Vallen en weer opstaan by Plan C

Vallen en weer opstaan Herstellen vanuit eigen kracht

2 ISBN nummer 978-90-822851-0-9

Vallen en opstaan is een uitgave van Communicatie GGZ Oost Brabant. Dit boekje verwoordt vanuit verschillend perspectief wat onze zorgvisie inhoudt en hoe we deze realiseren.Hoofdredactie & concept: Gerbert Scherphof, Vivianne Viguurs & Spencer Zeegers Teksten: Laura van der Burgt (eindredactie), Anouk Suurs & Charlotte Vlaming Vormgeving: Creatief planbureau, Irene Pijnenburg Fotografie: Wim Hollemans & Spencer Zeegers Druk: DekkersvanGerwen 1e oplage - oktober 2014

n we e r e v le ie t a is n a g â&#x20AC;&#x2DC;Als or org. z n e g n i l e d n a h be special ist ischem die expert ise in te De kunst is o sv o l persoon l ijk herstelâ&#x20AC;&#x2122; e c c u s r o o v n e t t ze directe chiater & men, psy

ur behan

delzaken

Erik Lem

e l e i t n e s s e Negen ften, behoe zijn id e bepalensdtel v oor her

Herrijzen uit je as Behandeling Crisisinterventie Case management Rehabilitatie Levensverrijking Rechtsbescherming Basale zorg Zelfhulp Preventie & welzijn

6 Werken aan een leven dat de moeite waard is 14 Lianne Verbruggen | Ralph 20

Louis Jansen | HenriĂŤtte aan de Stegge

Hans van Uden | Bert Ernest

Marton Pennings | Marinke Stassen

Ivo Dekker | Theo Schlaman

Henk Frerichs | Erik Lemmen & Bjorn Ceresa 56

Roy Lubbers | Jessica Janssen

John Castelijns | Martijn van de Biggelaar

INHOUD

Linda van Moorsel | Bart de Ruiter

Ik bepaal zelf wel of ik me beter voel door kippensoep

Als ik griep heb, wil ik dat iemand me kippensoep brengt en me vooral geen lastige vragen stelt. Als ik alleen verkouden ben, wil ik helemaal geen kippensoep. Dan wil ik gewoon naar mijn werk en zelf bepalen wat ik met mijn tijd doe. Wat ik hiermee wil zeggen is dit: als je iemand wilt helpen herstellen, moet je meebewegen met de behoefte van het moment. Je neemt geen beslissingen over iemand, zonder die persoon daarin te betrekken.

VOOR W OOR D

Een psychiatrische aandoening is in veel gevallen vergelijkbaar met een chronische ziekte als diabetes. Je moet op zoek naar een manier om de effecten ervan te overstijgen en nieuwe betekenis aan je leven te geven. Je aandoening be誰nvloedt weliswaar je leven, maar je ontleent er je identiteit niet aan. Toch zien we dat laatste nog teveel in de psychiatrie. GGZ Oost Brabant brak daarmee, toen zij in 2008 besloot zorg te gaan verlenen volgens de Herstelvisie. Het is de taak van zorgverleners om diensten aan te bieden die het herstelproces op verschillende fronten bevorderen. Essentieel daarin blijft dat hulpverleners een persoon zien en niet een diagnose. Dat ze mensen keuzes geven, in plaats van te willen controleren. Het ene moment voer je iemand bij wijze van spreken kippensoep, het andere moment laat je hem lekker zijn gang gaan. Maar bovenal moeten hulpverleners in iemand blijven geloven, zelfs als die persoon dat zelf even niet kan. Hoop is cruciaal in elk herstelproces. Hoop doet leven.

dr. Marianne Farkas Hoogleraar aan de Boston University en verbonden aan het Center for Psychiatric Rehabilitation 5

Herrijzen uit je as

werken aan een leven dat de moeite waard is Sinds 2008 is de Herstelvisie leidend voor de hulp en zorg binnen GGZ Oost Brabant. In deze visie staat de mens centraal, onder zijn regie zoeken we naar de beste manier om te herstellen met een psychiatrische aandoening. Maar wat Ăs herstel precies? Kun je wel herstellen als je niet kunt genezen? Waar moet je aan werken als je wilt herstellen? Wat kun je als zorgverlener doen - of laten - om mensen daarin te ondersteunen? We geven je antwoord op de belangrijkste vragen en maken de Herstelvisie tastbaar. WAT IS HERSTEL PRECIES? Als je lijdt aan een psychiatrische aandoening, moet je niet alleen herstellen van de stoornis zelf. Vaak moet je ook de nare gevolgen ervan verwerken, denk bijvoorbeeld aan: l het stigma dat dan ineens aan je kleeft l bijwerkingen van medicijnen, of het emotionele effect van een (gedwongen) behandeling l jezelf even helemaal kwijt zijn, het verlies van je identiteit l afwijzing door je omgeving, het verliezen van je baan of opleiding l dromen die je in rook ziet opgaan. 6

“Herstel is een intens persoonlijk, uniek proces van verandering in iemands houding, waarden, gevoelens, doelen, vaardigheden en/of rollen”, omschreef prof. dr. William Anthony in een baanbrekende publicatie in 1993. “Herstel is een manier van leven; van het leiden van bevredigend, hoopvol en zinvol leven mét de beperkingen die de psychische klachten met zich meebrengen. Herstellen betreft het ontgroeien van de catastrofale gevolgen van de psychische aandoening en de ontwikkeling van een nieuwe betekenis en een nieuw doel in iemands leven.”

IN L E I DI N G

KUN JE WEL HERSTELLEN ALS JE NIET KUNT GENEZEN? Volledig genezen van een ernstige psychiatrische aandoening is in veel gevallen niet realistisch. Stabiliseren kan wel. En herstellen ook! Want ook als je een chronische stoornis hebt, kun je op zoek gaan naar je eigen kracht en die gebruiken om je beter te voelen. Jouw ervaringen hebben je veel geleerd, het is een waardevolle bron van kennis die je kunt gebruiken om je leven nieuwe betekenis te geven. Herstel is een uniek en zeer persoonlijk proces. WAT MAG JE VERWACHTEN, ALS JE ZORG ONTVANGT IN JE HERSTELPROCES? Zorgverleners zijn er om mensen te ondersteunen, de weg te wijzen of beschermen bij het zoeken naar hun eigen weg. Vanuit hun professionaliteit zoeken ze voortdurend naar de juiste balans; ze willen noch betuttelen, noch verwaarlozen. Niet meer, en zeker ook niet minder. Vier kernwaarden staan centraal staan in het werken volgens de Herstelvisie: 1. De persoon staat centraal, niet de diagnose 2. Cliënt en hulpverlener trekken op als gelijkwaardige partners 3. De cliënt krijgt keuzes aangereikt, waarmee hij zelf zijn richting kan bepalen 4. Hoop en groeipotentie staan centraal in de aanpak. 7

