Leven in Frankrijk 06 2021 by Credits Media

n i n Leve

Esther Verhoef ‘Verliefd op mijn huis in de Dordogne’

Normandië Wakker gekust door

Verrukt van de Morvan Waar spookdorpen tot leven komen

Parijzenaars

Alain Caron & zonen Nieuw kookboek, proef mee!

AP AP € 6,99

8 719327 159699

Cafés in Parijs DE GEHEIMEN EN DE CHARME

00621

NUMMER 6 - 2021

frankrijk

Fijne Feestdagen Van onze kleine helpertjes.

nl.loccitane.com

Leven in Frankrijk nr 6 - 2021

MEDEWERKERS

Metamorfoses

Slaperige dorpen Reisjournalist-fotograaf Annemique de Kroon ging naar Le Perche, in het binnenland van Normandië. “De afgelopen tijd hebben veel Parijzenaars hier een buitenhuis gekocht. Dat kun je goed merken: slaperige dorpjes worden weer wakker en er zijn leuke winkeltjes en restaurantjes geopend. Mooiste moment: een spontane rondleiding in het schattige La Perrière.”

Stagiaire en student Journalistiek Serena Caruso schreef de rubrieken Livres, Maison en Boutique. “Mijn liefde voor de Franse taal is ontstaan op de middelbare school, waar monsieur Herbet vol passie zijn favoriete films, recepten en de regels van l’imparfait deelde. Nu vind ik mijn inspiratie in de indrukwekkende krijtrotsen van Noord-Frankrijk, die ik onlangs bezocht. En in Parijs, dat op geen enkele bucketlist mag ontbreken.”

Anekdotes Journalist Vivian de Gier interviewde schrijver Esther Verhoef in haar huis in de Dordogne. “Terwijl Esther en haar man Berry de ene na de andere anekdote vertelden over het leven in Frankrijk, vloog de avond voorbij. Met Brabantse gezelligheid, olijven, en een heerlijk glas wijn. ‘Wonen we nou op vakantie?’ vroeg een van hun dochters toen ze klein was. Het was niet moeilijk te begrijpen waarom ze dat dacht.”

Monsieur Herbet

Als ik in Frankrijk om acht uur ’s ochtends m’n kinderen naar school haastte, verdween mijn lichte blues du matin zodra we langs de cafeetjes liepen. Ik weet hun namen niet meer, maar ik herinner me goed de uitroepen in het Italiaans (want tja, in Nice), de geur van goede koffie die je op de stoep al rook en het geroezemoes ondanks het vroege uur. Dertigers met een snelle espresso voor het werk naast personnes d’un certain âge, nog zo’n mooie uitdrukking. In gezelschap of alleen, tattoo naast gestreken ruitjeshemd. Prettig anoniem maar toch samen op het terras, ook in de winter, dan naast een kacheltje. Op zaterdagavond ging ik weleens naar café La Cave Romagnan; beslist niet het sfeervolste van de stad met z’n tl-verlichting, kale muren en pinda’s in plastic bakjes. Officieel is het een cave à vin maar wil je iets anders dan een glaasje huiswijn, dan wordt er onvriendelijk gebromd. Een plek waar het rookverbod nooit zal doordringen. De wijnflessen liggen in boekenkasten te verstoffen naast wat beduimelde reisgidsen en flessen sterke drank. Maar op zaterdagavond gebeurt het. De metamorfose. Dan komen muziekliefhebbers uit de wijde omgeving hier speciaal naartoe. De beste jazzbands van ZuidFrankrijk treden er namelijk op, vaak samen met docenten van het conservatorium van Nice. De stoelen worden aan de kant gezet, het strenge licht gaat eindelijk uit en als de eerste klanken uit de saxofoon worden geperst, veert het totaal niet bij elkaar passende publiek op en kijkt elkaar blij aan. Ineens is het café niet armoedig meer, maar zie je wat het is: een plek met een ziel. Even wat gaan drinken in een café gebeurt in Frankrijk wat spontaner dan in Nederland, waar je vaak lang van tevoren een afspraak maakt, vervolgens goed gaat nadenken over ‘waar het leuk is’, en waar je dus ook lang blijft zitten vanwege die weloverwogen keuze. Dit vertelt ook Murielle Rousseau in deze editie. Zij maakte een boek over Parijse cafés en legt ons uit waarom die zo’n essentieel onderdeel zijn van het Parijse leven. Nog meer (bijna-)metamorfoses: die van de Normandische streek Perche die wakker gekust is door Parijzenaren op zoek naar rust, en die van de Morvan, waar spookdorpen weer tot leven komen. En die van schrijver Esther Verhoef, die vertelt dat ze in Frankrijk haar leven leidt ‘zoals het bedoeld is’.

Cathelijne van Vliet Hoofdredacteur c.vanvliet@creditsmedia.nl

LEVEN IN FRANKRIJK 3

Inhoud

Leven in Frankrijk - 2021 - 25ste jaargang - nummer 6

22 21 24 34

Reizen

101 61 54

6 Nouveau

Kunst, boeken, expo’s en een roadtrip langs de Franse westkust.

11 Dormir

Luxe en ontspanning op bijzondere logeeradressen.

24 Verrukt van de Morvan

Hans Avontuur trok naar deze (voorheen) arme streek in de Bourgogne en raakte betoverd door de authentieke sfeer.

44 Rust en ruimte in Normandië

Veel Parijzenaars zijn de drukte beu en strijken neer in la campagne profonde van de Perche, waar het leven nog slow wordt geleefd.

Het Franse leven 12 Cafés van Parijs

Interview met Murielle Rousseau over de essentie van een echt Parijs café, plus een voorpublicatie uit haar boek.

34 La France & moi

Martin de Haan, vertaler van Michel Houellebecq, Marcel Proust en andere literaire coryfeeën, is geen francofiel, maar houdt wel van Frankrijk.

38 Une belle histoire

Marie Antoinette en Louis XVI: wat begon als een gearrangeerd kindhuwelijk eindigde onder de guillotine, net toen ze van elkaar gingen houden.

59 Vivre vert

Tips voor een ‘groene’ vakantie in Frankrijk.

Culinair

54 Dégustation

Zoet en droog uit de Roussillon.

57 Het Fijnste Franse Restaurant van Nederland

Wie geeft zich op voor de tiende editie van onze jaarlijkse restaurantverkiezing?

62 De keuken van Caron

Alain Caron & zonen lanceerden samen vier Amsterdamse bistro’s. Recepten uit ‘La table de Caron’, hun nieuwe kookboek.

4 LEVEN IN FRANKRIJK

38 86

12 Cultuur

22 Coups de cœur Paris

Parisienne Eugénie Goldschmeding gaat op naailes en geeft meer leuke insidertips.

73 Boutique

Nieuwe mode en geur voor een zwierige herfst.

75 Cinéma

Portret van de altijd verrassende regisseur Leos Carax en natuurlijk nieuwe films uit Frankrijk.

78 Filmfestival Tapis Rouge

De derde editie van het Franse filmfestival komt eraan. Marc Smit van Cinéart over ‘het grootste filmland van Europa’.

83 Livres

De nieuwe literaire oogst uit Frankrijk.

86 Esther Verhoef

Achttien jaar geleden, nog voor haar doorbraak als schrijver, vestigde Esther Verhoef zich met haar gezin in de Dordogne. “Nu wonen we op vakantie.”

Columns

21 Frank Renout

De sensuele geheimen van de Parijse hotellerie.

61 Lidewij van Wilgen

Na de vakantie wachten het werk én het genot van een eigen wijnbedrijf.

Huizen & wonen 95 Maison

Exquise Frans ontwerp voor je interieur.

97 Jardin

Praktische en esthetische tips voor een Franse tuin van Anja Winter.

99 Isabel Flipse & Heiko Hulsker

Juridisch advies en bouwexpertise voor een (tweede) huis in Frankrijk.

