ROSITA STEENBEEK

from Italië Magazine 06 2021

VOLGEND NUMMER & COLOFON

rosita

SCHRIJFSTER ROSITA STEENBEEK VERHAALT OVER HAAR DAGELIJKSE LEVEN IN ITALIË.

Roetsjen over scherven

“Ga je mee naar de Schervenberg?” vroeg vriendin Francesca. De berg is na anderhalf jaar weer toegankelijk voor publiek. “Onzin dat ze hem afsloten wegens corona want je bent er in de open lucht.” Francesca is archeologe, heeft er onderzoek gedaan samen met Aurelia die er de inscripties bestudeerde. Ze gaven er weleens rondleidingen en nu willen ze zien hoe de berg erbij ligt, of de paden nog begaanbaar zijn. Rome strekt zich uit over zeven natuurlijke heuvels, maar er zijn ook kunstmatige, zoals de welvingen veroorzaakt door antieke bouwwerken die eronder liggen. De Schervenberg is ontstaan tussen de 1ste en de 3de eeuw toen op die plek amforen werden stukgegooid nadat de inhoud, voornamelijk olie maar ook wijn en garum, de populaire vissaus, was afgeleverd bij de nabijgelegen haven aan de Tiber. Het is een stralende dag. We hebben afgesproken bij de ingang op de hoek van een drukke straat in de wijk Testaccio, een naam die verwijst naar testa, het Latijnse woord voor scherf. Ooit bezocht ik de discotheken en eettentjes aan de andere kant van de berg in grotten die tijdens de pauselijke staat als koelkast werden gebruikt voor groente, fruit en wijn. Tussen de scherven zit lucht en warmte stijgt nu eenmaal op. Francesca en Aurelia komen net aanlopen. We maken een lichte buiging naar elkaar want men is hier nog voorzichtig met zoenen en handen schudden. De portier opent het hek, scant onze QR-code en meet onze temperatuur. We klimmen de trap op die overgaat in een pad dat omhoogloopt. De zon valt door de takken van de bomen en doet de scherven oplichten in verschillende tinten beige, bruin, gebroken wit. Ze kraken onder onze voeten bij elke stap. Het ruikt er fris en kruidig, naar wilde munt. “Meer dan 53 miljoen amforen werden hier stukgeslagen”, vertelt Francesca, nadat keizer Augustus in het jaar 4 deze plek had aangewezen voor de vuilnisbelt. De berg is 36 meter hoog. Eerst werden de amforen hier zomaar neergegooid, later werden er vierkanten gemaakt van halve amforen die met scherven werden gevuld om zo lawines te voorkomen. “Behalve archeologen kunnen ook epigrafologen hier hun hart ophalen”, zegt Aurelia die als klein kind al gefascineerd was door al die opschriften in Rome. Amforen tonen stempels, van de fabriek, de exporteur of inscripties met de datum waarop de kruik is gevuld. De meeste amforen waren afkomstig uit Spanje en daarom zijn het vooral Spanjaarden die hier onderzoek doen. Maar er kwamen ook kruiken uit Afrika, met name uit Egypte. De klim is behoorlijk steil en we moeten opletten niet uit te glijden. Eindelijk op de top strekt de stad zich aan alle kanten onder ons uit. “Ja, ze liggen er nog”, zegt Francesca terwijl ze een lichtbruin handvat oppakt. Aurelia pakt een hals, een voet. “Hier hadden we de bijzondere scherven bij elkaar gelegd om ze bezoekers te kunnen laten zien.” Er staat een groot kruis op het hoogste punt. Vroeger waren het er drie en werd dit Golgotha genoemd. Op Goede Vrijdag trok een processie door de stad die hier eindigde, hier werden films gedraaid en tijden lang was dit een plek waar men op zondag ging picknicken. Na mijn twee gidsen te hebben bedankt wandel ik naar huis. Ik maak een tussenstop voor een glas wijn op de Piazza Testaccio met uitzicht op de amforenfontein waar in vroeger tijden eenmaal in de week de kinderen werden gewassen. “Die berg was een fijn speelterrein”, zegt de oude ober. “We roetsjten over de scherven naar beneden, staand of op ons achterwerk. We zochten ook scherven met inscripties. Ik heb een aardige verzameling maar de berg is er niet lager door geworden en het was tenslotte afval.” Wanneer ik hem vertel over inscriptiedeskundige Aurelia zegt hij: “Misschien moet ik ze toch maar eens teruggooien.” •

