Hollands Glorie 2020-5

Page 1

=:I BDD>HI: >C C:9:GA6C9

aiste n a r f e D iehuize t vakanigen land in e

IjWZifehjh[j

=:I C>:JL: :>C9=DK:C C6 E=>A>EH

KZg`^Zo^c\ ÈDch 9dgeÉ 9: CDB>C6I>:H

WE ZIJN WEER OPEN!

7:OD:@ 9:O: BJH:6

'%

Fehjh[jj[d c[j ]bWcekh lWd

E6JA =J;

KG::A6C9

AP 5,99

8 719327 159682

Ultieme charme aan de Vecht

00420

NR. 4 2020 € 5,99

HOLLANDS

T/M 3 JANUARI 2021

#% (& % !! ' ! %+ %% "' #"'* %$ "( '(% () & # ' #" # % " ' #" , #" ' #" #% (& % # '#% ' !&' % ! #'# & (

E X T RA LAR GE WANDKLEDEN van Picasso en Le Corbusier tot Louise Bourgeois

Alleen ets k c i t e n i l n o

tijdslot boek nu je l.nl via kunstha

Steuntje in de rug

@EB7D:7 L7D :;H FBE;= ^h Z^cY gZYVXiZjg# Æ>` ]dj kVc =daaVcY! _VoZ`Zg <ZWdgZc Zc \Zid\Zc ^c LVhhZcVVg! lddcYZ ^` YVVgcV (% _VVg ^c ]Zi XZcigjb kVc 6bhiZgYVb# 9Z `VabZ cjX]iZg]Z^Y Zc YZ Ygj``Z \ZoZaa^\]Z^Y/ ]Zi ^h bZ WZ^YZ ZkZc a^Z[# >` WZc dd` c^Zi kddg c^Zih cZZgaVcY^Xjh# >` hijYZZgYZ V[ de ]Zi VVcYdZca^_`Z iZYYnWZZgbdi^Z[ ^c ]Zi lZg` kVc YZ hX]g^_kZcYZ WgdbWZZg L#;# =ZgbVch# B^_c Ygddb cj4 :Zc eVaZ^h_Z ^c YZ edaYZg# 7j^iZc! lVci ^` ]ZW h^cYh `dgi ZZc ]dcY#Ç

Inmiddels zijn de musea in ons land al weer een tijdje open, maar de bezoekersaantallen mogen nog wel wat hoger. Wij willen de musea graag een steuntje in de rug geven, dus in dit nummer vindt u twintig gerenommeerde musea met hun tentoonstellingen voor de komende maanden. Een ideaal coronaproof uitje. Hij is waarschijnlijk de beroemdste Nederlandse fotograaf: Paul Huf. Hij wist glamour in de vaderlandse fotografie te brengen, fotografeerde mode voor bladen als ‘Avenue’ en portretteerde veel bekende Nederlanders. Wij brengen een portfolio van een aantal van zijn mooiste portretten, van Prins Bernhard tot Patty Brard (voor ‘Playboy’). In het vorige nummer brachten we een selectie van tien dorpen waarop u kon stemmen voor de verkiezing van ‘Het mooiste dorp van Nederland’. De drie dorpen met de meeste stemmen gaan door naar de volgende ronde en hieruit zal een deskundige jury een winnaar kiezen die in het winternummer bekend wordt gemaakt. Kijk op pagina 84 of uw favoriet het tot de top 3 heeft gehaald. Paul van Eijndhoven, hoofdredacteur p.vaneijndhoven@creditsmedia.nl

C77HJ;D 7B8H;9>J ^h [did\gVV[# Æ:Zc kVc b^_c eVhh^Zh Zc gZYZcZc YVi ^` WZc \VVc [did\gV[ZgZc ^h jgWZm [did\gVÒZ# KZgaViZc \ZWdjlZc Y^Z aVc\oVVb Yddg YZ cVijjg ldgYZc dkZg\ZcdbZc! Y^Z kZg\VcZ \adg^Z! YVVg o^Z ^` hX]ddc]Z^Y ^c# BVVg Zg o^_c cVijjga^_` dd` egVX]i^\Z eaZ`_Zh Y^Z c^Zi kZgaViZc o^_c! KgZZaVcY ]ddgi YVVg VWhdajji W^_ Kddg Y^i cjbbZg WZodX]i ^` KgZZaVcY Zc ^` YZc` YVi ^` ZZc kVc YZ bdd^hiZ Ydge_Zh kVc CZYZgaVcY ]ZW \ZkdcYZc Ç

7:II>C6 IG66H

I

k ben er geboren en getogen (what’s in a name?) maar kom er al jaren eigenlijk nooit meer: Eindhoven. Toen ik er opgroeide was Philips nog alom aanwezig. Het Philips Evoluon waar je – toen nog – revolutionaire technieken zoals beeldtelefonie kon bekijken, was een geliefd uitje. Cultuur was er in het Philips Ontspanningscentrum en een groot deel van de wijk Strijp was gevuld met Philips-fabrieken. Maar jaren na mijn vertrek verliet ook Philips de stad. Eindhoven zat echter niet bij de pakken neer. Oude Philips-fabrieken werden omgebouwd tot appartementen of gebouwen zoals het RK-complex in Strijp-R waar onder anderen de succesvolle ontwerper Piet Hein Eek onderdak vond. Annemique de Kroon aanvaardde met de nodige scepsis de opdracht om een bezoek aan de Lichtstad (een bijnaam die niets met Philips te maken heeft maar met de vroegere luciferindustrie) te brengen maar kwam enthousiast terug en drukte me op het hart dat ik ook weer eens een bezoek moet brengen aan mijn geboortestad. Lees haar bevindingen vanaf pagina 14. Deze zomer brachten meer mensen dan ooit de vakantie door in eigen land. Vooral het huren van een vakantiehuisje bleek populair zodat je niet afhankelijk bent van eten in restaurants en waar je als je het niet wilt, geen of weinig contact met andere vakantievierders hoeft te hebben. Een gevoel van veiligheid in tijden van corona. Tegelijkertijd bleek ook de verkoop van vakantiehuizen in Nederland sterk te stijgen. Reden voor ons om ter inspiratie een selectie van vakantiehuizen die te koop staan te presenteren, van redelijk eenvoudig tot zeer luxe op een heel mooie locatie.

�

@;:?:@7> 7H;DJI;D addei hiV\Z de YZ gZYVXi^Z# Æ9^i _VVg o^Z ^`! cZi Vah kZaZ VcYZgZ CZYZg" aVcYZgh Y^Z Yddg XdgdcV c^Zi de kV`Vci^Z `jccZc! lVi kddg bdd^h CZYZgaVcY Z^\Zca^_` iZ W^ZYZc ]ZZ[i# >` \V Y^i _VVg kddg ]Zi ZZghi h^cYh aVc\Z i^_Y de gZ^h ^c Z^\Zc aVcY# Od ]ZW ^` ZZc j^ihiVe_Z \ZeaVcY cVVg YZ =d\Z KZajlZ db YZ bdd^Z CZYZgaVcYhZ cVijjg iZ dciYZ``Zc# B^_c hiV\Z W^ZYi bZ kZZa ^che^gVi^Z Zc aVVi bZ hiZZYh bZZg kZga^Z[Y ldgYZc de dch Z^\Zc `^``ZgaVcY_Z#Ç

e# (

9EBE<ED

DKCC;H * (&(&" @77H=7D= / 9EL;H<EJE KgZZaVcY BVVgiZc 6aWgZX]i >EE<:H;:79J?; EVja kVc :^_cY]dkZc! HZ[Vc_V CdYh VY_jcXi ;?D:H;:79J?; ?daVcYV kVc YZg EadZ\! BVg^ iiZ kVc YZ HVcYZ! ;VW^Vc IV`m 7HJ:?H;9J?ED DaV H^YdgZkh`n LEHC=;L?D= Hjon 7Zc_Vb^c! HZ[Vc_V CdYh 77D :?J DKCC;H M;HAJ;D C;; BVVgiZc 6aWgZX]i! ?ZY^Y_V] 6gZcihZc! ?ddhi 7dh! :Y^i] 7jZcZc! GnVc 8aVjh! GZ^c^aY^h kVc 9^io]jnoZc! 6b a^Z 9j[djg! =daaVcYhZ =dd\iZ! L^b =j^_hZg! ?ZgdZc ?VchZc! 6ccZb^fjZ YZ @gddc! GdcVaY @j^eZgh! BVg^V 6jhig^V >chi^ijji! 9^c\ZcV Bda! GVnbdcY Cd ! HijY^d HiZZc]j^h! 7Zii^cV IgVVh H;:79J?; ]daaVcYh\adg^Z5XgZY^ihbZY^V#ca

�

INHOUD - NR. 4 2020

>EBB7D:I =BEH?; KVc Ha^c\ZaVcYihigVVi +(! &%*& 8< 6bhiZgYVb K?J=;L;H :j\Zc kVc YZ EVh C7HA;J?D= 9Vc^ aaZ L^ZghZbV %'% *(%'*,%! Xdbbjc^XVi^Z5XgZY^ihbZY^V#ca I7B;I ?ja^Zc ;gdj^c! 6aZm H^idbedZa! %'% *(%'*,%! VYkZgi^h^c\5XgZY^ihbZY^V#ca :?IJH?8KJ?; 6aY^egZhh! JigZX]i $ 6BE! 7gjhhZa 78EDD;C;DJ;D Kddg ]Zi de\ZkZc! WZ ^cY^\Zc kVc Zc kgV\Zc dkZg VWdccZ bZciZc/ B^_cI^_YhX]g^[i#Xdb! 8jg^ZlZ\ &+! -%&( G6 OldaaZ! %-- ''+++(,! ]daaVcYh\adg^Z5b^_ci^_YhX]g^[i#Xdb 78EDD;C;DJIFH?@I CZYZgaVcY/ (' kddg + cjbbZgh# 6WdccZbZciZc ^c VcYZgZ aVcYZc ]ZWWZc ZZc heZX^VVa iVg^Z[! de iZ kgV\Zc W^_ B^_cI^_YhX]g^[i#Xdb# =Zi VWdccZbZci ldgYi VjidbVi^hX] kZgaZc\Y iZ\Zc YZ YVc \ZaYZcYZ iVg^ZkZc! iZco^_ j b^c^bVVa Yg^Z bVVcYZc kddg ]Zi Z^cYZ kVc YZ adeZcYZ VWdccZbZcih eZg^dYZ deoZ\i# 9Z XVYZVjVWdccZbZciZc adeZc VjidbVi^hX] V[# Eg^_h W^_ VjidbVi^hX]Z ^cXVhhd# 6ah j eZg VXXZei\^gd l^ai WZiVaZc! `dbi Zg '!*% VYb^c^higVi^Z`dhiZc W^_# 7:L?;IFH?@I BEII; L;HAEEF *!..# >EBB7D:I =BEH?; :?=?J77B IZ aZoZc k^V GZVYan#ca d[ BV\o^cZ#cj# 9Z gZYVXi^Z ]ZZ[i o^_c j^iZghiZ WZhi \ZYVVc db WgdccZc Zc gZX]i]ZWWZcYZc kVc \ZWgj^`i WZZaYbViZg^VVa iZ VX]iZg]VaZc Zc iZ kZgbZaYZc# LVccZZg YZhdcYVc`h WZZaY" bViZg^VVa ldgYi \ZiddcY lVVgkVc j bZYZ gZX]i]ZWWZcYZ WZci Zc j kddg ]Zi \ZWgj^` YVVgkVc c^Zi Vah Wgdc d[ gZX]i]ZWWZcYZ ldgYi \ZcdZbY! d[lZa \ZZc idZhiZbb^c\ \ZZ[i kddg ]Zi \ZWgj^`! YVc `jci j XdciVXi decZbZc bZi YZ gZYVXi^Z# =daaVcYh <adg^Z ^h ZZc j^i\VkZ kVc ?d^Z YZ K^kgZ 7K YVi YZZa j^ibVV`i kVc ZZc \gdZe j^i\ZkZg^_Zc Y^Z hVbZclZg`Zc dcYZg YZ cVVb 8gZY^ih BZY^V# C^Zih j^i YZoZ j^i\VkZ bV\ ldgYZc dkZg \ZcdbZc Zc$d[ ldgYZc \ZgZegdYjXZZgY odcYZg hX]g^[iZa^_`Z idZhiZbb^c\ kVc YZ j^i\ZkZg#

HOLLANDS Glori

,

Op pad + L:< >C C:9:GA6C9

'*

Overnachten in een lodge of in een voormalige gevangenis? Een workshop Hindelooper schilderwerk volgen? De mooiste tips en adressen voor de herfst.

&) :>C9=DK:C Eens vooral Van Abbe, Philips en PSV, is deze jonge stad nu steeds meer hip & happening. En natuurlijk nog steeds high tech.

)) L: O>?C L::G DE:C

(% 9: D:HI:GB6C K6C I:GH8=:AA>C<

*) B6GI:C IDDC9:G

Werner Zuurman, eigenaar van twee karaktervolle restaurants, neemt ons mee op zeesafari op de Wadden. Plus extra tips voor een verblijf op Terschelling.

-+ DCH 9DGE/ KG::A6C9 Een bezoek aan een echt Goois dorp vol gemeenschapszin aan de mooie Vecht, waar tal van initiatieven bloeien.

Van eigen bodem ') DCO: @:JO:/ H=DEE>C< Mode en design van Nederlandse origine.

Na een periode van gedwongen radiostilte pakken deze twintig musea uit met nieuwe exposities.

Wie was de filosoof en taalvernieuwer achter Olivier B. Bommel en Tom Poes en vele andere onvergetelijke types uit het bekendste Nederlandse stripverhaal?

+% DCO: @:JO:/ 7D:@:C Kookboeken uit alle windstreken, liefde voor de dahlia en verwondering over de sterren boven ons.

+' >C C:9:GA6C9 HI66I ::C K6@6CI>:=J>H Nu we graag in eigen land vakantie vieren, is de aanschaf van een vakantiewoning een goed idee. En beleggen in steen is natuurlijk altijd goed.

*&

., -(

,' E6JA =J; Portfolio van een supertalent dat met zijn portretten het begrip ‘glamour’ voor het eerst gestalte gaf, en dat ook graag wilde weten.

-' J>I 9: @JCHI Verrassende exposities en festivals van beeldende kunst, film, muziek en dans.

Rubrieken

** .+ EJOO:A :C L>C½ Win een cadeaubon van Erfgoed Logies t.w.v. 250.

.- G:>C>A9>H K6C 9>IO=JNO:C Nederlanders informeel? Welnee!

'. DCO: I66A Thuistaal.

)% 9: 7DHL68=I:G Op excursie met Jelka Vale langs de Ruiten Aa, door de verbluffende natuur van Westerwolde in ZuidoostGroningen

(*

-) =:I BDD>HI: 9DGE K6C C:9:GA6C9 Welke drie dorpen heeft u genomineerd als winnaar van de verkiezing van Hollands Glorie?

e# *

�

WEG IN NEDERLAND

HOLLANDS Glori

7J>I:CHE:A:C De herfst is de mooiste tijd van het jaar om in het bos te zijn. Verkleurende bladeren, paddenstoelen die uit de grond schieten en de zon die regelmatig zijn best doet om het er allemaal nóg mooier uit te laten zien. Dit is dan ook de ideale tijd om een verblijf te boeken bij Buitenplaats Beekhuizen, in Nationaal Park Veluwezoom. U overnacht hier comfortabel in een ‘pod’ of lodgetent en geniet tegelijkertijd volop van het buitenleven. Bij het gezellige restaurant Woodz, op hetzelfde terrein, kunt u terecht voor koffie, lunch, borrel en diner. 8k_j[dfbWWji 8[[a^k_p[d" 8el[dWbb[[ '" L[bf$ Xk_j[dfbWWjiX[[a^k_p[d$db >

J[aij iWc[dij[bb_d] 7c b_[ :k\ekh

e# ,

�

WEG IN NEDERLAND

;gVc` Zc kg^_ ^c YZ cVijjg Op een van de hoogste punten van het Overijsselse Salland, de 60 meter hoge Lemelerberg, staat de Lemelerberg Lodge. Een vrijstaand houten chalet dat de Twentse bankier Abraham Ledeboer hier in 1925 als bouwpakket vanuit Oostenrijk per trein liet overkomen. Het ecologische interieurmerk By Mölle en Landschap Overijssel restaureerden de lodge en richtten hem in met natuurlijke, duurzame materialen uit eigen collectie. Door de afgelegen ligging is er geen elektriciteits-, water- en rioleringsnetwerk, waardoor de lodge off-grid (zelfvoorzienend) is. De houtkachel zorgt voor knusse, warme avonden en de zonnepanelen voor elektriciteit. Drinkwater haal je bij de boer en douchen kan bij het nabijgelegen kampeerterrein. De lodge is geschikt voor twee tot vijf personen. LWdW\ ),& leeh [[d m[[a[dZ ) dWY^j[d $ B[c[b[hX[h] BeZ][" B[Z[Xe[hm[] 'W" B[c[b[$ Xocebb[$Yec

Kalmsterdam Wilt u overnachten in de hoofdstad, maar niet temidden van alle drukte? Dan is Hotel V Fizeaustraat een geschikte plek. Dit fijne hotel ligt in een rustige woonwijk op loopafstand van Station Amstel en heeft heerlijk ruime kamers, ingericht met vintage meubels. De lobby en het restaurant zijn al even gezellig en de ‘V-Crew’ staat altijd voor u klaar om vragen te beantwoorden en de beste Amsterdamse tips te geven. Huur een fiets en fiets langs de rivier de Amstel naar het centrum, of ontdek de directe omgeving van het hotel: in dit opkomende stukje Amsterdam is steeds meer te doen. Liever wat dichter bij het stadsgedruis? Hotel V Nesplein ligt net achter de Dam, Hotel V Frederiksplein op loopafstand van de Pijp en Museumplein. >ej[b L" <_p[WkijhWWj (" 7cij[hZWc$ ^ej[bl$Yec

HOLLANDS Glori

BOURGONDISCHE UITVALSBASIS Wakker worden van fluitende vogels, de gordijnen opentrekken en niks anders dan de bosrand zien. Dat is logeren in bed and breakfast ’t Heide Huisje in Nuland, een dorp bij ’s-Hertogenbosch. Na het ontbijt trekt u de wandelschoenen aan voor een tocht in het natuurgebied Karregat, ontstaan uit een plas die werd gegraven bij de aanleg van de spoorlijn Den Bosch-Nijmegen. Of gaat u liever een dagje shoppen en musea bezoeken in het altijd gezellige Den Bosch? Aan u de keuze, ’t Heide Huisje is in ieder geval een heerlijke uitvalsbasis. LWdW\ '(+ f[h dWY^j" _dYbki_[\ edjX_`j$ Êj >[_Z[ >k_i`[" >[[i[_dZ ')W" DkbWdZ$ ^[j^[_Z[^k_i`[$db

68=I:GIJ>C C:9:GA6C9

;>:IH:C B:I B6<96 Dit is hét jaar van het lokale toerisme. Dat het dicht bij huis erg mooi kan zijn bewijzen niet alleen Van Oort en De Jong met hun koffietafelboek (zie hiernaast), maar ook Nivon Natuurvrienden met de handzamere paperback ‘De Natuurvrienden Fietsgids’. Fietsfanaat Magda Vodde fietste 1323 kilometer dwars door Nederland van natuurhuis naar natuurhuis en zette zo de mooiste korte en lange routes uit. Van de Duitse grens naar de Nederlandse kust of een ‘Rondje Noord’ in Groningen. Alle accommodaties zijn te boeken via de website. CW]ZW LeZZ[" É:[ DWjkkhlh_[dZ[d <_[ji]_ZiÊ" D_led" ',"+&$ d_led$db$

De timing kon eigenlijk niet beter: midden in de coronaperiode brachten reisjournalisten Bas van Oort en Dirk Wijnand de Jong hun boek ‘Expeditie Achtertuin’ uit. Een koffietafelboek vol prachtige foto’s en verhalen van bestemmingen in, jawel, onze ‘achtertuin’. Om te laten zien dat Nederland mooi én veelzijdig is, van de typische Hollandse Weerribben tot de Loonse en Drunense Duinen, van de Marker Wadden tot de paarse heide op de Posbank. Een heerlijk boek om inspiratie op te doen voor uw volgende reisje dicht bij huis. “Nederland is klein, maar heeft een grote achtertuin”, aldus De Jong. 8Wi lWd Eehj :_ha M_`dWdZ Z[ @ed]" É;nf[Z_j_[ 7Y^j[hjk_d" [nfbeh_d] J^[ D[j^[hbWdZiÊ" 7DM8" (/"+&$ >

e# .

9HUNUรณJEDDU Eรณ 9DQG\FN ([SHULHQFH 6WRUHV HQ 6KRSV OLQQHQZLQNHOV EHGGHQVSHFLDDO]DNHQ HQ JHVHOHFWHHUGH ZDUHQKXL]HQ 9RRU YHUNRRSDGUHVVHQ Eรณ X LQ GH EXXUW HQ GH YROOHGLJH FROOHFWLH ]LH www.vandyckshop.nl TE ZIEN OP BED: '(.%('29(575(.6(76 ล ($57+/<ล (1 ล +(;$*21ล

�

WEG IN NEDERLAND

H8=::EH@6B::A Als u in Amsterdam verblijft en op zoek bent naar een eetadres buiten de gebaande paden, is Scheepskameel aan de oostkant van het stadscentrum een goede optie. Op het Marineterrein, dat sinds 1655 in gebruik was door de Admiraliteit van Amsterdam en later door haar opvolger de Koninklijke Marine, eet u nu de sterren van de hemel. Klassieke Europese bereidingen met veel aandacht voor het hoofdingrediënt vormen de leidraad, en een wijnkaart uitsluitend bestaande uit Duitse wijnen. En dat is zeker niet alleen maar riesling… Deze wijnen zijn overigens ook via de webshop te bestellen. IY^[[fiaWc[[b" AWjj[dXkh][hijhWWj +" ][Xekm (*" 7cij[hZWc$ iY^[[fiaWc[[b$db

Familielandgoed Landgoed Heerlijkheid Mariënwaerdt is al sinds 1734 in handen van dezelfde familie. Inmiddels beheert de negende generatie familie Van Verschuer het landgoed van ruim 900 hectare aan de rand van het Betuwse Beesd. U kunt er prachtig wandelen, maar wist u dat u er ook kunt blijven slapen? In de voormalige jachtopzienerswoning, het voorhuis van een historische boerenhoeve of in B&B De Neust. Op deze laatste locatie wordt u gastvrij ontvangen door Otto en Janneke, die u graag in de watten leggen. Neem dus vooral de tijd voor het ontbijt met versgebakken brood, moestuinjams, vruchtencurds, biologische landgoedkaas en eieren van de kippen die op het erf rondscharrelen. Er is ook een speciaal ‘onthaast-arrangement’ te boeken inclusief diner in Proeflokaal Marie, in een oude vloedschuur aan de rand van het landgoed. BWdZ]e[Z >[[hb_`a^[_Z CWh_ dmW[hZj" Êj Abeeij[h +" 8[[iZ$ 8[a_`a Wbb[ ce][b_`a^[Z[d ef cWh_[dmW[hZj$db >

e# &&

�

WEG IN NEDERLAND

DcihcVei Er even letterlijk en figuurlijk tussenuit breken? Reis dan af naar het Gevangenismuseum in Veenhuizen, op de plek van de vroegere Kolonie van Weldadigheid. U kunt daar alles te weten komen over deze boeiende geschiedenis en u kunt ook blijven overnachten – zonder daarvoor eerst een misdrijf te hebben moeten begaan. Vijf voormalige bewaarderswoningen zijn namelijk omgebouwd tot sfeervolle appartementen voor twee, vier of zes personen. LWdW\ (*+ leeh [[d m[[a[dZ$ DWj_edWWb =[lWd][d_icki[kc" EkZ[ =hWY^j '" L[[d^k_p[d$

Hindelooper schilderen Bedsteewanden, meubels, kleerhangers, reiskoffers, eierdopjes: u kunt het zo gek niet bedenken of het is beschilderd in de stijl van de Hindelooper schilderkunst. Hiervoor worden steevast de kenmerkende kleuren rood, blauw, wit en groen gebruikt. De fijne kneepjes van dit ambacht onder de knie krijgen? Volg dan een workshop bij het Schaatsmuseum in deze mooie Friese stad, onder begeleiding van een beroepsschilder. Uiteraard mag u uw Hindelooper kunstwerk na afloop mee naar huis nemen om mee te pronken.

STATIG APELDOORN

LWdW\ ')+ leeh [[d ]he[f lWd , f[hied[d" '"+ kkh" _dYbki_[\ ae\Ó[ [d j^[[$ >[j IY^WWjicki[kc" Ab[_d[ M[_Z[ '" >_dZ[beef[d$ iY^WWjicki[kc$db �

Van 1881 tot 2005 deed dit karakteristieke pand aan het Apeldoornse marktplein dienst als kantongerecht, tegenwoordig is het een gerieflijke B&B met originele details van vroeger. U bereikt de zeven ruime kamers via een statig trappenhuis. Het ontbijt wordt bij mooi weer geserveerd in de zonnige stadstuin en vanaf hier stapt u zo de deur uit om de Veluwse stad en zijn prachtige omgeving te ontdekken. Paleis het Loo, Nationaal Park de Hoge Veluwe, Radio Kootwijk? Genoeg te doen! LWdW\ ,+ f[h dWY^j" _dYbki_[\ edjX_`j$ >[j EkZ[ AWdjed][h[Y^j" IjWj_ediijhWWj ',." 7f[bZeehd$ ^[jekZ[aWdjed][h[Y^j$db

e# &(

:>C9

De stad die zichzelf opnieuw heeft uitgevonden

=bWi [d ijWWb lWd Z[ É8beXÊ" WWd Z[ ;ccWi_d][b$ H[Y^j[hfW]_dW0 _dj[h_[kh lWd _`iiWbed ?dj[bb_][dj_W _d Ijh_`f#I$

HOLLANDS Glori

=DK:C 9Z V[\ZadeZc ZZjl lVh :^cY]dkZc YZ hiVY kVc E]^a^eh Zc EHK! kVc E^Zi =Z^c :Z` Zc oZa[h kVc Hig^_e"H# Cj ^h È:^cY_ZÉ kddgVa o^X]oZa[# > J[aij [d \eje]hWÓ [ 7dd[c_gk[ Z[ Aheed

e# &*

9

e lokale jeugd noemt de stad ook wel ‘Eindje’, maar de oudere generatie houdt het gewoon op haar volledige naam: Eindhoven. Die naam zou zoiets betekenen als hof of hoeve ‘aan het eind’: de grens van de cultuurgrond van een nederzetting bij de overgang naar ongerept gebied. Deze grens is na een geschiedenis met brand, oorlogen en industriële ontwikkeling steeds verder opgeschoven. Door de bombardementen in de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende nieuwbouw is het centrum een mengelmoes van bouwstijlen geworden die door weinigen als oogstrelend zal worden ervaren. Maar schoonheid alleen is ook niet alles en wat Eindhoven op dit punt ontbeert, wordt gecompenseerd door een combinatie van creativiteit, innovatie en gezelligheid. Tot op het fietspad aan toe.

