Familieopstellingen

Mag liefde stromen...

de snelste weg naar de oplossing van ongrijpbare problemen Maries Ligtvoet

Familieopstellingen Maries Ligtvoet

Familieopstellingen de snelste weg naar de oplossing van ongrijpbare problemen 1e druk 2014 © 2014 Ynnergy ‘s-Hertogenbosch - Maries Ligtvoet www.ynnergy.nl Vormgeving cover & binnenwerk Creatief Planbureau, ’s-Hertogenbosch Foto cover achterkant Artografy, Oss Redactie Paulissimo, Eindhoven Drukwerk Publishers Services, Oss ISBN 978-94-91442-70-4 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever Uit privacy-overwegingen zijn alle namen uit de voorbeelden gefingeerd.

www.ynnergy.nl

Voor mijn allerliefsten: Jan, Maud, Freek, Pien en Mazzel dat zij een inspirerend leven mogen leiden voor en met zichzelf en met anderen

Vooraf Wat uit liefde gebeurt en door liefde in stand gehouden wordt, kan ook alleen door liefde worden opgelost Bert Hellinger

7

Over de auteur Voor u ligt Familieopstellingen, de snelste weg naar de oplossing van ongrijpbare problemen. ‘Mag liefde stromen’, het tweede boek van Maries Ligtvoet. Hierin beschrijft ze kort en bondig het wezen van familieopstellingen, ook wel systemisch werk genoemd: naar de kern en oplossing van problemen vanuit liefde. Diepgewortelde problemen bij mensen, gezinnen en organisaties ontstaan vreemdgenoeg vanuit liefde en kunnen ook alleen via die weg worden opgelost. Hoe kan energie weer gaan stromen?

Maries werkt al jaren - samen met haar partner - met veel passie en plezier met mensen die een beter leven willen en persoonlijk willen groeien. Als geen ander heeft zij een voelspriet om de kern van een probleem te lokaliseren. Daar brengt ze mensen op een liefdevolle wijze naar toe. Velen heeft ze al geholpen wezenlijk te veranderen en hun eigen potentieel te gaan leven. Liefde is daarbij het sleutelwoord.

Sinds twee jaar leidt ze ook andere mensenwerkers op - coaches, therapeuten, adviseurs, onderwijzers - in systemisch werk: een andere benaming voor familieopstellingen. Ze leert hen onder andere werken met systemische technieken en principes die grote verandering brengen in een mensenleven. Dit tweede boek schreef ze, evenals haar eerste, op haar geliefde vakantieplekken Sevilla, Malaga en Vlieland, omringd door zon, rust en ruimte.

9

Inhoud

Inleiding

1

Familieopstellingen: naar de kern van het probleem 16

1.1 1.2 1.3 1.4

2

Verschillende soorten opstellingen 22

2.1

2.2

2.3

2.4

Wat zijn familieopstellingen?

Hoe werken familieopstellingen?

De essentie van familieopstellingen Een goede opsteller herkennen

Flitsopstelling Voorbeeld 1 Vader vergeten Voorbeeld 2 Zichzelf vergeten Inzichtsopstelling Voorbeeld 1 Waar komt mijn onzekerheid vandaan?

Voorbeeld 2 Ik voel me overal verantwoordelijk voor Helende opstelling Voorbeeld 1 Niet volmondig ja kunnen zeggen tegen partner Voorbeeld 2 Emotionele en fysieke spanning voelen als iemand iets verwacht Intrapersoonlijke opstelling Voorbeeld 1 Vaak in conflict met jezelf Voorbeeld 2 Ziekenhuisopname baby die niet wil drinken

14

17 19 20 21

23 24 24 24 25 27 28 30 32 35 37 37

2.5

2.6

2.7

2.8

2.9

3

De drie natuurwetten binnen systemisch werk

4

Organisatieopstelling 38 Voorbeeld 1 Nieuwe opdrachten blijven uit 39 Voorbeeld 2 Inkomsten zijn beduidend lager 39 Voorbeeld 3 Dreiging van faillissement 40 Relatie- of gezinsopstelling 42 Voorbeeld 1 Twee partners kunnen elkaar niet vinden in hun relatie 42 Voorbeeld 2 Onrust in een gebroken gezin 43 Gezondheidsopstelling 47 Voorbeeld 1 Ernstige migraine 47 Voorbeeld 2 Vermoeidheidssyndroom 48 Opstelling voor dieren 49 Voorbeeld Ziek paard 49 Keuzeopstellingen voor huizen, banen en scholen 50

Juiste positie – Buitensluiting – Balans geven en nemen

52 55

De belangrijkste systemische principes 56

4.1

4.2

4.3

4.4

4.5

Het wetende veld 57 Ons onderbewustzijn 58 Buigen voor het lot 60 Voorbeeld 1 Het lot van mijn moeder loslaten 60 Voorbeeld 2 Altijd zware verantwoordelijkheid voelen 61 Aanmatigend gedrag 66 Magische liefde van het kind 70 Voorbeeld 1 Continu fysieke onrust 70 Voorbeeld 2 Anorexia 71 Voorbeeld 3 Boulimia 71

4.6 Onderscheiden van emoties 72 4.6.1 Het bestaan van primaire, secundaire

en tertiaire emoties 72

4.6.2 Primaire emoties 73

4.6.3 Secundaire emoties 76

4.6.4 Tertiaire emoties 76 4.7 Verstrikkingen 77 Voorbeeld Uit een burn-out stappen 78

4.8 Systemische rituelen 79

4.8.1 Rituele buiging 79

4.8.2 Teruggeven van een emotionele last 79

4.8.3 Rituele zinnen 80 4.9 Bewustzijnsontwikkeling 81

5 De mogelijkheden 84

5.1 Belemmerende patronen doorbreken voor individu,

gezin en organisatie 85

5.2 Opleiding voor coaches, therapeuten en andere

mensenwerkers 85

12

Literatuurlijst 88 Dankwoord 89

13

Inleiding

14

We zijn allemaal op zoek naar geluk. Dat zit gewoonweg in ons. Daarin gaan we onze eigen weg. Althans… dat denken we. Maar welk leven leid jij?

Echt dat van jezelf? En echt zoals jij dat wilt?

Onze ouders en onze grootouders gingen ons voor. Allemaal gingen ze hun weg in hun tijd met alles wat er op hun pad kwam. Wij zijn geboren als kinderen van onze ouders. Maar zijn wij wel vrij van waar we vandaan komen? Zijn wij vrij van onze geschiedenis?

“Wie zijn geschiedenis niet kent, is gedoemd het te herhalen” C. Wolf Je kunt wezenlijk veranderen, als je bewustzijn gaat ontwikkelen op jouw geschiedenis. Bewustzijn op dat wat van jou is en je dus mee mag nemen op je pad. En dat wat niet van jou is en je achter je mag laten in de geschiedenis.

Met grote dank aan Bert Hellinger, de grondlegger van de familieopstellingen, die ons deze bijzondere en bijzonder effectieve techniek aan de hand heeft gedaan. Hij zei het al: “Ieder woord dat gegeven wordt aan dit werk, doet het wezen ervan tekort”.

En hoewel een ervaring meer doet dan duizend woorden en tientallen ervaringen mensenlevens veranderen, heb ik toch dit boekje geschreven: een klein boekje over grote veranderingen in een mensenleven. In een notendop leg ik er de kern van de techniek en het wezen van familieopstellingen in uit. Tevens beschrijf ik allerlei voorbeelden van mensen die jou voorgingen. Je zult zien hoe efficiënt en effectief deze techniek is om diepe inzichten te krijgen. Je kunt je soms afvragen: waarom stroomt er geen energie? Waarom stroomt ’t gewoon niet bij mensen, bij kinderen, binnen relaties en organisaties? Je zult ontdekken dat er in zo’n geval iets aan de hand is in het systeem, het gezin, waartoe iemand behoort.

En belangrijker: dat je er wat aan kunt doen!

15

1

Familieopstellingen: naar de kern van het probleem

16

1.1 Wat zijn familieopstellingen?

De werking van familieopstellingen - ook wel systemisch werk genoemd, maar verder in het boek steeds aangeduid als familieopstellingen - is ontdekt door de Duitser Bert Hellinger. Deze therapeut en mensenwerker ontdekte in al zijn mensenwerk dat steeds dezelfde onderliggende dynamieken actief waren in een systeem waar problemen zich voordeden.

Met een systeem wordt een groep mensen bedoeld die bij elkaar hoort.

De techniek van familieopstellingen is misschien wel de meest effectieve en meest diepgaande techniek binnen coaching en therapie. Daar waar gewerkt wordt met mensen, relaties, kinderen en organisaties kan de techniek van familieopstellingen worden ingezet. Het is intussen zelfs niet meer weg te denken. De inzichten die ermee verkregen worden zijn diepgaand en treffend. Met deze techniek heb je, mits goed toegepast, een hele snelle oplossingsroute en toegang tot de kern van problemen.

Feitelijk gaat het om de techniek van de representatieve waarneming.

Met deze techniek hebben we toegang tot het onderbewustzijn. Wetenschappelijk is vastgesteld dat meer dan 90% van ons gedrag gestuurd wordt door ons onderbewustzijn. Geen wonder dat de methodiek van familieopstellingen met de dag aan populariteit wint. Want in een mum van tijd wordt duidelijk waar gedrag en emoties vandaan komen. Je krijgt antwoord op diepgaande vragen die van binnen spelen bij mensen, binnen relaties en binnen organisaties. Waarom stroomt de energie niet?

17

Waarom stroomt de liefde niet? Waarom gaat het niet goed? Waarom verkoopt een product niet? Waarom komt iemand in een burn-out terecht?

Werken met familieopstellingen geeft hele diepe inzichten met als doel beperkend gedrag wezenlijk en blijvend te veranderen. Ieder mens wil gelukkig zijn. Familieopstellingen maken je bewust waar jij wellicht onbewust aan vastzit of door geleid wordt. Je gaat bewustzijn ontwikkelen op datgene wat er echt aan de hand is en dat wat je geluk in de weg staat.

In ons leven lopen we aan tegen ons eigen gedrag en emoties. We doen dingen die we eigenlijk helemaal niet zouden willen doen, zowel in het werk als in de privé-situatie. Of we doen bepaalde dingen níet terwijl we die juist wél zouden willen doen. Dit soort gedrag is meestal verbonden met een bewuste maar vaker nog onbewuste loyaliteit aan de eigen familie.

Binnen familieopstellingen wordt dit gezien als een systeem.

Wij beseffen maar al te goed dat onze afkomst, onze achtergrond alles te maken heeft met de manier waarop we denken en doen. Maar als puntje bij paaltje komt - als er zich écht persoonlijke problemen aandienen - dan wordt die link vaak niet gelegd. We zoeken de oorzaak bij onszelf en vervallen nogal eens in zelfverwijt. Wanneer we niet in staat zijn ons gedrag wezenlijk te veranderen, accepteren we dat we nu eenmaal zo zijn en dat we er maar mee moeten leven. Door bewustzijn te gaan vergroten op dat wat er is, is wezenlijke verandering mogelijk. En de techniek van familieopstellingen is daarbij een enorm effectief bewustwordingsinstrument.

Bij familieopstellingen worden persoonlijke problemen juist in verband gebracht met de werkelijke oorzaak: de familie; het systeem van herkomst.

De klachten kunnen heel divers zijn: van sociale, emotionele, geestelijke tot lichamelijk van aard. Dankzij familieopstellingen kunnen wij ons gedrag wél veranderen, omdat wij hiermee doorzien wat de functie van ons gedrag was in de totale familiestructuur. Nu die structuur niet meer actueel is, zijn we pas in staat ons gedrag los te laten. Maar in de eerste plaats is inzicht nodig in wat er daadwerkelijk aan de hand is. De menselijke ziel mag en 18

zal daarbij geraakt worden. En als onze ziel zich laat raken, is er een begin gemaakt van persoonlijke groei. Daarna zijn er vaak enkel nog handvatten nodig om met nieuwverworven inzichten om te gaan. Met als effect, dat we de langverwachte rust in hoofd en hart weer terugvinden. En pas dan kunnen we echt ons eigen leven gaan leven.

De techniek van de representatieve waarneming, zoals dat bij familieopstellingen wordt toegepast, maakt het mogelijk om alles op te stellen waar een vraag over is. Dus ook als het een bedrijf of organisatie betreft.

Vandaar dat het ook daar steeds vaker toegepast wordt.

Opstellingenwerk is gericht op het laten stromen van de energie, op het laten stromen van de liefde. Bij organisatieopstellingen spreken we over de energie die mag stromen. Het leidt tot betere samenwerking, grotere loyaliteit en onderling vertrouwen.

1.2 Hoe werken familieopstellingen?

“Alle woorden doen afbreuk aan het wezen van familieopstellingen”, zo zei Bert Hellinger zelf al. Je moet het echt zelf meemaken en ervaren om te begrijpen wat er gebeurt.

Een familie- of organisatieopstelling werkt, zoals gezegd, met de techniek van de representatieve waarneming. Ze hebben meestal plaats in een groep. Hoewel je het ook individueel kunt doen, maar daarvan is het effect minder omdat er minder informatie vrijkomt. Een vraagsteller brengt zijn probleem in. Intuïtief kiest hij groepsleden uit, die tijdens de opstelling de rol van representant op zich nemen. Zij representeren, vertegenwoordigen familieleden of collega’s van hem. Ook andere zaken kunnen een plaats krijgen in de opstelling. Representanten kunnen bijvoorbeeld ook staan voor een emotie, huis, ziekte of product. De vraagsteller die het probleem inbrengt, zit in eerste instantie aan de kant en kijkt toe.

De representanten weten vrijwel niets van de vraagsteller. Zij kennen alleen een korte omschrijving van het probleem. De vraagsteller geeft de 19

representanten puur op gevoel een plaats in de ruimte. Dan gebeurt er iets opmerkelijks: alle representanten voelen de emoties en ‘plaats’ van degene die zij representeren. Zij hoeven daar niets voor te doen. Dit fenomeen is tot nu toe onverklaarbaar. Alles is energie; dat is hierbij het uitgangspunt.

Hellinger spreekt hier van ‘het wetende veld’. Alles is ‘geweten’.

Een familie- of organisatiegeweten wordt actief. Dat wat ‘geweten’ is, wordt zichtbaar. Alleen vanuit de kwantumfysica zou dit fenomeen ooit wetenschappelijk verklaard kunnen worden.