De liefde vieren in Italië, “Ja” zeggen tegen elkaar, proosten en toasten terwijl je uitkijkt over het glooiende landschap van Le Marche, daarna aan lang gedekte tafels genieten van de traditionele Italiaanse keuken en dan is het tijd voor een dansje met iedereen die jullie dierbaar is. Waarom zou je een van de mooiste momenten van je leven in één dag willen proppen, vier het met elkaar drie dagen lang en maak samen de mooiste herinneringen. Maar waar begin je? Daar kan ik jullie mee helpen van A tot Z. Wist je bijvoorbeeld dat een bruiloft van 3 dagen met 20 gasten op onze Casa inclusief een pre-dinner, de ceremonie, 4 gangen trouwdiner, feest, een eigen website, goodiebags etc. al vanaf 10.000 euro kan? Willen jullie ook de liefde in Italië vieren met al jullie dierbaren, ga naar www.casadelfonte.nl/vierdeliefde

Liefs Casa del Fonte

Vlaams paradijs

In de gouden driehoek tussen Florence, Siena en Lucca staat het palazzo van een Vlaams gezin. I Fiamminghi biedt zes historische suites en een uitzicht om van te dromen. We reisden naar deze B&B bij Montaione, een van de borghi più belli d’Italia, en lieten ons door gastvrouw Annemie tippen over de lekkerste adressen in de streek.

TEKST EN FOTOGRAFIE JEROEN JANSEN

TIPS

• Minder goed weer?

Bezoek dan het gratis Vespamuseum Piaggio in Pontedera (kijk op de website voor openingsdagen). Viale R. Piaggio 7, Pontedera. museopiaggio.it

• Een Vespa huren kan ook. In dat geval is Bruno Bellini in San Gimignano je vertrekpunt. Daar huur je voor € 80 per dag een Vespa scooter. Liever een vintage Fiat 500? Kan ook. Via Roma 41, San Gimignano. bellinibruno.com

• Voor een sportieve tourrit

op een racefiets, elektrische fiets of mountainbike ben je bij Landhill Bike Rental (in Montaione) aan het goede adres. De eigenaar tipt je graag over de mooiste routes! Via J.F. Kennedy 10, Montaione. landhill.it Palazzo I Fiamminghi, ‘de Vlamingen’, dankt zijn naam niet alleen aan de herkomst van de eigenaren. De naam verwijst óók naar de vele kunstenaars die vanuit de Lage Landen naar Toscane reisden. Dat Dirk Matton en Annemie De Clercq de kunstwereld een warm hart toedragen, blijkt wel uit de namen van hun zonen Matisse, Miró en Mauve, die in Italië zijn geboren. In 2002 namen Dirk en Annemie afscheid van hun drukke baan in de financiële wereld om in Toscane een nieuw bestaan op te bouwen. Ze bezochten zo’n honderd huizen, villa’s en boerderijen. Hun keuze viel op een palazzo bij Montaione, in de ‘gouden driehoek’ tussen Florence, Siena en Lucca: een uniek object met de uitstraling van een stadspaleis.

Zicht op Portovenere

Vooral de wijnkelder, de unieke ligging en het prachtige uitzicht op Toscane maakten indruk. “Overigens moesten we ons wel eerst een weg banen door de overwoekerde buitenplaats om van het uitzicht te kunnen genieten,” zegt Annemie, “óf de toren beklimmen.” Wie nu te gast is in de chambres d’hôtes kan zich goed voorstellen dat het zicht vanaf de buitenplaats, waar ’s ochtends het degustatieontbijt geserveerd wordt, hun harten sneller deed kloppen. Bij goed weer is zelfs het eiland Elba zichtbaar en ook Volterra, Portovenere in de Golf van La Spezia (op 120 kilometer afstand) en de toppen van de Alpi Apuane (ten noorden van Lucca en Pistoia) zijn duidelijk te herkennen. Maar voor het allermooiste decor zorgt het licht, het spel van zon en schaduw, dat het Toscaanse heuvelllandschap steeds van kleur doet verschieten: van bleek tot donker en van strogeel tot frisgroen.

