EWOUT KIECKENS

ewout kieckens woont al vele jaren in rome en schreef onder andere het boek ‘alle wegen van rome’. hij belicht opmerkelijke zaken van het leven in italië.

Dol op water

Dat Italianen (geen enkele uitgezonderd) gek zijn op water zie je in zomers Rimini en aan de Amalfikust. Bij goed weer trekken volksstammen erop uit om naar het strand te gaan, en gaan ze, hoewel eigenlijk alleen in augustus, het water in. Het water in meren vinden ze maar niets. Maar de Italianen (alle 60 miljoen) zijn ook gek op een ander soort water. Dat zie je als je voor een willekeurige supermarkt gaat turven hoeveel sixpacks flessen mineraalwater naar buiten worden gesjouwd. Italianen (van 0 tot 111 jaar, ’s lands oudste) zijn dus niet alleen zeefanaten, maar ook kampioen waterdrinken. Belangrijk is dat het water gebotteld is. Wereldwijd gezien drinken Italianen (op de inwoners van Mexico en Thailand na) het meeste gebottelde water per hoofd van de bevolking. Dat is natuurlijk nergens voor nodig. Ik hoor ook wel eens buitenlandse toeristen zich afvragen of ze het kraanwater kunnen drinken. Natuurlijk, we zijn geen ontwikkelingsland! Het kraanwater is prima. De antieke aquaducten, althans in Rome, voeren nog altijd het beste water aan. Onze woning is er ook op aangesloten. Ik woonde nog maar kort in Italië toen een vuistdikke vragenlijst op de mat viel. Of ik de tienjaarlijkse volkstelling wilde invullen. Ik begon enthousiast vakjes aan te kruisen toen ik op de vraag stuitte: ‘Bent u aangesloten op het aquaduct?’ Een fantastische vraag. Pure romantiek. Je krijgt toch beelden voor ogen van zo’n kaarsrechte bogenrij van tufstenen blokken aan de Via Appia. In werkelijkheid betekent aquaduct in het Italiaans letterlijk ‘waterleiding’. Dat was wel ontnuchterend. Die magnifieke stenen bogen werden op mijn netvlies vervormd tot van die grijze buizen van polyetheen onder de grond. Italië is geologisch en meteorologisch zo fortuinlijk dat er weinig tekort is aan water en dat het water tot het beste ter wereld behoort. Natuurlijk gaat er ook wel eens iets mis. Zo werd in 2007 ontdekt dat een chemisch bedrijf veertig jaar lang in de Abruzzen giftige afvalstoffen moedwillig in de grond had laten lopen. Het grondwater (falde acquifere in romantisch klinkend Italiaans) is er supervervuild. Dat ze dáár – in de provincie Pescara – aan de mineraalfles zijn kan ik mij voorstellen. Maar de rest kan gewoon uit de kraan drinken. Zou Italië worden bewoond door alleen Nederlanders, dan kwamen die waterflessen het huis niet meer in, ook al omdat je er negentig euro per jaar mee bespaart. Dan had je ook niet het probleem dat het hengsel van zo’n pak van zes flessen net afbreekt als je op de trap tussen de eerste en tweede etage bent en je naar de vijfde moet. De reden van die mineraalwatergekte meende ik onlangs te hebben ontdekt. Ik was onderweg naar een kleine Apollotempel in Cori, een plaatsje in Lazio, toen ik zo’n waterfles voor een huisdeur zag staan. Was die achtergelaten door de SRV-man? Had de Amazon-koerier niemand thuis aangetroffen? Bij de buurman stonden zelfs twee flessen voor de deur. Later zag ik bijna overal in dit stadje gebruikte plastic waterflessen voor de deur. Aan twee tienermeisjes die in een stilstaande Fiat 500 zaten, vroeg ik naar de reden van die flessen. Dat doen ze omdat katten daar dan niet plassen, zei een van de meisjes. Ik vroeg of het helpt. Ze lachte verlegen en zei het niet te weten. Iets verderop zag ik een oudere vrouw en zij vertelde mij dat katten bang zijn voor water, en de schittering ervan. Maar zo’n waterfles voor de deur is nog geen verklaring voor het feit dat de gemiddelde Italiaan er jaarlijks ruim 220 liter mineraalwater doorheen jaagt. De echte reden is dat leidingwater goedkoop is en de meeste gemeenten er een vast bedrag voor rekenen. Ook al laat je de kraan een maand lang open staan, je betaalt er geen euro meer voor (het is wel jammer van het parket). En in Italië bestaat toch het idee dat er iets niet klopt als het gratis is, of heel goedkoop. Daar komt bij dat het water door de gemeente wordt geleverd, al is dat door privatiseringen tegenwoordig al lang niet meer helemaal het geval. Alles wat van de overheid komt – uiteraard op uitkeringen en subsidies na – is verdacht. Er heerst nou eenmaal een diepgeworteld wantrouwen ten opzichte van de publieke zaak. Laat ze in Rimini en Amalfi maar niet horen dat de Italiaanse stranden en zeeën ook van de overheid zijn. •