Degene die de familieopstelling begeleidt - de opsteller - neemt waar en voelt in. Hij stelt gerichte vragen aan de representanten en laat in alle rust het verhaal vanzelf ontstaan. Een verhaal waarin de onderliggende dynamiek van een systeem duidelijk wordt. Vervolgens kan hij de representanten zinnen laten uitspreken of hij laat de representanten handelingen uitvoeren. Hij voegt waar nodig elementen of personen toe die een rol in het probleem zouden kunnen spelen. Zo ontstaat inzicht in de aanwezige problemen en dynamieken.

1.3 De essentie van familieopstellingen Juist door het werken in een groep met meerdere personen - representanten - raak je de essentie van Hellingers familieopstellingen. Zo wordt namelijk gebruik gemaakt van de reacties, verhoudingen en onderliggende dynamieken tussen de verschillende leden van het systeem, gesymboliseerd door die representanten. Dit neemt niet weg dat de individuele opstelling met symbolen, playmobielpoppetjes, kussens of stoelen, niet zinvol zou zijn. Want ook dat is een mooi en doeltreffend instrument.

Hier mist echter de onderlinge dynamiek tussen de verschillende leden uit het systeem, die vaak net de kern van een probleem blootlegt.

20

1.4 Een goede opsteller herkennen Familieopstellingen, en daarmee familieopstellers, zijn de laatste dertig jaar als paddenstoelen uit de grond geschoten. Dat is niet zo gek als je je realiseert dat deze techniek van de representatieve waarneming een razendsnelle en effectieve route is naar diepe inzichten. Er is echter een groot verschil in soorten en niveau van opstellingenwerk. Omdat er geen keurmerk is voor opstellers, is het lastig een goĂŠde te herkennen. Je hebt pedagogen en psychologen die een volwaardige opleiding systemisch werk achter de rug hebben. Maar je hebt ook coaches die deze techniek al toepassen na het volgen van een tweedaagse cursus.

Maar kenmerkend voor een goede opsteller is zijn vermogen en vaardigheid om: 1 vertrouwen en veiligheid te creĂŤren tijdens een opstelling 2 de drie natuurwettenk te herkennen en toe te passen 3 oplossende, therapeutische zinnen toe te passen 4 scherpzinnig waar te nemen 5 te werken met wat representanten tonen in plaats van dit in te vullen Zelf een goede opsteller herkennen, is een kwestie van hem of haar ervaren en een kwestie van je onderbuikgevoel. En dat is natuurlijk subjectief.

Goede resultaten en aanbevelingen van anderen, kunnen je helpen bij je keuze. Gebruik in ieder geval je verstand en volg je hart.

k

Zie pagina 55

21

2

Verschillende soorten opstellingen

22

Omdat de zogenaamde individuele opstellingen niet de essentie van Hellingers familieopstellingen in zich dragen - zoals we al zagen - belichten we hier enkel de verschillende soorten familieopstellingen, waarbij altijd gewerkt wordt met meerdere mensen die als representant optreden.

De opstellingen verschillen in insteek en intensiteit en zijn voorzien van specifieke voorbeelden.

2.1 Flitsopstelling Een flitsopstelling is een familieopstelling waarin je al binnen een paar minuten, als het ware in een flits, te zien krijgt waar een probleem mee te maken heeft. De vraagsteller stelt op verzoek van de opsteller personen op en neemt zelf geen deel aan de opstelling. De vraagsteller kijkt, luistert en ervaart! Binnen een paar minuten al krijgt deze inzicht in welke richting hij moet denken met betrekking tot het probleem dat hij ervaart. Dit kan zelfs al gebeuren tijdens het opstellen van de representanten. De opstelling wordt afgebroken als de vraagsteller het inzicht heeft gekregen en gevoeld.

Dat kan soms al na enkele minuten het geval zijn. Een flitsopstelling is met name geschikt voor het stellen van een ‘diagnose’.

Voorbeeld 1 Vader vergeten Aan het begin van een opstelling vergeet Mark om zijn vader op te stellen.

Dit levert direct een inzicht op; we nemen alles letterlijk: deze man vergeet zijn vader. Het is daarom van belang om de relatie tussen hem en zijn 23

vader onder de loep te gaan nemen. Wat is er daar aan de hand?

Voorbeeld 2 Zichzelf vergeten Lucia, een vrouw van middelbare leeftijd zoekt een representant voor zichzelf en kan zichzelf niet vinden aan het begin van de opstelling.

Het levert direct het inzicht op - en ook hier weer nemen we alles letterlijk dat Lucia zichzelf niet kan vinden. Dat levert belangrijke informatie op aan het begin van een ontwikkelingstraject. Hoe is de relatie van Lucia met zichzelf?

2.2 Inzichtsopstelling Een inzichtsopstelling is een familieopstelling waarbij een diep inzicht verkregen wordt in een probleem. Het gaat daarmee dieper dan een flitsopstelling. Het probleem kan zich op verschillende vlakken afspelen.

De startvraag bij zo’n opstelling is meestal concreet geformuleerd: waar wil de vraagsteller een inzicht in? Hoe concreter de vraag, hoe helderder het inzicht is. Op vage vragen krijg je vage antwoorden.

Voordat je een inzichtsopstelling doet, krijg je een uitgebreide lijst met vragen om ruim voor de opstelling te beantwoorden. Daarin staan vragen over je eigen geschiedenis en die van je vader en moeder, opa’s en oma’s.

Er wordt gevraagd naar feiten en voorvallen in jouw familiegeschiedenis.

De antwoorden gebruikt de opsteller als achtergrondinformatie tijdens de opstellingen. Zaken die in het verleden gebeurd zijn, moeten hun plek krijgen. Overledenen moeten daarin ook hun plek krijgen. Ze willen gekend en erkend zijn. Ze mogen of moéten hun eigen plek in de geschiedenis krijgen. Op het moment dat hier te lichtzinnig mee omgegaan is, vaak uit onwetendheid, kan de geschiedenis zich gaan herhalen. Er is bijvoorbeeld iets ernstigs gebeurd in de familie en dat wordt onder het vloerkleed geveegd. Er wordt niet over gepraat. Dan is het er tenslotte 24

niet, zo wordt geredeneerd. Maar dat kan in latere generaties problemen opleveren.

We leven nu in een tijd waarin bewustzijnsontwikkeling volop ruimte krijgt.

Vandaar ook dat veel kinderen die in deze tijd geboren worden, zichtbaar maken wat verborgen was. Juist hooggevoelige kinderen, met alle etiketjes die ze maar opgeplakt krijgen, maken vaak zichtbaar wat aangekeken mag worden in de geschiedenis.

Voorbeeld 1 Waar komt mijn onzekerheid vandaan?

Astrid, een alleenstaande moeder stelt de vraag: “Waar komt mijn onzekerheid vandaan?”

We laten haar zichzelf, haar onzekerheid en haar ouders opstellen.

Ze stelt zichzelf op naast haar vader en moeder. Alle drie kijken ze naar ‘onzekerheid’. De vader geeft in de opstelling aan dat hij het allemaal maar onzin vindt. Hij wil de onzekerheid weg hebben en zegt tegen zijn dochter dat ze gewoon normaal moet doen. Vader kan niks met de onzekerheid.

Astrid neemt dit over: ze wil haar eigen onzekerheid ook niet aankijken.

‘Het mag er niet zijn’. Wat ze haar hele leven al aan het doen is, is een deel van zichzelf wegstoppen, namelijk haar onzekerheid, haar kwetsbaarheid. Maar dat wat een deel van jou is, laat zich niet zomaar wegstoppen.

Het komt als een boemerang bij je terug en is dan zó aanwezig dat je er niet omheen kunt. Hoe méér je iets hebt weggestopt, hoe meer het zich manifesteert in je leven. Astrids moeder zien we wat draaiende bewegingen maken. Ze zegt: “ik weet niet waar ik moet staan”. Ze gaat achter de vader staan en neemt op deze manier niet haar eigen plek in als partner.

Van haar moeder heeft ze ook geen zekerheid en vertrouwen geleerd.

Haar voorbeeld, haar moeder, heeft haar eigen plek in het leven ook nooit ingenomen. We zien een blokkade tussen moeder en dochter Astrid. Ze is boos op haar moeder omdat zij haar alleen heeft gelaten. Vanwege haar onmacht heeft Astrids moeder Astrid dus niet kunnen helpen.

25

= kijkrichting = kader van het leven

vader

Astrid

moeder

heid

onzeker

Beginsituatie

Astrid staat niet in de juiste positie, maar staat naast haar ouders.

Onzekerheid staat centraal.

In deze opstelling zien we het oordeel van de vader op onzekerheid en kwetsbaarheid en hoe het kind dit oordeel op haar manier overneemt en daarmee zichzelf afwijst. We zien de onzekerheid van de moeder die haar eigen positie niet inneemt. We zien de relatie tussen de moeder en haar dochter die geschonden is en heling nodig heeft. Werk aan de winkel dus.

26

moeder vader

heid

onzeker

Astrid

Astrid nu naast haar onzekerheid. Nu staat ze in de juiste positie.

Kijkt naar vader en moeder. Ze mag zelf leren omgaan met haar onzekerheid.

Voorbeeld 2 Ik voel me overal verantwoordelijk voor Rick, een manager in de softwarebranche, vertelt: “Ik voel me overal verantwoordelijk voor en mijn werk valt me zwaar. �We laten hem en zijn gezin van herkomst bestaande uit zijn oudste halfbroer, vader en moeder en jongere broer opstellen. Het gaat in de opstelling totaal niet goed met zijn oudste halfbroer. Deze persoon kan zijn plek niet vinden en voelt zich niet lekker. Wat zichtbaar is dat vader en moeder wat aan de zijlijn rondscharrelen en niet veel actie ondernemen. Vader is niet de echte vader van de halfbroer. De vader van de halfbroer woont in het buitenland en er is 18 jaar lang geen contact geweest. Uit de vragenlijst blijkt dat de halfbroer verslaafd is aan harddrugs en zijn leven niet op de rit kan krijgen. Hij heeft agressieve buien. De stiefvader en moeder gaan gebukt onder deze situatie.

Rick staat in de opstelling omringd door alle mensen en houdt alles in de gaten. Hij zorgt voor zijn halfbroer. Ook draagt hij de last van zijn moeder en van zijn halfbroer. Hij zorgt emotioneel voor hen.

27

Dit levert het inzicht op, dat Rick niet zijn eigen leven leidt. Hij draagt lasten die niet van hem zijn en voelt zich voor alles en iedereen verantwoordelijk. Hij staat hierdoor niet in de juiste positie. Hij gedraagt zich niet als kind van zijn vader en moeder. Nee, hij zorgt voor het hele systeem en draagt emoties van anderen. Dit patroon is ook op zijn werk gaande.

We gaan hem leren wat van hem is en wat niet. We gaan hem leren dat hij alleen verantwoordelijk is voor zijn eigen leven.

2.3 Helende opstelling In een helende opstelling gaan we - nadat we een inzicht hebben verkregen - verder met dat wat nodig is om tot heling te komen. Namelijk expressie geven aan wat er is: bijvoorbeeld dóór pijn of verdriet heen gaan. Voelen wat gevoeld moet worden om los te laten. In het boek ‘Aan het roer van jouw leven’k wordt in dit verband uitgebreid het verschil tussen primaire, secundaire en tertiaire emoties beschreven. Ook in paragraaf 4.6 kun je hier meer over lezen.

Als de opsteller op een gegeven moment ziet dat de vraagsteller zeer geraakt is door de inzichten in de opstelling, kan deze hem uitnodigen zijn eigen plaats in de opstelling in te nemen. Een juiste inschatting hierbij, vergt van de opsteller ervaring met familieopstellingen en de vaardigheid en deskundigheid om emotionele zaken op te lossen en niet onbedoeld te versterken. Want trauma’s die opspelen kunnen juist verergeren als er niet op de juiste wijze mee wordt omgegaan. Dit is één van de zaken die een opsteller tot een góede opsteller maakt (zie ook 1.4) en die de techniek in bepaalde wetenschappelijke kringen niet onomstreden maakt.

Opstellers met een basis in de pedagogiek, psychologie of psychotherapie beschikken veelal over een bredere deskundigheid om de juiste inschatting te maken omtrent hun handelwijze. Daarbij wil ik aantekenen dat er algemeen gesproken weinig deskundigheid is op het gebied van omgaan met emoties. Gelukkig zijn er steeds meer therapeuten die ook opstellingen 28

zijn gaan inzetten om traumatische ervaringen en verdrongen emoties te behandelen. Inzicht in de verschillende lagen van emoties wordt verderop in het boek bij 4.6 toegelicht en is voor menigeen een ware eye-opener gebleken in het werken met de zogenaamde ‘helende’ opstellingen.

De emoties waar het bij helende opstellingen over gaat, zijn de primaire emoties. Alleen het doorleven van deze primaire emoties maakt dat er losgelaten kan worden wat losgelaten wil worden. Op het moment dat emoties vast blijven zitten in het lichaam heb je daar last van. Je kunt fysieke klachten krijgen of zelfs ziek worden. Primaire emoties ontstaan vaak op jonge leeftijd doordat niet voorzien wordt in bepaalde basisbehoeften die we als kind allemaal ingevuld willen hebben. Denk aan: erkenning, bevestiging, vertrouwen, waardering, liefde, respect en begrip.

Dit zijn er slechts een paar.k Het is voor lang niet iedereen vanzelfsprekend dat ze bij deze diepe vastzittende emoties kunnen komen. En vaak gebeurt het dan niet met woorden alleen. Muziek kan hier echter de sleutel zijn. Met name vioolklanken kunnen diep doordringen. Ze kunnen onze ziel beroeren waar woorden tekortschieten. Zo kunnen onze gevoelens weer gaan stromen en kan er een opening worden gemaakt. Een opening voor iets nieuws, een nieuw gevoel, omdat dat wat vastzat ruimte gaat maken. Vastzittende emoties die ervoor zorgen dat we ons niet lekker voelen, onze weg in het leven niet kunnen vinden, worden dan als het ware losgetrild door de snaren van de viool. Er ontstaat heling als er gevoeld mag worden wat nooit gevoeld is of nooit zo diep gevoeld is. Dan kan er losgelaten worden.

Het is belangrijk je te realiseren dat op dit vlak nooit iets afgedwongen kan worden. Iedereen bepaalt zelf hoever hij op dat moment kan en wil gaan.

Ben je klaar voor een doorbraak? Durft je onderbewustzijn het aan?

Ons onderbewustzijn beschermt ons namelijk altijd en bepaalt hoever we kunnen en durven gaan. Dit vraagt om een groot invoelings- en inschattingsvermogen van de therapeut die de opstelling leidt. k

Lees alles hierover in het boek ‘Aan het roer van jouw leven’

29

Voorbeeld 1 Niet volmondig ‘ja’ kunnen zeggen tegen partner Sportman Maarten stelt zichzelf, zijn vader en moeder en zijn partner op.