:kjY^ :[i_]d M[[a ;_dZ^el[d :a` _VVg ^c d`idWZg k^cYi ^c :^cY]dkZc YZ 9jiX] 9Zh^\c LZZ` 99L eaVVih# 9^i \gddihiZ YZh^\cZkZcZbZci kVc CddgY":jgdeV egZhZciZZgi lZg` kVc iVaadoZ dcilZgeZgh Zc dg\Vc^hZZgi ^c YZ ]ZaZ hiVY iZciddchiZaa^c\Zc! aZo^c\Zc Zc [Zhi^k^iZ^iZc# =Zi i]ZbV kVc 99L'% ^h ÈI]Z cZl ^ci^bVXnÉ/ dkZg YZ gda Zc ]Zi WZaVc\ kVc ^ci^b^iZ^i Zc \ZcZ\Zc]Z^Y ^c YZh^\c ^c YZ Yddg YZ XdgdcVeVcYZb^Z kZgVcYZgYZ lZgZaY# IgZcYkddgheZaaZg A^YZl^_ :YZa`ddgi ^h ZZc kVc YZ VbWVhhVYZjgh kVc YZoZ ZY^i^Z# 99L/ kVc &, idi Zc bZi '* d`idWZg# mmm$ZZm$db

HOLLANDS Glori

‘DAN IS HET GOED’ Precies honderd jaar geleden werden de omliggende dorpen Woensel, Tongelre, Stratum, Gestel en Strijp ingelijfd bij Eindhoven waardoor het oppervlak van de stad in één klap 84 keer zo groot werd. Dit had alles te maken met Philips, de gloeilampenfabriek die uitgroeide tot een internationaal technologieconcern. Met geld van zijn vader Frederik, een Zaltbommelse zakenman, koopt Gerard Philips in 1891 een voormalige weverij aan de Emmasingel waar hij een gloeilampenfabriek begint (nu het Philips Museum). En paar jaar later komt zijn broer Anton ook bij het bedrijf werken. Gerard is technisch; Anton is commercieel, zakelijk en ambitieus. Samen leggen ze de basis voor het succesvolle bedrijf waarbij de familie Philips, via zonen en schoonzonen, tot 1977 betrokken zal blijven. De oude slogan ‘Philips, dan is het goed’ lijkt ook van toepassing op de stad: Philips bracht werkgelegenheid en welvaart; op het hoogtepunt werkten er tienduizenden mensen. Philips zorgde niet alleen voor huisvesting voor de chefs (Villawijk) en werknemers (onder meer Philipsdorp), maar ook voor sport, cultuur en zorg – het was een soort overheid in het klein. In 1910 wordt het Philips Sportpark aangelegd, op de plek van het huidige voetbalstadion, en wordt het Philips Elftal, de voorloper van PSV (Philips Sportvereniging), opgericht. >

Ckkh _d Z[ >kjifej#m_da[b WWd Z[ D_[km[ ;ccWi_d][b$ H[Y^j[hfW]_dW" c[j Z[ abea c[[0 _d ^[j F^_b_fi#cki[kc1 :h$ 7$<$ F^_b_fi EXi[hlWjeh_kc WWd Z[ 7bX[hZ_d]a J^_`cbWWd ef[d leeh fkXb_[a ef Z[ [[hij[ [d Z[hZ[ Z_diZW]WledZ lWd Z[ cWWdZ 1 ^[j Y[djhWWb ijWj_ed lWd ;_dZ^el[d1 j[hhWi lWd ^[j h[ijWkhWdj lWd F_[j >[_d ;[a _d Ijh_`f#H$

9Z djYZ had\Vc ÈE]^a^eh! YVc ^h ]Zi \dZYÉ a^_`i dd` kVc idZeVhh^c\ de YZ hiVY/ E]^a^eh WgVX]i lZakVVgi

e# &,

>

Blikvanger in de Villawijk die werd aangelegd voor de leidinggevenden van Philips (nog steeds het bewandelen waard) is De Laak. Deze bakstenen ‘fabrikantenvilla’ met leistenen dak werd in 1907 gebouwd voor Anton en Anna Philips-De Jongh. Anton heeft zich vergaand bemoeid met de bouw en inrichting en het huis aan de Parklaan werd het centrum van de familie Philips. Ook werd het vaak gebruikt voor ontvangsten; zo kwamen de Amerikaanse industrieel Henry Ford en prinses Juliana er op bezoek. Die laatste had er zelfs een eigen logeerkamer. Zoon Frits, de alom gewaardeerde opvolger, verliet het ouderlijk huis in 1923. In 1934 liet hij landgoed De Wielewaal aanleggen, in het bos ten westen van de stad dat vader Anton had gekocht. Na Frits’ dood in 2005 werd het landgoed verkocht, naar verluidt aan een Brabantse sokkenkoning, die het huis bijna compleet liet afbreken en in dezelfde stijl, maar veel groter, liet nabouwen. In de gewelvenkelder staat nu een Bentley achter glas, die is er tijdens de bouw ingetakeld en kan er niet meer uit. De kleine ‘herenkamer’, waar Frits Philips vroeger sigaren rookte en cognac dronk met onder anderen zijn goede vriend prins Bernhard, is bewaard gebleven. Het landhuis met ongeveer veertig kamers op een terrein van 142 hectare staat (inclusief die Bentley achter glas) te koop (prijs op aanvraag, www.landgoeddewielewaal.com).

TWEEDE CENTRUM Zo’n twintig jaar geleden verhuisde het hoofdkantoor van Philips van Eindhoven naar Amsterdam. Het vertrek van Philips uit Eindhoven had grote gevolgen: fabrieken en terreinen werden verlaten en ook het Evoluon – de futuristische schotel gebouwd ter ere van 75 jaar Philips waar je kon zien hoe technologische ontwikkeling het leven kan verrijken – sloot zijn deuren. Maar wie dacht dat dit het begin van het einde was voor Eindhoven had het mis. De stad toonde haar veerkracht en vond zichzelf opnieuw uit. Nieuwe bedrijvigheid werd ontplooid, historische Philipsgebouwen zoals de Witte Dame en de Lichttoren werden opgeknapt en kregen andere bestemmingen (het residentiële penthouse in de Lichttoren van ruim driehonderd vierkante meter stond eerder dit jaar te huur voor zesduizend euro per maand). De grootste uitdaging vormden de drie industrieterreinen die Philips tussen de jaren twintig en vijftig van de vorige eeuw in stadsdeel Strijp had neergezet: Strijp-S, Strijp-T en Strijp-R . Vroeger stonden er hoge hekken rondom deze terreinen en was het een ‘verborgen verboden stad’ in Eindhoven. Strijp-S heeft inmiddels naam gemaakt als ‘tweede centrum’ van de stad. De oude, aan elkaar gekoppelde fabrieksgebouwen zijn gerenoveerd >

:[p[ fW]_dW0 j[hhWi ef Z[ X_dd[dfbWWji lWd Z[ AWp[hd[ WWd Z[ FWhWZ_`ibWWd$ B_da[hfW]_dW0 _d Z[ FWijhoYbkX Ijh_`f#I mWWh Z[ c[[ij l[hÓ`dZ[ jWWhj`[i mehZ[d ][XWaa[d$

Ijh_`f#I Hig^_e"H a^\i de dc\ZkZZg ilZZ `^adbZiZg iZc cddgYlZhiZc kVc ]Zi hiVYhXZcigjb Zc ]ZZ[i ZZc Z^\Zc igZ^chiVi^dc# =Zi iZggZ^c ^h ZZc VVcZZchX]V`Za^c\ kVc aZj`Z eaZ``Zc/ 8d[[ZZAVW kddg `d[ÒZ0 YZ EVhignXajW kddg YZ bdd^hiZ iVVgi_Zh0 gZhiVjgVci GVY^d GdnVVa ^c ]Zi kddgbVa^\Z ZcZg\^Z]j^h kVc E]^a^eh0 >ciZaa^\Zci^V kddg VaaZgaZ^ XgZVi^ZkZ hbV`Zc hdgWZi" Zc gddb^_h0 YZ ;ZZa <ddY BVg`Zi! Za`Z YZgYZ odcYV\ kVc YZ bVVcY kVc &' idi &- jjg VVc ]Zi @ZiZa]j^heaZ^c! bZi ]VcY\Z" bVV`iZ hejaaZi_Zh! ]Ve_Zh! YgVc`_Zh Zc a^kZ bjo^Z`0 CViAVW! ZZc W^dhXdde lVVg ÈYZ WZiZgZ ÒabÉ ldgYi kZgiddcY0 ]Zi 7ajZ 8daaVg =diZa È9^i ^h ZZc gdX` gdaa ]diZa#É 0 JgWVc H]deeZg! ZZc l^c`ZaXZcigjb bZi `aZ^chX]V" a^\Z ^c^i^Vi^ZkZc Zc kZgc^ZjlZcYZ XdcXZeiZc de ]Zi \ZW^ZY kVc bdYZ! YZh^\c! ^ciZg^Zjg Zc `jchi# :c Y^i ^h cd\ bVVg ZZc \gZZe j^i ]Zi VVcWdY# =Zi YdbZ^c kVc E^Zi =Z^c :Z` a^\i dkZg^\Zch c^Zi ^c Hig^_e"H bVVg ^c ]Zi cVVhi\ZaZ\Zc Hig^_e"G! bZi lZg`eaVVih! h]dlgddb! l^c`Za! gZhiVjgVci Zc W^ccZc`dgi oZa[h ZZc ]diZa =VakZbVVchigVVi (% # mmm$ijh_`f#i$db

e# &.

en aangevuld met nieuwbouw met winkels, restaurants, cultuur en design. Strijp-T is getransformeerd tot een duurzaam bedrijvenpark en Strijp-R is een woonwijk geworden met plaats voor Philips’ erfgoed; er staan zelfs nog bomen die Frits Philips van zijn reizen heeft meegenomen. Dit is ook het domein van Piet Hein Eek, de ontwerper die na zijn opleiding aan de Design Academy Eindhoven doorbrak met zijn sloophouten meubels. Zijn bedrijf is gevestigd in de voormalige keramische werkplaats van Philips waar onderdelen voor radio’s en televisies werden gemaakt.

DH;#j[hh[_d HX]j^c iZ\ZcdkZg 9dbjhYZaV! VVc YZ VcYZgZ `Vci kVc YZ CVX]iZ\VVaaVVc! a^\i ]Zi CG:"iZggZ^c lVVg kgdZ\Zg YZ CjihWZYg^_kZc GZ\^d :^cY]dkZc oViZc# =Zi iZggZ^c ^h cZi kda\ZWdjlY bZi ldc^c\Zc! bVVg YZ djYZ \ZWdjlZc o^_c Wa^_kZc hiVVc Zc de\Z`cVei# Od W^ZYi YZ \Vh[VWg^Z` dcYZg YZ kZgoVbZa" cVVb ;^[i] cj dcYZgYV` VVc gZhiVjgVci I]Z BV^c! ZZc `d[ÒZWgVcYZg^_ Zc ZZc XdcXZgioVVa# 6cYZg]VakZ `^adbZiZg kZgYZgde! aVc\h ]Zi :^cY]dkZch `VcVVa! ldgYi ValZZg ]Zi kda\ZcYZ [VWg^Z`h" iZggZ^c bZi Xjaijjg]^hidg^hX] Zg[\dZY dcYZg ]VcYZc \ZcdbZc# 9VVg k^cY _Z dcYZg VcYZgZ E]ddY @^iX]Zc Zc ÈhiVYhdVhZÉ 9Z OdbZgij^c# mmm$YWcf_dWj[hh[_d$db

HOLLANDS Glori

DESIGNKLOOSTER Het hippe design en de ondernemerslust van Strijp-S zijn ook doorgedrongen tot de Eindhovense binnenstad. Neem bijvoorbeeld het piepkleine wijkje De Bergen – een driehoek gevormd door de Kleine en Grote Berg en de Bergstraat. Deze oude straatjes zitten vol eigentijdse winkeltjes, cafés en restaurants. Aan riviertje de Dommel bij de Kanaalstraat is een historisch complex nieuw leven ingeblazen. De Augustijnenkerk en het naastgelegen klooster Mariënhage zijn de afgelopen zeven jaar gerestaureerd. Onder de noemer Domusdela is er een hotel met restaurant en terras gevestigd terwijl de kerk wordt gebruikt voor ceremonieën, vergaderingen en optredens. Het Jezusbeeld op de kerktorenspits wordt in de volksmond ook wel Jezus Waaghals genoemd – als je omhoogkijkt naar het grote, op de spits balancerende beeld begrijp je waarom. Paters augustijnen – tot voor kort woonden ze nog in het klooster – volgen de leer van Sint Augustinus die stelde dat er maar één tijd is: de tegenwoordige. Het verleden zag hij als de tegenwoordige tijd van de herinnering, en de toekomst als de tegenwoordige tijd van de verwachting. A.F.TH. VAN DER HEIJDEN HUIS De hoge ruimtes in Domusdela zijn nu een toonbeeld van stijlvol design, met een huizenhoge lichte lobby uitgevoerd in modern pastel. Naast de lobby wordt nog gewerkt aan het A.F.Th. van der Heijden Huis dat ‘in de tegenwoordige tijd van de verwachting’ (volgend jaar) opengaat. In dit centrum zal het werk van A.F.Th. worden toegelicht en uitgedragen. Daarbij zal ongetwijfeld extra aandacht worden besteed aan de ‘Geldropse laag’ uit ‘De tandeloze tijd’. In deze romancyclus is een ‘verfabelde versie’ verwerkt van de kindertijd en vroege jeugd van de schrijver, | die is geboren in een wijk die destijds onder Geldrop viel. Tegenwoordig hoort de wijk bij Eindhoven, een stad met maar één tijd: de tegenwoordige. >

:[ ekZ[ ]Wi\WXh_[a ef ^[j DH;#j[hh[_d mWWh dk <_\j^ _i ][l[ij_]Z$ H[Y^j[hfW]_dW" c[j Z[ abea c[[0 _d ^[j F_[j >[_d ;[a h[ijWkhWdj1 aeai lWd HWZ_e HeoWWb WWd ^[j A[j[b^k_ifb[_d _d Ijh_`f#I1 XhWii[h_[ H_jW lWd :eckiZ[bW1 el[hme[a[hZ ijhWWj`[ >[j 9ebb[][$

=Zi ]^eeZ YZh^\c Zc YZ \gdiZ dcYZgcZbZghajhi kVc Hig^_e"H o^_c dd` Yddg\ZYgdc\Zc idi YZ W^ccZchiVY

e# '&

?d Z[ f[h_\[h_[ Dd\Zcajhi ^c :ZghZa! k^_[i^Zc `^adbZiZg oj^YlZhi kVc ]Zi XZcigjb kVc :^cY]dkZc! hiVVi ^c ]Zi iZ`Zc kVc WadZbZc! eaVciZc! h[ZZg! hX]ddc]Z^Y Zc cVijjg# :g ^h ZZc WadZbZcl^c`Za! Zg o^_c Zmedh^i^Zh Zc Zg ldgYZc XgZVi^ZkZ ldg`h]deh \Z\ZkZc# mmm$ee][dbkij$Yec "" "" =Zi 9dbbZaeVY/ gj^b &'% `^adbZiZg ÒZihZc Zc lVcYZaZc aVc\h YZ 9dbbZa! kVc YZ Wgdc ^c ]Zi 7Za\^hX]Z EZZg! YlVgh Yddg YZ W^ccZchiVY kVc :^cY]dkZc idi YZ j^ibdcY^c\ ^c Éh"=Zgid\ZcWdhX]# "" "" 6Vc YZ VcYZgZ `Vci kVc ]Zi Wdh YVi \gZchi VVc Hig^_e"G a^\i YZ E]^a^eh ;gj^iij^c! dd^i de\Zg^X]i Yddg 6cidc E]^a^eh Vah lZg`kZghX]V[Òc\hegd_ZXi# CVVhi ZZc Wddb\VVgY kVc ilVVa[ ]ZXiVgZ bZi VeeZa"! eZgZc" Zc egj^bZcWdbZc ^h Zg ZZc eVccZc`dZ`Zc]j^h! ZZc aVcYl^c`Za Zc ZZc WZodZ`ZghXZcigjb# mmm$f^_b_fi\hk_jjk_d$db "" "" C i Wj^iZc YZ g^c\ kVc :^cY]dkZc a^\i YZ @VgeZcYdc`hZ EaVh bZi de YZ dZkZg YZ @VgeZcYdc`hZ =dZkZ! ZZc `aVhh^Z` gZhiVjgVci bZi B^X]Za^chiZg ^c ZZc l^iiZ! g^Zi\ZYZ`iZ WdZgYZg^_# mmm$aWhf[dZedai[^e[l[$db "" "" IjhhZc :^cY]dkZc Zc CjZcZc a^\i ZZc ÒZiheVY YVi ldgYi kZga^X]i Yddg Yj^oZc" YZc [dc`ZaZcYZ hiZZci_Zh# Kda\Zch YZ WZYZc`Zg 9VVc GddhZ\VVgYZ! ^h ]Zi ZZc hiVVai_Z ÈiZX]cded o^ZÉ# "" "" KVc <d\]"ÒZihgdjiZ/ Zg o^_c bZZgYZgZ ZiVeeZh! lVVgdcYZg Y^Z kVc :^cY]dkZc (. `^adbZiZg! ^cXajh^Z[ ]Zi ZZgYZg \ZcdZbYZ ÈHiZggZccVX]iÉ"ÒZiheVY Zc CjZcZc ). `^adbZiZg # KVc <d\] lddcYZ kVc &--( idi &--* ^c CjZcZc# >c Y^Z eZg^dYZ WZodX]i ]^_ gZ\ZabVi^\ YZ hiVY#

HOLLANDS Glori

:[ 8[h[dak_b mWWh `WWhb_`ai [[d ]hW\Ój_#\[ij_lWb mehZj ][^ekZ[d1 Xbe[c[dm_da[b WWd Z[ A[_p[hi]hWY^j1 Yed\[h[dj_[Y[djhkc >k_p[ Z[ 8kh]^ _d ^[j =beh_[knfWha1 fWiiWdj[d _d Ijh_`f#I$ H[Y^j[hfW]_dW0 BkdY^heec :W_bo" ef Z[ 'ij[ l[hZ_[f_d] lWd Z[ 8beX$

�Tips & adresse �

�

Akdij Ykbjkkh

™ KVc 6WWZbjhZjb 9^i bjhZjb kddg ]ZYZcYVV\hZ `jchi VVc YZ 9dbbZa lZgY \ZdeZcY ^c &.(+ Zc ^h \ZcdZbY cVVg YZ h^\VgZc[VWg^`Vci =#?# kVc 6WWZ! Y^Z YZ Wdjl Zc `jchiVVc" `deZc ÒcVcX^ZgYZ# HiV dd` ZkZc hi^a W^_ YZ kddgij^c! ZZc dcilZge kVc ij^cVgX]^iZXi E^Zi DjYda[# Idi Zc bZi ', hZeiZbWZg ^h Zg ZZc iZciddchiZaa^c\ iZ o^Zc kVc NVZa 9Vk^Yh! bZi dcYZg VcYZgZ lZg` kVc YZ OlZZYhZ `jchiZcVgZh =^abV V[ @a^ci# 7^aYZgY^_`aVVc &% mmm$lWdWXX[cki[kc$db Kddg l^Z cV ]Zi bjhZjbWZodZ` Ydghi ]ZZ[i \Z`gZ\Zc/ ]Zi bjhZjb ]ZZ[i ZZc aZj` XV[ZZi_Z VVc ]Zi lViZg# >Zih kZgYZgde aVc\h YZ 9dbbZa! ^c ZZc djYZ [VWg^Z`! `jc _Z iZgZX]i W^_ &%%LVii! ]Zi egdZÓd`VVa kVc HiVYhWgdjlZg^_ :^cY]dkZc# ™ E]^a^eh BjhZjb CVVhi YZ kVhiZ Zmedh^i^Z dkZg YZ \ZhX]^ZYZc^h kVc E]^a^eh ^h Zg cj ZZc `aZ^cZ iZciddchiZaa^c\ È:ZcYgVX]i bVV`i bVX]iÉ! dkZg YZ WVcY ijhhZc EHK! E]^a^eh Zc YZ hiVY :^cY]dkZc! bZi ZZc VjY^didjg Y^Z ^h ^c\Zhegd`Zc Yddg YZ VXiZjg ;gVc` AVbbZgh# :bbVh^c\Za (& mmm$f^_b_fi#cki[kc$Yec

;j[d Zh_da[d

™ 9V^an AjcX]gddb 9V^an ]ddgi W^_ YZ H^hhn 7dn"l^c`Za Zc ^h \ZkZhi^\Y de YZ ZZghiZ kZgY^Ze^c\ kVc YZ È7adWÉ! ZZc [jijg^hi^hX]Z XdchigjXi^Z kVc hiVVa Zc \aVh ^c ]Zi XZcigjb# 6aaZh ]^Zg ^h a^X]i Zc ]^e# C^ZjlZ :bbVh^c\Za ' ™ I]Z =Vee^cZhh 8V[‚ CVVhi YZ 7adW a^\i ]Zi =Vee^cZhh 8V[‚! kddg ZZc \ZodcY Zc W^dad\^hX] dciW^_i! ajcX] d[ ijhhZcYddgi_Z# :a`Z YV\ deZc kVc . idi &, jjg# C^ZjlZ :bbVh^c\Za . Zg ^h dd` ZZc Òa^VVa VVc YZ C^ZjlhigVVi '* mmm$j^[^Wff_d[iiYW\[$db ™ BZcZZg YZ 7dZg BVjg^XZ YZ 7dZg Zc HVW^cZ gjccZc h^cYh oZh _VVg BZcZZg YZ 7dZg! YZ ZZghiZ dciW^_ioVV` kVc :^cY]dkZc# IgZ[lddgYZc/ ]j^h\ZbVV`i! dc\ZYldc\Zc Zc aZ``Zg \Zlddc# BZcZZg YZ 7dZg ^h Yddg YZ lZZ` deZc kVc , idi &+ jjg Zc ^c ]Zi lZZ`ZcY kVc - idi &+ jjg# @Z^oZgh\gVX]i '% mmm$c[d[[hZ[Xe[h$db ™ 7ZgaV\Z 7ZgaV\Z @^iX]Zc 7Vg ^h ZZc h[ZZgkda XV[‚"gZhiVjgVci bZi Ò_cZ bjo^Z` Zc ZZc bdYZgcZ iZggVhij^c de YZ @aZ^cZ 7Zg\# 6a i^ZciVaaZc _VgZc ZZc WZ\g^e kddg ajcX]! ]^\] iZV! WdggZa d[ Y^cZg# :a`Z YV\ kVcV[ &&#(% jjg deZc# @aZ^cZ 7Zg\ &+ mmm$X[hbW][$db

™ BVi]^aYZ 9Z ^c^i^Vi^Z[cZbZgh o^iiZc È^c YZ bZjWZahÉ Zc YVi o^Z _Z iZgj\ ^c YZ ^cg^X]i^c\ kVc Y^i c^ZjlZ XV[‚"gZhiVjgVci# OZ hX]Zc`Zc Zg cVVhi `d[ÒZ Zc i]ZZ dcYZg bZZg ÈehkÉ edgi! h]Zggn! kZgbdji] Zc :^cY]dkZchZ W^Zgi_Zh kVc KVc Bdaa Zc &%% LVii# ?Z `jci Zg dd` ZiZc! kVc XajW hVcYl^X] Zc XVZhVg hVaVY idi dhhZc]VVh Zc ÓVbb`jX]Zc# :a`Z YV\ deZc kVc &&#(% idi '(#(% jjg# @aZ^cZ 7Zg\ '+ mmm$cWj^_bZ[#[_dZ^el[d$db ™ 7dbbZa <ZbdZYZa^_` Zc \ZoZaa^\ ZZiXV[‚ YVi Va bZZg YVc (* _VVg WZhiVVi# OdcYZg edZ]V! bZi h[ZZg# @aZ^cZ 7Zg\ (' mmm$Xecc[b[_dZ^el[d$db ™ @VoZgcZ 9ZoZ kddgbVa^\Z bVgZX]Vjh" hZZ`VoZgcZ dbkVi iZ\ZclddgY^\ iZciddchiZaa^c\hgj^biZh! ZZc ]diZa bZi VX]i ajmjZjoZ `VbZgh

kVcV[ &-% kddg ZZc ilZZeZghddch`VbZg ! ZZc W^ccZceaVVih bZi iZggVh Zc \gdZc! Zc ilZZ gZhiVjgVcih/ @VoZgcZ WVg$gZhiVjgVci bZi ZZc >iVa^VVchZ X]Z[ Zc 7Zco bZi ZZc OlZZYhZ X]Z[ ÈÒcZ Y^c^c\ÉR# B^c^bVa^hi^hX] Zc j^icdY^\ZcY iZ\Za^_`! bZi kZZa `jchi Zc YZh^\c# EVgVY^_haVVc '"mmm$aWp[hd[$Yec ™ 9dbjhYZaV BdYZgc YZh^\c ^c ZZc djY `addhiZg# =Zi ]diZa iZai iVX]i^\ `VbZgh# CVVhi WgVhhZg^Z G^iV bZi ZZc hZggZ Zc iZggVh de YZ W^ccZceaVVih o^_c Zg cd\ eaVccZc kddg ZZc gZhiVjgVci Zc ^c '%'& deZci ]Zi 6#;#I]# kVc YZg =Z^_YZc =j^h kddg YZ a^Z[]ZWWZg/ ^c <ZaYgde ^h ZZc 6#;#I]# kVc YZg =Z^_YZc lVcYZa^c\ j^i\Zhi^eeZaY! lll#kVcYZg]Z^_YZclVcYZa^c\#ca # @VcVVahigVVi ) mmm$ZeckiZ[bW$db �

e# '(

�

ONZE KEUZE SHOPPING &#

)#

(#

*#

'#

'$ ?d Z[ jhef[d 9Z ^cb^YYZah lZgZaYWZgdZbYZ 9jiX] 9Zh^\c 8]V^g h^cYh '%&& ^h lZZg WZhX]^`WVVg ^c ZZc VVciVa c^ZjlZ eg^cih# 9ZoZ kVg^Vci! È6gi d[ CVijgZÉ! ^h WZYgj`i bZi `da^Wg^Zh# B^m bViX] ]Zi `gj`_Z bZi eaVciZc Zc WdiVc^hX] WZ]Vc\ kddg ZZc igde^hX] ^ciZg^Zjg# 6gi d[ CVijgZ 8]V^g! 9jiX] 9Zh^\c 7gVcY! &.!..# ZkjY^Z[i_]dXhWdZ$Yec ($ IjhWa [d lhekm[b_`a :c`ZaaVVgh_Z kVc oVX]iWaVjl hjƒYZ bZi a^X]i\Zl^X]i odda# 8db[dgiVWZa Yjh! bVVg dd` ZaZ\Vci Yddg YZ hbVaaZ ]d\Z ]V` Zc ]Zi higV``Z! Zc idX] kgdjlZa^_`Z YZh^\c# 68: 7d]ZbZ WaVjlZ Zc`ZaaVVgh_Zh! CjW^``! &-%# dkX_aa$Yec )$ >[c[bi b_Y^j AV\jcZWaVjlZ `VcYZaVVg kVc \aVh Y^Z \Z‰che^gZZgY ^h de YZ oZkZc oZZ…c# 9Z \dakZcYZ WdakdgbZc YdZc c^Zi VaaZZc VVc lViZg bVVg dd` VVc YZ ajX]i YVVgWdkZc YZc`Zc/ ^c Y^i \ZkVa ZZc odcc^\Z lda`Zc]ZbZa# 8adjYn <aVhh 8VcYaZ =daYZg! 6ccV C^cV! ('!.*# WddW#d_dW$db *$ >_f ][^WWaj =Zi bZg` HiZeh hiVVi kddg YncVb^hX] Zc kgdjlZa^_`# 9^i kgda^_`Z deZc\Z]VV`iZ iVh_Z ^c hZkZci^Zh"add` eVhi YVVg YVc dd` eZg[ZXi W^_ 9ddg YZ `aZjg l^i `jc _Z ]Zi bdZ^iZaddh XdbW^cZgZc bZi ^ZYZgZ djiÒ i# 8gdX]Zi iVh l^i! HiZeh! &.!..# ij[fi$db +$ ?dZkijh_[[b Z[i_]d =VcY\ZbVV`iZ YZh^\caVbe kVc K^Xidg YZ aÉDgbZ! ^cYjhig^ZZa dcilZgeZg j^i 7gZYV# 9Z \aVoZc `Ve bZi olVgiZ \adZY gjhi de `deZgZc ediZc! lVi ZZc bdYZgcZ ^cYjhig^…aZ add` XgZ…Zgi# @deZgZc hiVVcYZ aVbe bZi \aVoZc `Ve! BVYZ Wn YZ aÉDgbZ! ..!.*# cWZ[XoZ[behc[$db ,$ :h_[Z[b_] X[[bZ 7^_odcYZgZ lVcYhe^Z\Za kVc ]Zi CZYZgaVcYhZ DcilZgeYjd lVVg^c _Z kVcj^i Yg^Z ]dZ`Zc _Z

