Italië Magazine 3 2020

DH$ ) (&(&

>7HJIJE9>J LEEH B7 :EB9; L?J7

AP ,"//

8 719327 079003

00320

Viva l’Italia

LEEHMEEH: ;L;D LEEHIJ;BB;D

Viva l’Italia!

Annemique was eindredacteur van Italië Magazine en maakt nu als freelancer geregeld reportages voor het magazine. “Tijdens mijn trip naar Valle d’Aosta had ik een toevallige ontmoeting met een Nederlandse vrouw. Op het drukke pleintje bij de kathedraal vertelde ze dat ze net in Aosta was aangekomen en de volgende dag zou vertrekken voor een solowandeltocht door de bergen. Dat is het mooie van Italië: je kunt je er laven aan het dolce vita met Vespa’s, cappuccino’s en aperitivi, maar stilte, rust en natuur zijn nooit ver weg.”

9>?7H7 :H7=ED;

“Salve! Ik ben Chiara, 38 jaar oud en ik kom uit Rome. Sinds zeven jaar woon ik samen met mijn kinderen in Nederland.

We hebben het hier erg naar onze zin, maar de band met ons vaderland is nog sterk.

Mijn passie is koken. Mijn familie komt oorspronkelijk uit Puglia en ik kan lekkere pizza en focaccia barese bakken! Als salesmanager van Italië Magazine heb ik de kans om nog meer contact te houden met Italië en te helpen met de promotie van al het moois van mijn land.”

J?7H7 H?L7DE

Tiara loopt stage op de redactie van Italië Magazine en zoals haar naam al verraadt heeft ze Italiaans bloed. “Mijn liefde voor Italië heb ik te danken aan mijn ouders, die mij jaar in jaar uit nieuwe plekjes lieten zien van dit prachtige land. Mijn familie van vaders kant woont in een klein stadje aan de kust van Ligurië, waardoor ik altijd wel een ‘excuus’ heb om naar Italië te reizen. Het liefst blijf ik daar voor eeuwig! Nu ik ben afgestudeerd als ‘Italianist’ zou dat wel eens meer dan alleen een verlangen kunnen worden…”

©BETTINA TRAAS

7DD;C?GK; :; AHEED

Op het moment dat ik dit voorwoord schrijf gaat ons geliefde Italië gebukt onder de coronacrisis en is de lockdown nog in volle kracht. Gelukkig vlakken de curves wel af sinds een aantal dagen, maar het einde is natuurlijk nog niet in zicht. En niemand die weet wanneer het gewone leven weer enigszins hervat kan worden. Bij deze willen wij van harte ons medeleven betuigen aan alle inwoners van Italië die getroffen zijn door deze crisis en wij wensen iedereen veel sterkte. Wij hopen en vertrouwen erop dat de veerkracht die de Italianen al zo vaak door moeilijke tijden heeft geholpen, het land er nu uiteindelijk ook weer bovenop zal helpen.

In dit nummer verwijzen alleen de columns van Rosita Steenbeek en van Ewout Kieckens naar de coronacrisis. Zoals gewoonlijk geven we veel ideeën, tips en adressen voor een vakantie in Italië, want als het weer mogelijk is, zal iedereen vermoedelijk met meer zin dan ooit afreizen naar het zuiden. En we willen iedereen ook oproepen dat vooral te doen, want Italiaanse hotels, restaurants, agriturismi en vele andere bedrijfstakken krijgen harde klappen te verwerken en verdienen onze steun. Dus hopelijk bieden we inspiratie voor een mooi bezoek aan Italië in betere tijden. De reportages in dit nummer zijn overigens allemaal gemaakt voordat het virus toesloeg.

Annemique de Kroon ging kijken in de kleinste en dunbevolktste regio, Valle d’Aosta. Ze ontdekte hier la dolce vita tussen de bergtoppen. De streek is een mix van sensuele Zuid-Europese flair, robuust bergleven en alpiene elegantie, observeert zij.

In deze editie vind je ook deel twee van de 150 restauranttips van vrienden, kennissen en medewerkers. Wederom verspreid van noord tot zuid raden zij de leukste, beste, mooist gelegen restaurants aan.

Ga op zoveel mogelijk van deze plekken eten als het weer kan!

In de Romeinse wijk Trastevere blijkt een bijzondere botanische tuin verstopt, met 3000 verschillende plantensoorten, een groot bamboebos en fraaie uitzichten op de Eeuwige Stad. Jesper Storgaard Jensen laat ons meegenieten. Hij bracht ook een bezoek aan een van ’s werelds beroemdste cafés: Florian aan het San Marcoplein in Venetië, dat kan bogen op een zeer rijke historie. En Fabian Takx bezingt in een uitgebreid artikel de lof van Le Marche, de veelzijdige regio aan de Adriatische kust. Tot slot: recepten komen deze keer van de Pasta Grannies, de Italiaanse oma’s die via sociale media hun heerlijke pastarecepten delen in erg leuke filmpjes.

Paul van Eijndhoven, hoofdredacteur p.vaneijndhoven@creditsmedia.nl

?J7B?Ý D8>8Q@E<

3

.+

+,

). ?D>EK: (&(& DKCC;H )

Reizen - =H7DJKH?II?CE Hotels met vista mare, reisgidsen en -benodigdheden, wellnesstips en nog veel meer. ', PEC;H ?D :; L7BB; :Ê7EIJ7 Het is er rustig, authentiek en gezond en je kunt er heerlijk eten: de geneugten van de Aostavallei.

*, H;9;FJ;D L7D ÉB7 DEDD7Ê ‘Pasta Grannies’ klinkt bijna oneerbiedig, maar Vicky Bennison eert in haar receptenboek juist de culinaire kunsten van de Italiaanse oma’s.

). :; 8EJ7D?I9>; JK?D L7D HEC; Midden in Trastevere wandel je in alle rust tussen de palmen en exoten, om te stuiten op een prachtig panorama over de Eeuwige Stad.

+, 97<<Þ <BEH?7D Van Stendhal tot Andy Warhol, iedereen ging naar Florian. Een geschiedenis van een van de oudste en beroemdste cafés ter wereld.

-* :; C7H9>; ?D '( 7C879>J;D Een afwisselende rondreis langs steden en dorpjes, 12 ambachten en 13 geluksmomenten.

.+ C7D=?7H; Comfort food (en drank) en keukenaccessoires uit Italië.

Culinair (- :; 8;IJ; ;;J7:H;I@;I L7D ?J7B?Ý Welke restaurants zijn de favorieten van onze

4

vrienden, kennissen en andere kenners van de Italiaanse keuken?

Deel 2 van een gastronomische rondreis.

?J7B?Ý D8>8Q@E<

./ ?J7B?Ý C7=7P?D; H;IJ7KH7DJ L7D >;J @77H Ook in 2020 houden we onze restaurantwedstrijd.

De inschrijving is geopend.

*, -

(+* EDP; ?FI ?DI?:;HJ

',

'+& H7DJI

H;IJ7K ?D ?J7B?Ý

Cultuur & design

:;;B (

+* DKELE Fleurig design en heerlijke geuren uit Italië. ,* 7HJ; ; 9KBJKH7 Kunst, muziek en evenementen in Italië en Nederland. ,, 9?H9KI <;BB?D? Dit jaar is het 100 jaar geleden dat de meest fantasievolle Italiaanse filmregisseur werd geboren.

Ronald Kuipers over een wonderlijk oeuvre. /& B?8H? ; CKI?97 Nieuwe boeken en muziek uit Italië.

Columns (, HEI?J7 IJ;;D8;;A Wandelen door een stil en bijna verlaten Rome. )- H?A H;DI;D Een wijnmaker vertelt over zoete herinneringen en de nieuwste technieken.

,) ;MEKJ A?;9A;DI Hoe de Italianen (toch) gedisciplineerd kunnen zijn. /) B7KH7 Laura de Rooy-Dekker van ItaliaCasa over Italiaans onroerend goed. /* @KH?:?I9> Advocaat Joost van der Heijden over de juridische aspecten van onroerend goed in Italië.

En verder... .. B7 B?D=K7 ?J7B?7D7 Een taalles voor de (gedwongen) thuisblijvers. /+ >K?P;D J; AEEF J; >KKH Actueel aanbod van onroerend goed in Italië. /. LEB=;D: DKCC;H 9EBE<ED

?J7B?Ý D8>8Q@E<

5

specialist in premium espresso koffie

WWW.KOFFIECENTRALE.NL @koffiecentrale

=H7DJKH?II?CE D?;KMI H;?IJ?FI volg het laatste nieuws op de betreffende websites voor nadere informatie

© E N R I C A PA L L AV E R

Actief verblijf

Op vijf kilometer ten noorden van het Gardameer, tussen bergen en wijngaarden, ligt Vivere Suites & Rooms. Het is de perfecte uitvalsbasis voor de actieve buitenmens. Kitesurfen, paragliden, windsurfen, bergbeklimmen of mountainbiken, alles is binnen handbereik. In het hotel bevinden zich vier suites met volledig uitgeruste kitchenettes en twee junior suites,

ieder met privétuin en privétoegang tot het zwembad.

De honing, jam, olijfolie en Merlot DOC komen allemaal van het land van de eigenaar. Natuurlijk heerlijk genieten!

VIVERE SUITES & ROOMS, VIA EPIFANIO GOBBI 30, ARCO, +39 0464 514786, WWW.AGRIVIVERE.COM, VANAF € 290 PER KAMER PER NACHT.

>

K<BJK J8D<EJK<CC@E> M<E8E:< =FII<I

?J7B?Ý D8>8Q@E<

7

Vakanties op maat naar het authentieke Italië

8-daagse fly-drive Kleurrijk Sardinië Hoogtepunten van Noord-Sardinië: heerlijke stranden, het authentieke Bosa en levendig Alghero.

Verblijf in kleinschalige agriturismo en sfeerhotels.

Vanaf € 669 p.p.

Fly-drive Uniek Lazio (8, 11 of 15 dagen) Roadtrip door het hart van Italië, ontdek de Castelli Romani, schilderachtig Sperlonga en bezoek wereldstad Rome.

Vanaf € 599 p.p.

8-daagse fly-drive Het Onontdekte West-Sicilië Ontdek natuurpark Lo Zingaro, Segesta, Marsala, Palermo.

Authentieke accommodaties.

Vanaf € 679 p.p.

Uw vakantie nu klimaatneutraal!

Al onze reizen zijn inclusief CO2-compensatie.

Bekijk ons volledige aanbod met fly-drives, autorondreizen, boetiekhotels, agriturismo’s en nog veel meer op www.fundadore.nl

Telefoon 020 6245558

Aangesloten bij

=H7DJKH?II?CE

JHKBB? ;D B7C?7 Een kleine 17de-eeuwse masseria, gelegen in de Itria-vallei, is zorgvuldig omgetoverd tot de bed & breakfast Trulli Valle d’Itria door de familie Bonasia. De vallei staat bekend om de karakteristieke trulli, witte huisjes met een kegelvormig dak. Sinds 1996 zijn alle trulli in Alberobello toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van Unesco, daarom is het extra bijzonder dat de b&b bestaat uit twee trulli en een lamia, een typisch gewelfd gebouw.

Eigenaren Pino en Angela Bonasia en hun kinderen organiseren graag verschillende tours door de omliggende dorpjes of geven een kookles.

Het wordt een uniek verblijf!

TRULLI VALLE D’ITRIA, STRADA SECONDA MONACHE 18, MARTINA FRANCA, +39 335 629 0859, WWW.TRULLIVALLEDITRIA. IT, VANAF € 55 PER PERSOON PER NACHT.

IEED 8E7H:?D=5 Vliegen vanuit Nederland naar Umbrië was nooit echt handig.

Na jarenlang strijden voor een rechtstreekse vlucht naar het vliegveld van Perugia, lijkt de missie dan eindelijk geslaagd.

Vanaf 1 april zou Transavia vanaf Rotterdam The Hague Airport naar Aeroporto dell’Umbria – Perugia vliegen.

Twee keer per week, elke woensdag en zaterdag. Vooralsnog zou er alleen gevlogen worden tot 1 november. Hopelijk gaat deze vlucht van start.

TRANSAVIA, ROTTERDAM THE HAGUE AIRPORT, AEROPORTO DELL’UMBRIA – PERUGIA, VANAF APRIL 2020 TOT 1 NOVEMBER 2020, WWW.TRANSAVIA.COM.

Zet ’m op De Samoa-collectie van Emilio Pucci staat bekend om de vrolijke bloemenprint met blauw-roze accenten. Deze zonneklep met elastische achterband fleurt elke outfit op.

Laat de zon maar schijnen!

EMILIO PUCCI, SAMOA PRINT LOGO VISOR, WWW.EMILIOPUCCI.COM, € 220.

?J7B?Ý D8>8Q@E<

>

9

EDJIF7DD;D ?D :; 7BF;D In het dorp Corteno Golgi in de Val Camonica van de Italiaanse Alpen ligt het geprezen hotel Albergo Miramonti. De plaats staat bekend om het mooie landschap met gletsjers en meren en een breed scala aan activiteiten, zoals wandelen, zwemmen of vliegvissen.

De kernwoorden van Albergo Miramonti zijn ‘luxe’, ‘mini-

malistisch’ en ‘comfortabel’.

Het shabby chic interieur, adembenemend uitzicht en verschillende wellnesspakketten moeten dit waarmaken.

Een ding is zeker: het wordt een ontspannen verblijf.

ALBERGO MIRAMONTI, VIA LIBERTÀ 11, CORTENO GOLGI, +39 0364 187 3043, WWW.MIRAMONTICORTENO.COM, VANAF € 50 PER KAMER PER NACHT.

Al wandelend door Zuid-Tirol De nieuwe app Südtirol Trekking Guide neemt je mee naar de mooiste wandel- en

:; CEE?IJ; C;H;D Italië op een andere manier leren kennen? De reisgids ‘Italian Lakes’ van Insight Guides noemt de beste plaatsen rond de mooiste meren van het land. De prachtige oevers van Lago Maggiore, de olijfgaarden van het Gardameer, de rivier Adige die door Verona stroomt en het Ortameer zijn slechts enkele must-sees die worden genoemd.

De e-bookversie en gratis app zijn bij het boek te downloaden, waardoor je de gids altijd bij de hand hebt.

ITALIAN LAKES, INSIGHT GUIDES, ISBN 9781789193794, BESCHIKBAAR VANAF 1 MEI, € 18,99.

10

?J7B?Ý D8>8Q@E<

trektochten van Zuid-Tirol.

Van een spannende gezinswandeling tot een veeleisende bergtocht voor de getrainde wandelaar, met zo’n 600 verschillende routes is er voor ieder wat wils.

Door de gedetailleerde weersvoorspelling die in de app is te vinden, weet je altijd wat je te wachten staat. Veiligheid voorop!

SÜDTIROL TREKKING GUIDE, SÜDTIROL, APP STORE & GOOGLE PLAY, GRATIS.

=H7DJKH?II?CE

Zeezicht

De huisjes in Positano liggen als een kleurrijk palet tegen de rotsen. In het terracottakleurige gebouw bevindt zich het Miramare Boutique Hotel, met prachtig uitzicht op de Golf van Salerno. Elke kamer heeft een terras of balkon met zicht op zee, een perfecte plek om ’s ochtends te genieten van het ontbijt of ’s avonds van een aperitief.

Zowel de hoofdstraat met boetiekjes en restaurants als het strand bevinden zich op loopafstand van het hotel.

MIRAMARE POSITANO, VIA TRARA GENOINO 27, POSITANO, +39 089 875002, MIRAMAREPOSITANO.IT, VANAF € 200 PER KAMER PER NACHT.

FECF;á ?D ;;D :7= Voor wie alles uit een bezoek aan Pompeï wil halen, is de Pompeii Tour van Walks of Italy zeker een aanrader.

Deze dagvullende tour begint in Rome, waar je wordt opgehaald met een comforta-

;B;=7DJ EF H;?I Het merk Piquadro is gespecialiseerd in innovatieve werk- en reistassen die worden gekenmerkt door Italiaanse elegantie. Deze laptoptas is gemaakt van volnerf kalfsleer en heeft verschillende vakken voor een notebook, tablet en pennen. Door de extra geleverde band is het zowel een hand- als schoudertas.

PIQUADRO, LAPTOPTAS AKRON, WWW.PIQUADRO.COM, € 220.

bele bus voor maximaal achttien personen en meteen doorrijdt naar Pompeï. Alle bezienswaardigheden van de stad komen aan bod, waaronder het amfitheater dat door de meeste gidsen niet wordt aangedaan. Een extra toevoeging aan deze tour is de panoramische rit langs de Amalfikust naar Positano.

Neem hier een duik in de zee of eet een hapje in een van de romantisch smalle straatjes voordat de bus weer vertrekt richting Rome.

WALKS OF ITALY, POMPEII TOUR FROM ROME WITH AMALFI COAST DRIVE, € 189, WWW.WALKSOFITALY.COM.

?J7B?Ý D8>8Q@E<

>

11

ADVERTORIAL

Glamping en Agriturismo Diacceroni

Agriturismo Diacceroni bestaat uit vier verschillende gebouwen: Diacceroni, Pelagaccio, Panieracci en Pompilia. Daar word je gastvrij ontvangen in appartementen en kamers in het hart van het wonderschone Toscaanse platteland tussen Volterra en Peccioli (in de provincie Pisa).

Diacceroni heeft ook een bed & breakfast, met kamers met een eigen badkamer, een gedeelde keuken en een weids uitzicht vanaf het panoramaterras.

Op de heuvel daartegenover, op slechts een steenworp afstand, bevindt zich Glamping Diacceroni. Dat is de gulden middenweg voor avontuurlijke families die wel van kamperen houden, maar niet willen afzien van het comfort van een appartement, inclusief airconditioning.

De gasten van de Glamping kunnen gebruikmaken van alle diensten van Diacceroni, waar ze bovendien vlakbij zitten. Zo kan het ontbijtbuffet (tegen betaling) worden genuttigd in het restaurant. Er is gratis WiFi voor alle gasten, ook in de tenten. Ook het zwembad van

Diacceroni, dat je kunt zien vanuit de tenten, kan door iedereen worden gebruikt. Verder is het mogelijk pastaâ&#x20AC;&#x2122;s van restaurant La Cantina te consumeren en gratis deel te nemen aan drie diners bij wekelijkse evenementen: op zaterdag een welkomstparty, op dinsdag een pizzaparty en op donderdag een pastaparty. En niet in de laatste plaats is er een manege waar groot en klein de unieke ervaring van het paardrijden kan opdoen, met paardrijlessen, mogelijkheden om pony te rijden en verschillende soorten tochten te paard. Ook kunnen we verschillende soorten kookcursussen organiseren met onze chefs of wijntoers door de belangrijkste wijngebieden van Toscane, ďŹ etstochten of truffelzoektochten. Voor de kleinsten is het vermaak ook verzekerd met creatieve kookcursussen voor kleine chefs, hardloopwedstrijden en andere activiteiten die zich merendeels in de periode tussen mei en september afspelen. De beste manier om deze fantastische plek te ontdekken is te komen en hem te beleven!

Agriturismo Diacceroni 56048 Villamagna di Volterra Tel. +39 0588 33244 Cell. +39 347 3556029 www.diacceroni.com info@agriturismodiacceroni.com

=H7DJKH?II?CE

IJH77J L7D :; EEHJ@;I Voor wie een trip naar Bari in het verschiet heeft en van lekker eten houdt, is een bezoek aan de Via delle Orecchiette zeker een aanrader. In Bari Vecchia, het historische gedeelte van de stad, ligt de ‘Straat van de Oortjes’. ’s Ochtends vroeg zitten de vrouwen hier voor hun huizen en maken ze in hoog tempo de lekkerste orecchiette, een pastasoort die typisch is voor Bari. Ondertussen nemen ze de laatste roddels door. Later

op de dag ligt de pasta in grote bakken langs de huizen te drogen, wat een uniek straatbeeld oplevert.

De maaksters komen graag naar buiten om een praatje te maken wanneer bezoekers de pasta’s staan te bewonderen.

Via delle Orecchiette is te vinden door, komend vanaf het Castello Normanno-Svevo, onder de boogjes Arco Alto en Arco Basso door te lopen.

VIA DELLE ORECCHIETTE, ARCO BASSO 1/25, 70122 BARI.

AEA;D C;J C7HE;IA7 Designer Maroeska Metz is altijd op zoek naar nieuwe uitdagingen. Ze legde zich toe op de kook- en bakkunst en werd bekend bij het grote publiek door haar deelname aan ‘Heel Holland Bakt’ in 2018. Eten is voor Maroeska een totaalproduct van bereiding, smaken, geuren en beleving, maar de essentie blijft genieten. Tijdens de reis gaat de ontwerpster/kok

samen met de deelnemers los met plaatselijke producten, zoals truffel, saffraan, funghi, kastanjes en kikkererwten om de lekkerste gerechten te maken. Uiteraard gaat dit alles onder begeleiding van lokale wijnen en biertjes.

KOKEN MET MAROESKA, 7 T/M 14 OKTOBER 2020, € 1.395 PER PERSOON, CA’PALAZZO, FRAZIONE FENIGLI 53, 61045 PERGOLA, WWW.CAPALAZZO.COM

Milaan als podium Piano City Milano is het eerste populaire festival in Milaan, gestart in 2011 en gegroeid met de jaren. Elk jaar nemen de piano’s drie dagen de stad over. Ze vallen huizen, binnenplaatsen, pleinen, parken, musea, terrassen en scholen binnen en toveren Milaan om tot een groot openluchtconcert.

Elke editie wordt er weer gezorgd voor een nieuwe, ongewone plaats om een piano neer te zetten. Zo werd er al eens gespeeld op daken, trams, fietspaden en boten. Welke speciale plek wordt er dit jaar uitgekozen?

PIANO CITY MILANO, MILAAN, 22 T/M 24 MEI 2020, WWW.PIANOCITYMILANO.IT.

?J7B?Ý D8>8Q@E<

>

13

C;J :; 8?9?9B;JJ7 :EEH F7HC7 Dit jaar is Parma de culturele hoofdstad van Italië. En deze stad ontdek je natuurlijk het best met… de fiets! Van tot juni 2020 worden er diverse fietstochten georganiseerd om Parma beter te leren kennen. Er zijn dertien culturele routes uitgezet die niet alleen de mooiste plekjes van de stad laten zien, maar je ook naar de omliggende plaatsen als Piacenza en Reggio Emilia brengen. Volgens de organisatie is fietsen de beste manier om de steden te ontdekken, omdat je rustig pedaal na pedaal nieuwe indrukken opdoet.

PARMA CAPITALE DELLA CULTURA 2020, PEDALART, VAN 8 MAART 2020 T/M 7 JUNI 2020, WWW.PARMA2020.IT.

HEC7DJ?I9> <BEH;D9; Pal naast Palazzo Pandolfini en een paar minuten vanaf Piazza San Marco en Galleria dell’Accademia ligt Antica Dimora Firenze, een boetiekbed & breakfast. Midden in de rustige omgeving van de stad en met de belangrijkste bezienswaardigheden op loopafstand, is de b&b een prima keuze voor een citytrip naar de Toscaanse hoofdstad.

De pastelkleurige slaapkamers

14

?J7B?Ý D8>8Q@E<

zijn versierd met originele tegelvloeren, hemelbedden gemaakt door Florentijnse ambachtslieden, linnen uit Toscane en antiek meubilair. Met uitzicht over de daken van Florence is dit romantiek ten top.

ANTICA DIMORA FIRENZE, VIA SAN GALLO 72, FLORENCE, +39 055 4627296, ANTICHEDIMOREFIORENTINE.IT, VANAF € 90 PER KAMER PER NACHT.

Rennen in stijl

Het Italiaanse Trussardi begon in 1911 als fabrikant van leren handschoenen, maar breidde zijn lijn door de jaren heen verder uit. Deze stoere sneakers met speels gekleurde zool passen onder elke sportieve outfit. Begin het voorjaar goed!

TRUSSARDI, RUNNING SNEAKERS, WWW.TRUSSARDI.COM, € 119.

=H7DJKH?II?CE

Slow verblijf Voor wie houdt van goed eten en drinken is een verblijf in hotel Albergo dell’Agenzia in Bra zeker een aanrader. Het behoorde ooit toe aan koning Karel Albert van het Huis Savoye, die hier begon met experimenteren met voedsel. Jaren later ontstaat de slow food-beweging, waar lokaal, eerlijk en vers voedsel op de eerste plaats komt. Het hotel is gehuisvest in hetzelfde pand als de Universiteit voor Gastronomische Wetenschappen en de Banca del Vino, een kelder gevuld met meer dan 100.000 flessen van ’s werelds beste wijnen.

ALBERGO DELL’AGENZIA,

VIA FOSSANO 21, POLLENZO – BRA, WWW.ALBERGOAGENZIA.COM, VANAF € 100 PER KAMER PER NACHT.