Hij stelt zichzelf op tussen zijn vader en moeder in. Als ik vraag aan de representanten om hun impulsen te volgen, gaat de moeder direct dicht naast haar zoon staan. Van de relatie tussen vader en moeder wordt duidelijk dat ze elkaar eigenlijk niet echt kennen. Moeder heeft niks met vader en vader niks met moeder. We zien hier de verkeerde posities.

Maarten neemt niet de positie van zoon in ten opzichte van zijn ouders.

Als we opa erbij opstellen, zien we dat ook vader geen zoon kon zijn van zijn vader. De geschiedenis herhaalt zich. Er is geen zachtheid, erkenning, gevoel van er mogen zijn, van vader op zoon. En ze staan in de verkeerde posities ten opzichte van elkaar.

1

opa

vad

er

Maa

rten

moede

Beginsituatie

Maarten staat tussen vader en moeder in: niet zijn positie.

30

r

2

vader

moeder

Maarten

Maarten leunt tegen vader en moeder aan: zijn lichaam ontspant zich.

Op het moment dat we Maarten zijn eigen positie laten innemen, namelijk als zoon van zijn vader en moeder, gebeurt er van alles bij hem. We laten hem tegen zijn vader aanleunen. Op dat moment zien we een diepe ontspanning in zijn lijf komen. Hij ademt steeds dieper door en komt in staat van rust terecht.

Om dit te verdiepen vraag ik de vader te gaan zitten en zijn zoon vast te houden terwijl die tegen vader aan gaat liggen. Op dat moment breekt Maarten in snikken uit. Ik stuur de overige groepsleden naar een andere ruimte en laat vader en zoon een tijdlang samen zo zitten. Hier vindt heling plaats. Een zoon kan zoon worden van zijn vader. Daarmee kan hij pas de verbinding met zichzelf maken. En pas dan kan hij met een volmondig ja een verbinding aangaan met zijn partner.

31

3

vader zittend

Maarten zittend

Vader omhelst Maarten en Maarten voelt zich nu eindelijk kind van zijn vader: een diep verdriet komt vrij bij Maarten.

Voorbeeld 2 Emotionele en fysieke spanning voelen als iemand iets verwacht Lisa geeft aan al zolang ze zich kan herinneren een grote emotionele en fysieke spanning te voelen bij iedereen die zich afhankelijk opstelt van haar.

Ze heeft er last van in haar privĂŠleven en op haar werk; het beheerst haar leven en ze wil hier van af.

We laten haar opstellen: zichzelf, de spanning, haar vader en moeder en haar beide grootmoeders.

Tekeningetje: De spanning staat in het midden van haar leven. Opa en oma van moederskant staan naast elkaar. Daar zit onrust in de relatie. Moeder verdwijnt achter haar eigen moeder. Ze voelt zich onveilig en zoekt daar beschutting.

De spanning reageert erg op opa. Opa provoceert, is wat stoer aan het doen en daagt mensen uit. Iedereen reageert op opa. De spanning staat nu, nadat moeder zich is gaan verstoppen, tussen opa en moeder in.

32

1

vader opa

moeder

oma a

Lis

spanning

De spanning staat in het midden van Lisa’s leven. Moeder staat achter háár moeder.

2

oma

r

vade

opa

moeder

gevoel dvaern moe

Lisa

spanning

Lisa kijkt naar haar moeder en het lot wat zij meedraagt. Spanning verdwijnt.

33

Letterlijk heeft dit iets te maken met hun relatie. Moeder blijkt jarenlang op kostschool gezeten te hebben. Opa stuurde haar daarheen terwijl oma dat niet wilde. “Zo doen we het”, zei opa. Opa regeerde met zeer strenge hand en duldde geen tegenspraak. Dit feit heeft bij moeder heel veel pijn en verdriet veroorzaakt waar ze zelf niet bij kon. Lisa heeft dit verdriet haar leven lang gevoeld en heeft deze zware last, die bij haar moeder thuishoorde, overgenomen. Uit liefde voor haar moeder: “Ik draag het wel voor jou mama”.

Ondertussen kan zij haar eigen leven niet leiden zoals zij dat wil. Er is iemand afhankelijk van haar die een zware last zelf niet oppakt, namelijk haar moeder. We laten het gevoel van moeder opstellen en we laten het gevoel en moeder elkaar aankijken. Dan komt er een heel diep verdriet vrij bij moeder. Lisa wordt ook geraakt en er vloeien veel tranen van een heel diep verdriet. Lisa gaat nu zelf in de opstelling deelnemen en ik vraag haar bij haar moeder te gaan zitten. Samen zitten ze te huilen. Ik laat haar de rituele zinnen uitspreken als: “het is niet van mij mama. Ik heb het voor je gedragen mijn leven lang, uit liefde. Maar ik ga het aan je teruggeven.

Het is niet van mij. Het is jouw verdriet en jouw lot.” Deze innerlijke beweging is op gang gekomen al voordat deze opstelling werkelijk begon.

Lisa had ook jarenlang last van eczeem aan haar handen en dat verdween al op het moment dat ze bezig was met de voorbereiding van deze opstelling. Het innerlijk proces van loslaten van de last die ze al die jaren met zich heeft meegedragen (en je draagt dingen met je handen), is in gang gezet en mag ze gaan continueren. Iedere keer als zij druk en spanning voelt op het moment dat mensen iets van haar verwachten mag ze in gedachten een buiging maken voor haar moeder en voor haar zware lot en verdriet. Het is helend omdat Lisa nu vrij wordt om helemaal haar eigen leven te leven.

34

2.4 Intrapersoonlijke opstelling We kunnen naast bovengenoemde opstellingen waarin mensen in het systeem van herkomst een rol spelen, ook de verschillende delen van één persoon opstellen. Deze benadering komt uit het neurolinguïstisch programmeren (NLP) en betreft specifiek: deel-geheel. Maar eerst een stukje theorie over het werken met delen.k Als mens bestaan wij allemaal uit delen. Je zou het kunnen zien als een grote cirkel, als een soort ronde taart die verdeeld is in verschillende 1 taartpunten.

1

Het visualiseert ons leven, jouw leven. Deze cirkel ben jij. Jij, met al je verschillende delen. Elk deel vertegenwoordigt een deel van jouw persoonlijkheid. Bijvoorbeeld: je talenten, je eigenschappen, je doorzettingsvermogen, je ik-kracht, je verzorgende capaciteiten, je lach, je moederrol, je creatieve deel, je probleemoplossend vermogen, je verschillende emoties, je rol als zus of als echtgenoot, je rustige deel, je vrolijke deel, je intelligente deel, je zieke deel en noem zo maar op. Het zijn er tientallen, zo niet meer.

Als je als mens één geheel vormt, ken je je delen en ken je je kwetsbare en sterke kanten. Er is niet één deel dat buiten de cirkel valt, dat los staat van de rest, want alle delen horen bij jou. In termen van taartpunten: er is niet één taartpunt die buiten de cirkel valt, want alle taartpunten horen bij jou.

Dit gegeven lijkt misschien vanzelfsprekend, maar bij heel wat mensen is dat niet het geval. k

zie ook hoofdstuk 7 in ‘Aan het roer van jouw leven’

35

Doorgaans duwen we delen, waar we liever niks mee te maken hebben, weg. Als een boei die je onder water duwt, zodat je hem niet meer ziet.

En wat gebeurt er met een boei die je heel lang en diep onderduwt?

Juist, die knalt vroeg of laat met een enorme kracht omhoog. Als een boemerang kan ‘ie omhoog knallen. Zo kan dat ook gaan met een deel, dat we liever niet zien of al heel lang hebben weggestopt. Het kan zich ineens of soms geleidelijk in alle heftigheid aandienen in allerhande uitingsvormen.

Denk aan burn-out, depressie of angstaanvallen, diepe angsten of onzekerheid. Depressie kan bijvoorbeeld een teken zijn van niet-verwerkte of niet-doorleefde emoties. Je kunt ook ziek worden. Wat gebeurt er met niet-verwerkte emoties? Ze gaan vastzitten in het lichaam op organen en in energiebanen. Als de energie in de energiebanen niet doorstroomt dan gaat de vastzittende emotie rotten. Dat voelt niet lekker. Dit kan zich uiten in verschillende lichamelijke ongemakken. Ik heb iemand in mijn praktijk gehad die continu moest kokhalzen. Al die tijd had ze emoties weggestopt, ingeslikt en weggeduwd. Ze probeerde alles eronder te houden tot het echt niet meer ging. Maar zo’n deel laat zich niet zomaar wegduwen. Het zal altijd gezien willen worden. CliÍnten in onze praktijk herkennen vaak niet wat er gebeurt in hun hoofd en lijf. Het lijkt gemakkelijker om er geen aandacht aan te geven. Maar zonder dat deel dat we wegstoppen, zijn we niet heel.

De eerste stap naar heling is de herkenning. Herkenning van de verschillende delen die aandacht nodig hebben en gezien willen worden.

2 2

36

Een héél belangrijk deel is het innerlijk kind-deel. Dit is het kleine kind in ons, in al zijn kwetsbaarheid en gevoeligheid, dat zo graag gezien en gehoord wil worden door papa en mama. Het zijn zulke menselijke behoeften.

Na de theorie stappen we hieronder over naar de praktijk van het werken met delen in intrapersoonlijke opstellingen.

Als we verschillende delen van een persoon opstellen, kan zichtbaar worden hoe die verschillende delen zich met elkaar verhouden. Er kunnen op deze manier diepe inzichten ontstaan in de activiteit van de verschillende delen. Hoe staan ze tegenover of naast elkaar? Welk deel heeft het overwicht en welk deel laat zich niet zien of wordt weggestopt?

Voorbeeld 1 Vaak in conflict met jezelf De delen denken en voelen worden opgesteld.

Als deze twee delen niet verbonden zijn, terwijl ze nodig zijn om goed te functioneren, zie je in een opstelling dat deze twee met elkaar in conflict zijn. Ze duwen elkaar letterlijk weg, zijn met elkaar aan het bekvechten of geven elkaar niet de ruimte.

Een prachtig maar niet erg effectief spel wordt zichtbaar tussen de delen denken en voelen. Het is een proces dat zich binnen één persoon afspeelt en dat gezien mag worden. Nu is het belangrijk uit te vinden wat er voor nodig is, zodat beiden delen zich goed gaan voelen. Ook hier kan de opstelling antwoord verschaffen.

Voorbeeld 2 Ziekenhuisopname baby die niet wil drinken Baby Nova van vier maanden wil niet drinken. Borstvoeding wil niet lukken, maar ze weigert ook met grote regelmaat de fles. Vanwege uitdrogingsgevaar moet Nova, geregeld opgenomen worden in het ziekenhuis. Dat is in haar jonge leventje al ettelijke keren gebeurd, tot groot verdriet van haar moeder Sonja, die de wanhoop nabij is.

De delen wantrouwen, ik-kracht, gevoel, liefde voor jezelf en niet willen drinken worden opgesteld door Sonja. Daarnaast vraag ik haar zichzelf op te stellen en haar vader en moeder.

37

Direct wordt duidelijk dat ze zelf niet in de juiste positie staat en kon staan ten opzichte van haar kind. Dit raakt direct aan de natuurwet: iedereen neemt in het systeem zijn eigen positie in. Sonja droeg nog veel mee uit haar verleden. Nova stond achter haar moeder in plaats van de moeder achter haar kind. Ook dit nemen we weer letterlijk waar. Het kind is dan emotioneel voor haar aan het zorgen. Het deel niet willen drinken was gewoon aanwezig in de opstelling. Daar gebeurde verder niets mee totdat we moeder en kind in de juiste posities hebben neergezet: Sonja achter Nova, op haar eigen plek. En Nova vóór haar op de plek van het kind. Wat er op dat moment gebeurde was wonderlijk: het deel niet willen drinken transformeert van een vlakke, harde uitstraling naar een heel liefdevol deel voor Nova en zegt tegen haar met een stralend gezicht: “Jij mag lekker gaan drinken”. De volgende dag begon Nova te drinken alsof er niets aan de hand geweest was en ze kon ontslagen worden uit het ziekenhuis.

Door het vergroten van het bewustzijn van moeder Sonja van haar eigen situatie en dat van de band met haar geschiedenis, hoefde Nova niet meer opgenomen te worden in het ziekenhuis. Voor Sonja begon een losmakingsproces van haar eigen vader en moeder. Een proces om echt haar eigen leven te gaan leiden, zodat ze haar eigen plek in het systeem en in haar leven kan gaan innemen.

2.5 Organisatieopstelling Een organisatieopstelling is een opstelling waarbij gekeken wordt naar een organisatie of een deel ervan waar de energie niet goed stroomt. Dit kan zich uiten in oprechte vragen als: wat zorgt ervoor dat ik de loyaliteit van medewerkers mis, dat er onvoldoende onderling vertrouwen is, dat er geen commitment is met de visie en kernwaarden van de organisatie en dat er een gebrek aan samenwerking is? Er kan gekeken worden naar: het bedrijf als geheel, een team binnen het bedrijf, een product, de samenwerking tussen mensen, de doelgroep of verschillende projecten.

38

Alles valt op te stellen, als er maar een duidelijke vraag of een duidelijk probleem speelt. Hoe concreter de vraag, hoe helderder het antwoord!

Voorbeeld 1 Nieuwe opdrachten blijven uit Een adviesbureau bestaat al 25 jaar uit twee eigenaren: Peter en Bas. Peter vraagt de opstelling aan omdat hij niet gelukkig meer is met de situatie binnen het bedrijf en zich afvraagt hoe het verder moet en wat daarvoor nodig is. We vragen hem op te stellen: zichzelf, zijn compagnon Bas en het bedrijf.

De representant van Bas loopt direct de cirkel uit naar de muur van de ruimte. Hij loopt letterlijk weg van het bedrijf. Dat nemen we letterlijk waar.

Hij heeft een starende blik naar beneden, wat aangeeft dat hij met iets anders bezig is dan het bedrijf. Er is geen communicatie zichtbaar tussen de twee compagnons. We vragen de representant van Peter om Bas erbij te gaan halen en één en ander aan te gaan kijken. Bas geeft aan dat hij niet meer geïnteresseerd is in het bedrijf. Hij is met andere zaken bezig.

We weten niet met wat, maar zeker is dat het om persoonlijke blokkades gaat. Hij wil helemaal niets.