HOLLANDS Glori

.# +#

,#

-#

&%#

he^Z\ZaWZZaY o^Zi# Hi^_akda YZh^\c kVc \aVh Zc \ZXdVi bZiVVa bZi ZZc ]VcY^\ deoZieaVc`_Z# Hea^i lVaa b^ggdg H WajZ! ;‚hi 6bhiZgYVb! &..# \[ijWcij[hZWc$Yec -$ IbWf[dZ Z[ m[h[bZ l[hWdZ[h[d 9Vi ^h YZ Ygddb kVc ]Zi bZg` NjbZ`d# =Zi WZYg^_[ bVV`i YZ`WZYdkZgigZ``Zc kVc W^dad\^hX] `VidZc de ZZc YjjgoVbZ Zc ZZga^_`Z bVc^Zg# 9Z Ò _c\ZlZkZc X]VbWgVn ^c eVhiZaWaVjl kdZai WdkZcY^Zc ]ZZga^_` oVX]i VVc# DkZgigZ`" hZi `VidZc IZcXZa WajZ X]VbWgVn! NjbZ`d! kVcV[ &(.!.*# okc[ae$db .$ AWWi akdij EgZhZciZZg _Z WdggZa]Ve_Zh ^c hi^_a bZi YZoZ `jchio^cc^\Z hZgkZZgeaVc`# 9Z Z^`Zc]djiZc eaVc` bZi de ]Zi `ZgVb^Z` KVc <d\]h È6bVcYZaWadZhZbÉ ^h YZZa kVc ZZc gZZ`h Vgi^`ZaZc lVVg^c V[WZZaY^c\Zc kVc o^_c hX]^aYZg^_Zc o^_c kZglZg`i# Od ^h Zg dd` ZZc W^_eVhhZcYZ `VVhhX]VV[# HZgkZZgeaVc` KVc <d\]! 6bVcYZaWadZhZb! ')#* Xb! 7dh`V! '.!..# XeiaW$Yec /$ 8b_alWd][hi 9Z eZigda`aZjg^\Z HlVgdkh`^"`g^hiVaaZc ^c YZ ddghiZ`Zgh Zc VVc YZ `Zii^c`_Zh kVc &-"`VgVVih kZg\jaY bZiVVa kVc\Zc YZ VVcYVX]i! bVVg dd` YZ Yg^Z `gVaZc \ZbVV`i kVc gZh^c# 9ddgYVi oZ Zg ^c bVi! igVcheVgVci Zc \aVcoZcY bViZg^VVa o^_c ]ZZ[i ]Zi a^X]i kg^_ heZa de YZoZ ]Vc\Zgh# Ddg]Vc\Zgh ZbZgVaY h^a`n bVgWaZh! 8Vbeh 8Vbeh! (*# YWcfi[dYWcfi$db '&$ ?dZ_Wd ikcc[h 9Z `aZ^cZ WadZbZceg^ci de YZoZ h^Zga^_`Z bVm^ _jg` bZi `gVV\_Z Zc hig^`XZ^cijjg odg\Zc kddg ZZc lVgbZ Zc kgda^_`Z j^ihigVa^c\# EZg[ZXi kddg YZ cVodbZgVkdcYZc Zc YZ aVc\oVVb cVYZgZcYZ ]Zg[hi# NVgV >cY^Vc Ó dlZg YgZhh! Wn"WVg! &).!.*# i^ef#Xo#XWh$db

J[aij @[Z_Z`W^ 7h[dji[d

e# '*

hi

K N A A l EE M t .n JE S an ab S DE br AL OE T jnin G EB etjezi H r mo

e

Sterrenrestaurants en Meesterschilders:

Van ’s-Hertogenbosch via Eindhoven naar Nuenen over de Van Gogh Route Historische steden, Michelinsterren en schilderachtige landschappen. In cultuurstad ’s-Hertogenbosch en ‘Van Gogh Village Nuenen’ beleef je de Brabantse geschiedenis en gastronomie op haar best. Volg de prijswinnende Van Gogh Fietsroute en zet koers naar het zuiden. >PL Ä L[Z[ V]LY KL =HU .VNO 9V\[L [YLLK[ PU KL ]VL[ZWVYLU ]HU LLU TLLZ[LYZJOPSKLY =PH IPQaVUKLYL LYMNVLKSVJH[PLZ THHY UL[ aV NVLK ]PH OPZ[VYPZJOL Z[LKLU LU NYVLUL SHUKZJOHWWLU +L =HU .VNO -PL[ZYV\[L [LS[ PU [V[HHS RPSVTL[LY HHU IL^LN^PQaLYKL Ä L[ZS\ZZLU PU KL WYV]PUJPL +L YP[ ]HU »Z /LY[VNLUIVZJO UHHY 5\LULU ]PH ,PUKOV]LU SHH[ QL RLUUPZTHRLU TL[ KL ]LLSaPQKPNOLPK ]HU )YHIHU[

De kilometers tussen ’s-Hertogenbosch en Nuenen zijn rechtstreeks in een paar uurtjes af te leggen. Maar in de WYV]PUJPL ^HHY NLUPL[LU [V[ R\UZ[ PZ ]LYOL]LU KVL QL KH[ OL[ ILZ[L LLU WHHY ]LYZULSSPUNLU SHUNaHTLY LU TL[ LLU paar tussenstops meer. Op www.hiermoetjezijninbrabant.nl vind je alle tips om onderweg volop te genieten.

Cultureel ’s-Hertogenbosch Het startpunt van deze etappe is Het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch; de enige museumlocatie in Zuid-Nederland waar originele schilderijen van Vincent van Gogh te bewonderen zijn. Ook vind je hier werken van meesterschilder en Bosschenaar Jheronimus Bosch. Stap na een ILaVLR HHU OL[ T\ZL\T UPL[ NLSPQR VW KL Ä L[Z ^HU[ de stad heeft meer in petto. Maak bijvoorbeeld een rondvaart over de Binnendieze; de voormalige stadsrivier leidt je niet alleen door maar ook ónder het historische centrum. Hogerop wacht de PTWVZHU[L [VYLU ]HU KL :PU[ 1HUZRH[OLKYHHS KPL VW 43-meter hoogte het uitzicht over de middeleeuwse binnenstad toont.

Proef de Brabantse gastvrijheid © Restaurant Noble – fotograaf Ewout Huibers

© Restaurant Sense – fotograaf Willeke Machiels

© Restaurant De Lindehof – Soenil Bahadoer fotograaf: Philipp Lipiarski

Nuenen is waar Van Gogh twee jaar woonde en maar liefst een kwart van zijn werken maakte. Het wordt dan ook niet voor niets ‘Van Gogh Village Nuenen’ genoemd. Langs erfgoedlocaties als de iconische Watermolen van Opwetten en de Van Gogh Kerk bereik je Museum Vincentre, waar je een reis maakt door het leven van de kunstschilder. Je route afsluiten doe je in Brabant natuurlijk aan tafel. Bourgondisch NLUPL[LU ^VYK[ PU 5\LULU UHHY LLU OVNLY UP]LH\ NL[PSK IPQ YLZ[H\YHU[ +L 3PUKLOVM waar Meesterkok Soenil Bahadoer met gerechten volgens zijn SurinaamsHindoestaanse roots niet één maar twee Michelinsterren behaalde.

e

Openluchtmuseum Nuenen

hi

Vanuit ’s-Hertogenbosch leidt de Van Gogh Fietsroute je dwars door het groene SHUKZJOHW YPJO[PUN +LZPNU *HWP[HS ,PUKOV]LU ,U KH[ PZ OL[ HMZ[HWWLU ^HHYK TL[ natuurgebieden als De Moerputten en de Vughtse Heide. Vanuit de noordkant ]HU ,PUKOV]LU Ä L[Z QL aV UHHY OL[ =HU .VNO 9VVZLNHHYKL Ä L[ZWHK ILZ[HHUKL \P[ K\PaLUKLU SPJO[NL]LUKL Z[LLU[QLZ NL{UZWPYLLYK VW OL[ ILYVLTKL ZJOPSKLYPQ ‘Starry Night’. 9DQDI KLHU À HWV MH WXVVHQ GH VFKLOGHUDFKWLJH ERHUGHULMHQ HQ YHOGHQ vol wilde bloemen door het landschap dat Van Gogh inspireerde tot zijn bekendste meesterwerken.

N EE LT l t .n JE I an ab S RW br in AL E jn ST IJN etjezi Z r mo

Fietsen in een schilderij

Nergens zit gastvrijheid en gastronomie zo sterk in het DNA als in Brabant. In ’s-Hertogenbosch ervaar je dat in de Korte 7\[Z[YHH[ volgens velen de gezelligste terrasstraat van Nederland. Bovendien zijn twee van de 18 sterrenrestaurants in de provincie gevestigd in de Brabantse hoofdstad. Op de grens van de binnenstad en natuurgebied het Bossche Broek ligt restaurant Noble en in hartje centrum word je verrast bij sterrenrestaurant Sense.

, N HOLLANDS 97DL7I :H77=J7I I#L#K# &)!.. CJ H6B:C KDDG B66G

(' =hWY^j[dfWdZ`[i Hi^_akda de eVY bZi YZoZ hiZg`Z XVckVh YgVV\iVh kVc 7Z``^c\ 7a^io De ]Zi a^X]iWaVjlZ XVckVh ^h ZZc \gVkjgZ j^i ]Zi lZgZaYWZgdZbYZ <gVX]iZcWdZ` j^i YZ &-YZ ZZjl V[\ZWZZaY# 9ZoZ VVc 8VheVg ?VXdWho# E]^a^eh idZ\ZhX]gZkZc iZ`Zc^c\Zc o^_c ^c WZo^i kVc ]Zi G^_`hbjhZjb ^c 6bhiZgYVb# 9Z YgVV\" iVh ^h ), Xb WgZZY Zc (+ Xb ]dd\! \gddi \ZcdZ\ Yjh db j iZ kZg\ZoZaaZc cVVg YZ hjeZgbVg`i kddg YZ WddYhX]VeeZc d[ ]Zi eVg` bZi ZZc \dZY WdZ`

L DG9 67DCC:: A_`a ef mmm$^ebbWdZi]beh_[cW]Wp_d[$db e\ X[b &.. ((,,,)HOLLANDS Glori

9Z VWdccZZhZgk^XZ ^h de lZg`YV\Zc WZgZ^`WVVg kVc .#%% idi &,#%% jjg# 6ah W^_YgV\Z ^c YZ kZgoZcY`dhiZc kVc ]Zi \ZhX]Zc` ldgYi ZZcbVa^\ * ^c gZ`Zc^c\ \ZWgVX]i# 9ZoZ VVcW^ZY^c\ \ZaYi odaVc\ YZ kddggVVY higZ`i# CZZb XdciVXi de bZi YZ VWdccZZhZgk^XZ kddg kZgoZcYiVg^ZkZc cVVg ]Zi Wj^iZcaVcY# J `jci ]Zi VWdccZbZci dd` XVYZVj YdZc VVc ^ZbVcY VcYZgh! j dcikVc\i YVc oZa[ YZ YgVV\iVh#

J^k_ijWWb

I

H6H@>6 6J@:B6

n de leeslijstklassieker ‘Tjeempie! of Liesje in luiletterland’ (1968) van Remco Campert gaat hoofdpersoon Liesje schrijvers interviewen in ‘de hoofdstad’. De eerste komt ze al meteen tegen in de trein, en die vindt haar maar vreemd. “Wat wil die rare natel nou?” denkt hij bij zichzelf. Natel? Is dat jarenzestigtaal, zoals ‘hippe vogel’ en ‘helemaal het einde’? Ja en nee. Natel betekent ‘meisje’ en het woord blijkt verzonnen door de nederbeatband Het (die boomers nog wel kennen van hun hit ‘Ik heb geen zin om op te staan’), maar behalve door hen is het eigenlijk nooit door iemand gebruikt – op Remco Campert na dan. Het is wat dat betreft vergelijkbaar met de zelfverzonnen woorden van De Jeugd van Tegenwoordig, zoals watskeburt, hersenvla, sjembek, aanheid, solonaise en psychantisch. Er zullen wel fans zijn die weten wat het allemaal betekent, maar de rest van Nederland heeft geen idee. Raar vinden we dat niet, hooguit bijzonder. Want zangers, schrijvers en dichters verzinnen al eeuwen nieuwe woorden. Louis Couperus gebruikte woorden als triltintelen en schitterbeven, en een andere schrijver van honderd jaar geleden, Jacob Israël de Haan, heeft het in zijn prachtige boek ‘Pijpelijntjes’ over (bijvoorbeeld) een “baaskakelende haan”, “kibbelkletsende buurvrouwen” en een tram die “helderbellend donkersnordt”. Van recenter datum zijn de Bommel-strips van Marten Toonder, waarin op bijna iedere derde bladzij wel een ‘eigen woord’ staat, zoals denkraam, kwijtsels, nerfknager, mutteren en noppig. En een zeer hedendaagse dichter als Adriaan Krabbendam heeft het in een pas verschenen bundel over “vlindervlammers en de befaamde rankrijmers uit de eervoerige era et aria”. Wartaal? Misschien, maar we vinden dat niet raar, hooguit bijzonder. Want wat blijkt? U doet het zelf ook, woorden verzinnen die niemand kent. Bijna ieder gezin heeft zijn eigen gezinswoorden, zijn thuistaal, zoals dat heet. Het tijdschrift ‘Onze Taal’ deed er onderzoek naar, en de respons was overweldigend. Hele lijsten met thuiswoorden, van slingerthee (‘slappe thee waar twee seconden een theezakje doorheen geslingerd is’)

tot zegzuchtje (‘het ademgeluidje dat iemand maakt als hij/zij iets wil zeggen na te zijn onderbroken’). Sommige zijn heel herkenbaar, zoals sokkenpuzzel (bij het sorteren van de schone was), snoerwoud (de snoerenspaghetti achter het tv-kastje), papa-thee (‘whisky’) en plakkeroni (‘mislukte pasta’). En andere zijn geheel onbegrijpelijk-eigenzinnig, zoals kettingvet (‘appelstroop’), smurfpot (‘hutspot van restjes’) en knarfjes voor ‘kippenvleugeltjes’ (en er dan jaren later bij de poelier achter komen dat dat woord niet bestaat). Een zeer goed gevulde categorie van eigen woorden was die van de ‘spoonerismes’ oftewel verhapselingen, zoals het alom bekende zeeteefje. Een kleine greep: haktgeballetjes, geetvernietjes, hasjwantjes, schootbappen en kannepoekers. En sommige woorden zijn zo leuk dat je het origineel er graag voor inwisselt: boevenzuiger (‘kruimeldief’), gefoetsifiseerd (‘kwijtgeraakt’), kapot wit (‘gebroken wit’), springbroodje (‘toast’) en toeterbloemen (‘narcissen’). En vaarkip voor ‘eend’, wat dan weer doet denken aan een gedicht van K. Schippers, over zijn vader, die meerkoeten “strijkboutjes” noemde. Helemaal niet raar, hooguit bijzonder. P.S. Natel zat níét tussen alle inzendingen die Onze Taal ontving, en ook geen woord voor het geluid dat poezen maken als ze een vogeltje zien. Maar daarover misschien een andere keer. �

GVnbdcY Cd ^h lZW gZYVXiZjg W^_ ÈDcoZ IVVaÉ! ]Zi \gddihiZ CZYZgaVcYhZ i^_YhX]g^[i kddg iVVaa^Z[]ZWWZgh# lll#dcoZiVVa#ca

e# '.

Wilde oesters van de Wadden Op zee-safari met Werner Zuurman

IZghX]Zaa^c\ ^h ZZc \ZlVVgYZZgYZ WZhiZbb^c\ kddg a^Z[]ZWWZgh kVc odc! oZZ Zc higVcY# BVVg dd` kddg YZ aZ``ZghiZ dZhiZgh bdZi _Z de YZ LVYYZc o^_c# =daaVcYh <adg^Z lZgY j^i\ZcdY^\Y Yddg ZZc \ZeVhh^dcZZgYZ ]dgZXV" dcYZgcZbZg Y^Z o^_c Z^\Zc dZhiZgh gVVei# > IZ`hi GnVc 8aVjh ;did\gVÃ’ Z 9^c\ZcV Bda

e# (&

H

et is even na vijf uur als we die ochtend vanuit Midden-Nederland naar het Noorden vertrekken. De opkomende zomerzon drukt zijn felle stralen door laaghangende mistdekens boven groene weiden, de lucht is blauw en hoopgevend. Maar helaas zien we ook lichtgrijze wolken opdoemen boven zee, en bij het passeren van de eerste verkeersborden met Friese plaatsnamen kletteren de eerste regendruppels tegen onze voorruit. Dat belooft weinig goeds. Maar als we vanuit het sfeervolle Harlingen naar Terschelling varen, klaart het gelukkig op en begint de zon weer te schijnen. We zijn niet de enigen, iedereen lijkt wel vakantie te gaan vieren in eigen land. In de haven van West-Terschelling zien we familie en vrienden elkaar warm verwelkomen op de Wadden. Met de rumoerige viskraampjes aan de kade is de vakantiesfeer compleet. Terschelling telt ongeveer 4900 vaste inwoners en bijna vier keer zoveel slaapplaatsen voor toeristen. Met name in het hoogseizoen is West-Terschelling, het grootste dorp van het Friese Waddeneiland, een bruisende badplaats voor vakantievierende families, watersportliefhebbers en feestende jongeren. Lokale ondernemers ontvangen de jaarlijkse stroom toeristen met open armen.

GEDIMD LICHT Zo ook Werner Zuurman (50), een hardwerkende eilander met twee geliefde restaurants, op loopafstand van elkaar. Zijn paradepaardje, het op de Portugese keuken geïnspireerde Caracol, is een sfeervol etablissement met slechts 42 zitplaatsen. Caracol ligt verstopt in een rustige zijstraat van de drukke promenade, al weet iedere eilandbewoner dit restaurant te vinden. Het gedimde licht en het bescheiden formaat zorgen voor een intieme sfeer die feilloos aansluit op de filosofie van de keuken. “Je eet hier niet even een snelle hap”, vertelt Zuurman. “Hier ga je er even goed voor zitten, om echt te genieten van al het lekkers dat de Wadden te bieden hebben. Duinkonijntjes, zeebaars, kooieenden, kokkels, oesters, mosselen, noem maar op. Ik serveer hier minimaal drie en maximaal acht gangen. De meeste gasten zitten hier al gauw drie uur te tafelen.” De menukaart staat vol lokale, verse streekproducten die elk seizoen wisselen. Op indrukwekkende zwart-wit foto’s aan de muur zien we de leveranciers van Caracol geportretteerd. Een lokale visser, een ijverige groenteplukker, een trotse agrariër die poseert naast een van zijn runderen. Dat de formule succesvol is, bewijst de voordeur met talloze onderscheidingen van culinaire wegwijzers als de Michelingids, Dutch Cuisine en Grootspraak. Wie hier blijft overnachten in één van de drie riante hotelkamers van veertig vierkante meter op de eerste verdieping, kan het memorabele diner aftoppen met een complete wellnesservaring. “Ik richt mij liever op kwaliteit dan op kwantiteit”, luidt de verklaring van de chef de cuisine.

HOLLANDS Glori

P_Y^j ef J[hiY^[bb_d] c[j Z[ X[a[dZ[ lkkhjeh[d 8hWdZWh_i1 m_bZ[ e[ij[hi1 M[hd[h PkkhcWd$

Zuurmans achtergrond verraadt dat zijn verfijnde smaak niet zomaar uit de lucht is komen vallen. Toch begon hij ooit, op zijn achttiende, met het bakken van oneindige porties friet. Op een steenworp van zijn huidige restaurant, nota bene. “Ik was achttien jaar en studeerde in Leeuwarden om accountant te worden”, blikt de Fries terug. “Daar werd ik niet gelukkig van, dus na drie maanden stopte ik en kwam ik naar Terschelling voor vakantiewerk. Toen verloor ik mijn hart aan dit eiland. Het ultieme vrijheidsgevoel dat ik hier toen voelde, heb ik nog steeds. Na die drie maanden ben ik hier nooit meer vertrokken.” In de jaren die volgden investeerde de leergierige Zuurman in culinaire ervaringen. “Ik heb geen koksopleiding gedaan, maar juist alles geleerd door af en toe stage te lopen en hard te werken.” In een pizzeria in het Zwitserse Luzern leerde Zuurman de kneepjes van het bedieningsvak. Op zijn 23ste mocht hij zichzelf restauranteigenaar noemen. “In de beginjaren was Caracol een eenvoudig Portugees eethuis. Na zes jaar eindigde de samenwerking met de Portugese medeeigenaar. In 2009 liep ik een week stage bij Oud Sluis, het driesterrenrestaurant van Sergio Herman, en er ging een wereld voor me open. Ondanks mijn tien jaar ervaring als kok besefte ik daar pas hoe weinig verstand ik had van eten.” Na een aanvullende week stage in het gerenommeerde Zwolse eetwalhalla De Librije ging het roer bij Zuurman definitief om. Daarna volgde af en toe nog een weekje stage in een sterrenrestaurant en veel oefenen. In Caracol, dat hij samen met zijn maître Michel runt, biedt hij nu een exclusieve fine dining-ervaring.

OESTERS VAN HET WAD Alles uit de keuken van Zuurman is vers, maar op één gerecht in het bijzonder is de Terschellinger echt trots. Oesters van het Wad, fraai geserveerd bovenop kiezelsteentjes, met een limoentje, sjalot en rode wijnazijn. Klassiek, maar erg gewild. Niet zozeer vanwege de prettige smaak, maar vooral vanwege het verhaal achter deze geliefde >

e# ((

Aea AWif[h ef[dj [d X[h[_Zj Z[ m_bZ[ e[ij[hi _d H[ijWkhWdj :[ 8hWi$ ÇD[j Wbi _d Z[ c[[ij[ h[ijWkhWdji i[hl[h[d m_` Z[ e[ij[hi hWkm" f[h Zh_[ [d Wbi X_`][h[Y^j$È

schelpdiertjes. Al runt hij twee restaurants en een wellnesshotel, voedt hij met zijn vrouw drie kinderen op en is hij ook nog excursieleider rond de kust van het eiland, Zuurman trekt er ook drie á vier keer per week op uit om zijn eigen oesters te rapen. Van oorsprong is hij dan ook een fanatiek visser. We vergezellen hem naar de haven en stappen in zijn zelfontworpen boot, een soort aluminium landingsvaartuig uit oorlogsfilms. Met een grote glimlach onder zijn ‘Oesters van het Wad’-petje vaart hij ons met twintig kilometer per uur langs de kust en vervolgens vijf kilometer van het eiland af de zee in.

JAPANSE OESTERS Terwijl het zeewater ons in het gezicht spettert verschijnt daar ineens, midden in de zee, een grote oesterbank, volledig blootgelegd door de eb van het water. Door de snel veranderende omstandigheden van het water hebben we een uurtje de tijd om onze slag te slaan. Zuurman slingert het anker overboord en trekt zijn donkergroene waadpak en dikke, gele handschoenen aan. “Die zul je nodig hebben, anders snijd je jezelf in de vingers”, waarschuwt Zuurman. “Deze Japanse oesters zijn net scheermesjes.” De Japanse oester komt oorspronkelijk uit kustgebieden rondom de Stille Oceaan. Vanwege een bedreigende oesterziekte van eigen bodem wordt deze exoot sinds 1983 in onze eigen Waddenzee gekweekt. Terwijl we over de afgelegen zeebodem van zeesla, Iers mos, darmwier en eindeloze oesters lopen,

HOLLANDS Glori

speurt onze gids naarstig naar geschikte exemplaren. Met zijn duim en wijsvinger toont hij het formaat van de ideale oester. “Verder hoef je op weinig dingen te letten. Gewoon goed zoeken.” In de geul tussen Vlieland en Terschelling stroomt veel vers water, wat de kwaliteit én kwantiteit van de Japanse oesters volgens Zuurman ten goede komt. “Oesters filteren dagelijks vijf liter vers water voor hun voeding. Dat proef je terug in de romige en ziltige smaak.”