WELLNESS IN DE SNEEUW

Wat is er heerlijker dan na een dag skiën, snowboarden of sneeuwwandelen in je hotel te genieten van een behandeling in de spa, te ontspannen in sauna of Turks stoombad en een duik te nemen in het zwembad. Elf tips voor wellnesshotels in de Italiaanse Alpen en Dolomieten.

TEKST PABLO PICHEL

HOTEL SPORTING (Livigno) Livigno is een langgerekte skiplaats met een tamelijk geïsoleerde locatie in het dal Alta Valtellina. Door de ligging kan het hier behoorlijk koud worden en daarom wordt het ook wel ‘Piccolo Tibet’ genoemd. Het skiresort is een beetje een laatbloeier, maar begint echt populair te worden. In 2026 zullen zelfs onderdelen van de Olympische Winterspelen van Milaan-Cortina d’Ampezzo hier plaatsvinden. Livigno biedt toegang tot twee wintersportgebieden: Carosello en Mottolino, samen goed voor 115 kilometer pistes. Je kunt in Livigno ook uitstekend shoppen. Sinds de 19de eeuw heeft het plaatsje namelijk een belastingvrije status. Een goede reden dus om de winkelstraatjes te verkennen. Voor wie reist met een gezin, is Hotel Sporting een ideaal overnachtingsadres. Zet je kinderen af in de speelkamer of het (geluiddichte) kinderzwembad en kom zelf bij in het wellnesscentrum, dat alleen voor volwassenen toegankelijk is.

VANAF CA. € 430 PER NACHT. HOTELSPORTINGLIVIGNO.COM

HOTEL RIVE (Bardonecchia)

Nog maar weinig wintersporters weten Bardonecchia te vinden. En dat terwijl het al twee jaar op rij verkozen is tot het goedkoopste skiresort van Italië en het op een na goedkoopste in Europa. Bardonecchia bevindt zich in Val di Siusi, dicht bij de Franse grens. Je hebt er toegang tot ruim 140 kilometer pistes, voor zowel de beginnende als de ervaren wintersporter. Bardonecchia is overigens al wel een begrip bij de inwoners van Turijn. In het weekend komen die maar wat graag hierheen om te skiën en de dagelijkse sleur te ontvluchten in een wellnesshotel. Hotel Rive bevindt zich pal naast de piste. Na een lange dag sporten kun je dus meteen de spa van het hotel induiken. Maak hier bijvoorbeeld gebruik van de sauna, het stoombad of de jacuzzi en laad je weer op. Het interieur is nogal eenvoudig, maar dat wordt als je vermoeid terugkomt na een dag skiën gecompenseerd door de gunstige ligging.

VANAF € 117 PER NACHT. HOTELRIVE.IT CRISTALLO (Cortina d’Ampezzo)

Cortina d’Ampezzo ademt glamour. Het is niet voor niets dat het ook wel de ‘Salotto dei Famosi’ (‘Huiskamer van Beroemdheden’) genoemd wordt. Al sinds jaar en dag komen hier bekende bezoekers als Ernest Hemingway, Sophia Loren, Audrey Hepburn en George Clooney. Het resort is tevens het decor geweest van verschillende Hollywood-kaskrakers, waaronder de Bondfilm ‘For Your Eyes Only’. Er liggen drie skigebieden nabij Cortina d’Ampezzo, samen goed voor 140 kilometer pistes. Voor een overnachting tussen de sterren moet je bij Cristallo aankloppen. Sinds de grandioze opening van het hotel in 1901 heeft het de rich and famous over de vloer, onder wie Frank Sinatra en Tina Turner. Het hotel is daarnaast ook de filmlocatie geweest voor de Amerikaanse komedie ‘The Pink Panther’. Als gast heb je keuze uit wel drie verschillende restaurants, waarvan een met 360-graden-uitzicht op het berglandschap. Ook is er een sparuimte met een afmeting van 500 vierkante meter. Je raakt in hotel Cristallo dus niet snel uitgekeken.