Kogelgaten

Aanvankelijk werd dit ‘filmdecor’ nog door de bramenstruiken, sparren en pijnbomen aan het oog onttrokken. Er moest gesnoeid worden, en dat was niet de enige klus op hun to-dolijstje. De eekhoorns liepen over de hoogste boomtakken onder het gehavende dak door naar binnen, net boven de rand met de fresco’s. Binnen troffen de kersverse eigenaren meer fresco’s aan, waarvan een aantal was overschilderd. Alleen al in de voormalige eetkamer – nu de gastensalon – duurde het vijf maanden om met een steekmesje alle verf weg te schrapen. Ook de oude (mozaïek)vloeren in de badkamers werden in ere hersteld, waar de kogelgaten uit de Tweede Wereld-

oorlog nog in zaten. Tijdens de restauratiewerkzaamheden – een project van jaren – kreeg I Fiamminghi alle comfort dat je van moderne chambres d’hôtes mag verwachten: van isolatie en airconditioning tot het beste sanitair (met vloerverwarming) en een ecologisch (bij)verwarmd zwembad. Maar dat kwam later pas. In die eerste weken moeten Annemie en Dirk zich gevoeld hebben als schatgravers in hun nieuwe verblijf, dat allesbehalve leeg werd opgeleverd. Onder meer de stenen beeltenis van een hond, Florentijnse bedjes op leeuwenpoten, praktisch alle originele luchters en een fortepiano waren door de vorige eigenaren achtergelaten. I Fiamminghi telt zes suites, waarvan één Familiesuite, verdeeld over de eerste en tweede verdieping. Op de begane grond bevinden zich de hal, ridderzaal en een salon met haard. Daarboven zaten vroeger de slaapvertrekken van de huiseigenaren en, op de tweede etage, de meer bescheiden optrekjes voor het personeel. Van ‘bescheiden’ is nu geen sprake meer. Elke suite is op een andere manier aangekleed, maar alle zes bieden een combinatie van historisch vertoon en modern comfort. Van de 19de-eeuwse en art-nouveaufresco’s en gezandstraalde plafonds tot de vleugelpiano in de Romantische suite. Deze suite was ooit het kloppend hart van het adellijk verblijf, waar notabelen en clerus van aanzien, schrijvers en generaals werden ontvangen.

Romeins stadspaleis

De voormalige graanzolder op de tweede verdieping – het palazzo grenst aan een 500 jaar oude herenboerderij – doet nu >

Openingspagina’s: Annemie De Clercq in de tuin van haar palazzo en blik op de toren van I Fiamminghi. Linkerpagina: de Romantische suite, wijnproeven op het belvédère-terras. Onder: het buitenzwembad aan de voet van de toren.

Table d’hôtes voor de gasten van I Fiamminghi.

TIPS

• Bezoek voor een eenvoudige doch goede Italiaanse hap (van pasta tot pizza) het gezellige Antico Borgo in Iano. Binnen vijf minuten na vertrek uit I Fiamminghi zit je al op het fraaie buitenterras met zicht op de vallei. Parkeren doe je 100 meter verderop. Località Iano 5/9, Montaione. anticoborgoiano.it