Na de opstelling gaan Peter en Bas met één van ons in gesprek. Voor Bas blijkt echter geen enkele beweging mogelijk. Hij wil niets aangaan of aankijken.

Hoe hard de conclusie ook luidt: een scheiding van wegen is de enige optie. Na 25 jaar wordt het bedrijf opgeheven. Maar voor Peter komt er weer ruimte. Hij bouwt binnen een jaar een succesvol, prachtig, nieuw bedrijf op met een nieuwe partner.

Voorbeeld 2 Inkomsten zijn beduidend lager dan jaren ervoor Erik heeft een eenmanszaak en vraagt zich af waarom de opbrengsten de laatste jaren beduidend lager zijn dan acht jaar geleden.

39

We vragen hem om de volgende zaken op te stellen: zichzelf, zijn bedrijf, oude projecten, nieuwe projecten, een huidig project en geld.

We zien weinig beweging aan het begin van de opstelling. Iedereen staat wat nietszeggend naar elkaar te kijken. De enige zichtbare beweging is dat geld zich begeeft richting oude projecten. De oude projecten waar geld mee werd verdiend. Verder gebeurt er nagenoeg niets. Tot het moment waarop ik vraag wat er acht jaar geleden gebeurd is in het leven van Erik. Hij schrikt van deze vraag en hij vertelt met veel moeite dat hij toen gescheiden is van zijn vrouw, waar hij nog steeds heel veel alimentatie aan moet betalen.

Hij voelt hierbij veel wrok en is heel boos op deze situatie. Ik vraag hoe zijn ex-vrouw heet. Erik begint nu te snikken en het wordt duidelijk hoe hoog zijn verdriet, maar vooral zijn wrok zit. Hij kan haar naam nauwelijks uitspreken. Het is glashelder dat dit alles in de weg staat. Een persoonlijke blokkade van Erik die er als eigenaar van het bedrijf verantwoordelijk voor is dat de geldstroom niet meer is wat het vroeger was.

Dan vraag ik hem zijn hart op te stellen. Op dat moment komt er beweging in de opstelling. Ik vraag hem zijn ex-vrouw aan te kijken en alles te voelen wat hij voelt: boosheid, wrok en vooral het verdriet wat daaronder zit.

Als dit gebeurd is, komen de verschillende projecten in beweging.

Gezichtsuitdrukkingen veranderen van star naar blij. Wat duidelijk wordt, is dat op het moment dat Eriks hart weer geopend wordt, het ook weer kan gaan stromen binnen zijn bedrijf. Het geld loopt naar huidig project en kijkt ook nieuwe projecten blij aan.

Wat duidelijk wordt is dat een eigenaar zijn bedrijf is. Als het goed gaat met de eigenaar en daar geen verborgen blokkades zijn, dan stroomt het binnen het bedrijf. En dan is dat ook zichtbaar op de bankrekening.

Voorbeeld 3 Dreiging van een faillissement Kees en Bart hebben een dienstverlenend bureau en kloppen aan met de vraag waarom er al maandenlang geen nieuwe opdrachten binnenkomen.

40

We stellen het bedrijf op, de opdrachtgevers en beide partners. Wat zichtbaar wordt, is dat Kees en Bart op zodanige wijze voor hun bedrijf staan dat het bijna niet te zien is. Als de aanwezigen, die het bedrijf niet kennen, vragen naar de naam van het bedrijf, gebeurt er iets grappigs.

“KOEKOEK?”, vraagt één van hen. Het bedrijf heet Buro Koek. Er wordt hartelijk gelachen, er is direct een ontspannen sfeer. En ontspanning is precies wat deze partners nodig hebben. Ze zijn zo akelig serieus met hun bedrijf bezig dat ze in de kramp zitten en daarmee hun bedrijf vastzetten.

Kees en Bart zijn alleen maar met hun bedrijf bezig en doen niets anders dan dat. Verder blijkt ook nog dat hun bedrijf op internet niet goed genoeg zichtbaar is.

Het advies voor hen luidt: laat los en ga eens een tijdje iets anders doen dan alleen maar met het bedrijf bezig te zijn.

De opstelling leidt bij beide partners tot hele diepe inzichten die ze de volgende dag direct gaan toepassen.

Een dag na de opstelling melden zich - na maanden - twee nieuwe opdrachtgevers!

bedrijf

Kees

Bart

Kees & Bart staan vóór hun bedrijf. Bedrijf is nauwelijks zichtbaar. Er komen zo géén opdrachten binnen.

41

2.6 Relatie- of gezinsopstelling Een relatie- of gezinsopstelling wordt gedaan om de onderliggende en onderlinge dynamiek die speelt, duidelijk te krijgen. Bijvoorbeeld als er gedragsproblemen zijn bij de kinderen, als er geen communicatie meer is tussen de partners of als de liefde tussen hen is verdwenen en een scheiding wordt overwogen als vermeende oplossing, terwijl er vaak aan de oorzaak niet is toegekomen! Waarover straks meer. In een relatieopstelling wordt zichtbaar hoe de juiste posities al of niet worden ingenomen. De posities van vader, moeder en de kinderen. Of de posities van partners onderling. Daarbij wordt gekeken in hoeverre beide partners vrij zijn van hun eigen geschiedenis om vrij in hun relatie te kunnen staan.

Vaak is het zo dat de energie en de liefde binnen een relatie niet stroomt omdat één van beiden of beide partners nog emotioneel vastzitten aan hun eigen geschiedenis. Aan hun vader, hun moeder of aan iets wat er gebeurd is in de geschiedenis.

Voorbeeld 1 Twee partners kunnen elkaar niet vinden in hun relatie Een echtpaar - Jan en Mieke - met twee kinderen wil graag beter in contact komen met elkaar en elkaar kunnen vinden in wie ze zijn en wat ze doen.

We laten Jan en Mieke kiezen wie van hen twee de opstelling inzet, dus wie de verschillende representanten opstelt. Dat kan maar één van beiden doen. Desgewenst kan later de ander op een ander moment nog een opstelling inzetten. In dit geval is Jan aan zet. Hij kiest iemand voor zichzelf, zijn partner, zijn vader en moeder en Miekes vader en moeder.

We zien dat Mieke op fysiek niveau hetzelfde reageert als haar moeder, namelijk met bewegende onrustige benen. Dat is op zich al een boeiend gegeven. Daar zit ergens een verbinding die niet rustig is. Letterlijk: onrustige benen bij beiden.

Verder valt op dat er in het gezin van Jan van alles gebeurt. Jans moeder gaat letterlijk tussen hem en zijn vrouw Mieke in staan. Zij staat letterlijk 42

in hun relatie. Dat klopt niet. Logisch dat de twee elkaar niet goed kunnen vinden. We gaan uitzoeken waarom dit zo is. Duidelijk wordt dat er in het gezin van Jans vader van alles gebeurd is. Op onbewust niveau zit Jan hier nog aan vast. Jans moeder kan haar eigen man niet vinden en ze positioneert zich als partner van haar zoon. Jan heeft er veel last van dat zijn moeder zich positioneert als zijn partner. In plaats van haar eigen plek als moeder in te nemen, zoekt ze steun bij haar zoon om haar eigen emotionele problemen aan te kunnen. Pas als Jan dit inziet, kan hij beginnen met een bewust losmakingsproces en zijn eigen plek gaan innemen als zoon van zijn moeder. En vervolgens als partner van zijn vrouw.

Voorbeeld 2 Onrust in een gebroken gezin Jacqueline, een gescheiden moeder, zit met de vraag: Wat kunnen wij doen om meer rust in deze scheidingssituatie te creĂŤren voor onze kinderen.

Jacqueline leeft apart van haar ex-man Willem en de communicatie verloopt zeer moeizaam. De kinderen hebben er last van en dat is merkbaar in hun gedrag. Er is veel onrust zowel bij Willem als bij Jacqueline in huis.

We hebben al een paar opstellingen achter de rug met zowel Willem als Jacqueline en kiezen nu voor een gezinsopstelling waar ook hun drie kinderen bij zijn. En dat kan omdat ze alle drie in de tienerleeftijd zitten.

Jacqueline gaat de representanten uitkiezen en opstellen. Iemand voor haar ex-man, iemand voor zichzelf, iemand voor het eerste kind, iemand voor het tweede kind en iemand voor het derde kind. We zien in de opstelling direct dat de jongste zoon op de plek van Jacqueline naast zijn vader gaat staan. Waar we direct op stuiten is de natuurwet van de posities. Die wordt hier niet nageleefd. Een kind hoort niet als partner naast zijn vader te staan, maar moet gewoon kind kunnen zijn. Aan de andere kant van de ruimte staan Jacqueline en haar oudste kind. Willem en Jacqueline staan letterlijk lijnrecht tegenover elkaar. Het middelste kind staat er precies tussen in.

Zo is dus de beginsituatie van de opstelling. En zo is de huidige situatie in dit gezin.

43

1

Willem

kind 3

kind 2

Jacqueline

kind 1

Beginsituatie

Niemand van deze gezinsleden staat in de juiste positie. Veel onrust bij kind 2: kijkt alle kanten op, maar ook bij de gezinsleden. Iedereen zoekt.

Op mijn verzoek om hun impulsen te gaan volgen, beweegt het middelste kind richting Jacqueline. Er ontstaat een groot gat tussen vader en moeder.

Ze staan tegenover elkaar en de opstelling zit vast. Er komt niet vanzelf een volgende beweging. Nu ziet het er zo uit.

2

Willem

kind 3

kind 2

Jacqueline

44

kind 1

Omdat direct te zien is dat hier volgens de natuurwet niemand de juiste positie inneemt, vraag ik Jacqueline om naast haar ex-man te gaan staan, op de juiste plek. Ik vraag ze elkaar aan te kijken en laat ze communiceren.

Dit wil zeggen: ik laat ze dat zeggen wat in hen is. In deze breuk van de liefdesrelatie zijn beide ouders gestopt met open te communiceren.

Emoties zijn weggestopt en er wordt niet over gesproken. Door niemand van het gezin. Op het moment dat de gevoelens uitgesproken worden, komt de opstelling helemaal in beweging. Er komen diepe emoties vrij bij alle leden van dit systeem over de pijn die er is: pijn over het verleden, pijn over het niet gezien zijn in de relatie, pijn over deze gedwongen breuk voor één van beide partners, pijn over deze keuze die genomen moest worden om zelf vrij te kunnen worden, pijn om de nieuwe gedwongen situatie voor de kinderen en om hun verdriet, pijn om het verdriet van de ouders.

Omdat deze pijn op het moment van de opstelling intens doorleefd kan worden met elkaar, ontstaat er ruimte voor een nieuwe dynamiek en het innemen van de juiste posities. De beide ouders zijn hierin verantwoordelijk om hun eigen positie te blijven innemen. Ook naar de toekomst toe.

De vader naast de moeder en achter de kinderen. De kinderen kijken voor zich uit; de toekomst in. Vader en moeder zijn gericht op de kinderen en staan garant, achter hen. Ik laat Willem en Jacqueline beiden zeggen: “jullie hoeven niet voor ons te zorgen. Wij lossen onze eigen problemen op. Wij dragen ons eigen verdriet. Jullie hebben jullie eigen verdriet.”

Zo ziet de nieuwe situatie eruit waarin ieder zijn eigen positie kan innemen en er rust kan komen. De verschillende gezinsleden worden ook letterlijk rustiger, hoewel er bij de kinderen hier en daar nog wat argwaan leeft.

Ze stellen zich de vraag: “gaat het echt wel goed hier achter ons?”

45

3

Willem

kind 3

Jacqueline

kind 2

kind 1

Nu pas staat iedereen in de juiste positie en communiceren vader en moeder weer met elkaar. Dan ontstaat er rust bij de kinderen. Wel is er nog argwaan bij de kinderen: “Gaat het echt wel goed hier achter ons”.

Kinderen willen dat het goed gaat met hun vader en moeder. Op het moment dat het met één of beide ouders emotioneel niet goed gaat, pikken de kinderen dit op. Kinderen gaan dan voor hun ouders zorgen, met als gevolg dat ze in hun eigen ontwikkeling onbedoeld geremd worden. Ze zijn dan op zielsniveau bezig met hun ouders in plaats van met hun eigen leven. Bovenstaand voorbeeld laat zien hoezeer de kinderen bezig zijn met hun ouders en hun niet opgeloste problematiek en emoties.

In het geval van relatieproblemen waarbij kinderen in het spel zijn, blijkt dat het merendeel van de partners er later na hun scheiding - en zonder wezenlijk iets opgelost te hebben - anders op terugkijkt en regelmatig spijt heeft van de beslissing om te scheiden of erkent dat de ex-partner toch de beste was.

46

Dit inzicht pleit voor het aanpakken van onverwerkte emoties tijdens de relatie. Juist als de problemen het grootst zijn. Belangrijke beslissingen zouden nooit genomen mogen worden uit emotie of onder emotionele druk. De ervaring leert dat de stellen die het bewustzijn hebben er alles aan te doen, voor zichzelf en in het belang van hun kinderen, na een relatieopstelling en de verworven inzichten: 1 meer begrip voor elkaar hebben 2 elkaar beter los kunnen laten 3 betere ouders voor hun kinderen worden 4 als het niet anders kan uiteindelijk scheiden (en dit kunnen vieren, net als hun huwelijk) 5 de kinderen niet onbewust opzadelen met hun onverwerkte emoties

2.7 Gezondheidsopstelling Opstellingen van ziektes, organen en lichaamsdelen zijn erg interessant voor het achterhalen waar de oorzaak van het probleem ligt. Waarom is iemand ziek?

Bij veel ziektes wordt slechts gekeken naar de lichamelijke symptomen en niet naar de onderliggende oorzaak. Wat is die? En welk verband is er te leggen tussen emotionele of mentale ‘blinde vlekken’ en de fysieke ongemakken of ziektebeelden die zich manifesteren? Waar heeft het probleem, de ziekte of angst mee te maken? En wat kun je eraan doen, als er nog iets aan te doen valt?

Voorbeeld 1 Niet meer kunnen functioneren vanwege ernstige migraine Jeroen is een jonge man, vader van twee kinderen en hij klopt aan met zeer ernstige migraine-aanvallen, waar hij vier keer per week door overvallen wordt. Hij kan niet meer werken en ook niet normaal functioneren vanwege deze ernstige problemen. We laten hem zichzelf opstellen, zijn migraine en zijn vader en moeder.

47

Wat zichtbaar wordt gedurende de opstelling is dat de relatie tussen Jeroen en zijn moeder totaal niet in balans is. Jeroen blijkt haat te hebben ontwikkeld jegens zijn moeder omdat zij hem op jonge leeftijd vijf jaar lang in een kindertehuis heeft laten plaatsen. Zij gaf aan dat ze hem niet aankon en niet voor hem kon zorgen. Zijn zusje mocht wel thuis blijven wonen.