101 À vendre

Luxe onderkomens op vakantiepark Château Cazalères in de Ariège.

102 Huizen te koop

Onze selectie uit het actuele aanbod van onroerend goed in Frankrijk.

LEVEN IN FRANKRIJK 5

Tweede huis en France

Nouveau

Een roadtrip langs de Atlantische kust of een bezoek aan het oudste museum van Parijs, plus tips over kunst, boeken en uitgaan in Nederland en Frankrijk. DOOR AMÉLIE DUFOUR

Verticale tuin

“Een ode aan de biodiversiteit”, aldus ontwerper Patrick Blanc over zijn werk ‘L’Oasis d’Aboukir’ in Parijs. Het gaat hier om een gebouw van vijf verdiepingen met een verticale groene wand met maar liefst 7600 planten van 237 verschillende soorten. Het kostte zes weken om dit weelderige stukje stadsnatuur te creëren. ‘L’Oasis d’Aboukir’ is te vinden op 40, rue des Petits Carreaux (2de arrondissement), Parijs.

6 LEVEN IN FRANKRIJK

Waar kun je het beste een tweede huis kopen in Frankrijk? ‘Le Figaro’ stelde een top tien van Franse plaatsen samen, gebaseerd op criteria als ‘de markt’, de mate van beschikbare zorgverlening en de kwaliteit van de omgeving op onder andere cultureel en gastronomisch gebied. Frankrijk is met 3,6 miljoen tweede huizen wereldwijde koploper op het gebied van maisons secondaires. De coronacrisis deed daar nog een schepje bovenop, toen vooral Fransen op zoek gingen naar meer ruimte en meer groen en dit vonden in de vorm van een tweede huis. De Var scoort met vier plaatsen in de top tien verrassend goed. Daarna volgt AlpesMaritimes, met Saint-Jean-Cap-Ferrat en Théoule-sur-Mer. De top tien van tweede huizen: 1. Saint-Tropez 2. Megève (prachtige skilocatie) 3. Ramatuelle (beroemd om het strand van Pampelonne) 4. Grimaud (dorp in de golf van Saint-Tropez) 5. Saint-Jean-Cap-Ferrat (Alpes-Maritimes) 6. Gordes (een van de vele ‘Mooiste Dorpen van Frankrijk’ in de Vaucluse) 7. Gassin (dorp in de golf van Saint-Tropez) 8. Eygalières (Vaucluse) 9. Théoule-sur-Mer (Var) 10. Deauville (Normandië)

Mode grootmeester

Vuittons verhaal

De jonge Louis, die in 1854 zijn eerste atelier opende in Parijs, had nooit kunnen vermoeden dat zijn achternaam ooit een wereldberoemde luxemerknaam zou worden. In dit boekje over zijn leven komt ook het verhaal van Georges, de zoon van Louis, naar voren, die het exclusieve monogrammenpatroon ooit bedacht. En verder: hoe het bedrijf uitgroeide tot het concern LVMH en de invloed van Marc Jacobs. Een must-have voor elke fashionliefhebber. Karen Homer, ‘Little book of Louis Vuitton’, Kosmos Uitgevers, €17,50.

Hij verhief haute couture tot kunst en zijn modeshows waren spectaculair: Yves Saint Laurent (19362008) was een van de meest creatieve Franse modeontwerpers ooit. Modejournalist Emma Baxter-Wright schreef zestig jaar na de oprichting van zijn modehuis (in 1961) een handzaam boekje over het leven en werk van ‘le Saint Laurent’. “Als je geen fantasie hebt, dan heb je feitelijk niets”, aldus YSL. Emma Baxter-Wright, ‘Little book of Yves Saint Laurent’. Kosmos Uitgevers, €17,50.

La fête!

Doe mee aan onze jaarlijkse schrijfwedstrijd die we samen met de Alliance Française organiseren en beschrijf je mooiste Franse feest. De drie beste verhalen plaatsen we in nummer 2. De winnaar krijgt: publicatie van het verhaal met eervolle vermelding, cursus Frans bij de Alliance Française Amsterdam ter waarde van €150 en een uitnodiging voor 2 personen voor de feestelijke en culinaire avond op 28 maart in het Hilton in Amsterdam als de awards voor het Fijnste Franse Restaurant van Nederland worden uitgereikt. • De maximale lengte van de inzending is 750 woorden. • Inzendingen moeten uiterlijk op vrijdag 5 november 2021 9.00 uur ontvangen zijn, digitaal (in Word) en per e-mail verstuurd naar leveninfrankrijk@creditsmedia.nl met als onderwerp: Schrijfwedstrijd 2021.

Piaf-‘singalike’ naar Nederland

De Franse zangeres Barbara Pravi komt naar Nederland. De chansonnière, die tweede werd op het Eurovisie Songfestival in Rotterdam, treedt 27 november 2022 op in Carré. De 28-jarige Pravi gooide hoge ogen met het ingetogen ‘Voilà’, dat werd vergeleken met de muziek van Édith Piaf. Volgend voorjaar doet ze ook een Nederlandse clubtournee met haar frisse interpretaties van het chanson. Naast haar solowerk schrijft ze ook voor andere artiesten, zoals de Franse zangers Yannick Noah en Chimène Badi, en deed ze mee aan de opname van ‘Debout les femmes’, het officiële lied voor de Franse vrouwenbevrijdingsbeweging (Mouvement de Libération des Femmes).

Modern sprookje

De Franse film ‘Le fabuleux destin d’Amélie Poulain’ komt als musical naar Nederland, met de bijbehorende bekende filmmuziek. Het is het verhaal van de jonge, naïeve Amélie Poulain, gespeeld door Christanne de Bruijn. Ze wordt als jong meisje verborgen gehouden voor de buitenwereld, omdat haar vader een hartafwijking bij haar vaststelt. Hierdoor is ze vaak alleen en begint ze in haar eigen fantasiewereld te leven. Later, als ze op zichzelf woont in de Parijse wijk Montmartre, leidt ze een rustig leventje als serveerster. Door de dood van prinses Diana gooit ze haar leven om; ze wil anderen helpen om liefde en geluk te vinden. Dan ontmoet ze Nino en staat haar leven op z’n kop. ‘Amélie de Musical’, vanaf zaterdag 2 oktober 2021 op verschillende locaties in Nederland. ameliedemusical.nl

LEVEN IN FRANKRIJK 7

Nieuw oud museum

Het oudste museum van Parijs heropende afgelopen voorjaar na vier jaar restauratiewerkzaamheden de deuren. Het Musée Carnavalet, in hartje Marais, vertelt over de geschiedenis van de stad Parijs, van de oudheid tot aan de 20ste eeuw. Het idee om een museum te maken van dit historische pand ontstond in 1866, toen baron Haussmann de stad opnieuw vormgaf en daarmee een groot deel van het historische hart van de stad gedoemd was te verdwijnen. In 1880 opende Musée Carnavalet voor het eerst de deuren, om zo herinneringen aan het verleden te kunnen bewaren. Musée Carnavalet, 23 rue de Sévigné, Parijs. carnavaletcarnavalet.paris.fr

Nouveau Zon, zee, strand

FRANKRIJK Langs de grillige kust van Bretagne, via de zandstranden van Les Landes tot Frans ROADTRIPPEN LANGS DE ATLANTISCHE KUST Baskenland in het zuidwesten: met de geheel herziene editie van ‘I love the seaside Frankrijk’ volg je de gehele Atlantische kustlijn van noord tot zuid. De auteurs reizen al jarenlang langs de Franse kust en ontdekken steeds weer nieuwe mooie plekjes, stranden, natuurparken, hippe steden en dorpen vol historie. De gids staat boordevol kleinschalige adressen, fijne foto’s en sfeerbeschrijvingen om alvast in de stemming te komen. Ook vind je informatie over outdooractiviteiten als surfen, kajakken en wandelen. ‘I love the seaside Frankrijk, roadtrippen langs de Alantische kust’, time to momo, €19,99.