OESTERS MET PROSECCO Meestal gaat Zuurman alleen of met een kennis erop uit, maar eens per week vult hij zijn bootje met zes tot twaalf toeristen voor een leerzame, en vooral smakelijke tocht naar de oesterbanken. Zijn ogen beginnen te glunderen als hij vertelt over de excursies die hij op stralend zonnige dagen organiseert. “Als je dan komt aanvaren op de oesterbanken, buigt iedereen zich telkens weer over de reling van de boot heen. Onder de boot zie je Hollandse garnaaltjes vandaan komen, maar je ziet ook platvisjes wegschieten en zeebaarzen zwemmen, ongelooflijk mooi. Onderweg vertel ik alles over oesters en de Wadden. Op de boot eten we samen verse oesters en drinken we een glaasje koude prosecco. Puur genieten.” Op de zeebodem rondlopen, de wilde natuur verkennen en oesters rapen, voor Zuurman is het een passie. “Moet je kijken, het is hier toch prachtig? Je bent hier echt alleen, en tegelijkertijd leeft en groeit er zoveel in deze wateren.” De horecaondernemer raapt al twintig jaar hobbymatig oesters, maar sinds 2017 maakte hij een professionaliseringsslag. Toen richtte Zuurman zijn nieuwste bedrijfje op, De Oesterfabriek. Sindsdien is hij één van slechts twaalf vergunninghouders in Nederland die de komende zes jaar handmatig de felbegeerde schelpdiertjes mogen plukken om door te verkopen. Met De Oesterfabriek zet hij in op het verbeteren van werkgelegenheid op Terschelling. “Rapen, wassen, inpakken, versturen, er is >

Rauwe oesters iY^[kj`[ heZ[m_`dWp_`d ' i`Wbej ' Ô[i fhei[YYe ) m_bZ[ e[ij[hi dWWh a[kp[

Hc^eeZg YZ h_Vadi gV\Ò_c Zc YdZ ^c ZZc `aZ^cZ `db# KdZ\ ZZc hX]Zji_Z gdYZl^_cVo^_c idZ# <^Zi ]Zi bZc\hZa kZgkda\Zch dkZg YZ deZc\ZWgd`Zc dZhiZgh ]ZZc# =Zi hVjh_Z \ZZ[i YZ gVjlZ dZhiZgh ZZc VcYZgZ Y^bZch^Z# HZgkZZg bZi ZZc `djY \aVVh_Z egdhZXXd#

e# (*

genoeg te doen. We hopen ook mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt hiermee een mooie baan te bieden. Voor die mensen bestaan er maar weinig mogelijkheden op dit eiland, terwijl de Waddenzee ruim veertienhonderd hectare aan oesterbanken heeft.” Met De Oesterfabriek bedient Zuurman niet langer alleen zijn eigen restaurants van wilde oesters. “Via onze website lever ik aan iedereen die van oesters houdt, in verschillende formaten en hoeveelheden. Per post versturen we de pakketjes naar particulieren en enkele restaurants.” Zijn bezorgdienst bood de ondernemer een uitkomst na een moeizaam voorjaar. “De coronacrisis is ook op Terschelling gevoeld”, zucht Zuurman. In een week tijd ontving hij voor ruim vijftigduizend euro aan annuleringen. “We losten het op door onze gerechten te bezorgen. De toeristen bleven in het voorjaar komen, dus er was genoeg vraag. Maar het is heel fijn dat de restaurants nu weer open zijn. We hebben toch die gezelligheid gemist.”

IDYLLISCHE MOESTUIN Na ruim een uur oesters rapen steekt er ineens een harde wind op. “Tijd om te gaan”, waarschuwt Zuurman. Nog voordat we de boot bereiken, staan we met onze enkels onder water. Met een net vol oesters, een stuk of zestig, keren we terug naar West-Terschelling. Na een kort ritje in zijn jeep begeven we ons in een safari-achtig landschap. Middenin de bossen van Terschelling verzorgen Zuurman en vooral zijn vrouw Pien een idyllische moestuin. Dat het stel hiermee een lokale traditie eert, beschouwt de ondernemer als mooie bonus. “Als je vroeger je man verloor op zee, kreeg je als Terschellingse je eigen moestuintje toegewezen. Zo konden de weduwen zichzelf blijven voorzien van groenten.” Trots leidt de eigenaar ons rond tussen groenten, kruiden en planten. “Courgettes, dille, bieslook, koriander, lavas, Japanse zeekraal, munt,” somt hij op, “alles wat je hier ziet, belandt op de bordjes van onze gasten in onze restaurants. Mijn vrouw is hier dagelijks. Zonder haar begrip en dezelfde toewijding en affiniteit met de horeca als ik zou het allemaal niet mogelijk zijn.” We sluiten onze avontuurlijke dag af in De Bras, het tweede restaurant van Zuurman. Door het ruime formaat, de modieuze inrichting en de uitstekende locatie in de drukke Torenstraat is het verschil met de Caracol onmiskenbaar. In 2017 nam Zuurman de voormalige discotheek over. De draaitafels en stoommachines zijn nog intact. “Hier is veel gefeest, de bekendste diskjockeys zijn hier ooit begonnen. Maar de laatste jaren liepen de zaken slecht, dus heb ik hier mijn tweede restaurant van gemaakt.” Net als Caracol is De Bras inmiddels een succes, zowel onder eilandbewoners als onder toeristen. De menukaart is eenvoudig, maar puilt ook hier uit van verse en lokale specialiteiten. De grote favoriet van De Oesterfabriek mag

HOLLANDS Glori

natuurlijk niet ontbreken. “Met tien á vijftien bestellingen per dag doen de oesters het altijd goed”, zegt kok Kasper. “Net als in de meeste restaurants serveren wij de oesters rauw, per drie en als bijgerecht. Voorheen rookten of kookten we oesters ook, maar dat is veel werk als je zestig man in je zaak hebt.” Vierentwintig uur geleden nog op de zeebodem, nu in een chique schaal aan ons voorgeschoteld. We knijpen het limoentje fijn, draperen wat sjalotjes over onze oesters en heffen de schelp schuin omhoog. De glibberige lekkernij glijdt naar binnen, je proeft haast de Waddenzee. De combinatie met limoen en sjalot levert een intens smakelijke ervaring op. Afgewisseld met een slok prosecco herhalen we het kunstje twee keer. Voldaan stappen we op de veerboot, terug naar het vasteland. Hoe goed we ook zoeken door ons raampje, de oesterbank waar wij twaalf uur geleden nog aan het speuren waren, ligt alweer meters onder water. �

Gegratineerde oesters '( e[ij[hi dWWh a[kp[ ' ]bWi Y^WcfW]d[ e\ YWlW ' jWa`[ ZhW]ed" Ó`d][^Waj ) [_Zee_[hi ' [b heec +& ]hWc ][abWWhZ[ Xej[h ^Wbl[ Y_jhe[d f[f[h pekj C_ZZ[d _d Z[ Xeii[d lWd J[hiY^[bb_d] l[hpeh][d PkkhcWd [d p_`d lhekm [[d _Zobb_iY^[ ce[ijk_d" mWWh edZ[h WdZ[h[ c[_adeb ]he[_j1 c[j [[d d[j leb e[ij[hi a[[hj PkkhcWd j[hk]$

KZglVgb YZ dkZc\g^aa \dZY kddg# DeZc YZ dZhiZgh Zc kVc\ ]Zi dZhiZgkdX]i de# 9dZ YZ X]VbeV\cZ Zc YgV\dc ^c ZZc hiZZaeVc# 7gZc\ VVc YZ `dd` idi ZZc YZgYZ ^h dkZg\ZWaZkZc# OZZ[ ]Zi kdX]i# Kja ]Zi X]VbeV\cZkdX]i VVc bZi ]Zi dZhiZgkdX]i ^c YZ kZg]djY^c\ &/& Zc YZ Z^ZgYdd^Zgh# 7ZlVVg ]Zi dkZg^\Z kdX]i kVc YZ dZhiZgh# @ade ]Zi bZc\hZa bZi ZZc \VgYZ Vj WV^c"bVg^Z idi VaaZh \dZY ^h kZgbZc\Y# GdZg cj YZ gddb kddgo^X]i^\ Yddg ]Zi bZc\hZa# @ade YZ \Z`aVVgYZ WdiZg Zg YgjeeZah\Zl^_h hcZa `adeeZcY Yddg]ZZc# <ZWgj^` ]^Zgkddg ZZc \VgYZ# 7gZc\ de hbVV` bZi X^igdZchVe! eZeZg Zc odji# KZglVgb YZ dZhiZgh ^c ]Zi gZhiZgZcYZ dZhiZgkdX]i! ^c ZZc hiZZaeVc! \ZYjgZcYZ c b^cjji# AZ\ YZ dZhiZgh iZgj\ ^c YZ hX]Zae Zc hX]Ze ^c Za`Z dZhiZg ZZc WZZi_Z X]VbeV\cZhVjh! odYVi oZ \dZY dcYZghiVVc# <gVi^cZZg YZ dZhiZgh `dgi dcYZg YZ \g^aa idi oZ bdd^ o^_c \Z`aZjgY#

e# (,

� En verder op Terschelling… B[h[d el[h ^[j l[hb[Z[d DciYZ` YZ \ZhX]^ZYZc^h kVc IZghX]Zaa^c\ ^c bjhZjb Éi 7Z]djYZc =jnh# =Zi bjhZjb ^h \ZaZ\Zc ^c LZhi"IZghX]Zaa^c\ Zc \ZkZhi^\Y ^c ZZc VVciVa ]j^oZc j^i &++- lVVg kgdZ\Zg YZ XdbbVcYZjgh kVc YZ lVak^hkVVgi lddcYZc# 6Vc YZ lVak^hkVVgi ^h ZZc heZX^VaZ iZciddc" hiZaa^c\ \Zl^_Y! ZkZcVah VVc YZ eddagZ^oZc kVc YZ WZgdZbYZ IZghX]Zaa^c\Zg L^aaZb 7VgZciho# Dd` ]ZZa aZj`/ ZZc `VbZg kda oZZbVchhdjkZc^gh kVc dkZg YZ ]ZaZ lZgZaY# Cki[kc Êj 8[^ekZ[d >koi" M[ij#J[hiY^[bb_d]$ mmm$X[^ekZ[d#^koi$db

Bekd][d WWd Z[ ^Wl[d Adjc\Z GZhiVjgVci AddYh ^h \ZkZhi^\Y de YZ eaZ` kVc YZ djYZ hX]ZZehlZg[ @gja Zc ]ZZ[i ZZc iZggVh bZi ZZc egVX]i^\ j^io^X]i de YZ aZkZcY^\Z ]VkZc kVc LZhi"IZghX]Zaa^c\# :g ldgYi kZZa hVbZc"

Jkh[d el[h ^[j mWZ HigVcYeVk^a_dZc YZ LVak^h a^\i de ]Zi <gdZcZ HigVcY! VVc YZ kdZi kVc ]Zi ]d\Z Yj^c W^_ LZhi"IZghX]Zaa^c\# =Zi eVk^a_dZc ^h Va ZZc VVciVa `ZgZc kVc Z^\ZcVVg \Zl^hhZaY! bVVg WZhiVVi Va h^cYh YZ _VgZc oZhi^\# 7ZhiZa ZZc `de `d[ÒZ kVc LVYYZcZhegZhhd bZi ZZc ejci_Z :^aVcYZg X]ZZhZXV`Z bZi XgVcWZgg^Zh kVc ]Zi Z^aVcY! Zc \Zc^Zi kVc ]Zi [VciVhi^hX]Z j^io^X]i dkZg ]Zi lVY# IjhWdZfWl_b`e[d Z[ MWbl_i" M[ij#J[hiY^[bb_d]$ mmm$mWbl_i$eh]

EdjifWdd[d _d Z[ Zk_d[d

A_`a[d dWWh Z[ ij[hh[d^[c[b

@db ]ZaZbVVa idi gjhi W^_ ]Zi gj^hZc kVc YZ oZZ ^c =diZa EVVa -! b^YYZc ^c YZ Yj^cZc# 9Z a^\\^c\ de addeV[hiVcY kVc YZ oZZ ^h ^YZVVa kddg ZZc higVcYlVcYZa^c\# J `jci dd` eZg ÒZih YZ Wdhg^_`Z db\Zk^c\ kZg`ZccZc# =Zi ]diZa WZhX]^`i dkZg ZZc olZbWVY! ZZc hVjcV Zc bd\Za^_`]ZYZc kddg bVhhV\Z# Dd` o^_c Zg kZghX]^aaZcYZ VggVc\ZbZciZc iZ WdZ`Zc! lVVgdcYZg ZZc Xja^cV^g Y^cZg ^c ]Zi ajmZ gZhiVjgVci lVVg j YZ hbV`Zc kVc IZghX]Zaa^c\ `jci egdZkZc# 9Z ^YZVaZ j^ikVahWVh^h de bVVg oZh `^adbZiZg V[hiVcY kVc LZhi"IZghX]Zaa^c\ >ej[b FWWb ." M[ij#J[hiY^[bb_d]$ mmm$^ej[bfWWb.$db

L^hi j YVi 9Z 7dhX]eaVVi ^c IZghX]Zaa^c\ ]Zi ZZghiZ \ZW^ZY ^c CZYZgaVcY ^h YVi o^X] 9Vg` H`n EVg` bV\ cdZbZc4 9^i WZiZ`Zci YVi YZ ajX]i ]^Zg Éh cVX]ih od Ydc`Zg Zc ]ZaYZg ^h kg^_ kVc kZgkj^a^c\ Yddg ]Zi hiVYha^X]i ! YVi YZ hiZggZc ZmigZZb \dZY o^X]iWVVg o^_c# =Zi WZhiZ bdbZci db hiZggZc iZ `^_`Zc ^h bZi c^ZjlZ bVVc! dbYVi ]Zi YVc ZX]i e^`Ydc`Zg ^h# 9^i `jci j de Z^\Zc ]dji_Z YdZc! bVVg Zg ldgYZc dd` kZghX]^aaZcYZ idjgh VVc\ZWdYZc# Leeh c[[h _d\e0 mmm$ZWhaiaoj[hiY^[bb_d]$db e\ Xe[a [[d mWdZ[b_d] l_W0 mmm$lllj[hiY^[bb_d]$db

HOLLANDS Glori

\ZlZg`i bZi ÈZ^aVcYZg WZYg^_kZcÉ Zc ]^ZgYddg o^Z _Z kZZa ad`VaZ egdYjXiZc iZgj\ de ]Zi bZcj odVah HX]dZb" gV``Zg W^Zg! XgVcWZggn" hVe Zc hX]VeZc`VVh kVc YZ cVW^_\ZaZ\Zc `VVhWdZgYZg^_# 7^_ b^cYZg \dZY lZZg `jci j o^X] dd` W^ccZc cZhiZaZc kddg YZ deZc ]VVgY# BeeZi" M[ij#J[hiY^[bb_d]$ mmm$beeZi# j[hiY^[bb_d]$db

J[aij @[Z_Z`W^ 7h[dji[d

�

DE BOSWACHTER

LVi WgZc\i YZ cVijjg dch Y^i hZ^odZc4 M_c >k_`i[h \VVi de eVY bZi ZZc WdhlVX]iZg#

U

Ib_d][h[dZ Zeeh I[bb_d][d [d bWd]i Z[ Hk_j[d 7W

H

et is een veel voorkomend misverstand te denken dat de provincie Groningen alleen uit uitgestrekte akkers, verre einders en wolkenluchten bestaat. Het landschap rondom Sellingen, gemeente Westerwolde, in de uiterste zuidoosthoek van de provincie is totaal anders. Hier zien we niet die eindeloze weidsheid van het vlakke Groninger boerenland, maar een lappendeken van kleine akkers en weilanden, omzoomd door houtwallen. In plaats van kaarsrechte wegen slingeren hier smalle weggetjes van dorp naar dorp. Bovendien meandert door dit charmante en afwisselende cultuurland tegenwoordig weer de Ruiten Aa. Dat alles maakt het wandelen in Westerwolde erg aantrekkelijk. Zo loop je door oude eiken- en beukenbossen met bloeiende bosanemoon en roffelende spechten en even later over een heideveld met Drentse heideschapen.

THEATER VAN DE NATUUR Volgens sommigen is Westerwolde het best bewaarde geheim van Nederland. Boswachter Jelka Vale merkt heel vaak hoe verrast bezoekers zijn die voor het eerst in het gebied komen. Als ze bij Ter Apel eenmaal de grote weg achter zich hebben gelaten, ontvouwt zich een ander landschap. Tussen de eiken door rijd je richting Sellingen, een vriendelijk dorp omgeven door bossen, akkers en natuurlijke graslanden. Ondanks dat Westerwolde buiten de regio nauwelijks bekendheid geniet, is de gemeente wel uitgeroepen tot een van de drie wandel-

HOLLANDS Glori

gemeenten van het jaar 2020. Logisch dus dat ik me een flinke wandeling heb voorgenomen die ik thuis al heb gedownload. Maar eerst verken ik een stuk van het Boswachterspad met de boswachter zelf. Vanuit de werkschuur van Staatsbosbeheer is het niet ver naar het kleinste theater van Nederland: het Theater van de Natuur, een landschapsobject van beeldend kunstenaar Adriaan Nette. Op deze uitkijkheuvel aan de oever van de Ruiten Aa kun je je eigen privévoorstelling scheppen door het theater 360 graden rond te draaien. De stalen traptreden die naar boven leiden zijn voorzien van inspirerende teksten van Harry Muskee en Def P. Maar ook van de dichter Adriaan Morriën, wiens vers ‘Eén zwaluw maakt geen zomer’ juist dit jaar de titel vormde voor een dikke bloemlezing met Nederlandse natuurgedichten. De poëzie past goed bij de beekoevers die in het begin van de zomer paars kleuren van kattenstaart en wilgenroosje.

OORSPRONKELIJKE MEANDERS Terwijl we om ons heen kijken legt de boswachter uit dat dit deel van de Ruiten Aa al ruim twintig jaar geleden het proefstuk was voor het hermeanderen van de beek. “Het herstel van de beek draagt bij aan de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur in Westerwolde. Hier heeft hij zijn oorspronkelijke meanders als eerste teruggekregen, waarna de rust is teruggekeerd. We zijn nu bezig met de laatste trajecten. Aan het eind van dit jaar zal het hele project zijn afgerond.” Jelka Vale, zelf afkomstig uit het Groningse Oldambt, kwam hier als kind al om met haar ouders te wandelen. In 2014 begon ze in Westerwolde als leerling-boswachter bij Staatsbosbeheer. Haar huidige functie luidt ‘boswachter publiek’. Wat het gebied voor haar zo bijzonder maakt is vooral de diversiteit. “Het lage beekdal en die hoge essen, afgewisseld met houtwalletjes, heideterreinen en graslanden. De vennen met bloeiend veenpluis en libellen liggen hier als parels in het bos. Na elke bocht van de Ruiten Aa zie je wat anders. Niets is hier recht, alles kronkelt. Je kijkt als het ware terug in de tijd. De beek ligt nu weer grotendeels op de plek waar hij ooit lag. De essen zijn ook wat verhoogd, waardoor wat in de bodem zit bewaard blijft.”

É >[j j^[Wj[h lWd Z[ dWjkkhÊ lWd 7Zh_WWd D[jj[$

IY^WWfiakZZ[$

:[ Hk_j[d 7W$

ÆCV Za`Z WdX]i kVc YZ Gj^iZc 6V o^Z _Z lVi VcYZgh# C^Zih ^h ]^Zg gZX]i! VaaZh `gdc`ZaiÇ

M_b][dheei`[$

If[Y^j$

Ooit bouwden boeren het esdorp Sellingen op een zandrug. Op sommige plekken was slechts plaats voor enkele boerderijen. Zo ontstond onder andere het gehucht Ter Borg dat samen met de 17de-eeuwse schaapskooi nog helemaal de sfeer van vroeger ademt. Rondom liggen kleine akkers en houtwallen. Sommige eiken zijn wel 200 jaar oud.

WOESTE GRONDEN Vlak bij Ter Borg lagen vroeger uitgestrekte ‘woeste gronden’. Omdat de grond voor landbouw te arm was liet men er schapen grazen. En doordat de schapen vooral het jonge opschietende groen wegvraten, ontstonden er heidevelden. Die leverden niet alleen gratis veevoer en materiaal voor bezems, maar de boeren staken er ook hun plaggen die werden gebruikt als dakbedekking en uitgestrooid in de potstal, waar ze met de schapenmest een vruchtbaar mengsel opleverden dat verspreid werd over de akkertjes op de Hooge Esch. De historie van het landschap is nog in alles leesbaar. De bossen die een stukje zuidelijker bij Ter Apel liggen zijn zelfs meer dan duizend jaar oud. Iets noordelijker in Ter Wupping, waar drie beken >

J[aij M_c >k_`i[h <ejeÊi Ij_Y^j_d] Fhecej_[ M[ij[hmebZ[

e# )&

�

DE BOSWACHTER

L6C9:AGDJI:H GDC9DB H:AA>C<:C

?`ile][b$

=Zi ]Z^YZ\ZW^ZY ]ZZ[i ^Zih bV\^hX]

samenkomen, staan monumentale boerderijen. Heel toepasselijk bewandelen we het Boswachterspad Ruiten Aa, een route van 10 kilometer. Jelka Vale somt al wandelend verschillende soorten fauna op die het gebied rijk is. “Behalve de grazende Drentse heideschappen en Schotse hooglanders die bijdragen aan het beheer, vanzelfsprekend ook reeën en hazen. In de Sellingerbossen leeft ook de boommarter. En de das is weer teruggekeerd. Een stuk noordelijker is een bever in de Ruiten Aa gezien en er wordt samen met Duitsland gewerkt aan een verbinding voor de otter. Die houdt van heel schoon water, dus als je die in je gebied krijgt is dat een groot compliment. Kenmerkend voor hier zijn ook vlinders als het zeldzame veenbesblauwtje, heideblauwtje en de levendbarende hagedis, vooral in de bloemrijke glooiende weilanden en de heidevelden in Ter Borg waar de verschillende landschappen heel dicht bij elkaar liggen.”

WEIDEBEEKJUFFER In de hoge, oude bomen ziet Vale ook geregeld de wielewaal. De beek is vanzelfsprekend een ideale biotoop voor de ijsvogel en de weidebeekjuffer. Het heidegebied is niet alleen prachtig als het in augustus in bloei staat, het heeft ook iets magisch als je een winterwandeling maakt tussen de bevroren vennetjes en je in de verte de Schotse hooglanders in het winterse landschap ziet staan. Halverwege onze wandeling raken we even in gesprek met twee bezoekers uit het Land van Maas en Waal die de geel gemarkeerde wandeling lopen. Ze zijn op Westerwolde geattendeerd door mensen die ze op vakantie in Limburg hebben ontmoet. “Als we naar het noorden gaan, stopten we altijd in Drenthe”, bekennen

HOLLANDS Glori

7dhlVX]iZgheVY Gj^iZc 6V &% `b ]ZZ[i Vah hiVgiejci YZ eVg`ZZgeaVVih W^_ 9Z CddgYbZZ! 9ZccZclZ\ &V ^c HZaa^c\Zc# 9ZoZ gdjiZ ^h bZi WZhX]g^_k^c\ Zc gdjiZ`VVgi_Z iZ YdlcadVYZc k^V ^jjfi0%%mmm$ijWWjiXeiX[^[[h$db%hekj[i%m[ij[hmebZ[% XeimWY^j[hifWZ#hk_j[d#WW$ 9Z lVcYZa^c\ \VVi kddg ZZc \gddi YZZa dkZg dckZg]VgY eVY# =dcYZc o^_c c^Zi idZ\ZhiVVc# 6Vc ]Zi WZ\^c kVc YZ gdjiZ a^\i 8Vbe^c\ YZ 7Vg`]ddgc# ?Z `jci W^_ YZ WdZgYZg^_ iZgZX]i kddg ZZc ]Ve_Z Zc ZZc YgVc`_Z# 9VVgcVVhi adeZc Yddg ]Zi \ZW^ZY ilZZ \ZbVg`ZZgYZ gdjiZh/ \ZZa ^h lVcYZagdjiZ HZaa^c\ZgWdhhZc Zc IZg 7dg\ . `b Zc gddY 7dhlVX]iZgheVY =daaZ 7ZZihZ KZccZ`VbeZc - `b # Dd` YZoZ gdjiZh ]ZWWZc Vah hiVgiejci eVg`ZZgeaVVih 9Z CddgYbZZ# EJJG LZhiZgldaYZ ^c YZ CddgYbZZ ^h de odcYV\b^YYV\ deZc ijhhZc &'#%% Zc &,#%% jjg# ?Z `jci Zg iZgZX]i db lVi iZ ZiZc Zc iZ Yg^c`Zc# HiVVihWdhWZ]ZZg ]ZZ[i ]^Zg dd` ZZc ^c[dgbVi^ZWVa^Z#

ze. “Maar nu zijn we hier. Het is hier echt verrassend mooi.” “Rond Ter Apel, Sellingen en Vlagtwedde is de natuur het meest robuust”, legt Vale uit. “Maar je kan de Ruiten Aa ruim 30 kilometer blijven volgen via wandel- en fietspaden. Heel vaak zonder dat je onderweg mensen tegenkomt. Ook kanoën is mogelijk. Er zijn peddel- en pedaal-arrangementen waarbij je heen met de kano gaat en terug op de fiets. Door de hermeandering zijn de stuwen eruit gehaald en zijn er vistrappen voor in de plaats gekomen. Als je gaat kanoën beleef je het landschap van de Ruiten Aa natuurlijk op een heel andere manier. Ik hoop dat als het hele project klaar is er landelijk wat meer aandacht voor komt. Voor de lokale economie zou dat goed zijn. De bewoners zijn heel trots op het gebied en ze willen het graag laten zien. Maar tegelijk willen ze hier de rust bewaren.” Westerwolde mag zich sinds juni 2014 Cittaslow noemen, het internationale keurmerk voor gemeenten die op het gebied van leefomgeving, landschap, streekproducten, gastvrijheid, milieu, infrastructuur, cultuurhistorie en behoud van identiteit tot de top behoren. Veel lokale ondernemers zijn heel blij met het keurmerk. Jelka Vale beschouwt het als een voorrecht dat ze in dit prachtige gebied mag werken. “Het is divers, er gebeurt van alles en er liggen voor mij nog veel uitdagingen voor de toekomst. Ik ben hier nog lang niet uitgeleerd. Voor veel mensen ligt Westerwolde heel ver weg, maar iedereen zou eigenlijk een keer moeten ervaren hoe mooi het hier is.”�

Boswachterspad Ruiten Aa Ondertitel

M[_Z[X[[a`k\\[h$

8_` J[h 8eh]$ Auteur: -Auteur-

�

Datum: 08-07-2020

Schaal: 1:12.000

0

120

240 Meters

Aan deze kaart kunnen geen rechten worden ontleend. © Staatsbosbeheer

;j[d Zh_da[d

GZhiVjgVci Gj^iZc 6V OZkZcbZZghkZZclZ\ &! HZaa^c\Zc Z[Xhedp[d[_a$db%Z[#hk_j[d#WW% =ZgWZg\ HZaa^c\Zc 9dgehhigVVi (,! HZaa^c\Zc ^[hX[h]i[bb_d][d$db GZhiVjgVci 9Z 7dh]dZkZ IZg 6eZaZghigVVi '%! HZaa^c\Zc h[ijWkhWdjZ[Xei^e[l[$db

Hk_j[d 7W$

=d[ kVc HZaa^c\Zc 9dgehhigVVi -! HZaa^c\Zc >e\lWdi[bb_d][d$Yec 7gjji HZaa^c\Zc LZhiZg`Vbe ((! HZaa^c\Zc ^[[hb_`a^[_Zm[ij[hmebZ[$db <dcÉh I]ZZidZci_Z LZhiZg`Vbe '! HZaa^c\Zc ]edij^[[je[dj`[$db

H[[$ 8eeccWhj[h$

)(

:^cYZa^_`! lZ `jccZc lZZg# De cVVg ]Zi bjhZjb :Zc hZaZXi^Z kVc iZciddchiZaa^c\Zc Y^Z j Y^i cV_VVg `jci WZodZ`Zc# > J[aij 7cƒb_[ :k\ekh

We zijn weer

open! HOLLANDS Glori

e# )*

(6 &

'

1q

8D96 BJH:JB! 6E:A9DDGC

Vorige zomer ontving Tirzo Martha (Curaçao, 1965) de Wilhelminaring, dé oeuvreprijs voor beeldhouwkunst in Nederland. Uit het juryrapport: “Emmers, wasknijpers, gevonden voorwerpen, autobanden, tekstborden en afgedankte spullen vormen de grondstoffen van zijn assemblages en sculpturen die altijd afgewogen en uitgebalanceerd zijn. En dat zonder de vitaliteit, de levenskracht en de directe aanwezigheid van zijn werk op enigerlei wijze in te dammen.” Dit najaar te zien in het CODA Museum, naast een tentoonstelling over Ado speelgoed, wat staat voor ‘Arbeid door onvolwaardigen’. Het eerste speelgoed van dit merk werd tussen 1925 en 1933 gemaakt door tuberculosepatiënten van het sanatorium Berg en Bosch in Apeldoorn, als onderdeel van hun therapie om zich voor te bereiden op terugkeer in de maatschappij.