Steeds op het moment dat Jeroen in de opstelling deze haat laat zien naar zijn moeder toe, snelt de representant van de migraine op hem af en begint in zijn oor te fluisteren. Op het moment dat hij boven zijn haat gaat staan verdwijnt de migraine weer.

In de maanden erna begeleiden we Jeroen in het op zichzelf concentreren en niet meer bezig te zijn met zijn moeder in de vorm van het voelen en voeden van de haat jegens haar. Dit activeert immers ook de migraineaanvallen.

Op het moment dat Jeroen hier bewustzijn op ontwikkeld heeft en heeft geleerd wat te doen, kan hij zijn eigen leven op de rit gaan zetten. Kort daarna start hij zijn eigen zaak. Dit voorval is nu al jaren geleden en zijn migraine is hanteerbaar geworden. Hij heeft er af en toe nog eens last van maar hij kan weer normaal functioneren: als man, echtgenoot, vader en als succesvol ondernemer met zijn eigen bedrijf.

Voorbeeld 2 Vermoeidheidssyndroom Kees kampt met een vermoeidheidssyndroom. Hij wil graag weten waar deze vermoeidheid vandaan komt en wat hij eraan kan doen. Het belemmert hem in zijn dagelijks functioneren.

We laten hem zichzelf, zijn vader en moeder en zijn vermoeidheid opstellen.

Wat al snel zichtbaar wordt, is de zwaarte en strengheid in zijn opvoeding.

De kerk en de regels stonden in zijn opvoeding op de voorgrond. Die waren belangrijk en het ging erom dat hij zichzelf confirmeerde aan die regels.

48

Als kind heeft Kees niet gekregen wat belangrijkk voor hem was: bevestiging, erkenning, liefde. We kunnen zichtbaar maken wat voor grote rol de kerk en haar regels nu nog in zijn leven spelen. En hoe vooral het kleine kwetsbare kind er niet mocht zijn. Kees leefde met deze wrok jegens de kerk en haar regels. Deze wrok zat vast in zijn lijf. Hier mag en kan hij nu van loskomen. De handvatten hiervoor krijgt hij door ons aangereikt.

2.8 Opstelling voor dieren Als er problemen zijn met huisdieren kan er ook met hen een opstelling gedaan worden. Deze problemen hebben echter vaak met de eigenaren zelf te maken.

Voorbeeld Ziek paard Dagmar die heel veel van haar paard houdt, weet niet wat te doen nu hij zo ziek is. We laten haar zichzelf, haar paard en de hemel opstellen.

We zien haar staan tussen de hemel en het paard. Als de hemel zijn impulsen gaat volgen, strekt hij zijn armen wijd open naar het paard met de liefdevolle woorden: “kom maar”. Een heel diep verdriet wordt gevoeld tijdens de opstelling. Dagmar zelf was nog niet klaar voor het afscheid.

Het verdriet mag eerst stromen en bij haar gevoeld worden om uiteindelijk de enig juiste beslissing te nemen die er genomen kan worden, namelijk: het paard laten inslapen. Na de opstelling kan Dagmar die beslissing nemen. Ze weet nu dat het zo goed is.

k

zie ook de 12 basisbehoeften zoals beschreven in ‘Aan het roer van jouw leven’.

49

2.9 Keuzeopstellingen voor huizen, banen en scholen Belangrijke keuzes waar je voor staat in je leven, zijn mooi en effectief als onderwerp van een opstelling. Zonder dat representanten iets weten, lopen ze vanzelf naar de keuze die zij zouden maken: vanuit gevoel en intu誰tie.

Waar het hart naar uitgaat, wordt zichtbaar.

Met een dergelijke opstelling help je jezelf de goede keuze te maken.

Volg je hart en gebruik je verstand is hierbij een belangrijk uitgangspunt.

Op het moment dat wij ons hart volgen en daarbij ons verstand gebruiken om hier en daar wat bij te sturen, kan de energie in volle omvang gaan stromen.

Onderwerpen voor keuzeopstellingen kunnen zijn: - een school- of studiekeuze - al dan niet kiezen voor een bepaald project op het werk - kiezen voor een baan - kiezen voor een huis - nagaan wat er nodig is voor de verkoop van een huis

50

51

3

De drie natuurwetten binnen systemisch werk

52

De volgende vragen zijn misschien wel het allerbelangrijkste in het werken met familieopstellingen en systemisch werk. Waar worden de natuurwetten niet nageleefd? Welke dynamiek is er vanuit het gezichtspunt van deze drie natuurwetten, aanwezig? Welke regels worden overtreden waardoor de energie niet kan stromen? Niet alle opstellers hebben hier kennis van!

Het kost de nodige tijd en ervaring om deze natuurwetten in hun volle omvang te leren kennen, te herkennen en vervolgens toe te passen tijdens opstellingen. Kennis hiervan, inzichten en vaardigheden zijn van wezenlijk belang voor een zuivere opstelling.

53

Alles moet zo simpel mogelijk gemaakt worden, maar niet simpeler Albert Einstein

54

De drie natuurwetten binnen systemisch werk Bert Hellinger, de grondlegger van familieopstellingen, zegt erover: Als ĂŠĂŠn van deze natuurwetten niet nageleefd wordt, dan stroomt de liefde niet. En de liefde is dan een breed begrip. Liefde is energie.

Het gaat om de volgende natuurwetten: 1. Posities/Ordening Iedereen neemt binnen het systeem de juiste positie in.

2. Buitensluiting/Verbinding Niemand van het systeem mag buitengesloten worden of er buiten gaan staan. Iedereen hoort erbij.

In de huidige generatie maar ook in de vorige generaties.

3. Evenwicht De balans tussen geven en nemen moet kloppen.

Het is bijna niet te bevatten hoe belangrijk het naleven van deze wetten is en welke consequenties het kan hebben als ze niet nageleefd worden. Omdat de meeste mensen dit niet weten is bewustzijnsontwikkeling nodig als er problemen zijn. Als deze natuurwetten niet nageleefd worden, kan dat vele uitingsvormens hebben; van lichte tot zeer zware psychische problematiek, lichamelijke problematiek, gedragsproblemen, problemen in het gezin en/of de relatie en problemen in de organisatie. k

k

In hoofdstuk 2 en 4 vind je vele voorbeelden.

55

4

De belangrijkste systemische principes

56

4.1 Het wetende veld Het wetende veld is afgeleid van het ’morfogenetisch’ of ‘morfisch’ veld zoals dat door celbioloog, parapsycholoog en auteur Rupert Sheldrake is genoemd. Het richt zich op die vraagstukken waarvoor (nog) geen oplossing is gevonden, zoals het gedrag en de onderlinge communicatie tussen levende wezens, mensen en dieren. Het wordt gezien als een ‘energetisch veld’ waarin wij leven. Normaal hebben mensen hier geen contact mee. We worden te veel in beslag genomen door de zaken van alledag, waardoor de gevoeligheid hiervoor verdwijnt. In deze hectische tijd waarin we overspoeld worden door sociale media, televisie en computers worden we daar meer en meer vandaan gehouden. Je kunt contact maken met het wetende veld als je je leert verbinden met jezelf, je maximaal verbindt met je diepste zijn en jezelf leeg kunt maken. Het vraagt om stilte en rust. Het wetende veld is energie. Energie waarin de dingen geweten zijn. Een veld waar de geschiedenis geweten is: de gedachten en de gevoelens waar mensen mee rondlopen. De zaken die geweest zijn, zijn niet weg. Ze worden geweten in het wetende veld. Doordat we ons via de techniek van de representatieve waarneming kunnen verbinden met dit veld, komen we in contact met dat wat geweten is. Pas als we de waarheid zien, zien we wat er werkelijk is of was. Dan kan de energie pas weer gaan stromen. Frans Ruppert, een Duitse psychotherapeut legt de relatie tussen reguliere gezondheidszorg en systemisch werk. Zijn boek ‘De waarheid heelt de waan’k gaat over ernstige psychische aandoeningen zoals k

De waarheid heelt de waan van Frans Ruppert. Ruppert, F. – De verborgen boodschap van psychische stoornissen. Akasha, Eeserveen, 2008

57

depressies, manische depressiviteit, vormen van schizofrenie en psychosen die kunnen genezen op het moment dat de waarheid over de geschiedenis gezien en geweten wordt. Op het moment dat de waarheid aan het licht komt, kan de energie, de liefde weer gaan stromen. Als regulier psychotherapeut verbindt hij het reguliere denken over de geestelijke gezondheid met het systemisch werk met verbluffende resultaten. Dit is wat mogelijk is met familieopstellingen.

4.2 Ons onderbewustzijn Dankzij alle wetenschappelijke onderzoeken en inzichten kriigen we steeds meer kennis over hoe we van binnen en van buiten functioneren. Toch blijken we nog steeds maar weinig te weten van datgene dat ons ‘mens’ maakt. Het gekke is dat we vaak geen idee hebben waar een probleem in ons leven vandaan komt. Waarom hebben mijn kinderen gedragsproblemen? Waarom ben ik psychisch ziek? Waarom ben ik niet gezond?

Waarom heb ik een probleem dat ik maar niet kan oplossen?

Dit heeft te maken met datgene waar we ons (nog) niet bewust van zijn.

Ruim 90% van ons gedrag wordt gestuurd door ons onderbewustzijn.

Wat we werkelijk zien is dus letterlijk maar het topje van de ijsberg.

58

Dat wat jij bewust wilt, denkt en doet Dat wat jou onbewust tegenhoudt - gewoonten - patronen - sabotages - zelfbeeld - zelfvertrouwen - overtuigingen

Topje ijsberg = zichtbaar

HET BEWUSTE (bepaalt 10% van je gedrag) HET ONBEWUSTE (bepaalt 90% van je gedrag)

IJsberg onder water = onzichtbaar

Bij systemisch werk wordt gekeken naar wat zich in het onderbewustzijn afspeelt om problemen te kunnen gaan oplossen. Bewustzijnsontwikkeling is de weg om te groeien en problemen op te lossen: persoonlijk èn zakelijk.

Dit staat niet los van elkaar.

Als je niet weet wat er aan de hand is, kun je er ook niks aan veranderen.

Als je wel weet van waaruit je gedrag gestuurd wordt, kom je tot de kern van het probleem. En alleen als je een probleem bij de kern aanpakt, kun je tot wezenlijke verandering komen.

Met de techniek van de representatieve waarneming wordt een goudmijn aangeboord voor therapeuten, hulpverleners, maatschappelijk werkers, onderwijzers en adviseurs. Iedereen die met mensen werkt, mag leren werken met deze systemische principes en met de natuurwetten vanuit het systemisch denken. Bert Hellinger, de grondlegger van familieopstellingen, heeft deze groep professionals goud in handen gegeven om met deze technieken snel tot de kern van problemen door te dringen en zo tot wezenlijke veranderingen en oplossingen te komen.

59

4.3 Buigen voor het lot Denken in termen van lotsbestemming is voor de meeste mensen niet vanzelfsprekend. Sterker nog, velen twijfelen er openlijk aan. In het werken met opstellingen gaan we er van uit dat elk mens een eigen lot heeft, dat dus ook anderen hun eigen lot hebben en dat we vooral van het lot van een ander af mogen blijven. Maar onbewust dragen we nogal eens het lot van bijvoorbeeld vader of moeder met ons mee. Het is dan zaak om met dit inzicht naar aanleiding van opstellingen iets te doen. We spreken dan over het ‘buigen voor het lot van de ander’. Kunnen buigen voor het lot van je ouders of je grootouders of andere leden van je familie, maakt dat je jezelf vrij maakt om je eigen leven te gaan leiden. Als je dit niet kunt, bestaat het gevaar dat je vast blijft zitten in andermans leven.

Het gaat er hier om, om letterlijk een diepe buiging te maken omdat dan ook fysiek doorwerkt wat zich heeft vastgezet. Uiteindelijk is het een innerlijk losmakingsproces van een lot wat niet van jou is.

Voorbeeld 1 Het lot van mijn moeder loslaten Hier wil ik graag mijn eigen verhaal vertellen: Omdat er in de tijd waarin mijn moeder leefde geen geld voor was, kon zij niet gaan studeren. Ze heeft daarom haar eigen leven niet geheel kunnen leven zoals zij dat diep van binnen gewild had. Ze had onderwijzeres willen worden maar kwam niet uit een milieu waarin dat gebruikelijk was.

Ze moest bijdragen in de kost om het hele grote gezin waar ze uit kwam, mee te onderhouden. Haar vader, mijn opa, stierf op jonge leeftijd en liet een gezin met zestien kinderen achter. Iedereen moest helpen om brood op de plank te krijgen. Alle meisjes gingen naar de huishoudschool.

Al vanaf haar 14e was ze fulltime aan het werk. Ze zorgde voor het gezin van de burgemeester. Een meisje van 14 zorgde voor een heel gezin. Dat deed ze gewoon. En met haar zoveel andere meisjes. Zo ging dat in die tijd.Ik heb hier lang pijn over gevoeld dat mijn moeder niet kon gaan studeren terwijl ze erg intelligent was.

60

Ik heb leren buigen voor dit lot van haar. Het was haar lot en niet het mijne.

Ik heb ervoor leren buigen, door letterlijk en meerdere keren een diepe buiging te maken voor haar lot. Daardoor heb ik het los kunnen laten, heb ik haar los kunnen laten. Ik ben vrij geworden om me voluit te ontwikkelen.

Ik ben gaan studeren en blijf me ontwikkelen. Ik maak er iets van ter ere van haar. Mijn moeder leeft niet meer, maar ik weet zeker dat ze apetrots op me is.

Voorbeeld 2 Altijd een zware verantwoordelijkheid voelen Richard van 57 jaar oud, geeft aan dat hij leeft met de angst om alles te verliezen wat hij heeft opgebouwd: zijn bedrijf, zijn huis, zijn gezin. We hebben al eerder opstellingen voor hem gedaan. Er zit heel veel in zijn geschiedenis. Zowel aan vaders- als aan moederskant is er een oorlogsverleden, met aan de ĂŠne kant leden van de NSB en aan de andere kant leden van het verzet. Hoe groot kan de tegenstelling zijn?

De ouders van Richard krijgen buiten hem nog vijf kinderen. EĂŠn van zijn broers was zwaar depressief en is inmiddels overleden aan zelfdoding, de oudste broer is manisch-depressief en heeft dit nu goed onder controle.