VANAF € 419 PER NACHT. CRISTALLO.IT

AUX PIEDS DU ROI (Breuil-Cervinia) Wie verzekerd wil zijn van sneeuw, moet beslist naar BreuilCervinia in Valle d’Aosta. Met pistes tot wel 3480 meter hoogte kun je er gemakkelijk van november tot begin mei terecht. Het skigebied van ruim 340 kilometer strekt zich uit tot in Zwitserland en wordt ook wel ‘Cervino Ski Paradise’ genoemd. Met de skilift sta je in no time in skiresort Valtournenche of in Zermatt. Breuil-Cervinia ligt nabij de Matterhorn en is helemaal gericht op de wintersport, je vindt er veel luxe en comfort. Bij Eco Maison Aux Pieds du Roi hebben ze deze waarden weten te combineren

met milieuvriendelijkheid. Zo is het hotel gebouwd met natuurlijke materialen en wordt de energie hoofdzakelijk opgewekt uit duurzame bronnen. De suites hebben een hoogwaardige houten aankleding. Het letterlijke en figuurlijke hoogtepunt van dit hotel is de spa op de bovenverdieping. Hier kun je vanuit het zwembad of de jacuzzi eindeloos genieten van de aanblik van de Matterhorn.

VANAF CA. € 360 PER NACHT. AUXPIEDSDUROI.COM

©STEFANO@STEFANOBUTTURINI.IT

LA PERLA (Corvara)

Corvara is beslist het populairste dorp in skigebied Alta Badia, in de Dolomieten. Vanhieruit heb je direct toegang tot een wintersportgebied van 130 kilometer. Je kunt er ook twee prachtige skitours starten: de Sella Ronda en de Giro della Grande Guerra. Corvara is een echt toeristisch bergdorpje. Je vindt er een gezonde hoeveelheid chocolaterieën, patisserieën en restaurants. Er zijn ook genoeg luxehotels om bezoekers een goede nachtrust te garanderen. Vijfsterrenhotel La Perla is een begrip in Corvara. Hier vind je geen overbodige luxe. La Perla is een warm en gezellig familiehotel met een rijke, houten uitstraling. Het beschikt ook over een spa met zwembad en sauna, evenals een prachtige wijnkelder met ruim 28.000 flessen. Bezoekers worden in eerste instantie naar La Perla getrokken door de huiselijke gastvrijheid, maar ze blijven terugkomen voor het eten. Het hotel heeft wel drie restaurants, waarvan één al ruim achttien jaar met Michelinster. In La Stüa de Michil krijg je een maaltijd van topniveau voorgeschoteld, precies waar je behoefte aan hebt na een actieve dag in de sneeuw.

VANAF € 460 PER NACHT. LAPERLACORVARA.IT

GUSTAV WILLEIT ©

©TURISMO E PROMOZIONE/PAOLO BISTI-LUCONI

HOTEL TERME MERANO (Merano) Merano is een stad in de Dolomieten met een mediterrane sfeer. Als skiër kun je terecht op de ruim 40 kilometer pistes die het skigebied Merano 2000 vormen. De moderne skiliften maken het mogelijk om binnen een oogwenk op 2000 meter te komen. Maar Merano is meer