ÉM_b^[bc_dWh_d]0 J_hpe CWhj^WÊ" j%c - Z[Y[cX[h (&(& É7Ze if[[b]e[ZÊ" (& i[fj[cX[h (&(& j%c (- \[XhkWh_ (&('$ mmm$YeZW#Wf[bZeehd$db

HOLLANDS Glori

2q

BJH:JB BDG:! <DGHH:A

“Het menschenoog en het kamera-oog hebben gezien en vastgelegd (…)”, merkte schrijver en criticus Menno ter Braak op in 1928. Fotografie en schilderkunst liggen een stuk dichter bij elkaar dan dat velen in de jaren twintig, opgezweept door de komst van handzame foto- en filmapparatuur, dachten. De schilderkunst zou hebben afgedaan, overbodig zijn geworden. ‘Nieuwe Kaders’, de najaarstentoonstelling van Museum MORE, laat echter zien hoe deze eeuwenoude en piepjonge kunstvormen in Nederland tussen 1920 en 1940 opmerkelijk veel verwantschap vertonen. Werk van fotografen als Erwin Blumenfeld en Paul Citroen is te zien naast dat van neorealistische kopstukken uit de schilderkunst als Pyke Koch, Carel Willink en Charley Toorop.

ÉD_[km[ AWZ[hi$ IY^_bZ[hakdij" \eje]hWÓ[ [d Óbc '/(& Å '/*&Ê" * eajeX[h (&(& j%c (* `WdkWh_ (&('$ mmm$cki[kcceh[$db

Ook te zien vanaf begin november: de

wondere wereld van de nog altijd immens populaire schildercoach/culticoon Bob Ross. In de 381 afleveringen van zijn tv-serie ‘The Joy of Painting’ (1983-1994) zette Bob binnen dertig hypnotiserende minuten een compleet landschap neer. En dat kunt u ook, was zijn motto. In de tentoonstelling zijn zo’n veertig hoogtepunten uit Bobs tv-oeuvre te bewonderen.

É8eX Heii$ >Wffo FW_dj_d]Ê" . del[cX[h

(&(& j%c '' Wfh_b (&('$ mmm$cki[kcceh[$db

3q

@JCHIBJH:JB! 9:C =66<

7. Oorspronkelijk stond er een tentoonstelling over Christian Dior op de planning voor dit najaar, maar die is verplaatst naar volgend jaar. Maar modeliefhebbers, niet getreurd, want met ‘Kies voor kleur!’ trakteert het Kunstmuseum u op kleurrijke ontwerpen van nationale en internationale ontwerpers als Chanel, Comme des Garçons, Dries van Noten en Issey Miyake – aangevuld met kostuums uit de periode van de 18de eeuw tot nu. Over de betekenis van kleur is veel te vertellen: het zonnige geel lijkt

(7

+

* )

optimistisch, maar was vroeger de kleur die straatprostituees droegen, omdat je hen dan goed kon zien in donkere steegjes en straten. Hoe dan ook: “In difficult times, fashion is always outrageous”, aldus de Italiaanse modeontwerper Elsa Schiaparelli.

ÉA_[i leeh ab[kh CeZ[ Z_[ Zkh\jÊ" (,

i[fj[cX[h (&(& j%c (. \[XhkWh_ (&('$ mmm$akdijcki[kc$db

8$ In thuisland Zweden is Anders Zorn (1860-1920) beroemd, maar in de rest van Europa is hij grotendeels onbekend. Daar brengt Kunstmuseum Den Haag dit jaar verandering in door 150 schilderijen, aquarellen en etsen samen te brengen in zijn eerste Nederlandse overzichtstentoonstelling. Van in klederdracht gehulde, dansende stelletjes tijdens midzomernacht tot een naakte, blonde vrouw die haar zoon door kabbelend water leidt: de Zweedse idylle ten top.

É7dZ[hi Pehd" Z[ Pm[[Zi[ _Zobb[Ê" '& eajeX[h (&(& j%c )' `WdkWh_ (&('$ mmm$akdijcki[kc$db

4q

@GyAA:G"BzAA:G BJH:JB! 9: =D<: K:AJL:

Zwart speelt de hoofdrol in de najaarstentoonstelling van het KröllerMüller Museum. Met Armando’s ‘Zwart water’ (1964) als middelpunt en daaromheen werken uit de collectie waarin de kleur die eigenlijk geen kleur is voorkomt. Armando’s bassin gevuld met water in een vrijwel volledig verduisterde ruimte ontstond zo: “Ik woonde op de Prins Hendrikkade in Amsterdam, en als ik daar ’s nachts liep, schenen de straatlantaarns met rozig licht op dat water, zodat het bijna zwart leek. Een beetje unheimlich. Dat soort schoonheden grijpt mij aan.” Loop daarna vooral nog een rondje door de prachtige beeldentuin, waar Jean Dubuffets ‘Jardin d’émail’ (1974) na een grondige renovatie weer geopend is.

ÉFW_dj _j XbWYaÊ" '/ i[fj[cX[h (&(& j%c (. \[XhkWh_ (&('$ mmm$ahebb[hckbb[h$db

5q

H>C<:G A6G:C! A6G:C

Claude Monet schilderde impressies van natuurlijke

lichtval, Jan Toorop, Co Breman en Ferdinand Hart Nibbrig stippelden vibrerende lichteffecten en Jan Sluijters experimenteerde met kleur om zijn sensaties van het licht te verbeelden. Singer Laren toont dit najaar hoe verschillende kunstenaars rond 1900 het licht weergaven in hun schilderijen. Via fel door kunstlicht verlichte dansvloeren in Parijs reist de tentoonstelling door naar het zuidelijke licht: van het mystieke licht in de Oriënt tot het sfeervolle licht rond de Middellandse Zee.

ÉCed[j jej Ibk_`j[hi$ IY^_bZ[hi lWd b_Y^jÊ" j%c '- `WdkWh_ (&('$ mmm$i_d][hbWh[d$db

6q

=:I CDDG97G676CIH BJH:JB! 9:C 7DH8=

Een wuppie, een cassettebandje van Philips, een petje van Ome Willem en een nooit gedragen Lowlands-polsbandje uit 2020. Wat deze schijnbaar willekeurige voorwerpen gemeen hebben? Ze hebben dit najaar allemaal een plekje in een tentoonstelling over Nederlandse populaire > cultuur in Het Noordbrabants Museum –

e# ),

-

,

&%

.

samen met nog 96 andere voorwerpen. De timing is uitstekend: in tijden van crisis is herinneringen ophalen de beste remedie. Het idee voor deze tentoonstelling komt van een vaste rubriek in ‘de Volkskrant’. En het leuke is: over de uitslag kan dit keer wél worden gecorrespondeerd. Weet u een voorwerp dat absoluut niet mag ontbreken? Neem contact op met het museum en wellicht krijgt het alsnog een plekje in de tentoonstelling.

É7i`[c[dek :[ D[Z[hbWdZi[ fefkbW_h[ Ykbjkkh _d '&& leehm[hf[dÊ" '& eajeX[h (&(& j%c (* `WdkWh_ (&('$ mmm$^[jdeehZXhWXWdjicki[kc$db

7q

@JCHI=6A! GDII:G96B

“Als ik naar muziek luister, zie ik kleuren”, aldus de Duitse kunstenaar Bettina Scholz. In de Rotterdamse Kunsthal komen deze herfst de werelden van beeldende kunst en muziek samen in de tentoonstelling ‘Black Album/White Cube’. Kunst geïnspireerd op muziek van Lady Gaga en Britney Spears tot Joy Division en The Beatles. Er is ook aandacht voor het thema

HOLLANDS Glori

synesthesie: hoe de ene zintuiglijke ervaring onderbewust een andere oproept. U heeft ze ongetwijfeld ook: liedjes die u terugbrengen naar een bepaalde dag, plek of gebeurtenis – schijnbaar diep weggestopt in uw geheugen.

É8bWYa 7bXkc%M^_j[ 9kX[ Å 7 `ekhd[o _dje Whj WdZ cki_YÊ" j%c '& `WdkWh_ (&('$ mmm$akdij^Wb$db

8q

8:CIG66A BJH:JB! JIG:8=I

Utrecht was de eerste stad in Nederland die een stadsverdediging mocht aanleggen. Kort nadat de stad in 1122 stadsrecht kreeg, werd hiermee begonnen. Centraal Museum Utrecht wijdt dit najaar een tentoonstelling aan de eeuwigdurende zoektocht van de mens naar veiligheid – en de rol die stadsmuren hier lange tijd in speelden. Wilden deze muren een beetje nuttig zijn, dan moesten ze voortdurend worden aangepast aan de veranderende oorlogsvoering. Naast schilderijen, tekeningen en oude wapens, zijn er speciaal voor de tentoonstelling gemaakte 3D-reconstructies en animaties te zien. Bovendien leggen onder anderen

de historicus Beatrice de Graaf en de Commandant van de Nederlandse Strijdkrachten Rob Bauer een link tussen heden en verleden.

É:[ ecckkhZ[ ijWZ$ =[iY^_[Z[d_i lWd [[d ijWZil[hZ[Z_]_d]Ê" '( i[fj[cX[h (&(& j%c '- `WdkWh_ (&('$ mmm$Y[djhWWbcki[kc$db

9q

BJH:JB 9: ;JC96I>:! OLDAA:

De Erasmusbrug is duidelijk te herkennen, daarachter Rem Koolhaas’ De Rotterdam. En daarvoor, de Boompjes toch? Maar achter het ‘Rotterdam’ van Anneke Wilbrink (1973) rijzen hoge, besneeuwde bergtoppen op. De Zwolse kunstschilder maakt kleurrijke, futuristische schilderijen waarin grootstedelijke architectuur hand in hand gaat met ongerepte landschappen. Haar werk is naar eigen zeggen ‘een protestsong, maar dan zonder gepreek’. Maar stiekem hoopt ze wel dat haar werk u aanspoort te realiseren hoe mooi de wereld is, en hoe belangrijk het is om deze te onderhouden. Wilbrink ontving in 2006 de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst en had in 2010 haar eerste expositie bij Museum de Fundatie in

&&

&&

&(

&'

Kasteel het Nijenhuis. “Hoog tijd om haar recente kunst te laten zien”, aldus museumdirecteur Ralph Keuning.

É7dd[a[ M_bXh_da _d Z[ <kdZWj_[ Pmebb[Ê" j%c ) `WdkWh_ (&('$ mmm$cki[kcZ[\kdZWj_[$db

10q

BJH:JB KDDGA>C9:C! L6HH:C66G

De Italiaanse beeldhouwer Giuseppe Penone (1947) stamt af van een boerenfamilie en werkte veel in de natuur rondom zijn ouderlijk huis in Garessio, Piemonte. De natuur, en bomen in het bijzonder, zijn dan ook zijn voornaamste onderwerp én materiaal. Hij giet brons in schors, verandert leer in bast en legt jaarringen bloot. Zo toont Penone groeiprocessen die normaal onzichtbaar blijven voor het menselijk oog. Museum Voorlinden verzamelt al lange tijd zijn kunst en wijdt dit najaar een tentoonstelling aan de hoogtepunten uit het oeuvre van deze bijzondere kunstenaar.

É=_ki[ff[ F[ded[Ê" - del[cX[h (&(& j%c '' Wfh_b (&('$ mmm$leehb_dZ[d$db

11q

K6C 677:BJH:JB! :>C9=DK:C

“Ik werk niet met een vooropgezet plan. Ik had niet voorzien dat een aankoop zou leiden tot deze reis. Zo gaat dat vaker bij mij; het één vloeit voort uit het ander. Ik duik erin en onderga het.” In 2015 kocht de Eindhovense kunstenaar Victor Sonna (Yaoundé, Kameroen, 1977) in New Orleans ketens met nummer 152 van een tot slaaf gemaakte. Dit inspireerde hem tussen 2016 en 2018 tot het maken van 152 kunstwerken die nu gezamenlijk worden vertoond in het Van Abbemuseum. In een spectaculaire installatie van 25 meter hoog kunnen bezoekers de werken letterlijk en figuurlijk van meerdere kanten bekijken.

ÉL_Yjeh IeddW Å '+(+Ê" j%c )& c[_ (&('$ mmm$lWdWXX[cki[kc$db

12q

HI:9:A>?@ BJH:JB! 6BHI:G96B

De eerste tentoonstelling op initiatief van Rein Wolfs, de nieuwe directeur van het Stedelijk Museum Amsterdam, is er een over de afgelopen

maart overleden Duits-Nederlandse kunstenaar Ulay. Hij is onder andere bekend van zijn jarenlange samenwerking met zijn toenmalige partner Marina Abramovi, met wie hij performance- en body art maakte. Maar ook voor en na die tijd heeft hij een belangrijk solooeuvre opgebouwd. Belangrijke thema’s voor Ulay: processen van (chemische) verandering, de overgang van de ene identiteit in de andere en het accepteren van onzekerheid en toeval.

ÉKbWo mWi ^[h[Ê" (' del[cX[h (&(& j%c '. Wfh_b (&('$ mmm$ij[Z[b_`a$db

13q

<GDC>C<:G BJH:JB! <GDC>C<:C

Groningen heeft een primeurtje dit najaar: als eerste in Europa toont het Groninger Museum de vernieuwde expositie over The Rolling Stones. Van instrumenten, zeldzame audiofragmenten, persoonlijke dagboeken tot iconische kostuums: er zijn ruim 400 originele objecten uit de verzameling van de wereldberoemde rockband te zien. > Uiteraard een moetje voor de fans van

e# ).

'( N HOLLANDS L7D:O9A :;A8;:EL;HJH;A

I#L#K# &&.!.*

,*

CJ H6B:C KDDG B66G

Cec[djkc @WZ[ Grafische banen in verlopende gradaties mintgroen en geel geven een speelse twist op een klassiek thema. Fris en modern! Het dekbedovertrek ‘Momentum Jade’ heeft dit dessin aan beide zijden, evenals de kussens, en is gemaakt van 100% katoensatijn waardoor het heerlijk zacht en soepel aanvoelt. Neem nu een tweejaarabonnement op Hollands Glorie en ontvang de dekbedovertrekset in de maat van uw keuze:

UÊÓÊÝÊii «iÀà ÃÊ­£{äÊÝÊÓääÉÓÓä® UÊ£ÊÝÊÌÜii«iÀà ÃÊ­ÓääÊÝÊÓääÉÓÓä® UÊ£ÊÝÊ ÌÃ Õ i>ÕÝÊ­Ó{äÊÝÊÓääÉÓÓä®

L DG9 67DCC:: A_`a ef mmm$^ebbWdZi]beh_[cW]Wp_d[$db e\ X[b &.. ((,,,)9Z VWdccZZhZgk^XZ ^h de lZg`YV\Zc WZgZ^`WVVg kVc .#%% idi &,#%% jjg# 6ah W^_YgV\Z ^c YZ kZgoZcY`dhiZc kVc ]Zi \ZhX]Zc` ldgYi ZZcbVa^\ , ^c gZ`Zc^c\ \ZWgVX]i# 9ZoZ VVcW^ZY^c\ \ZaYi odaVc\ YZ kddggVVY higZ`i# CZZb XdciVXi de bZi YZ VWdccZZhZgk^XZ kddg kZgoZcYiVg^ZkZc cVVg ]Zi Wj^iZcaVcY# J `jci ]Zi VWdccZbZci dd` XVYZVj YdZc VVc ^ZbVcY VcYZgh! j dcikVc\i YVc oZa[ ]Zi YZ`WZYdkZgigZ`hZi#

HOLLANDS Glori

&)

&*

&+

vroeger en nu, maar ook interessant voor wie in de bredere culturele context van het fenomeen wil duiken: er is materiaal van onder anderen Andy Warhol, Alexander McQueen en Jeff Koons te zien. De laatste keer dat de Stones in Groningen ‘waren’ was overigens op 2 juni 1999, waar ze in het Stadspark – ondanks de gebeden van gereformeerd Groningen – het nummer ‘Sympathy for the devil’ ten gehore brachten.

ÉJ^[ Hebb_d] Ijed[i Å Kdp_ff[ZÊ"

'* del[cX[h (&(& j%c (. \[XhkWh_ (&('$ mmm$]hed_d][hcki[kc$db

14q

B6JG>IH=J>H! 9:C =66<

“Vanaf het moment dat ik het ‘Gezicht op Delft’ zag in het museum van Den Haag, wist ik dat ik het mooiste schilderij ter wereld had gezien”, schreef de Franse schrijver Marcel Proust jaren na zijn bezoek aan het Mauritshuis in een brief. Dit najaar heeft u de kans om alleen (of in een zeer klein gezelschap) met dit mooiste schilderij wat tijd door te brengen. Het Mauritshuis komt namelijk met een tentoonstelling die enkel en alleen bestaat uit Johannes

Vermeers ‘Gezicht op Delft’. Tijdens een vooraf geboekt tijdslot kunt u in alle rust en stilte ervaren wat het schilderij met u doet. Met perfecte belichting, subtiele vormgeving en geen geluiden of afleiding van buitenaf wordt de ultieme kijkervaring gecreëerd om even helemaal alleen te zijn met Vermeer.

É7bb[[d c[j L[hc[[h Å ^[j cee_ij[

iY^_bZ[h_` j[h m[h[bZÊ" (, i[fj[cX[h (&(& j%c ) `WdkWh_ (&('$ mmm$cWkh_ji^k_i$db

15q

BJH:JB 9: EDCI! I>A7JG<

Voor het Tilburgse museum De Pont betekende de lockdown – net als voor veel anderen – een gedwongen moment van reflectie. Waar staan we? En hoe gaan we verder? In de grote collectiepresentatie van het museum dit najaar wordt dertig jaar verzamelen bekeken vanuit het turbulente tijdperk waarin we ons nu bevinden. Veel dat vanzelfsprekend leek, is gaan wankelen. En wil kunst nu nét het vermogen hebben om mee te groeien met de tijd en uit te nodigen tot steeds nieuwe interpretaties. De nieuwe route voert langs oude

bekenden én nieuwkomers: van het stuifmeel dat Wolfgang Laib omtoverde tot unieke energiebron, de mythische schilderijen van Sigmar Polke tot de werken van Thomas Schütte die ons herinneren aan wat kunst kan zijn.

È:[ hekj[ mehZj efd_[km X[h[a[dZÊ" j%c ) `WdkWh_ (&('$ mmm$Z[fedj$db

16q

OJ>9:GO::BJH:JB! :C@=J>O:C

In een tijd dat de meeste kleding nog zelf met de hand gemaakt werd, was het meer dan vanzelfsprekend dat kapotte kleding werd hersteld. Wol, linnen en katoen was kostbaar, tijd niet. Dit najaar kunt u in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen nog terecht voor een lesje (historische) hersteltechnieken. Ook in onze tijd wordt duurzaamheid namelijk steeds belangrijker en wordt kleding ‘geupcycled’ of ‘gerecycled’, zoals modelabels Hul le Kes en Ronald van der Kemp laten zien. Laat u inspireren en ga daarna vooral zelf aan de slag, met behulp van de instructievideo’s op de website.

ÉAb[h[d cWa[d Z[ lhekmÊ" j%c ) `WdkWh_ (&('$ mmm$pk_Z[hp[[cki[kc$db

>

e# *&

&-

&.

&,

'%

17q

C:9:GA6C9H ;DIDBJH:JB! GDII:G96B

“Hier zal de zeewind in de kabels harp spelen”, schreef componist Peter Schat ooit over de Rotterdamse Erasmusburg, die op 4 september 1996 officieel werd geopend. Een foto van de bouw, gemaakt door Hajo Piebenga, is het hoofdbeeld van de tentoonstelling ‘Rotterdam werkt’ in het Nederlands Fotomuseum. De tentoonstelling neemt bezoekers mee door de ontwikkeling van de haven en bedrijven die altijd gesloten waren voor buitenstaanders. Met beeld dat fotografen gemaakt hebben in opdracht van bedrijven, organisaties en media in Rotterdam. Eindelijk krijgen al die onbekende en vaak anonieme fotografen alsnog het podium dat ze verdienen.

ÉHejj[hZWc m[hajÊ" '. i[fj[cX[h (&(& j%c '- `WdkWh_ (&('$ mmm$d[Z[hbWdZi\ejecki[kc$db

18q

@:G6B>:@BJH:JB EG>C8:HH:=D;! A::JL6G9:C

De complexe menselijke aard, van nietig tot zelfbewust, van mooi tot wreed: dat is

HOLLANDS Glori

het thema van de tentoonstelling die vanaf dit najaar te zien is in Keramiekmuseum Princessehof. De omvangrijke sculpturen en installaties leveren commentaar op de moeilijkheden van het leven. Zo proberen de mensen in het werk van William Cobbing dichter bij elkaar te komen, maar zit er klei tussen hen in die het contact blokkeert. De installatie van Lilliana Porter lijkt aandoenlijk, maar wie langer kijkt naar de ravage die is aangericht door de miniatuurmensjes, ontdekt een diepere laag van creatie en vernietiging.

É>kcWd 7\j[h 7bb0 9[hWc_Y H[Ô[Yj_edi _d 9edj[cfehWho 7hjÊ" '& eajeX[h (&(& j%c + i[fj[cX[h (&('$ mmm$fh_dY[ii[^e\$db

19q

BJH:JB 7::A9:C 66C O::! H8=:K:C>C<:C

Het is het enige museum in Nederland dat zich volledig richt op moderne beeldhouwkunst: het in een duin verscholen museum Beelden aan Zee aan de Scheveningse boulevard. Dit najaar laat het museum zien wat het in huis heeft met de tentoonstelling ‘EIGEN+BEELD’. De geschiedenis van de moderne beeldhouwkunst wordt aan

de hand van de eigen collectie letterlijk in beeld gebracht. Deze is anders dan die van de kunstgeschiedenis in het algemeen en kent zijn eigen regels. Een unieke gelegenheid om topstukken bij elkaar te zien: van Émile-Antoine Bourdelle, Mimmo Paladino, Germaine Richier, Kiki Smith tot Ossip Zadkine.

É;?=;D!8;;B:Ê" ', i[fj[cX[h (&(& j%c - cWWhj (&('$ mmm$X[[bZ[dWWdp[[$db

20q

;G6CH =6AH BJH:JB! =66GA:B

Verse bloemen in het museum: het Haarlemse Frans Hals Museum doet het al meer dan dertig jaar. Normaal gesproken in de lente, maar dit jaar is alles natuurlijk een beetje anders. Daarom zet het museum deze herfst de bloemetjes binnen en geniet u in alle zalen van locatie Hof van bloemcreaties in historische vazen uit de collectie, aangevuld met bruiklenen. Daar worden al die oude meesters en hedendaagse kunstwerken een stuk fleuriger van!

ÉCki[kc _d Xbe[_Ê Å ^[h\ij[Z_j_["

(* eajeX[h j%c , Z[Y[cX[h ef beYWj_[ >e\$ mmm$\hWdi^Wbicki[kc$db �

KDDG J <:H:A:8I::G9

�

LANDGOED HUIZE BERGEN

O

G^c\ZaWZg\ ;did\gVÒZ

ciYZ` ]Zi egVX]i^\Z Wj^iZc\ZW^ZY kVc Éh"=Zgid\ZcWdhX]# De ZZc hiZZcldge V[hiVcY kVc YZoZ ]^hidg^hX]Z hiVY a^\i ]diZa AVcY\dZY =j^oZ 7Zg\Zc! kZghX]daZc ijhhZc ZZjlZcdjYZ WdbZc# =^Zg \Zc^Zi j kVc ^ZYZg bdbZci! kZgodg\Y idi ^c YZ `aZ^chiZ YZiV^ah# HiVgi YZ YV\ bZi ZZc j^i\ZWgZ^Y dciW^_i Wj^iZc de ]Zi WdgYZh! \Zc^Zi kVc ZZc Xja^cV^g Y^cZg dcYZg YZ eaViVcZc d[ haj^i YZ YV\ V[ bZi ZZc \dZY \aVh l^_c W^_ YZ deZc ]VVgY# =Zi ]diZa WZhX]^`i dkZg .% hi^_akdaaZ `VbZgh Zc hj^iZh ^c kZghX]^aaZcYZ \VhiZckZgWa^_kZc de ]Zi aVcY\dZY# 9Z g^_` \ZYZXdgZZgYZ kZg\VYZg" Zc igdjloVaZc! YZ h[ZZgkdaaZ hVadc Zc ]Zi gZhiVjgVci WZk^cYZc o^X] ^c ]Zi bdcjbZciVaZ aVcY]j^h#

?Z[Wb[ k_jlWbiXWi_i BZi ]Zi hZ^odZc Vah j^i\Vc\hejci ldgYi Zg Yddg X]Z[ >Vc kVc KZhhZb Zc o^_c iZVb ZZc hiZZYh l^hhZaZcY bZcj hVbZc" \ZhiZaY# 9Z hbV`Zc j^i YZoZ `Zj`Zc `ZcbZg`Zc o^X] Yddg ZZc Vji]Zci^Z`Z WVh^h Y^Z ldgYi VVc\ZkjaY bZi `aZ^cZ j^ihiVe_Zh cVVg ]Zi dcWZ`ZcYZ# EgdZ[ ^c YZ ]dd[Ygda YZ kZgigdjlYZ ^c\gZY^ ciZc kVc ad`VaZ aZkZgVcX^Zgh! kZgg^_`i bZi Vkdcijjga^_`Z hbV`Zc kVc dkZg YZ \gZch# =Zi iZggVh ]ZZ[i odlZa hX]VYjl Vah odc Zc W^ZYi ]Zi bdd^hiZ j^io^X]i dkZg ]Zi eVg`# =Zi ^h ZZc ]ZZga^_`Z eaZ` kddg ZZc dciheVccZc ajcX] d[ WdggZa ^c YZ VkdcYodc# L^Z a^ZkZg YZ cVijjg ^c \VVi `Vc `^ZoZc kddg YZ \dZY \ZkjaYZ e^X`c^X`bVcY# AVcY\dZY =j^oZ 7Zg\Zc ldgYi dbg^c\Y Yddg ZZc eVg` kVc bVVg a^Z[hi ,!* ]ZXiVgZ Zc a^\i kaV` W^_ kZghX]^aaZcYZ egVX]i^\Z cVijjg\ZW^ZYZc# DciYZ` YZ ^cYgj`lZ`" `ZcYZ hij^[oVcYkaV`iZh kVc YZ AddchZ Zc 9gjcZchZ 9j^cZc! ÒZih Yddg ]Zi 7dhhX]Z 7gdZ` cVVg ]Zi hiVYhXZcigjb d[ lVcYZa Yddg ]Zi cViiZ aVV\kZZc\ZW^ZY dkZg YZ BdZgejiiZcWgj\# AVcY\dZY =j^oZ 7Zg\Zc ^h YZ ^YZVaZ j^ikVahWVh^h kddg odlZa YZ Xjaijjg" Vah cVijjga^Z[]ZWWZg#

=beh_[knbWWd ' _d Lk]^j mmm$^k_p[X[h][d$db

e# *(

A

LS JE BEGRIJPT WAT IK BEDOEL...