WAARAAN HERKEN JE EEN HERSTELONDERSTEUNER? Iemand die werkt volgens de principes van Herstelondersteunende zorg herken je zo. Hij of zij: l straalt hoop en optimisme uit l is aandachtig aanwezig (present) l gebruikt zijn professionele referentiekader op een bescheiden en terughoudende manier l maakt ruimte en ondersteunt bij het maken van het eigen verhaal van de cliënt en sluit daarbij aan l herkent en stimuleert het benutten van de eigen kracht van de cliënt (empowerment) l erkent, benut en stimuleert de ervaringskennis van de cliënt (peer support) l erkent, benut en stimuleert de ondersteuning van de cliënt door belangrijke anderen l is gericht op het verlichten van lijden en het vergroten van eigen regie en autonomie. WAARAAN KUN JE WERKEN, ALS JE ZO GOED MOGELIJK WILT HERSTELLEN? Herstellen draait om het geven van nieuwe betekenis aan je leven mét je aandoening. Je herstelproces speelt zich dus af op verschillende fronten: l herstel van gezondheid l herstel van rollen l herstel van dagelijks functioneren l herstel van je persoon/identiteit In dit Service Outcome Schema van William Anthony (de grondlegger van de Herstelvisie) staan negen essentiële behoeften, die bepalend zijn voor een goed herstel. Om die behoeftes te vervullen, wil GGZ Oost Brabant binnen een (maatschappelijk) steunsysteem samen met anderen diensten (services) aanbieden. 8

Beschrijving

Resultaat voor cliënt

Behandeling

Verlichten van symptomen en lijden

Minder symptomen en lijden

Crisisinterventie

Beheersen of aanpakken van gevaar, risicovolle of onveilige situaties

Persoonljke veiligheid (voelen en zijn)

Casemanagement

Verkrijgen van diensten die de cliënt nodig heeft of wil

Toegang tot diensten en voorzieningen

Rehabilitatie

Het ontwikkelen van vaardigheden en hulpbronnen gerelateerd aan door de cliënt gestelde doelen

Krijgen, uitoefenen en behouden van gewenste rollen (anders dan die van patiënt)

Levensverrijking

Cliënten nemen deel aan bevredigende en zinvolle activiteiten

Zelfontplooiing, ontwikkeling, een rijk/zinvol leven

Rechtsbescherming

Opkomen voor de belangen en rechten van cliënten

Gelijke kansen

Basiszorg

Beschikbaarheid mensen, plaatsen en middelen die nodig zijn om te overleven (bed, brood, bad, gezondheidszorg)

In leven blijven

Zelfhulp

Zeggenschap over en keuzevrijheid in je eigen leven

Empowerment/ eigen regie & kracht

Preventie/welzijn

Stimuleren van een gezonde levensstijl

Goede lichamelijke gezondheid

Servece categorie

“Degenen onder ons die gediagnosticeerd zijn, zijn geen objecten waarmee men kan handelen. We zijn menselijke wezens die zélf kunnen handelen en daardoor de situatie kunnen veranderen. We hebben een stem en kunnen leren die te gebruiken. We hebben het recht gehoord te worden; men dient naar ons te luisteren. We kunnen zelf beslissingen nemen. We kunnen ons weerbaar opstellen en hoeven geen passieve slachtoffers van een ziekte te worden. We kunnen experts worden in onze eigen reis naar herstel.” Klinisch psycholoog en psychiatrisch patiënt Patricia Deegan

‘Het Service Outcome Schema maakt onze zorg doelgerichter’

Remy Roest:

‘Chinees koken kan heel goed zijn voor herstel’ “Elk mens bepaalt zélf wat voor hem belangrijk is om een bevredigend leven te leiden. Hij bepaalt dus ook zelf wanneer hij zich hersteld voelt. Het Service Outcome Schema geeft richting aan dat herstelproces. Het is een compleet overzicht van alle essentiële behoeftes die een mens heeft, om te kunnen herstellen. Het schema dwingt je om na te denken waaróm je bepaalde diensten aanbiedt. Stel dat ik besluit met een groepje cliënten chinees te koken. Hoe draag ik dan bij aan hun herstel? Als ik het doe, omdat ze anders niets te eten hebben die avond, verleen ik basiszorg. Als ik het doe, omdat de cliënten mij vertelden dat ze het leuk vinden om nieuwe gerechten te leren koken, dan doe ik aan levensverrijking. Doe ik het omdat chinese kruiden ervoor zorgen dat iemand geen psychose krijgt, dan doe ik aan behandeling. Hebben de cliënten net gegeten, vinden ze koken saai en heeft niemand last van psychoses? Dan heeft mijn initiatief dus geen enkele zin. Het Service Outcome Schema laat duidelijk zien dat de GGZ slechts een onderdeel is van iemands totale herstelproces. We zijn één van de partners in zijn steunsysteem. In dat opzicht is dit schema ook bruikbaar voor regionale afstemming. Het dwingt ons elkaar op te zoeken en samen diensten aan te bieden waar mensen echt behoefte aan hebben.”

Remy Roest is psychiater & docent bij de stichting Rehabilitatie ‘92 11

Ton van Heugten:

‘Zie de mens, niet de stoornis’ “Hoewel veel professionals ervan zijn overtuigd dat zij hun cliënten als mens in hun waarde laten, ligt de werkelijkheid nog vaak anders. Ondanks de goede intenties! Wij zijn geneigd het hele leven van onze cliënten te bezien vanuit de stoornis waaraan ze lijden. Daarmee doe je geen recht aan de mens als geheel. Herstel is een breed begrip. Er is een groot verschil tussen wat wij als hulpverlener nodig vinden en wat een cliënt wil met zijn leven. Veel van onze cliënten moeten leren leven met hun stoornis, genezing is vaak niet realistisch. Herstelgericht werken draait om het zoeken naar wat de cliënt een waardevolle invulling van zijn leven vindt, zodat dat je daarbij als hulpverlener je professionaliteit vergeet. Ik heb zelf regelmatig ervaren hoeveel verschil een herstelgerichte benadering kan maken. Pas toen ik tegenover een cliënte uitsprak dat ik haar niet kon genezen, stopte haar afhankelijkheid van mij. Ze ging haar aandoening accepteren en kwam zelf in beweging. Na een opname van vijftien jaar heeft ze zelfs ontslag aangevraagd. Ze is ‘slachtoffer af’. Ik merk dat onze benadering mensen helpt om het heft weer in eigen hand te nemen.”

Ton van Heugten is klinisch psycholoog 12

‘Hel p anderen n het heft in eigen’ hand te neme

“We moeten een woord zien te vinden dat beide ideeën uitdrukt: dat ik als psychiatrisch patiënt een gat heb middenin mijn hart, een droefheid die nooit geheel zal herstellen én dat daar omheen nieuw leven ontstaat. Niet er bovenop, maar er omheen. Beide bestaan naast elkaar, de blijvende droefheid en het nieuwe leven” Klinisch psycholoog en psychiatrisch patiënt Patricia Deegan

Al het nodige wordt gedaan met aandacht , op een manier die past bij wat je nodig hebt

De negen essentiĂŤle behoeften, die bepalend zijn voor herstel

Behandeling, vermindering van symptomen en lijden BEWEZEN EFFECTIEF

Wat je in elk geval nodig hebt als je aan een psychiatrische aandoening lijdt, is een adequate behandeling. Denk aan psycho-educatie, medicijnen, of therapie. Binnen GGZ Oost Brabant hebben we in zorgpaden vastgelegd welke behandeling je precies kunt krijgen voor jouw stoornis en wat het verwachte effect daarvan is. De zorgpaden worden gemaakt op basis van multidisciplinaire richtlijnen en de nieuwste inzichten. De mogelijkheden worden vooraf met je besproken, om tot een behandeling te komen die aansluit bij jouw situatie. Zo garanderen we effectieve, betaalbare zorg.