dan alleen een skiplaats. Vanaf de 19de eeuw was het een kuuroord, dat internationaal bekendstond om zijn baden met therapeutische werking. De beroemdste bezoeker van Merano was keizerin Sissi die meerdere malen in Schloss Trauttmansdorff verbleef. Maar ook schrijver Franz Kafka kwam hier in 1920 om zich te laten behandelen voor tuberculose. De kuurbaden zijn er overigens nog altijd. In de openbare Terme Merano kun je na een dagje skiën weer op krachten komen. Wie aan één dag niet genoeg heeft, kan boeken bij Hotel Terme Merano, dat zich ernaast bevindt. Via een speciale ‘badjastunnel’ loop je comfortabel heen en weer. Gasten van het hotel hebben hierdoor de beschikking over wel drie verschillende sparuimtes: Terme Merano, de spa in de tuin van het hotel en een spa op het dak. Met name de laatste is indrukwekkend. Terwijl je ontspant, kun je hier over de stad en de omgeving uitkijken. VANAF € 374 PER NACHT. HOTELTERMEMERANO.IT >

BIOHOTEL HERMITAGE

(Madonna di Campiglio)

Madonna di Campiglio is door de jaren heen veelvuldig door beroemdheden bezocht. Ook tegenwoordig is het nog geliefd bij celebrities. Velen zouden er een huis hebben. Om al deze veeleisende gasten tevreden te stellen, moet de wintersport uiteraard goed geregeld zijn. Madonna di Campiglio bezit vier afzonderlijke skigebieden, met een gecombineerde grootte van 153 kilometer. Maar niets lijkt hier ver weg. Met de gondel sta je al binnen een kwartier in het volgende skidorp. Voor een luxe retraite na het sporten moet je beslist boeken bij Biohotel Hermitage. Dit groene hotel ligt verstopt tussen de bergen en bossen en is gebouwd met natuurlijke materialen. Als gast blijf je er dus

altijd in nauw contact met de natuur. Vanuit het zwembad en de spa kun je genietend naar de besneeuwde toppen in de verte staren. En als je weer op krachten bent, moet je beslist dineren in het sterrenrestaurant Stube Hermitage. Hier proef je de smaak van de bergen terug op je bord.

€ 191 PER NACHT. BIOHOTELHERMITAGE.IT

ALPIN GARDEN (Ortisei) Het dorpje Ortisei in de Dolomieten heeft al lang een goede reputatie. Het ligt dicht bij de skigebieden van Val Gardena en Alpe di Siusi, goed voor wel 175 kilometer pistes. Het dalstation kun je overigens gewoon vanuit het centrum van Ortisei bereiken door middel van de aanwezige roltrappen en transportbanden. Al generatieslang staat Ortisei bekend om zijn houtsnijwerk. Naast boetiekjes en kledingwinkels kun je er dus nog altijd ambachtelijke houtsnijwinkels vinden. Heel romantisch. Hetzelfde geldt voor Hotel Alpin Garden, net buiten het dorp. In dit vijfsterrenhotel kun je ongestoord met je geliefde overnachten, kinderen zijn er namelijk niet welkom. Dit betekent dat je na het skiën of snowboarden verzekerd bent van een oase van stilte en comfort, zowel in het hotel als buiten in het verwarmde zwembad. Het interieur is misschien wat over de top, maar door de uitstekende service en faciliteiten van het hotel stap je daar snel overheen.

VANAF CA. € 400 PER NACHT. ALPINGARDEN.COM

STORICO HOTEL REGINA

(San Martino di Castrozza)

Al sinds de 19de eeuw wordt San Martino di Castrozza druk bezocht. Britse bergbeklimmers gingen erheen om de nabijgelegen toppen te beklimmen en Duitse kunstenaars haalden inspiratie uit de omgeving. Begin 20ste eeuw voegde de elite van Oostenrijk-Hongarije zich bij hen. Maar het pittoreske dorpje in de vallei Valle di Primiero is ook voor hedendaagse wintersporters erg interessant. Dichtbij liggen drie gebieden met ruim 60 kilometer aan pistes. San Martino di Castrozza is ook een van de groenste skiresorts in de wereld. Elektriciteit wordt hier bijvoorbeeld al een eeuw lang verkregen uit duurzame energiebronnen. Dat het dorpje een rijke geschiedenis heeft, valt ook terug te zien in de accommodaties. Storico Hotel Regina neemt je mee terug in de tijd met zijn bijzondere interieur, dat volledig bestaat uit antiek meubilair. Van kroonluchters tot tapijten en van beelden tot poppenhuizen, overal proef je het verleden. Maar geen paniek, de wellnessfaciliteiten van het hotel zijn gelukkig helemaal van deze tijd.