8 LEVEN IN FRANKRIJK

Verbonden door de oester

In een poëtische reis rond de wereld fungeert de oester als metafoor voor menselijke driften en verlangens. Dit is het thema van Willemiek Kluijfhouts documentaire ‘The Taste of Desire’, vanaf 28 oktober te zien in de bioscoop. Vijf ogenschijnlijk verschillende persoonlijke verhalen worden met elkaar verbonden door ieders band met de oester. Die van een New Yorkse burlesquedanseres, Franse chef-koks met Michelinsterren, een Zweedse oesterduiker, een Japanse parelmaker en een terminaal zieke Engelse psycholoog. cinemadelicatessen.nl/film/ the-taste-of-desire

Er zijn 3 x 2 kaarten te winnen. Meld je aan voor 5 november!

Rêver avec Redon

Niet de zichtbare werkelijkheid, maar het eigen onderbewuste en de ideeënwereld zette hij centraal in zijn werk. Odilon Redon (1840-1916) was een Franse symbolistische kunstenaar wiens werk een droomwereld lijkt te verbeelden, vol feeën, monsters, geesten en andere fantasiefiguren. De Nederlandse verzamelaar Andries Bonger (1861-1936) was een goede vriend van de broers Vincent en Theo van Gogh en woonde enige tijd in Parijs. Daar leerde hij Redon kennen, met wie hij een hechte vriendschap opbouwde. Tussen 1894 en 1908 bracht Bonger een indrukwekkende collectie kunstwerken van Redon bijeen: van duistere houtskooltekeningen tot kleurige pastels. Het Amsterdamse Van Gogh Museum toont dit najaar de wisselwerking tussen kunstenaar en verzamelaar in schilderijen en citaten uit hun brieven. ‘Zielsverwanten Andries Bonger en Odilon Redon’, 29 oktober t/m 30 januari 2022, Van Gogh Museum, Amsterdam. vangoghmuseum.nl

Make-upcollectie

GELIMITEERDE OPLAGE

Ontdek de nieuwe make-upcollectie van Sothys. Rock & chic tegelijk, accentueert deze look de elegantie van de Sothys vrouw in een glamour en gewaagde stijl.

WWW.SOTHYS.NL

PHOTOS : JF VERGANTI · MARIUS DZIERZAWSKI · KYOSHINO · 08/2021 · SOTHYS PARIS, SIÈGE SOCIAL, 128 RUE DU FAUBOURG SAINT HONORÉ, F 75008 PARIS - SIREN 451 170 807 RCS PARIS. RENATA EST MAQUILLÉE AVEC : TEINT UNIFIANT – 20 BEIGE, CRAYON SOURCILS – 20 BRUN, STYLO OMBRE À PAUPIÈRES – 30 KAKI SMOKY, CRAYON YEUX REGARD PROFOND – 50 GRIS D’HIVER, MASCARA NOIR ESSENTIEL, CRAYON JUMBO LÈVRES – 10 ROUGE ROCK, VERNIS SOTHYS – 317 ROUGE VIBRANT.

ROUGE BY SOTHYS

Sothys, topklasse in professionele, optimale huidverbetering en verzorging op maat in meer dan 15.000 Instituten, spa’s en wellnesscentra in 125 landen.

E X C L U S I E F I N I N S T I T U T E N & S P A ’S

HET GROOTSTE NETWERK VAN CULINAIRE KUNST EN HOTELMANAGEMENT TER WERELD

Kerstcadeaus: geef een Frans gastronomisch geschenk

CULINAIRE WORKSHOPS KOKEN - PATISSERIE - BOULANGERIE - OENOLOGIE PARIS LONDON MADRID JAPAN AUSTRALIA BRASIL CANADA CHILE CHINA INDIA ISTANBUL KOREA LEBANON MALAYSIA MEXICO NEW ZEALAND PERU TAIWAN THAILAND PHILIPPINES

LE CORDON BLEU PARIS 13-15 Quai André Citroën 75015 PARIS • paris-ateliers@cordonbleu.edu • +33 (0)1 85 65 15 75 cordonbleu.edu/paris

Op pad in Parijs Île-de-France

Aan een rustige straat in het 9de arrondissement in Parijs ligt de kleurrijke B&B Les3chambres. Eigenaar Laurent Rougier verwelkomt zijn gasten hartelijk en heeft een speciale stadskaart voor zijn logés, met daarop leuke eettentjes, musea en markten aangegeven. Bijzondere plekken bevinden zich op loopafstand: Montmartre op slechts tien en het Louvre op twintig minuten. Les3chambres, vanaf €169 per nacht. les3chambres-paris.com

Dormir

Luxueus ontspannen Normandië

Een rustig plekje in de drukke stad of midden op het platteland: slaapadressen om lekker bij te komen. DOOR SERENA CARUSO

Terug in de tijd Normandië

Le Petit Coq aux Champs bevindt zich in een boerderij van tweehonderd jaar oud met een karakteristiek rieten dak. Het terras is omringd door een bloemrijke tuin met eeuwenoude bomen. Het viersterrenhotel (met 16 kamers, waarvan sommige een eigen terras hebben) ligt vlak bij Pont-Audemer, ‘het Venetië van Normandië’. Er is ook een heerlijk zwembad. Le Petit Coq aux Champs, vanaf €119 per nacht. lepetitcoqauxchamps.fr

Bourgondisch genieten Bourgogne

Midden in het dorpje Égleny vind je Château Beauregard. Het kasteel uit 1865 is in handen van de Nederlandse Jean en Nelleke Dols. Kom tot rust in de indoor wellnessruimte of tijdens een potje jeu de boules. Op negen kilometer afstand ligt een prachtige 18-holes-golfbaan. In de nabije omgeving zijn vele musea, kastelen en brocantes te bezoeken. Château Beauregard d’Égleny, vanaf €110 per nacht. chateau-egleny.nl

Les Maisons de Léa bestaan uit een oud zoutpakhuis en drie 16de-eeuwse huisjes. Ze kijken uit op de SintCatharinakerk van het prachtige Honfleur. Elke ochtend kun je in de lounge genieten van regionale producten, zoals jam en taartjes, en ’s avonds worden met seizoensproducten de heerlijkste gerechten bereid. Binnen een half uurtje rijden ben je in Deauville voor het strand of de renbaan. Les Maisons de Léa, vanaf €155 per nacht. lesmaisonsdelea.com

LEVEN IN FRANKRIJK 11

‘En passant koffiedrinken hoort bij het Parijse leven’

Cafés de Paris Ze horen bij de stad als de Eiffeltoren en het Louvre: de cafés. Onafscheidelijk zijn ze verbonden met het leven en de flair van Parijs. Parisienne Murielle Rousseau portretteert in haar boek de mooiste cafés van haar stad. INTERVIEW ANNEKE WARDENBACH FOTO’S MURIELLE ROUSSEAU

