteld om het uit de verborgenheid te halen.�
6
Femke Roos-Meijer
7
8
“Ik heb er alle vertrouwen in dat deze avond aan zijn doel tegemoet zal komen.� Femke Roos-Meijer
9
Arjen de Heus
(V V D )
Waarom vindt u het belangrijk dat deze avond is georganiseerd? “Ik denk dat deze avond al veel eerder georganiseerd had mogen/ moeten worden. Dit stadsdeel staat te boek als rijk en dus gelukkig. Maar uit de GGD wijzer is gebleken dat 10.000 mensen hier eenzaam zijn. Dit is niet alleen een groot probleem voor henzelf, maar ook voor hun omgeving. Die kan namelijk niet altijd bijspringen, als eenzaamheid geconstateerd wordt. Eenzaamheid is naar mijn mening echt één van de ergste dingen die iemand kan overkomen. Ik ben naast raadslid tevens arts. Ik zie veel oudere patiënten. Deze leven vaak geïsoleerd. Als ze een been gebroken hebben, is er vaak niemand die voor ze kan zorgen. Een andere groep, die naar mijn inzien nog niet voldoende in beeld is, is de groep mensen van begin middelbare leeftijd, gescheiden en met weinig financiële ruimte. Ik denk dat het belangrijk is om meer bekendheid te geven aan het fenomeen eenzaamheid, er bestaat nu nog te veel verborgen eenzaamheid. In die aanpak is het belangrijk dat de mensen in het veld actiever betrokken worden bij het bestrijden van eenzaamheid. Misschien kunnen we samen een systeem bedenken, waardoor er altijd een back up is voor risciogroepen. Bijvoorbeeld een senioren buddy; in ieder geval een menselijke back up. Wat ik erg belangrijk vind voor mensen om te weten over eenzaamheid is dat het niet per definitie blijvend is.”
10
Arjen de Heus
11
12
Vlak voor aanvang
13
Thirza Bronner
(D66)
Waarom vindt u het belangrijk dat deze avond is georganiseerd? “Binnen ons stadsdeel is er een grote groep 75+ers. Zij zijn erg kwetsbaar. Ik vind het belangrijk dat er een verdiepingsslag plaats gaat vinden binnen het thema. Wij zijn nu bezig met een startnotitie “Zorg voor Zuid.” Deze gaat o.a. over de zorgvraag en het tegengaan van eenzaamheid. Ik vind het belangrijk dat we ons grondig laten informeren voor we over gaan tot het uitvoeringsbesluit. Zelf ben ik net een maand actief als raadslid. Ik ben woordvoerder op dit thema dus het heeft zeker mijn aandacht. Op dit moment ben ik dan ook bezig om rond de tafel te gaan met de belangrijkste instellingen die zich bezig houden met het bestrijden van eenzaamheid. Daarnaast zal ik op pad gaan om gesprekken te voeren met bewoners, over het aanpakken en bestrijden van eenzaamheid. Ik heb persoonlijk gemengde gevoelens over het voornemen om verplichte huisbezoeken in te voeren bij 75+ers. Er zullen mensen zijn die hier niet op zitten te wachten, maar ik denk ook wel dat we er veel mee kunnen ondervangen. Ik denk verder dat het belangrijk is om samen met zorginstellingen ook te kijken naar andere groepen, zoals mensen met psychiatrische problemen. Ik ben hier vanavond om een en ander bij te leren over signaleren en samenwerken. Ik hoop dan ook gevoed en geïnformeerd te worden.”