VANAF € 144 PER NACHT. HREGINA.IT

HOTEL SHACKLETON

MOUNTAIN RESORT (Sestriere) Sestriere was een van de locaties waar in 2006 de Olympische Winterspelen van Turijn plaatsvonden. Het skiresort in de westelijke Alpen ligt heel gunstig in Via Lattea, dat met 400 kilometer aan pistes het grootste aaneengesloten skigebied van Italië vormt. Sestrière figureerde vaak in de Tour de France en de Giro d’Italia en is dus ook bekend onder niet-skiërs. Oorspronkelijk mochten alleen de werknemers van Fiat hier hun welverdiende vakantie doorbrengen. Maar geen zorgen, tegenwoordig kan iedereen hier komen voor vermaak en ontspanning. Bij het Shackleton Mountain Resort vind je dat zeker. Het is gebouwd in harmonie met het berglandschap en oogt vrij modern. In het hotel heb je onder andere de beschikking over een sauna en een wellnessruimte. Naast het hotel liggen een verwarmd binnen- en buitenzwembad waar je gratis gebruik van mag maken. Maar vergeet zeker ook niet de lounge boven in het hotel te bezoeken. Door de grotendeels glazen constructie heb je er namelijk een fantastisch uitzicht over het winterse berglandschap.

ADLER LODGE ALPE (Alpe di Siusi) Alpe di Siusi (of Seiser Alm) staat met een oppervlakte van 57 vierkante kilometer bekend als de grootste alpenweide van Europa. Je hebt er een fantastisch uitzicht op de indrukwekkende bergtoppen van de Dolomieten. Een waar wandelparadijs dus. Maar ook ’s winters valt er genoeg te beleven. Je hebt er de beschikking over 175 kilometer skipistes, met wel 80 ultramoderne skiliften om je te laten vervoeren. Ook ligt Seiser Alm op slechts een halfuur rijden van Bolzano, de hoofdstad van Zuid-Tirol. Voor wie na het wintersporten geen genoeg meer van de bergen kan krijgen, is ADLER Lodge ALPE perfect. Met een locatie op ruim 1800 meter hoogte lijken de zorgen van alledag uiterst ver weg. Verblijf in de hoofdlodge of een van de vele chalets en kijk uit over de uitgestrekte alpenweide. Men heeft aandacht besteed aan de milieuvriendelijkheid van de accommodatie, door onder andere natuurlijke materialen en duurzame energiebronnen te gebruiken. De natuur wordt hier dus letterlijk en figuurlijk nergens uit het oog verloren. In de spa (met uitzicht op de Dolomieten) zijn tal van behandelingen mogelijk en het

VANAF CA. € 790 PER NACHT. ADLER-RESORTS.COM

zwembad is deels binnen, deels buiten.

VANAF € 192 PER NACHT. SHACKLETON-RESORT.IT

Quadraro Rebelse wijk van Rome

De wijk Quadraro, in het zuidoosten van Rome, staat vrijwel nooit vermeld in toeristische gidsen. Toch heeft deze buurt veel te vertellen. Verhalen over de Tweede Wereldoorlog en over kunst, en verhalen waarin die thema’s elkaar raken. Italië Magazine ging er kijken.

TEKST & FOTOGRAFIE JESPER STORGAARD JENSEN

Lorenzo Leonetti, de eigenaar van Trattoria Grandma. Linkerpagina: streetart van de Franse kunstenaar Veks Van Hillik.

Als je uit het metrostation Porta Furba in Quadraro stapt krijg je meteen al het eerste bewijs dat dit geen standaardwijk van Rome is. Het kan geen toeval zijn dat het metrostation hier is voorzien van een kunstwerk. De kunstenaar is Ugo Spagnuolo en zijn project heet ‘Vuoti di memoria’, zoiets als ‘Gaten in het geheugen/Geheugengaten’. Laat je niet bedriegen door de vele wijnflessen, want dit kunstwerk zit vol symboliek die op de een of andere manier verwijst naar de Tweede Wereldoorlog, toen Rome bezet was door de Duitse troepen. Quadraro wemelt van de herinneringen en historische verwijzingen naar de oorlog, die nog altijd deel uitmaken van het geweten en de identiteit van de wijk.