Café Le Jardin du Petit Palais

Café Le Balto

LEVEN IN FRANKRIJK 13

Een heel boek over cafés! Hoeveel koffie heeft u daarvoor gedronken? “Oneindig veel. Vroeger zat ik met mijn schoolspullen in het café om te leren. Of ik zat er met vrienden de tijd te verdrijven, zonder smartphones. Wachten, mensen kijken. Heel vaak. In mijn werk ontmoet je elkaar voor besprekingen in cafés, dat is typisch voor Parijs. Als je tegenwoordig de bedrijvigheid in cafés bestudeert zie je van alles: jong, oud, mensen met hun tablet aan het werk.” Waaraan herken je een echt Parijs café? “Ten eerste natuurlijk aan de rekwisieten: de rotanstoelen in de stijl van de 19de eeuw, de kleine ronde tafeltjes van metaal of marmer, de grote zinken toog – daarvan werden er in de Tweede Wereldoorlog overigens veel gestolen en voor de wapenindustrie omgesmolten – en het mandje met croissants. En natuurlijk aan de garçon met zijn wereldse allure, zijn schort en zwarte vest. Maar het belangrijkste zijn de grote ramen aan de voorkant. De openheid, de blik naar buiten.” Is dat zo anders dan in een café in Engeland of Nederland? “Een Nederlands of Engels café is veel geslotener. De drempel om binnen te lopen is veel hoger. In Engeland vond ik het echt moeilijk om als vrouw alleen een café te kiezen. Je kon aan de buitenkant vaak niet zien wat je te wachten stond. Als ik dan moed had gevat en naar binnen durfde te gaan, werd ik beloond met gezelligheid, haardvuur en een heerlijke sfeer. Een compleet andere ambiance.” Wat is het bijzondere aan de Parijse cafétraditie? “Cafés zijn een integraal bestanddeel van het Parijse leven. Voor Parijzenaars hoort even koffiedrinken bij het leven. Je spreekt er ook niet drie dagen van tevoren af, het gebeurt en passant. Of het nu drie vriendinnen zijn die van yoga komen of een oma die bij het inkopen doen even binnen-

“Een café is zo’n vast onderdeel van het leven dat mensen zich er niet speciaal voor kleden, ze komen nog net niet in ochtendjas binnen” 14 LEVEN IN FRANKRIJK

glipt. Dat is zo’n vast onderdeel van het leven dat mensen zich er niet speciaal voor kleden, ze komen nog net niet in ochtendjas binnen.” Waar zit de Parijse chic dan? “Die zitten daar ook. De caféterrassen zijn voor iedereen belangrijk om te kijken en bekeken te worden. En als je er alleen zit, voel je je niet eenzaam. Je hoort dan bij een groep mensen die genieten van hetzelfde plaisir. Ik ga zelf vaak alleen naar het café en heb er veel plezier in om daar te zitten en mensen te kijken.” Hebben Parijzenaars soms meer tijd? “Ze némen er de tijd voor, dat hoort bij het savoirvivre, het moment vieren, genieten van je koffie en de zon, het koffiemoment voor jezelf… De cafés zijn de infrastructuur voor het savoir-vivre. Maar Engelsen en ook Nederlanders hebben wat dit betreft veel bijgeleerd, vind ik.” Heeft u als geboren Parisienne zelf nog iets nieuws ontdekt? “De selectie in mijn boek is heel persoonlijk. Ik heb ook binnengekeken bij nieuwe cafés, zoals het Boot Café, dat in een vroegere schoenenwinkel zit. Een minicafé! Heel leuk, met weinig zitplaatsen. Meer zo’n moderne ‘coffee to go’. Het maakte mijn verzameling compleet.” Wat is uw lievelingscafé? “Café Le Saint-Régis, direct aan de Seine, met een heerlijk uitzicht! Ze serveren daar goddelijke warme chocola. Een fijn ontbijt, een goed lunchmenu en hun goede relatie met Zuid-Frankrijk smaken op ieder moment van de dag naar meer.”

Parijse cafés

Le Train Bleu (Gare de Lyon)

Le Saint Regis

Parijse cafés

Zalm, rosé en mensen kijken tot het laatste licht Uit het boek van Murielle Rousseau (die in Duitsland woont)

Île Saint-Louis, 6 rue Jean du Bellay Zonsondergang, met uitzicht op de NôtreDame, die na de verwoestende brand met steigers is omzwachteld, de Pont SaintLouis en de oevers van de Rive Gauche die zich bevallig tegen de Seine vlijen. We zitten in mijn lievelingscafé, Le Saint Regis, op het kleinste Parijse eiland, het Île Saint-Louis. We hebben net een fles besteld van onze lievelingsrosé uit de Camargue. Bij Jean, de kelner van het café en de komische noot, die we zo noemen omdat hij altijd zingt, fluit of lacht. Een ongewone wijn, omdat de druiven van de wijnstokken op het zand van de Camargue heel vol en intens zijn. Jean heeft me ooit verteld dat deze oorspronkelijke methode om wijn te verbouwen bijna in de vergetelheid was geraakt. En dat terwijl de in het Zuid-Franse schrale zand geplante wijnstokken van het Domaine Royal de Jarras de enige zijn die de druifluisplaag in de 19de eeuw hebben overleefd. We laten de ondergaande zon boven Parijs door de beste rosé uit het zuiden van Frankrijk schijnen en nemen een slok uit ons glas. Wat een geluk dat Le Saint Regis voor onze rosé de bijpassende spijzen heeft. Ik neem gerookte zalm, de ‘Assiette de saumon fumé’, mijn vriend Matthieu de ‘Sardines d’Espagne avec du beurre fin en du pain grillé’. We hoeven niets anders te doen dan te genieten van de vis en de rosé. Dus geven we ons over aan mensen kijken en bijpraten. Bij de espresso serveert Jean ons noga van Sénéquier, het meer dan 130 jaar oude rode café uit Saint Tropez. De façades en het interieur van Le Saint Regis zijn klassiek gehouden in zwartbruine retro-nuances, hier en daar onderbroken door gouden letters, zilveren strepen, grote ramen en de weerspiegeling van flessen wijn en gedistilleerd, die rondom langs de muren op donkere houten planken staan. Over het donkerrode leer van de cafébanken, die het midden van het etablissement in mooie halfcirkelvormige bogen verdelen, kun je

moeiteloos naar je buurman glijden, op zoek naar een schouder als je een beetje licht in het hoofd bent geworden van te veel rosé. De opmerkzame Jean doet de kleine staande schemerlamp achter onze bank discreet uit. De rust keert weer, om ons heen en in onszelf. Het heure bleue, dat bijna ondefinieerbare moment tussen dag en nacht, als de Parijse huisgevels en het landschap in een blauwe schemer worden ondergedompeld en de vogels hun laatste avondlied zingen, drapeert zich over deze rustige, tijdloze haven in het hart van Parijs. Zwijgend slenteren we na onze rosé en vis langs de Quais de Bourbon en d’Anjou, de Béthune en d’Orléans, en blijven hangen op de Place Louis Aragon, nog altijd in een dromerige stemming. Het plein wordt niet begrensd door huizen, zodat het lijkt alsof het vrij over de Seine hangt. Het Île Saint-Louis heeft zich sinds de 17de eeuw

ontwikkeld tot een geprivilegieerde wijk voor de bourgeoisie en heeft de architectonische eenheid en sfeer van een kleine stad binnen de grote stad behouden. We zien de cijfers 11, 8, 4. Kenner Matthieu verklapt me wat die drie getallen betekenen: het eiland is 11 hectare groot, met 8 straten en 4 quais. Op een blauw bord beschrijft Aragon, de naamgever van het plein, het eiland als: ‘L’île au coeur de la ville où tout est tranquille éternellement’ – Het eiland in het hart van de stad waar alles eeuwig rustig is. Om ons heen kijken de luxueuze, paleisachtige hôtels particuliers op ons neer. Hun façades kijken op het noorden uit op de Rive Droite. Nu weet ik waarom dit eiland ‘Île des palais’ wordt genoemd.

VERTALING FABIAN TAKX

@MAGDALENA MARTIN

Le Saint Regis

LEVEN IN FRANKRIJK 17

Nog 4 bijzondere Parijse cafés uitgelicht

Les Deux Magots 6, place Saint-Germain-des-Prés

Mythische plek, vroeger een ontmoetinsplek voor de literaire en intellectuele elite op een mooie locatie tegenover de Église de St. Germain-de-Prés en om de hoek bij de gezellige rue de Buci.

Café de Flore

172, boulevard Saint-Germain Een van de oudste van de stad en misschien wel de beroemdste, waar vroeger schrijvers en filosofen elkaar ontmoetten zoals Simone de Beauvoir, Jean-Paul Sartre en Albert Camus.