J>K?I ?D C7HP7C;C? Het vissersplaatsje Marzamemi is een ideale uitvalsbasis voor een vakantie in het zuiden van Sicilië. Aan het dorpsplein Piazza Regina Margherita ligt de gelijknamige bed & breakfast van het stel Edoardo en Giada. Samen hebben ze het voormalig postkantoor van Marzamemi omgetoverd tot een uitnodigende verblijfplaats met vijf kamers. ’s Ochtends wacht er op het dakterras een lekker ontbijt, met uitzicht op het plein en de zee.

B&B REGINA MARGHERITA, VIA REGINA ELENA 1, MARZAMEMI, +39 342 3532283, WWW.REGINAMARGHERITABEB.IT, VANAF € 80 PER NACHT.

8;J;H MEH:J >;J D?;J Het beste van Italië, allemaal gevangen in een reisgids. Lonely Planet verzamelde hoogtepunten,

routes, insidertips en essentiële informatie om een vakantie naar Italië compleet te maken. Twaalf steden worden genoemd in de gids, waaronder Rome, Venetië, Florence en Cinque Terre. De uitvouwbare plattegronden en aanvullende app met routekaartjes en tips van kenners, maken de gids compleet.

LONELY PLANET, BEST OF ITALY, LONELY PLANET GLOBAL LIMITED, ISBN 9781787015395, BESCHIKBAAR VANAF 15 MEI, € 19,99.

?J7B?Ý D8>8Q@E<

15

Zomer in de Aostavallei Valle dâ&#x20AC;&#x2122;Aosta is de kleinste, koudste, natste, dunbevolktste regio van het land. ItaliĂŤ Magazine laat zien dat je er juist daarom heerlijk vakantie kunt vieren.

T E K S T & F OTO GRA F IE A N N E M I Q UE DE K R O O N

Openingspagina’s, links, met de klok mee: deur in La Thuile; pizzabakker Antonio van restaurant Chauveur in hotel Montana Lodge; La Thuile; terras van Lo Riondet.

Rechts: chalet tussen La Thuile en Thovex.

Hierboven: La Thuile.

Rechterpagina, met de klok mee: thermen van Pré-Saint-Didier; ‘cappella antica’ bij Avise; Forte di Bard aan de Dora Baltea-rivier; Ariane van Castello di Avise.

18

?J7B?Ý D8>8Q@E<

V

roeg in de ochtend kun je in La Thuile bijna een speld horen vallen.

Het enige geluid dat je hoort tijdens een ochtendwandeling langs chalets, velden en bergen, is een zacht geruis.

Wandelaars zouden zich kunnen vergissen in de bron van dit suizen. Zijn het auto’s die over een snelweg zoeven? Is er onverwacht regen in aantocht? Nee, het geruis duidt niet op een snelweg of slecht weer, maar is af komstig van een bruisende bergrivier.

Alpiene elegantie Tussen wilde bloemen als gentiaan, campanula, margriet en duizendblad zie ik een ree dartelen. In het Italiaans wordt het hoefdier capriolo genoemd. Hoe toepasselijk. Ik ben in Valle d’Aosta, de kleinste, koudste, natste, dunbevolktste

regio (127.000 inwoners) van Italië. Dat lijken misschien diskwalificaties, maar dat zijn het niet als je bedenkt dat deze omstandigheden de voorwaarden scheppen voor rust, koelte, uitgestrekte bloemenweides en groene bossen.

De streek is een mix van sensueel Zuid-Europees leven, robuust bergleven en alpiene elegantie, la dolce vita tussen de bergtoppen.

Valle d’Aosta wordt doorkruist door de Dora Baltea, een rivier die aan de voet van de Mont Blanc – Monte Bianco in het Italiaans – ontstaat en 160 kilometer verderop uitmondt in de Po. Dorpjes in deze verheven regio van Italië worden gekleurd door rozen en geraniums. Rode hebben de voorkeur, maar toen vorig jaar de Giro d’Italia langskwam is er ook veel roze geplant, de kleur van de wielerronde. Huizen zijn veelal afgewerkt met hout en hebben daken van platte schijven leisteen die lose of lauzes worden genoemd.

Die gaan eeuwenlang mee: er zijn > daken uit de 15de eeuw bewaard

Hieronder: lekkerrnijen van Chocolat Collomb in La Thuile; oude brug met huis in de rotsen, Pré-SaintDidier; chocolatier Stefano Collomb; Lo Riondet.

Rechts: Meer van Arpy.

20

?J7B?Ý D8>8Q@E<

gebleven en er is zelfs een association valdôtaine lauzeurs om dit erfgoed te beschermen.

Op mijn eerste dag in de vallei stap ik op de fiets om onder leiding van sportievelingen Stefano en Fabrizio een stukje van een etappe van de Giro d’Italia te rijden.

Het grote verschil met de Giro: wij zitten niet op een racefiets, maar op een e-bike.

De eindbestemming is wonderschoon: Lago d’Arpy, een bergmeer op 2066 meter hoogte waarin de omringende besneeuwde pieken worden weerspiegeld.

Uit de rugzak van Fabrizio komt een fles wijn tevoorschijn en een pak knapperige, flinterdunne, lichtzoete biscuitjes. Terug gaat het bergafwaarts; de wind fluit in mijn oren onder de helm.

Na de fietstocht lunchen we op het terras van Lo Riondet, een familiebedrijf dat sinds 1978 bestaat. De vader, zoon en dochter des huizes jagen; hun buit vind je terug op je bord. Op de houten terrastafel wordt het menu montagnard voor ons uitgestald: Valdostaanse polenta (steengemalen volkoren maïsgriesmeel met gegratineerde kaas) en een proeverij van vleesgerechten met geglaceerde appeltjes, ratatouille en paddenstoelen.

Het dessert bestaat uit drie soorten taart

– appel, chocola en bosbessen – met slagroom en een stroperige saus van grappa en vijgen. Het moge duidelijk zijn: aan liflafjes doen ze hier niet, dit is robuust bergvoedsel.

Witte badjassen Pré-Saint-Didier in Valle d’Aosta staat bekend om zijn thermale baden met warm, mineraalrijk water. Ooit kwamen de Romeinen hierlangs op weg naar Gallië, eeuwen later gevolgd door oeradellijke Savoyes die er graag badderden. Er staat een elegant fin-de-sièclegebouw dat vroeger een casino was – een initiatief van de heren die van hun echtgenote mee moesten om te kuren.

Nu wordt er niet meer gegokt maar gemasseerd. Vanaf de ligbedden op het gazon en vanuit de buitenbaden kijk je uit op de groen-met-witte bergen.

Op een deur die toegang geeft tot een van de binnenbaden maant een bordje tot stilte, maar zodra ik mijn hoofd om de deur steek, schreeuwt een vrouwenstem: “Calda!” Een enorme dame die spartelt in het kniediepe bad waarschuwt me behulpzaam voor het inderdaad warme water. Daarna, bij de warme en koude

PEC;H ?D :; 7EIJ7L7BB;?

loopbaden, raken alle badgasten – heel Italiaans – met elkaar in gesprek. Tijdens het uur van de aperitivo is het in de spa heerlijk rustig. Dan staan bijna alle gasten, gehuld in de witte badjassen van de spa, braaf in de rij voor het buffetje.

Die avond eet ik in restaurant Chaveur van hotel Montana Lodge in La Thuile.

Het restaurantje wordt gerund door Ariane van begin twintig en haar opa.

Tijdens een lunch serveert ze verse kaas van de lokale coöperatie, een eenvoudige salade van gesnipperde courgette, bleekselderij, gemarineerde champignons en zwarte kikkererwtjes (ceci neri) met olijfolie, citroensap en peper, en zuppa >

HET MOGE DUIDELIJK ZIJN: AAN LIFLAFJES DOEN ZE HIER NIET, DIT IS ROBUUST BERGVOEDSEL Gastheer en general manager Massimo Chiappo blijkt een onderhoudend causeur die net zo makkelijk zijn favoriete scène uit Asterix navertelt als uitlegt hoe marmelade en Nutella aan hun naam zijn gekomen (respectievelijk Queen Mary die van de dokter sinaasappelen moest eten omdat ze ‘malade’ was en een Ferrero-telg die dol was op ‘nuts’ en jazz van Ella Fitzgerald). Maître d’ Manfredo zorgt de hele avond dat het ons aan niets ontbreekt. Sterker nog: bij de koffie na het dessert laat hij nog extra macarons en roomsoesjes aanrukken.

Boerensoep De Aostavallei ligt op de grens met Frankrijk en Zwitserland, als een overgangsgebied tussen Europa en de Méditerranée. Deze strategische positie werd vroeger verdedigd door het Huis Savoye dat controle wilde hebben over de bergpassen. In de woorden van een plaatselijke gids: “Zij waren de portiers van de Alpen.”

In totaal telt de streek zo’n 120 verdedigingswerken, in de vorm van kastelen, burchten, torens en forten. Een van die bouwwerken is het 16de-eeuwse Castello di Avise waar je kunt slapen in een suite (meestal bezet door pasgehuwden die er hun bruiloftsfeest hebben gevierd) en eten en drinken. Het uithangbord voor de poort van de Signori di Avise nodigt uit voor een apéro en apericena en stelt: “Chi beve solo acqua ha un segreto da nascondere” – wie alleen water drinkt, heeft iets te verbergen.

?J7B?Ý D8>8Q@E<

21

valpellinentze of soupe à la vâpeuleunèntse: stevige boerensoep gemaakt van kool, brood, boter met Fontinakaas. Die kaas is de populairste kaas van de streek: vol en romig, gemaakt van de melk van roodbonte koeien.

Na de maaltijd pakt Arianes grootvader een soort platte theepot met vijf tuitjes uit de vensterbank. Het is een coppa dell’amicizia, vertelt hij, een typisch Valdostaanse kom van esdoorn- of walnotenhout waaruit je samen met je vrienden caffè alla Valdostana drinkt: koffie met grappa, suiker, zest en een paar druppels van een citroen of sinaasappel en eventueel wat specerijen zoals kaneel en kruidnagel. Niet te verwarren met een grolla, een houten beker waarin ook wijn wordt geschonken. Houtbewerking is een traditioneel ambacht in Valle d’Aosta,

Skyway Monte Bianco zie je een wit kerkje op een bergflank: Santuario di Notre-Dame de Guérison. Mensen die zijn genezen of wier gebeden zijn verhoord, bezoeken dit kerkje en laten als dank briefjes en geschenken achter.

Skyway-passagiers wordt aangeraden om op tussenstation Pavillon – op 2173 meter hoogte – even rustig rond te lopen en aan de hoogte te wennen alvorens het tweede traject naar Punta Helbronner op 3466 meter te aanvaarden. Bij Pavillon bevindt zich een botanische tuin met alpenbloemen inclusief edelweiss en in Hangar 2173 is een kleine tentoonstelling over de geschiedenis en totstandkoming van de Skyway. Een gids: “Ook de Italianen zelf zijn verbaasd dat het is gelukt om dit enorme project in slechts vier jaar tot stand te brengen.”

MET VRIENDEN DRINK JE NA HET ETEN ‘CAFFÈ ALLA VALDOSTANA’ UIT DE ‘COPPA DELL’AMICIZIA’ niet alleen in de vorm van coppa’s en grolla’s. Ook chalets, balkons en tuinen zijn versierd met houten hanen, fantasiefiguren en landbouwgereedschap uit vroeger tijden.

Berg van de buren

Met de klok mee: straatje aan de voet van Forte di Bard; ‘aperitivo’ van Manfredo, de attente maître d’ van Montana Lodge; ambachtelijk houtsnijwerk in La Thuile; reusachtige papaver in La Thuile.

22

?J7B?Ý D8>8Q@E<

Courmayeur, aan de voet van de zuidkant van de Mont Blanc, werd aan het einde van de 18de eeuw bekend als de ‘Italiaanse hoofdstad van het bergbeklimmen’. Het mondaine stadje heeft twee patroonheiligen: Pantaleone – die eind juli met een groot feest wordt geëerd – en Valentino. Valentijnsdag heeft hier een speciale betekenis: vanaf 14 februari komt de zon voor het eerst sinds 20 oktober weer boven Mont Crammont uit en begint de zon ’s middags weer over Courmayeur te schijnen en worden de dagen langer.

Net buiten Courmayeur glimt de Skyway Monte Bianco. Deze hypermoderne kabelbaan brengt je in twee etappes maar toch razendsnel naar boven. Vanuit de

Met 4810 meter is de Mont Blanc de hoogste berg van Europa. Geen wonder dat de Italianen goede sier willen maken met de berg van de Franse buren. Een paar jaar geleden maakte de toenmalige Italiaanse premier overigens nog aanspraak op dit grondgebied. Op de top aangekomen blijkt de Monte Bianco vandaag in witte wolken gehuld, maar het uitzicht is evengoed adembenemend.

Ik tuur naar bergtoppen met intrigerende namen als Dente del Gigante – tand van de reus – en Les Dames Anglaises.

Helemaal aan de andere kant van Valle d’Aosta, in het zuidoosten, waar de bergen geleidelijk overgaan in laagland, staat een immens fort van ruim 14.000 vierkante meter. Het huidige Forte di Bard dateert uit het begin van de 19de eeuw, maar al in 1034 was er op deze plek sprake van een verdedigingswerk.

De bekendste passant was ongetwijfeld Napoleon met in zijn leger de zeventienjarige Henry Beyle, beter bekend onder het pseudoniem Stendhal. >

Onder: bij La Thuile.

Rechterpagina: een â&#x20AC;&#x2DC;coppa dellâ&#x20AC;&#x2122;amiciziaâ&#x20AC;&#x2122; van hout; verse pasta bij Pastificio Gabriella in Courmayeur; taartendessert bij Lo Riondet.

24

?J7B?Ă? D8>8Q@E<

Later, in zijn autobiografische roman â&#x20AC;&#x2DC;Vie de Henry Brulardâ&#x20AC;&#x2122; herinnert Stendhal zich deze tijd en beschrijft de strijd die zich bij het fort afspeelt, voor hem letterlijk een vuurdoop. â&#x20AC;&#x2DC;De kanonnen van Bard maken een hels kabaal; een subliem spektakel, maar te dicht bij het gevaar.â&#x20AC;&#x2122; De bovenste regionen van het fort huisvesten tegenwoordig een hotel en enkele musea. In het Alpenmuseum sta je oog in oog met een â&#x20AC;&#x2DC;dahuâ&#x20AC;&#x2122;, een mythisch dier dat volgens de legende is gemaakt om op bergflanken te leven: voor- en achterpoot aan de ene zijde zijn korter dan aan de andere zijde. Vanwege zijn bijzondere anatomie is het dier gedoemd altijd in dezelfde richting rond de berg gaan. Er zijn dahu destrogiri (draait met de klok mee) en dahu levogiri (draait tegen de klok in).

Aosta, de â&#x20AC;&#x2DC;stad van Augustusâ&#x20AC;&#x2122; en hoofdstad van de regio, is de laatste plaats die ik aandoe. Het wordt ook wel het Rome van de Alpen genoemd: na Rome heeft Aosta de meeste Romeinse overblijfselen, waaronder een amfitheater, triomf boog, onderaardse galerijen en resten van de stadsmuur. Aosta is een gemoedelijke provinciestad met winkeltjes, cafĂŠs, restaurantjes en ijssalons waar de artisanale ijslollyâ&#x20AC;&#x2122;s de hoorntjes verdringen.

In de straten die voeren van de Piazza naar de Arco di Augusto vind je Ă&#x20AC; la Page, een boekwinkel met cafeetje, en Fleurs Folie, een bloemenwinkel met theetuin. En aan het plein van de Santa Maria-kathedraal zit Valgrisa, een winkel met â&#x20AC;&#x2DC;alpenspullenâ&#x20AC;&#x2122; zoals dekens van lokale wol en andere mooie souvenirs UIT DE 6ALLE D !OSTA s

PEC;H ?D :; 7EIJ7L7BB;?

TIPS & ADRESSEN s MONTANA LODGE

s CHOCOLAT

Luxe zonder pretenties in dit vijfsterrenhotel met bedden van Hästens, uitstekend eten en koffietafelboeken in de lounge.

Tweepersoonskamer vanaf € 192, inclusief ontbijt en gebruik van de spa.

Località Arly 87, La Thuile. www.montanalodge.it

De familie Collomb maakt al veertig jaar de lekkerste zoetigheden. Zelfs paus Johannes Paulus II haalde hier zijn chocolade. Zijn apostolica benedizione hangt dan ook aan de muur.

In het centrum van La Thuile, bij de brug. s MAISON BERTON

s IL CILIEGO

Mooi chalet met drie kamers en een geraniumoverladen balkon in een gehucht op loopafstand van La Thuile. Tweepersoonskamer met ontbijt van € 80 tot € 110.

Buic 123, La Thuile. www.bbilciliegio.com s RIFUGIO LO RIONDET

S.S. Piccolo San Bernardo 4, La Thuile. www.loriondet.it

Klein maar fijn maison-musée van de gebroeders Berton die houtsnijwerk uit de vallei verzamelden. Hun huis en collectie lieten ze na aan La Thuile.

La Thuile s TERME DI PRÉ-SAINT-DIDIER

Entreeprijs: € 48 per persoon, inclusief huur van badjas, slippers en handdoek. Het aperitief (inbegrepen) is van 18 tot 19 uur.

Allée des Thermes, Pré Saint Didier. www.termedipre.com

uit Puglia legt zijn gasten graag uit wat hij ze voorschotelt.

Piazza Narbonne 8, Aosta. www.alpissima.it

s CASTELLO DI AVISE

Località Capoluogo 16, Avise. www.signoridiavise.com s SKYWAY MONTE BIANCO

Een retour Courmayeur-Punta Helbronner kost € 52 (€ 37 als je vroeg boekt).

Strada Statale 26 dir, n° 48 – Entréves, Courmayeur. www.montebianco.com s FORTE DI BARD

Fort met tentoonstellingen en musea. www.fortedibard.it s DUCA D’AOSTA

s LE RÊVE CHARMANT

Verzorgde bed & breakfast in het historische centrum van Aosta, maar net uit de loop.

Via Marché Vaudan 6, Aosta. www.lerevecharmant.com s FIERA DI SANT’ORSO

Eind januari wordt in de straten van Aosta al vanaf het einde van de 10de eeuw de Santorsojaarmarkt gehouden, met wel duizend ambachtslieden, bekwaam in het werken met hout, speksteen, ijzer en stof. www.fieradisantorso.it

Onlangs gerenoveerd viersterrenhotel met goed restaurant, om de hoek van de centrale piazza. De joviale chef-eigenaar

?J7B?Ý D8>8Q@E<

25

HEI?J7 IJ;;D8;;A schrijfster rosita steenbeek verhaalt over haar dagelijkse leven in italië.

“De domheid verspreidt zich sneller dan het virus”, bromt een jongeman terwijl hij het rolluik sluit van zijn bar die uitkijkt op het Pantheon. Als het aan hem lag, ging alles dicht en niet alleen vanaf zes uur ’s avonds.

“Het heeft nu geen zin meer”, zegt een oudere heer. “Ze hadden het meteen moeten doen, en meteen een hek om het station van Milaan. Er zijn er honderden ontsnapt met de trein toen uitlekte dat Lombardije afgesloten zou worden.

Eén heeft een taxi naar Rome genomen. Natuurlijk, je zit hier beter dan waar ook maar het is onverantwoord.”

Een dag later gaat alles dicht. Je mag alleen naar buiten voor de supermarkt, de apotheek, het uitlaten van je hond of wat lichaamsbeweging. Voor mij zal het niet veel uitmaken, dacht ik, want ik was toch al van plan me op te sluiten om aan mijn boek te werken. Maar het lukt me niet achter mijn schrijftafel te blijven zitten. Rome is zo wonderbaarlijk, surrealistisch, zonder verkeer, zonder toeristen en vrijwel zonder Romeinen. Je mag je alleen bewegen dichtbij je eigen huis en meer dan ooit voel ik me bevoorrecht dat ik in het centrum woon zodat ik op de mooiste pleinen boodschappen mag doen. Ik loop door de Via del Pantheon waar het enige menselijke gezicht dat van Rafaël is, op het affiche met de uitnodiging zijn meesterwerken te komen bewonderen in het museum dat drie dagen na de opening dichtging. Op de Piazza della Rotonda is geen mens te bekennen, de terrassen zijn verdwenen, het Pantheon staat er in alle eenzaamheid, onverzettelijk. Slechts het ruisen van de fontein is te horen, het koeren van duiven en af en toe de stappen van een mens. De winkel waar gewoonlijk toeristen uit alle hoeken van de wereld zich verdringen voor de Italiaanse delicatessen blijkt wél open en is veranderd in een buurtzaak. Ik loop erbinnen, ben de enige en koop mozzarella bij een somber ogende jongeman. Hij valt bijna flauw van verveling, verzucht hij. De oude eigenaar is laconieker, in het

26

?J7B?Ý D8>8Q@E<

bestaan is nu eenmaal alles mogelijk. Ik loop verder, langs neergelaten rolluiken door lege straten waar ik alleen mijn eigen voetstappen hoor, naar wat gewoonlijk de drukste plek is van de stad, de Trevifontein. Het geluid van het water komt me al tegemoet. Er is niemand behalve twee slenterende agenten.

Weken later ben ik nog niet gewend aan dit lege stille Rome en kijk ik nog steeds mijn ogen uit, in tegenstelling tot mijn overburen aan de andere kant van de binnenhof die al in geen tijden een stap buiten de deur hebben gezet. Ze houden zich aan de regel die voorschrijft dat 75-plussers niet naar buiten mogen. Af en toe doe ik boodschappen voor hen en zet die in een plastic zak voor hun deur. Verder communiceren we via telefoon en balkon. Zelf wandel ik daarentegen in het geheim, om hen niet bezorgd te maken, naar de via dei Fori Imperiali die zich leeg uitstrekt tussen pijnbomen en keizers die eenzaam voor hun fora staan, het Colosseum in de verte. Bij het standbeeld van Julius Caesar zit een man op een bankje in de lentezon. We groeten elkaar terwijl ik op gepaste afstand blijf staan.

“Vreemd hè?”

“Heel vreemd.”

Hij is ook iets verder van huis om medicijnen naar een vriend te brengen. “Ik voel me niet op mijn gemak met al die politie op straat,” bekent hij, “heb voortdurend het gevoel dat ik in overtreding ben.” Een gevoel dat ik herken, zelfs wanneer ik na het vallen van de avond naar de Piazza Navona wandel die toch op een paar stappen van mijn huis ligt. Ik blijf staan en kijk naar het lege plein, de drie fonteinen waarvan het water oplicht in het schaarse licht. Er wandelt een man voorbij met een hond, later een vrouw met een boodschappentas. Een politiewagen rijdt het plein op en verdwijnt weer na een sluipend langzaam rondje.

Rome is met zichzelf alleen.

De eeuwigheid is voelWVVgYZg YVc dd^i#

IL LUS TRATI E E DIT H BUE N E N

De st ill e st ad

DE LEUKSTE EETADRESSEN Waar kun je het lekkerst eten, met de fijnste sfeer en het mooiste uitzicht?

Wij vroegen vrienden, bekenden en medewerkers om hun favoriete geheime adresjes.

EDP; ?FI J H ; : ?

I D ?

'+& H7DJI

H;IJ7K Ý ?D ?J7B? :;;B (

CAGLIARI s CALABRIË s EMILIA ROMAGNA SICILIË s LAGO DI GARDA s AREZZO s MILAAN ROME s LIGURIË/VENETIË s TRENTO VARESE s VERSILIA s TOSCANE s NAPELS > ?J7B?Ý D8>8Q@E<

27

wijnkelder met erg lekkere wijnen uit de streek.

Contrada Cocozzello, 197/A, Acri. ilcarpaccio.it Relais del Fiume Een nieuw avontuur van Fabio Le Pera, een grafisch ontwerper die met passie en ironie deze oase midden in de natuur heeft omgetoverd tot een smaaksensatie.

Via Duglia, Acri. relaisdelfiume.it

97=B?7H? JOE VAN DER MEULEN is schrijver en geeft sinds 2015 filosofieles op een basisschool in Cagliari.

Vitanova Modern huiskamerrestaurant dat Sardijns comfortfood serveert.

Via Sassari 56, Cagliari, +39 070 467 2817.

I Sarti del Gusto Creatieve en toegewijde gerechten waarin je de kleermakersprecisie proeft.

Vico II Vincenzo Sulis 1 A, Cagliari. isartidelgusto.it

Impasto in dit traditionele Sardijnse restaurant.

Via Sassari 51, Cagliari, +39 070 653400.

Relais del Fiume

97B78H?Ý

I Sarti del Gusto Ci Pensa Cannas Heerlijk chaotisch, tl-verlicht visrestaurant. Slobber een Vermentino weg en Cannas zorgt voor de rest.