Streetart Maar Quadraro, een wijk die aan het eind van de 19de eeuw ontstond, staat niet alleen bekend als het strijdtoneel tussen de Duitse bezettingsmacht en het verzet van Rome tijdens de oorlog. Sinds 2010 is de wijk ook bekend geworden vanwege een intrigerend streetart-project, dat muren en gevels in een labyrint van straten beslaat. Het idee om de oude buurt te veranderen in een fascinerend openluchtmuseum is afkomstig van David Vecchiato. Hij lanceerde een project, genaamd M.U.Ro (‘muro’ betekent muur): het Museum of Urban Art Rome. Hij wist een aantal straatkunstenaars te strikken, van wie sommigen met internationale bekendheid, om hun eigen streetart met de historische erfenis van de buurt te verbinden. Met als resultaat 22 werken verspreid over de muren van Quadraro. Daarnaast kom je buiten deze officiële werken ook een aantal kleinere muurschilderingen tegen, allemaal kleurrijk en de vrucht van een bruisende fantasie. Om het oude deel van Quadraro te ontdekken ga je vanaf het station naar de tunnel van Via Decio Mure. Aan het begin van de tunnel zie je het eerste kunstwerk, ‘Il Risucchi Attore’, van kunstenaar Mr. Thoms. Een enorme kleurrijke mond waarin je verdwijnt als je de tunnel ingaat en dat is onvermijdelijk om in het oudste deel van Quadraro te komen, de wijk waar de muren kunnen praten.

Drie Duitse doden Een aantal verhalen gaat terug naar de herfst van 1944, toen het Duitse leger Rome bezette. Maar ondanks de overmacht van de Duitsers probeerden enkele groepen van Romeinse rebellen zich te verzetten. En ze deden meer dan dat: op 10 april 1944 in trattoria Gigetto, in het Cinecittà-kwartier, vielen Pasqua Giuseppe Albano, bijgenaamd ‘de Bochelaar’, en een bende vrienden een groep Duitse soldaten aan en doodden drie van hen. Tot woede van de Duitsers natuurlijk, die een week later een vergeldingsactie op touw zetten onder de naam Operatie Walvis. Het plan was een massale razzia te organiseren in Quadraro, een buurt die er niet om bekendstond dat hij veilig was voor Duitsers. Die zagen Quadraro als een wespennest. Zodra ze de wijk zouden binnengaan wisten ze dat ze het risico zouden lopen gewapende Romeinse partizanen tegen het lijf te lopen. In die tijd was er een populair gezegde: ‘Als je je voor de Duitsers wilt verstoppen, ga dan naar het Vaticaan of naar Quadraro.’ >

Links: kunstwerk in de stijl van Modigliani van Jim Avignon. Boven: de ‘Baby Hulk’ van Ron English, een van de beroemdste muurschilderingen van de buurt; ‘Sleeping girl’; standbeeld in het Parco XVII Aprile 1944 dat de deportaties in de Tweede Wereldoorlog herdenkt.

Boven: ‘Asian girl’ van de Ierse kunstenaar Fin Dac; via deze tunnel kom je de wijk Quadraro binnen. Rechts: de zeven grote wespen, ‘Wespennest’ genoemd, van de Italiaanse kunstenaar Lucamaleonte; Rome’s traditionele wolf met twee kinderen die naar Berlijn, Londen, Dublin en Parijs ontsnappen, gemaakt door de Italiaanse kunstenaar Maupal.