Het Bommeliaanse universum van Marten Toonder =^_ \ZaYi Vah YZ dZgkVYZg kVc YZ CZYZgaVcYhZ hig^e/ BVgiZc IddcYZg &.&'"'%%* # O^_c kZg]VaZc dkZg =ZZg 7dbbZa Zc Idb EdZh! kda hegVc`ZaZcYZ ^gdc^Z Zc iVVakdcYhiZc Vah Èb^c`j`ZaÉ Zc ÈWdkZcWVVhÉ! ]djYZc dchoZa[ ZZc hjWi^ZaZ aVX]he^Z\Za kddg# J[aij HedWbZ Ak_f[hi <ejeÊi 7DF%>ebbWdZi[ >ee]j[

“V

rije tijd is het begin en het eind van iedere beschaving.” Marten Toonder heeft het strenge arbeidsethos van zijn vader goed in zijn oren geknoopt. Als ambitieuze dertiger werkt hij keihard om de door hem opgerichte Toonder Studio’s, producent van stripverhalen en tekenfilms, tot een succes te maken. Marten heeft een ijzeren dagschema: “9.30 aan het werk, 13.00 lunch, 14.00 aan het werk, 18.00 avondeten, 19.30 aan het werk, 22.00 naar bed.” Maar in 1951 is er eindelijk tijd voor een korte vakantie. Samen met zijn vrouw Phiny reist hij naar Ierland, in die tijd één van de armste en meest ongerepte regio’s in Europa. Hoewel Marten er nooit eerder is geweest, voelt het als >

HOLLANDS Glori

CWhj[d JeedZ[h _d p_`d m[haaWc[h _d ^[j ?[hi[ fbWWji`[ =h[oijed[i \ejecedjW][ c[j _d][le[]Z[ meba[dbkY^j[d $

e# **

IY d[ k_j Z[ j[a[dÓbc É7bi `[ X[]h_`fj mWj _a X[Ze[bÊ '/.)" fheZkY[dj HeX >ekm[h " ][XWi[[hZ ef JeedZ[hi 8ecc[bl[h^WWb É:[ pm[bXWijÊ '/+- $ H[Y^jiXel[d0 CWhj[d JeedZ[h _d ^[j hk_][ ?[hi[ bWdZiY^Wf X_` p_`d bWdZ^k_i _d =h[oijed[i \ejecedjW][ c[j _d][le[]Z A[bj_iY^ ahk_i $

thuiskomen: “Ik had een gevoel van herkenning. Ik dacht: ik loop hier door mijn eigen plaatjes.” De peilloze meren, de donkere bergen, de mysterieuze moerassen: overal toont zich de overweldigende kracht van de natuur, dezelfde kracht die ooit de oude Kelten moet hebben bezield om te geloven in elfen en bosgeesten. Marten herkent de geheimzinnige wouden uit de tekeningen van illustrator Gustave Doré, die hij als kind al zo bewonderde in sprookjesboeken over Roodkapje en Blauwbaard: “Het is de duisternis die trekt. Het onbekende zit daar. Dat is het avontuur dat ik zoek.” Veertien jaar later, als de Studio’s het zonder zijn dagelijkse leiding kunnen stellen, besluit Marten te emigreren naar zijn geliefde Ierland. Hij is in goed gezelschap. Van Phiny uiteraard, maar

HOLLANDS Glori

ook van zijn stripcreaties Olivier B. Bommel, een Heer van Stand die zich onbesuisd in allerlei avonturen stort, en diens verstandige beschermengel Tom Poes. “In plaats van tramconducteur was het mijn vurige wens om stripmaker te worden als ik groot was. Geen tekenaar en ook geen schrijver, maar gewoon een verteller die het tekenen en schrijven alleen maar als hulpmiddel gebruikt.” Martens beroepskeuze staat al op jonge leeftijd vast als hij de strips ziet van Felix the Cat, die zijn vader, kapitein op de grote vaart, voor hem meeneemt uit het verre Amerika. Toonder senior heeft zijn bedenkingen bij “het poppetjes tekenen en verhaaltjes erbij verzinnen” van zijn zoon, maar steunt hem toch in zijn besluit om naar de Rotterdamse Academie voor Beeldende Kunsten te gaan. Marten houdt de saaie, academische lessen niet lang vol en besluit zichzelf tekenen te leren, door zelfstudie en observatie.

THIJS IJS EN JAPIE MAKREEL Over een bezoek aan Panorama Mesdag schrijft hij: “Terwijl ik daar stond en ademloos om me heen keek, drong het langzaam tot me door dat hier een tovenaar aan het werk was geweest. Niet een gewone heks die iemand in een kikker kan veranderen, maar een echte, heel machtige tovenaar.” Marten begint stripverhalen te maken, over ijsbeer Thijs IJs, Volendammertje Japie Makreel en (geïnspireerd op zijn vader) kapitein Kappie, en weet deze te slijten aan meerdere kranten en bladen: “Ik snelde van geldbron naar geldbron, pratend en aanbevelend, leuterend en zwendelend, met de blik op de klok gericht bracht ik mijn dagen door.”

BVgiZc IddcYZg In 1935 vraagt Marten zijn buurmeisje Phiny Dik ten huwelijk. Al een jaar later komt hun eerste zoon, Eiso, ter wereld. De toekomst ziet er zonnig uit: Marten krijgt steeds meer opdrachten, Phiny bouwt haar eigen reputatie op als schrijfster en illustrator van kinderboeken en Eiso groeit als kool. En dan opeens... trekken in de nacht van 9 op 10 mei 1940 Duitse troepen de Nederlandse grens over. Terwijl de nazi’s zijn geboortestad Rotterdam platbombarderen, probeert Marten in Amsterdam met nieuwe stripideeën zijn jonge gezin door de oorlog te slepen. In 1941 verschijnt een witte kat op papier, de tegenhanger van de zwarte Felix the Cat. Na een bezoekje aan de bakker, waar ze haar favoriete tompouce bestelt, bedenkt Phiny een toepasselijke naam: Tom Poes.

POCHERIG LEVENSMOTTO Al na enkele strips krijgt Tom Poes gezelschap van een ‘Heer van Stand’, een vermenselijkte beer met de pretentieuze naam Olivier B. Bommel. De avonturen die ze samen beleven hebben dezelfde dynamiek als die van de onbesuisde Don Quichotte en zijn verstandige schildknaap Sancho Panza. Als Heer Bommel, een rijke immigrant met als pocherig levensmotto ‘geld speelt geen rol’, zich weer eens impulsief en overhaast in de nesten werkt, is er altijd de slimme en dappere Tom Poes om hem te redden. Bommel kan meestal niet goed uitleggen wat hem beweegt, waarna hij zijn warrige verhaal afrondt met “Als je begrijpt wat ik bedoel...” of – als hij er echt niet meer uitkomt – “Verzin een list, jonge vriend!” De strip, die dagelijks verschijnt in ‘De Telegraaf ’, wordt een enorm succes en genereert allerlei merchandise, van puzzels tot kalenders. Bommels universum groeit als kool, met markante types als politiechef Bulle Bas, ambtenaar Dorknoper, dorpsgek Wammes Waggel en trouwe

bediende Joost (de bereider van Bommels “eenvoudige doch voedzame maaltijden”). Om de exploderende hoeveelheid werk aan Bommel en strips als ‘Kappie’ en ‘Panda’ aan te kunnen, richt Marten in 1942 de Toonder Studio’s op. Al snel staan er tientallen tekenaars op de loonlijst. Naast strips worden tekenen animatiefilmpjes voor bedrijven gemaakt (24 beeldjes per seconde!) en er zijn zelfs ambitieuze plannen om – in het spoor van Disney – een echte Bommelfilm te maken. Marten: “De waarheid is dat ik met die studio maar één ideaal had, het scheppen van een mogelijkheid voor iedere kladderaar met ideeën en een beetje talent om een Vak van zijn gekluns te maken.”

BROOD OP DE PLANK Na de oorlog is Marten Toonder vaak verweten dat hij stond ingeschreven bij de Kultuurkamer, een instelling van de bezetter om de kunst te nazificeren. Zijn verweer: “De Kultuurkamer was onmisbaar voor het verkrijgen van werk- en andere vergunningen, alsook papier voor boeken, linnen en verf voor schilders, en andere artikelen.” Er moest nu eenmaal brood op de plank komen, voor zijn gezin en zijn medewerkers. Daarom werkte Marten ook voor ‘De Telegraaf ’, een krant die openlijk collaboreerde met de Duitsers: “Het was zo dat ik bezig was met gewone aardse zaken. Om een zaak bij mekaar te houden, een studio, met artiesten, omdat die allemaal hun salaris moesten

=^_ kZgkVahi hiZbeZah kddg d[[^X^ aZ YdXjbZciZc Zc iZ`Zci Vci^"9j^ihZ XVgiddch kddg ]Zi dcYZg\gdcYhZ WaVY ÈBZigdÉ hebben.” In de laatste oorlogsjaren, als de Duitse repressie steeds wreder wordt, besluit Marten het verzet actief te steunen. Hij laat Dick van Veen, één van de verzetsleiders, bij hem onderduiken, hij verschaft een dekmantel voor een clandestiene uitgeverij (waar kranten als ‘Vrij Nederland’ en ‘Het Parool’ worden gedrukt), hij vervalst stempels voor officiële documenten en tekent anti-Duitse cartoons voor het ondergrondse blad ‘Metro’. Pas decennia later, in 1982, wordt Martens bijdrage aan het verzet erkend als hij het Verzetsherdenkingskruis krijgt opgespeld. Volgens de directeur van het Verzetsmuseum is hij “geen verzetsheld, maar wel een verzetsman”. Na de oorlog >

e# *,

BVgiZc IddcYZg vinden Tom Poes en Heer Bommel onderdak bij ‘de Volkskrant’ en de ‘NRC’, een afzetmarkt die in de jaren 50 en 60 doorgroeit tot maar liefst 23 bladen en kranten in negen landen. Nu de gevoeligheden van de oorlogstijd verleden tijd zijn, wordt de Bommelstrip verfijnder. De ‘NRC’ schrijft: “Het werd een beeldverhaal voor volwassenen, waarin de tijdgeest subtiel werd becommentarieerd en wanverhoudingen aan de kaak werden gesteld.”

MINKUKELS “Het is in de wereld ongelijk verdeeld, sommige lieden hebben niets en andere hebben alles.” De eerste zin van ‘Heer Bommel en de bovenbazen’ (1963) zet direct de toon voor een bijtende satire op ongebreideld kapitalisme en winst gedreven fusiedrang. De natuur dreigt het onderspit te delven, als complete bossen tot pulp worden vermalen om enkele grammen van de mysterieuze energiebron Solium op te leveren. In ‘Tom Poes en de slijtmijt’ (1970) hekelt Marten de consumptiemaatschappij, als hij een

Æ=Zi ]jlZa^_` lVh lVVghX]^_ca^_` ZZc b^h\gZZe! lVci idZc lZgYZc YZ \dYZc _VadZgh# De b^_c aZZ[i^_Y `Vc bZc \ZbV``Za^_` iZ kZg \VVcÇ magnaat laat uitroepen: “We staan voor een crisis. Er wordt niet genoeg versleten.” In andere verhalen – verrijkt met zelfverzonnen woorden als minkukel, kommer en kwel, zielknijper en grootgrutter – krijgen populisten, religieuze dwepers en andere dwaallichten een veeg uit de pan. Schrijver Jan Wolkers vindt het meesterlijk: “Marten Toonder is een moralist zonder ook maar een zweem van de bekrompen onuitstaanbare zedenmeester. Er is geen schrijver in Nederland die zó zijn lezers de lachspiegel voorgehouden heeft. Meestal goedmoedig en met sprankelende ironie, soms met sarcasme. Het jargon van welzijnswerkers, adellijke prollen, plat geboefte, vileine middenstanders, naïeve geleerden en halvegare kunstenaars, hij heeft het voor ons ontvouwd in al zijn kleuren en klanken als een pauw die ritselend zijn staartveren opzet tot een ruisende waaier van azuur en goud.” Gaandeweg breidt Marten zijn Bommeliaanse universum uit met kleurrijke figuren als markies De Canteclaer (die de omhooggevallen Heer Bommel maar een parvenu vindt), professor Prlwytzkofski en journalist Argus. Als groot bewonderaar van psycholoog Carl Jung ziet

HOLLANDS Glori

Marten zulke personages als ‘archetypen’ die voor iedereen herkenbaar zijn, omdat ze deel uitmaken van ons collectieve onderbewustzijn. Wie kent ze immers niet: de elitaire kakker, de achterdochtige gluiperd en de waanzinnige geleerde, maar ook de intelligente held (Tom Poes) en de impulsieve avonturier (Heer Bommel). Samen vormen ze de hoofdrolspelers van elke samenleving: in het Bommeliaanse stadje Rommeldam, maar ook in ons eigen Nederland.

BEEFVINGERS In Ierland, waar de familie Toonder zich in 1965 vestigt, begint Marten elke dag met een stevige wandeling in de buurt van zijn 19de-eeuwse, witgepleisterde landhuis in het dorpje Greystones. Twintig jaar lang produceert hij aan de lopende band Bommelverhalen, omgeven door de magie van Keltische bosgeesten, geheimzinnige wouden en donkere bergen. De Bommelsaga komt ten einde in 1985, na 177 verhalen, als ‘beefvingers’ (een tremor aan de rechterhand) het tekenen steeds moeilijker maken. Vijf jaar later overlijdt Phiny aan een hartaanval. Na 55 jaar huwelijk blijft Marten ontredderd achter: “De bodem is uit mijn bestaan gevallen, en in de leegte kan je niet schrijven.” De relatie met Martens kinderen en pleegkinderen, die altijd al vrij afstandelijk en formeel was (met een handdruk als ultieme knuffel), wordt na het wegvallen van Phiny als samenbindende factor nog moeizamer: “Van mijn kleinkinderen zijn er maar twee die ik ken. De rest bestaat uit vreemden, die een beetje verlegen zijn met hun achternaam, waar ik ze mee belast heb.” Als tachtigjarige vindt Marten even troost bij de 45 jaar jongere Linde Mense. Als het leeftijdsverschil zich gaat wreken (“Lindes kinderen ergeren me door hun gedraaf, hun ruzies en hun gezeur”), komt de twintig jaar jongere componist en dirigent Tera de Marez Oyens in beeld. Ze blijken

veel gemeen te hebben: hun liefde voor muziek, spiritualiteit en natuur. Vlak voor hun huwelijk in 1996 wordt bij Tera echter kanker geconstateerd. Tijdens het huwelijksdiner geeft haar arts haar nog een morfine-injectie tegen de pijn. Tera overlijdt drie maanden later. Met droevige ironie schrijft Marten aan een vriend: “Het huwelijk was waarschijnlijk een misgreep, want toen werden de goden jaloers. Men kan op mijn leeftijd gemakkelijk te ver gaan.” Marten verstrooit Tera’s as boven de Ierse Zee: “We zijn naar een vooruitstekende rotspunt gegaan, en daar heb ik het deksel van de urn genomen. Hoe het gebeurde weet ik niet – maar de wind zoog de inhoud van de urn naar buiten, zodat Tera als een dwarrelende wolk in de opspattende branding werd opgenomen.”

EEN NIEUW AVONTUUR? In 2000, niet lang na de afronding van zijn omvangrijke autobiografie, schrijft Marten: “Het oud-worden heeft voor mij geen enkele bekoring. Ik raak meer en meer gewend aan de dood om me heen, zodat ik vervreemd raak van het leven. De huidige cultuur heeft geen charme voor me, ik heb er geen zin meer in.” Een jaar later doet hij in Ierland een zelfmoordpoging met slaappillen, maar de dosis is te licht. Zijn familie brengt hem terug naar Nederland, waar hij een plekje krijgt in het Rosa Spier Huis in de bossen van Laren, een rusthuis voor bejaarde kunstenaars. Marten kan er zijn draai niet vinden: “De vloek is: mijn hand wil niet meer. Niet meer tekenen, niet meer tikken. Ik heb van alles geprobeerd, zelfs een dictafoon – allemaal onbruikbaar. Na een uur ben ik doodmoe van een paar zinnen.

IY d[ k_j Z[ j[a[dÓbc É7bi `[ X[]h_`fj mWj _a X[Ze[bÊ$ H[Y^jiXel[d0 CWhj[d JeedZ[h _d ^[j `WWh (&&&$

Het karkas deugt niet meer. Ik vind er niks aan, ik haat het. De dood is voor iedereen, ik zit erop te wachten.” In 2005 overlijdt Marten in zijn slaap, op 93-jarige leeftijd. Bang voor de dood is hij nooit geweest. Hij is diep overtuigd van de eeuwigdurende beweging van het leven, treffend verbeeld door de cirkel in het Keltische kruis. Er is geen begin en geen einde, alles wat ontstaat keert na verloop van tijd terug naar de bron en wordt opnieuw geboren: “Ik weet heel zeker dat ik verder zal gaan. De dood is geen einde, het is een overstap naar een andere dimensie. De dood is duister, omdat je niet weet wat het is. Het is iets wat zuigkracht heeft, je gaat erin. Je weet dat daar een avontuur wacht!” �

e# *.

�

ONZE KEUZE - BOEKEN 9^kV 9V]a^V Dahlia’s hadden jarenlang een wat burgerlijk imago, maar met dank aan de farmer florists, kleinschalige ambachtelijke bloemenkwekers van over de hele wereld, zijn ze weer helemaal hip! Leer in dit boek alles wat er te weten valt over de diva onder de bloemen. Verschillende kenners vertellen over de historie, het kweken, de vormen en soorten en hoe je ze het beste zelf kunt planten. Na het lezen van dit boek weet je precies welk type jouw favoriet is. Daarnaast is het een lust voor het oog door de fleurige foto’s die van de pagina’s spatten. UÊAWj`W IjWh_d]" B_dZW lWd Z[h Ibej [d CWhb_[i M[_`[hi" ÉB_[\Z[ leeh ZW^b_WÊiÊ" J[hhW" (/"//$

9Z cVijjg de _Z WdgY Iedereen die wel eens bij Restaurant de Kas heeft gegeten, zal bekend zijn met de unieke formule. Het restaurant gebruikt namelijk alleen groenten uit eigen tuin (kas) of lokaal geteelde producten, om daarmee de meest verrassende bereidingen te creëren. Alles is vers en onnodige poespas is uit den boze. De twee chef-koks schreven samen de tachtig recepten voor dit prachtige kookboek zodat u nu ook thuis de farm-to-table-ervaring kunt nabootsen. Ze zijn zo geschreven dat ze niet nodeloos ingewikkeld zijn, en dus zeer geschikt voor de thuiskok! UÊ@ei J_cc[h M_c Z[ 8[[h" ÉH[ijWkhWdj :[ AWi 7cij[hZWc # LWd ^[j bWdZ ef ^[j XehZÊ" Aeicei K_j][l[h_`" )*"//$

<gdZciZc ^c YZ ]dd[Ygda Dit internationale, diverse én vegetarische kookboek is een ode aan groenten en fruit en hun vele mogelijkheden. Esther Erwteman reisde de hele wereld over en liet zich inspireren door de onverwachte smaakcombinaties die ze onderweg tegenkwam en de unieke bereiding van groenten. Dit heeft geresulteerd in een kookboek over de klassieke tradities van de Joodse keuken met hier en daar een moderne

HOLLANDS Glori

(Nederlandse) twist. Erwteman heeft het talent om de bijzondere smaken van groenten met elkaar te combineren tot een heerlijk gerecht. De recepten worden vergezeld door kleurrijke foto’s en informatie over de producten en Joodse tradities, en dat alles in een mooie vormgeving. Om van te watertanden! UÊ;ij^[h ;hmj[cWd" ÉDEI> Å C_`d l[][jWh_iY^[ @eeZi[ a[ka[dÊ" D_[km 7cij[hZWc" (/"//$

KZgc^ZjlYZ Wa^` Wieteke van Zeil is een cultuurjournalist die u misschien wel kent van haar serie ‘Oog voor detail’ in ‘Volkskrant Magazine’, waarin ze een nieuw licht werpt op (details van) kunstwerken. In haar nieuwe boek onderzoekt ze de manier waarop meningen worden gevormd. Dit doet ze uiteraard opnieuw met oog voor detail. Van Zeil stelt dat kunst kan helpen bij het vormen van een uitgewogen oordeel, wat ze illustreert met verschillende voorbeelden uit de kunst. Dat zet niet alleen aan tot meer reflectie en het weloverwogen vormen van een eigen mening, maar geeft je ook meer plezier in het kijken naar kunst. UÊM_[j[a[ lWd P[_b" É7bj_`Z _[ji j[ l_dZ[dÊ" K_j][l[h_` 7jbWi" (*"//$

=ZbZaldcYZgZc Boven onze hoofden schuilt nog een mysterieuze wereld vol gekleurde sterren, geheimzinnige planeten, regenbogen en zeevlammen. De verscheidenheid van sterren, wolken en planeten is indrukwekkend. Meteoroloog en ‘RTL Nieuws’weervrouw Helga van Leur en wetenschapsjournalist Govert Schilling nemen de lezer mee op reis langs de hemel. Het boek is voorzien

van prachtige afbeeldingen en er wordt in begrijpelijke taal informatie gegeven over bijvoorbeeld vallende sterren, rolwolken en planeetstanden. De volgende keer dat je je verwondert over het kleurrijke schouwspel van de natuur weet je dankzij dit boek tenminste waar je naar kijkt. UÊ>[b]W lWd B[kh =el[hj IY^_bb_d]" É:W] DWY^jÊ" <edjW_d[ K_j][l[hi$ (-$

8Vg^W^hX] `d`Zc De Antilliaanse keuken is ontstaan uit invloeden van talloze verschillende culturen en hun bijbehorende keukens. Hierdoor zijn in veel gerechten nog vleugjes van deze verschillende kookkunsten terug te vinden: denk aan bitterballen met ham en paprika. Deze complete gids van de Antilliaanse keuken neemt je met maar liefst driehonderd recepten mee langs de Caribische eilanden. Ze variëren van lang bewaarde familiegeheimen tot moderne versies van klassiekers. Daarnaast vind je een korte toelichting over de oorsprong van het gerecht of de achterliggende tradities. In combinatie met de kleurige foto’s geeft dit de lezer een interessant kijkje in de warme Antilliaanse keuken. UÊ@kh_de ?]dWY_e" É:[ 9ecfb[j[ 7dj_b_WWdi[ A[ka[dÊ" J[hh_p_" (*"/+$

J[aij @[Z_Z`W^ 7h[dji[d

e# +&

I: @DDE/

HOLLANDS Glori

tweede

(droom)huis Deze bijzondere vakantieplekken wachten op u Cj lZ kZZaVa ^c Z^\Zc aVcY Wa^_kZc! YZc`Zc lZ hiZZYh kV`Zg VVc ZZc Z^\Zc kV`Vci^Z]j^h de CZYZgaVcYh \gdcY\ZW^ZY# 7ZaZ\\Zc ^c hiZZc ^h edejaV^g# :Zc X]VaZi de ZZc kV`Vci^ZeVg` ^h cVijjga^_` Vai^_Y aZj`! bVVg Zg o^_c dd` jc^Z`Z kV`Vci^Z]j^oZc# =^ZgW^_ ZZc \gZZe j^i ]Zi VVcWdY kVc c^Zi"VaaZYVV\hZ eaZ``Zc j^i ]ZZa CZYZgaVcY db _Z \Zg^ZÓ^_` iZgj\ iZ igZ``Zc j^i YZ lVVc kVc VaaZYV\# > J[aij @eeij 8ei

e# +(

� WONEN OP PALEN Anjum, Friesland

'-+$&&&

Liefhebber van water, natuur en vergezichten? Kijk dan eens naar dit huis dat niet aan, maar ín het water staat. Het is prima vakantie vieren met de voeten – of eigenlijk palen – in het Lauwersmeer. Of je nu een watersporter of natuurliefhebber bent, in dit buitendijks gelegen huis met groot terras kom je gegarandeerd aan je trekken. En ook vanuit je luie stoel is er genoeg te zien. In nationaal park Lauwersmeer leven lepelaars en zelfs zeearenden. Voor alle dagelijkse boodschappen ligt Anjum handig dichtbij. Een dagje behoefte aan ander uitzicht? Met een kwartiertje zit je op de boot naar Schiermonnikoog.

� EIGEN BOOTHUIS Giethoorn, Overijssel

*+/$&&&

Wie van varen houdt, kan in Giethoorn zijn hart ophalen. Ingesloten tussen natuurpark de Weerribben en de Wieden is het alle seizoenen genieten. Een beetje watersporter heeft naast een vakantiehuis natuurlijk ook een boothuis nodig. Dat krijg je er natuurlijk bij, hier in ‘het Venetië van het Noorden’. Net als een eigen ruime insteekhaven en sauna. En terwijl je hier op een park woont, merk je daar weinig van. Het huis staat vlak bij de meren De Beulaker en De Belter, watersportpareltjes dus. Geen zin om de boel in te moeten richten? Geen probleem, dit huis komt met complete inrichting en inventaris.

HOLLANDS Glori

ďż˝ VRIJSTAAND HOUTEN HUIS Brunssum, Zuid-Limburg

(//$&&& Wie in deze prijsklasse op zoek is naar een wat ruimer huis, belandt al snel op een park. Daar heet een tweede huis opeens een chalet. Hoeft niks te betekenen hoor, maar is wel iets om in je achterhoofd te houden. Net als de jaarlijkse park- en servicekosten die al snel een paar duizend euro bedragen. Ondertussen zit je dus wel lekker in je vrijstaande houten huis met zes slaapkamers en drie badkamers. Voordeel van wonen op een park is dat er allerlei faciliteiten zijn, zoals een natuurzwembad. De natuur is sowieso dichtbij. Het park ligt op de Brunssummerheide, dus prachtige wandel- en fietstochten beginnen bij je voordeur. >

>_ijeh_iY^[ ][l[bj`[i WWd Z[ Leehijh[[a$

e# +*

ďż˝ STRANDVILLA IN ECOPARK Ouddorp, Zuid-Holland

.(+$&&& Dat echte vakantiegevoel heb je toch eigenlijk alleen aan het strand. Maar een beetje luxe kan ook geen kwaad. Zie hier Punt-West Eco Hotel & Beach Resort in Ouddorp, een nieuw exclusief ecologisch verantwoord vakantiepark aan het Grevelingenmeer. Op een steenworp afstand van Rotterdam, maar toch helemaal weg van de drukte, koop je er je eigen strandvilla. Met uitzicht over het water, een beachbar binnen handbereik en een ruime loft om gasten te laten logeren. Kortom, genoeg om nooit meer weg te willen. Ontspannen kan hier overigens helemaal verantwoord: de strandvilla is gebouwd met natuurlijke materialen als een vegetatiedak en in energie wordt voorzien door warmtepompen.

i[`jb[l[] [^Yi_heji_> $a[[hjiheeL [Z dWW

HOLLANDS Glori

�

ART NOUVEAU OP SCHIERMONNIKOOG Schiermonnikoog, Friesland

,-+$&&&

Sommige huizen ademen geschiedenis. Dit bijzondere huis op Schiermonnikoog lijkt wel een museum: zowel binnen als buiten neem je hier een duik terug in de tijd. En wat voor tijd: met hulp van Belgische vluchtelingen uit de Eerste Wereldoorlog werd deze woning in 1917 gebouwd. Dat was ook het moment dat het toerisme op het eiland zich begon te ontwikkelen. De art nouveauelementen die je vooral in het interieur overal tegenkomt, zijn nog vrijwel volledig intact. En dan hebben we het nog niet eens over de locatie gehad aan de Badweg, dus op maar een paar fiets- of wandelminuten van strand en dorp.