Via Sardegna 37, Cagliari, +39 070 667815.

Impasto Pizza, pasta, brood. Een restaurant dat deeg centraal stelt en er een hip menu omheen heeft bedacht.

Via Savoia 4, Cagliari. impasto.me Sa Domu Sardo Uitstekende stoofgerechten en weldadige antipasti (ook voor vegetariërs)

28

?J7B?Ý D8>8Q@E<

LUIGI PUCCIANO is uit passie voor goed eten en goede wijn een paar jaren geleden Terre Lente begonnen, een winkel waar hij kleinschalige producenten uit zijn geboortestreek onder de aandacht brengt.

Dattilo Midden in de wijn- en olijfboomgaarden van de familie Ceraudo in Strongoli ligt dit pareltje waar dochter Caterina lokale traditionele smaken met een twist op tafel zet.

Contrada Dattilo, Strongoli. ristorante-dattilo.business.site Il Carpaccio Eigenaar en chef-kok Gianluigi Miceli heeft een eigen groentetuin en maakt traditionele gerechten vanuit de slowfoodfilosofie. Ook een uitstekende

Tavernetta di Pietro Lecce Een must voor wie de authentieke smaken van het nationale park Sila wil proeven. De jonge chef Emanuele heeft de zaak op uitstekende wijze overgenomen van vader Pietro.

Campo San Lorenzo 14, Camigliatello Silano. sanlorenzosialberga.it Vadolí Een echte aanrader: een gourmetpizzeria waar Fabiano Pansini de beste ingrediënten uit de streek gebruikt.

Via Salvatore Scervini 21, Acri. vadoli.it

Tavernetta di Pietro Lecce

EDP; ?FI ?DI?:;HJ het schilderachtige en middeleeuwse Brisighella. Authentieke gerechten uit Romagna.

Via Antonio Metelli 1, Brisighella. ristorante-lagrotta.it ;C?B?7 HEC7=D7 ERIK DEN HAESE woonde sinds 1993 afwisselend in Italië en België, maar is sinds enkele jaren definitief terug in Italië. Hij woont nu in het dorpje Fusignano, in de provincie Ravenna.

La Voglia Matta Huisbereide pasta’s zoals de typische cappelletti di Romagna en tortellini, daarnaast is een excellente tagliata aan te bevelen. Prachtige tuin met terras.

Via Vittorio Veneto 63, Fusignano. ristorantelavogliamatta.it Roccà Prachtige locatie in een oude graanschuur gedurende de wintermaanden, maar in de zomer de mooiste locatie van Lugo di Romagna, in de tuin van de Rocca van Lugo, met uitzicht op het 16de-eeuwse Pavaglione van Lugo.

Excellente streekproducten, maar ook bieren en liveoptredens.

Via Magnapassi 22, Lugo di Romagna.

FB @osteriarocca

Cantina del Bonsignore Rustieke middeleeuwse gewelven, klassieke ‘Romagnola’-keuken, excellente wijnkaart.

Via Recuperati 4/A, Brisighella. cantinadelbonsignore.it

Ristorante La Grotta

H;IJ7K ?D ?J7B?Ý :;;B (

Casino

Riolet Romantische familietrattoria met fantastisch uitzicht over het meer.

Eenvoudige Italiaanse keuken.

Via Fasano di Sopra 47, Gardone Riviera, +39 0365 20545.

Nablus Uitstekende pizza’s, fantastische desserts en prachtig uitzicht over het meer.

Via Supiane, 1, Gardone Riviera. ristorantenablus.com

Marconi Michelinster. Hedendaagse Italiaanse keuken gebracht door Aurora Mazzucchelli (vrouwelijke chef) en broer Massimo (in de zaal) Via Porrettana 291, Sasso Marconi. ristorantemarconi.it

La Voglia Matta B7=E :? =7H:7 Ristorante La Grotta Gelegen in een echte grot uitgehouwen in een ‘krijtader’ op het marktplein van

'+& H7DJI

Tips van een stel dat al heel lang een tweede huis heeft bij het Gardameer.

Osteria di Mezzo Verfijnde Italiaanse keuken met een twist. Bijzondere wijnen.

Via di Mezzo 10, Salò. osteriadimezzo.it Casino Heerlijk eten, groot terras aan het water. Terug naar de sfeer van begin vorige eeuw.

Via Zanardelli, 166, Gardone Riviera. ristorantecasino.com Fiore di Zucca Leuke trattoria, beroemd om haar fiore di zucca (courgettebloemen).

Via Trieste 16, Gardone Riviera, +39 0365 20458. > ilfioredizucca.it

?J7B?Ý D8>8Q@E<

29

Trattoria Il Saraceno

Luck Luchino Osteria Fijn restaurant in de schaduw van de Basilica San Francesco.

Via Beccheria 3, Arezzo.

7H;PPE MAUD DE MOL VAN OTTERLOO is een oude bekende van Italië Magazine. Zij woont en werkt in Amsterdam maar is ook regelmatig in het Toscaanse Arezzo te vinden.

Le Chiavi d’Oro Mijn absolute favoriet, alleen al voor de inrichting wil je hierheen. Verfijnde Italiaanse keuken.

Piazza S. Francesco 7, Arezzo. ristorantelechiavidoro.it Caffè dei Costanti Tikkeltje toeristisch maar een aperitivo in Costanti mag niet ontbreken tijdens een bezoek aan Arezzo.

Piazza S. Francesco 19, Arezzo. caffedeicostanti.it Trattoria Il Saraceno Typische trattoria waar je tussen de

C?B77D

locals zit. Ga voor de pici al cinghiale, een specialiteit.

Via Giuseppe Mazzini 6, Arezzo. ilsaraceno.eu/ Dirty Rat Laat je niet afschrikken door de naam.

Dit café aan de mooie Via Cavour leent zich uitstekend voor een hapje en drankje tijdens een dag in de stad.

Via Cavour 13, Arezzo.

FB @dirtyratfoodandbooze

ALESSANDRO AVALLI is een Milanese journalist en tv-producent.

Voor zijn werk ontdekt hij de meest verborgen hoeken van Italië... En uit nieuwsgierigheid verdwaalt hij in de straten van zijn geliefde stad.

Al Garghet De naam in dialect van dit verfijnde traditionele restaurant betekent ‘al gracidare delle rane’ in het Italiaans, oftewel ‘bij het kwaken van de kikkers’.

Het menu is in dialect en met de hand geschreven.

Via Selvanesco 36. algarghet.it

Le Chiavi d’Oro

Al Garghet SignorVino (Duomo) Een restaurant met een enorme diversiteit aan wijnen. SignorVino bevindt zich achter de kathedraal. Aan het raam kun je de roze en grijze tinten van Candoglia-marmer bewonderen.

Via Pattari 2. signorvino.com Terrazza Triennale Midden op het Palazzo dell’Arte bevindt zich deze stijlvolle osteria met zicht op

30

?J7B?Ý D8>8Q@E<

EDP; ?FI ?DI?:;HJ

'+& H7DJI

H;IJ7K ?D ?J7B?Ý

park Sempione. Het lijkt hier net of je luncht aan Central Park met uitzicht op de Alpen.

Viale Emilio Alemagna 6. osteriaconvista.it Potafiori Ontbijt, lunch, aperitivo, diner. Alles is mogelijk in deze plezierige ruimte tussen bloemen en exclusief gemaakte designobjecten.

Via Salasco 17. potafiori.com Fa’ Ballà l’Oeucc Fa’ Ballà l’Oeucc is een authentieke trattoria in de populaire historische wijk Baggio. Huiselijke keuken, familiaire sfeer en prijzen voor iedere portemonnee.

Via Pistoia 19. trattoriafaballaloeucc.it

:;;B (

HEC; MATTEO ROSSI is een reis- en architectuurfotograaf uit Rome. Hij houdt van klimmen, Italiaanse wijn en Nederlandse architectuur.

La Santeria di Mare

Said Een voormalige chocoladefabriek waar je nog steeds de smaak kunt voelen en de stijl kunt zien. Als je van chocola houdt moet je hierheen.

Via Tiburtina 135. said.it Ai Tre Scalini Voor lunch, diner of een glas wijn. Je kunt elk moment van de dag van dit typische restaurant genieten. De muur met klimop is een van de meest gefotografeerde objecten in de wijk Monti.

Via Panisperna 251. aitrescalini.org

Al Porto

Ai Tre Scalini Gatsby Het was een ouderwetse Italiaanse hoedenzaak. Nu kun je er een aperitief Al Porto Al Porto was ooit een van de tolhuizen van Porta Genova. In 1873 is het getransformeerd tot een elegant visrestaurant met een interieur dat doet denken aan luxe schepen uit de 19de eeuw.

Piazza General Antonio Cantore. alportomilano.it

drinken of dineren, of van een jazzy jamsessie genieten… of gewoon een ouderwetse hoed kopen!

Piazza Vittorio Manuele II, 106. gatsby.cafe La Santeria di Mare In de bruisende Pigneto-buurt bevindt zich dit elegante en ecxentrieke restaurant. Natuurwijn en verse vis!

Via del Pigneto 206. lasanteria.it Azienda Cucineria Uitstekende gerechten. Typisch en creatief tegelijkertijd, net als de locatie.

Via Giuseppe Libetta 3. aziendacucineria.com

Said

>

?J7B?Ý D8>8Q@E<

31

ter wereld. Ravioli om van te dromen.

Via Provinciale 34, San Biagio della Cima, +39 184 289249.

B?=KH?Ý%L;D;J?Ý JORIS VAN DER MEER recenseert popmuziek voor Italië Magazine.

Hij komt al jaren met regelmaat in een dorp boven Sanremo maar bezoekt ook graag Venetië.

La Conchiglia Perfecte vis- (en vlees)gerechten in een klassiek Italiaanse, chique setting aan zee. Met Michelinster.

Lungomare 33, Arma di Taggia. la-conchiglia.it

Alle Testiere Geheimtip die helaas geen geheim meer is. Toch proberen want intiem en weergaloos visrestaurant met uitstekende wijnen en fijne, gastvrije bediening.

Calle del Mondo Novo, Castello 5801, Venetië. osterialletestiere.it Enoteca Al Volto Charmant rommelige enoteca net ten oosten van Rialto met een ruim aanbod aan (biologische) wijnen en zalige cicheti (kleine hapjes). Zitten kan, staan ook.

Calle Cavalli 4081, San Marco, Venetië. eneotecaalvolto.com

JH;DJE MICHELE LANZINGER is sinds 1992 directeur van het MUSE Science Museum in Trento, dat is gehuisvest in een milieuvriendelijk gebouw dat is ontworpen door Renzo Piano.

Alle Testiere Ristorante Jolanda Super en supereenvoudig koken volgens het seizoen, denk aan ravioli, gepaneerde porcini, wild zwijn en huisgemaakte vruchtentaart.

Via Roma 47, Bajardo. ristorante-jolanda.business.site Ristorante La Vecchia Ostaia Ook aangeraden door Mauro Colagreco, chef van Mirazur, het beste restaurant

32

?J7B?Ý D8>8Q@E<

Ai Tre Garofani Elegante atmosfeer en lokale keuken die op een creatieve manier is vernieuwd Antica Birreria Pedavena

Uva e Menta maar geworteld is in traditie.

Via Mazzini 33. aitregarofani.com Osteria della Mal’Ombra Intiem en ontspannen, de ideale plek voor een goed glas wijn, om politiek te bespreken of livemuziek te horen.

Corso 3 Novembre 43, +39 392 9932564.

Antica Birreria Pedavena Ambachtelijk bier en traditionele gerechten in een rustiek restaurant met grote houten tafels temidden van koperen bierbrouwketels. Sinds 1921 een must voor bewoners van Trentino en toeristen.

Piazza Fiera 13. birreriapedavena.com The Social Stone Een buurtcafé in een woonwijk van Trento. Een culturele ruimte waar je wat kunt drinken, maar ook conversatieles in een buitenlandse taal kunt volgen, of een tentoonstelling of film kunt bekijken.

Via Gorizia 18. FB @socialstone Uva e Menta Achter Piazza Fiera, een van de hoofdpleinen, bevindt zich deze levendige bar met een jonge vibe. Ideaal voor een pizza en een biertje met vrienden.

VIa Dietro le Mura 35. uvaementa.it

EDP; ?FI ?DI?:;HJ Le Grotte di Valganna Zeer Italiaans en goed restaurant in de Valganna, de vallei tussen Varese en grensplaats Ponte Tresa. Ook lekkere pizza’s.

Via Valganna 17 - Strada Statale 233, Induno Olona. grottevalganna.it

L7H;I; LAURA DE ROOY-DEKKER woont in de buurt van Varese in Noord-Italië. Laura is mede-eigenaar van ItaliaCasa en schrijft iedere editie van Italië Magazine een column over onroerend goed in de Laars.

La Posteria Verrassend restaurant in sfeervol oud pand met mooie binnenplaats in het centro storico van Varese. Goed eten, mooi opgediend.

Via Carlo Cattaneo 3, Varese. laposteriavarese.it

Osteria del Carde Vooral ’s zomers leuk want mooi gelegen aan de lungolago aan het Lago di Lugano, in Lavena Ponte Tresa.

Grote keuze uit goede wijnen.

Lungolago VVX Aprile 14, Lavena Ponte Tresa. osteriadelcarde.it

'+& H7DJI

H;IJ7K ?D ?J7B?Ý :;;B (

Vasari Café

Il Polpo Fritto Heerlijk en sfeervol visrestaurant in de stad Varese. Goede bediening.

Piazza XX Settembre 6, Varese. polpofritto.it

Zeer schappelijke prijzen.

Localita’ La Nussa, Capolona, +39 0575 489165 FHEL?D9?; 7H;PPE La Posteria

Voeuja Agriturismo met puur en eerlijk eten vlakbij Luino aan het Lago Maggiore.

De Nederlandse Jelle Jansen, voorheen chef-kok in Amsterdam, zwaait er op geheel eigen wijze de scepter. Ook nog een aantal leuke appartementjes te huur met uitzicht op het meer.

Via Longhirolo 9, Luino. voeuja.it

JULIETTE, SASJA EN EMILY UYLDERT Drie zussen die van jongs af jaarlijks in Arezzo vertoeven. Alle drie hebben ze voor langere tijd in Italië gestudeerd, gewerkt en gewoond.

La Corte Dell’Oca Klassieke Toscaanse keuken die terecht door de Michelingids wordt aanbevolen.

Binnen een charmante jarenvijftigsetting. ’s Zomers zit je heerlijk buiten.

Tevens mogelijkheid tot overnachten.

Viale Europa, 16/18, Subbiano. cortedelloca.it La Cascata Een typisch Italiaans familierestaurant waar geen menukaart gehanteerd wordt. De huisgemaakte pasta’s en pizza’s zijn aan te raden.

Taverna dei Briganti Royale antipasti met ‘prodotti a chilometro zero’. De stinco righetto en de tagliata di vitello zijn voortreffelijk.

Vriendelijke eigenaren.

Località Ponte Caliano 120, Subbiano. tavernadeibriganti.eu Vasari Café Eigentijds café waar je kunt genieten van een espresso of alcoholische versnapering terwijl je uitkijkt over het prachtige Piazza Grande.

Via Giorgio Vasari 15 (Piazza Grande), Arezzo. FB @vasaricafe Antica Trattoria Al Principe De menukaart wordt gedomineerd door lekkere Italiaanse visgerechten, maar ook liefhebbers van vlees kunnen hier terecht.

Località Giovi 25, Arezzo. ristorantealprincipe.it

?J7B?Ý D8>8Q@E<

>

33

adembenemend, en de eigenaren – twee lokale artiesten die graag hun gasten vermaken met hun stemmen en instrumentale kunsten.

Contrada Combrace, Via Coletta, Santa Teresa di Riva. carusopizzamore.it I?9?B?Ý FRANCESCO INTELISANO is een sommelier en entrepreneur uit Giardini Naxos (Sicilië). Sinds 2005 woont hij in Amsterdam waar je hem op dit moment kunt vinden bij Mangia - Pizza & Wine.

Osteria Cave Ox Op de hellingen van de Etna eet je hier de beste pizza: authentieke gerechten, vriendelijke bediening en de beste wijnselectie van Sicilië.

Via Nazionale Solicchiata 159, Solicchiata - Castiglione di Sicilia. caveox.it

La Zagara Het beste restaurant in Taormina. Klein en gezellig, niets bijzonders zou je kunnen denken als je langsloopt… maar de (vis)gerechten zijn uitzonderlijk.

Via San Pancrazio 3, Taormina.

FB @ristorantelazagarataormina

Wunderbar Café Dit is waarschijnlijk de meest iconische bar van Sicilië. Professionele service, cocktails van hoge kwaliteit en een enorme selectie sterke drank.

Piazza IX Aprile 7, Taormina. wunderbarcaffe.com

Villa Caruso Naar Santa Teresa ga je om drie redenen: het eten – heel goed; de locatie –

Lido La Romantica Normaal ga ik hierheen om een hele dag door te brengen op de comfortabele zonnebedden op hun schone en goed georganiseerde stuk strand. Maar het hoogtepunt is de lunch in het restaurant. Ze hebben ook het allerleukste personeel.

Lungomare Tysandros, Giardini-Naxos. lidolaromantica.it

Villa Caruso

HEC;%CEDJ? EWOUT KIECKENS woont in de hippe wijk Monti in Rome. Hij is columnist voor Italië Magazine en organiseert teambuildingactiviteiten (love-rome-incentives.com).

Trattoria Valentino Op zoek naar dé authentieke familie-

34

?J7B?Ý D8>8Q@E<

Trattoria Valentino

trattoria? Bij Valentino en zijn zus Rita eet je typisch Romeinse gerechten als cacio e pepe in een ongecompliceerde omgeving.

Trattoria Valentino, Via del Boschetto 37, +39 06 4880643.

Enoteca Fafiuchè Andrea uit Piemonte is de gastheer van deze wijnbar. De hapjes zijn van de hand van zijn vrouw Maria uit Puglia.

Eerst even reserveren, want klein lokaal.

Enoteca Fafiuchè, Via della Madonna dei Monti 28. FB @fafiuchemonti L’Angolo di Napoli De beste pizza van Monti in een groot lokaal met enorm televisiescherm dat altijd aanstaat. Voel je Italiaan onder de Napolitanen.

L’Angolo di Napoli, Via Agostino Depretis 77. langolodinapoli.it Satiro Het is een risico om een gloednieuw restaurant aan te bevelen, maar Satiro (sinds maart 2020) staat wat mij betreft al op de (menu)kaart.

Satiro, Via del Boschetto 73. satirovinoecucina.it (nog niet actief) Matermatuta Een van de beste (en weinige) visrestaurants in het centrum. Vernoemd naar de Romeinse godin van de dageraad. Elegante inrichting.

Matermatuta, Via Milano 48. matermatuta.eu

EDP; ?FI ?DI?:;HJ

D7F;BI MARCO DI FIORE werd geboren in Napels en is mede-eigenaar van B&B Borgo Vergini Garden en SeaSideNapoli dat tours in en rond Napels organiseert. Hij is verslaafd aan speervissen.

O’ Tabaccaro Kleine vistrattoria aan de voet van het Castel dell ’Ovo in de oude Borgo Marinari, wat een bijzondere plek is, ook voor Napolitanen.

Piazzetta Marinari, Napels, +39 081 764 6352.

Isabella De Cham Op bezoek in Napels mag je de gefrituurde pizza van Isabella absoluut niet missen. Het restaurant is gevestigd in een van de meest typische buurten van de stad. Een must om te bezoeken.

Via Arena alla Sanità 27, Napels.

FB @isabelladechampizzafritta La Lampara Een diner bij zonsondergang in dit restaurant zal je lang bijblijven. De baai van Corricella (Procida) is een feest van kleuren. Gevestigd in een vissersdorp dat gemakkelijk vanaf zee te bereiken is. Probeer de balletjes van zwaardvis.

Via Marina di Corricella, 88, Procida. hotelcorricella.it

L;HI?B?7 PAOLA VAN DAM is freelance journalist en woont sinds 1999 in Italië. Ze verdeelt haar tijd over Rome en Versilia, de kuststreek in Toscane

La Lampara La Taverna del Pirata Karakteristiek restaurant op het eiland Ischia. Je eet hier in een vissersdorpje.

Pasta (scialatielli) geserveerd in een pan is een absolute aanrader.

Via San’t Angelo 77, San’t Angelo, Ischia, +39 081 999251.

Osteria della Mattonella Typisch Napolitaanse trattoria waar je traditionele gerechten eet.

Kwaliteit staat hier hoog in het vaandel. Reserveren noodzakelijk.

Via Giovanni Nicotera 13, Napels. osteriadellamattonella.com

Enoteca Marcucci In het hart van Pietrasanta. Meer dan 3000 wijnen, verrukkelijke bistecche en ’s zomers een bomvol terras waar je de mooiste en best geklede mensen uit het land voorbij ziet komen.

Via Garibaldi 40, Pietrasanta. enotecamarcucci.com

Visrestaurant Maito’

'+& H7DJI

H;IJ7K ?D ?J7B?Ý :;;B (

Orlando Bistro Giacomo Eveneens in het oude centrum van Pietrasanta. Heeft de lekkerste visgerechten en de mooiste, subtropische binnentuin uit de omgeving. De verse vis, krab en kreeft kan uit een antiek waterbassin gekozen worden.

Via del Marzocco 19, Pietrasanta. giacomopietrasanta.com Il Marzocco De hartelijke eigenaar Pino, een Siciliaan, stelde een bijzonder menu samen van plaatselijke, Noord-Afrikaanse en Aziatische gerechten die in een ongedwongen sfeer aan tafeltjes op straat verorberd kunnen worden.

Via del Marzocco 64, Pietrasanta. il-marzocco-trattoria-moderna.business.site Visrestaurant Maito’ Aan het strand van Forte dei Marmi.

Vooral de lunch is hier, met de voeten in het zand, de blik op zee en een wijnkoeler binnen handbereik, het absolute summum van genieten.

Viale Italico 28, Forte dei Marmi.

FB @MaitoFDM Orlando De pizzeria waar alle Milanezen zondagavond voor hun terugtocht naar de stad komen eten. Extreem jaren tachtig, veel hout en klimplanten en een bijzonder omroepsysteem waarbij je de borden met eten zelf bij de balie moet ophalen.

Via Colombo 80, Forte dei Marmi. orlandofortedeimarmi.it

?J7B?Ý D8>8Q@E<

35

F?;CEDJ?D? rik rensen schrijft over het leven op het platteland in piemonte.

Nieuwe wijn “Ik voel me sterk met deze grond verbonden. Zo sterk dat het voor mij vanzelfsprekend was om wijnmaker te worden. Ik kom uit een familie van wijnmakers. Als jongetje liep ik hand in hand met mijn vader op zijn inspectierondes door de druivenvelden. Spannend was dat! Voor dag en dauw waren we uit de veren. We zagen de zon opkomen. Het heuvellandschap begon hevig te dampen in de warme zonnestralen. In de natte zandgrond ging ik op zoek naar de sporen van wilde zwijnen. Soms ook zag ik de afdruk van een ree, een haas of een das. Als de druiven geoogst waren, stond ik nieuwsgierig te kijken naar de grote houten vaten die gevuld werden met kostbare wijn.

“Mijn vader PierLuigi leerde het vak van zijn vader. En mijn opa Pierino werd weer opgeleid door mijn overgrootvader.

Wijn maken is een traditioneel beroep. Maar ik wilde meer. Ik wilde naar de universiteit in Turijn om oenoloog te worden. Ik wilde leren innoveren. Nieuwe methodes ontwikkelen om nog betere wijnen te maken. Dat is gelukt! Op mijn kaartje staat: Andrea Elegir, oenoloog. Ik snap door mijn studie veel beter wat er allemaal voor nodig is om een goede wijn te maken. Welke invloed de grond heeft waarop de druivenstok wordt geplant. Maar ook de invloed van de zon, de regen en de koude of droge periodes, die hier steeds vaker voorkomen. Wat doet een stalen of houten vat met de smaak en de houdbaarheid van de wijn? De intelligentie en het smaakgeheugen van de wijnmaker zelf zijn natuurlijk ook belangrijk.

“Ik ben praktisch opgeleid en theoretisch geschoold. Die combinatie heeft ervoor gezorgd dat de grote baas van Borgo Isolabella della Croce mij zo’n vijftien jaar geleden heeft gevraagd om op zijn wijngoed oenoloog te worden. Die baas heet Lodovico. Hij is een bekend advocaat in Milaan en hij heeft dit prachtige wijngoed hier in de heuvels van Loazzolo zo’n twintig jaar geleden gekocht en ontwikkeld. Hij is de

tachtig al ruim gepasseerd – we schelen zo’n vijftig jaar in leeftijd – en toch is hij nog steeds als een vader voor me. Een kritische vader. Dat wel. Want we verschillen soms heftig van mening over de manier waarop we de beste wijnen kunnen maken. Eigenwijs? L’avvocato kan erg eigenwijs zijn. Ik? Ik ook.