L’Imprimerie Le Progrès 1, rue de Bretagne

Klassieke bar-tabac in de Marais, perfecte plek om mensen te kijken, goede lunchkaart (met huisgemaakte rillettes).

18 LEVEN IN FRANKRIJK

29, rue Coquillière In het duurste stukje Parijs (tussen het Louvre, Centre Pompidou en Palais Royal) maar een plek voor iedereen en geen tourist trap!

THEE VOOR DE WARMSTE KERST OOIT Met de kerstthee van Damman gun je jezelf en je gasten het exclusieve tintje dat zo kenmerkend is voor kerst. Een heerlijke zwarte thee met sinaasappelen ananastonen én een glinstering van marasquin. Schenk je familie dit jaar de warme gloed van de elegante Dammann kerstthee. Dammann Frères luistert al 329 kerstfeesten op met de smaakbeleving van pure Parijse thee. Ontdek meer op illy.com

Frank

Frank Renout is correspondent in Frankrijk voor verschillende media, waaronder het NOS Journaal en het ‘AD’. Hij woont in een gehucht ten westen van Parijs.

Sensuele geheimen Ik had een interview met Bernard-Henri Lévy. U weet wel: de flamboyante filosoof die in maatpakken naar oorlogsgebieden reist. Hij wilde graag zelf de locatie van ons gesprek uitkiezen. Ik begreep eerst niet waarom, maar zodra we er binnenstapten was het duidelijk. Lévy ontving ons in de intieme en donkere lobby van een luxe maar verstopt hotel in Saint-Germain-des-Prés in Parijs. Hij sprak nauwelijks. De filosoof keek alleen maar rond naar de jonge vrouwen die, om onduidelijke redenen, ook in de lobby waren neergestreken. Ik had ook eens een interview met dandy, alchemist, kunstenaar en ontwerper Cyril Aouizerate. We reden in een taxi naar – alweer – een chic hotel in Parijs. Want dat wilde hij. We kwamen aan, hij werd bij de deur persoonlijk begroet door de directeur en die nam ons mee naar een apart kamertje, waar al een paar intimi op hem wachtten. In Parijs borrelt het van de geheimzinnigheid. Ontmoetingen in hotels, afspraken achter gesloten deuren, restaurants met bijzondere voorzieningen: je vindt ze meestal niet in de doorsnee reisgidsen. En zo willen de kenners het graag houden. Er zijn natuurlijk twee bekende uitzonderingen: etablissementen die zich wél profileren met hun zwoele reputatie. Het meer dan 250 jaar oude restaurant Lapérouse, met uitzicht op de Seine, heeft een geschiedenis vol sensuele geheimen. Op de eerste verdieping werd jarenlang gegeten in kamertjes die (van binnenuit) op slot konden. En in elk kamertje stonden naast de eettafel een ligbank en een spiegel. Voor al uw passie en culinaire geneugten. Kunstenaar-ondernemer André Saraiva kwam met een eigentijdse versie. Hij is medebedenker van Hôtel Amour, vlak bij Pigalle. Het was het eerste hotel dat zich publiekelijk aanprees als plaats waar je ook overdag voor een paar uur een kamer mocht huren. Ooit stond ik er: omringd door zwarte muren, zwartleren meubilair, een XXL douche-en badruimte voor twee personen, en spiegels op het plafond. De Parijse hotelmanager David Lebée maakte er zelfs een internationale succesformule van. Hij richtte een discrete website op waar je anoniem hotelkamers per uur kan reserveren. Zijn kamerverhuur à la parisienne is inmiddels uitgewaaierd over 25 landen. De meeste geheime cafés, restaurants en hotels in Parijs zijn onzichtbaar maar wel bekend in kleine groepjes van intimi. In hotel Maison Souquet vind je achter een dik rood gordijn een cocktailbar met veel velours. Om aan zoetigheden te nippen in de bar Le Liquorium moet je eerst afdalen in de kelder van een brasserie. Ook in de hogere prijsklassen zijn er geheime arrangementen. Tijdens de coronalockdowns waren Franse restaurants gesloten. Maar in het vijfsterrenhotel Le Meurice bleek je gewoon te kunnen eten. Je moest er wel een kamer of suite voor huren (vanaf

760 euro) maar dan mocht je daar ook gewoon de menukaart bestuderen en bestellen. En dan is er nu de Room Service Club in Parijs. ‘Een vertrouwelijk netwerk van clandestiene restaurants’, zeggen ze zelf. Het idee: je huurt via hen een hotelkamer die voor één avond en één nacht wordt omgetoverd tot een privérestaurant. Je kunt er met z’n tweeën aanschuiven of met een klein gezelschap. En na het diner is het nog maar twee stappen naar je bed. Want dat is de bedoeling: het is een culinair én nachtelijk avontuur. De Room Service Club startte afgelopen jaar in Hôtel Normandy, naast de Jardin des Tuileries, waar drie kamers beschikbaar waren. Allemaal met een eigen sfeer. De één was sprookjesachtig, de ander zwoel. Kamer 212 stond in het teken van de erotiek. Alleen te reserveren voor achttien jaar en ouder. Waarom? Dat moest een geheim blijven.

NA HET DINER IS HET NOG MAAR TWEE STAPPEN NAAR JE BED. HET IS EEN CULINAIR ÉN NACHTELIJK AVONTUUR LEVEN IN FRANKRIJK 21

Hugo’s tekeningen

Naald en draad Jarenlang was de mode net zo makkelijk te voorspellen als dat er na eb vloed kwam en na de winter de lente. Hijsen we ons het ene seizoen in keistrakke tubedresses, dan kun je er donder op zeggen dat daarna oversized de trend is, omdat iedereen weer zin heeft in ademhalen en uitbuiken. Verder koekeloer je een beetje wat er in de wereld gebeurt en weet je dat in tijden van alge meen gevreesde ziektes de winkels en sites vol hangen met jassen die eruitzien als wandelende dekbedden, het liefst in larmoyante tinten. Die worden dan weer opgevolgd door carnavaleske outfits, opdat de blues met schreeuwende kleuren de mond kan worden gesnoerd. Maar kijk ik vandaag op de site van een grote modeproducent dan kan ik slim jeans, soulpijpen, hoog waterbroek en oudeopatotonder deokselpantalon allemaal tegelijk krijgen. En godbetert ook de wortel broek, maar daar trapt niemand die in de jaren tachtig teenager was nog een keer in.

La banane Tot mijn genoegen is ook de heuptas (het leuke Franse woord daarvoor is ‘la banane’), die vroeger alleen op wandeltocht omgesnoerd pleegde te worden, al jaren terug. Evenals buig zaam houten schoeisel (het olijke Zweedse klompje was deze zomer bij het NederlandsParijse merk

22 LEVEN IN FRANKRIJK

Polder zelfs volledig uitverkocht), zodat mijn dochter zich in ieder geval voor mijn outfit niet hoeft te schamen als ik haar naar school breng. Alles mag dus tegenwoordig. Dan kunnen we net zo goed de zak van Max voor onszelf houden en aan het upcyclen slaan, waarbij de bankkaart in de bilzak blijft van onze skaijegging (een combi van een jeans en een legging, red.). Maar we willen er ook niet uitzien als een semiartistieke landloper, dus daarom laten we ons begeleiden door Parisiennes die van onze vodden toch iets appetijtelijks en chics weten te flansen. Dat kan in het gezellige naaiatelier van Patronetfils waar je verschillende korte cursussen van een paar uur kunt volgen, om iets speciaals te leren naaien, modelleren of borduren. De woordspeling drong pas een dag later tot me door, Patron et fils betekent zowel ‘baas en zoon’, als ‘patroon en draad’. Verder kun je in deze conceptstore omtrent zelfmaakmode ook blitse naaipatronen, bandjes, ritsen en garen kopen, of in het eigen café neerstrijken. Mocht je heel verrukt zijn van je eigen kleermakerskwali teiten, dan kun je er ook meteen een naaimachine inslaan. Hartstikke gezellig midden in de oude wijk Sentier, het bedrijvige domein van de textiel en tussenhandelaren, die kledingrekjes over straat slepen. 4, rue Thorel (2de arr.). patronetfils.com