Ik laat Richard in deze opstelling de volgende personen opstellen: zichzelf, de angst alles te verliezen, zijn vader, zijn moeder, de geschiedenis van vader en de geschiedenis van moeder.

Richard stelt zichzelf op naast de angst.

61

1

nis geschiaeddeer v

gesch moeidedenis er

vader moeder

Richard

angst

Richard gericht op de angst Bij eerdere opstellingen hebben we de oorlog opgesteld, de slachtoffers van de oorlog en opa’s en oma’s van beide kanten.

Er gebeurt nu niet veel in de opstelling. De enige impuls die zichtbaar is, is dat de representant van Richard de angst van zich wil duwen. “Ik wil jou niet”, zegt hij tegen de angst.

Ik vraag na verloop van tijd aan Richard: “Wie heeft er alles verloren in de geschiedenis?” Zonder enige aarzeling zegt hij: “mijn opa”.

Opa Johannes van vaderskant trouwde in de jaren ‘20 met Anna. Ze kregen vier kinderen. Toen stierf ze. Anna was toen begin 30. Daarna trouwde opa Johannes met haar zus Lambertina, en samen kregen Johannes en Lambertina nog eens acht kinderen.

Opa Johannes hield heel veel van zijn eerste vrouw Anna, maar ze stierf, veel te jong. Waaraan ze gestorven is, is niet bekend. Het gebeurde zo vaak in die tijd: sterven aan een ziekte of sterven in het kraambed. Ik laat Richard zijn opa opstellen.

62

De beweging die op dat moment ontstaat in de opstelling is de blik van Richard gericht op opa Johannes. Hij kan nergens anders meer naar kijken.

Als een gebiologeerd kind kijkt hij naar zijn opa, alsof hij eraan vast zit.

De representant van Richard geeft zelf ook aan dat dat het enige is waarop hij gericht is, op opa.

Vervolgens laat ik hem Anna opstellen, de overleden vrouw van Johannes.

Ze zit op haar knieÍn en staart naar de grond. Opa’s blik trekt direct naar haar toe. Ik laat haar gaan liggen en vraag aan opa Johannes om haar aan te kijken. Opa laat vervolgens haar blik niet meer los. Ik vraag naar zijn impuls. Hij kijkt alleen maar. Hij voelt beklemming op zijn borst. Er gebeurt niks.

Ondertussen is de opgestelde angst van Richard verschoven naar de zijlijn.

Naar de rand van zijn leven. De angst is letterlijk minder prominent aanwezig.

2

gesch moeidedenis er

nis geschiaeddeer v opa

oma Anna

moeder

vader

Richard

angst

Richard is alleen maar gericht op opa en zijn verlies rondom Anna Omdat er verder niks gebeurt, vraag ik opa Johannes om bij zijn overleden vrouw Anna te gaan zitten en haar aan te raken. Er gebeurt niks behalve dat hij haar blijft aankijken, zonder emotie.

63

Richard is inmiddels voor zijn ouders gaan zitten die ook weinig beweging laten zien met hun beider geschiedenissen achter hen. Ze staan daar en er is geen oog voor hun zoon Richard. Ondertussen neemt Richard zijn opa waar.

Ik vraag opa naar zijn impuls. Hij zit vast, emotioneel, met een beklemmend gevoel op zijn borst. Hij weet het niet! Ik vraag hem met zijn hoofd op Anna’s schouder te gaan liggen en vraag na een tijdje hoe het gaat.

“Goed”, zegt hij. “Ik heb nu rust”. Hieruit concludeer ik dat opa’s verdriet zo groot is geweest dat hij het nooit heeft kunnen verwerken. Op zielsniveau is hij Anna gevolgd in de dood. De blik van Richards representant is sterk gericht op dit hele gebeuren. Hij laat het niet meer los. Als ik hem vraag zijn impuls te volgen, schuift hij dichter naar opa en oma toe en blijft daar dichtbij zitten. Duidelijk wordt dat hij zich als kleinzoon heeft verbonden met het lot van zijn opa: alles verliezen wat je lief is.

Deze opa heeft later, toen de oorlog uitbrak, ook nog een zoon en een dochter uit zijn eerste huwelijk verloren en zijn huis werd vernield tijdens een bombardement. Ik laat Richard bij zijn opa gaan liggen voordat hij ervan weg wil. Ik laat hem alleen voelen dat het goed voelde om bij opa te zijn. Voor een deel is Richard samen met zijn opa de dood mee ingegaan.

Nu mag hij zijn eigen plek in het leven gaan oppakken. Los van opa en zijn zware geschiedenis. Opa gaf aan gezien te zijn door Richard en bedankt zijn kleinzoon ervoor. Opa vond dit fijn.

Ik vraag Richard nu heel bewust om op te staan: weg van de dood van oma en opa die daarin vastzitten. Ik laat hem het lot van opa op te stellen.

Richard kijkt het lot van opa aan en vraagt aan mij: “Heb ik dan hetzelfde lot?” En hierin zit de oplossing: “Nee”, zeg ik. “Jij hébt niet hetzelfde lot.

Jij dráágt zijn lot. Jij draagt een lot wat niet van jou is. Jij draagt dat uit liefde voor jouw opa. Jij draagt het lot alles verliezen van jouw opa!”

Opa kon niet met zijn emoties omgaan en deze beweging zien we ook bij Richard. Ik laat hem nu zelf in de opstelling plaatsnemen. Hij gaat naast zijn representant staan. Ze lijken wezenlijk op elkaar. Richard en diegene 64

die hem representeert. Richard probeert te begrijpen wat er aan de hand is.

Zijn gedachten maken overuren.

Ik laat hem nu een diepe buiging maken voor opa en zijn lot. Het gaat hier om een rituele buiging waarin datgene wat opgeslagen is in Richards cellen: angst om alles te verliezen, losgelaten mag worden en terug kan stromen naar waar het thuis hoort. Terug bij opa.

Uit liefde dragen we het lot van onze vaders of onze moeders, van onze opa’s en oma’s en zelfs van onze overgrootvaders en -moeders.

Uit liefde voor deze ander en uit liefde voor onszelf mogen we het lot ook weer teruggeven. In de ideale situatie, draagt ieder in het leven zijn eigen lot. Mensen worden daar krachtig en autonoom van.

3

nis geschiaeddeer v opa

lot opa n va

oma Anna

geschied moedeernis moeder

vader angst

Richard

Einde opstelling

Richard mag zich bewust worden hoe hij vastzat aan opa’s ‘alles verliezen’.

Na een rituele buiging mag hij de andere kant op kijken en bewust het ‘alles verliezen’ bij opa laten.

65

Iedere keer als Richard nu en in de toekomst de angst voelt om alles te verliezen, mag hij deze rituele buiging gaan maken om los te laten wat niet van hem is: 1. Het lot van opa: alles verliezen 2. Het niet bij de emoties kunnen komen. Ook dat hoort bij opa en waarschijnlijk bij velen in deze mannenlijn.

Aan het einde van deze opstelling krijg ik zelf enorm veel oprispingen en ga veel boeren. Boeren is in dit geval een teken dat er vanuit de diepte voorzichtig aan emoties worden losgelaten. Alsof er uit de diepte van een emotioneel moeras, zaken omhoog borrelen.

Voor Richard is er nu werk aan de winkel in de bewustwording van wat hij gedaan heeft.

1 Hij heeft uit liefde het lot van opa overgenomen.

2 Hij mag dit lot dat is vastgezet in zijn eigen cellen, gaan teruggeven aan opa. Dit laatste is een intern proces dat pas op gang kan komen na ontwikkeling van bewustzijn op wat er precies speelt.

4.4 Aanmatigend gedrag “Jij mag me hebben als jouw kind” Aanmatigend gedrag blijkt een onbekend begrip te zijn, zo komt in veel opstellingen naar voren. Het wordt namelijk nauwelijks als zodanig herkend door de vraagsteller. Het vraagt inzicht in en het durven toelaten van onbewust gedrag. Aanmatigend gedrag uit zich vaak in (onbewuste) boosheid of verwijten naar bijvoorbeeld één of beide ouders.

Aanmatigend gedrag komen we heel vaak tegen bij mensen die in een burn-out zitten of altijd moe zijn. (Aanmatigend = brutaal, arrogant, pretentieus. Aanmatigend gedrag = denken te weten wat de ander moet doen).

66

Bij aanmatigend gedrag matig je je als kind iets aan. Je staat als het ware met opgeheven vinger tegenover je ouders. Je vindt dat zij het anders hadden moeten doen in de opvoeding. Je bent boos om wat er in jouw ogen niet goed geweest is in jouw jeugd. Je bent boos als een stampvoetend kind. Nog altijd strijdend, vechtend om dat te krijgen wat je nodig had: erkenning, bevestiging, liefde, aandacht‌ Van dit vechten, om dat te krijgen wat je nodig hebt, word je heel moe.

Van continu in de vechtmodus staan, kun je zo in een burn-out terechtkomen of zwaar vermoeid raken.

Als er sprake is van aanmatigend gedrag is de natuurwet van de posities in het geding. Jij plaatst jezelf boven je ouders en vindt dat jij het beter weet. Jij wist wat je nodig had en zij hebben je dat niet gegeven.

Mensen die zich in deze vechtmodus bevinden, mogen toe gaan groeien naar een nieuwe verhouding met hun vader of moeder. Ze mogen toe groeien naar: “Jij mag mij hebben als jouw kind�. Dit vraagt inzicht en ontwikkeling en bovenal: totale overgave.

Aanmatigend gedrag komt veel vaker voor dan we denken. Het kent verschillende nuances en kan al in hele kleine dingen zitten.

Bert Hellinger heeft de volgende twee teksten geschreven die de kern raken in het loskomen van aanmatigend gedrag. In plaats van de aanmatiging is het belangrijk dat we als kinderen van onze ouders, gaan toegroeien naar een diepe dankbaarheid voor het allermooiste dat ze ons gegeven hebben, namelijk: ons leven.

67

Lieve mama/moeder, ik neem alles wat van jou komt, alles, met alle consequenties.

Ik neem het voor de volle prijs die het jou gekost heeft en die het mij kost.

Ik zal er ter herinnering aan jou iets goeds van maken, om je te bedanken en te eren.

Wat je gedaan hebt, mag niet tevergeefs zijn geweest.

Ik koester het dicht bij mijn hart.

En als het mij vergund is, zal ik het doorgeven, zoals ook jij gedaan hebt.

Ik neem je als mijn moeder en je mag mij hebben als je kind (zoon/dochter).

Jij bent mijn moeder en ik ben jouw kind.

Jij bent groot en ik ben klein.

Jij geeft en ik neem, lieve mama.

Ik ben blij dat je papa als je man hebt gekozen.

Jullie zijn de juiste ouders voor mij.

68

Lieve papa/vader, ik neem alles wat van jou komt, alles, met alle consequenties.

Ik accepteer het voor de volle prijs die het jou gekost heeft en die het mij kost.

Ik zal er ter herinnering aan jou iets goeds van maken, om je te bedanken en te eren.

Wat je gedaan hebt, mag niet tevergeefs zijn geweest.

Ik koester het dicht bij mijn hart.

En als het mij vergund is, zal ik het doorgeven, zoals ook jij gedaan hebt.

Ik neem je als mijn vader en je mag mij hebben als je kind (zoon/dochter).

Jij bent mijn vader en ik ben jouw kind.

Jij bent groot en ik ben klein.

Jij geeft en ik neem, lieve papa.

Ik ben blij dat je mama als je vrouw hebt gekozen.

Jullie zijn de juiste ouders voor mij.

Bert Hellinger, uit: De verborgen dynamiek van familiebanden (2001)

69

4.5 Magische liefde van het kind Met de magische liefde van het kind wordt bedoeld: de onvoorwaardelijke liefde van het kind voor zijn ouders. Kinderen willen dat het goed gaat met hun ouders. Hier doen ze vanuit deze magische liefde alles voor. Als het met één van de ouders niet goed gaat, neemt het kind het probleem van vader of moeder over. Vaak is dit een gevoelig kind uit het gezin, uit het systeem. Het kind zegt in zichzelf: “Ik draag het wel voor jou mama” of “Ik draag het wel voor jou papa”. Dat kan om uiteenlopende zaken gaan.

Een kind kan verdriet gaan dragen van een ouder of verantwoordelijkheid, zwaarte, schaamte of schuld. Dat doet het omdat die ouder om de een of andere reden zelf niet de mogelijkheid had om dit verdriet aan te gaan en te verwerken. Omdat er bijvoorbeeld te hard gewerkt moest worden, er dus geen tijd voor was. Of omdat hem of haar niet geleerd werd hoe hiermee om te gaan. Het kan hier gaan om emotionele pijn van een van de ouders, bijvoorbeeld om niet verwerkt verdriet van een vroeg overlijden van hun ouders. Dit is voor kinderen namelijk een heel zwaar lot als één van beide ouders op jonge leeftijd komt te overlijden. Ook het overlijden van een broertje of zusje, een doodgeboren kind of miskramen zijn voorbeelden van een zwaar lot in een gezin. Ook een echtscheiding kan een zeer zware wissel trekken op kinderen als er tijdens en na de scheiding niet goed mee wordt omgegaan. Kinderen gaan heel gemakkelijk verantwoordelijkheid dragen voor de relatie van hun ouders, voor dat wat niet goed gaat. Ze staan dan als het ware tussen hun ouders in en kunnen dan niet helemaal onbezorgd kind zijn: ze staan in de verkeerde positie. Ze dragen dan iets wat van één van de ouders is.

Voorbeeld 1 Continu fysieke onrust Margreet wil weten waar haar continue onrust vandaan komt. Ze kan de onrust zelf niet stoppen.

We laten haar opstellen: zichzelf, haar vader en haar moeder.

Wat zichtbaar wordt is de sterke relatie van Margreet met haar moeder.

70

Ze staat in het begin van de opstelling letterlijk dichter bij moeder dan bij vader. De vader van Margreets moeder is heel jong gestorven. Margreet neemt het niet verwerkte verdriet van haar moeder over door dicht bij haar te staan: “ik draag het wel voor jou mama”, met de continue onrust tot gevolg. Pas als hier bewustzijn op ontwikkeld wordt, kan ze het leren loslaten. Dit is niet haar verdriet maar dat van haar moeder.

Voorbeeld 2 Anorexia Vivian is ruim 40 jaar oud en heeft een eetprobleem. Ze is sterk vermagerd en staat op de rand van instorting. Ze wil weer gezond worden en een gezond leven gaan leiden.