MENSLIEVEND

Een goede zorgverlener biedt zorg aan, die behalve aantoonbaar effectief ook menslievend is. Al het nodige wordt gedaan met aandacht, op een manier die past bij wat je nodig hebt. Professionals verdiepen zich in wat je doormaakt en stemmen met je af wat gedaan of juist gelaten moet worden. Want erkend worden in je verlangens, eer en kwetsbaarheid is minstens zo belangrijk voor een goed herstel.

Lianne Verbruggen:

‘Ik zie veel passie bij hulpverleners’ “Als je een hartinfarct krijgt, staat er in het ziekenhuis een team van topspecialisten voor je klaar om je er weer bovenop te helpen. Als je in een diepe psychiatrische crisis geraakt, word je in het ergste geval helemaal alleen gelaten - in een afgesloten ruimte nog wel. Dat klopt toch niet? Juist als je zo ernstig ziek bent, heb je topzorg nodig. Binnen de afdeling Langdurende zorg van GGZ Oost Brabant ontwikkelen we een model voor de meest intensieve vorm van behandeling: High Intensive Care. Dit model wordt al toegepast in de kortdurende zorg, maar wij zijn ervan overtuigd dat het ook in de langdurende zorg kan werken. Als een cliënt in crisis bij ons wordt aangemeld, beginnen we met een schone lei. Dat is soms best moeilijk, vooral als iemand onder dwang wordt binnengebracht. Toch zie ik dat het werkt. High Intensive Care daagt hulpverleners uit in de meest extreme situaties op zoek te gaan naar oplossingen die iemands lijden verlichten. Verpleegkundigen zijn van nature creatief, dit appelleert aan hun passie voor het vak. Dat is mooi om te zien. Het is eigenlijk absurd dat we dit nu pas zo doen.”

Lianne Verbruggen is GZ-psycholoog 16

‘We schalen zorg o p en af, af hankelijk van de behoefte’

n e g n i k r e w j i b ‘De moet ik accepteren’

Ralph:

‘Ik leid weer een normaal leven’ “Tijdens een psychose ben ik achterdochtig en verlies ik het zicht op de werkelijkheid. Ik weet niet meer wat echt is en wat niet. Tijdens mijn eerste psychose was ik pas achttien jaar, de jaren erna volgden er meer. Ik ben meerdere keren opgenomen. Mijn medicijnen zorgen ervoor dat ik nu geen last meer heb van psychoses en dat ik met beide benen op de grond blijf staan. Helaas brengen ze wel vervelende bijwerkingen met zich mee. Zo ben ik bijvoorbeeld vaak moe. Deze bijwerkingen moet ik accepteren, stoppen met de medicijnen is geen optie. Dan beland ik meteen weer in een psychose. Herstellen betekent hard werken aan jezelf. Tijdens mijn behandeling heb ik daarom een herstelondersteuningsplan (HOP) opgesteld. Hierin beschreef ik mijn doelen. Ik heb ze intussen allemaal bereikt: ik woon zelfstandig, heb een leuke baan en ik leid weer een normaal leven. Ik heb ook een signaleringsplan gemaakt. Als mijn naasten zien dat ik weer in een psychose dreig te raken, kunnen zij ervoor zorgen dat er wordt ingegrepen. Dit vind ik een fijne gedachte; ik vertrouw hen volledig. Ik heb een lange periode van teleurstelling en leed gekend. Door mijn psychoses beschuldigde ik mensen in mijn omgeving onterecht van dingen. Gelukkig hebben zij mij dit allemaal vergeven. Nu kan ik het verleden zelf ook loslaten.” Ralph heeft schizofrenie 19

De negen essentiĂŤle behoeften, die bepalend zijn voor herstel

Crisisinterventie, je veilig voelen VERTROUWEN

Ook veiligheid is een basisvoorwaarde voor herstel. Denk dan niet alleen aan algemene eisen, zoals de Inspectie voor de Gezondheidszorg die bijvoorbeeld aan zorginstellingen stelt. Het gaat ook om het minimaliseren van risicoâ&#x20AC;&#x2122;s die bij jou persoonlijk spelen; zoals een verantwoorde combinatie van medicijnen, voorkomen dat je uit bed valt als je al wat ouder bent, of een lichamelijke screening. Daarnaast is het belangrijk dat je je veilig genoeg voelt om jezelf te zijn. Alleen als je je hulpverleners vertrouwt, kun je eerlijk zijn en verder komen in je herstel.

CRISISINTERVENTIE

Veel mensen met een ernstige psychiatrische aandoening worden in hun leven kortere of langere tijd opgenomen in een kliniek. Door problemen zo vroeg mogelijk op te sporen, samen een goed signaliseringsplan te maken en je zoveel mogelijk in je eigen omgeving te ondersteunen, voorkomen we opnames echter steeds vaker. Maar als het echt nodig is, moet je kunnen rekenen op verantwoorde noodhulp. Zelfs als een (gedwongen) spoedopname onontkoombaar is, omdat je een gevaar vormt voor jezelf of je omgeving, doet GGZ Oost Brabant er alles aan om vrijheidsbeperking te minimaliseren. 20

2 Alleen als je je hulpverleners vertrouwt, kun je eerlijk zijn

d i e h k j i l e k r e w e D ‘ kent vijftig tinten grijs’ 22

Louis Jansen:

‘Wat doe je als iemand geen hulp wil?’ “Er is een landelijk convenant tussen de politie en de GGZ, waarin staat hoe we moeten samenwerken als mensen met een psychiatrische stoornis in de problemen komen. Maar de werkelijkheid is niet zo zwart-wit, die kent vijftig tinten grijs. Neem de zorgmijders. Deze mensen willen geen hulp aanvaarden en tot op zekere hoogte hebben ze dat recht. Iedereen mag leven zoals hij dat wil, zelfs als hij vervuilt. Wie bepaalt immers wat schoon genoeg is? Toch ligt er ergens een grens, bijvoorbeeld als er een overlast voor de buurt ontstaat, of als de situatie gevaarlijk wordt. Laatst hadden we te maken met een echtpaar dat zichzelf erg verwaarloosde. De buurt had geklaagd, want de tuin was een broednest voor ongedierte. Het huis was vies en vervallen, er was geen gas of elektriciteit. Maar de bewoners dreigden er een eind aan te maken, als we hen niet met rust lieten. Dat is gelukkig niet gebeurd. Het kostte de gemeente, de FACT-medewerkers en ons heel veel energie, maar we vonden een oplossing die voor iedereen werkt. Het stel accepteert inmiddels hulp en woont er nog.”