• Osteria del Castagno in Gambassi serveert authentieke Toscaanse gerechten op de ‘Kastanjeberg’. Binnen eet je in een sfeervol interieur dat bijna net zo oorspronkelijk is als het (verrassend verfijnde) eten. Buiten eten op het terras kan ook. Via Volterrana 1, Castagno. Osteriadelcastagno.it dienst als biljartkamer en geeft toegang tot de torenkamer en het hoogste punt van I Fiamminghi. De toren, met terras, biedt een spectaculair uitzicht op het noordwesten van Toscane en de landerijen van de oorspronkelijke bewoners. Die vergaarden hun rijkdom door het mijnen van onyx en de handel in wijn en olijfolie. Toen het tijd was om groter te gaan wonen, begin 20ste eeuw, lieten ze een stadspaleis ontwerpen. Manfredo Manfredi, destijds een van de belangrijkste architecten, tekende voor het ontwerp. Het palazzo was bedoeld als Romeins onderkomen, maar werd uiteindelijk gebouwd naast hun herenboerderij bij Montaione. Het kreeg de naam Villa California mee, naar het gelijknamige buurtschap ernaast. De naam is mogelijk een verwijzing naar de uittocht van Italiaanse gelukszoekers richting de Verenigde Staten, vanaf eind 19de eeuw. Het paleis is gebouwd van 1904 tot 1909, in vroege liberty-stijl, de Italiaanse art nouveau. Die laatste stijl blijkt vooral uit de afbeeldingen van tropische flora en fauna op muren en deuren, van slangen tot zebra’s, als eerbetoon aan de Italiaanse koloniën. De fresco’s in de hal zijn dan weer geïnspireerd op de opgravingen in Pompeï. Pauselijke zegel

Op de voordeur is het pauselijke zegel aangebracht, dat het huis moet beschermen tegen onheil. Die bescherming kwam er zowaar tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen Duitse officieren hier hun kwartier hadden gemaakt. “De Duitsers bleven tot na de landing van de Amerikanen, aan de kust bij Cecina”, vertelt Annemie. “Vanaf daar trokken de geallieerden naar Florence. Gesteund door de luchtmacht, die hun bommen afwierpen boven de vallei, bij voorkeur

op plaatsen waar de Duitsers zich schuilhielden. Dat Villa California nooit is geraakt, heeft vermoedelijk met de naam te maken. De Amerikaanse luchtmacht moet gedacht hebben dat er een link was met hun land. Anderzijds is het palazzo wél geplunderd, nadat de Duitsers zich uit de voeten maakten vóórdat de familie kon terugkeren. Op die manier nam de bevolking wraak op de grootgrondbezitters, bij wie velen al decennialang hun boerderijen pachtten.”

‘Mooiste dorpen van Italië’

Ook San Gimignano bleef gespaard. Met dank aan de Britse enclave in Toscane, die door de bezetter bijeen werd gedreven in het dorp met de middeleeuwse torens. I Fiamminghi ligt op twintig minuten rijden van San Gimignano én andere beroemde borghi, zoals Volterra. Ook Montaione, het dichtstbijzijnde dorp, staat op de lijst van I borghi più belli d’Italia. Hoewel de oude stadsmuren zijn verdwenen, ademt het nog steeds de sfeer van vroeger, zoals vrijwel alles in de gouden driehoek van Toscane. “Montaione werd in de 12de eeuw gesticht”, vertelt Annemie. “Tot de Eerste Wereldoorlog was het volledig ommuurd en sloten de poorten om acht uur ’s avonds. Het is een gezellig stadje met een ondernemend bestuur en een paar goede restaurants. Onze kinderen gaan hier naar school en hebben er hun vrienden wonen.” En toch, wie hier te gast is, denkt niet meteen aan een bezoek aan Montaione. Daarvoor is er te veel concurrentie van andere – bekendere – steden. Van Volterra bijvoorbeeld, op een klein half uur rijden van I Fiamminghi. Van Lucca (45 minuten), Florence en Siena (alledrie op een uur rijden) en San Gimignano. Zelfs een dagtrip naar de kust van Cinque Terre, het eiland Elba en het rijke Arezzo behoort tot de mogelijkheden. >

TIPS

• Casa Masi bij Montaione is gespecialiseerd in Toscaanse gerechten en beschikt bovendien over een grote tuin met zitjes, veranda, kassen en graspartijen. Prima gerechten voor een schappelijke prijs. Via Collerucci, Montaione (op de weg naar San Miniato). casamasimontaione.it

• Aan de Versilia-kust op vijf kwartier rijden vind je twee mondaine badplaatsen, Forte dei Marmi en Viareggio, met brede, schone zandstranden, een gezellige boulevard en luxe (mode)winkels en boetiekjes.

De lounge. Toscane in optima forma, op een steenworp afstand.

Lasagne; de pastawinkel van Martelli in Lari; winkelstraat in Montaione.