Daardoor kunnen de vonken er soms van afspatten.

“Maar we kunnen ook intens genieten van het immense uitzicht over het heuvellandschap op de grens van de Monferrato en de Langhe. De mooiste plek op het wijngoed is het amfitheater. Kijk! Daar ligt het! Telkens wanneer ik hier ben, moet ik denken aan een echt amfitheater. De rijen wijnstokken zijn als het publiek dat de voorstelling beneden op het podium bij de ondergaande zon aanschouwt. Prachtig toch?!

“L’avvocato is een man die me altijd weer scherp houdt. Hij stimuleert me een nieuwe kijk te ontwikkelen op het vak van wijn maken. De sfeer van elkaar stimuleren en beter willen worden heeft ertoe geleid dat mijn broer Luca en ik een geweldige uitvinding hebben gedaan. Luca is ingenieur.

Samen met hem heb ik een machine ontwikkeld die ervoor zorgt dat de wijn tijdens het bereidingsproces niet langer in contact komt met zuurstof. Waarom dat zo belangrijk is?

Zuurstof verbrandt de aroma’s van wijn en dat is doodzonde!

Onze nieuwe techniek heet Vinoxygen en de verwachtingen zijn natuurlijk hooggespannen. De eerste witte wijnen zijn hier al met de nieuwe techniek gemaakt en de resultaten zijn echt geweldig. De rode wijnen zijn nu aan de beurt.

“Andere wijnmakers moeten we ervan overtuigen dat hun wijnen echt veel beter worden als ze onze techniek toepassen. We hebben dus nog een lange weg te gaan.

Maar het is de moeite waard.

Zeker op een zonnige dag als vandaag. Dan weet je waar je het voor doet. Morgen komt l’avvocato uit Milaan om te praten over het nieuwe seizoen. Dat belooft weer een boel discussie en inspiratie op iZ aZkZgZc#º

“We verschillen soms heftig van mening over de manier waarop we de beste wijnen kunnen maken”

?J7B?Ý D8>8Q@E<

37

;;D HEC7D9; L7D

ROME & JAPAN Hoewel de Botanische Tuin van Rome al in 1883 werd gesticht, blijft het ook nu nog een goed bewaard geheim voor veel bezoekers van de stad. Verstopt in de wijk Trastevere beslaat de tuin een gebied van 12 hectare. Hier vind je zo’n 3000 verschillende planten, een groene, weldadige sfeer en prachtige panorama’s over de Eeuwige Stad.

T E K ST E N F OTO ’ S J ES P ER S TO R G AAR D J E N S E N

:; EEHIFHED= L7D :; JK?D PEK P;B<I J;HK==77D JEJ :; C?::;B;;KM;D

Boven: op sommige plekken in de tuin heb je een prachtig uitzicht over Rome.

Rechterpagina: een van de kleine paadjes met kleurige bloemen; bezoekers worden rondgeleid.

40

?J7B?Ý D8>8Q@E<

7

ls je het hebt over de beroemdste ville, de parken van Rome, noem je meestal eerst Villa Borghese,Villa Ada en de enorme Villa Doria Pamphili.

Maar in het hart van de hoofdstad van Italië kun je nog een kleine groene parel vinden. Hij ligt verscholen in de populairste buurt van Rome, Trastevere, een wijk die de meeste mensen kennen vanwege zijn gezellige sfeer en zijn bruisende cafés en restaurants.

De botanische tuin werd officieel geopend in 1883, maar zijn oorsprong ligt verder terug in de tijd, volgens sommige geschiedenisboeken zelfs in de middeleeuwen. In het verre verleden hoorde het gebied bij het Vaticaan. In 1660 besloot paus Alexander VII de tuin, waar vooral planten werden gekweekt voor medische doeleinden, te doneren aan de wereldlijke universiteit

van Rome. Om die reden schijnt hij nogal impopulair te zijn geworden bij de priesters van het Vaticaan, die er tot dat moment als enigen de planten mochten bestuderen. Tegenwoordig wordt de tuin beheerd door de universiteit La Sapienza van Rome.

Geneeskrachtige planten Zodra je de tuin binnengaat, word je onthaald op een majestueus uitzicht. De gigantische palmen aan de toepasselijk genaamde Viale delle Palme verleiden je ertoe de exotische laan af te lopen die je naar de Fontana dei Tritoni leidt.

Rond deze fontein, in 1742 gemaakt door de tamelijk onbekende beeldhouwer Giuseppe Poddi, zie je groepjes mensen op de bankjes zitten praten of op de gazons liggen lezen.

Je komt hier al snel tot de ontdekking dat deze plek overloopt van de kleuren en geuren van de natuur. Wat echt opvalt >

>

>;J ?I 7B >;;HB?@A EC >?;H PED:;H FB7JJ;=HED: =;MEED HED: J; BEF;D ;D @; :EEH @; ?DIJ?D9J J; B7J;D B;?:;D

Onder: in de lente is er een explosie van kleur in de tuin.

Rechterpagina: de tuin herbergt een van de grootste bamboe‘bossen’ van Europa.

42

?J7B?;D D8>8Q@E

in deze tuin is de grote variatie aan planten. Dicht bij de fontein staat bijvoorbeeld een extreem zeldzame conifeer, van een soort die jarenlang als uitgestorven werd beschouwd, tot hij in 1994 werd herontdekt in Australië.

Een eindje verderop stuit je op de Orto dei Semplici, een groentetuin met een overvloed aan geneeskrachtige planten.

Het is een aanwijzing dat hier in de Middeleeuwen ook al een tuin moet zijn geweest, toen kloosters planten kweekten om medicijnen van te maken.

De tuin is het hele jaar door weelderig, maar vooral in de lente krijg je de indruk in een exotische, oerwoudachtige tuin te zijn beland. Het is al heerlijk om hier zonder plattegrond gewoon rond te lopen en je door je instinct te laten leiden, langs smalle paadjes en doorgangen van groene vegetatie. Hoewel je in hartje Rome bent, is vogelgekwetter het enige geluid dat je hier hoort.

Als je zo rondloopt zou je best eens terecht kunnen komen in het bamboebos, een van de grootste in zijn soort in Europa. Het is maar één van de voorbeelden van de grote variatie in deze tuin.

Japan ontmoet Rome Deze tuin ligt recht onder het uitzichtspunt van de Gianicolo-heuvel en is zo ontworpen dat je vanaf de ingang als vanzelf omhoogloopt. Hoe verder je komt, hoe beter het uitzicht wordt. Uiteindelijk zie je de daken, torenspitsen en kerkkoepels van de stad voor je liggen.

Op een bepaald punt kom je ook een van de grootste trekpleisters van deze tuin tegen: de enorme fontein die Scalinata degli undici zampilli (de trap van de 11 stralen) wordt genoemd, omarmd door twee monumentale trappen. Architect Ferdinando Fuga ontwierp deze bijzondere fontein, waarvan je een grandioos panorama hebt over de tuin, in de jaren >

C7H9;BBE :K:EL?9> EDJCE;J?D= L7D =HEEJC;;IJ;H L7D HEC; @7F7D :; H;9B7C;FEIJ;H

?J7B?Ý D8>8Q@E<

43

Deze pagina: de fontein ‘Scalinata degli undici zampilli’ uit 1742-44.

Rechterpagina: kersenbloesem in de Japanse tuin.

1742-44. Hij bestaat uit zes bassins waar het water vrolijk doorheen stroomt.

In de lente is er een speciaal moment dat hordes Romeinen naar de tuinen trekt: als de kersenbomen in de Japanse tuin in bloei staan. Dan is de lucht vol van de geur van de kersenbomen en kun je wandelen onder het eigen roze dak van de natuur, dat helemaal bestaat uit de bloesem op de takken van de kersenbomen.

In dit deel van de tuin kun je ook een echte Japanse pagode zien, een kleine waterval en stromende beekjes.

Je gaat je afvragen of je misschien per ongeluk in Tokio bent beland.

Tuinsnoepwinkel Voor de echte tuinliefhebber is de Orto Botanico een soort snoepwinkel, want de verrassingen zijn nog lang niet op. De Mediterrane Tuinen iets verderop staan vol met – hoe kan het ook anders – mediterrane plan-

44

?J7B?Ý D8>8Q@E<

ten.Vergeet ook vooral niet de rozentuin te bezoeken en de kas die een constante vochtigheidsgraad heeft van 80 procent. Hier bevindt zich een verzameling tropische planten en zelfs een aantal soorten van de ‘beangstigende’ vleesetende variant. Je komt hier mahoniebomen tegen, sparren, pijnbomen, orchideeën, Libanese ceders, lariksen en een klein kunstmatig meer vol waterplanten.

In deze wonderschone tuin kun je gemakkelijk een paar uur doorbrengen, gewoon rondwandelend, gegidst door je ogen en je neus. En nu we het toch over je reukvermogen hebben: je moet niet vergeten voor je de tuin verlaat een heel speciale plek te bezoeken. Hij heet de Aromatische Tuin en is speciaal ontwikkeld voor blinde bezoekers. Hier vind je salie, basilicum, rozemarijn, kleine bosjes oregano en munt, takjes citroengras, geraniums en veel meer. Al snel voelen de bezoekers zich uitgenodigd

om de namen van de vele planten te ontdekken, en je ziet mensen van alle leeftijden dan ook de planten zachtjes tussen hun vingers wrijven en aan hun handen ruiken om erachter te komen wat voor plant ze voor zich hebben. Sommige planten ken je omdat je ze dagelijks gebruikt, sommige geuren zullen helemaal nieuw voor je zijn.

In dit deel van de tuin hoor je voortdurend gelach en verraste uitroepen, wat het echt een fantastische laatste halte maakt voor je dit verborgen groene sieraad van Rome verlaat – of JE NU GROENE VINGERS HEBT OF NIET s

INFO Museo Orto Botanico di Roma, Largo Cristina di Svezia 23 A. Openingstijden: 9.00-17.30 uur.

Toegang: 8 euro voor volwassenen, met kortingsmogelijkheden. web.uniroma1.it/ortobotanico/

EDJCE;J?D= L7D HEC; @7F7D

?J7B?;D D8>8Q@E

45

AEA;D C;J :;

Pasta Grannies Veel traditionele Italiaanse recepten dreigen in de vergetelheid te raken.

Dat mag niet gebeuren, vindt culinair journalist Vicky Bennison. Voor haar boek (en YouTube-kanaal) ‘Pasta Grannies’ reisde ze door heel Italië, sprak talloze nonne die al hun hele leven koken met en uit liefde, en maakte een fantastische verzameling échte Italiaanse familierecepten.

T E K S T V IC KY BE N N IS O N F OTOG RAF I E E M M A L E E

Pasta Grannies, Vicky Bennison, ISBN 9789045219578, € 27,99, Karakter Uitgevers

?J7B?Ý D8>8Q@E<

47

Rosa’s gnudi met spinazie en ricotta Voor 2 personen

INGREDIËNTEN VOOR DE GNUDI g ricotta van koemelk, uitlekgewicht (of meer) Ê 600 g spinazie Ê 25 g Parmezaanse kaas, fijngeraspt Ê 1 groot ei, geklutst Ê patentbloem, voor het rollen en bestuiven Ê zout Ê 250

VOOR DE SAUS g boter Ê 5 salieblaadjes Ê snuf nootmuskaat Ê 30

VOOR EROVER eetl. geraspte Parmezaanse kaas

Ê 2

DE GRANNY Rosa is het gezinshoofd van de familie van het bekende pastamerk Martelli. Ze deelde haar recept voor gnudi met ons nadat we de fabriek hadden bezocht.

‘Gnudi’ betekent ‘naakt’, en het verwijst naar het feit dat deze knoedels geen pasta bevatten – het zijn ravioli zonder jasje. Gnudi zijn typisch Toscaans, waar de Martellifabriek ook staat. Rosa zegt dat het belangrijk is dat de spinazie en ricotta zo droog mogelijk zijn bij het maken van de gnudi, anders vallen ze tijdens het koken uit elkaar. Je hebt voor dit recept misschien wel twee bakjes ricotta nodig – een bakje bevat gewoonlijk 250 g nettogewicht – omdat het uitlekgewicht minder is. Dit recept is ook heel lekker met jonge snijbiet, als je de dikkere stelen verwijdert.

WERKWIJZE Doe de ricotta in een zeef boven een kom en laat hem ongeveer 1 uur uitlekken; weeg er daarna 250 g van af.

Leg intussen de spinazieblaadjes in een steelpan, draai het vuur hoog en voeg 2 eetlepels kokend water toe. Leg het deksel op de pan en stoom de spinazie tot hij is geslonken. Laat de spinazie in een zeef uitlekken en afkoelen. Knijp er zo veel mogelijk vocht uit en hak de blaadjes grof. Je moet uiteindelijk zo’n

48

?J7B?Ý D8>8Q@E<

300 g gekookte spinazie overhouden.

Meng de spinazie met de ricotta, Parmezaanse kaas en het geklutste ei.

Voeg zout naar smaak toe. Zorg dat de ingrediënten mooi in evenwicht zijn.

Doe een beetje bloem in een kom.

Knijp stukjes van 20 g van het mengsel (ongeveer het formaat van grote walnoten), haal ze door de bloem en rol ze in je handen tot mooie ronde balletjes.

Veeg de overtollige bloem eraf. Leg de balletjes op een bebloemde plank op enige afstand van elkaar, zodat ze niet gaan plakken. Zet een koekenpan en een grote pan naast elkaar op het fornuis. Smelt de boter in de koekenpan met de salie en nootmuskaat en houd hem warm terwijl je de gnudi kookt. Vul de grote pan daartoe met gezouten water en breng het zachtjes aan de kook. Laat de gnudi voorzichtig in de pan zakken en 5 minuten – of tot ze komen bovendrijven – pruttelen.

Schep ze met een schuimspaan in de pan met de boter. Je moet de gnudi misschien in porties koken. Schep de gnudi en boter om en serveer ze met wat geraspte Parmezaanse kaas erover.

>

Rosaʼs ʻstroʼ- en-ʻhooiʼ-tagliatelle met erwtjes Voor 6 personen

INGREDIËNTEN VOOR DE ‘STRO’-PASTA g 00-bloem of patentbloem Ê 3 eieren Ê 300

VOOR DE ‘HOOI’-PASTA g 00-bloem of patentbloem Ê 2 eieren Ê 100 g verse spinazie Ê 300

VOOR DE DOPERWTENSAUS eetl. extra vergine olijfolie Ê 50 g niet-gerookte pancetta, in blokjes Ê 1 grote ui, in dunne ringen Ê 200 g kleine doperwten (vers of diepgevroren, afhankelijk van de tijd van het jaar) Ê 250 g passata (gezeefde tomaten) Ê zout Ê 3

VOOR EROVER kaas, geraspt

Ê Parmezaanse

DE GRANNY Rosa is een bedrijvig, opgewekt vrouwtje dat een trapje nodig heeft om goed bij haar pastaplank te kunnen komen. Ze is nu met pensioen, maar werkte als een machineborduurster in een plaatselijke kledingfabriek. Haar naaimachine staat nog steeds in een hoek van de keuken voor de klusjes die mensen haar nog altijd vragen te doen. Pasta maken is voor haar als de was doen: het is een taakje dat ze graag doet en ze vindt genoegen in het eindresultaat. Rosa haalde haar schouders op en keek verlegen toen ik haar vroeg wat het geheim van het maken van goede pasta is. “Nou, het is wat je doet, toch? Je hebt goed meel nodig en je moet goed kneden”, antwoordde ze terwijl ze het deeg energiek bleef uitrekken. Rosa zegt dat “het toevoegen van spinazie het deeg kwetsbaarder maakt, dus gebruik de blender om de spinazie met de eieren vloeibaar te malen”. Zo wordt het deeg gelijkmatiger. Dit gerecht komt uit Emilia-Romagna, waar de doperwten in het najaar soms voor paddenstoelen worden verruild.

WERKWIJZE Meng voor het spinaziedeeg zoals Rosa aanraadt de spinazie en eieren eerst in de blender en voeg dit mengsel aan de bloem toe; maak het deeg verder

50

?J7B?Ý D8>8Q@E<

zoals normaal. Rol beide deegballen uit tot grote schijven van circa 2 mm dik. Maak de doperwtensaus terwijl de sfoglie rusten.

Verhit de olijfolie in een hapjespan en voeg de pancetta toe. Bak de blokjes tot het vet iets is uitgesmolten en doe de uienringen erbij. Bak alles circa 7 minuten tot de ui zacht is. Voeg er een kopje water aan toe en laat de saus indikken; als je de lepel erdoor duwt, kun je de bodem van de pan kort zien. Rol het gele pastadeeg op als een tapijt en snijd er overdwars opgerolde linten van circa 7 mm breed uit. Schud ze uit en herhaal dit met het spinaziedeeg. Rosa rolt de twee deeglappen samen op, zoals op de foto is te zien, maar het is veel makkelijker om ze afzonderlijk op te rollen. Meng de linten door ze met je vingers door elkaar te husselen.

Breng een grote pan gezouten water aan de kook. Laat de pastalinten in het kokende water zakken en kook ze 2-3 minuten – proef er een om te controleren of ze gaar zijn. Houd een paar soepopscheplepels van het pastawater achter mocht je het erwtenmengsel willen aanlengen, giet de tagliatelle af en meng ze met de erwten – de twee kleuren pasta moeten gelijkmatig met de saus worden bedekt. Serveer met flink wat > Parmezaanse kaas erover.

Pasqualinaʼs en Mariaʼs tagliatelle met tomatenansjovissaus Voor 5-6 personen

INGREDIËNTEN VOOR DE PASTA g fijne bloem van durumtarwe Ê 250 ml water Ê 500

VOOR DE SAUS ml extra vergine olijfolie Ê 2 teentjes knoflook Ê 1 gedroogde chilipeper Ê 1 eetl. gehakte peterselie Ê 60 g ansjovis (uitlekgewicht) Ê 1 glas witte wijn (ca. 125 ml) Ê 1 blik van 400 g gepelde tomaten, gebroken met de achterkant van een lepel Ê 500 g passata (gezeefde tomaten) Ê 25 g verse basilicumblaadjes Ê ½ theel. zout (maar proef de saus eerst, want ansjovis kan vrij zout zijn) Ê 50

VOOR DE BROODKRUIMELS eetl. extra vergine olijfolie Ê 100 g broodkruimels Ê 1 teentje knoflook, fijngehakt (optioneel) Ê 50 g walnoten, fijngehakt Ê 2 eetl. gehakte peterselie Ê 1-2

52

?J7B?Ý D8>8Q@E<

WERKWIJZE Maak eerst het pastadeeg zoals hiernaast beschreven en laat het rusten. Verwarm de olijfolie in een steelpan op middelhoog vuur en voeg de hele teentjes knoflook, de chilipeper, peterselie en ansjovis toe. Fruit ze 5 minuten, zodat de ansjovis smelt. Schenk de wijn erbij en laat die verdampen. Roer de gepelde en gezeefde tomaten erdoor en voeg de hele basilicumblaadjes toe. Proef de saus en voeg zo nodig zout toe. Laat hem circa 10 minuten indikken. Maak nu de broodkruimels. Verhit in een grote koekenpan een scheut olijfolie een paar minuten op hoog vuur. Voeg de broodkruimels toe en bak ze al roerend tot ze krokant en goudbruin zijn. Roer er als je van knoflook houdt een fijngehakt teentje knoflook door zodra de broodkruimels kleur krijgen.

Schep alles in een ondiepe kom – zo koelen de broodkruimels sneller af. Meng als ze zijn afgekoeld de walnoten en peterselie erdoor.

Rol om de pasta te maken het deeg uit tot een dikte van 1-2 mm. Pasqualina en Maria lieten ons tagliatelle in drie breedtes zien. Dat betekent dat je zelf kunt kiezen, maar wees wel consequent, zodat de pastalinten gelijkmatig gaar worden. De snelste en mooiste manier is om ze met een pastawieltje (met een kartelrand) in 1 cm brede linten te snijden. Breng in een grote pan water aan de kook, voeg een paar theelepels zout toe en laat het water weer aan de kook komen. Voeg de pasta in één keer toe, roer even en kook de pasta een paar minuten. Proef een stukje om te kijken of het gaar is. Giet goed af. Verwijder de teentjes knoflook, chilipeper en het basilicum uit de saus. Maak in een grote schaal laagjes van de ingrediënten: de broodkruimels, pasta en saus.

Herhaal zo nodig. Eet het gerecht meteen.

DURUMTARWEDEEG Laten we nu kijken hoe je pastadeeg op basis van fijne bloem van durumtarwe en water maakt. Aan dit deeg worden doorgaans geen eieren toegevoegd, omdat durumtarwe al genoeg bite heeft. Het deeg wordt niet zo elastisch als deeg op eierbasis met 00-bloem.

Dit soort deeg wordt gebruikt voor alle pastavormen die in Zuid-Italië te vinden zijn, zoals cavatelli, maccheroni en orecchiette. Als je een sfoglia maakt, is die altijd iets dikker, en de pastalinten die je ermee kunt maken zijn onder meer sagne ritorte en taccuna.

STAP 1: DE INGREDIËNTEN AFWEGEN Neem 45-50 g lauwwarm water voor elke 100 g fijne bloem van durumtarwe (semola di grano duro rimacinata). Het volume water is overigens hetzelfde als het gewicht: 45-50 ml, maar een weegschaal is accurater dan een maatbeker. Voeg 4 g (1 theelepel) zout aan 1 liter warm water toe. Het zout is niet voor de smaak, maar het helpt de glutenstrengen beter langs elkaar te laten glijden.

STAP 2: HET WATER EN DE BLOEM MENGEN Gebruik een kom of maak een bergje bloem op je plank. Maak met je vingers een kuiltje en schenk de benodigde hoeveelheid water erin.

Meng de bloem en het water en zorg dat je alle bloem opveegt.

STAP 3: HET DEEG KNEDEN Kneed het deeg 5 minuten. Het deeg moet zijdezacht en niet plakkerig aanvoelen. Het krijgt niet dat zachte van eierdeeg, maar het voelt wel lekker en plastisch aan – en je kunt het meteen gebruiken, je hoeft het niet te laten rusten. Als je het deeg langer kneedt, dan wordt het wel iets elastischer, maar dan moet je het ook zo’n 20 minuten laten rusten.

STAP 4: PASTAVORMEN MAKEN Rol het deeg zo nodig uit. Houd het deeg afgedekt terwijl je de pastavormen maakt om te voorkomen dat het uitdroogt.

DKELE samenstelling tiara rivano

>KBF 8?@ EF8EKM Om de opbouw van de door brand verwoeste gebieden in Australië te steunen, is er het D&G Loves Australia-project. De opbrengst van de verkoop van dit T-shirt waarop de Australische Waratah-bloem prijkt, gaat naar de Foundation for Rural Regional Renewal (FRRR).

Dolce & Gabbana, T-shirt, € 150. www.dolcegabbana.com

Zinnelijke colonia

Parma, de geboortestad van Giuseppe Verdi, is dit jaar uitgeroepen tot de culturele hoofdstad van Italië. Speciaal voor Parma 2020 is de nieuwe geur Note di Colonia V uitgebracht, een zinnelijke geur geïnspireerd op de aria ‘La donna è mobile’ uit Verdi’s opera ‘Rigoletto’.

Acqua di Parma, Note di Colonia V, € 390. www.debijenkorf.nl

D?;J J; C?II;D Handig op het strand: in dit stijlvolle siliconen hoesje blijven je oordopjes schoon en droog en raak je ze niet kwijt. Makkelijk mee te nemen door het handzame formaat en niet te missen vanwege de opvallende kleur.

Emporio Armani, Silicone earphone carrying case, € 27. www.armani.com

54

?J7B?Ý D8>8Q@E<

In de knop

De zachtroze, egaal geslepen steen wordt stevig vastgehouden door haar 18k roségoud vergulde ‘tanden’, als een bloem die in de knop zit. De hanger kan makkelijk vastgeklikt worden aan een ketting of armband.

Ti Sento, Milano Hanger 6765NU, € 89. www.tisento-milano.nl

J?@:BEEI Modehuis Missoni staat al meer dan 65 jaar bekend om zijn kleurrijke breisels, met opvallende zigzagpatronen, strepen en golven.

Ook in deze zomerse haarband zien we die tradtitie terug: zowel voor kort als lang haar een leuk accessoire voor op het strand.

Missoni, Beachwear head band, € 150. www.missoni.com

:EBB; :;I?=DI ‘Superkleurrijk, brutaal en veelzijdig’, zo worden de beautycases met lipstickprints beschreven die het designers magazine ‘Toiletpaper’ in samenwerking met Seletti ontwierp.

In deze etuis is naast de lipstick genoeg ruimte voor al je andere make-up.