Louis Jansen is chef basisteam politie Oss, Bernheze en Maasdonk 23

Henriëtte aan de Stegge:

‘Ik werd overvallen in mijn eigen huis’ “Ik zat op onze bank in de woonkamer toen de politie binnenkwam. Dat het niet goed met me ging, wist ik wel. Maar dat ze me in mijn eigen huis zouden overvallen om me naar een inrichting te brengen, dat had ik niet verwacht. Het was traumatisch om te worden ontkleed en door vreemden in een separeercel te worden opgesloten. Zes dagen lang, zonder adequate medicatie. En dat terwijl ik een verklaring bij mijn huisarts had gedeponeerd, waarin ik toestemming gaf om bij een psychose medicijnen toe te dienen. In de separeercel mocht zelfs mijn man me niet bezoeken. Deze gebeurtenis maakte dat ik direct ‘ja’ zei op het verzoek van GGZ Oost Brabant om als ervaringsdeskundige aan de slag gaan. Eindelijk kon ik iets positiefs doen met mijn ervaringen in de psychiatrie. Ik werkte mee aan het terugdringen van het aantal separaties. GGZ Oost Brabant heeft nu comfortrooms, waarvan de deuren niet op slot gaan. Deze warme omgeving is heel waardevol, omdat het veiligheid biedt. Ook de evaluatiegesprekken die ik voer met cliënten en hulpverleners, na hun opname, werken helend. Door echt met elkaar te praten ontstaat wederzijds begrip. Dat vind ik heel mooi.”

Henriëtte aan de Stegge is ervaringsdeskundige 24

‘In een warme omgeving voel je je veiliger’ 25

3 In het FAC T-team stemmen alle hulpverleners in overleg met jou hun aanpak af 26

De negen essentiële behoeften, die bepalend zijn voor herstel

Casemanagement, voor toegang tot alle diensten en voorzieningen ÉÉN KERSTBOOM

Als jij centraal staat, dan wordt de zorg dus in overleg met jou georganiseerd. Wonen, familie, werk, zingeving, educatie, inkomen… Al deze elementen zijn even belangrijk voor een succesvol herstel. Bij GGZ Oost Brabant worden ze integraal bekeken in een Functie Assertive Community Team; FACT. In dit team stemmen alle hulpverleners in overleg met jou hun aanpak af. Woonbegeleiders, ervaringsdeskundigen, trajectbegeleiders, psychiaters, maatschappelijk werkers en verslavingswerkers bepalen in overleg met jou wat ze op dát moment voor je kunnen doen. FACT is als een kerstboom, waaraan je allerlei slingers, ballen en lampjes kunt ophangen. En als ze niet meer nodig zijn, haal je ze er gewoon weer uit. Het team schaalt de zorg op en af, afhankelijk van jouw behoefte.

ÉÉN AANSPREEKPUNT

Als cliënt heb je één aanspreekpunt, je casemanager. Deze hulpverlener begeleidt je in jouw gehele herstelproces. Hij zit ook in het FACT-team, hij is het hart van het team. Hij levert je zelf directe zorg waar dat kan, en regelt toegang tot andere hulp en diensten, binnen of buiten de GGZ. 27

Hans van Uden :

‘Het pingpongen met cliënten is voorbij’ “Een goede casemanager vertrouwt op de weg die jij kiest. Hij loopt met je mee en laat je - mocht dat gebeuren - je eigen fouten maken, zonder je af te wijzen. Hij helpt je bij het formuleren van je wensen en ondersteunt je bij het verwezenlijken ervan. Wat dat betreft zijn casemanagers echte duizendpoten. Ze ondersteunen bij het aanvragen van een uitkering. Ze overtuigen woningcorporaties ervan om je een huis aan te bieden, omdat je dat aankunt en de begeleiding goed geregeld is. Ze zorgen ervoor dat je goede ondersteuning op je werkplek krijgt. Je casemanager kent je echt en ondersteunt je - samen met de andere leden van het FACT-team - in de volle breedte. Continuïteit van zorg is een wezenlijk pluspunt van FACT. Een vast team met verschillende hulpverleners stemt onderling de begeleiding aan jou af. Het pingpongen met cliënten behoort daarmee tot het verleden. Vooral in crisissituaties is dat belangrijk. Juist als je het zelf even niet meer weet, kun je terugvallen op vertrouwde gezichten. Zij weten wat voor jou belangrijk is, blijven betrokken als je wordt opgenomen en staan je bij als je de kliniek weer verlaat. Zo wordt je écht geholpen.”

Hans van Uden is programmaleider Langdurende Zorg 28

r e g a n a m e s a c e d ‘Een goe een duizendpoot’ is

‘Niemand voelde zich verantwoordelijk voor mijn zoon’ 30

Bert Ernest:

‘FACT bespaart heel veel mensen tijd en energie’ “Lex werd op zijn achttiende in zijn hoofd gestoken. Hij verloor zijn linkeroog en liep hersenletsel op, daardoor veranderde zijn persoonlijkheid. Onze zoon ontspoorde volledig. We wisten niet wat we met hem aan moesten. Ik voelde me in de steek gelaten door hulpverleners, niemand voelde zich verantwoordelijk. Lex was steeds te goed voor deze behandeling, of te slecht voor een andere. Zeven jaar heeft die periode van zorgen en wanhoop geduurd. Als er in die tijd een FACT-team was geweest, had dat heel veel mensen een heleboel tijd en energie bespaard. Ik geloof heilig in FACT: één team, dat samen bekijkt wat iemand nodig heeft, en het hele systeem bij de oplossing betrekt. Wat mij betreft hoort er daarom ook een familie-ervaringsdeskundige in FACT; naasten spelen een cruciale rol in herstel. Bovendien hebben zij beslist behoefte aan goed advies. Met Lex gaat het nu wonderbaarlijk goed. Hij wordt begeleid door de afdeling Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) op Huize Padua en weet wat hij nodig heeft om te kunnen leven met zijn beperking. Hij heeft zelfs een vriendin en is op zoek naar passend werk, dat hield ik twee jaar geleden niet voor mogelijk. Omkijken naar wat je hebt verloren, heeft geen zin. Als je dat inziet, kun je heel ver komen.”

Bert Ernest is lid van de Familieraad 31

De negen essentiële behoeften, die bepalend zijn voor herstel

Rehabilitatie, om te kunnen functioneren in sociale rollen EERHERSTEL

Door een ernstige persoonlijke crisis kun je veel verliezen. Je gezin, je baan, je huis, je vrienden. Rehabilitatie betekent eerherstel. Het houdt in dat je je plek in de maatschappij hervindt, zodat je je gewaardeerd en nuttig voelt. Een van de methodes die GGZ Oost Brabant gebruikt om mensen daarbij te helpen, is de Individuele Rehabilitatie Benadering (IRB). Het doel van deze methodiek is mensen met ernstige, langdurige beperkingen te helpen beter te functioneren, zodat ze met succes en naar tevredenheid kunnen wonen, werken, leren en sociale contacten hebben. Dat doen ze in een omgeving van hun eigen keuze, met zo min mogelijk professionele hulp. Uit onderzoek blijkt dat je zelfgekozen doelen eerder behaalt dan doelen die je door een ander worden opgelegd. De IRB sluit daarom direct aan bij jouw toekomstwensen en capaciteiten. Zodat je weer moeder kunt zijn, of linksbuiten in het voetbalteam.