14
Thirza Bronner
15
Marijn van Ballegooijen
(PvdA)
Waarom vindt u het belangrijk dat deze avond is georganiseerd? “10.000 mensen binnen het stadsdeel Zuid zijn eenzaam. Niet alleen binnen ons stadsdeel maar ook binnen onze maatschappij is eenzaamheid heel ‘gewoon’. Er zijn echter op humanitair, economisch en maatschappelijk vlak redenen om iets aan eenzaamheid te doen. Zo weten we bijvoorbeeld dat mensen die ernstig eenzaam zijn vaker ziek zijn, zowel fysiek als mentaal. Vanuit de politieke partijen die vanavond aanwezig zijn, zijn de redenen om iets aan het verschijnsel eenzaamheid te willen doen misschien anders, maar de wil is unaniem. We willen gezamenlijk aanpakken, maar dat is in de praktijk wel erg lastig omdat er zoveel oorzaken zijn van eenzaamheid. Het komt onder alle groepen in de samenleving voor, maar wat het oplossen vooral bemoeilijkt is dat er een maatschappelijk taboe rust op eenzaamheid. Mensen geven niet snel aan zichzelf toe dat ze eenzaam zijn. Zij staan advies en bemoeienis van buitenaf dan ook niet altijd toe. De meeste mensen beleven hun eenzaamheid dus ook echt in eenzaamheid. Ik wil vanavond leren hoe het met eenzaamheid in het stadsdeel gesteld is. Verder hoop ik op een gezellige avond en ben ik benieuwd hoe we er nog beter aan kunnen werken.”
16
Marijn van Ballegooijen
17
“
18
“1/3 van de Amsterdammers is eenzaam.” Marijn van Ballegooijen
19
Conclusie Werkgroep I
“Zorg afstemmen met een digitaal prikbord”
20
Signalering en samenwerken De werkgroep gaat verder op de resultaten van de bijeenkomst van de eerstelijnszorg op 26 september 2012 in het huis van de wijk in Buitenveldert. Daarin is geconstateerd: • • • •
Binnen zorg en welzijn is er voldoende aanbod. Echter dit is niet altijd bekend en de afstemming kan beter. Verbeteren van bereikbaarheid en deskundigheid Loket Zorg en Samenleven. Bevorder dat ouderen zo lang mogelijk actief, gezond en veilig thuis kunnen blijven wonen en zelf de regie kunnen voeren. Faciliteer initiatieven als Stadsdorp Zuid, waarin modern na- buurschap wordt vormgegeven en bemiddeld wordt bij dienst- verlening.
In de werkgroep wordt dit beeld herkend. Ook is gesproken over wie nu nog niet bereikt wordt. Dat zijn mensen in verzorgingshuizen, zorgmijders, maar ook mensen die nog net hun hoofd boven water kunnen houden en weinig geld hebben. Het zijn zowel jonge als oude mensen, de nieuwe armen. Bij het tegen gaan van eenzaamheid is het belangrijk om bestaande structuren te verstevigen. Begeleiding naar bestaand aanbod is belangrijk, vooral via een warme overdracht. Soms is privacywetgeving daarbij een probleem. Aanbevelingen voor het stadsdeel zijn: • • •
Meer wijkgericht werken. Het stadsdeel kan faciliteren dat professionals elkaar kennen, maar moet zelf op tijd afstand nemen. Continu de praktijkassistent ouderenzorg (vanuit het nationaal programma ouderenzorg) met financiële steun van het stadsdeel.
21
22
“Via internet wo rdt een hele grote groep niet bereikt.� Bezoeker
23
“Wat zou het stadsdeel moeten doen om eenzaamheid te signaleren?� Norbert Broenink
24
“Het stadsdeel moet meer faciliteren en minder dicteren. Neem op het juiste moment gepaste afstand.� Bezoeker
25
26
27
Conclusie Werkgroep II Risicofactoren van eenzaamheid In de werkgroep is uitgebreid gesproken over de diverse risicofactoren van eenzaamheid en wat je er aan kan doen. Eenzame mensen dienen behoedzaam te worden benaderd: spreek hen niet aan op hun probleem, maar op hun wensen en capaciteiten. Dat geldt voor alle eenzame Amsterdammers, maar des te meer voor migranten: onder hen is eenzaamheid met schaamte omgeven door een sterke sociale controle in de eigen kring. Dat hoeft niet te leiden tot een categorale aanpak. Je kan bij de aanpak van eenzaamheid onder migranten kiezen voor het versterken van de eigen omgeving, maar ook om algemene organisaties breder toegankelijk te maken. Dit geldt ook voor mensen met psychiatrische problemen of met een verstandelijke beperking die eenzaam zijn. Zeker als het gaat om het voorkomen van eenzaamheid door middel van netwerkverbreding, is er geen reden om je op doelgroepen te richten. Netwerkverbreding is meer geschikt voor sociaal geïsoleerde mensen dan voor sterk vereenzaamde mensen en helpt vooral eenzaamheid voorkomen. De sterkst vereenzaamde mensen bereik je alleen door ze actief thuis op te zoeken en hen één-op-één contacten en coaching te bieden.