� PARELTJE OP EIGEN EILAND Giethoorn, Overijssel

+//$&&&

>

Inderdaad, nóg een huisje in Giethoorn in dit overzicht. En terwijl zes ton voor een woonoppervlak van net vijftig vierkante meter nogal aan de dure kant lijkt, is dit wel echt een pareltje. Het stijlvolle, rietgedekte huisje met veel glas, ligt beschut aan een prachtig meer waarin je kunt varen en zwemmen. En door de ligging op een eiland is het alleen per boot te bereiken. Privacy en rust gegarandeerd dus. En charme ook. De twee slaapkamers bieden elk plaats aan twee personen. Op het terras rondom vind je de hele dag wel ergens een plekje in de zon. >

e# +,

� PAGODE IN STAVOREN Stavoren, Friesland

/)+$&&&

Je moet ervan houden, dat Eftelinggevoel aan het IJsselmeer. Maar dat we het hier over een bijzonder object hebben, valt niet te ontkennen. Direct naast de ingang van de oude haven van Stavoren, staat de meest in het oog springende en meest imposante van vier pagodevilla’s. Hier hijst dagelijks de bruine vloot haar zeilen, lossen de vissers aan de kade hun schepen en vertrekt de veerboot naar Enkhuizen. Voor net iets minder dan een miljoen euro biedt dit huis met honderd vierkante meter terras rondom vrij uitzicht naar Enkhuizen, Medemblik, Den Oever en de Afsluitdijk. ’s Avonds zie je hoe de vuurtorens van Den Helder, Vlieland, Terschelling en Harlingen hun beschermende lichtbundels laten rondgaan. � VAKANTIEVILLA OP AMELAND Ameland, Friesland

'$,-+$&&& Er gaat weinig boven vakantie op de Wadden. Zeker als je dat kunt doen in je eigen recreatievilla op 2265 vierkante meter eigen grond. In het prachtige duingebied tussen Nes en Buren, koop je voor iets meer dan anderhalf miljoen deze rietgedekte Waddenvilla, stijlvol afgewerkt met veel hout. Uiteraard krijg je er voor dat geld ook een sauna en binnenzwembad bij, zodat je ook in woelig winters Waddenweer genoeglijk vakantie kunt vieren. Lekker even warm worden na alle strandwandelingen die op een steenworp afstand van je eigen huisje beginnen en eindigen. Je leeft hier heerlijk stil en afgelegen, maar bent toch in een paar minuten in Nes of Buren.

HOLLANDS Glori

I[YedZ >ec[ 8[khi KV`Vci^Z]j^oZc ^c CZYZgaVcY lVgZc cd\ cdd^i od edejaV^g# KZZa CZYZgaVcYZgh ]ZWWZc Y^i _VVg ZgkVgZc ]dZ W^_odcYZg ZZc kV`Vci^Z ^c Z^\Zc aVcY `Vc o^_c# 9Z hi^_\ZcYZ edejaVg^iZ^i bVV`i ]Zi b^hhX]^Zc lVi aVhi^\Zg db ZZc aZj` ilZZYZ ]j^h_Z ^c CZYZgaVcY iZ k^cYZc# 9Z HZXdcY =dbZ 7Zjgh ^h Zg kddg ^ZYZgZZc Y^Z o^X] l^a dg^ ciZgZc de YZ `dde kVc ZZc ilZZYZ ]j^h! bVVg dd` kddg YZ bZchZc Y^Z Va lVi kZgYZg ^c ]Zi egdXZh o^_c# :g o^_c WZ]VakZ kZZa ZmedhVciZc bZi ZZc ]j^oZcVVcWdY dd` ^c[dgbVi^ZkZ hZb^cVgh#

Second Home Beurs, Jaarbeurs Utrecht, 2 t/m 4 oktober. www.secondhome.nl Voor gratis toegangskaarten ga naar secondhome.nl/ tickets en vul de uitnodigingscode CRDTSMD in.

� PRIVÉ-EILAND MET ZOMERHUIS Breukelen, Utrecht

'$'&&$&&& Een zomerhuis op een privé-eiland, dat willen we allemaal wel. Kan hoor. Voor iets meer dan een miljoen neem je je intrek in dit juweeltje ‘De Hermitage’ op de plassen vlakbij Breukelen. Vijf minuten varen van de jachthaven en de rest van de wereld is opeens heel ver weg. Klein addertje onder het gras: je moet wel houden van rust, stijlvolle details en slapen in een bedstee. Bang om eenzaam te worden? Nergens voor nodig. De helft van het boothuis is omgebouwd tot guesthouse, zodat vrienden en familie lekker kunnen blijven logeren. �

De bovenstaande huizen zijn terug te vinden op funda.nl.

e# +.

! +(( * . $! Zeilvloot

! !-( * $!!"/ ! #-++/./! *+# 1 -!* ! $%./+-%. $! 1(++/ /!- 2!-!( ! -0%) 0/$!*/%!'! . $!,!* 57 * 1 * #-+/! 0(/00-$%./+-%. $! 2 - ! !(! 57 * 1 * ! .(++, #!-! #!-!./ 0-!!- !* #!. $%'/ #!) '/ +) /! 1 -!* )!/ !/ (!* ! , .. #%!-. %!- ++- 2!/!* ! . $%,,!-. !5! +0 ! 1- $/. $!,!* %* ! 1 -/ /! $+0 !* -(7 '. *!!)/ ! 1(++/ )!!- * $+* !* - $!/ -'!-)!!- $!/ 8 ..!()!!- !

0%5!* # ./!* )!!

!* !* +1!- ! 2!-!( 5!!6* + '+) &! +, !!* 00-5 )!

) *%!- +, ,(!''!* 2 - &! * !-. 7 * *%!/ '0*/ '+)!* * (0.%!" 5%(/! 5!!(0 $/ 1+(+, * /00- !* -0./

Oneindige mogelijkheden

! +0*/3

00- !!* 4!%(. $%, !* # 4!%(!* )!/ " )%(%! +" 1-%!* !* 7 . )!/ !(' - ! 4!%(!* 1++- !!* +*1!-#!/!(7 '! -!%. !* !(!!" )++%! 4!%( 1+*/0-!* %!. 1++- !!* # !!* )!!- #.! /+ $/ +" # %* %1% 0!!( %* +) %* /%! )!/ !!* 5 !/./+!- )+#!(7 '$! !* #!*+!# ! . $!,!* 1!-/-!''!* 1 *0%/ ! $ 1!*. 1 * *'$0%4!* ++-* ! !) (%' !* !( !- !* !* !1!-

+(( * %( +(( * %( !. $%'/ +1!- )!!- * 5!%(. $!,!* %! +* !- * !-! (%##!* "#!)!!- %* ! $ 1!* 1 * *'$0%5!* 5!%(!* +, $!/ 8 ..!()!!- +" ! !*5!! 2 - &! ! 0*%!'! ' *. $! / +) )!/ $!/ 5!%(. $%, -++# /! 1 ((!* +, !!* 5 * *'

! +0*/3

! 2%./! +(( * %(

! $0//!1 !-

! $0//!1 !-

- ! 0!6* +, !!* 5!%(. $%, , ! +0*/4 ' * $!/ *0%/ ++-* '%!. &! $!/ -0%)! .+, !* # / ! ' ,%/!%* +, 5+!' * - !!* )++%! ,( /. +) 1++- *'!- /! # * %!-* +*/./!!'/ ! -!2 ! - ! 0! !* '0* &! $!!-(7 ' #!*%!/!*

!%( )!! * - $!/ )++%! * /00-#! %! ! -'!-2 !* * ! $ 1!* 1 * *' $0%5!* ./ , &! * ++- 1 * 5!%(. $%, ! $0//!1 !- * !-2!# !* +, ! -'!- 2 !* 5%! &! 1!-. $%((!* ! 1+#!(. +' '0* &! !!* -+* 2 * !(%*# ) '!* !* )!!(+,!* )!/ ! 1+#!(#% .

%!-%*#!- '00/&! ! %. $!/ +0 ./! *+# 1 -!* ! 1%..!-. . $%, 1 * ! !-( * !/ (%#/ %* !* !1!- !* %. /! $00- +) !!* #/+ $/ )!! /! ) '!* * +1!-(!# )!/ ! . $%,,!- !, ( &! ! -+0/! * ++- %. ,( /. 1++- ,!-.+*!* '00/&!

- )!! ( *#. ! ++- 5!!'0./ )!/ 2%./!- !!* (03! 5!%(. $%, 1 * )!/!- ( *# * !-. $!( (%*# 1% !3!( !* !* !( !- * - (%..%*#!* * !('! ./ (7 " &! !!* , - #!* +) 1 * (+' (! .,! % (%/!%/!* /! #!*%!/!* !* 7 5+* !-! ,(!''!* /! +*/ !''!*

2%./!-

Welkom in de Gouden Eeuw in Hoorn, Enkhuizen en Medemblik ++-* $!!"/ !!* -7 '! $%./+-%! )!/ !!* ,- $/%#! +0 ! %**!*./ ! $ 1!* %. )%.. $%!* 2!( ! )++%./! $ 1!* * $!/ 6 ..!()!!- ! +*#!*. 1 * +*/!'+! '7 '!* !- ,!-) *!*/ +, 0%/ ! -0%'/ !* 1+!(/ !- ! #!. $%! !*%. 1 * ! ! !* ! 2 (1%.1 - !-. !/ #%*# *'$0%4!* 0% !(7 ' 1++- ! 2%* /7 !*. ! ,!-%+ ! !-, ) - !!*. !!* (%' +, ( %! )+*0)!*/ (! , * !* %! !4! +0 ! $ 1!*,( /. -7 ' %. ++, +1!- ! '(%*'!-./- /&!. ( *#. ! 1!(! +0 ! $0%4!* 2%*'!(. '!-'!* !* 2!-',( /.!* * ! !) (%' (%##!* )+ !-*! & $/!* !* $%./+-%. $! . $!,!* 1 * ! -0%*! 1(++/ #! -+! !-(7 ' * ./ !(' - %* ! $ 1!* * !4! +0 ./! ./ 1 * !./ -%!.( * )!/ 47 * )+*0)!*/ (! '!-* 1+( , '$0%4!* !* #- $/!*, * !* 2 * &! &!4!(" %* ( *# 1!-1(+#!* /7 !*

Slapen aan boord !%(. $%, +-/0* !- (7 " * ++- 1 * ! +-/0* %* ! $ 1!* 1 * ! !) (%' +' /! $00- 1++- 4+2!( #/+ $/!* )!/ . $%,,!- (. 1++- ( *#!-! ,!-%+ !* 4+* !- . $%,,!- & (' ! *' -$!%

!* 1%!-,!-.++*. '( ..%!'! & (' 2 -+, &! "7 * '0*/ +1!-* $/!* ! (%#,( /. %. 7 $!/ ,%//+-!.'! !%( * &! ! +0 ! %* $!/ (') - !-)!!-

+/!(. $%, */&! !/ ! !!02.! . $%, */&! %. #!-!./ 0-!!- /+/ !!* $+/!( !* (%#/ )% !*%* $!/ +0 ! $ 1!*'2 -/%!- %((!).++- %* !* !( !- +!'! +-*

!4! /2!!) ./ '(%,,!- ' %. !!* 4!!- -0%) !* +)"+-/ !( . $%, )!/ *!#!* /2!!,!-.++*.$0//!* +' '0* &! 4+2!( /%!" (. , ..%!" )!!4!%(!*

Win

...een prachtige zeilreis

, 4+!' * - !!* 1 ' */%! )!/ &! #!4%* 1-%!* !* '%* !-!* +" ((!!* %(%*# #!/$!- %! / 4!%(-!%4!* * %* $!/ 2!!'!* (. )% 2!!' +" 2!!' %* !!* 4!%(2!!'!* 1++- ,!-.+*!* 1 * %(%*# #!/$!- * ++- 1 * !!* /- %/%+*!!( 4!%(. $%, 1 - &! 1 *0%/ *'$0%4!* +, $!/ 6 ..!()!!- +" ! !*4!! !(, )!! )!/ 4!%(!* !* !(!!" !!* $!!-(7 ' +*/., **!* 2!!'!* * - +) ' *. /! ) '!* +!'%*# %* +1!-(!# !* + 1 !. $%' -$!%

,!* " * -3.( *

Sail & Bike Waddenzee *%!'! +*/ !''%*#./+ $/

*/ !' ! !*4!! ,!- 5 !/. !* 4!%(. $%, /7 !*. !4! #.! /+ $/ 1 * + / %'! +0-. * ++- 1 * $!/ 4!%(. $%, #!*%!/ &! 1 * $!/ 2!% .! 0%/4% $/ !- 5 !/. +*/ !' &! $!/ 0*%!'! #! %! -+* ! !*4!! !* ! 1!(! 1%..!-. +-,&!. ( *#. ! 6 ..!()!!-'0./

7 ' 1++- ((! %*"+ !* /%,. +, 4!%(1(++/ +1!* )./!- ) *(

F7KB >K< Meester van de glamour

L

^Z EVja =j[ oZ\i! oZ\i \aVbdjg# =Zi ^h Vahd[ YZ 6bhiZgYVbhZ [did\gVV[! Y^Z aZZ[YZ kVc &.') idi '%%'! YZ CZYZgaVcYhZ [did\gVÒZ ^c o^_c ZZci_Z j^i ZZc bdZgVh kVc olVgi"l^i gZVa^hbZ ]ZZ[i \Zigd``Zc# =Zi WZigVeeZc kVc YZ lZg`Za^_`]Z^Y lVh dd` c^Zi Èo^_c Y^c\É# A^ZkZg WZeVVaYZ ]^_ ]Zi ]ZaZ WZZaY! odX]i YZ WZhiZ adXVi^Z de higVVi d[ WdjlYZ XdbeaZiZ YZXdgh Y^Z VVc o^_c \ZkdZa kddg \Zeda^_hiZ Zhi]Zi^Z` WZVcilddgYYZc! odYVi ]^_ ]Zi eaVVi_Z od \aVcoZcY Zc eZg[ZXi `gZZ\ Vah ]^_ ]Zi kddg d\Zc ]VY# Kddg hdbb^\Zc ^h YZ [did\gVÒZ kVc YZ Æ^bbZg odc\Z" Wgj^cYZ aZkZch\Zc^ZiZgÇ ÈIgdjlÉ YVVgdb ÈiZ \Za^`iÉ! bVVg `cVe ^h o^_c lZg` odcYZg bZZg# >Xdc^hX] ^h YZ [did Y^Z ]^_ ^c &.+, bVV`iZ kVc YZ _dc\Z 6_Vm"hiZggZc kVc ]Zi bdbZci/ ?d]Vc 8gjn[[! E^Zi @Z^oZg! H_VV` HlVgi Zc @aVVh Cjc^c\V# OZ hiVVc Zg W^_ Vah ZZc <g^Z`hZ WZZaYZc\gdZe! bZi W^_cV oldZaZ Wa^``Zc! b^_aZckZg kZgl^_YZgY kVc ]Zi \ZeadZiZg de ZZc kdZiWVakZaY# :Zc WZZaY YVi _Z W^_Wa^_[i# O^_c gZejiVi^Z kVc YZ bVc Y^Z ^ZYZgZZc idi o^_c ^YZVVa" WZZaY l^hi iZ kZg]Z[[Zc bVV`iZ ]Zb Va kgdZ\ ]d[" [did\gVV[# Eg^ch 7Zgc]VgY bZi ZZc \gdiZ eajX]Zc eVcYV de YZ WVc`! YVi a^_`i bZZg ZZc \gVe_Z kVc ?ja^VcVÉh ZX]i\Zcddi YVc kVc =j[! bVVg ]Zi lZg`i# OdVah ]^_ _dc\Z hiZggZc Vah EViin 7gVgY Zc Bdc^fjZ kVc YZ KZc de ]jc bdd^hi l^hi iZ kVc\Zc! YVi YZZY c^ZbVcY ]Zb cV# =^_ bdZi kgdjlZc j^ikdZg^\ ]ZWWZc \ZXdbea^" bZciZZgY kddg ]^_ V[Ygj`iZ! lVci oZ d\Zc ]ZZa \Zaj``^\ Zc oZa[WZljhi# Dd` bVccZc hiVVc Zg Vai^_Y ÈkddgYZa^\É de# @gVX]i^\! bZi oZa[WZljhiZ Zc idX] \ZkdZa^\Z Wa^`# :Zc

HOLLANDS Glori

bdd^Zg edgigZi kVc GVbhZh H]V[[n Zc A^ZhWZi] A^hi ^h cdd^i \ZbVV`i# O^_c iVaZci bVV`iZ ]Zb dd` Y bVc kddg \adhhn bdYZ"h]ddih Zc XdbbZgX^ aZ [did\gVÒZ# ÈKV`bVchX]Ve ^h bZZhiZghX]VeÉ lVh YZ had\Vc kVc <gdahX]! Zc YVi \daY kddg YZ [did\gVV[ kVc YZ h[ZZgkdaaZ [didÉh kVc cdWZaZ VbWVX]iha^ZYZc dd`# GZbWgVcYiZh`Z WZa^X]i^c\ Zc Xdbedh^i^Z! dclVVghX]^_ca^_`Z hX]ZgeiZ"Y^ZeiZ/ c^Zih lZgY VVc ]Zi idZkVa dkZg\ZaViZc# =j[ l^hi oZa[ dd` ]ZZa \dZY YVi ]^_ ZZc \dYh\ZhX]Zc` lVh! Zc VcYZgh WZcVYgj`iZ ]^_ ]Zi lZa od kVV` Zc oZa[WZljhi YVi VcYZgZc ]Zi dd` \Zadd[YZc# ÆB^_c aZkZc `Zci VaaZZc bVVg ]dd\iZejciZcÇ! kZg`aVVgYZ ]^_ dd^i! Zc cZi Vah W^_ YZ Waj[ kVc Y^Z VcYZgZ bZhh^VVchZ 6bhiZgYVbbZg! ?d]Vc 8gjn[[! oVi YVVg \ZZc heddg kVc ^gdc^Z W^_# BVVg ]^_ YVX]i dd` VVc VcYZgZc! lVci ^c '%%& lVh ]^_ ZZc kVc YZ deg^X]iZgh kVc [did\gVÒZbjhZjb ;dVb ^c 6bhiZgYVb! YVi _VVga^_`h YZ ;dVb EVja =j[ 6lVgY j^igZ^`i VVc ZZc _dc\ [didiVaZci# :Zc _VVg aViZg lZgY ]^_ iZc ]ZbZa de\ZcdbZc! bVVg c^Zi cVYVi Zg cd\ ZZc [did\gVÒZeg^_h cVVg ]Zb lZgY kZgcdZbY YZ È<gdiZ EVjaÉ ! Y^Z ]^_ j^iZgVVgY Vah ZZghiZ oZa[ ^c dcikVc\hi cVb# :c dd` ]Zi G^_`hbjhZjb 6bhiZgYVb ]ZZ[i ZZc [did\gVÒZ[dcYh cVVg ]Zb kZgcdZbY# EVja =j[ lVh ZZc oZZg \ZhaVV\Y edgigZi# De YZ kda\ZcYZ eV\^cVÉh Zc`ZaZ kVc o^_c WZ`ZcYhiZ Zc W^_odcYZghiZ edgigZiiZc kVc 7Z`ZcYZ CZYZgaVcYZgh# J[aij <WX_Wd JWan <ejeÊi FWkb >k\%CWh_W 7kijh_W ?dij_jkkj

>

HiZnZ GVk^Zo$=daaVcYhZ =dd\iZ#

FWkb >k\ _d p_`d \ejeijkZ_e _d 7cij[hZWc" '/.'$

e# ,(

HOLLANDS Glori

F7KB >K< @[he[d AhWXXƒ" '/./$ Ced_gk[ lWd Z[ L[d" '/-,$

e# ,*

F7KB >K<

HOLLANDS Glori

Hkj][h >Wk[h$ 7Z„b[ 8be[c[dZWWb" '//&$

e# ,,

HWci[i I^W\\o [d B_[iX[j^ B_ij" '/-+$ Fh_di 8[hd^WhZ" '/.,$

HOLLANDS Glori

F7KB >K<

>

e# ,.

HOLLANDS Glori

F7KB >K< 9 Wh[b M_bb_da iY^_bZ[hj p_`d [Y^j][dej[ CWj^_bZ[" '/-+$ FWjjo 8hWhZ leeh ÉFbWoXeoÊ" '/.-$

e# -&

�

UIT DE KUNST &% YV\Zc `jchi

Helmantels wereld De Groninger Henk Helmantel is een van de belangrijkste hedendaagse realisten, met een sterke fascinatie voor stillevens en kerkinterieurs. Deze overzichtstentoonstelling in Assen, waarin naast oud werk tevens recenter werk van de kunstenaar te zien is, wil ook een jongere generatie bezoekers inspireren. In een aparte zaal zullen ook voorwerpen uit de persoonlijke verzameling van de schilder te zien zijn. Dit geeft extra diepte aan de tentoonstelling, doordat ze te herkennen zijn in zijn stillevens. En als u er toch bent, breng dan ook een bezoekje aan de hedendaagse figuratieve kunstcollectie van het museum. Zeer de moeite waard en hij sluit ook goed aan bij de werken van Helmantel.

Bergen (Noord-Holland) is klein, maar het dorp heeft een grote betekenis voor de Nederlandse kunstwereld. Het is de geboorteplaats van De Bergense School. Deze vroegtwintigste-eeuwse stroming bestond vooral uit expressionistische schilders die na verhuizing naar Bergen een fascinatie voor natuurschoon ontwikkelden. Vandaag de dag levert Bergen zijn bijdrage aan de Nederlandse kunst met de Bergense Kunst 10daagse. Dit evenement biedt een podium aan jong (en oud) talent en staat open voor deelname voor kleine en grote kunstenaars, van lokaal tot internationaal. Het programma wordt gepubliceerd op de website en in de ‘Kunst- & Museumkrant Noord-Holland’. Hiermee kun je zelf een route uitstippelen langs de verschillende tuinen, huizen en galeries, om zo de verscheidenheid aan kunstenaars te ontdekken. Akdij '&ZWW]i[" / j%c '. eajeX[h" 8[h][d [d 8[h][d WWd P[[$ Z[akdij'&ZWW]i[$db

É>[da >[bcWdj[b # C[[ij[hiY^_bZ[hÊ" * eajeX[h (&(& j%c - cWWhj (&('" :h[dji Cki[kc" 7ii[d$ Zh[djicki[kc$db

Dca^cZ YVchZc Onder het thema #dansmetmij roept de organisatie van de Nederlandse Dansdagen dit jaar iedereen op om via het internet mee te doen met het evenement. Zo zijn er online films en voorstellingpremières die je vanuit het comfort van je eigen bank kunt bekijken. Ontmoet via je scherm de dansers en makers van de voorstellingen en ga met ze in gesprek. Ook zullen er afterparty’s worden georganiseerd waar het mogelijk is om online met elkaar te dansen. Het programma is vernieuwend, uitgebreid en divers. Ontdek bijvoorbeeld hoe dans fricties in de maatschappij kan representeren en hoe de danskunst sociale verandering teweeg kan brengen in de online expositie ‘dansMuseum’. D[Z[hbWdZi[ :WdiZW][d" Edb_d[" ' j%c . eajeX[h$ d[Z[hbWdZi[ZWdiZW][d$db

HOLLANDS Glori

9Z ]Zg HX]Zee^c\ Vanaf 30 september is er weer een bijzonder muziekstuk van het Nederlands Blazers Ensemble te zien en horen in verschillende theaters in Nederland. De inspiratie voor ‘De schepping’ komt van het oratorium ‘Die Schöpfung’ van Frans Joseph Haydn. Het Nederlands Blazers Ensemble baseert zich op de unieke aanpassing voor negen blazers door Josef Triebensee. Deze voorstelling is het eerste deel van een trilogie. De Belgische schrijver Bart Moeyaert werd gevraagd om een nieuwe tekst te schrijven voor het theater en zal ook bij de voorstellingen aanwezig zijn om de tekst te spreken. Moeyaert won in 2019 de Astrid Lindgren memorial award. É:[ IY^[ff_d]Ê c[j 8Whj Ce[oW[hj" D[Z[hbWdZi 8bWp[hi ;di[cXb[" )& i[fj[cX[h (&(& j%c ') cWWhj (&(' _d l[hiY^_bb[dZ[ j^[Wj[hi$ dX[$db

8eiiY^[ abWda[d De 28ste editie van November Music legt de focus op kwalitatieve muziek van eigen bodem. Maar er is ook ruimte voor vele gerenommeerde buitenlandse namen, onder wie de festivalcomponiste van dit jaar, de Finse Kaija Saariaho. Het festival wordt geopend met het ‘Bosch Requiem’ door YeonDo in het Jheronimus Bosch Art Center. Vervolgens kunt u gedurende tien dagen kiezen uit ruim tachtig concerten op verschillende locaties in het bourgondische ’s-Hertogenbosch, met de Verkadefabriek als festivalhart. Een verrassende mix van grote klassieke namen en aanstormende vernieuwende artiesten. Del[cX[h Cki_Y" , j%c '+ del[cX[h" Êi#>[hje][dXeiY^$ del[cX[hcki_Y$d[j

9Z `gVX]i kVc YZ XZaad Ontdek in tien dagen al het moois dat de cello te bieden heeft op de Cello Biënnale Amsterdam. Tijdens dit festival worden in het Muziekgebouw aan ’t IJ en het Bimhuis ruim honderd evenementen georganiseerd die in het teken staan van dit snaarinstrument. Op de agenda staan concerten van internationale artiesten en interessante masterclasses. Ook is er een orkest van kinderen en tieners (Hello Cello) dat zal optreden om die doelgroep in aanraking te laten komen met de cello. Deze editie wil zich vooral richten op nieuw jong talent, maar grote namen als Sol Gabetta, Giovanni Sollima en Julian Steckel zullen niet ontbreken. 9[bbe 8_ ddWb[ 7cij[hZWc" (( j%c )' eajeX[h$ Y[bbeX_[ddWb[$db