Seletti, Beauty Case Lipsticks, € 35. www.seletti.it

Kus van de zon

De voedende lipolie van de Tuscan Sunshine collectie bevat blaadjes van vlinderbloemen en roze strobloem. De olie verzorgt en hydrateert de lippen en geeft een zacht glanzend effect. Aan te brengen met een handige applicator.

Kiko Milano, Tuscan Sunshine Nourishing Lip Oil, € 9,99. www.kikocosmetics.com

?J7B?Ý D8>8Q@E<

55

Caffè Florian

Het beroemdste café ter wereld T E K ST J E SP E R STO R G A A RD J E N S E N F OTO’ S J E S P E R S TO RGA A RD J E NS E N, U IT H E T BO E K ‘ CAF F È F L O R I AN – L O SP IRITO D I V E NE Z IA’ E N H E T H IS TO RIS C H A RC H IE F VA N C A F F È F L O RIA N

Een van ’s werelds oudste cafés vind je in Venetië.

Alweer bijna drie eeuwen maakt het een belangrijk deel uit van de ziel van de stad. Italië Magazine bezoekt een plek die de quintessens van de geschiedenis lijkt.

A

ls spiegels ook het verstrijken van de tijd zouden kunnen reflecteren, als de plafondversieringen konden vertellen over lang vervlogen tijden en als muurschilderingen vrijuit zouden kunnen spreken, wie weet wat voor intrigerende verhalen ze dan zouden kunnen vertellen? Over de bezoekers van Caffè Florian die al drie eeuwen worden verleid door de fragiele schoonheid van Venetië, of misschien over de gewonde soldaten van Venetië die in de strijd tegen de Oostenrijkse bezetter in 1848 het café veranderden in iets wat leek op een veldhospitaal.

De 300 jaar geschiedenis culmineert in de lange glazen façade van Caffè Florian, met uitzicht op wat velen de mooiste piazza van Italië vinden, de overweldigende Piazza San Marco in hartje Venetië. Het is daarom niet verwonderlijk dat de Venetianen Florian niet alleen als café zien, maar ook als historische en culturele juwelendoos, en als een belangrijk deel van de fascinerende en complexe identiteit van de stad.

De eerste koffiehuizen Voor de historische feiten rond de geboorte van Caffè Florian in 1720 moet je zelfs nog verder terug in de tijd, naar de opening in 1544 van de allereerste koffiehuizen in Constantinopel, het huidige Istanbul. Het eerste geschreven document dat naar

58

?J7B?Ý D8>8Q@E<

die koffiehuizen verwijst dateert uit 1573, toen de diplomatieke gezant van de Republiek Venetië, Costantino Garzoni, uit Constantinopel rapport uitbracht over een mysterieuze drank: “…velen consumeren een bepaalde zwarte drank.

Het wordt gemaakt van opium en verlost hen van alle zorgen.”

Deze mysterieuze zwarte drank maakte zijn entree in Europa in 1615, toen Venetiaanse kooplieden hun eerste lading groene koffiebonen binnenkregen. Maar vreemd genoeg werd het allereerste koffiehuis volgens de geschiedenisboeken, The Angle, door de theedrinkende Britten geopend in 1650.

Venetië volgde met de eerste Venetiaanse koffiehuizen, die in 1683 werden geopend onder de zuilengalerijen van de Procuratorie Nuove in het centrum van de stad.

Daarna volgden andere, allemaal een succes. Niet alleen vanwege de plezierige smaak van koffie, maar misschien ook omdat deze cafés publieke ruimtes waren waar gewone mensen elkaar konden ontmoeten.

Beroemde bezoekers Het koffiehuis Alla Venezia Trionfante (‘In het triomferende Venetië’) ging in 1720 open in Venetië. Zowel het koffiehuis als zijn eigenaar Floriano Francesconi werden in no time extreem populair, zelfs zo dat de Venetianen in hun lokale dialect kortweg zeiden: “Andemo da Florian” als ze erheen gingen. Zo kwam Caffè Florian aan zijn huidige naam.

Tussen koffie en het geschreven woord heeft altijd een liefdesrelatie bestaan, en die zou best kunnen zijn begonnen bij Florian. Hier had de Venetiaanse graaf Gasparo Gozzi (1713-1786) wat hij zelf zijn ’hoofdkwartier en redactie’ noemde toen hij een van Italië’s eerste dagbladen publiceerde, ‘La Gazzetta Veneta’.

En de beroemde Venetiaanse toneelschrijver Carlo Goldoni was zo onder de indruk van de entourage in Caffè Florian dat hij zijn toneelstuk

8;HE;C:IJ; 97<x J;H M;H;B:

DE LIEFDE TUSSEN KOFFIE EN HET GESCHREVEN WOORD BEGON WELLICHT BIJ FLORIAN ‘La bottega del caffè’ (Het koffiehuis) schreef terwijl hij in Florian zat.

De faam van Caffè Florian als het bekendste literaire café van Europa in de 19de eeuw wordt bevestigd door een indrukwekkende lijst wereldberoemde personages – vooral uit de letteren – die

hier in het hart van Venetië korter of langer stamgast waren.

Veel Europese schrijvers, dichters en andere literaire persoonlijkheden maakten in die jaren hun grand tour naar Italië.

Vanwege de heimelijke hoop dat de immense schoonheid en bijzondere sfeer

>

Caffè Florian is een belangrijk deel van de fascinerende en complexe identiteit van Venetië.

?J7B?Ý D8>8Q@E<

59

Onder: in Caffè Florian lijkt de tijd stil te staan.

Rechterpagina: kunstenaar Andy Warhol; een verliefd stel; de Engelse schilder John Ward; pianist Arthur Rubinstein; het personeel in 1924; hoog water op Piazza San Marco.

van Venetië een positieve invloed op hun creatieve inspiratie zouden hebben, werd de stad aan de lagune een bijna verplichte stop tijdens hun reis. Maar schoonheid is, zoals we weten, verslavend, en vaak werd zo’n korte stop vanzelf een langer verblijf.

En Caffè Florian was dan de plaats waar de dames en heren van het geschreven woord elkaar ontmoetten.

De lijst van literaire zwaargewichten die het café in de loop der tijd hebben

bezocht, is behoorlijk indrukwekkend.

De Franse schrijver en Italië-lief hebber Stendhal nipte net van een kop koffie in Florian toen hij las dat Napoleon in 1815 in Waterloo was verslagen. De romantische Engelse dichter Lord Byron kwam van 1816 tot 1819 regelmatig naar Florian en nam dan vaak zijn poëzievrienden Percy Shelley en de Ier Thomas Moore mee. In 1836 schreef de Franse auteur Alexandre Dumas over het oude café: “Florian is als een aandelenbeurs, een theaterfoyer, een leeszaal, een club, een schrijf bureau – en veel Venetiaanse mannen gaan daadwerkelijk naar Florian om brieven te schrijven.”

De Engelse schrijver Charles Dickens was in 1845 regelmatig te gast in Florian, net als eerder de beroemde Italiaanse beeldhouwer Antonio Canova, die een persoonlijke vriend was van de eigenaar van het café. En kunstenaars als de Franse schrijver Marcel Proust, de Italiaanse dichter Gabriele d’Annunzio en de Russische componist Igor Stravinsky zouden ook actief aan hun verschillende projecten hebben gewerkt in Florian.

Florian als veldhospitaal Caffè Florian verdient zijn plaats in de geschiedenis ook vanwege de oorlogshandelingen in 1848, in de tijd dat het Oostenrijkse keizerrijk Venetië bezet hield. In een poging om de stad van de vijand te bevrijden kwam een aantal prominente Venetianen lange tijd in het geheim samen in de salons van Florian om de strategie voor een opstand tegen de Oostenrijkers te beramen. Helaas werden deze ontmoetingen ontdekt en lieten de bezetters het café sluiten. Maar dat verbod kwam te laat en op 17 maart 1848 begon de opstand van Venetië tegen de bezettingsmacht. In de bloedige strijd werden veel van Venetiës gewonde strijders naar Caffè Florian gebracht voor medische verzorging, en het café werd meer en meer een veldhospitaal terwijl de strijd voortwoedde.

Het verstrijken der jaren en de radicale veranderingen in de sociale mode hebben geen enkele invloed gehad op de constante

60

?J7B?Ý D8>8Q@E<

8;HE;C:IJ; 97<x J;H M;H;B:

BEKENDE NAMEN UIT DE LITERATUUR, KUNST, MUZIEK, FILM EN POLITIEK VOCHTEN OM EEN PLEKJE IN HET GASTENBOEK stroom beroemdheden die van Florian hun favoriete trefpunt maakten en de plek waar ze langere tijd hun toevlucht zochten. Ook in de 20ste eeuw moest een gestaag groeiend aantal bekende namen uit de literatuur, kunst, muziek, film en politiek steeds vaker vechten om een plekje in het gastenboek van het cafĂŠ. Zoals de Argentijnse schrijver Jorge Luis Borges, de Duitse componist Richard Strauss,

Gina Lollobrigida, Grace Kelly, Jean-Paul Sartre en vele anderen.

Gezien de driehonderdjarige geschiedenis zullen bezoekers van het cafĂŠ het concept van tijd als een contrast kunnen ervaren. Aan de ene kant is de lange geschiedenis van het cafĂŠ een duidelijk bewijs dat de klok blijft tikken. Aan de andere kant wekt de sfeer in Florian de indruk dat de grote universele klok is blijven stilstaan. De (zeer hoge)

prijzen daarentegen zijn echter wel met de tijd meegegaan.

Hoe je de tijd in Florian ook ervaart, ĂŠĂŠn ding is zeker: een bezoek aan het oudste cafĂŠ van VenetiĂŤ zal je absoluut de kans geven om onder DE HUID VAN DE STAD TE KRUIPEN s Â&#x201A;

Caffè Florian Piazza San Marco 56 Tel. +39 041 5205641 www.caffeflorian.com

?J7B?Ă? D8>8Q@E<

61

2020_3_Ciro Langerak.indd 1

L EER I OM TALIA AN JE D S NA T ROOM E LE I N I T V EN AL IË

Istituto di Lingua Italiana Italiaans Leren in het hart van Amsterdam, Tilburg en ook online Jaarcursussen Semestercursussen Kwartaalcursussen Zomercursussen One to one op maat Intensieve cursussen op maat

ItaliaItalia is de sleutel tot uw succes zakelijk en privé! info@italiaitalia.nl • 06 338 57 359

www.italiaitalia.nl 07-04-2020 10:35:42 IM2020_3_Italia Italia.indd 1

23-03-2020 16:39:1

;MEKJ A?;9A;DI ewout kieckens woont al vele jaren in rome en schreef onder andere het boek ‘alle wegen van rome’. hij belicht opmerkelijke zaken over het leven in italië.

I LLUSTR ATI E SYLV I A WE V E

Discipline Dat discipline niet in Italië is uitgevonden weet elk kind. Ga maar de straat op. Auto’s halen in van rechts, ze maken U-bochten en Z-bochten (zigzaggen) en rijden door rood. Ik weet dat zo goed, omdat ik zelf ook zo’n ongedisciplineerde ben.

Als rijstijl de toegang tot een Italiaans paspoort is, ben ik landgenoot van Michelangelo. Maar ik stop wél voor zebrapaden, ook als de voetganger nog niet het wit van de zebra heeft aangeraakt. Dat doen Italianen niet. Ze stoppen alleen voor degene die al begonnen is met lopen over de oversteekplaats. Voetgangers die keurig voor de zebra gaan wachten en denken dat automobilisten vanzelf stoppen, nee, daar doen ze niet aan.

Vooral buitenlandse toeristen weten niet wat ze overkomt als er eindelijk een auto, zo’n halve Michelangelo, stopt. Ze rennen over die zebra alsof het water van de Rode Zee elk moment kan terugstromen, terwijl ze dankbaar hun hand opsteken. Ik beschouw mezelf dan als een zeer gerespecteerde medeburger.

Het voelt een stuk beter dan een geldbedrag overmaken aan Greenpeace. Ik kan het elke Italiaan aanraden.

Waar komt die ongedisciplineerdheid toch vandaan? De oorzaak zou de eeuwenlange buitenlandse overheersing van Italië zijn.

De Franse, Spaanse en Oostenrijkse heersers hebben al die tijd de Italianen uitgebuit. Omdat Italianen niet in staat waren een vuist te maken tegen de heersers – Italianen zijn nou eenmaal geen vechtersbazen – ontwikkelden ze een gedrag om onder de wetten van de indringers uit te komen. Ze deden alsof ze zich eraan hielden, maar probeerden in werkelijkheid de wetten te omzeilen om henzelf en hun familie te beschermen.

Ook al is Italië ruim 150 jaar een onafhankelijk land, het idee heerst nog steeds dat de overheid probeert je beentje te lichten en dat je daarom de regels heus wel aan je laars mag lappen.

Mussolini wist het als geen ander. In 1932 werd hem door een Duitse journalist gevraagd hoe het was om de individualistische en anarchistische Italianen te regeren. “Moeilijk? Het is zinloos”, zei de dictator.

Je kunt zeggen wat je wilt van Mussolini, maar de treinen reden tenminste op tijd. Dit is een grapje (dat zeggen ze altijd om aan te geven dat onder Mussolini ook dingen goed gingen). Wat ik ermee wil

zeggen is dat dit citaat nog zo overeind staat als de Mussoliniobelisk in Rome.

Ze – de wetgevers – hebben het al meer dan 150 jaar wel geprobeerd. Aan wetten ontbreekt het niet. Op landelijk niveau zijn zo’n 75.000 wetten van kracht. Neem je ook de gewestelijke en lokale wetgeving erbij, dan kom je uit op ongeveer 150.000 wetten. In Duitsland zijn er in totaal tegen de 5500.

Hoe meer wetten, hoe meer onduidelijkheid. Dat leidt onder andere tot een overbelast rechtssysteem en corruptie. Af en toe worden er wetten opgedoekt, maar er komen ook telkens nieuwe bij.

Alleen al in de eerste zes maanden van dit jaar hebben de parlementariërs 5826 nieuwe wetsvoorstellen ingediend. Die worden lang niet allemaal tot wet gepromoveerd, maar het geeft een idee van de moordende bureaucratie die het land in zijn greep houdt. Ergens zoeken de Italianen naar een ontsnapping uit dat knellende keurslijf. Het is een paradox: hoe meer wetten, hoe vaker zij gebroken worden.

Elk jaar komt de discussie over het respecteren van regels weer op gang. Onze ragazzi, zegt het rechtschapen deel van de bevolking dan, zouden op school moeten worden onderwezen in het vak senso civico, burgerschap. Dat zorgt ervoor dat ze in de toekomst tenminste voor een rood stoplicht stoppen. Er is veel discussie, maar uiteindelijk gebeurt er niets. Het burgerschap komt er niet. Discussies zijn zo effectief als wetten.

Daarom was ik zo verrast dat de Italianen tijdens de coronacrisis zo gedisciplineerd waren. Natuurlijk, ze hebben het virus in eerste instantie onderschat, net zoals alle andere westerse landen, maar daarna hebben de Italianen zich in het algemeen voorbeeldig aan de voorschriften gehouden.

In 2003 was ik ook al zo verbaasd. In dat jaar werd een algeheel rookverbod ingesteld. Italië was het eerste grote Europese land dat daartoe overging. Het verbod werd zonder slag of stoot door roker en horeca aanvaard.

Geen gesteggel zoals in Nederland vijf jaar later. Roken is slecht voor de gezondheid.

Punt uit. Italianen zijn heel gedisciplineerd als het om de gezondheid gaat. =jc Z^\Zc \ZodcY]Z^Y#

?J7B?Ý D8>8Q@E<

63

7HJ; ; 9KBJKH7

volg het laatste nieuws over het doorgaan van de tentoonstellingen op de betreffende websites

culturele nieuwtjes en tips in italië en nederland

H7<7;B ;D KC8H?Ý Il Divino Rafael werd op zijn zestiende door zijn vader in de leer gebracht bij de Umbrische grootmeester Perugino.

Dankzij hem kwam hij in Perugia terecht alwaar hij een aantal van zijn grote meesterwerken uit zijn vroege carrière

schilderde. Hij had een grote impact op de andere kunstenaars in Umbrië, waardoor de kunstwereld nooit meer hetzelfde zou zijn. Umbrië bewijst dit jaar grote eer aan deze kunstenaar die voorgoed zijn kwastafdruk op de cultuur in de regio achterliet. Op zijn beurt zou hij ook voorgoed beïnvloed zijn door de lessen die hij er opdeed van zijn meester Perugino, de kunstwerken die hij er aanschouwde en de commissies die hij er ontving, met name in de hoofdstad Perugia en in Città di Castello. (PC) ‘RAFFAELLO IN UMBRIA’, TOT 10 JANUARI 2021, PERUGIA/CITTÀ DI CASTELLO. RAFFAELLOINUMBRIA.IT

Heroïsche activiste Tina Modotti, geboren in 1896 in Udine, was een onuitputtelijke bron van creativiteit en activisme. Behalve als actrice en model is ze het meest bekend geworden door haar fotografie. Ze was een boegbeeld voor het feminisme en vrijheid in de hele wereld.

Vanwege haar antifascistische en communistische activitei-

ten was ze gedwongen te emigreren naar Mexico. Ze heeft haar geboorteland nooit teruggezien: op 45-jarige leeftijd overleed ze achterin een taxi, onderweg naar een etentje bij dichter Pablo Neruda.

Het MUDEC in Milaan exposeert een honderdtal foto’s, kunstwerken, brieven, documenten en video’s die het publiek dichter bij deze vrije geest brengen. Bewonderenswaardig vanwege haar vasthoudende karakter en de strijd die zij leverde voor vrijheid van politiek, geest en lichaam. (PC)

‘TINA MODOTTI, DONNE, MESSICO E LIBERTÀ’, 7 MEI TOT 6 SEPTEMBER, MUSEO DELLE CULTURE (MUDEC), MILAAN. MUDEC.IT

64

?J7B?Ý D8>8Q@E< K<BJK G<CC< :FLN<E?FM<E D8>8Q@E<

L;H@77H:7= L7D :; AE;F;B De bruinrode koepel van de Duomo van Florence is al sinds 1436 een van de meest bepalende stadsgezichten ter wereld. De geniale architect Brunelleschi won in de 15de eeuw een wedstrijd voor het ontwerp van de koepel die het symbool van Florence zou worden.

Het werd op magistrale wijze gerealiseerd. Het mag dan ook geen wonder heten dat Florence het 600-jarig jubileum van het leggen van de eerste steen van de

koepel zeer serieus neemt: de stad organiseert gedurende een halfjaar allerlei conferenties en lezingen, concerten, en velerlei andere activiteiten en digitale reconstructies om de geschiedenis van de koepel tot leven te brengen. Kortom, een grootse onderneming voor een groots Italiaans monument. (PC) ‘600 ANNI DELLA CUPOLA’, TOT 20 NOVEMBER 2020, DIVERSE LOCATIES IN FLORENCE. CUPOLA600.OPERADUOMO. FIRENZE.IT

b s e d l ro st taste W

verkrijgbaar bij digusti.nl

Uit: ‘La Strada’ (1954).

Scène met Giulietta Masina, de vrouw en ‘adem’ van Fellini.

Giulietta speelde in veel films van de regisseur een hoofdrol.

WELKOM IN CIRCUS FELLINI In 2020 is het precies een eeuw geleden dat de beroemde regisseur Federico Fellini werd geboren. Ook nu nog hebben zijn films niets aan zeggingskracht verloren, omdat ze over ons gaan, over de mens met al zijn obsessies, angsten en verlangens. En omdat ze zijn gemaakt door een maestro met een grenzeloos vermogen om verhalen te vertellen en te fantaseren.

T E K ST R O N AL D KU IP E R S F OTO’ S W W W. IM AGE S E L E C T. E U

I

n januari 1938 stapt een elegant geklede jongeman uit de trein in het Romeinse Stazione Termini. Zijn naam is Federico Fellini, hoewel zijn vrienden hem vanwege zijn graatmagere gestalte (als gevolg van een schildklierziekte) ook vaak ‘Gandhi’ noemen. Federico is pas achttien, maar heeft grootse plannen.

Hij wil geen jurist worden (wat hij zijn ouders heeft beloofd), maar beroemd striptekenaar, schepper van stoere helden en struise dames.

‘Mamma Roma’, zoals hij zijn nieuwe woonplaats liefkozend noemt, biedt hem volop inspiratie. Direct als hij uit het station komt, wordt hij overspoeld met beelden van tandeloze bedelaars, voluptueuze publieke

vrouwen, opgedirkte carabinieri en elegante femmes fatales. Wat een verschil met het provinciale Rimini, zijn geboorteplaats! Ondanks de oorlog maakt Federico begin jaren veertig snel carrière, vooral als streetwise columnist en schrijver van grappige radiosketches. Bij de radio ontmoet hij ook de liefde van zijn leven, actrice Giulietta Masina, die hij in 1943 ten huwelijk vraagt. Omdat Federico de fascistische dienstplicht ontduikt, vindt de ceremonie in het geheim plaats in het appartement van Giulietta’s tante. Een stiekem geronselde priester gebruikt een bureau als altaar.

Er rust geen zegen op het jonge stel.

Als Giulietta na enkele maanden van de trap valt, krijgt ze een miskraam.

Hun tweede kindje, Pierfederico, krijgt hersenvliesontsteking en sterft

een maand na de geboorte. Federico ontsnapt eind 1943 op het nippertje aan deportatie, als hij tijdens een wandeling op de Piazza di Spagna wordt opgepakt door Duitse soldaten (die Rome na de val van Mussolini hebben ingenomen). Door pure bluf weet Federico te ontsnappen. Hij doet alsof hij op straat een bevriende Wehrmacht-officier herkent, schreeuwt “Fritz! Fritz!” en springt uit de vrachtwagen – zijn bewakers in verwarring achterlatend. Als de oorlog voorbij is, weet Federico het zeker: de wereld is als een circus. Enerverend maar angstaanjagend, grappig maar wreed.

De clowns Het dresseren van acteurs, het bedenken van stunts, het managen van de gekte op chaotische sets – Fellini >

?J7B?Ý D8>8Q@E<

67

Onder: Marcello Mastroianni in ‘La Città delle donne’ (1980). Rechterpagina: Federico Fellini met zijn vrouw Giulietta Masina en actrice Valentina Cortese in Venetië (1955).

68

?J7B?Ý D8>8Q@E<

heeft zich later als regisseur vaak vergeleken met een circusbaas. In veel van zijn films speelt het circus ook een centrale rol; ‘I clowns’ (1970) is er zelfs volledig aan gewijd, met Fellini zelf als meespelende commentator (als hij al te geleerd gaat doen, gooit een clown een emmer op zijn hoofd).

Als kind in Rimini is Fellini al gefascineerd door het circus. “’s Ochtends toen ik wakker werd, stond er opeens een circustent, precies tegenover ons huis. Het leek wel een rare boot, alsof er ’s nachts een invasie van piraten had plaatsgevonden.” Hij verzint later zelfs het hardnekkige verhaal dat hij als zevenjarige met het circus zou zijn meegereisd om een zieke zebra te verzorgen. De acrobaten met hun halsbrekende capriolen hoog in de trapeze, de wilde dieren met hun vlijmscherpe tanden, de messenwerpers – het circus biedt een show op de grens van leven en dood; beangstigend, maar ook aantrekkelijk.

De clowns met de witte gezichten boezemen de jonge Federico angst in.

Zij staan voor de orde, de gevestigde cultuur. Hij voelt zich vooral verwant met de August, de sjofel geklede clown die alles omver schopt, de dwaas die kattenkwaad uithaalt. “De witte clown maakt kinderen bang, want hij staat voor plicht en repressie.

De August daarentegen vinden ze prachtig. Hij breekt borden, rolt over de vloer, gooit emmers water over mensen heen.” In zijn films laat Fellini later zien dat de maatschappij vol is met witte clowns en Augusts, met ouders en kinderen, machthebbers en rebellen, conservatieven en anarchisten.

Als regisseur speelt Fellini beide rollen. Hij is de August als hij met zijn rebelse ideeën heilige huisjes omver kegelt, maar om orde op de set te houden moet hij vaak ook hard optreden. Een actrice zei over hem: “Fellini is een tiran, een monster, een gek, een genie. Ik hou van hem.”

M;BAEC ?D 9?H9KI <;BB?D?

Fellini: “Als ik mijzelf als clown voorstel, ben ik een August. Maar ook een witte clown. De dokter van de gek is zelf ook een gek!”