28
“Alles om me heen verandert”
29
30
“Ik weet zeker dat mijn buurman eenzaam is.” Bezoeker
31
32
33
Conclusie Werkgroep III Versterken van de eigen kracht Wat is er voor nodig om op eigen kracht in Zuid het netwerk te versterken? Één van de meest gehoorde antwoorden is: het organiseren en faciliteren van informele steun (o.a. vrijwilligers) dichtbij de burger in de wijken zelf via bewonersverenigingen en andere initiatieven die vanuit de wijk zelf ontplooid worden. Vrijwilligers hebben vaak meer tijd, zijn betrokken en kijken op een andere manier dan professionals naar de doelgroep en zijn over het algemeen zeer trouw. De doelgroep wordt benaderd vanuit het mens-zijn met de daarbij behorende warmte en luisterend oor. Diverse goede voorbeelden passeren de revue. Naast vrijwilligers zijn ook professionals nodig. Wel is ‘aanbod-gerichtheid’ van professionals een grote valkuil. Voor professionals en vrijwilligers is het van belang te leren naast de klant te staan en maatwerk te leveren. Bij sociaal isolement (ernstige vorm van eenzaamheid) is de inzet van betaalde hulpverleners in zorg en welzijn van essentieel belang. Deze mensen bereik je niet met het algemene collectieve aanbod. Belangrijker zijn goed luisteren, vertrouwen geven en van tijd tot tijd een warme hand op de schouder. In Amsterdam Zuid zijn zo’n 50 initiatieven gericht op eenzaamheid en sociaal isolement. Het veld is versnipperd en er is weinig overzicht. Voordeel is dat er mooie pareltjes kunnen ontstaan. Nadeel is ook dat het minder efficiënt is doordat iedereen zijn eigen netwerkcoach, eetgroep of telefoonlijn aan het uitvinden is.
34
Tijdens de bijeenkomst is intensief met elkaar hierover gesproken. Genoemd is dat het stadsdeel een belangrijke rol heeft om: • • • • • •
Voldoende informatie te geven over eenzaamheid en het aan- bod dat er is. Burgerinitiatieven te bevorderen (deze initiatieven worden bottum up georganiseerd en sluiten vaak beter aan bij de vragen en behoeften van burgers.) Netwerken aan elkaar te koppelen en de uitwisseling tussen betrokkenen te faciliteren. Samenwerking tussen de partijen te bevorderen (door heldere en gedifferentieerde opdrachten te geven, met resultaatafspraken gericht op proces te formuleren en de concurrentie te verminderen.) Laagdrempelige, professionele ontmoetingsvoorwaarden te scheppen. Te ondersteunen bij monitoring en evaluatie van initiatieven.
Het is belangrijk de kloof tussen burgers, vrijwilligers en professionals te dichten. Vrijwilligers kunnen een belangrijke rol spelen en een brug slaan tussen eenzame burgers en professionals. Dat is kwaliteit versterken.
35
“Over gezelligheid gesproken: de sfeer zit er goed in.� 36
Carla Kolner Carla Kolner
37
“Stel dat we over ee
wat zou er da
38
en jaar weer hier zitten,
an anders moeten zijn?�
39
Colofon Opdrachtgever Deelraad Stadsdeel Zuid www.zuid.amsterdam.nl Organisatie Josine Spier Delana ‘t Zand Filiz Alkan Norbert Broenink Carla Kolner Alwien Bogaart
Gemeente Amsterdam, Stadsdeel Zuid Gemeente Amsterdam, Stadsdeel Zuid Gemeente Amsterdam, Stadsdeel Zuid DSP-groep DSP-groep DSP-groep
www.dsp-groep.nl
Verslaglegging: Cre-Aid Michael Kluver Henk van der Velden Marijke Timmerman Kees Peerdeman Lotte Rensen Marleen Kuipers Diederik Vrijhoef
Magazine Designer Redacteur Illustrator Illustrator Tekstschrijver Fotograaf Teamcaptain
diederik.vrijhoef@cre-aid.nl tel: 06 300 77 675 www.cre-aid.nl
I breekijzer in innovatie I
een editie van:
18-10-2012 www.cre-aid.nl