Jaarlijks filmfeest Het Nederlands Film Festival bestaat veertig jaar en viert dat met een bijzondere jubileumeditie. De huidige omstandigheden vragen echter om een alternatieve invulling van het jaarlijkse evenement. Dit betekent dat je nog steeds in bioscopen kunt genieten van de nieuwste binnenlandse en buitenlandse films, maar dit jaar kan dit ook vanuit uw eigen huis. Via de website van het filmfestival kunt u meekijken met films, vragenuurtjes, talkshows en masterclasses. Het festival zal openen met de wereldpremière van de film ‘Buladó’ van Eché Janga. De rest van de week volgen veelbelovende titels als ‘De Dick Maas Methode’, ‘Buiten is het Feest’ en ‘La Última Primavera’, en natuurlijk de uitreiking van Het Gouden Kalf. D[Z[hbWdZi <_bc <[ij_lWb" (+ i[fj[cX[h j%c ) eajeX[h" Kjh[Y^j$ Óbc\[ij_lWb$db

J[aij @[Z_Z`W^ 7h[dji[d

e# -(

� VERKIEZING VAN ‘HET MOOISTE KLEINE DORP VAN NEDERLAND’ >c ]Zi kdg^\Z cjbbZg egZhZciZZgYZc lZ &% YdgeZc Y^Z ^c dcoZ kVhiZ gjWg^Z` ÈDch YdgeÉ ]ZWWZc \ZhiVVc# J `dc jl hiZb j^iWgZc\Zc de jl [Vkdg^Zi Zc YZ Yg^Z YdgeZc bZi YZ bZZhiZ hiZbbZc \VVc Yddg cVVg YZ kda\ZcYZ gdcYZ kVc YZ kZg`^Zo^c\# 9Z Yg^Z YdgeZc bZi YZ bZZhiZ hiZbbZc ^c Va[VWZi^hX]Z kda\dgYZ /

:eehd[dXkh]" =[bZ[hbWdZ ;f[d" B_cXkh] D[Z[hm[jj[d" DeehZ#8hWXWdj J^i YZoZ hZaZXi^Z kVc Yg^Z oVa ZZc YZh`jcY^\Z _jgn ZZc l^ccVVg `^ZoZc Y^Z ^c ]Zi l^ciZgcjbbZg kZghX]^_c^c\ &% YZXZbWZg '%'% WZ`ZcY oVa ldgYZc \ZbVV`i# 9Z i^Zc YdgeZc lVVgde j ZZgYZg `dc hiZbbZc o^_c/ 7gdc`]dghi! LZhiZgZbYZc! :g^X]Zb! <ZZh! <gdZYZ! CZYZglZiiZc! :eZc! E^c\_jb! LViZg\Vc\! 9ddgcZcWjg\ DcYZg YZ\ZcZc Y^Z ]ZWWZc \ZhiZbY kZgadiZc l^_ &% ZmZbeaVgZc kVc ]Zi WdZ` ÈDch 9dgeÉ# O^_ `g^_\Zc Y^i WdZ` W^ccZc`dgi i]j^h \ZhijjgY#

HOLLANDS Glori

H]jiiZghidX`

:eehd[dXkh]

H]jiiZghidX`

;f[d

D[Z[hm[jj[d

e# -*

�

ONS DORP

HOLLANDS Glori

LH;;B7D: Aanpakkers aan de Vecht U

KgZZaVcY ]ZZ[i ]^hidg^hX]Z VaajgZ# <dd^hX]Z X]^X Zc idX] dd` YdgehZ \ZoZaa^\]Z^Y# 9Z WZkda`^c\ WVghi kVc YZ ^c^i^Vi^ZkZc Zc kddg YZ YV\_ZhbZch ^h Zg ZZc \ZkVg^ZZgY ]dgZXV" VVcWdY! kVc ZZc hiZggZcgZhiVjgVci idi ZZc W^_odcYZgZ ^_hl^c`Za# :c ^cijhhZc \a^_YZc YZ Wddi_Zh! Ò ZihZgh Zc daYi^bZgh kddgW^_# > J[aij <WX_Wd JWan <ejeÊi CWWhj[d 7bXh[Y^j

e# -,

�

ONS DORP

V :[ L[Y^j mehZj Zhka X[lWh[d$

CWh`eb[_d lWd p[b\fbkajk_d L[bZbe\$

HOLLANDS Glori

anaf Nigtevecht rijgen de bouwsels langs de rivier zich aaneen: van opgetuigde caravans tot woonbootachtige doorzonconstructies ‘onder architectuur’, en natuurlijk de jaloersmakende buitenhuizen van de gegoede burgerij, de historische landhuizen en hun hedendaagse kopieën. Hier wonen, met uitzicht op de Vecht, polders, bootjes en eendjes, dat zou toch niet gek zijn. Voortpeddelend op mijn toerfiets zie ik bijna de groene, bescheiden aankondiging van Veldlof over het hoofd. Deze biologische pluktuin en ecologische kwekerij is me aangeraden door Caroline Berends van sterrenrestaurant De Nederlanden. Haar man, chef-kok Wilco, schijnt lyrisch te worden van de groenten en kruiden van Veldlof. Marjolein Lausberg is een jonge vrouw met een even energieke als gevoelige uitstraling. Ze is net wat groente aan het wegen en afrekenen voor twee klanten. Op een bord staat de oogst van de dag: chioggiabiet, gele biet, peultjes, eikenbladsla… de rabarber is helaas op. Tussen de weilanden verbouwt de 39-jarige Utrechtse een halve hectare groente, fruit en wilde bloemen. Bijen en vlinders vinden het er net zo paradijselijk als zijzelf. Enthousiast legt ze alles uit over wisselteelt en de groei en bloei van allerlei gewassen. Met interessante tips als: “Wortel en ui moet je om en om planten, want de wortelvlieg en de uienvlieg kunnen elkaar niet uitstaan, dus die houden elkaar weg.” Als ik informeer naar de tattoo op haar bovenarm, vertelt ze: “De schildpad staat voor het diepzeeduiken, wat mijn partner en ik altijd graag deden. Helaas is hij drieënhalf jaar geleden overleden. De bloem staat voor alles wat me er weer bovenop heeft geholpen.” Een tijdlang viel het leven haar erg zwaar, tot ze in een stadstuin haar passie voor rustgevend groen ontdekte.

;[d Xeej`[ ^eehj [hX_` _d Lh[[bWdZ$

En iedereen mag komen meegenieten, want zelfplukkers zijn zeer welkom in haar tuin. En wie een groenteabonnement wil nemen, graag, maar gewoon langskomen kan natuurlijk ook.

STADSRECHTEN Korenmolen De Ruiter wordt op zaterdag draaiende gehouden door vrijwilligers en de wind. Het schijnt dat de vroegere ABNAmro-bankier Rijkman Groenink hem als laatste heeft laten opknappen. Als ik die ben gepasseerd, ben ik al bijna in het oude Vreeland. Vanaf het water is het dorp het mooist, vertelde Marjolein, maar ook op de fiets is het hier al bijzonder idyllisch.

KVcV[ ]Zi lViZg bdZi ]Zi Ydge ]Zi bdd^hi o^_c! bVVg dd` de YZ [^Zih ^h ]Zi ]^Zg Va W^_odcYZg ^Ynaa^hX]

Vreeland heeft stadsrechten en bestaat al meer dan 750 jaar, en de kleine historische kern ademt dan ook voornaamheid en historie. Rechts van de brug ligt De Nederlanden, restaurant met een Michelinster en ‘boutique hotel’. Een bord geeft aan dat hier al 350 jaar geleden een herberg stond waar paarden werden uitgespannen die de trekschuiten over het jaagpad trokken. Een transportmethode die tot ver in de 19de eeuw nog volop werd gebruikt. Nu liggen er jachtjes en huurboten voor een ophaalbrug die Vincent van Gogh zou hebben doen watertanden. Ook wielrenners komen hier bij de vleet langs. Een tolhuisje is er ook, maar dat is al sinds 1940 niet meer in gebruik. Achter het dorp loopt nu een drukke provinciale weg. Bij de Dagwinkel (en VVV) in de >

e# -.

=[p_Y^j ef :[ D[Z[hbWdZ[d$

verantwoordelijkheid zijn. Via de knusse Breedstraat kom ik op de Lindengracht, die vroeger de Achtergracht heette. Daar is eetcafé Mevrouw Daalder helemaal op corona ingesteld, met perspexschermen tussen de tafeltjes. Ik bestel een lekker broodje hummus met, verrassend, drie plakken oude kaas als garnering. Mevrouw Daalder blijkt een opgewekte blondine die Gaby van haar voornaam heet. Vroeger bestierde ze samen met haar man Remco een bekend Amsterdams café, Daalder. En waar lag dat? Ook op de Lindengracht.

8be[c[d ef Z[ Xhk]$

ÆBZi EVhZc kZghideeZc YZ aZYZc kVc YZ dcYZgcZbZgh" kZgZc^\^c\ Z^ZgZc kddg YZ `^cYZgZc ^c YZ Wddb\VVgYÇ Voorstraat, die langs de Vecht ligt, kun je een ‘stadswandeling’ halen van drieënhalve kilometer. Hij voert langs landhuizen, rietgedekte boerderijen, de katholieke kerk en andere bezienswaardigheden en is uitgezet onder de vlag van Zicht op de Vechtstreek (.nl), een ‘museum zonder muren’. Achter de kassa van de Dagwinkel staat sinds mensenheugenis Aloys Hageman, die in 1988 de zaak overnam waar hij al acht jaar werkte. Omdat de folder op is, biedt hij aan de wandeling te printen, en voor ik kan protesteren spurt hij al de trap op naar zijn woning boven de winkel, zodat de zelf gegrilde kippen, de drogisterij en de uitgebreide collectie kruidenierswaren even mijn

HOLLANDS Glori

DORPSKROEG Mevrouw Daalder was pas net open toen de pandemie uitbrak. Gaby verheugt zich er al op dat alle borrelgezelschappen en toeristen weer zullen komen binnenvallen, net als vroeger, toen hier nog een dorpskroeg zat. Zoete inval wil ze combineren met smakelijk, niet te ingewikkeld eten. Gebrek aan aanloop vreest ze niet. “Dit is een heel actief dorp”, zegt ze, en ze kan het weten, want ze woont er al twintig jaar. “Koningsdag wordt hier heel groot gevierd en je hebt het dorpsfeest. En met Pasen verstoppen de leden van de Ondernemersvereniging paaseieren in de boomgaard voor de kinderen.” Ze wijst naar drie gesoigneerde vrouwen aan een andere tafel. “Die dames ook zijn heel actief, in de organisatie van de kerstmarkt en als redacteur van ‘De Vreelandbode’.” Gaby reikt me het gratis huis-aan-huisblad meteen aan. Het hoofdartikel stelt de prangende vraag: ‘Wat te doen tegen te hard rijdende racefietsers?’ Een probleem dat ook hier volop speelt, want langs de Vecht wordt wat afgejakkerd. De dames zwaaien bijzonder vriendelijk, gehuld in modieuze pasteltinten en met een schoothondje aan hun voeten. Onwillekeurig denk ik aan de serie ‘Gooische Vrouwen.’ Aan de andere kant van de rivier, op de

�

ONS DORP

>Wdi lWd Z[ A[ha^e\ _d p_`d >[Wb[o#cki[kc$ EdZ[h0 [[d Z[[b lWd Z[ Yebb[Yj_[$

Bergseweg, stuit ik op een nieuwbouwwijk in aanleg, Vecht en Veld. ‘Wonen in de sfeer van een klassieke buitenplaats’ staat er op een billboard met een foto van huizen die er inderdaad ruim bemeten uitzien. Een deel daarvan is al ‘gerealiseerd’. Sommige bewoners krijgen er zelfs een aanlegplaats bij in een jachthaventje waarvoor een royale vierkante hap uit de rivieroever is genomen.

HET ENIGE HEALEYMUSEUM TER WERELD Verderop ligt Landgoed Groot Kantwijk. Daar zit onder meer een heuse poloclub, opgezet door vastgoedtycoon Cor van Zadelhoff. Ik zie een een eenzame ruiter met een polostick over zijn schouder voorbijkomen en naast de stallen zadelt een vrouw een paard af. Maar op het landgoed zit nog een bijzondere attractie, het enige Healeymuseum ter wereld. Donald Mitchell Healey (1898-1988) was een Engelse autoproducent die hield van mooie auto’s. En van mooie vrouwen, vertelt initiatiefnemer Hans van de Kerkhof (71) glunderend. Hij heeft in zijn showroomachtige museum een stuk of 25 glimmend opgepoetste klassieke Healeys opgesteld, waarover hij moeiteloos uren zou kunnen praten, heb ik de indruk. De oud-ondernemer in >

e# .&

�

ONS DORP

HOLLANDS Glori

Ij[hh[dh[ijWkhWdj [d ^ej[b :[ D[Z[hbWdZ[d$

9Z hiVYhlVcYZa^c\ kdZgi aVc\h aVcY]j^oZc! g^Zi\ZYZ`iZ WdZgYZg^_Zc! YZ `Vi]da^Z`Z `Zg` Zc VcYZgZ WZo^ZchlVVgY^\]ZYZc

=WXo :WWbZ[h lWd C[lhekm :WWbZ[h$

=[p_Y^j ef Z[ L[Y^j" c[j Z[ ef^WWbXhk] _d Z[ l[hj[$

>

e# .(

�

ONS DORP

passementen vertelt dat hij al op zijn vijftiende zijn eerste Healey kocht, van de portier van een nachtclub, die hem als betaling had gekregen van een schuldenaar. “Die kostte 2250 gulden, terwijl ik toen 65 gulden per week verdiende. Maar ik móest en zou hem hebben, zo mooi vond ik ’m.” Zelf heeft Van de Kerkhof ook races met zijn Healeys gereden, tot de 24 uur van Le Mans aan toe, waarvan een hele rij bekers getuigt. Wie zich wil verdiepen in de Austin Healey, de Jensen Healey en tal van andere bijzondere bolides en wie erin hebben gereden (zoals Prins Bernhard, en Roger Moore in de serie ‘The Saint’) moet hier absoluut langsgaan. Terug in het dorp vind ik Ewald van den Hout bij Mevrouw Daalder. Ewald (43) is behalve consultant en coach ook voorzitter van de Dorpsraad, die met enige regelmaat vergadert over klemmende dorpskwesties, van wielrenneroverlast en overvliegende vliegtuigen tot het behoud van de middenstand en

Æ?Z ]ZWi ]^Zg kZZa kg^_YZc`Zgh! W^_odcYZgZ dcYZgcZbZgh Zc aZj`Z [ZZhi_Zh# :c ^ZYZgZZc ^h ]ZZa WZigd``ZcÇ

:[ LeehijhWWj$

HOLLANDS Glori

de basisschool. Hij woont met vrouw en drie kinderen in een nieuwbouwwijk bij de molen en voelt zich buitengewoon senang in Vreeland, waar een kleine 1700 mensen wonen. “We komen uit Amsterdam. Hier kunnen de kinderen nog naar hartenlust op straat spelen.”

EEN LEUKE COMMUNITY Volgens Ewald is Vreeland ‘echt een leuke community’. “Je hebt hier heel veel vrijdenkers, bijzondere ondernemers en leuke feestjes. Iedereen is heel betrokken, iedereen wil wat doen, het is een dorp van aanpakkers. Je komt er niet mee weg als je hier geen positie inneemt.” Een jong dorp ook, want er zijn veel gezinnen komen wonen. Die import wordt door de oer-Vreelanders weleens ‘kakkerds’ genoemd. Maar toch leeft iedereen in prima harmonie samen, want iedereen dient hetzelfde belang, zegt Ewald, een levendig dorp waar je je thuis voelt. Het is wel een ‘onpraktisch dorp’, geeft de voorzitter toe, want behalve de Dagwinkel

Aeh[dceb[d :[ Hk_j[h$

van Aloys (‘een begrip, die kunnen we echt niet missen!’) is er geen levensmiddelenzaak meer te vinden in het Vechtdorp. “Ieder gezin heeft twee auto’s”, zegt Ewald. “Een om boodschappen te doen en de kinderen naar het hockey brengen en een om naar je werk in Amsterdam, Hilversum of Utrecht te gaan.” Ook hij roemt de vele dorpsfestiviteiten en haalt ook het ‘beroemde’ sinterklaasfeest aan, waarbij de stoomboot aanlegt bij De Nederlanden. Voor mijn vertrek haal ik nog even een ijsje bij Ko, een ambachtelijke ijssalon van Remco Daalder en Wilco Berends van De Nederlanden. Smikkelend van een hoorntje met basilicumijs en yoghurtlimoen zie ik een vrouw langskomen die vraagt: “Moet ik er ook een nemen?” “Ja, dat moet u zeker”, zeg ik beslist. �

H[bWn[d WWd Z[ h_l_[h$

e# .*

>EH?PEDJ77B

�

IjkZ_e Ij[[d^k_i" ij[[d^k_ifkpp[bi$db

PUZ ZEL & WIN

M7J CE;J K :E;D5 Kja YZ ejooZa ^c# 7gZc\ YVVgcV YZ aZiiZgh j^i YZ \Z`aZjgYZ kV`_Zh dkZg cVVg YZ WVa` dcYZg ]Zi Y^V\gVb# 6ah j YZ aZiiZgh ^c YZ _j^hiZ kda\dgYZ oZi ZZghi YZ ]dg^odciVaZ aZiiZg XdbW^cVi^Zh! YVc YZ kZgi^XVaZ ! aZZhi j ZZc ine^hX] CZYZgaVcYhZ j^iYgj``^c\# EFBEII?D= LEH?=; FKPP;B0 Ab[_d[ fej`[i ^[XX[d ]hej[ eh[d$

'$ EVgicZg kVc 7^Z +$ EVYYZchidZakdgb^\ \ZWdjl ^c :^cY]dkZc

'&$ <gdiZ \VgcVaZc '*$ 7ZhijjgYZg ',$ EVgicZg kVc 9Z Bjcc^` '-$ <ZWgdZYZgh TT! [ZZhiYjd '.$ Kjg^\ '/$ CZYZgaVcYh ZcZg\^ZWZYg^_[ ('$ EVigddc ()$ 8dgehWVa ^c ldgY^c\ (+$ 7V`hZa bZi VbVcYZaZc (-$ LVi_Z (/$ 9VVg `dbi c^`h kVc ^c )&$ HX]ddc )'$ Eajh

HOLLANDS Glori

)($ <ZbZZciZ lVVg *( ]dg^odciVVa idZ WZ]ddgi

)+$ KH ),$ DcYZgodZ`h^chi^ijji ).$ 6VgY`aZjg )/$ >h Zc^\ ^c o^_c hddgi *)$ 8ajW\Zcddi **$ IZg ViiZci^Z kVc *+$ =dbbV\Z *,$ KZg]dd\YZ iddc *-$ ;^cVcX^ aZ idZo^X]i]djYZg *.$ =dd\hiZ CZYZgaVcYhZ idgZc Y^Z \ZdeZcY ^h kddg ejWa^Z`

+&$ @VaZ hiZeeZ +($ A^_c ^c ZZc WaVY

+)$ EaVVih_Z cVW^_ 6gc]Zb ++$ DjYZgZ +,$ Cddi +.$ Higdd` ,&$ :ZgYZg YVc kZglVX]i ,($ EaVik^h ,+$ BVndcV^hZ ,-$ KVc 7Zci]Zb d[ HVciZ\dZYh

,/$ 6gbdZY^\ dcYZg`dbZc -'$ :Zc kVc YZ Za[ hiZYZc -($ KZajlh Ydge -)$ Igde^hX]Z Wddb -*$ EaZ^c ^c BVVhig^X]i -,$ È6 _Z TT É 7jjgbVc Zc 7jjgbVc

--$ ?jjai_Zh YdX]iZg -.$ 9Z \gdZiZc j^i HeVc_Z .&$ @^aa^c\ TT! hZg^Z .'$ 9Zc`hedgi .($ HiVY^dc ^c 6gc]Zb .*$ LZgY idi '%&. WZgZYZc Yddg H^ciZg`aVVh

.,$ :jgdeZhZ ]dd[YhiVY .-$ HX]de ..$ 7gddYcdY^\ egdYjXi ./$ KZgWdYZc WZhig^_Y^c\h" b^YYZa

CWWa aWdi ef [[d YWZ[WkXed lWd ;h\]e[Z Be]_[i j$m$l$ (+&

L;HJ?977B

Komende decembermaand sfeervol overnachten in een superromantisch hotel? Of aanstaand voorjaar dauwtrappen op het landgoed van uw gastheer en -vrouw? Met de cadeaubon van Erfgoed Logies vindt u meer dan 150 luxueuze boetiekhotels, B&B’s en vakantiehuizen in Nederland. Logeren in historisch erfgoed betekent prachtige adressen, die voldoen aan de hoge eisen van comfort en luxe. De logies liggen in natuurgebieden, oude dorpskernen of historische binnensteden. De cadeaubon is bij alle aangesloten Erfgoed Logies te besteden, onder voorbehoud van beschikbaarheid.

'$ Ine^hX] CZYZgaVcYhZ hcVX`h

($ )$ *$ +$ ,$ -$ .$

ÈTT TT TT TTgZcY ]VgYÉ :gj^io^Zc HiZb <V bVVg Yddg @dgidb cd\ bZZg KadZ^WVVg `g^hiVahX]Zgb >c Y^Z \ZbZZciZ a^\i ka^Z\WVh^h Kda`Za

/$ <gdZcZ eaZ` '&$ 9dge W^_ 7gZj\Za ''$ TT i^ZciVa! CZYZgaVcYhZ `aVhh^Z`Zg

'($ TT I]Zd ')$ KZgl^``Za^c\

AWdi cWa[d ef Z[p[ YWZ[WkXed j$m$l$ (+&5 Vul dan de oplossing en uw gegevens in bij mail & win op www.hollandsgloriemagazine.nl. Deze actie loopt tot 22 oktober. Na afloop krijgt de winnaar bericht. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

'+$ CZdc '-$ 9ZZa kVc ]Zi \Zo^X]i (&$ KdX]ide]de^c\ (($ <ZYZZaiZa^_` (*$ HiZYZa^_` kZgkdZgb^YYZa (,$ KVc YZg 7gZ\\Zc d[ 9g^_kZg (.$ K^Zgi Hi# EVig^X`Éh 9Vn )&$ Hdc\h ))$ DegdZe idi aj^hiZgZc )*$ TT ^c YZ Bdg\Zc! GVY^d &% )-$ HjeZg^Zjg )/$ KZg`dcY^\Zc *&$ KZgkdZgYZg *'$ EVhi kddg lVa` d[ Ò \]i *($ BZZg kVc ). kZgi^XVVa *,$ KZgiVa^c\ kVc ]Zi ;g^ZhZ

lddgY _^h`Z[Zi

*/$ Dc\Z`ZcY kdZgij^\ +'$ HX]ZeeZg kVc H_V`^Z! 9VVci_Z Zc YZ <KG

+*$ 9^hcZnaVcY"adXVi^Z +-$ G^_bi c^Zi de dg` dg` dg` +.$ <gddi \aVh +/$ HeVVchZ kaddi ,'$ HZhVbhigVViWZlddchiZg ,)$ 7ZddgYZa^c\ ,*$ He^a ,+$ HiZYZa^_` kZgkdZgb^YYZa ,,$ 9de^c\ ,.$ GV[VZa kVc YZg TT ,/$ 8V[ -&$ DcYZglZge

-*$ DjY hX]jjgb^YYZa -+$ 7V`eaVVih --$ CVegViZg -/$ 6[haj^i^c\ .'$ BZY^hX]Z Y^Zchi .($ 8ajW kVc @aVkZg .)$ 7gV` 8addcZn bZZ Yddg .*$ HiVVi de `dc^c`a^_`Z cjbbZgWdgYZc

.+$ EZghddchWZl^_h

e# .,

�

REINILDIS

Pe p_`d edp[ cWd_[h[d van een buitenlandse studente hoorde ik één van de stellingen van haar proefschrift: “Om je thuis te voelen in Nederland zijn een nauwkeurig horloge, een volle agenda en voortdurend geklaag over het weer nodig.” Waar komen deze gewoonten vandaan? Volgens veel expats is het omdat Nederland klein, plat en overvol is en ook nog eens gedeeltelijk onder zeeniveau ligt. Om hier goed te kunnen leven en functioneren is alles strikt geordend en aangeharkt: dijken, grachten, rechte straten met rijtjeshuizen. Maar volgens hen komt het vooral door het grote belang dat Nederlanders aan gelijkheid hechten – onder meer onder invloed van Calvijn. Wij hebben een gruwelijke hekel aan hiërarchie en voorrang, en daarmee aan een ongelijke behandeling. En dus groeten we iedereen, drinken tegelijk, en ja, daarom feliciteren wij op verjaarsfeestjes niet alleen de jarige, maar ook ouders, kinderen, buren en zo voort. “Jij jarig – dan zijn we allemaal een beetje jarig.” Daarom ook geven wij steevast een staande ovatie, of een uitvoering nu slecht, matig, goed of uitmuntend is. Uiteindelijk zegt de manier waarop mensen met elkaar omgaan veel over hun identiteit. Dé Nederlander bestaat niet, inderdaad. Maar dé Nederlanders wel. En ik ben er een van. �

:Y^i] 7jZcZc

H[_d_bZ_i lWd :_jp^kop[d ^h ]^hidg^XV! ejWa^X^hiZ Zc Zi^fjZiiZYZh`jcY^\Z# OZ ]ZghX]gZZ[ 6bn <gdh`Vbe"iZc =VkZh hiVcYVVgYlZg` È=dZ ]ddgi ]Zi Z^\Zca^_`4É lVVgkVc dcaVc\h YZ )'hiZ Ygj` kZghX]ZZc#

“Nederlanders zijn zó gemakkelijk en informeel in de omgang!” Buitenlanders die ons land bezoeken krijgen dit steevast te horen. En wij Nederlanders denken zelf dat dit zo is. Ik dacht het in ieder geval ook. Maar bij het voorbereiden van een artikel voor expats over Nederlandse omgangsvormen merkte ik weldra dat het niet altijd en overal klopt. Want volgens buitenlanders zijn wij op onverwachte momenten juist heel formeel. Zo vinden zij het raar dat Nederlanders elkaar in wachtruimtes van artsen netjes begroeten. Een Spanjaard: “Maar ik ken die mensen toch helemaal niet?” Nee, inderdaad. Maar als je zonder boe of bah te zeggen in een wachtkamer gaat zitten, komt dit volgens ons op andere aanwezigen arrogant over. Daarom ook noemen wij bij onpersoonlijke telefoontjes – bijvoorbeeld bij het doorverbinden door een telefonist, bij het vragen om informatie – meestal netjes onze naam: “U spreekt met Rembrandt van Rijn. Hoe laat opent de bibliotheek?” Buitenlanders vinden dit een overbodige vormelijkheid: “Die ander hoeft je naam toch niet te weten?” Tja, maar wij vinden het negeren van telefonist, secretaresse of huisgenoot door iets te vragen zonder te zeggen wie je bent, niet aardig. Een Engelsman gaf me een ander voorbeeld: bij een belangrijke zakenlunch nam hij een slok wijn zodra de ober hem had ingeschonken. “Maar toen merkte ik dat dit helemaal verkeerd was. Nederlanders heffen altijd eerst het glas en drinken dan samen. Niet eerder! Ik voelde me ellendig.” Er zijn allerlei andere vormelijkheden, zoals het belang van de agenda, van op tijd komen, van het (in pre-coronatijd) handenschudden. Bij een promotie

www.coda-apeldoorn.nl

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.