De sprookjes Na de oorlog ligt de economie van Rome in puin. Om aan geld te komen, opent Fellini The Funny Face Shop, een winkeltje waar Amerikaanse soldaten – vaak stomdronken – een karikatuur van hun gezicht kunnen laten maken. Op een dag staat de beroemde regisseur Roberto Rossellini in Fellini’s winkeltje. Of hij scenario’s voor hem wil schrijven. De samenwerking verloopt voorspoedig, en voor Fellini er erg in heeft speelt hij een actieve rol op de set. Filmen is lastig, want de studio’s van Cinecittà zijn nog ingericht als vluchtelingenkamp. Maar Fellini blijkt de ultieme fixer. Tien prostituees? Een kameel uit de dierentuin van Rome? Geen probleem, Fellini regelt het. Filmen lijkt op een hectisch reizend circus, een kolfje naar zijn hand. Begin jaren vijftig kiest Fellini als regisseur zijn eigen pad. Het neorealisme van Rossellini, gespitst op het agenderen van sociale problemen, is hem te beperkt: “Het enige dat ik wil weten is: waarom ben ik hier? Wat is mijn

FELLINI BLIJKT DE ULTIEME FIXER. TIEN PROSTITUEES? EEN KAMEEL OP DE SET? GEEN PROBLEEM, HIJ REGELT HET leven?” Fellini’s ‘La strada’ (1954) gaat over het sullige meisje Gelsomina (Giulietta Masina) dat door haar moeder als slavin wordt verkocht aan een rondreizende circusartiest, die haar behandelt als oud vuil – met een dramatische afloop. ‘La strada’ is een modern sprookje over liefde en onschuld, inkeer en berouw, ver van het politiek getinte neorealisme. Op het filmfestival van Venetië vliegen

voor- en tegenstanders van Fellini elkaar in de haren, maar iedereen is het erover eens dat er een nieuw soort film is geboren. In ‘La dolce vita’ (1960) verbeeldt Fellini het leven van roddeljournalist Marcello (Marcello Mastroianni), die te midden van filmsterren een oppervlakkig jetsetleven leidt. Marcello is op drift geraakt op een onbekende zee. Hij weet niet meer wat hij wil, maar is

ook doof voor goedbedoelde waarschuwingen. De film staat bol van de symboliek: het strand als plek van bezinning, een aangespoelde monsterlijke vis als symbool van het absolute kwaad, de Trevifontein als bron van leven. Net als ‘La strada’ is ‘La dolce vita’ een modern sprookje met universele waarde, voor iedereen die in deze wereld keuzes moet maken. De films nodigen uit tot zelfonderzoek: >

?J7B?Ý D8>8Q@E<

69

hoe zou ik Gelsomina hebben behandeld, hoe zou ik zijn geweest als ik van feest naar feest hobbelde in de Romeinse jetset? Fellini: “Ik ben geen moralist, geen censor, priester of politicus. Ik ben slechts een verhalenverteller. Mijn films geven de kijker een eigen verantwoordelijkheid, ze moeten de kijker onrustig maken.”

De dromen ‘La dolce vita’ breekt alle records.

Omdat veel mensen bang zijn dat de censuur gaat ingrijpen (vanwege de veelbesproken beginscène, waarin een helikopter met een Jezusbeeld boven Rome vliegt), willen ze de film zo snel mogelijk zien. In Milaan versplintert een hysterische menigte zelfs

energie schuilgaat.” Hij begint als een bezetene zijn dromen te tekenen, want – zo leert hij van Jung – in dromen openbaart zich het onderbewuste en daarmee de kans op geestelijke groei. ‘Otto e mezzo’ (1963), een film over Fellini’s twijfels en worsteling als regisseur, begint met een beklemmende droom over de druk van het kunstenaarschap. We zien Guido (Marcello Mastroianni, als alter ego van Fellini) in een file in de auto zitten. Hij lijkt te stikken en slaat in paniek tegen de ramen. Opeens ontsnapt hij en vliegt hij steeds hoger de wolken in, totdat iemand aan een touw aan zijn voeten trekt en hij in zee stort. In ‘Giulietta degli spiriti’ (1965) zijn droom en werkelijkheid

alle vrouwen die daarin een rol speelden, van een babysitter tot een prostituee. Hoewel sommige feministen schande spreken van deze ‘vrouwonvriendelijke’ film, hebben de meeste critici bewondering voor Fellini’s poging om de dominante beelden in de westerse cultuur over vrouwen (de Jungiaanse ‘archetypen’) te verbeelden en daarmee bespreekbaar te maken. Fellini is altijd gefascineerd geweest door vrouwen en de beelden die mannen op hen projecteren. In ‘Otto e mezzo’ heeft Guido (Marcello Mastroianni, als alter ego van Fellini) een droom waarin hij een harem bestiert met daarin alle vrouwen die ooit in zijn leven een rol speelden. Als ze in opstand dreigen te

IN MILAAN VERSPLINTERT EEN HYSTERISCHE MENIGTE ZELFS DE GLAZEN DEUREN VAN EEN BIOSCOOP OM ‘LA DOLCE VITA’ TE ZIEN de glazen deuren van een bioscoop om de filmzaal binnen te komen. Het succes legt de lat voor een volgende film steeds hoger. Als zijn creatieve brein begint te haperen, gaat Fellini in therapie bij de Duitse psychoanalyticus Ernst Bernhard, een aanhanger van Carl Jung. Het is een openbaring.

De fantasiebeelden die al van jongs af aan in Fellini’s hoofd opborrelen, van voluptueuze prostituees, gevaarlijke femmes fatales en geile geestelijken, zijn volgens Jung geen teken van persoonlijke gekte, maar constructies die ooit zijn vastgelegd in zijn onderbewuste. Ze staan op hun beurt in contact met een collectief onderbewustzijn met ‘archetypen’ die alle mensen met elkaar delen, over wat goed en fout is, mooi en lelijk, mannelijk en vrouwelijk. Fellini: “Ik koester diepe bewondering voor Jung. Hij laat zien dat onder al onze angsten, onwetendheid en verwaarloosde wonden krachtige levens-

70

?J7B?Ý D8>8Q@E<

nauwelijks meer van elkaar te onderscheiden. Giulietta (Giulietta Masina) worstelt met haar diepste verlangens en obsessies, die zich in de film openbaren als geesten (spiriti).Via de film, ‘die ontmoetingsplek tussen realiteit en magie’, kunnen de kijkers volgens Fellini ‘dromen beleven met hun ogen open’, een innerlijke reis maken naar hun onderbewuste en zich – net als Giulietta – bevrijden van hun demonen.

De vrouwen In ‘La città delle donne’ (1980) maakt de dromende Snàporaz (Marcello Mastroianni) een innerlijke reis door een wereld met voornamelijk vrouwen. Hij belandt op een surrealistische vrouwenconferentie, ontmoet vrouwelijke agenten in naziuniform en heldhaftige strijdsters die zijn gespecialiseerd in ‘testikels trappen’, hij belandt via een rode glijbaan in vaginavorm in zijn verleden en ziet

komen tegen zijn ouderwetse ideeën, probeert Guido hen met een zweep weer in het gareel te krijgen. In ‘Amarcord’ (1973), een film over Fellini’s jeugd in Rimini, worstelt hoofdpersoon Titta – opgevoed onder de repressieve knoet van kerk en fascisme – met een sigarenverkoopster die hem dreigt te pletten met haar reusachtige borsten, een gekkin die niets anders wil dan seks en een onbereikbare femme fatale die iedereen het hoofd op hol brengt. In Fellini’s persoonlijke leven spelen vrouwen ook een grote rol. Hij heeft vele vriendinnen (onder wie schrijfster Rosita Steenbeek), die hij overlaadt met bloemen en cadeaus en verrast met uitjes en etentjes. Onder vrienden pocht hij graag over ‘de onverzadigbare draak’ in zijn broek.

Toch blijft hij altijd trouw aan zijn vrouw Giulietta Masina. Na de traumatische ervaring van een miskraam en een jonggestorven baby staat >

M;BAEC ?D 9?H9KI <;BB?D?

Anita Ekberg in ‘La dolce vita’ (1960).

?J7B?Ý D8>8Q@E<

71

Uit: â&#x20AC;&#x2DC;La voce della lunaâ&#x20AC;&#x2122; (1990). hun lichamelijke relatie op een laag pitje, maar is hun geestelijke band sterker dan ooit. Een vriend schrijft later: â&#x20AC;&#x153;Giulietta was niet alleen zijn steun en toeverlaat, ze was zijn adem.â&#x20AC;?

Epiloog

7JJ;DJ?;$$$ 79J?; Omdat het in 2020 precies een eeuw is geleden dat Fellini werd geboren, wordt van april tot en met juni een grote expositie over zijn leven en werk georganiseerd in het Palazzo Venezia in Rome: â&#x20AC;&#x2DC;Fellini 100 â&#x20AC;&#x201C; Genio immortaleâ&#x20AC;&#x2122;. Een must voor elke Fellini-liefhebber!

Zie voor info: mostrafellini100.it

72

?J7B?Ă? D8>8Q@E<

â&#x20AC;&#x153;Vanaf het moment dat ik begin te filmen, wil ik dat het voorbij is. Het werk is te zwaar, te stressvol. Maar zodra ik klaar ben, kan ik me niet ontspannen. Ik moet direct weer met iets nieuws beginnen. Leegheid geeft me een gevoel van totale nutteloosheid.â&#x20AC;? Fellini blijft gedurende zijn carrière het publiek continu verrassen met opvallende keuzes. Met â&#x20AC;&#x2DC;Satyriconâ&#x20AC;&#x2122; (1969) duikt hij in het leven van de antieke Romeinen, met acteurs die zo bizar en bijna buitenaards zijn uitgedost dat Fellini de film typeert als â&#x20AC;&#x2DC;een sciencefictionfilm over het verledenâ&#x20AC;&#x2122;. In â&#x20AC;&#x2DC;Romaâ&#x20AC;&#x2122; (1972) biedt Fellini een caleidoscopische voorstelling van zijn geliefde stad: met overvloedige schranspartijen, pompeuze geestelijken, chaotische bordelen en het helse verkeer â&#x20AC;&#x201C; zo meesterlijk in beeld gebracht dat het pure

poĂŤzie wordt. En in â&#x20AC;&#x2DC;Ginger e Fredâ&#x20AC;&#x2122; (1985) laat hij twee bejaarde imitatoren van Ginger Rogers en Fred Astaire (Giulietta Masina en Marcello Mastroianni) schitteren in een kritische film over de wrede schijnwereld van de commerciĂŤle Berlusconi-tv.

Ondanks zijn broze gezondheid gaat Fellini in 1993 naar Hollywood om een Oscar (zijn vijfde!) in ontvangst te nemen voor zijn hele oeuvre. Na de overhandiging van het beeldje door Sophia Loren, houdt hij een emotionele speech: â&#x20AC;&#x153;Ik kan uiteraard niet alle mensen die met mij hebben samengewerkt persoonlijk bedanken.

Maar ik noem in ieder geval ĂŠĂŠn naam van een actrice, die ook mijn vrouw is. Dank je, lieve Giulietta, en alsjeblieft, stop met huilen!â&#x20AC;? Enkele maanden later wordt Fellini getroffen door een beroerte en raakt hij deels verlamd. Hij overlijdt eind oktober, ĂŠĂŠn dag na zijn vijftigste trouwdag. Fellini wordt opgebaard in zijn smoking van de Oscaruitreiking in Studio 5 van CinecittĂ , waar veel van zijn films zijn opgenomen.

Meer dan 70.000 mensen komen de maestro DE LAATSTE EER BEWIJZEN s

'( O

AANBIEDING

" M8E;P:B ;<B9<;FM<IKI<B K%N%M% 00#0, EL J8D<E MFFI D88I

-, =H79;<KBBO

MEH: 78EDD;;

Dit dekbed met vintage paisleymotief maakt van je slaapkamer een elegant boudoir. Het sierlijke groen, turquoise en oranje dessin komt ook terug op de kussens, de achterkant van het dekbedovertrek is effen donkergroen. Het dekbedovertrek is gemaakt van 100% katoen en verkrijgbaar in de maten:

De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Als bijdrage in de verzendkosten van het geschenk wordt eenmalig € 7 in rekening gebracht. Deze aanbieding is zolang de voorraad strekt. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. Je kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, je ontvangt dan zelf het dekbedovertrek.

1 x tweepersoons (200 / 200-220) 1 x lits-jumeaux (240 / 200-220)

=7 D77H MMM$?J7B?;C7=7P?D;$DB E< 8;B &.. ((,,,),

© D E M A R K E N V V V: M O N T E C O N E R O - S I R O LO

Le Marche Twaalf ambachten, dertien geluksmomenten

Slenteren door een mooie renaissancestad, flaneren door een typisch Italiaanse badplaats of trouwen in een middeleeuws dorp. Truffels, kaas of wijn proeven, schoenen op maat laten maken of logeren bij de boer.

Het kan allemaal in Le Marche, de verrassende regio aan de Adriatische kust T EK S T EN F OTO' S FAB I AN TAK X

1 In pastafabriek La Campofilone maken ze met veel plezier de beroemde ‘maccheroncini’.

76

?J7B?Ý D8>8Q@E<

FLUWELEN WIJN Offagna is een typische middeleeuwse borgo zoals je in Le Marche veel ziet. Gelegen op een goed verdedigbare heuvel en met een hooggelegen, ontzagwekkende burcht. Hier bevindt zich Villa Malacari, een wijndomein van eminente oorsprong, waar de beminnelijke eigenaar Alessandro Starrabba Malacari je graag ontvangt. Een echte aristocraat, met omgangsvormen even fluwelig als zijn

wijnen. Vooral zijn Rosso Conero DOC, die hij in zijn eeuwenoude wijnkelder serveert, smaakt goddelijk. Glunderend leidt hij je rond door zijn tochtige palazzo waarvan hij drie karaktervolle kamers verhuurt, helemaal in de stijl van zijn voorvaderen die ingelijst aan de muur hangen. Een daarvan, ook een Alessandro, heeft nog aan de zijde van Giuseppe Garibaldi gevochten. Als zijn nazaat naast hem poseert, is de gelijkenis sprekend.

B; C7H9>; JM77B< 7C879>J;D :;HJ?;D =;BKAICEC;DJ;D

2

PITTIGE PATRICIA In Torre di Palme bevinden zich de bed and breakfast, het restaurant en de snuisterijenwinkel-annex-cafĂŠ van Patricia, een pittige dame met een al even markante designbril en een grote gastronomische gave.

Torre di Palme is een uitzonderlijk mooi middeleeuws plaatsje waar inderdaad de nodige torens en palmen te zien zijn. Het heeft nog maar een handjevol bewoners, zoals veel Italiaanse dorpen, en die zijn de jongste niet meer. Een dame drapeert de was over de vestingmuur, een leeftijdgenote voedert de katten en in de diepte ruist het verkeer over de A14, de Autostrada Adriatica die langs de hele Adriatische kust loopt.

Vanaf de Piazzale Belvedere zie je beneden je het strand en de zee liggen. En in het lokale kerkje wordt een doorn bewaard die afkomstig zou zijn van de doornenkroon van Christus.

3

LOKALE LINTPASTA In Le Marche staan oude ambachten voorop, van de kleine zelfstandige met zijn krappe werkplaats tot traditioneel werkende fabriekjes die ook exporteren. Zoals pastafabriek La Campofilone, waar je desgewenst een rondleiding kunt krijgen door een van de directieleden. Je moet dan wel eerst een laboratoriumoutfit aan om besmetting van de kostelijke deegwaar te voorkomen. Een medewerker giet een mengsel van graan en eieren boven in een machine en zie, een paar meter verder rollen de flinterdunne maccheroncini, een lokale lintpasta, van de lopende band, om te worden verpakt door olijke dames in witte schorten. De sfeer op de werkplek is uitstekend, zo te zien. Na afloop kun je in de boetiek pasta en andere regionale delicatessen inslaan.

4

TUSSEN WIJN EN STROOP Bij Castrum Morisci van de familie Pettinari in Piceno, in het zuiden van Le Marche, laten ze graag hun eigen wijnen en olijfolie proeven. Buiten, aan de rand van >

Boven: het schilderachtige Torre di Palme. In de deuropening de extroverte Patrizia van B&B Torre di Palme.

Links: beeld uit de dorpskerk.

?J7B?Ă? D8>8Q@E<

77

op het plein en, als dat na al die gangen nog lukt, de campanile beklimmen. Boven op de klokkentoren heb je een schitterend uitzicht over de glooiende omgeving en de daken van de al eeuwen behouden gebleven ‘wedding city’, en je hebt het gevoel dat je in de Middeleeuwen terechtgekomen bent.

6 de zonovergoten wijngaard. Lekker bij de charcuterie en lokale kaasjes of de maccheroncini met vleessaus. Enkele wijnen worden gelagerd op reusachtige amforen, een specialiteit van het huis. In trainingsbroek vertelt Agostino, de zoon des huizes daar graag over, met papa en mama als aandachtige toehoorders. Daarna toont hij de amforenkelder en de kelder met eikenhouten vaten. Hij wil ook graag vino cotto laten proeven, een zoetige streekspecialiteit. Deze ‘gekookte wijn’ bestaat uit ingekookt geperst druivensap dat traag is gegist, met als resultaat iets tussen dessertwijn en balsamicostroop in. Lekker bij een pittige pecorino, en nog goed tegen een verkoudheid ook.

Castrum Morisci is de oude Romeinse naam van het nabijgelegen dorp Moresco.

Met de klok mee: wijnmaker Agostino Pettinari van Castrum Morisci; hartige vleeswaren bij de lunch; uithangbord van de cantina. Rechts: uitzicht vanaf de campanile op Petritoli.

78

?J7B?Ý D8>8Q@E<

5

LOGEREN IN LUXE In het wonderschone Petritoli, een middeleeuws dorp in de binnenlanden, verhuurt een naar verluidt Belgische dame het ruim bemeten Palazzo Mannocchi. Het is geen kinderachtig onderkomen. In 32 slaapkamers met 16 badkamers kunnen een stuk of zeventig huwelijksgasten zeer luxueus en helemaal in stijl worden ondergebracht. Ze krijgen er ook nog salons, terrassen, zeven keukens en twee privé-zwembaden (met schitterend panorama) bij. En catering op maat. Na de huwelijksceremonie in de plaatselijke kerk kun je lunchen

DUSTIN HOFFMANS SCHOENMAKER Fausto Ripani is een van de vele ambachtelijke schoenmakers in Le Marche. De man op de foto bij de ingang van zijn werkplaats is echter niet Fausto, maar de Amerikaanse acteur Dustin Hoffman die hier kennelijk schoenen op maat heeft laten maken. Vader, moeder en zoon Ripani zijn in opperbeste stemming en willen alles uitleggen over hun handgemaakte klassieke modellen, waarvoor het leer van een hele menagerie wordt gebruikt. Je kunt hier maatwerk kopen voor twee- à drieduizend euro per paar, of kant en klaar vanaf 120

IN DE 15DE EEUW WAS DE FAAM VAN URBINO DECENIALANG GELIJKWAARDIG AAN DIE VAN ROME EN FLORENCE euro. De moeite waard om even binnen te wippen, al ligt het bedrijfje niet op de route.

7

GEBOORTESTAD VAN DE RENAISSANCE Urbino is een van de mooiste historische steden van Italië.

Gelegen op en tussen twee heuvels, waardoor je stijgend en dalend op middeleeuwse trappen en hellende straatjes goed aan je conditie kunt werken. Volgens onze gids is Urbino de bakermat van de Italiaanse Renaissance. Met als grote motor Federico da Montefeltro, een condottiere die ook wel bekendstaat als ‘de man met de vreemde neus’. Beroemd is zijn portret en profil van een van zijn hofkunstenaars, Piero della Francesca. Federico, die leefde van 1422 tot 1482, was een krijgsheer die tijdens een van zijn vele veldslagen een stuk van zijn neusbrug verloor. En een renaissancemens die volop kunst verzamelde en onderzoek sponsorde, net als zijn tweede vrouw Battista Sforza. Feit is dat de faam van Urbino in de vijftiende eeuw enkele decennia gelijkwaardig was aan die van Rome en Florence. Een van de grootste schilders van die tijd komt hier vandaan, Rafaello Sanzio, alias Rafaël, wiens geboortehuis je kunt bezoeken. Een tour door het enorme Palazzo Ducale voert langs beroemde schilderijen als ‘De geseling van Christus’ en ‘Veduta della Città ideale’ van Piero della Francesca en het raadselachtige portret van een jonge vrouw van Rafaël, ‘La muta’ (‘De zwijgende’ of ‘De stomme’).

8

PRIEGELEN MET TRUFFELS Na een bezoek aan truffelfabriek T&C Tentazioni in Acqualagna is een bezoek aan restaurant La Gioconda in Cagli een must. Chef Gabriele Giacomucci is gespecialiseerd in truffels, die niet toevallig zijn geleverd door T&C. Het restaurant heeft een ‘Bib gourmand’ en Gabriele kan werkelijk heerlijk priegelen met tartufi, op een heel verfijnde >

Met de klok mee: in de schoenenfabriek van Fausto Ripani, waar Dustin Hoffman klant is; ‘La muta’ van Rafaël in het Palazzo Ducale in Urbino; het stijlvolle restaurant La Gioconda in Cagli; chef-kok Gabriele Giacomucci.

?J7B?Ý D8>8Q@E<

79

DE RONDE PIER STEEKT ALS EEN HELVERLICHTE UFO BOVEN HET STRAND UIT

en actuele manier. De truffels van de Marken hebben niet de roem van die uit Piemonte maar ze staan ook heel goed bekend, en wie een truffelmenu neemt, kan genieten van een hele serie lichte, delicate creaties. ‘Was dit ei nu 50 minuten gepocheerd op 65 graden?’ checkt de Tsjechische journaliste toch nog maar een keer bij de ober. ‘Nee, 55 minuten op 62 graden’. Het komt in de haute cuisine vaak op details aan.

9

OPLICHTENDE UFO Wie naar het strand wil, kan goed terecht in de echt Italiaanse badplaats Senigallia. De naam komt van het Romeinse Sena Gallica, want de Romeinen moesten hier eerst nog Galliërs verjagen. Een stadje met een mooi lang, wit strand, een robuust 12deeeuws castello en vele gezellige cafés en restaurants. Een fascinerende aanblik biedt ‘s avonds de Rotonda a Mare, een ronde pier uit het fascistische tijdperk die helverlicht als een zojuist gelande ufo boven het strand uitsteekt. Vandaar wandel je zo het gezellige en oer-Italiaanse middeleeuwse centrum in.

80

?J7B?Ý D8>8Q@E<

10 11

B; C7H9>; JM77B< 7C879>J;D :;HJ?;D =;BKAICEC;DJ;D

LANDELIJK DINEREN Dineren en logeren op het platteland kun je in de agriturismo van de familie Moroder (sinds 1837!). Hier komen ook graag gasten van buiten genieten van de robuuste en eerlijke keuken. Met de vaak bekroonde wijn – veelal bio – van de familie erbij.

BIJNA-BERG Monte Conero is waarschijnlijk de meest gefotografeerde plek aan de kust van Le Marche. Je ziet deze vervaarlijke klif al van verre vanuit de schilderachtige en typisch Italiaanse badplaatsjes die er vlakbij liggen.

12

APPETIJTELIJK DORPJE In Sirolo geniet je van de smalle straatjes met caffeteries en winkeltjes.

Heerlijk lunchen in het gezellige visrestaurant Della Rosa met natuurlijk verdicchio-wijn. Bij de gefrituurde frutti di mare geniet je van de vista mare en > besluit je snel weer terug te komen.

Links: wijnheuvels in de mist; straatje in Sirolo.

Deze pagina, met de klok mee: verse vis bij Della Rosa in Sirolo; uitzicht vanaf het strand op Numana; zeevruchten bij Della Rosa. Volgende pagina: het strand van Due Sorelle bij Monte Conero.

?J7B?Ý D8>8Q@E<

81

TIPS & ADRESSEN

URBINO

CASTRUM MORISCI

De ommuurde stad Urbino ligt op een heuvel op 485 meter hoogte. Het was een van de voornaamste centra van de Italiaanse Renaissance en de geboortestad van belangrijke kunstenaars als Rafaël. www.vieniaurbino.it

Hier maken ze prima wijn, wit en rood, onder meer in terracotta amforen.

In Nederland zijn ze verkrijgbaar bij www.picenowijnen.nl www.castrummorisci.it

van de Regione Marche: www.turismo.marche.it s Voor kunst, cultuur,

RIVIERA DEL CONERO

Rond de rots en het omringende natuurpark liggen mooie badplaatsen en middeleeuwse dorpjes. www.rivieradelconero.info TRANSPORT

Auto’s en busjes hebben ze bij www.neroservizi.com WIJN

Azienda agricola Alessandro Moroder.

Op deze agriturismo (die Aión heet, het omgekeerde van noia, verveling) op Monte

UMANI RONCHI

Wie een wijnproeverij wil en daarna inkopen wil doen in een fris gedesignde vinoteca, kan terecht bij Umani Ronchi, een familiebedrijf dat uitstekende wijnen produceert. De hypermoderne wijnkelder met eikenhouten wijnvaten kan ook worden bezichtigd.