BETAALD WERK

Eén van de meest effectieve manieren om weer mee te doen in de samenleving is het hebben en houden van een betaalde baan. In het FACT-team van GGZ Oost Brabant zit ook een trajectbegeleider, die samen met je zoekt naar werk dat écht bij je past. Het ultieme doel is het vinden van een vaste baan, want een eigen inkomen biedt je de ruimte om de regie over je eigen leven te versterken en je optimaal te ontplooien. Het versterkt je eigen kracht. 32

Rehabilitat ie houdt in dat je je plek weer vindt , zodat je je nutt ig voelt

m o j i j n e b e i ‘W n waar te bepaleer van een and en?’ mag dr om

• Foto komt van Wim 34

Linda van Moorsel:

‘Doorvragen helpt om wensen helder te krijgen’ “Alle collega’s die ik ontmoet, staan achter de principes van herstelondersteunende zorg. Maar het gaat erom dat ze er ook echt iets mee kúnnen! In mijn trainingen over de Individuele Rehabilitatie Benadering help ik hen daarbij. Wie jarenlang zijn werk op een bepaalde manier heeft gedaan, ontwikkelt soms ongewild blinde vlekken. Dan zie ik hulpverleners schrikken van zichzelf, als ze inzien hoe sturend ze zich opstellen in het leven van hun cliënten. Die cliënten weten vaak niet eens beter, ze zijn eraan gewend dat anderen keuzes voor hen maken. Meedenken is goed, maar overnemen doe je alleen in overleg. Soms is een cliënt hierbij gebaat, maar dat bespreek je dan samen! Het moment dat dit kwartje valt, daar doe ik het voor. Prima, als je denkt: ‘dat lukt nooit’, wanneer een cliënt vertelt dat hij piloot wil worden. Daar slagen immers maar heel weinig mensen in. Toch is het belangrijk zo’n wens niet direct van tafel te vegen. Wie ben jij om te bepalen waar een ander van mag dromen? Ik help hulpverleners door te vragen op zo’n wens, zodat je helder krijgt wat iemand écht wil. Zo kunnen cliënten zelfbewuster worden. Dan ontdekt iemand misschien dat hij eigenlijk net zo lief een vliegvakantie naar de zon maakt. Mensen ondersteunen bij hun zoektocht naar wat ze willen en kunnen, en samen bekijken wat daarvoor nodig is, daar draait rehabilitatie om.” Linda van Moorsel is rehabilitatieconsulente 35

â&#x20AC;&#x2DC;Toen ik het vertelde, was ze meteen vertrokkenâ&#x20AC;&#x2122;

Bart de Ruiter:

‘Ik heb een winnaarsmentaliteit’ “Ik had een fijn leven, maar toen ik op mijn negentiende ging studeren, raakte ik in een psychose. Een psychose is een ware hel. Je bent de grip op de werkelijkheid kwijt, hoort stemmen in je hoofd en hebt last van hallucinaties. Als je vijf jaar geen psychose meer hebt gehad en je medicijnen goed slikt, is de kans dat de ziekte terugkeert erg klein. Mijn laatste is nu tien jaar geleden, maar toch ben ik er nog dagelijks bang voor. Ik heb in totaal vijf terugslagen gehad, waarbij ik ook wel eens ben gesepareerd. Dit was vreselijk, ik vind separeren echt mensonterend. Mijn omgeving veroordeelt mijn psychische aandoening niet, hoewel ik wel met vooroordelen te maken heb gehad. Zo heb ik een tijdje een relatie gehad, maar toen ik haar vertelde over mijn schizofrenie, was ze meteen vertrokken. De droom om ooit kinderen te krijgen heb ik ook opgegeven. Ik weet niet of ik er goed voor kan zorgen; dat wil ik een kind niet aandoen. Ik heb mijn ziekte geaccepteerd, maar soms denk ik toch ‘waarom moest dit mij overkomen?’ Ik houd vast aan de hoop om ooit te genezen: ik heb een winnaarsmentaliteit en geef nooit op.”

Bart de Ruijter heeft een salesfunctie bij een internet- en telefoniebedrijf. Hij schreef een boek over zijn aandoening, ‘Keerpunt’. 37

5 38

Alles kan, als jij het waardevol vindt

De negen essentiĂŤle behoeften, die bepalend zijn voor herstel

Levensverrijking, jezelf kunnen ontplooien Een zinvolle besteding van je dag geeft je voldoening en een gevoel van eigenwaarde. Dat is essentieel voor een goed herstel. Dus of het nou gaat om het bijhouden van een postzegelverzameling, vrijwilligerswerk bij de Kledingbank of een betaalde baan; als het jou voldoening geeft, is het zinvol.

ZELF NADENKEN

Ook onbetaald werk of een boeiende hobby kan je leven verrijken. Iedereen is graag ergens goed in. Waar het om gaat, is dat je zĂŠlf zoekt naar wat jou voldoening geeft. Hulpverleners kunnen helpen in dat denkproces, maar leggen je niets in de mond en vullen niets voor je in. Samen onderzoek je wat jouw mogelijkheden zijn, kijkend naar je talenten en beperkingen. Misschien vind je een leuke bezigheid in onze ontmoetings- en dagactiviteitencentra. Of misschien ga je liever vissen. Alles kan, als jij het waardevol vindt.

Marton Pennings:

‘Ons verleden doet er niet toe’ “Het idee ontstond op De Inloop in Uden, ruim tien jaar geleden: zou het niet leuk zijn om een bandje te beginnen? Ik speel al sinds mijn tiende gitaar, ik zag dat meteen zitten. We begonnen met zijn vijven, eerst alleen instrumentaal. Tegenwoordig spelen we allerlei covers. Van ACDC tot Adele, van Abba tot Steppenwolf. Wie een mooi nieuw nummer hoort, kan dat inbrengen. Dat gaan we dan oefenen. We repeteren elke vrijdag, dat is altijd heel gezellig. Over ons psychiatrische verleden praten we nooit, ik weet niet eens wat de anderen hebben meegemaakt. Dat is toch ook niet relevant? We zijn bovendien allemaal al jaren stabiel. Zo’n vijf keer per jaar treden we op. Dat vind ik heerlijk. In het begin was ik best zenuwachtig voor een optreden. Dat kun je eigenlijk niet hebben als je gitarist bent, want met verkrampte vingers kun je niets. Inmiddels heb ik zoveel ervaring dat ik er gewoon van geniet. De band is belangrijk voor mij. Het is fijn om mee te mogen doen en ergens bij te horen. De repetities geven me een doel, thuis staat mijn gitaar altijd naast mijn stoel. Als er reclame op tv is, ga ik lekker even zitten tokkelen.”