TIPS

• Vanuit wijnbar/restaurant Osteria del Vicario heb je een fraai uitzicht over het Toscaanse land. Chef Eleonora Rizzo serveert culinaire hoogstandjes van overwegend regionale seizoensproducten. Via Rivellino 3, Certaldo. osteriadelvicario.it

• Bij Gelateria Dondoli di Piazza verkopen ze ‘het beste ijs ter wereld’. Dat vinden ze niet alleen zelf, ook ‘Lonely Planet’ komt superlatieven tekort. Alles is puur natuur, inclusief de specialiteiten van het huis, zoals Crema di Santa Fina. Piazza della Cisterna 4, San Gimignano. gelateriadipiazza.com

• Bij Pizzeria Non Sul Collo serveren ze pizza’s zoals je die alleen in Italië kunt eten . Via I. Franchi 11, Gambassi Terme.

“Deze golvende weg is vijf kilometer lang en wordt omgeven door tweeduizend cipressen. Een bijzonder gezicht!”

Volgens Annemie kiezen gasten die hier voor het eerst zijn meestal voor ‘het bekende’, maar verandert dit zodra iemand vaker te gast is. “Er is nog zó veel meer om te ontdekken”, zegt ze. “Het kasteeldorp Querceto bijvoorbeeld, aan de rand van het grootste natuurreservaat van Toscane. Of Lari, halverwege Pisa en Volterra, dat rond een indrukwekkende burcht op een rots is gebouwd. Iets verderop liggen Montecatini en Castelnuovo di Val di Cecina, twee historische heuvelstadjes in de vallei van Cecina. Onder Cecina ligt het stadje Bolgheri, met het gelijknamige Castello en de wereldberoemde cipressenlaan die vanaf Bolgheri richting kust loopt. Deze golvende weg is vijf kilometer lang en wordt omgeven door tweeduizend cipressen. Een bijzonder gezicht!”

Routetips

Rijd je richting het oosten, dan beland je al snel in de Chianti Classico, een van de mooiste wijnstreken van Italië. Terwijl Annemie nog eens onze glazen volschenkt, vertelt ze over de mooiste dorpen, fijnste restaurants en oudste wijnhuizen ter wereld. Gelukkig hoeven we niets te onthouden: alle tips en adressen houden de eigenaren bij in een (uitdijend) boekje dat wordt meegeven aan hun gasten. Inclusief de mooiste routes, met de auto en te voet. Terwijl de avond valt over de vallei, de krekels van zich laten horen en Annemie haar dolce serveert (een Toscaans-Vlaams bosbessentaartje op speculaaskruidenbodem) kiezen wij onze bestemmingen voor de komende dag. Dat valt nog bepaald niet mee, want inderdaad: de keuze is overweldigend. Een luxeprobleem dat hoort bij een land als Italië, en in het bijzonder bij il triangolo d’oro di Toscana. •

I Fiamminghi, Via Palagio 52, Montaione. ifiamminghi.it

Uitzicht vanaf het belvédère-terras op het westen van Toscane.

DE WINNAAR: Jan van Eck, de kust van Napels. “Mooie compositie vanuit een bijzonder standpunt en de ‘actie’ van de personen draagt bij aan een aantrekkelijk geheel.”

Fotowedstrijd en de winnaars zijn... de mooiste foto's van la bella Italia!

Tot op de laatste dag (en daarna) kwamen de inzendingen binnen. Uiteindelijk waren het vele honderden foto’s waaruit de jury, bestaande uit artdirector Suzy Benjamin, fotograaf Matteo Rossi en hoofdredacteur Paul van Eijndhoven, moest kiezen. Hierbij de twee winnaars plus een selectie andere kanshebbers.

NUMMER 2: Rens Kromhout, agriturismo Poggio Salto bij Pienza. “Het licht is warm en uitnodigend. Een lieve scène, en het decor is erg Italiaans. De schaduwen maken het geheel interessant.”

Jan van Eck en Rens Kromhout krijgen deze Tofee Lamp t.w.v. € 239. De lamp komt uit de accessoire-collectie van het Italiaanse Talenti Outdoor Living en wordt aangeboden door Oliviero (oliviero.design). De verstelbare LED-lamp met oplaadbare batterij is gemaakt van roestvrij staal en verkrijgbaar in wit of antraciet.