Via Adriatica 12, Osimo, +39 071 7108019. www.umanironchi.it OLIJFOLIE

Antico Frantoio Alessandrini Moresco.

In dit fabriekje produceren ze

uitsluitend extra vergine olijfolie, die je ter plekke ook kunt kopen, samen met andere delicatessen (honing, pasta, amaretto, enz.).

Via del Pini 4, Moresco. www.alessandrinioscar.it TRUFFELS

Truffelproducent in Acqualagna. Er is ook een ‘truffelmuseum’ in dit plaatsje. www.tectartufi.it, www.acqualagna.com PASTA

La Campofilone maakt al sinds 1912 pasta met naar eigen zeggen als “main ingredient love”. Met en zonder eieren van eigen boerderijen. www.lacampofilone.com RESTAURANT

La Gioconda.

Excellent, vernieuwend restaurant, aanbevolen in de Guide Michelin. Met een truffelmenu (€ 50).

Via Brancuti, Cagli. www.ristorantelagioconda.it HUWELIJK IN PETRITOLI

www.palazzomannocchi.com

© F O T O : D U E S O R E L L E - N I C O L A P E Z Z O T TA

shopping, sport en wellness en culinaire evenementen: www.lemarchedelcuore.it

Conero hebben ze ook enkele kamers en een restaurant (’s zomers kun je buiten eten). Maar de imposante wijnkelder is het meest indrukwekkend.

Vi Montacuto 121, Ancona, +39 071 898232. www.moroder.wine

ALGEMEEN s Toeristische informatie

2020

Initiatief van Picenum.nl

Smaak & Stijl sept.

Kasteel de Haar

11, 12 & 13 sept. Utrecht italie evenement.nl

ADVERTORIAL

Een goede geur raakt je Ê, iÊÜiÀ`i Ê > ÕÊi Ê >>ÀÊ > Ê iÀÌ > Ê ÛiÀ iv`Ê «Êii Ê«À>V Ì }Ê«>ÀvÕ °Ê >ÌÊL ii Ê `iÊ Ã« À>Ì iÊÛ ÀÊii Êi }i Êboutique met >Ãà i iÊ Ì> >> ÃiÊ«>ÀvÕ Ã°Ê Êii ÊÀÕ Ê {ääÊ >>ÀÊ Õ`Ê, Ã Õ i ÌÊ>> Ê`iÊ 7 ÜiÛiÀà >Ûi Ê Ê À`ÀiV ÌÊÜ À`i Ê iÊ â ÌÕ }i Ê«ÀiÌÌ }Ê}i«À i `Ê` ÀÊ`iÊ« i ]Ê`iÊ À V Ì }]Ê`iÊ Õâ i Êi Ê >ÌÕÕÀ ÊÛ À> Ê ` ÀÊ`iÊ}iÕÀi °Ê iÊÛ `ÌÊ iÀÊ }Ü>>À` }iÊ i Ê«ÕÀiÊ«>ÀvÕ Ã]Ê> L>V Ìi Êi Ê iÌÊ«>Ãà iÊ }i >> Ì° Ê6 V Ê-i ÊÛ `Ê iÊ­ V i®}iÕÀi ÊÛ> Êi vÊ ÛiÀÃV i `iÊ Ì> >> ÃiÊ«>ÀvÕ Õ âi Ê iÌÊ i Êii Ê«iÀà ÊÛiÀ >> °Ê i`iÀiʺ iÕÃ»Ê ­`iÊVÀi>ÌiÕÀÊÛ> Êii Ê«>ÀvÕ ®Ê iivÌÊâ Êi }i Ê Õ i iÊà } >ÌÕÕÀÊi Ê>V ÌiÀ}À `°Ê< Ê ÃÊ VµÕ>Ê` Ê i Û>Ê> Êà `ÃÊ£nxÎÊ Ê v> iLiâ ÌÊi Ê >}Ê` ÌÊ«>ÀvÕ Õ ÃÊ iÌÊ iÊÜ>«i ÊÛ> Ê iÌÊ Õ ÃÊÛ> Ê->Û iÊ `À>}i Êi Ê iivÌÊ >À >Ê > ` `>Ê i Ì iÊ > ÃÊi }iÊÛÀ ÕÜÊ Ê Ì> lÊ`iÊÌ Ìi Ê > ÌÀiÊ *>ÀvÕ iÕÀ° º i Ê}iÕÀÊ ÃÊ ii Ê«iÀà °Ê Ê âiÊ «>ÀvÕ ÃÊâ Ê¼Ì Êà >Ài½]Ê`>ÌÊÜ Êâi}}i Ê`>ÌÊâiÊ iÌÊëiV wi Êâ Ê}i >> ÌÊÛ ÀÊ vÊii Ê > Ê vÊii ÊÛÀ ÕÜ°Ê iÊ`À>>}ÌÊÜ>ÌÊ Ê i iÀÊÛ `Ì°Ê Ê«>ÀvÕ ÃÊ`À>> ÌÊ iÌÊ Ê`iÊLi iÛ }Êi Ê`iÊ

iÀ iÀ }i Ê` iÊ` ÀÊii Ê}iÕÀÊÜ À`i Ê «}iÀ i«i Êi Ê Õ Êi }i ÊÛiÀ >> ÊÛiÀÌi i ]»Ê ÛiÀÌi ÌÊ > ÕÊ}i`ÀiÛi °Ê >ÌÊâ Êii Êi À iÊ «>Ãà iÊÛ ÀÊ}iÕÀi Êi Ê >>ÀÊ«À `ÕVÌi Ê iivÌÊ ÌÜ i `]Ê iÀ Ê iÊ` ÀiVÌÊL ÊL i ÃÌ°Ê <iÊ iivÌÊ>> Êjj ÊÜ À`Ê}i i}Ê Ê iÌÊ iÊ «Ê Ì`i }ÃÀi ÃÊÌiÊ}>> Ê >>ÀÊ`iÊ«>ÀvÕ Ê` iÊ ÕÊ >>ÌÊÃÌÀ> i °Ê*iÀà iÊ>> `>V ÌÊÃÌ>>ÌÊ `>>ÀL ÊÛ À «°Êº i Ê«>ÀvÕ Ê Õ Ê iÊ iÌÊ â >>ÀÊ «i ]Ê iÊ iÌÊ i ÊiiÀÃÌÊÀÕ i ]Ê ÌiÃÌi Êi ÊLi iÛi °Ê >>ÀÊ iÌÊ iÊ`iÊÌ `ÊÛ ÀÊ i i °Ê i Ê}iÕÀÊ iÌÊ iÊÀ> i °» 6 V Ê-i Ê iivÌÊ}iÕÀi ÊÛ ÀÊ i`iÀii °Ê 6> Ê iy Êi Êâ>V ÌÊ >>ÀÊÃV Êi ÊvÀ ÃÊÌ ÌÊ Ìi ÃÊ vÊ ÕÌ>V Ì }°Ê6 ÀÊ i`iÀiÊÛ À iÕÀÆÊ ÃÕLÌ i Ê vÊ>> Üiâ }°Ê > ÕÊ i}ÌÊÕ Ì\ʺ iÊ Õ ÌÊ iÊ«>ÀvÕ Ê >Ìi Ê >v > }i ÊÛ> Ê iÊLÕ ]ÊÛ> ÊÜ>ÌÊ iÊ`À>>}ÌÊ vÊÛ> Ê ii Ê}i i}i i `°Ê i Ê} i`Ê«>ÀvÕ Ê}iivÌÊ ÕÊ ii ÊiÝÌÀ>ÊÕ ÌÃÌÀ> }°Ê7 iÊ i iÀÊÀÕ Ì]ÊÜ À`ÌÊ >> ÌÀi i iÀÊ}iÛ `i °Ê¼7>ÌÊÀÕ Ê iÊ i iÀ½Ê ÃÊii ÊÛ> Ê`iÊ iiÃÌÊ Ì i iÊV « i Ìi ]Ê `>ÌÊ iÌÊ iÌÃÊâi}ÌÊ ÛiÀÊ ÕÊi ÊÜ iÊ ÊLi Ì°»ÊÊ >>ÃÌÊ«>ÀvÕ ÃÊ Õ Ê iÊL Ê6 V Ê-i ÊÌiÀiV ÌÊ Û ÀÊ > À ÃÌÃ]Êâi«i Êi Ê > `Ü>à iÃÊ vÊii Ê iiÀ iÊ Õ Ã«>ÀvÕ Ê Ê`iÊÛ À ÊÛ> Êii Ê >>ÀÃ]Êii ÊëÀ>ÞÊ vÊii Ê` vvÕÃiÀ°Ê

VICINO SEI verkoopt de volgende merken , Ê

Ê / ÊUÊ ", <"Ê6 ", - ÊUÊ +1 Ê Ê "6 ÊUÊ " -Ê£ ÓäÊUÊ8 , " Ê6ÊUÊ" Ê

Ê -- < ÊUÊ - ", / ÊUÊ/ < Ê/ , < ÊUÊ8 £nÈ£ÊUÊ ", /", "Ê" // 6"ÊUÊ Ê*," 1 " 6 > ÊÈÊ­7 ÜiÛiÀà >Ûi ®ÊUÊ À`ÀiV ÌÊUÊÜÜÜ°Û V Ãi °V ÊUÊ` Ê£x\ääÊ Ê£ \ääÊUÊÛÀÊi Êâ>ÌÊ£Ó\ääÊ Ê£È\ÎäÊUÊ< iÊà V > Ê i` >Êi Ê`iÊÜiLà ÌiÊÛ ÀÊ>> }i«>ÃÌiÊ «i }ÃÌ `i

C7D=?7H;

D@B<ËJ N@AEK@G

culinaire nieuwtjes

Un caffè per favore!

MIKE VAN DER ZALM IS EIGENAAR VAN BILDERDIJK WIJNHUYS IN AMSTERDAM. BILDERDIJKWIJNHUYS.NL

FH7J;BBE I7DJÊ;C?B?7DE HEIx (&'/ Dat lekkere rosé allang niet meer alleen uit de Provence komt bewijst wijnmaker Emiliano Rossi. Op en top rosé maakt hij. Niet geheel volgens het huidige schoonheidsideaal.

Intens van kleur, stoer van smaak. Fijne balans tussen tikje zoetfruit met framboos en aardbei.

Past in de categorie maaltijdrosé, met vlees op de botten. En lekker dorstlessend op warme dagen. De wijn is gemaakt van authentieke

Meer dan 75 procent van de koffie die in Italië gedronken wordt, wordt bij Italianen thuis gemaakt. Het is dan ook een belangrijk onderdeel van hun levenswijze. De collectie Ispirazione Italiana is gebaseerd op de koffietradities van het land. De frisse en bittere Ispirazione

Napoli en de aromatische Ispirazione Venezia zijn twee nieuwe blends uit de permanente collectie die het verhaal van Nespresso en zijn oprichter Luigi Bezzera vertelt.

ISPIRAZIONE ITALIANA, NESPRESSO, VANAF € 0,39 PER STUK. NESPRESSO.COM

IK?A;H K?J :; AEICEI

lokale druiven als Groppello en Marzamino.

Wijnmaker Emiliano noemt het ‘levensvreugde in een fles’.

PRATELLO SANT’EMILIANO ROSÉ 2019. € 13,95

Deze geelkoperen suikerpot in de vorm van een planeet is onderdeel van serviescollectie Cosmic Diner van Seletti en is geïnspireerd door het universum. Theeleuten wordt nog leuker met dit buitenaardse accessoire van 26 centimeter hoog en het bijbehorende goudkleurige lepeltje.

LUNAR SUGAR JAR, SELETTI, € 135. SELETTI.IT

Dat is andere thee Deze porseleinen mok uit de Camelia-collectie van La Via del Tè is versierd met het patroon van de theeplant Camellia sinensis sinensis. Deze struik, waarvan vele soorten thee worden gemaakt, groeit in

landen met een warm en vochtig klimaat. Door de deksel blijft de thee warm, terwijl de bladeren trekken in het theezeefje.

CAMILLA TEA MUG, LA VIA DEL TÈ, € 15,90. LAVIADELTE.COM

J8D<EJK<CC@E> K@8I8 I@M8EF ?J7B?Ý D8>8Q@E<

>

85

C7D=?7H; culinaire nieuwtjes

LEEH >;J ?DD;HB?@A; A?D: Leone maakt al meer dan 160 jaar de lekkerste snoepjes! De fruitjellies uit de collectie C’era una volta van Leone worden gemaakt met natuurlijke ingrediënten zoals een hoge concentratie

fruitpulp en zijn vegan. De retro blikken zijn bedrukt met geliefde sprookjes, om ons weer een beetje kind te laten voelen.

BLIK MET FRUITJELLIES, PASTIGLIE LEONE, € 9,95. WEMYS.NL

Flesje vullen Houd dranken warm gedurende 12 uur of koud gedurende 24 uur! De Thermal Travel Bottle voelt licht aan, is lekvrij en voorkomt condensvorming

aan de buitenkant door de roestvrij stalen dubbele wand.

THERMAL TRAVEL BOTTLE, GUZZINI, € 37,80.

FRATELLIGUZZINI.COM

Dubbelgoud

Tijdens de internationale competitie Spirit of the Year & World-Spirits Award 2020 in Oostenrijk werd uit 480 distillaten uit 25 landen de limoncello van DiGusti bekroond met Double-Gold en werd ook nog eens Spirit of the Year! De limoncello wordt gemaakt van speciale, grote citroenen met extra dikke schil die aan de Amalfikust groeien in de boomgaard van Gennaro Pappallardo en die alleen voor DiGusti limoncello worden gebruikt. En dit leidt tot ‘Een oneindig verhaal, vers en levendig fruit… een perfect samenspel van suiker en zuurgraad’ aldus de jury.

WWW.DIGUSTI.NL

86

?J7B?Ý D8>8Q@E<

JH7DI9;D:;DJ; C77BJ?@: Diesel Living en Seletti reizen samen door het heelal.

De porseleinen borden zijn geïnspireerd op de negen planeten uit ons zonnestelsel, de zon en de maan. Ook

Pluto krijgt een plekje op de eettafel voor een compleet out of this world diner!

COSMIC DINER PLATE, SELETTI, € 50.

SELETTI.IT

pura cucina italiana Beleef de klassieke Italiaanse gastvrijheid in Roberto’s Restaurant. ǯ Ƥ Ƥ Ǥ

de Italiaanse keuken en de sfeer van een klassiek Italiaans restaurant.

Tutti a tavola Ervaar de authentieke Italiaanse ǯ Ǥ

Italiaanse sfeer. Of u nu toe bent aan een

ǡ

Ǥ ͙͛Ǥ͘​͘ ͙͞Ǥ͘​͘ Ǥ

Ǧ Ǥ

Robertosrestaurant.nl

͙͛͠ǡ ͙͘͟​͟ ǡ Ǥ ̻ Ǥ ȁ ͚͘͘Ǧ ͙͚͘͘͟͞͝

B7 B?D=K7 ?J7B?7D7 tekst daniela ditvoorst-falsetta

JKJJ? 7 97I7 IEDEREEN THUIS! Da qualche settimana la nostra vita è cambiata. Stop alla vita frenetica tra casa e lavoro, stop alle uscite con gli amici, ma soprattutto stop a baci e abbracci. Il Coronavirus ci costringe a restare a casa. Stare in quarantena non è una scelta ma un dovere per proteggere noi stessi e gli altri. Quindi non lasciamoci prendere dall’ansia o dalla noia, piuttosto cerchiamo di trascorrere il nostro tempo in modo utile e piacevole.

Lasciamoci ispirare dalla creatività degli italiani.

=B? ?J7B?7D? D;? =?EHD? :;B 9EHED7L?HKI DE ITALIANEN IN DE DAGEN VAN HET CORONAVIRUS Con l’arrivo delle belle giornate l’istinto sarebbe quello di andare a prendere un aperitivo al bar, ma non si può uscire. E allora per i festaioli italiani, la novità del momento si chiama balcone-party, cioè incontriamoci dal balcone di casa e facciamo festa. Ognuno indossa un bel vestito, mette un pò di musica, e con un bicchiere di vino e qualche stuzzichino in mano, si affaccia dal balcone, e chiacchiera con le persone sugli altri balconi vicini. Non avete un balcone? Incontratevi dal giardino, dalla finestra o in videochiamata, mettendovi d’accordo prima sull’orario. L’importante è comunicare e non rinunciare alla vita sociale. In questo periodo difficile, il balcone, per gli italiani è diventato un podio simbolico da dove esprimere le proprie emozioni e la propria gratitudine. Dai balconi italiani si continua ad applaudire per ringraziare chi lavora negli ospedali e si continua a cantare per mantenere il buonumore. Inoltre continua l’esposizione dei disegni dei bambini e striscioni per dire, con un arcobaleno, che “#andrà tutto bene”.

Come sapete, in Italia è vietato viaggiare senza un motivo valido. E chi ha detto che non si può viaggiare lo stesso?

Esistono diverse alternative. Desiderate visitare gli Uffizi a Firenze o la Cappella Sistina a Roma? Non c’è problema.

Sfruttiamo il potere dei tour virtuali per esplorare tutto il mondo dal nostro divano di casa. Possiamo viaggiare anche con la fantasia, magari leggendo uno di quei libri che avevamo comprato e non avevamo ancora finito di leggere per mancanza di tempo. Questo è il momento esatto per terminarlo e passare al prossimo libro. E poi perchè non creare un gruppo di lettura in rete per scambiarsi opinioni letterarie?

E siccome non possiamo neanche andare al ristorante, sperimentiamo a casa nuove ricette e condividiamole sui Social Media con gli amici. Ma attenzione a non mangiucchiare troppo durante il giorno, perché la distanza tra noi è il nostro frigorifero è davvero limitata, e poi finisce che dobbiamo metterci tutti a dieta!

88

?J7B?Ý D8>8Q@E<

?J7B?77DI

abbracci ci costringe festaioli stuzzichino si affaccia chiacchera gratitudine buonumore striscioni arcobaleno sfruttiamo terminarlo condividiamole mangiucchiare in rete fare giardinaggio su e giù scale armadio libreria affrontare ravviviamo canto a vicenda “Teniamoci distanti oggi per abbracciarci più forte domani”

D;:;HB7D:I

knuffels dwingt ons feestvierders/feestgangers hapje verschijnt babbelt dankbaarheid goed humeur spandoeken regenboog laten we exploiteren het uit te lezen laten we ze samen delen snoepen online tuinieren op en af trappen kledingkast boekenkast omgaan met doen herleven lied elkaar Laten we vandaag afstand van elkaar houden om elkaar morgen sterker te omhelzen

Quindi per tenersi in forma e aumentare l’energia fisica, è importante fare movimento. Possiamo farlo in tanti modi: seguendo qualche video di fitness in rete o semplicemente fare un pò di giardinaggio, andare su e giù per le scale, riorganizzare l’armadio o la propria libreria.

Ebbene sì! Prima pensavamo di non avere tempo, andavamo sempre di fretta. Adesso, invece, abbiamo molto più tempo.

Riscopriamo lo slow-time e usiamolo al meglio.

BEDJ7D? C7 L?9?D?II?C? VER WEG EN TOCH HEEL DICHTBIJ Allora, come affrontare questa crisi da casa nostra? Apriamo le finestre, usciamo sui nostri balconi e tutti insieme ravviviamo le nostre città! Basta un applauso, un disegno, la musica, un canto, un ballo per trasmetterci forza a vicenda e darci un abbraccio virtuale. E come dice il Premier Giuseppe Conte: ¹IZc^VbdX^ Y^hiVci^ d\\^ eZg VWWgVXX^VgX^ e^ [dgiZ YdbVc^#º

78EDD;;I B;P;D DK EEA :?=?J77B

Le Marche Twaalf ambachten, dertien geluksmomenten

<OKI8 MFFI;<C<E MFFI 89FEE<<J1 Je ontvangt elke nieuwe editie gewoon in de brievenbus.

Je bespaart meer dan 10% ten opzichte van de verkoopprijs in de winkel.

Je ontvangt daarnaast óók een gratis digitaal abonnement om het magazine via de (gratis) app van Magzine op je telefoon of tablet te lezen.

Als abonnee heb je voorrang bij de verloting van prijzen, cadeaus en aanbiedingen.

Je krijgt gratis toegang tot of korting op diverse beurzen, evenementen en proeverijen.

Alleen abonnees krijgen de mogelijkheid om aanwezig te zijn bij de uitreiking van de awards voor het Italië Magazine Restaurant van het Jaar.

NFI; ;LJ EL 89FEE<< <E B@<J MFFI <<E N<CBFDJK><J:?<EB F= <<E <<ED8C@>< BFIK@E>

=7 D77H MMM$?J7B?;C7=7P?D;$DB ;D C;B: @; 77D

HE:; EEHJ@;I ?D >;J EK:; HEC; “Telkens als je opstaat, Lesbia/kruipt je arme onderbroek in je reet!/Die onderbroek dringt binnen in de ontzaglijke rotspartij van je billen.” De Romeinse schrijver Martialis was niet gecharmeerd van voluptueuze derrières. Ook een ‘flinke bos hout voor de deur’ kon hem niet bekoren. “Ik huiver voor vrouwen met grote borsten/Geef mij maar aan een fijngebouwd meisje!”

Zijn collega Apuleius was het hier roerend mee eens.

De ideale Romeinse vrouw was door moeder natuur voorzien van ranke en elegante vormen, met jongensachtige billen en een platte boezem. “Hoe sierlijk en bevallig, lieve Photis, zwaai je met je kontje. Gelukkig en zalig is zeker hij, aan wie je toestaat de vinger daarin te steken!” Ovidius sloot zich hierbij aan, al waarschuwde hij voor de afknapper van de ‘voorbips’. “Passie is weleens onderweg gedoofd, als iemand/tussen gespreide benen in haar lusthof keek.” Waren de oude Romeinen geobsedeerd door seks? Als we een tv-serie als ‘Gladiator’ mogen geloven (‘sex sells!’), stortten ze zich – nog niet geremd door christelijke preutsheid – van de ene orgie in de andere. Die vrijheid gold zeker niet voor de ‘bloem der natie’: de matronae, getrouwde vrouwen die voor nageslacht moesten zorgen. Zij mochten zich hooguit in het geniep vermaken met een gecastreerd (en dus onvruchtbaar) slaafje. De heer des huizes daarentegen mocht alles doen wat de #MeToobeweging heeft verboden – zolang hij zich niet vergreep aan andermans matrona. (Horatius: “Dienaren plasten de overspelige volledig onder. Het gebeurde zelfs dat zij de ballen en wellustige pik afsneden met een mes!”) Het favoriete seksspeeltje was de slaaf, de absolute pechvogel van de antieke oudheid. Slaven waren te koop in alle soorten en maten, inclusief dwergen die als exotische huisdieren werden gehouden.

Voor vrouwelijke slaven gold in het Romeinse recht een ‘niet goed geld terug’-garantie, bijvoorbeeld als hun

90

?J7B?Ý D8>8Q@E<

vagina te nauw bleek voor seks. Mannelijke slaven waren bij voorkeur al op jonge leeftijd gecastreerd (soms door het scrotum af te binden, maar meestal door vermorzeling of verwijdering van de testikels), waardoor ze hun jeugdige uitstraling behielden en – belangrijker – passief bleven in het liefdesspel. Want een stoere Romeinse man mocht wel penetreren, maar zelf nooit gepenetreerd worden! Om de lust te stimuleren waren er vele wonderdrankjes. Plinius de Oudere: “De testikels van een paard die zo gedroogd zijn dat ze in een drankje verpulverd kunnen worden en het schuim dat een ezel na de paring afscheidt.” Wil je meer weten over deze en vele andere Romeinse intimiteiten (zoals ‘scheetschaamte’, sexy lingerie en de viriliteit van ‘lullenkampioen’ Priapus), lees dan het fraai geïllustreerde boek ‘Roma Intima. Liefde, lijf en lust’.

Voor nog meer rode oortjes is de bijbehorende expositie in het Romeins Archeologisch Museum in Oudenburg (B) een aanrader. (RK) BERT GEVAERT EN JOHAN MATTELAER, ‘ROMA INTIMA. LIEFDE, LIJF EN LUST’, STERCK & DE VREESE, ISBN 9789056155827, € 29,90

B?8H? ; CKI?97 nieuwe boeken, dvd’s en muziek

Familietragiek Het is 1948 en de zeventienjarige fietsmonteur Zaro Checcacci verlaat het Toscaanse dorp Ponte a Ema om zijn droom te verwezenlijken: deelnemen aan de Tour de France. In Dinard, aan de Bretonse kust, viert Zaro de etappeoverwinning door de

Italiaan Rossello met de vijftienjarige Franse serveerster Lena.

Tien jaar na de geboorte van Isabelle besluit Lena naar Italië te gaan, omdat ze Isabelle niet meer alleen kan opvoeden.