Marton Pennings is gitarist van de Als je maar Happy Band 40

‘Het is fijn om ergens bij te horen’ 41

t a l e d g ‘Ik le hoog’ r e d n i m nu

Marinke Stassen:

‘Geen onderzoeker meer, maar ervaringswerker’ “Tijdens mijn psychoses was ik mezelf niet. Ik was de weg kwijt en wilde het liefst ergens in een hoekje kruipen. Andere dagen dacht ik juist weer de wereld aan te kunnen. Dankzij de hulp van mijn partner en mijn behandelaren ben ik er uiteindelijk bovenop gekomen. Herstellen doe je samen; je kunt het niet alleen. Samen met mijn behandelaar heb ik een signaleringsplan opgesteld. Hierin geef ik aan wat ik wil dat er gebeurt als ik weer een psychose krijg. Zo houd ik toch de controle over mijn leven. Ik zal nooit meer worden wie ik vroeger was, dat accepteer ik. Ik heb minder energie, mijn oude werk als onderzoeker milieukunde, is nu te zwaar. Door de psychose was mijn zelfvertrouwen verdwenen, dat heb ik helemaal opnieuw moeten opbouwen. Vroeger legde ik de lat voor mezelf heel hoog, maar ik heb geleerd om met kleinere dingen tevreden te zijn. Ik werk nu als ervaringswerker FACT bij GGZ Oost Brabant. Door mijn eigen ervaring sta ik dichter bij cliënten dan andere hulpverleners. Cliënten schamen zich vaak voor hun ziekte, maar bij mij durven ze zich kwetsbaar op te stellen. Ze weten dat ik iets vergelijkbaars heb meegemaakt.”

Marinke Stassen is ervaringswerker 43

De negen essentiële behoeften, die bepalend zijn voor herstel

Rechtsbescherming, dezelfde kansen hebben als een ander IEDEREEN GELIJK?

Ieder mens is gelijk. We hebben allemaal dezelfde rechten en zouden ook dezelfde kansen moeten krijgen. Maar is dat ook zo? Voor mensen met ernstige psychiatrische problemen is dat helaas niet vanzelfsprekend. Onderzoeken tonen aan dat relatief weinig mensen betaald werk hebben. Ze voelen zich vaker gediscrimineerd of achtergesteld door hun psychische problemen en ervaren beperkingen op het gebied van sociale contacten, werken of leren. Veel mensen voelen zich ook eenzaam.

SERIEUS NEMEN

Participeren kan voor mensen met aanhoudende psychische problemen dus best moeilijk zijn. Toch zijn er wensen genoeg. Betaald werk, of in elk geval een leven zonder financiële zorgen. Een eigen plek, waar je je echt lekker voelt. Gebruik kunnen maken van dezelfde voorzieningen als een ander. Voor een goed herstel is het cruciaal dat je serieus wordt genomen. Er moet respect en ruimte zijn voor je wensen, mogelijkheden én beperkingen. Daarnaast is het van belang dat je rechten gewaarborgd zijn, bijvoorbeeld bij dwangbehandeling, een machtiging of een in bewaringstelling (IBS). 44

Het is belangrijk dat je rechten gewaarborgd zijn

: i e z s a a b n j i â&#x20AC;&#x2DC;M depressie is geen ziekteâ&#x20AC;&#x2122;

Ivo Dekker:

‘Ik ben niet zielig’ “Ik ervaar veel onbegrip over mijn psychische aandoening. Zoals die keer dat ik me ziek meldde omdat ik depressief was. Toen werd er gezegd: ‘Ziek? Een depressie is helemaal geen ziekte’. Op die momenten voel ik veel boosheid. Toch ben ik altijd open over mijn aandoening, ik bestrijd de vooroordelen en taboes die er zijn. Ik wil dat mensen op een normale manier met mij omgaan. Ik ben niet zielig. Op school had ik al gedragsproblemen: ik was druk en brutaal. Ik ging naar het speciaal onderwijs en op mijn achttiende kreeg ik de diagnose borderline. Hier kon ik mezelf niet in vinden. Pas toen ik 28 was, werd de diagnose manische depressie gesteld. Toen vielen alle puzzelstukjes op zijn plaats. Zelfs op mijn dipdagen ga ik door met mijn dagelijks leven; ik moet het ritme erin houden. Helaas is werken voor mij niet mogelijk: door mijn psychische gesteldheid, maar ook door lichamelijke klachten. Met vrijwilligerswerk probeer ik toch een zinvolle bijdrage te leveren aan de maatschappij.”

Ivo Dekker is vrijwilliger bij de lokale EHBO vereniging en LOTUS-slachtoffer 47

Theo Schlaman:

‘Ik wil voorkomen dat cliënten geld laten liggen’ “In 2004 zwaaide ik af als cliënt van GGZ Oost Brabant, mijn eigen herstelproces was succesvol verlopen. Ik gunde dat anderen ook, daarom werd ik actief als vertegenwoordiger van cliëntenbelangen. Ik ben lid geweest van de cliëntenraad en nu werk ik als ervaringdeskundige mee aan teamcoaching binnen GGZ Oost Brabant. Ook help ik cliënten namens de stichting Door en Voor met het invullen van hun belastingaangifte. Omdat ik van origine bedrijfskundige ben, weet ik daar veel van. Elk jaar vul ik zo’n 150 aangiftes in. Ik wil voorkomen dat cliënten uit onwetendheid geld laten liggen. Door je eigen vermogen slim op te voeren en gebruik te maken van de aftrekposten die er zijn - zoals CAK-gelden en taxikosten kun je geld verdienen. Niet iedereen is in staat om zijn financiën volledig zelf te beheren, maar ik ontmoet ook cliënten die deze taak misschien wat te gemakkelijk overlaten aan naasten of hulpverleners. Daar is nog best wat in te winnen. Zelf geld kunnen uitgeven is belangrijk voor je herstel, al is het maar vijf euro per week. Geld verschaft je vrijheid. Laatst vertelde een cliënte dat ze van het teruggekregen belastinggeld schilderspullen had gekocht, zodat ze haar hobby weer kon oppakken. Daar doe ik het voor.” Theo Schlaman werkt als ervaringdeskundige en is actief voor de stichting Door en Voor 48

I.C. Pijnenburg Kampdijkstraat 77 5263 CH ‘s-Hertogenbosch

‘Zelf geld kunnen uitgeven is belangrijk’

7 d e o g t e i n t â&#x20AC;&#x2DC; s l A , t a a g e j t e m k j i l i e o m t s kan het be oor v d e o g m o n j zi . n e g r o z e t jezel f

De negen essentiĂŤle behoeften, die bepalend zijn voor herstel

Basiszorg, om in leven te blijven [bed, brood en bad] Om te kunnen herstellen, heb je op zijn minst een dak boven je hoofd nodig. En goed te eten. Als je worstelt met een psychiatrische aandoening, kan het soms best moeilijk zijn om goed voor jezelf te zorgen. Maar als je dagen nachtritme vervaagt, je je rekeningen niet betaalt en je niet in staat bent om gezond voor jezelf te koken, kun je niet werken aan je herstel. Bed, brood, bad ĂŠn basale gezondheidszorg zijn dus een belangrijke voorwaarde voor herstel.