We laten haar opstellen: zichzelf, haar vader en haar moeder en een zusje van vader. Vader heeft op zeer jonge leeftijd een zusje verloren waar hij zeer veel van hield. Het zusje stierf toen vader een jaar of zes was. Dit grote verdriet heeft vader nooit kunnen verwerken. We zien in de opstelling dat de representant van Vivian direct op de grond gaat liggen aan de voeten van haar vader. Vader is enorm getroffen door de dood van zijn zusje en heeft dit diepe verdriet niet kunnen verwerken. Het liefst was hij meegegaan de dood in. Vivian zegt tegen haar vader: “ik wil alles voor je doen om je te helpen papa. Ik ben zelfs bereid om voor je sterven.”

Hoe het verder is gegaan met Vivian, weten we niet. Ze was in verwarring na deze opstelling. Ze heeft het beeld gezien, maar we weten niet of ze er iets mee kon. We hebben haar niet meer teruggezien. Dit was in het begin dat wij met opstellingen werkten. Hierop hebben wij besloten om op deze manier geen ‘losse’ opstellingen meer te doen. Wij zien opstellingen als onderdeel van een proces. Dit vraagt om goede begeleiding en om commitment.

Voorbeeld 3 Boulimia Suzanne wil weten waar haar eetprobleem vandaan komt.

We laten haar opstellen: zichzelf, haar vader, haar moeder en de boulimia.

71

Duidelijk wordt dat er een continue strijd gaande is in de relatie tussen vader en moeder. Moeder is continu aan het vitten op vader en op zijn gedrag. In moeders ogen kan vader niks goed doen. Wat Suzanne in feite doet met haar boulimia: ze eet op wat haar vader zegt en spuugt weer uit wat haar moeder zegt over vader. Ze houdt namelijk zowel van haar vader als van haar moeder. Dit kan leiden tot een intern conflict zoals boulimia is.

Opeten en weer uitspugen.

Voor Suzanne is het belangrijk om los te komen van haar vader en moeder en om uit hun relatie te blijven. Deze problemen zijn van hen en niet van Suzanne. Voor haar is het belangrijk om eigenheid en autonomie te gaan ontwikkelen. We laten haar meedoen in de denkkrachttraining om haar geest gezond en krachtig te maken zodat ze voor zichzelf kan kiezen.

Tevens neemt ze deel aan een programma voor lichaamswerk. Ze heeft z贸 lang in de relatie van haar ouders gestaan dat het innemen van haar eigen plek, verbonden met zichzelf, nu een belangrijk aspect is in haar ontwikkeling. Wie is zijzelf? Daar kom je als mens alleen achter als je verbonden bent met je eigen lichaam.

4.6 Onderscheiden van emoties 4.6.1 Het bestaan van primaire, secundaire en tertiaire emoties Er bestaan verschillende soorten emoties. Niet iedereen weet dat ze te onderscheiden zijn in primaire, secundaire en tertiaire emoties. Daardoor kan het een flinke brij worden in onszelf. Het vraagt om onderscheidingsvermogen om te begrijpen wat er precies aan de hand is in onze gevoelswereld en te zien om wat voor emoties het gaat. Niet alle emoties zijn nodig en effectief, maar ze bepalen wel je leven. Onze emoties kunnen diep weggestopt zijn. Ze kunnen al heel oud zijn. En je kunt je ook de vraag stellen of ze wel van jou zijn. Want zoals we al zagen, kan het zomaar zijn dat je ze hebt overgenomen van je vader, je moeder of een familielid dat nog wat verder van je af staat, zoals een opa of oma. Uit ervaring weet ik hoe vaak dit gebeurt en dat is vaker dan je denkt. En het kan een enorme 72

impact hebben op een mensenleven. Het maakt dat je je leven maar niet op de rit krijgt of je plek in het leven niet kan vinden. Het kan leiden tot een depressie of een burn-out. En dat allemaal omdat wij ons er niet van bewust zijn om wat voor emoties het gaat. Het vraagt om verdieping en onderzoek, om bewustzijnsontwikkeling. Het vraagt om concretisering van wat er onder de emotie zit, om je te gaan realiseren wat er nu echt aan de hand is.

4.6.2 Primaire emoties Diepe emoties noemen we de primaire emoties. Ze hebben zich een plek toegee誰gend in je lichaam. Ze zitten vast in de meridianen, de energiebanen in je lichaam en in de organen. De organen en de meridianen zijn met elkaar verbonden. Dat blijkt uit de verschillende benamingen, zoals bijvoorbeeld: de galblaasmeridiaan, de maagmeridiaan en de longmeridiaan.

Sommige primaire emoties kunnen je leven bepalen. En de enige manier om primaire emotionele blokkades op te ruimen, is er dwars doorheen te gaan. De primaire emoties zijn de oorspronkelijke emoties, die ontstaan zijn op een moment waarop je deze emotie voor het eerst voelde.

Voorbeelden zijn: eenzaamheid, pijn, verdriet.

Ze kunnen op veel verschillende manieren ontstaan. Bijvoorbeeld bij een vroeggeboorte waarbij een kind wekenlang gescheiden wordt van de moeder, bij adoptie waarbij het kind wordt weggegeven, bij overweging van een abortus, bij het niet gewenst zijn. Deze emoties gaan zo diep, dat ze vaak onbewust aanwezig zijn in je systeem. Ze hebben zich vastgezet in het lichaam. Als deze emoties onbewust blijven, blijven ze ook vastzitten in het lichaam. Als je ze niet aankijkt, doorleeft en daarmee oplost, zullen of kunnen er continu gebeurtenissen zijn in je leven die iedere keer opnieuw raken aan deze diepste emoties. Je reageert iedere keer opnieuw als het ware vanuit die eerste emotie, want die zit nog vast in je lichaam. Dus ook hier vraagt het om bewustzijnsontwikkeling. Word je bewust van jouw triggers.

73

Daarbij helpt de techniek van het innerlijk kind-werk. Met het innerlijk kind-werk in combinatie met NLP- en NEI-technieken onderzoek je de emoties die je kunnen overnemen in je dagelijks leven, maar die feitelijk gevormd zijn in je kinderjaren. Juist de combinatie van verschillende technieken maakt dat je dit beter of vaak zelfs heel goed leert hanteren.

De denkkrachtontwikkeling wordt hierbij gebruikt om inzichten te combineren met handvatten voor ‘hoe te handelen’.

Veel mensen hebben deze laatste stap niet gemaakt. Het op de eerste plaats leren onderscheiden van primaire, secundaire en tertiaire emoties is van groot belang om werkelijk een vrij mens te worden. Op het moment dat je dat inzicht niet verwerft, kun je blijven hangen in vastzittende emoties of beperkende overtuigingen.

Word je dus bewust van jouw diepste primaire emoties. En niet om er in te gaan hangen. Nee! Juist om ze los te kunnen laten en als vrijer mens door het leven te kunnen gaan.

Hoe meer primaire emoties je los kunt laten, hoe vrijer je wordt als mens.

Vastzittende emoties kun je echt loslaten. In het boek ‘Aan het roer van jouw leven’ wordt een helingsproces aangereikt dat voor ieder mens met een open mind en de wens van een beter leven, mogelijk is.

74

Als je dwars door het vuur gaat door nederig door het doolhof van zelfvertwijfeling als je dwars door nederig gaat kan het licht je verblinden.

Je gaat door arrogantie, je gaat door pijn, je gaat door een altijd aanwezig verleden.

En wacht maar niet tot het geluk je redt; ga door het vuur naar het licht.

Als je gaat door ik ben beter dan iedereen, Als je kwaadheid beleeft, minachting voor jezelf en de kracht hebt dat alles te erkennen.

Als het verleden je laat lachen en je kunt genieten van de magie die jou je eigen oorlog liet overleven, dan ontdek je dat dat vuur passie is en dat er in de verte een deur is, geen muur.

Er is een beetje magie in alles en dan wat verdriet ter vereffening.

Lou Reed, uit Vonken van Verlangen 2002 75

4.6.3 Secundaire emoties Secundaire emoties zijn emoties die ontstaan nadat de primaire emoties er waren. Kinderen die in hun jonge jaren niet genoeg gezien of gehoord zijn, zijn bijvoorbeeld in hun latere leven vaak boos of agressief. De boosheid of agressie is de secundaire emotie. Er zit dan meestal pijn of verdriet onder.

Het wrange van alles is dat deze emoties - boosheid, agressie en woede niets oplossen. Het enige dat echt oplossend werkt, is om naar de primaire emotie toe te gaan. En dit vraagt, zoals gezegd, wat onderzoek in je onderbewustzijn. Wanneer is deze emotie begonnen? Waar heeft het mee te maken? Wanneer heeft het zich vastgezet?

4.6.4 Tertiaire emoties Tenslotte komen we uit bij de tertiaire emoties. Tertiaire emoties zijn emoties die je hebt overgenomen van een ander: van je vader of je moeder, van broertjes of zusjes, van opa’s of oma’s. Meestal ben je je hier totaal niet van bewust. Hier komt het belang van het systemisch werk en systemisch denken eens te meer naar voren.

Een verkeerde plek innemen binnen een systeem kan zich uiten in verschillende soorten klachten. Van lichte tot zware fysieke of emotionele klachten.

Ook kunnen er lichte tot zeer zware gedragsproblemen ontstaan.

Bij mensen met bijvoorbeeld ernstige migraine, burn-out, angsten, depressieve klachten, verslavingen en bipolaire stoornissen, is de oorzaak te vinden in het verleden én in de manier waarop mensen er nu mee omgaan. Als mensen uit het verleden zo’n belangrijke plek innemen in jouw leven, kun je niet je eigen leven leiden. Je kunt je eigen plek niet innemen, maar je leidt (gedeeltelijk of soms helemaal) het leven van de ander met ook de emoties van die ander. Hierdoor zul je het geluk en de rust niet vinden waar je zo naar verlangt. (zie ook 4.7 Verstrikkingen) Een belangrijk losmaakproces kan pas op gang komen, als je je bewust bent van wat er aan de hand is. Bewustwording van wat er is, is een eerste stap verder in jouw ontwikkelingsproces.

76

4.7 Verstrikkingen Verstrikkingen zijn een klassiek fenomeen binnen opstellingenwerk. Iemand zit dan, zonder dat hij het zelf weet, verstrikt in het leven van een ander.

Het is dan onmogelijk om een vervuld leven op te bouwen. De ander neemt daarvoor een te grote plek in.

Soms kan het verdriet om een overledene zo groot zijn, dat mensen de dood mee in willen. Ze willen mee met diegene die overleden is.

Ze leven dan het leven van een overledene in plaats van hun eigen leven.

Op zielsniveau zijn ze de overledene gevolgd in de dood. Het zijn de levende doden. Mensen zijn dan niet vrij om hun eigen leven te leiden.

Het bijzondere is dat dit zich helemaal afspeelt in het onderbewustzijn.

Mensen weten niet dat dit zo is, tot er bewustzijn op ontwikkeld wordt.

Ook gebeurt het dat het vroeg overlijden van een kind zo’n grote impact heeft dat de dood niet erkend wordt. Vroeger gebeurde het heel vaak dat de naam van kinderen die vroeg stierven opnieuw gegeven werd aan de eerstvolgende geborene in het gezin. Een zoon Piet van drie jaar sterft.

Het kind dat daarna geboren wordt, wordt ook Piet genoemd. In bovenstaande situaties is er sprake van verstrikkingen. Een persoon zit dan echt verstrikt in het leven van een ander mens, bijvoorbeeld zijn broertje of zusje. We zien bij mensen die dit mee hebben gemaakt dat het heel moeilijk is om hun eigen leven op de rit te krijgen en hun eigen pad te volgen. Ze leven - gedeeltelijk - het leven van hun broertje of zusje en zijn niet vrij. Wat hier ook nog speelt is de natuurwet van de buitensluiting.

De dood, het kindje dat dood gegaan is, wordt niet erkend. We noemen de volgende ook Piet, dan hebben we een nieuwe Piet. De eerste Piet wordt dan niet erkend, maar de tweede ook niet. Die wordt verondersteld de plek van de eerste over te nemen.

77

Voor mensen die dit hebben meegemaakt is het belangrijk om hier bewustzijn op te gaan ontwikkelen van wat er precies gebeurd is in de geschiedenis. Hoe werd er met de dood en met emoties omgegaan?

Vervolgens ligt er een taak om deze verstrikking te gaan losweken. Alle emoties hieromheen zitten vaak heel diep. Doorgaans is er niet genoeg gerouwd. In veel gevallen is er geen bewustzijn op hoe dit niet verwerkte verleden doorwerkt in een mensenleven. En men raakt verstrikt in het leven van diegene die op onbewust niveau meegedragen wordt.

Voorbeeld Uit een burn-out stappen Maaike kwam bij ons met een flinke burn-out. Ze heeft een drukke baan, is getrouwd en moeder van drie opgroeiende kinderen.

We laten haar zichzelf opstellen, haar vader en moeder en haar bij de geboorte gestorven oudere zus die ook Maaike heette. Direct in de opstelling wordt duidelijk dat Maaike en Maaike elkaar niet goed kennen. Wie is wie?

Ik laat ze elkaar aankijken en zorg dat ze zich bewust worden van elkaars aanwezigheid. Dit is emotioneel en schept verwarring. Posities zijn verwisseld en Maaike de tweede kan hierdoor al haar leven lang haar eigen plek in het leven niet vinden. Ze is in de plaats gekomen van de eerste Maaike en leidt als het ware het leven van haar oudere zus, die bij de geboorte is gestorven.

Een paar jaar later wordt ze zelf geboren. Haar ouders noemen haar ook Maaike. Een klassiek voorbeeld van een verstrikking. Doordat ze vernoemd werd naar de overleden eerstgeborene waar niet om gerouwd is, kan ze haar eigen plek niet vinden. Het verdriet was te groot voor de ouders.

Maaike is in haar leven voor iedereen aan het zorgen en voelt zich verantwoordelijk voor alles en iedereen. Thuis en op haar werk. Ze is zoekend naar haar eigen plek. Wie ben ik eigenlijk zelf? “Ik werk zo hard, omdat ik gezien wil worden. Hallo, hier ben ik. Kijk naar mij�. Ze is het tweede kind in dit gezin en ze heeft een zus die gestorven is. Zij is zichzelf en niet haar zus.

78

Voor Maaike wordt het stuk rondom denkkrachtontwikkeling en het lichaamswerk erg belangrijk. Ze mag leren zien wat ze zelf aan het doen is.

Ze wil erkenning en waardering voor wie ze is en werkt daar heel hard voor. Daarnaast is de verbinding met zichzelf, haar eigen lichaam, van wezensbelang. Zo kan ze gaan ervaren wie ze zelf is, wat zij vindt en wat ze zelf wil.