Zijn we zuchtend en steunend weer op deze aarde geïncarneerd, godzij dank met alle zintuigen redelijk intact, dan willen we ook kunst in het echt zien. En niet op het koud verlichte scherm van onze computer turen, waar de helft van de menselijke vibes die het kunstwerk zo bijzonder maken, verloren gaan. Elke goede kunstenaar is tegelijkertijd medium, en kan iets over de existentiële uni versele problemen uitdrukken in een beeld dat ons raakt, soms zonder te weten waarom. Zo is het ook met de inkttekeningen van Victor Hugo van spookachtige kastelen, grillige bomen en gekalligrafeerde hoofd letters, die hij tussen het schrijven door uit zijn mouw schudde. Zij hebben door de eeuwen heen niets van hun emotionele zeggingskracht verloren. Zijn atelier installeerde hij in de eetkamer, waarna zijn geliefde Juliette Drouet zijn tekeningen ijverig verzamelde. Geen betere tijd om zijn oude woonhuis te bezoeken dan in de herfst, wanneer de Place des Vosges zich op haar mooist en melancholiekst toont met een grijs blauwe hemel waaronder gouden blaadjes naar beneden dwarrelen: ‘Victor Hugo. Dessins’, t/m 21 november, Maison de Victor Hugo. maisonsvictorhugo.paris.fr

Coups de Cœur Paris Kunstenaar Eugenie Goldschmeding woonde twintig jaar permanent in Parijs en pendelt nu tussen Berlijn en Parijs.

Doorgezaagd

Zo word je een Parisien Er kwam eens een kluitje Amsterdamse vrienden in T-shirts in vrolijke kleuren op vernissagebezoek. Al vrij snel haastten ze zich met schaamrood op de kaken richting BHV (warenhuis Bazar de l’Hôtel de Ville, red.) om een zwarte trui in te slaan, zo erg vielen ze op tussen het in donkere kleding gestoken openingspubliek. De Parisien kleedt zich namelijk uitsluitend in het zwart, op een jolige dag ook wel eens in het diepdonkerblauw of antraciet. En tja, leuk al die boeken over hoe je een Parisienne kunt worden, maar hoe zit dat met onze Hollandse Jan, Piet, Joris en Corneel. Valt daar ook een Parisien van te maken, zo een die met fladderende jaspandjes op een elektrische step richting de office glijdt, daarbij toch masculiniteit en elegantie uitstralend? Mannen (uitzonderingen daargelaten) houden niet van oeverloos gezeur over hun outfit, en gaan zeker niet een boek doorspitten met kledingtips. Daarom is er nu een hilarische theatershow die je in een uur alles uitlegt over de manieren, gewoontes en dresscodes van de hoofdstedelijke bewoners (m/v), dit alles geestig uitgelegd in het Franglais (Engels met een Frans accent) door Olivier Giraud in het oerknusse Théâtre des Nouveautés. ‘How To Become Parisian In One Hour?’ Théâtre des Nouveautés, 24, bd. Poissonnière (9de arr.). theatredesnouveautes.fr, oliviergiraud.com

In Nederland hebben we het radioprogramma ‘Marathoninterview’, maar in Frankrijk lusten ze ook wel pap van dit genre. Zo is er de heerlijke podcast ‘À voix nue’, een serie interviews met acteurs, schrijvers, filosofen en politici, die zich vrijwillig uren laten doorzagen. Recent hoogtepunt was het interview met actrice Béatrice Dalle, tot in de puntjes voorbereid door interviewer Philippe Bresson. Dalle geeft hem haar volle vertrouwen en ieder antwoord is recht voor z’n raap: geen interne paradox van de actrice blijft onbelicht, waardoor je na elke aflevering van dertig minuten halsreikend uitziet naar het volgende deel. franceculture.fr/emissions/voix-nue

Café des chats

Ik ken niemand die kinderen heeft die níet om huisdieren zeuren. Nu heb ik net zoveel talent voor het voeren van een ordentelijk huishouden als de heer D. Trump voor de diplomatieke dienst, dus iets anders wat verzorging behoeft dan het eigen nageslacht en op occasionele tijden een plant komt er bij mij niet in. Daar biedt het knusse Café des Chats uitkomst. Natuurlijk allemaal lieve maar arme sloebers, met hier en daar een venijnig want getraumatiseerd exemplaar, die in de buurt zieltogend langs avenue en boulevard zwierven tot ze in de kattenhemel van het Café des Chats werden opgenomen. Hier kunnen ze naar hartenlust spinnen (‘ronronner’ is het mooie sonore Franse woord hiervoor) en zich koesteren in de liefkozende strelingen van de gezinnen die hier een hapje komen eten. Kinderen blij, ouders ook. Le Café des Chats, 9, rue Sedaine (11de arr.). lecafedeschats.fr

LEVEN IN FRANKRIJK 23

Morvan

Bastion van stil geluk Kleine ‘producteurs’, onbekende wijnen, verstopte hotelletjes, charmante dorpen. Dat de Morvan in de Bourgogne ooit geen pas kon houden met de moderne tijd, begint meer en meer een voordeel te worden. Zelfs de spookdorpen komen weer tot leven. TEKST & FOTO’S HANS AVONTUUR

24 LEVEN IN FRANKRIJK

LEVEN IN FRANKRIJK 25

MORVAN

26 LEVEN IN FRANKRIJK

et stoffige weggetje eindigt op het erf van l’Huis Préau, een Nederlandse enclave op het platteland van de Morvan. De zussen Lois en Rosa zijn er opgegroeid nadat hun ouders zich er in de jaren negentig hadden gevestigd, op zoek naar een plek met meer vrijheid. Ze wilden hun kinderen de ruimte geven om zich te ontwikkelen en gasten moesten er terecht kunnen voor creatieve weken met workshops en masterclasses. Hoewel het opbouwen van de enclave niet altijd even gemakkelijk ging, wonen Lois en Rosa er nog steeds. “Dit is ons thuis”, vertelt Rosa, terwijl vrienden in- en uitlopen om allerlei klusjes te doen op het landgoed. “Onze ouders wilden weg van die hectische maatschappij en waren hun tijd vooruit. Je ziet hier nu echt zo’n tegenbeweging. Terwijl de Googles en Amazons groter en groter worden, zijn

meer mensen op zoek naar een kleinere wereld en een waardevoller leven.” Samenwerken met anderen. Gelijkgestemden ontmoeten. Ruimte voor inspiratie. Rosa legt uit: “Bijna alle groente die wij voor onze gasten gebruiken, komt bijvoorbeeld van de buren die biologisch werken. Dat zorgt voor een onderlinge band die veel sterker, leuker en duurzamer is dan het eenrichtingsverkeer van een multinational.” Het is precies wat ik ook elders in de Morvan proef. De streek miste economisch de boot toen de schaalvergroting in de landbouw toesloeg. De kleine boeren konden niet mee. De Morvan verloor zijn rol als de voedselschuur van Parijs. Maar alle ellende had één voordeel: de waarde van persoonlijk contact en ambachtelijke producten is er nooit verdwenen. Terwijl in l’Huis Préau de voorbereidingen voor het nieuwe seizoen in volle gang zijn, rijd ik door eenvoudig, ongeschonden landschap verder. Smalle

Morvan

weggetjes slingeren door weilanden, bossen en kleine dorpen die soms nog duidelijk de littekens dragen van mindere tijden. In de velden liggen koeien in het hoge malse gras. Ze luieren in de zon en de zalvende wind. Gewoon, zoals het hoort.