24-UURSZORG

Veel mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen hebben in hun leven behoefte aan (tijdelijk) verblijf in een woonvorm met 24-uurszorg. GGZ Oost Brabant biedt daarvoor verschillende mogelijkheden. l We bieden plekken voor beschut wonen op Coudewater en Huize Padua. Het gaat hier om (langdurend) verblijf voor mensen die de beschutting van een terrein nodig hebben. l In nieuw op te zetten plekken in de wijk bieden we beschermende woonplekken voor mensen die (nog) niet in staat zijn zelfstandig te wonen. Maar je kunt er ook terecht voor begeleiding, een kop koffie of een Gezonde maaltijd, het (laten) doen van de was, spreek-, vergader- of cursusruimte, of een logeerbed voor jezelf, maar ook voor familie/vrienden.

Henk Frerichs:

‘De intolerantie van sommigen is kwetsend’ “Eerlijk is eerlijk. Het was even schrikken, toen we vernamen dat in de woongroep in ons gebouw geen mensen met een verstandelijke beperking zouden komen wonen, maar mensen met een psychiatrische aandoening. De woningcorporatie had ons daarover niet geïnformeerd; we ontdekten het pas toen we ons huurcontract hadden ondertekend. Een valse start, waar een aantal bewoners lang boos over is geweest. We wisten niet wat we moesten verwachten. In het begin was er weleens wat. Harde muziek, brommers voor de deur, geschreeuw, de lucht van joints. Met een groepje bewoners hebben we dat vrij snel aangekaart bij de teamleider. Zij was heel open en duidelijk. Binnen enkele dagen was 80% opgelost. Brommers en fietsen worden voortaan in de garage gestald en de muziek gaat ’s avonds zachter. Die joints moeten we accepteren, we hebben in Nederland nou eenmaal een gedoogbeleid. Dankzij een investering van beide kanten zijn de contacten nu goed, al zijn er nog steeds bewoners die niets met de GGZ te maken willen hebben. Zo werd er eens geklaagd dat bewoners van de woongroep in een hemdje buiten zaten. Dat vond men niet kunnen… Toen ben ik er samen met een buurman in mijn hemd naast gaan zitten. Een statement, omdat ik het belangrijk vind dat we elkaar accepteren.” Henk Frerichs woont in appartementencomplex Sint Jozefpark in Deurne 52

‘We zijn wel gewend aan een schreeuw zo nu en dan’ Henk Frerichs, buurman 53

‘E‘ en plek v oor wonen, ondersteuning ’ en ontmoeten

Bjorn Ceresa & Erik Lemmen:

‘We zetten de deuren open’ “We willen plekken in woonwijken inrichten, die iets wezenlijks toevoegen aan de zorg die we nu al bieden. Zo’n plek is in de eerste plaats een open woonvoorziening, met 24-uurs zorg. Het woongedeelte bestaat uit appartementen en is ruim, licht en modern. De appartementen zijn er niet voor mensen die baat hebben bij een gesloten setting of permanent toezicht, of die de veiligheid of het woongenot van de andere bewoners hinderen. Daarvoor hebben we andere woonvormen. Deze plekken zijn er daarnaast voor alle cliënten die spontaan even ergens binnen willen lopen, ook ’s avonds en in het weekend. Als je overdag wordt begeleid door het FACT-team en tijdelijk extra aandacht nodig hebt, kun je hier altijd terecht. Je kunt er ook elke dag een gezonde maaltijd komen eten, de was (laten) doen, een kop koffie drinken, of alleen een praatje maken. Als je even een time-out nodig hebt, kun je zelfs een paar nachten komen logeren. Zo kunnen we mogelijk een opname voorkomen. Ook voor familieleden of goede vrienden van bewoners hebben we een logeerbed. Op deze manier willen we betere herstelgerichte zorg bieden. Door mensen, functies en huisvesting op een slimme manier te combineren, wordt de zorg efficiënter. Zowel kwalitatief als financieel. We zetten de deuren open en richten ons op de samenleving.” Bjorn Ceresa en Erik Lemmen (psychiater), directie Langdurende GGZ 55

De negen essentiële behoeften, die bepalend zijn voor herstel

Zelfhulp, in staat zijn zelf keuzes te maken Alleen jij weet wat je nodig hebt om gelukkig te zijn. Zelfhulp is empowerment: bij machte zijn om je eigen kracht te benutten en je leven zo te organiseren dat het voor jou goed voelt. Zélf keuzes maken, daar gaat het om. Lotgenotengroepen, zelfhulporganisaties en ervaringsdeskundigen kunnen je ondersteunen in het zoeken naar je eigen kracht. Ze kennen de valkuilen, de moeilijke momenten en het gevoel van kracht, als je erin slaagt goede stappen te zetten in je herstel. Maak er gebruik van!

ERVARINGSDESKUNDIGEN

Ervaringsdeskundigen zijn zelf succesvol hersteld met hun psychiatrische klachten. Ze hebben een opleiding gevolgd, waardoor ze in staat zijn hun eigen ervaring te gebruiken om hulpverleners en lotgenoten te helpen bij het werken aan herstel. Ze beschikken over eigen instrumenten, zoals de cursus ‘Herstellen doe je zelf’ (waarvan het effect wetenschappelijk is aangetoond) en het Wellness Recovery Action Plan (WRAP), een in Amerika ontwikkeld zelfhulpinstrument. We weten dat ervaringswerkers een grote impact kunnen hebben op cliënten én hulpverleners.

Ervaringsdeskundigen kunnen je ondersteunen in je zoektocht

t a w t e e w k â&#x20AC;&#x2DC;I ik nodig heb â&#x20AC;&#x2122; n e g a l s e t m o

Roy Lubbers:

‘Ik woon eindelijk weer op mezelf’ “Ik kom van ver, dat weet ik. Lange tijd was de beschutting van Coudewater goed voor mij. Structuur aanbrengen in mijn dag, ervoor zorgen dat ik iets leuks om handen heb, kunnen omgaan met mijn beperkingen – ik moest het allemaal leren. Maar er is een hoop gebeurd sinds ik 8,5 jaar geleden werd opgenomen. Ik heb een stabiel, gelukkig leven opgebouwd. Stapsgewijs werkte ik toe naar meer zelfstandigheid, ik wilde heel graag weer een eigen voordeur. Mijn medebewoners waren aardig hoor, maar samenwonen met anderen… dat had ik na acht jaar echt gehad. Nu heb ik een rustige eengezinswoning in een woonwijk, want de hectiek van de binnenstad is niet goed voor mij. Hier kan ik vrienden kan ontvangen, en ik heb een tuintje voor mijn hond Lady. Het was spannend om weer op mezelf te gaan, maar ik weet wat ik nodig heb om dit tot een succes te maken. Ik blijf voorlopig werken op het terrein van Coudewater. Dat maakt de overgang minder groot. Ook een schoon en opgeruimd huis is belangrijk, want een overzichtelijke omgeving maakt me rustig. Ik kook graag voor mezelf en ook de rest van het huishouden doe ik zelf. Ik ben helemaal happy hier.”