En dat was precies wat de Bochelaar en zijn vrienden hadden gedaan, zich schuilhouden in Quadraro. Op 17 april 1944, om 4 uur ’s ochtends, omsingelden Duitse soldaten de hele buurt en begonnen de lokale bevolking op te pakken om de schuldigen te vinden. Ongeveer 2000 mannen tussen de negentien en vijftig jaar werden bij elkaar gedreven en geregistreerd. Van hen werden er 800 gedeporteerd naar concentratiekampen in Duitsland en Polen. Als je aan je streetart-wandeling begint moet je wel uitkijken, want de kunstwerken zijn overal verstopt, zoals in Via dei Pisoni. Hier vind je een mooi vrouwelijk model met een lange nek – in de stijl van Modigliani – geschilderd door Jim Avignon. Let vooral op de weg die dwars over haar lijf loopt, alsof haar lichaam deel uitmaakt van de stad. Niet ver daarvandaan zul je een tweeluik zien, ‘Quadraro nel cuore’ (‘Quadraro in het hart’), waarin de Amerikaanse kunstenaar Beau Stanton een boom met zijn wortels afbeeldt – die staat voor Quadraro – die lijken te groeien uit een schedel die het geweld van de nazi’s symboliseert. Direct daarna stuit je op een van de beroemdste werken van de wijk. In zijn ‘Baby Hulk’ laat een andere Amerikaanse kunstenaar, Ron English, twee van zijn geliefde figuren terugkomen: Temper Tot en Mouse Mask Murphy. In ‘Baby Hulk’ is Quadraro het kind dat opgroeit en zo steeds sterker wordt, ondanks het nazigeweld.

IN ‘BABY HULK’ IS QUADRARO HET KIND DAT OPGROEIT EN ZO STEEDS STERKER WORDT, ONDANKS HET NAZIGEWELD

In een andere muurschildering beeldt de Italiaanse kunstenaar Maupal de traditionele wolf van Rome af, met naast haar twee kleine kinderen die naar de namen van vier steden bewegen: Berlijn, Londen, Dublin en Parijs. Het werk is zowel een beschrijving van als een harde kritiek op het bekende fenomeen van ‘fuga di cervelli’, de jarenlange exodus van duizenden jonge, goed opgeleide Italianen uit Italië om in het buitenland werk te vinden.

Wespennest Last but not least moet je het kunstwerk niet vergeten dat in de loop der jaren een soort kunstsymbool voor het hele project is geworden. Het heet ‘Wasp Nest’ (‘Wespennest’) en is gemaakt door de Italiaanse street artist Lucamaleonte: het is een afbeelding van zeven gigantische wespen. Je vindt ze in Via del Monte del Grano. Ook Lucamaleonte’s werk voert ons terug naar de oorlog. In 2004 kreeg Quadraro ‘De Gouden Medaille van Burgermoed’ vanwege het verzet dat de wijk in de oorlog heeft geleverd. Op een kleine piazza staat een gedenkteken dat in hoofdlijnen zegt dat ‘je nooit moet vergeten wat er op 17 april 1944 is gebeurd’. >

De nagedachtenis wordt ook levend gehouden in het naburige park, vernoemd naar dezelfde tragische gebeurtenis: Parco XVII Aprile 1944. Het bescheiden park zit vaak vol met lokale jongeren en andere buurtbewoners. In het park staat een beeld van een Duitse soldaat die neerkijkt op een Italiaans stel en hun kind in doodsnood.

Keukenhulp Quadraro ligt in het gebied Tuscolana, zo’n vijf tot zes kilometer van het centrum van Rome. Naar Quadraro ga je niet voor een typische toeristenervaring, maar omdat je Rome op een andere manier wil beleven, met een mix van geschiedenis en kunst. Maar dat hoeft je natuurlijk niet te beletten om de nieuwe gastronomische ‘scene’ van Rome te proeven. In deze tijden van corona worden veel historische centra van Italië verrassend zwaar getroffen door ‘Disneyfi catie’ (het concept van een historisch centrum als een soort amusementspark voor toeristen, met nauwelijks vaste bewoners). Kortom, het échte leven vind je in de buitenwijken, waar de mensen gewoon hun dagelijkse leven leiden. Dat is zeker zo als je naar Osteria Grandma gaat, in het oude deel van Quadraro. Ondanks de coronarestricties bruist het hier. Als je deze gezellige trattoria bezoekt, met zijn zweem van warm en rustiek vintage design, is het niet moeilijk te begrijpen dat dit de laatste tijd het populairste restaurant van de wijk is geworden. “Ik heb het restaurant vernoemd naar mijn grootmoeder Paola”, zegt eigenaar Lorenzo Leonetti. “Veel van de inwoners van Quadraro wonen hier al hun hele leven. Ze gaan bijna nooit naar het centrum van Rome, want hier in de buurt heb je alles. Maar dat betekent niet dat je de buitenwijk moet romantiseren, want je hebt hier ook veel sociale problemen”, vertelt hij. Grandma is bijzonder dankzij Lorenzo’s fi losofi e: “Ik leid jonge mensen op, vooral immigranten die in Rome onder moeilijke omstandigheden leven. In de loop der tijd heb ik ongeveer zestig jonge mensen in mijn keuken gehad, maar ook jonge Romeinen uit buurten met sociale problemen”, legt Lorenzo uit. Hij heeft als een van de eersten in Rome dit concept doorgevoerd. Het is niet verrassend dat de keuken van Grandma een mix is van een moderne interpretatie van de Romeinse cucina met de etnische elementen die veel van Lorenzo’s kookleerlingen inbrengen. Om diezelfde reden steunt Grandma Open Arms, een Spaanse ngo die op de Middellandse Zee immigranten redt die in levensgevaar komen als ze proberen de zee over te steken in de hoop een beter leven te vinden. “Die steun spreekt voor zich”, zegt Lorenzo. “Meerdere leerlingen die we hier in de keuken hebben gehad zijn op deze manier naar Italië gekomen.” •