Pelgrimsroute Mijn uitvalsbasis staat in een verborgen vallei tussen de stadjes Avallon en Vézelay: Le Moulin des Templiers, een 12de-eeuws gebouw dat ooit eigendom was van de kruisvaarders. De route naar dit tijdelijke huis is prachtig en golft op en neer. Telkens als het asfalt omhoog- of omlaaggaat, opent of sluit de wereld zich. Ik daal af en sta op een brug van glanzende stenen, gepolijst door de tijd. Het oude bouwsel overspant het kabbelende water van de Cure. Aan de overkant van de beek ligt een abdij uit de 10de eeuw. Monniken wonen er al lang niet meer, maar de sfeer is nog altijd hemels. Lopend door het gehucht dat rondom de abdij is

ontstaan, ontdek je voortdurend herinneringen aan de glorietijd. Een sierlijke poort, een gebeeldhouwde steen op de hoek van een huis, een fraaie tuin. Ik vervolg mijn weg en zie hoe het stadje Vézelay boven het landschap uittorent. Wijngaarden brengen me beetje bij beetje dichterbij. Net als de pelgrims die er op hun weg naar Santiago de Compostella aanleggen voor een bed, een maaltijd en een bezoek aan de basiliek. In het compacte centrum zijn ze te herkennen aan hun rugzak, staf en geoefende pas. Jakobsschelpen markeren hun pad. Je hoeft geen pelgrim te zijn om van het mooie stadje te genieten. Als de zon schijnt kleuren de zandstenen gevels goud en glimlachen zelfs de strengste gebouwen. Ik slenter langs een rommelige fotozaak uit een ander tijdperk en een adresje met brocante. Op het pleintje voor de basiliek drink ik koffie in de schaduw en kijk toe hoe bezoekers het › heiligdom in en uit gaan.

Openingspagina’s: Vézelay, de jongste AOC-wijnstreek van Frankrijk. Ontspannen bij l’Huis Préau. Linkerpagina: pionier Emiel Ebbing met dochters Lois en Rosa. Onder: Domecy-sur-Cure heeft een bijzondere romaanse kerk.

Het landschap past perfect bij het ingetogen karakter van de streek. Nooit overdreven hoog of diep. En mooi van eenvoud LEVEN IN FRANKRIJK 27

Morvan

Ik begrijp waarom de streek geliefd is bij Nederlanders op zoek naar een tweede huis

een panorama van heuvels waar geen einde aan lijkt te komen. Ze rollen in perfecte schoonheid door tot voorbij de horizon. “Het was voor ons een van de redenen om deze tweehonderd jaar oude boerderij te kopen”, zeggen Sophie en Matthieu Woillez, die enkele jaren geleden in het gehucht Tharoiseau neerstreken en er hun eigen wijndomein begonnen: Domaine la Croix Montjoie. De streek rond Vézelay heeft als jongste regio het AOC-kwaliteitskeurmerk gekregen voor hun witte wijn. De producenten hebben dat samen voor elkaar gekregen. “Onze regio is te klein om als wijnboeren met elkaar te concurreren, dus trekken we samen op”, vertelt Matthieu. “Die AOC voelt als een enorme erkenning voor de pioniers die aanvankelijk voor gek werden versleten.” Met zeventig hectare is de Vézelay een piepkleine wijnregio. De buren in de Chablis hebben er bijvoorbeeld 5800. Maar juist de kleinschaligheid maakt de streek warm en persoonlijk. Niet alleen op het gebied van wijn, ook in de landbouw. Het is fijn in de armen van Vézelay. Klein genoeg om niet verloren rond te lopen, groot genoeg om doorheen te dwalen. Op een oude gevel ontdek ik een wonderlijk bordje: ‘Tijdens de restauratie van de basiliek (1840-1860) speelde Viollet-le-Duc, op momenten van ontspanning, een potje biljart in dit pand.’ Wikipedia leert me dat Eugène Viollet-le-Duc een beroemd architect was. Onder zijn leiding vond onder meer de restauratie plaats van de Citadel van Carcassonne én van de Mont Saint-Michel, twee iconen uit de rijke Franse geschiedenis.

Warm en persoonlijk Het zijn heerlijke dagen in het noorden van de Morvan. Ontbijten en dineren aan het frisse water van de Cousin, zwerven door kleine dorpen en genieten van de rust en de stilte. Het landschap past perfect bij het ingetogen karakter van de streek. Nooit overdreven hoog of diep, altijd met de menselijke maat. En mooi van eenvoud. Ik begrijp waarom de streek geliefd is bij Nederlanders op zoek naar een tweede huis. Je hebt niet altijd een Grand Canyon of Gorges du Verdon nodig voor een moment van geluk. Zo kijk ik een dag later uit op

Familiekasteel De filosofie van kleinschaligheid en nieuwe gemeenschapszin bevalt me wel. Het is een soort herontdekking van oude waarden. Een samenleving waarin mensen naar elkaar omkijken als tegenhanger van de vluchtige digitale vriendschappen. Daarbij is het opvallend dat de ambachtelijke producten die binnen de grenzen van het Parc Naturel Régional du Morvan worden gemaakt, wel via eigentijdse marketing en een heus merk – Valeurs Parc – hun weg naar klanten vinden. Van slakken tot geitenkaas en van honing tot forel. Dwars door de streek zak ik af naar het zuiden. De reis bestaat uit eenvoudig en eerlijk vermaak. Een kop koffie met een croissant op een dorpsplein, een kijkje in een kapel langs de weg, een ronde om een van de mooie meren in het hart van de Morvan en klimmen naar een uitkijkpunt. Hoewel de bewoners er vast anders over denken schuilt de schoonheid soms ook in het verval. Een gevel met de reclame voor de boulangerie nog vaag op het pleisterwerk. Het skelet van een hotelveranda die › ooit uitkeek over twee meren.

Vézelay, sfeervolle etappeplaats op de pelgrimsroute naar Santiago de Compostella.

LEVEN IN FRANKRIJK 29

Onder: Château de Chastellux. Rechterpagina: Saulieu, ooit een beroemde etappeplaats aan de Route Nationale 6.

Ik bezoek ook het kasteel van vestingbouwer Vauban, de beroemdste zoon van de streek. Ik word er rondgeleid door een van zijn nazaten: Amaury de Sigalas. Hij laat me trots de vertrekken zien en vertelt vol passie over zijn voorvader én het kasteel dat nog altijd in het bezit is van de familie. “Vauban kocht het met het geld dat hij van de koning kreeg na de verovering van Maastricht”, zo legt hij met een knipoog de link met Nederland. Nu ik dieper in het zuiden ben, zie ik dat de heuvels hoger en de dalen dieper worden. Op de flanken maken de velden en weilanden steeds vaker plaats voor dichte bossen. De wegen klimmen nu serieuzer omhoog en borden met naam en hoogte markeren de top van de bergpassen. De Haut-Folin is met 901 meter de hoogste piek van de streek. Op de schouders van de Mont Beuvray liggen de resten van de Gallische stad Bibracte, de belangrijkste bezienswaardigheid van de streek. Ooit goed voor 10.000 inwoners en een van de laatste bolwerken in het verzet tegen de Romeinen. Eenmaal onder Romeins gezag werd het hoofdkwartier van de regio verplaatst naar het gunstiger gelegen Autun, nog altijd een mooie plek om te bezoeken. Onder meer een toren en enkele stadspoorten

De Morvan heeft me betoverd met zijn authentieke schoonheid, meren, verscholen valleien en mooie dorpen zonder hippe moderniteiten

30 LEVEN IN FRANKRIJK

herinneren aan de Romeinse tijd. Maar het oude centrum is heerlijk Frans, met smalle straten, fijne pleinen en een kathedraal met beroemd timpaan, het gebeeldhouwde reliëf boven de grote toegangsdeur. Aan één kant van de binnenstad staan bovendien de oude stadsmuren nog helemaal overeind.