Roy Lubbers werkt op Coudewater 59

Jessica Janssen:

‘Na vijf jaar besefte ik: ik moet het zélf doen’ “Ik had helemaal niet in de gaten dat ik me zo afhankelijk opstelde. Ik luisterde trouw naar mijn hulpverleners en dacht niet na over wat ik zelf kon. Op een gegeven moment durfde ik niet eens meer zelf een telefoontje te plegen. Na vijf jaar zeiden ze dat ik uitbehandeld was. Ik schrok me rot, want ik voelde me helemaal niet beter! Toen pas viel het kwartje: ik moest zélf in actie komen. ‘Ik geef het nog een jaar’, zei ik tegen mijn behandelaar. ‘Als ik me dan niet beter voel, maak ik er een eind aan.’ En moet je me nu zien: ik werk als ervaringsdeskundige in een FACT-team en help anderen herstellen. Niemand had ooit gedacht dat ik zo ver zou komen, ik zelf al helemaal niet. Tijdens mijn herstelproces heb ik een kistje gemaakt, waarin alles zit wat ik nodig heb om me beter te voelen. Er zitten kaartjes in, waarop bijvoorbeeld staat dat ik moet douchen en naar buiten moet gaan. Telkens als ik een doel bereikte, kocht ik een bedeltje voor mijn armband. Inmiddels heb ik er twee vol. Als ik die armbanden zie, weet ik weer waar ik vandaan kom en wat ik heb bereikt. Ik ben er trots op. Als ervaringdeskundige wil ik mensen hoop geven. Het is zo belangrijk dat er iemand in je gelooft, als je dat zelf niet kunt. Je mag groeien, je mag bang zijn en je mag fouten maken. Dat besef is mijn redding geweest.” Jessica Janssen werkt als ervaringsdeskundige in het FACT-team 60

â&#x20AC;&#x2DC;In mizjnit kistje at alles wdig ik no m heb o ed me golenâ&#x20AC;&#x2122; te voe

9 Herstelprocessen zijn vaak grillig 62

De negen essentiële behoeften, die bepalend zijn voor herstel

Preventie, om een gezonde levensstijl te ontwikkelen Een gezonde levensstijl is voor iedereen belangrijk, maar als je een psychiatrische aandoening hebt, verdient je fysieke gesteldheid extra aandacht. Mensen met een ernstige psychiatrische aandoening leven namelijk gemiddeld 15-20 jaar korter. Ze lijden vaker dan gemiddeld aan het metabool syndroom, overgewicht en diabetes. Ze gebruiken vaker verdovende middelen als alcohol en drugs en roken meer. Je doet er dus goed aan het aloude principe ‘een gezonde geest in een gezond lichaam’ onderdeel te maken van je herstel.

WAT WERKT VOOR JOU?

Een normaal dagen nachtritme is belangrijk is om stabiel te blijven, net als voldoende rust. Stoppen met het gebruik van alcohol of drugs helpt veel, als je een psychiatrische aandoening hebt. Net als gezond eten, regelmatig bewegen en consequent medicijngebruik. Welke keuzes jij hierin maakt, is natuurlijk aan jou. Elke keuze heeft gevolgen voor je gezondheid. Dat inzien en ernaar handelen, is een vorm van herstel.

John Castelijns:

‘Bij het doorbreken van gewoontes heb je vaak een ander nodig’ “Behandeling met medicijnen is goed, maar niet zaligmakend. Medicijnen kunnen je lichamelijke gezondheid negatief beïnvloeden; denk aan je gewicht, glucosespiegel en bloeddruk. Daarom is er binnen GGZ Oost Brabant steeds meer aandacht voor lichamelijke gezondheidszorg. Samen met collega’s werk ik aan het project Leefstijl, om mensen te stimuleren zich gezonder te gedragen. We wonnen er zelfs de Olim Innovatieprijs 2013 mee. Minder roken, meer bewegen en gezonde voeding verbeteren de kwaliteit van je leven. Wellicht kun je dan uiteindelijk zelfs met minder medicijnen toe. Alle cliënten die bij ons zijn opgenomen, krijgen jaarlijks een lichamelijk onderzoek. Als verpleegkundig specialist controleer ik je spijsvertering, buik, bloedvaten, hart en longen. Daarnaast vraag ik naar je levensstijl. Ik breng risico’s in kaart en kijk naar je motivatie om te veranderen. Bij het doorbreken van gewoontes heb je vaak de stimulans van een ander nodig. Bewustwording bij cliënten én hulpverleners is belangrijk, want voorbeeldgedrag is een goede motivator. Bij GGZ Oost Brabant zetten we ons daar op allerlei manieren voor in. Zo is de fitnessruimte op Huize Padua nieuw leven in geblazen en heeft een afdeling het wekelijkse patatje vervangen door gezonde hapjes. Dat zijn goede stappen.” John Castelijns is verpleegkundig specialist 64

â&#x20AC;&#x2DC;Misschien kun je wel met minder â&#x20AC;&#x2122; e o t n e n j i c i med

‘Hard l o pen heeft me veel over mezel f geleerd’

• Foto komt van Wim 66

‘Hardlopen heeft me veel over mezelf geleerd’

Martijn van de Biggelaar:

‘Een psychische ziekte is echt niet het einde van de wereld’ “Vlak na de geboorte van ons eerste kind werd mijn vrouw chronisch ziek. Toen begon alles te wankelen. Ik trok de verantwoordelijkheid niet, maakte met iedereen ruzie, sliep slecht en deed een zelfmoordpoging. Op het dieptepunt besloten we dat het beter was dat onze dochter een tijdje ergens anders zou wonen. Ik werd opgenomen en behandeld bij de GGZ. Ik kreeg running therapie. In het begin wilde ik alleen maar presteren. Ik liep me keer op keer stuk, waardoor ik geen energie meer overhield. Het was een eye-opener; ik kwam erachter dat die prestatiedrang mij ook belemmerde in het dagelijks leven. Ik kon mezelf vreselijk opfokken als dingen niet snel genoeg gingen of als iets tegen zat. Ik heb tien jaar hard geknokt om mijn ziekte de baas te worden. Dat ging met vallen en opstaan. Drie weken geleden ben ik opnieuw vader geworden van een prachtige dochter. Dit voelt voor mij als een tweede kans. Bang voor een terugval ben ik niet. Het gaat goed met mij en ons gezin. Ik loop nog steeds in de runninggroep, maar heb nu een andere rol. Ik stimuleer nieuwkomers om ervoor te knokken. Er is hoop, er is toekomst. Een psychische ziekte is echt niet het einde van de wereld.” Martijn van de Biggelaar heeft de persoonlijkheidsstoornis borderline 67

herstelproces. Hoop doet levenâ&#x20AC;? Marianne Farkas, hoogleraar Boston University

GGZ Oost Brabant, Postbus 3, 5427 ZG Boekel | www.ggzoostbrabant.nl

â&#x20AC;&#x153;Hoop is cruciaal in elk