Zaro, inmiddels getrouwd en vader van Nanni, wil niets weten van Isabelle, ondanks de sterke broer-zusrelatie tussen haar en Nanni. Wanneer Isabelle zelf kinderen krijgt lijken de gebeurtenissen een herkenbaar pad te volgen. Een verhaal van vier generaties mensen die van elkaar hadden moeten houden, maar dit niet deden vanwege een moeilijke familiegeschiedenis. (TR) ERIKA BIANCHI, ‘WE ZIJN NIET ALS HAGEDISSEN’, UITGEVERIJ SIGNATUUR, € 21,99.

8BE;:IJEBB;D: =;>;?C Angela Mattioli was ooit lerares op een lyceum. Al vijf jaar draagt zij een geheim met zich mee, dat ze nu eindelijk aan Amadeo Consonni, haar buurman en minnaar, durft te onthullen. Het geheim is voor haar een grote last en de details ervan brengen haar in verlegenheid. Daarom kiest ze ervoor om het verhaal op papier te zetten. Vijf jaar eerder had het bijzondere nieuws zich verspreid dat de rijke Milanese jongen Ranieri Reperti ontvoerd was op Sardinië en dat er vier miljoen euro losgeld was geëist. Ranieri was een leerling van Angela en had tijdens een klassikale les op de vraag wat zijn grootste wens was, geantwoord: “Vier miljoen euro.”

Angela voelt zich verplicht zijn

ouders te waarschuwen en gaat naar Villa Reperti in Sardinië, niet wetende dat zij compleet getransformeerd uit het avontuur zal komen. (TR) FRANCESCO RECAMI, ‘HET GEHEIM VAN ANGELA’, SERENA LIBRI, € 20,90.

Een verademing

‘Een verademing voor de Italiaanse muziekscene’, schreef een Italiaanse recensent over ‘DNA’ van raphiphopper Ghali (Milaan, 1993). Het compliment is meer dan terecht. Vergeleken met het gratuite verbale en muzikale geweld van zoveel Italiaanse rap, is het album van Ghali echt van een andere orde. Hij imiteert niet maar spreekt zijn eigen authentieke taal, een taal die jongeren van nu begrijpen, met welke wortels ook.

En het verklaart ook hoe hij geheel op eigen kracht, via YouTube en Spotify, een miljoenenpubliek heeft weten te bereiken. Hij rapt en zingt zonder omhaal en zonder verwijt over economische achterstand en discriminatie, en over liefde, hoop en het hebben van plezier in het leven. Aanstekelijke beats ondersteunen tracks die stilaan naar onmiskenbaar Italiaanse melodieën neigen, zoals op de intens vrolijke successingle ‘Good Times’. Zijn Noord-Afrikaanse achtergrond – zijn ouders emigreerden uit Tunesië – is nooit ver weg, goed te horen in het sexy ‘Jennifer’. En dat terwijl een nummer als ‘22:22’ (‘Ventidue ventidue’) herinneringen oproept aan de technopop van bijvoorbeeld Daft Punk.

Zo bezingt Ghali in zijn muziek de werkelijkheid van het leven in de Italiaanse grootstad en verenigt hij de muziek waar we mee opgroeiden met de muziek van nu en morgen. ‘Good times’, davvero! (JM) GHALI, ‘DNA’, TANTA ROBA/STO RECORDS.

>

K<BJK IFE8C; BL@G<IJ# AFI@J M8E ;<I D<<I <E K@8I8 I@M8EF ?J7B?Ý D8>8Q@E<

91

B?8H? ; CKI?97 nieuwe boeken, dvd’s en muziek

EDIJ;H<;B?@A; 9?HE Ciro di Marzio, oftewel ‘L’Immortale’, is terug. Nadat zijn beste vriend Genny hem aan het einde van het derde seizoen van de televisieserie Gomorra neerschiet, zinkt ‘De Onsterfelijke’ langzaam weg in de donkere golven van Napels. Zwevend in het ijskoude water vullen herinneringen de stilte van de zee. Ciro neemt ons in flashbacks mee terug naar zijn jeugd, waarin hij leerde om als klein jongetje te overleven in het Napels van net na de zware aardbevingen van 1980. Een tijd waarin kinderen aan hun lot werden overgelaten en met

open armen werden ontvangen door maffiabendes. De Onsterfelijke overleeft de moordaanslag en duikt onder in Letland, waar hij toezicht houdt op een enorme drugshandel, in een wereld waarin zijn onvergankelijkheid twijfelachtig is. (TR) ‘L’IMMORTALE’ IS VANAF 21 APRIL 2020 TE KOOP OP DVD EN NU TE ZIEN OP LUMIERESERIES.COM.

C7?B WIJ MOGEN 3 VOUCHERCODES WEGGEVEN VOOR DEZE FILM. KANS MAKEN?

M?D GA NAAR WWW.ITALIEMAGAZINE.NL

Sonnetten voor het volk

IEKBC7J;I Van 1951 tot 1979 was Nino Rota (1911-1979) de exclusieve componist van de vijftien films die regisseur Federico Fellini (1920-1993) in deze periode maakte. Rota, die uit een familie van muzikanten stamde, speelde vanaf zijn vierde levensjaar piano en weer vier jaar later maakte hij zijn eerste composities. Zijn muziek is onlosmakelijk verbonden met de visuele en dromerige wereld van Fellini. “De eerste keer dat we elkaar in de ogen

92

?J7B?Ý D8>8Q@E<

keken, voelden we dat we elkaar hadden gevonden”, zei Fellini over de samenwerking. Het album ‘Federico Fellini – Nino Rota – La Dolce Vita’ bevat muziek uit de eerste zes films die zij samen maakten: ‘Lo sceicco bianco’, ‘I Vitelloni’, ‘La strada’, ‘Il bidone’, ‘Le notti di Cabiria’ en ‘La dolce vita’. (TR) FEDERICO FELLINI & NINO ROTA, ‘LA DOLCE VITA’, LE CHANT DU MONDE, € 10.99.

De Romeinse dichter Giuseppe Gioachino Belli (17911863) kwam uit een zeer eenvoudige familie. Hij wordt echter gezien als de dichter van Rome, omdat hij tussen 1824 en 1846 meer dan 2200 sonnetten schreef in het romanesco, het Romeinse dialect, elk een getrouwe weergave van de stad in het begin van de 19de eeuw.

Zijn sonnetten waren een vergeefse poging om de decadente samenleving aan de schandpaal te nagelen.

De introductie van zijn verzameling van 250 sonnetten begint met ‘Io ho deliberato di lasciare un monumento alla plebe di Roma’ (‘Ik heb besloten een monument achter te laten voor het plebs van Rome’). ‘Plebs’ duidde in het Romeinse Rijk het gewone volk aan. Hij beschrijft Rome aan de hand van zes p’s: papa (paus), preti (priesters), principi (prinsen), puttane (hoeren), pulci (luizen) en poveri (armoedzaaiers). (TR) GIUSEPPE BELLI, ‘EEN MONUMENT VOOR HET GEWONE VOLK’, ATHENAEUM, € 20.

‘Het jaar dat Shizo Kanakuri verdween’ is gebaseerd op een waargebeurd verhaal en de mysterieuze uitslag van de Olympische marathon van 1912 in Stockholm: de Japanse atleet Shizo Kanakuri noteert een tijd van 54 jaar, 8 maanden, 6

dagen, 5 uur, 32 minuten en 20 seconden. Shizo was geboren in Tamana, het zuiden van Japan, en werd op zeer jonge leeftijd opgemerkt vanwege zijn hardlooptalent. Dankzij de steun van de Universiteit van Tokio en de training met Jigoro Kano, grondlegger van judo, kon Shizo deelnemen aan de Olympische Spelen in Zweden. De hardloper en trots van Japan maakt echter een fout die hem duur zal komen te staan: hij bezwijkt zeven kilometer voor de finish.

Hier begint het avontuur waarin hij zichzelf vol schaamte verbergt, maar vervolgens gemoedsrust vindt als bewaker van een heuvel met kersenbomen. (TR) ‘HET JAAR DAT SHIZO KANAKURI VERDWEEN’, FRANCO FAGGIANI, UITGEVERIJ SIGNATUUR, € 20,99.

JH;?D D77H >;J DEEH:;D Tussen 1945 en 1952 zijn er 70.000 kinderen, van wie 10.000 uit Napels, geplaatst in rijke pleeggezinnen in Middenen Noord-Italië. Het was het initiatief van de Communistische Partij om kinderen uit de meest rampzalige gebieden te redden van een moeilijk en onrustig leven. De zevenjarige Napolitaanse Amerigo Speranza is een van de kinderen die met de eerste trein vertrokken. Ondanks de honger die hij lijdt en de ongemakken van zijn arme thuissituatie lijkt hij niet te beseffen hoe tragisch zijn leven in het zuiden is, zonder vader en met een moeder die hem alleen omhelst tijdens de bombardementen. Hij is bedroefd om uit zijn vertrouwde wereld te vertrekken,

maar eenmaal aangekomen in Modena krijgt hij het mooiste cadeau denkbaar, dat zijn leven voor altijd zal veranderen: een viool. (TR) VIOLA ARDONE, ‘DE KINDERTREIN’, XANDER UITGEVERS, € 20,99.

laura de rooy-dekker, mede-eigenaar van italiacasa, over haar ervaringen met onroerend goed in italië.

Ineens is alles anders De zoektocht naar een huis in Toscane. Een bouwplan voor een ruïne in Le Marche. Of de aankoop van een appartement aan zee in Ligurië.

Daarover had dit voorjaar mijn column moeten gaan. Maar hoe anders is de werkelijkheid? Plotseling is de hele wereld in een onzekere tijd beland en lijkt het schrijven van mijn column van generlei waarde.

Landen hebben hun grenzen gesloten en de berichten over het coronavirus en het menselijk lijden dat hierdoor wordt veroorzaakt domineren dagelijks het nieuws. Mijn geliefde Italië is als een van de eerste landen in Europa getroffen en de Italiaanse regering heeft draconische maatregelen moeten nemen om verdere verspreiding van het virus te voorkomen. Dat doet pijn. En moet ik dan een column gaan schrijven over het kopen van een huis in Italië? Ja, misschien toch wel. Om mensen die dromen van een huis in il bel paese te bemoedigen daar vooral mee door te gaan. De Italianen verdienen het, dat tegen de tijd dat het gevaar geweken is en we weer kunnen reizen, wij allemaal op vakantie gaan in dit mooie land, er weer producten geïmporteerd worden en zij die dromen van een eigen huis weer komen voor bezichtigingen en aankopen. Het is vanuit deze gedachte dat het hele ItaliaCasa-team, verspreid over vele verschillende regio’s in Italië, vanuit huis en online doorwerkt. Mensen zijn veel meer thuis en hebben meer tijd dan anders waardoor ze ook uitgebreid de tijd kunnen nemen om het aanbod op onze website te bestuderen. We merken dat er gelukkig toch nog aanvragen binnenkomen. Zonder nu echt naar huizen toe te kunnen proberen mijn collega’s en ik iedereen zo goed mogelijk van informatie te voorzien en toe te werken naar bezichtigingsbezoeken op een later moment.

We worden hierbij gemotiveerd door de Italianen zelf. Iedereen ziet zoveel trieste beelden, maar Italië zou Italië niet zijn als er niet ook allerlei mooie en creatieve ideeën zouden ontstaan. Denk alleen maar aan de gezamenlijke zangbijeenkomsten vanaf de vele balkons, die de veerkracht van de Italianen tonen. Ik hoop van harte dat als u ervan droomt om een mooi huis in Italië te kopen, deze droom overeind blijft en de kracht kan geven om met optimisme en vertrouwen naar de toekomst te kijken. A presto!

(Laura@italiacasa.net)

PS Ook voldoende tijd om u online te oriënteren op huizen in Italië? Kijk dan op www.italiacasa.net en laat ons weten met welke informatie we u kunnen helpen.

I TA L I Ë MAGAZINE

93

D E Z E C O L U M N VA LT B U I T E N D E V E R A N T W O O R D E L IJK HE ID VA N D E R E D A C T IE .

Marathonmysterie

© PA U L A R O M E I N

B7KH7

@EEIJ L7D :;H >;?@:;D advocaat joost van der heijden over kopen, verkopen en financieren van onroerend goed.

De definitieve koopovereenkomst zou in de tweede week van maart getekend worden bij een notaris in Lombardije, op dat moment het epicentrum van de corona-uitbraak in Italië. De verkopers waren Nederlanders die de verkoopopbrengst nodig hadden om hun pensioen aan te vullen.

Dat was destijds ook zo door hen gepland, in de veronderstelling dat de koop een goede investering zou zijn en dat het huis snel te verkopen zou zijn. Dat viel tegen. Maar nu ze eindelijk een koper hadden gevonden, wilden ze die mogelijkheid niet laten glippen. Bij de ondertekening van de preliminare was ik als hun gemachtigde opgetreden en het was de bedoeling dat ik dat ook bij de definitieve koopovereenkomst zou doen.

Vanwege het besmettingsgevaar en de vraag of ik nog wel op en neer zou kunnen reizen en het risico bij terugkeer in quarantaine te moeten, stelde ik voor de overdracht tot nader datum uit te stellen. Maar dat was geen optie omdat de kopers dan zouden afhaken. De verkopers, die alle begrip voor mijn bezwaren hadden, besloten vervolgens zelf naar Italië af te reizen om de akte, waarvan de notaris mij vooraf het concept zou toesturen, persoonlijk te gaan ondertekenen. Maar zo ver kwam het niet. De verkopers waren in het weekend gaan rijden en waren op nadere informatie zondag bij Basel, waar ze Mr. Joost van der Heijden heeft besloten om te keren toen ze jarenlange ervaring bij het daar hoorden dat ze vanwege begeleiden van Italiaanse de aangescherpte maatregeonroerendgoedtransacties, zowel len (code rood) niet tot Italië koop, verkoop, hypotheek als het zouden worden toegelaten. regelen van de gevolgen van De enige mogelijkheid die scheiden en overlijden.

Nadere informatie over die toen nog restte om de transonderwerpen en zijn diensten actie door te laten gaan, was vindt u op zijn website. het benaderen van een in Italie wonende derde met Joost van der Heijden is gevestigd te het verzoek bij de ondertekeBreda en bereikbaar op 076 5319631. www.joostvanderheijden.nl ning van de koopakte als hun gevolmachtigde op te treden.

94

?J7B?Ý D8>8Q@E<

Die werd snel gevonden. “Maar hoe komen we zo snel aan een volmacht, met notariële legalisatieverklaring van de handtekeningen van de verkopers en een apostillestempel van de rechtbank, alles met Italiaanse vertaling en op een wijze die aan de eisen van de passerende Italiaanse notaris voldoet?” De verkopers verzochten mij dat te regelen. Dat betekende snel schakelen: het opvragen van de gegevens van de gevolmachtigde, het opstellen van de tekst van de volmacht in overleg met de Italiaanse notaris en het maken van afspraken met de Nederlandse notaris voor de legalisatie van de handtekeningen.

Omdat mijn vaste notaris in Breda gewend is met Italiaanstalige stukken te werken en zij de legalisatieverklaring direct in de Italiaanse taal kan afgeven, is toen voor haar assistentie gekozen. Dat was ook praktisch omdat de verkopers op hun terugreis toch al langs Breda zouden komen. Lugubere bijkomstigheid was dat ze nauwelijks een routebeschrijving nodig hadden omdat het kantoor van mijn notaris naast het Amphia-ziekenhuis ligt en ze dus alleen maar de ambulances met loeiende sirenes hoefden te volgen.

Het was de bedoeling dat de volmacht de volgende dag per koerier naar Italië zou worden verstuurd en daar op woensdag zou worden bezorgd en vrijdag gepasseerd zou worden. Dat liep allemaal vlot maar toch dreigde er een kink in de kabel te komen toen bleek dat de griffie van de rechtbank die de apostillestempel diende af te geven voor het publiek gesloten was. De apostille, waar normaal op gewacht kan worden, zou daarom pas de volgende dag kunnen worden afgegeven, waarna de volmacht per post geretourneerd zou worden. Dat duurde gelukkig maar twee dagen, waardoor deze alsnog tijdig voor het eind van de week bij de notaris in Italië kon worden afgeleverd en de overdracht tot opluchting van de verkopers ‘gewoon’ kon doorgaan. Een ieder die hulp – ook niet spoedeisend - bij het regelen van de gevolgen die de coronacrises voor zijn huis of verblijf in Italië nodig heeft, kan daarvoor met b^_ XdciVXi decZbZc#

D E ZE CO LU M N VA LT B U I T EN D E V ER A N T W O O R D EL IJ K H EID VA N D E R EDA C T I E.

Spoedeisende hulp in coronatijden

J; AEEF r J; >KKH

Š F R E S H I M AG E S . N L

voor adverteren in dit katern, neem contact op met chiara dragone: tel. +31 (0)20 5302 570, e-mail c.dragone@creditsmedia.nl.

Casa Valle Erro

Luxueus op vakantie in Italia, Piemonte

In 2006 zijn wij in Piemonte komen wonen.

We hebben een oude wijnboerderij gekocht en in de loop van de jaren omgebouwd tot luxe resort waar iedereen zich thuis voelt.

Piemonte voelt inmiddels als ons thuis. We wonen hier met enorm veel plezier en genieten iedere dag van de omgeving, de mensen en vooral het heerlijke eten en drinken.

Graag laten we jullie, als onze gasten, meegenieten van alles wat wij en Piemonte

IM2018_5_Cassa Valle Erro.indd 6

jullie kunnen bieden. Denk aan een infinity pool met uitzicht over het Erro dal, een Finse sauna in een oude wijnkelder, een verwarmde whirlpool en mogeliljkheden voor yoga en shiatsu. Ook wordt er drie keer per week gekookt voor onze gasten door onze kok Gianluca.

Buiten het resort liggen steden als Milaan, Genua en Turijn. De Middellandse Zee is maar een uurtje rijden en uiteraard zijn de

wijngebieden met de beste wijnen van ItaliĂŤ om de hoek. Kom genieten van alles wat Piemonte te bieden heeft in Casa Valle Erro!

We zijn ook met kerst en oud en nieuw geopend.

Gerda Visser en Jan Pieter Baijs 0039-3348186432 info@eenweekjeitalie.nl www.eenweekjeitalie.nl

24-03-2020 09:18:01

CD909 Orvieto: heerlijk ruim landhuis met 6 sl.kamers, 4 badk., zwembad, eigen olijfgaard, moestuin, wijngaard en -grotten, en geweldig uitzicht! Prijs €750.000

Tel +39 335220727 (mob) - info@lecasedidorrie.com Iscr. ruolo 1157 Socio F.I.A.I.P.

La dolce vita bestaat echt!

Bent u op zoek naar een heerlijke plek in een wonderschone omgeving direct aan het water? De zeer exclusieve vakantievilla ‘Casa Pallanza’ biedt alle luxe die u kunt wensen. De ruimte, privacy en faciliteiten voor jong en oud staan garant voor een geweldige tijd.

UÊ À ÌiÊÌÕ Ê` ÀiVÌÊ>> Ê iÌÊ iiÀÊ iÌÊ heerlijk helder zwemwater UÊ *À ÛjÊ >Ûi Ê iÌÊ >ÌÕÕÀâÜi L>`]Ê zonnedek, kano’s, (zeil)boten, sup UÊ iÊ`i L>ÀiÊë ÀÌ iÛiÊv>V Ìi Ìi Ê aanwezig: fietsen, biljart, pingpong, tafelvoetbal, volleybal, trampoline

UÊ `iÀ iÊÃviiÀÛ iÊ À V Ì }]ÊÛ> Ê> iÊ comfort voorzien UÊ " Ê}iÃV ÌÊ> ÃÊÛiÀ}>`iÀ V>Ì iÊÛ ÀÊ 14 personen

Reserveer deze prachtige villa: www.casapallanza.com

IM2020_2_Esther Menken.indd 1

11-02-2020 15:17:23

CASA VALLE ERRO LUXUEUS OP VAKANTIE IN ITALIA, PIEMONTE

NU MET PRIVÃ&#x2030; WELLNESS WWW.EENWEEKJEITALIE.NL

INFO@EENWEEKJEITALIE.NL

LEB=;D: DKCC;H (juni 2020) 9EBE<ED JAARGANG 31, NR. 3, 2020

Ê

;J;D ?D 8EBE=D7

Bologna ‘La grassa’ heeft een rijke culinaire traditie en geldt in Italië als eethoofdstad numero uno. Wij gingen op zoek naar tien charmante eetgelegenheden.

COVERILLUSTRATIE Shutterstock HOOFDREDACTEUR Paul van Eijndhoven EINDREDACTIE Wim de Jong, Mariëtte van de Sande, Fabian Takx ARTDIRECTION Suzy Benjamin VORMGEVING Debby Linders, Sefanja Nods AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Edith Buenen, Pelle Couwenhoven, Daniela Ditvoorst-Falsetta, Venance Forrer, Joost van der Heijden, Hollandse Hoogte, Ewout Kieckens, Annemique de Kroon, Ronald Kuipers, Joris van der Meer, Rik Rensen, Tiara Rivano, Laura de Rooy-Dekker, Shutterstock, Rosita Steenbeek, Jesper Storgaard Jensen, Bettina Traas, Sylvia Weve REDACTIE 020 5302594, italiemagazine@creditsmedia.nl ITALIË MAGAZINE is een uitgave van Italië Magazine BV, Van Slingelandtstraat 63, 1051 CG Amsterdam, 020 5302570, www.italiemagazine.nl UITGEVER Eugen van de Pas MARKETING Daniëlle Wiersema, 020 5302570, communicatie@creditsmedia.nl SALES Chiara Dragone, 020 5302570, advertising@creditsmedia.nl DISTRIBUTIE Aldipress, Utrecht / AMP, Brussel

FEM;HLHEKM;D

© W W W. I M A G E S E L E C T. E U

Italiaanse vrouwen staan ook op het terrein van wetenschap, politiek, journalistiek en kunst hun mannetje.

Portretten van zes powerwomen: van Virginia Raggi, de eerste vrouwelijke burgemeester van Rome, tot Nobelprijswinnares Rita Levi-Montalcini.

B?CED; :?

I?H79KI7

Het favoriete ingrediënt van Jadis Schreuder is citroen, en wel de Limone di Siracusa IGP. In ‘The Lemon Kitchen’ brengt ze een ode aan deze vrucht met een aantal heerlijke recepten. Een voorproefje.

98

?J7B?Ý D8>8Q@E<

ABONNEMENTENADMINISTRATIE & NABESTELLEN VAN OUDE NUMMERS Voor het opgeven van of vragen over abonnementen, adreswijzigingen of het nabestellen van oude nummers: MijnTijdschrift.com, Curieweg 16, 8013 RA Zwolle, 088 226 6636, italiemagazine@mijntijdschrift.com ABONNEMENTSPRIJS Nederland: € 38 voor een jaarabonnement (6 nummers).* Abonnementen in andere landen hebben een speciaal tarief, op te vragen bij MijnTijdschrift.com. Het abonnement wordt automatisch verlengd tegen de dan geldende tarieven, tenzij u minimaal drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode opzegt. De cadeauabonnementen lopen automatisch af. *Prijs bij automatische incasso. Als u per acceptgiro wilt betalen, komt er € 2,50 aan administratiekosten bij.

PRIJS LOSSE VERKOOP € 6,99 ITALIË MAGAZINE DIGITAAL Abonnees kunnen gratis Italië Magazine lezen via Magzine.nu.

U kunt inloggen met uw abonneenummer en postcode. Geen abonnee? Dan kunt u Italië Magazine digitaal tegen betaling lezen via o.a. Magzine.nu, Blendle en Readly. © Italië Magazine BV, een onderdeel van Credits Media.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

De redactie heeft zijn uiterste best gedaan om rechthebbenden van beeldmateriaal te achterhalen. Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan u rechthebbende bent en u wordt niet genoemd, of geeft geen toestemming voor het gebruik, dan kunt u contact opnemen met de redactie.

De mooiste ambachtelijke Pasta di Gragnano

Exclusief verkrijgbaar bij Novus Ventus International Bezoek onze webshop

www.deli-pasta.nl voor meer informatie

Monsterseweg 5, 2691JA â&#x20AC;&#x2DC;s-Gravenzande, The Netherlands T: +31 633 56 11 61 trading@novusventus.nl

Uw partner voor premium delicatessen

www.deli-pasta.nl

MEET THE PERFECT SHORTS HANDGEMAAKT IN PORTUGAL

VERKRIJGBAAR IN 40 KLEUREN

ELASTISCHE BROEKBAND

VERBORGEN ZAK MET RITS

GRATIS VERZENDEN & RETOUR

BESTEL JOUW MR MARVIS SHORTS NU OP MRMARVIS.COM alleen online verkrijgbaar