Info

• Rome’s Linea A gaat naar metrostation

Porta Furba. Loop vanaf het metrostation langs Via Decio Mure tot je bij de tunnel komt. Als je door de tunnel loopt, kom je in het oude deel van Quadraro.

• Rondleiding met gids door Quadraro:

https://muromuseum.blogspot. com/p/t-o-u-r.html

• Osteria Grandma, Via dei Corneli 25-27

grandmaroma.it

Gezellige en warme sfeer in trattoria Grandma; moderne versie van bruschetta; typisch Romeins straatbeeld met de Madonna; tafeltjes op de stoep.

MANGIARE

culinaire nieuwtjes

MIKE’S WIJNTIP

MIKE VAN DER ZALM IS EIGENAAR VAN BILDERDIJK WIJNHUYS IN AMSTERDAM. BILDERDIJKWIJNHUYS.NL

Biologische bubbels

Een nieuwe wijntrend is de groeiende vraag naar goede prosecco. Niet naar de licht bubbelende buurtsuperstijl, maar naar de vol mousserende kwaliteitswijn. Prosecco spumante brut dus. Een fraaie uitvoering is van het oudste prosecco-huis van Italië: Giol. Al ruim 600 jaar maakt men hier wijn, inmiddels allemaal biologisch. Deze droge versie met uitbundige mousse en fijne parel is lichtvoetig en elegant. Het witte fruit en verkwikkende zuurtje zorgen voor voldoende energie en pit.

GIOL PROSECCO BRUT. VENETO. € 13,95

Pizzatas

Een zelfbereide pizza invriezen is vaak een hoop gedoe en kost een boel plastic of aluminium folie. De pizzatas is een mooi alternatief; hij heeft een buitenstof van katoen en een binnenstof van ProCare, een waterdichte en voedselveilige stof, waardoor hij makkelijk kan worden gereinigd. De zakken worden met de hand gemaakt in sociale werkplaatsen in Duitsland en bevatten geen dierlijke materialen.

EVER&AGAIN, ‘PIZZA BAG STELLA NERA’, € 23. EVERANDAGAIN.COM

Oud design

Porseleinfabriek Este Ceramiche baseert zijn designs op de 18de-eeuwse ontwerpen van de kunstenaar Girolamo Franchini. Deze soepterrine van wit keramiek lijkt op een pompoen en is handgemaakt met de originele mallen uit Franchini’s werkplaats in Este. Verkrijgbaar in drie verschillende groottes.

ELIGO, ‘MEDIUM PUMPKIN SOUP TUREEN BY LE CERAMICHE D'ESTE’, € 90. ARTEMEST.COM

Kat op de zak

Sluit zakjes en pakjes goed af met deze katachtige clipjes van de Bolognese ontwerpster Miriam Mirri. De set bestaat uit twee stuks en is ook verkrijgbaar in een zwarte uitvoering. De clipjes bevatten overigens ook een magneet, waardoor je ze tevens kunt gebruiken om notities op te hangen aan bijvoorbeeld een koelkast.

ALESSI, ‘LAMPO: TWO CLIPS SET’, € 15. ALESSI.COM