4.8 Systemische rituelen 4.8.1 Rituele buiging Belangrijk in loslatingsprocessen is de rituele buiging. Het meest gebruikte ritueel is: buigen voor de ouders waarin dat wat meegedragen wordt van ĂŠĂŠn of beide ouders, teruggeven kan worden. Door letterlijk een buiging te maken voor de ouder, neem je afstand van waar je aan vast zit, namelijk de ouder en het lot van deze ouder met bijbehorende emoties. Je kan je vader of moeder en de emoties of gedragspatronen van die ouder pas loslaten als je inzicht hebt. Dit is altijd de eerste stap. Als je bewustzijn hebt ontwikkeld op wat je hetzelfde doet als je vader of moeder maar wat niet bewust van jezelf is, dan pas kan daar beweging in komen. Dan pas kan je er emotioneel afstand van nemen en kun je emoties teruggeven. Dan pas kan je de magische liefde van het kind in jezelf gaan ontdekken en inzien dat je alles uit liefde voor de ander hebt overgenomen en gedragen. En ook dan pas kan je emotioneel volwassen worden.

Rituele buigingen waarin het lot, de lasten en emoties van anderen teruggegeven worden, kunnen ook gebruikt worden bij andere mensen dan alleen de ouders. Het gaat steeds om een innerlijk proces van teruggeven.

4.8.2 Teruggeven van een emotionele last Een andere vorm van loslaten is het teruggeven van een zware last. Er kan gewerkt worden met zware stenen of zware zakken die de last symboliseren die meegetorst wordt. Bijvoorbeeld angst of verdriet van een ander. Dit werkt alleen als je je zo hebt verbonden met wat er werkelijk aan de hand 79

is, dat dit proces van loslaten op gang mag komen. Het is jouw innerlijke beweging in het teruggeven die maakt dat de last ook werkelijk losgelaten kan worden. Dan kan heling plaatsvinden. Ook dit vraagt om Herkenning, Erkenning en er Expressie aan geven om uiteindelijk Los te kunnen laten.

Het zogenaamde HEEL-principek.

4.8.3 Rituele zinnen Ook helend binnen opstellingenwerk is het uitspreken van rituele zinnen.

Er bestaan verschillende soorten rituele zinnen. Zo heeft Berthold Ulsamer gesproken over verhelderende zinnen. Dit zijn zinnen die uitgesproken worden door representanten die hun gemoedstoestand weergeven.

De opsteller die goed invoelt wat er gezegd mag worden, voelt precies aan wat er bij de representant speelt. Bijvoorbeeld: “ik ben woedend op jou” of “ik heb jou gemist mama” of “ik voel me schuldig”. Het is de bedoeling dat de representant deze zin uitspreekt naar de persoon bij wie deze gevoelens een rol spelen. Daarmee worden onderliggende verstrikkingen duidelijk.

Emoties die vastzitten worden helder. Op het moment dat dat uitgesproken wordt, komt er wat meer beweging in. Er is aandacht voor wat er werkelijk speelt en dat breekt vaak het ijs. Dan kunnen emoties in beweging komen en dat is precies de bedoeling.

Daarnaast bestaan er ook oplossende zinnen. Als het de juiste zinnen zijn, reageren de representanten opgelucht en komt er ontspanning.

Het kan zijn dat er diepe emoties van verdriet vrijkomen. Verdriet dat al jaren vastzat. Deze oplossende zinnen kunnen een grote kracht hebben.

Het is de bedoeling ze kort en helder te formuleren. Ze mogen zonder emotie uitgesproken worden. De emotie die vrij mag komen, volgt na het uitspreken van deze oplossende zinnen.

Bijvoorbeeld: “ik laat jouw woede bij jou” of “het spijt me dat ik je tekort heb gedaan” of “laat de beslissing van deze scheiding bij mij, ik neem alle verantwoordelijkheid hiervan op me”. Soms lijken deze zinnen wat belerend, bijna ouderwets. Maar ze kunnen een enorme kracht in zich dragen: bijvoorbeeld: “mijn zegen heb je, kind” of “ik eer jou als mijn moeder” of 80

k

Het HEEL-principe is uitgebreid beschreven in ‘Aan het roer van jouw leven’

“ik ben alleen maar jouw zoon” of “jij bent de grote, ik ben de kleine” of “ik hoor bij de doden, jij hoort bij de levenden”. Deze zinnen kunnen de ziel zo diep raken dat er beweging komt in dat wat vast zit. Ze kunnen de stroom van liefde weer op gang brengen, omdat met de diepe inzichten die hierdoor ontstaan en die de ziel raken de natuurwet in ere hersteld wordt.

Posities binnen het familiesysteem kunnen zo in ere worden hersteld.

De buitensluiting kan opgeheven worden. Denk maar aan de simpele zin: “jij hoort erbij”.

Iedere opstelling kent zijn eigen dynamiek. Van de opsteller wordt gevraagd zich zodanig leeg te maken, dat hij kan invoelen wat nodig is. Hij verbindt zich met het wetende veld en innerlijk met de vraagsteller. Welke zinnen zijn passend? Welke raken deze persoon in deze opstelling? Dat is iedere keer weer verschillend. Dat maakt het werken met familieopstellingen ook zo boeiend. Het is nooit hetzelfde. Want je werkt met mensen, met ieder hun authentieke levensgeschiedenis en dat vraagt stilte, respect en maatwerk.

4.9 Bewustzijnsontwikkeling

There is only one religion.

The religion of kindness Dalai Lama

Ons gedrag, dat wat zichtbaar is in de buitenwereld, wordt - zoals we al zagen - voor 90% gestuurd door ons onderbewustzijn. Als ons gedrag zó gestuurd wordt door ons onderbewustzijn, moet bewustzijnsontwikkeling wel de weg tot verandering zijn. Zoals al gezegd, wordt bij systemisch werk gekeken naar wat zich in het onderbewustzijn afspeelt om problemen te kunnen gaan oplossen. Een mooie springplank naar bewustzijnsontwikkeling 81

dus. Ook de Dalai Lama (2013) roept ertoe op. Hij neemt de woorden awareness in de mond. Bewust-zijn, gewaar-zijn van dat wat is. We zijn denkende en voelende wezens. Daarbij roept ook hij op tot ontwikkeling van onze mind en ontwikkeling van onze geest.

Zijn stelling is, dat de sleutel van het menselijk geluk in onze geest ligt.

De grootste blokkades die ons welzijn in de weg staan, zijn onze hardnekkige neigingen tot destructieve of verstorende emoties. Het zijn de vijanden van menselijk geluk en leiden tot destructief menselijk gedrag.

Het aanpakken van deze negatieve emoties ziet hij als de ontwikkelingsweg die mensen te gaan hebben. Gevoelens van haat, boosheid, afschuw of aversie maken dat we de werkelijkheid ook negatief waarnemen. Ook als we de neiging krijgen om zaken te controleren, kunnen gevoelens makkelijk omslaan in negatieve gevoelens. Te sterke emoties zorgen ervoor dat we ons onderscheidingsvermogen verliezen. We nemen dan de werkelijkheid waar vanuit de verbondenheid met het negatieve. De Dalai Lama roept op tot compassie. Compassie voor jezelf, compassie voor de ander. Hij roept op de tegenkracht van het negatieve te versterken. Bij boosheid - verdraagzaamheid, bij hebzucht - tevredenheid, bij angst - moed. Er is een grote standvastigheid en enthousiasme voor nodig om deze levenstaak aan te gaan. Een grondige analyse van wat er precies aan de hand is, is het begin.

Negatieve emoties worden gestuurd vanuit negatieve gedachten en waarnemingen die kunnen ontstaan door allerlei prikkels uit de omgeving.

De weg van herkennen en erkennen is dan begonnen.

Als je van plan bent om deze destructieve emoties aan te pakken, dan ga je op zoek naar de oorzaken. Waar komen ze vandaan? Aan wie ligt het?

We hebben wel eens de neiging om de vinger naar de ander of het andere te wijzen.

Maar als je serieus gaat nadenken en ontdekken wat er gebeurt, zul je er in deze zoektocht al snel achter komen dat de sleutel tot verandering in jezelf zit. Het wegstoppen van emoties is niet de manier. Het zal je ook niet lukken. Want hoe harder jij ze weg probeert te duwen, hoe meer ze 82

zichtbaar willen zijn. Het aankijken van de emoties en de gedachten die hieraan ten grondslag liggen, maakt de weg tot geluk voor je vrij. Jij bent zelf verantwoordelijk voor jouw perceptie van de werkelijkheid. En zoals we zagen, is de techniek van familieopstellingen een uiterst effectieve manier om de vinger op de zere plek te leggen. Blijf je de vinger naar de ander wijzen of doe je mee met jouw innerlijke ontwikkeling tot vredelievend mens? Een mens vol innerlijke vrede en compassie.

En dan komen we weer uit bij de woorden van Bert Hellinger:

Wat uit liefde gebeurt en door liefde in stand gehouden wordt, kan ook alleen door liefde worden opgelost

83

5

De mogelijkheden

84

Als je door het lezen van dit boekje op wat voor manier dan ook ge誰nteresseerd bent geraakt in systemisch werk, dan nodig ik je graag uit te kijken of onderstaande mogelijkheden bij jouw behoefte passen.

5.1 Belemmerende patronen doorbreken voor individu, gezin & organisatie Wil je aan de slag met problemen en moeilijkheden die jij op je weg tegenkomt? Wil je daar nu eindelijk korte metten mee maken, ook al heb je van alles geprobeerd? Je bent welkom voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek in onze praktijk. Daarbij zetten we samen met jou de mogelijkheden op een rij en bezien we wat er nu nodig is, zodat jij een beter leven kunt gaan leiden.

5.2 Opleiding voor coaches, therapeuten en andere mensenwerkers Op het moment dat je als professional met mensen werkt, is er de mogelijkheid om opgeleid te worden in het toepassen van de verschillende vormen van familieopstellingen. Samen met een team van trainers verzorg ik deze opleiding. Ons hart ligt bij het werken met familieopstellingen en systemisch werk.

85

In de opleiding leer je: om zĂŠlf alle facetten van het systemisch werk in te zetten het unieke te ontdekken van werken met het onderbewustzijn de meest effectieve coachtools en interventies te ontwikkelen, ook voor individuele sessies met systemisch werk meer diepgang te bereiken in je werk omdat je snel tot de kern van het probleem gaat doordringen en daardoor grote successen gaat boeken met je cliĂŤnten een stevige basis en een professionele grondhouding te ontwikkelen eigenheid en creativiteit te verbinden met jouw manier van werken in jouw eigen beroepspraktijk een volgende stap te zetten in jouw eigen persoonlijke ontwikkeling en daarmee de ontwikkeling van je bedrijf of jouw loopbaan l

l

l

l

l

l

l

Voor contact en details over de mogelijkheden zie: www.ynnergy.nl

86

87

Literatuurlijst Dalai Lama - Vrij van religie. Milinda Uitgevers B.V., Rotterdam, 2013 Hellinger, B. - De verborgen dynamiek van familiebanden. Altamira-Becht, 1990 Ligtvoet, M. - Aan het roer van jouw leven. Ynnergy, ’s-Hertogenbosch, 2014 Reed, L. - uit: Vonken van Verlangen. Veenbaas, W & Goudswaard, J. Phoenix Opleidingen, 2002 Ruppert, F. - De verborgen boodschap van psychische stoornissen. Akasha, Eeserveen, 2008 Steiner, R. - De filosofie van de vrijheid. Christofoor, 1998.

Torsten Preiss, I. - Familieopstellingen in de Praktijk. Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht, 2003 Ulsamer, B. - Genees jezelf van oude wonden. Altamira, Haarlem, 2011 Ulsamer, B. - Vliegen met sterke vleugels. Altamira, Haarlem, 2003 Wolf, C. - Patronen van een jeugd. Van Gennep, Amsterdam, 1997 88

Ik dank allen die mij geĂŻnspireerd hebben in mijn leven.

Papa en mama, bedankt, voor mijn leven en al het mooie wat ik uit de geschiedenis heb mee kunnen nemen.

Jan, mooie man en partner, bedankt, voor het mij scherp houden.

Maud, Freek en Pien, bedankt, voor wie jullie zijn, prachtige kinderen.

Mazzel, bedankt, dat je mij iedere dag uitlaat.

Bert Hellinger, bedankt, dat je familieopstellingen de wereld in hebt gebracht.

Theo, bedankt, dat je me hebt leren werken met familieopstellingen.

CliĂŤnten, bedankt, voor jullie onvoorwaardelijke vertrouwen en openheid.

Paula, bedankt, voor jouw mooie redigeerwerk.

Irene, bedankt, voor de mooie vormgeving.

Vrienden en vriendinnen, bedankt, voor wie jullie zijn.

Allerhoogste, bedankt dat ik besta.

Maries Ligtvoet

Ynnergy Training & Coaching Vivaldistraat 35 5216 EK ’s-Hertogenbosch T 073 7515075 E info@ynnergy.nl Voor de mogelijkheden van de verschillende trainingen en workshops zie: www.ynnergy.nl Je bent welkom voor een: • vrijblijvend kennismakingsgesprek • intake/doelstellend gesprek Voor nadere informatie en voor het bestellen van boeken en/of cd’s: www.ynnergy.nl/producten

91

Familieopstellingen, de snelste weg naar de oplossing van ongrijpbare problemen.

Het is het tweede boek van auteur en opleider Maries Ligtvoet. Dit boek is bestemd voor iedereen die - zakelijk en privé - een beter leven wil leiden. Voor ieder die authentiek wil zijn. Het is tevens een boek voor iedereen die geïnteresseerd is in het wezen van Hellingers familie- en organisatieopstellingen oftewel systemisch werk. Waarom gaat het niet goed met mensen, in gezinnen, in organisaties?

Waarom stroomt energie niet? Waarom stroomt de liefde niet? Hoe kun je in zeer korte tijd de vinger leggen op de oorzaak van problemen? Een boek vol aansprekende voorbeelden. Kort en krachtig en makkelijk te lezen. drs Maries Ligtvoet is pedagoog, trainer en opleider. Ze werkt met haar gave: naar de oorzaak gaan, in- en meevoelen, therapeutisch werken met diepliggende emoties en verborgen dynamieken.

Haar eerste boek ‘Aan het roer van jouw leven’ kwam uit in mei 2014. Ze schreef ook dit boek op haar geliefde plekken Vlieland en Spanje, in rust en ruimte, waar ze zelf zo blij van wordt. www.ynnergy.nl