Eerlijke zelf In het lage avondlicht rijd ik de stad uit. Nog een laatste stuk door de golvende heuvels. Op zoek naar mijn slaapadres in Chissey-en-Morvan geniet ik van het landschap waarin de velden en weilanden zijn teruggekeerd. De rit eindigt op de veranda van Helena Snow, een Amerikaanse vrouw die hier recent een oude villa kocht om er een B&B te beginnen. De hemel kleurt oranje en roze als we de dag feestelijk afsluiten met bubbels uit de Bourgogne en hapjes die Helena vers heeft gemaakt. Enkele vrienden schuiven aan, waaronder de Nederlandse Sandra en Wouter, die verderop een gîte hebben. Er wordt gepraat, gediscussieerd en vooral veel gelachen. En nog eens ingeschonken. Hoe onderhoudend ook, het gesprek gaat een beetje langs me heen. De reis door de Morvan vult mijn hoofd. Ik denk aan het landschap dat me, zonder spectaculair te zijn, heeft betoverd met zijn authentieke schoonheid, meren, verscholen valleien en mooie dorpen die zich niet hebben verloren in hippe moderniteiten, maar hun eerlijke zelf zijn gebleven. De stem van Helena doorbreekt mijn gemijmer: ‘À table!’

Morvan

Tips & adressen Bereikbaarheid Avallon in het noorden van de Morvan ligt op ongeveer 620 kilometer rijden vanaf Utrecht. De navigatie stuurt je doorgaans via Parijs, maar de route over Reims en Troyes is leuker en mooier met een aanzienlijk stuk secundaire weg door het Franse platteland. De TGV rijdt tot Montbard. Aansluitend is er regionaal vervoer naar Avallon. Le Parc naturel régional du Morvan Opgericht in 1970 en goed voor 300 beschermde soorten bloemen en planten. Er wonen ruim 67.000 mensen binnen de grenzen van het natuurpark in overwegend kleine dorpen. In Saint-Brisson is een bezoekerscentrum waar je terecht kunt voor informatie.

Logeren

Le Moulin des Templiers (Pontaubert) Gerenoveerde watermolen uit de tijd van de kruisvaarders. Bij mooi weer kun je buiten eten op het terras aan het riviertje. Een warm en sfeervol adres met moderne bescheiden spa. Proef vooral de wijn van eigenaar Eric! hotel-moulin-des-templiers.com

32 LEVEN IN FRANKRIJK

Château de Vault-de-Lugny (Vault-de-Lugny) Prachtig kasteel tussen Avallon en Vézelay. Hier slaap je in kasteelkamers en eet je in een restaurant met Michelinster, die de keukenbrigade sinds 2019 in bezit heeft. lugny.fr Hôtel Les Ursulines (Autun) Locatie, locatie, locatie! Dit voormalige klooster staat op een steenworp afstand van de kathedraal van Autun. Je wandelt er vanuit je kamer zo naartoe. ’s Ochtends zoek je met een kop koffie en croissantje een plek in de binnentuin met uitzicht op de stad en omgeving. groupedotel.com La Maison de Mamie en Morvan (Chissey-en-Morvan) Vijf gezellige kamers in een oude dorpsvilla. Elke kamer is met liefde ingericht. Gastvrouw Helena Snow zorgt goed voor haar gasten, die in de tuin gebruik kunnen maken van het zwembad. lamaisondemamie-morvan.fr

l’Huis Préau (Châtin) Dit charmante bohemien landgoed van de Nederlandse Lois en Rosa staat volledig in het teken van ruimte en vrijheid. Gasten kunnen er terecht voor tal van cursussen en workshops, zoals tango, yoga, zang en liefdevol leiderschap. preau.nl

Eten & drinken

Lieu-dit Vin (Autun) Aan de voet van de kathedraal van Autun kun je de lekkerste wijnen van de Bourgogne proeven, vergezeld van streekgerechten van chef Alban. Probeer bijvoorbeeld de forel die op een steenworp afstand van de stad op verantwoorde wijze wordt gekweekt. La Côte d’Or (Saulieu) Legendarisch restaurant aan de Route Nationale 6, die vroeger samen met de RN7 vakantiegangers naar de Côte d’Azur leidde. Van 1935 tot 1964 had het drie Michelinsterren. Op weg naar het zuiden streek de Franse beau monde er neer om te eten en/of slapen. Na de komst van de snelweg en het verval, zorgde de jonge kok Bernard Loiseau voor de wederopstanding en opnieuw drie

Michelinsterren. Ondanks groot leed – Loiseau pleegde in 2003 zelfmoord – is het onder leiding van zijn vrouw en dochter een topadres gebleven met inmiddels weer twee sterren. bernard-loiseau.fr Bar à Vin, Domaine La Croix Montjoie (Tharoiseau) De pop-upbar van het wijndomein is alleen open tijdens de mooiste maanden van het jaar. Maar dan is het ook meteen een droomplek. Glas in de hand, een bordje kaas of charcuterie uit de streek erbij en uitkijken over de rollende heuvels van de Morvan. lacroixmontjoie.com Le Bistrot du Parc (Saint-Brisson) Proef de producten die binnen de grenzen van het natuurpark op ambachtelijke wijze worden gemaakt en het keurmerk Valeurs Parc en Morvan dragen. Van geitenkaas tot honing en vruchtensap. Ook staan er eenvoudige lunchgerechten op het menu. lebistrotduparc-morvan.fr

Informatie

• morvansommetsetgrandslacs.com • tourisme.parcdumorvan.org • bourgogne-tourisme.com

BESTEL NU

€15,

95 per stuk

Abonnees krijgen € 3,50 korting

Leven in Frankrijk Agenda of Scheurkalender 2022

Geniet het hele jaar van Frankrijk met deze handige agenda boordevol vermakelijke weetjes, seizoensrecepten en een handige Nederlands-Franse woordenlijst. Of kies de scheurkalender voor je dagelijkse dosis joie de vivre!

Ga naar leveninfrankrijk.nl en klik op Shop of bel 088 2266634 (op werkdagen van 09.00-17.00 uur)

La France & moi

Ze werken al jaren in Frankrijk en spreken soms Nederlands met een Frans accent. In deze rubriek vertellen Nederlanders over de charme en de valkuilen van het werkende leven in Frankrijk. Deze editie: een vertaler van Franse literatuur.

34 LEVEN IN FRANKRIJK

Martin de Haan (1966) is een veelvuldig bekroond vertaler van Franse literatuur. Daarnaast is hij schrijver en fotograaf. Onlangs bracht hij zijn eerste roman uit, ‘Ramkoers’, die zich grotendeels in Frankrijk afspeelt. Martin woont en werkt in Autun, in de Morvan. TEKST FABIAN TAKX FOTO’S EIGEN ARCHIEF

“I

n 2003 ben ik in Frankrijk gaan wonen met mijn toenmalige partner, een vertaalster Chinees. Als literair vertaler kun je overal wonen, dus het had ook ergens in China kunnen zijn, maar Frankrijk leek ons toch praktischer, ook vanwege mijn werk. We zochten een rustige, mooie plek waar de huizen nog betaalbaar zijn en vonden die in het kleine Cussy-en-Morvan. Daar woont mijn ex nog altijd. Na mijn scheiding dacht ik: ik woon toch liever in een stadje waar wat meer gebeurt. Dat werd Autun. Onze dochters van veertien en zestien, Lisa en Nathalie, wonen de helft van de tijd bij mijn ex en de andere helft bij mij.”

Integreren “Dat is nooit een probleem geweest. In de dorpjes van de Morvan woont veel import uit Parijs en uit het buitenland, dus dan heb je al iets gemeenschappelijks. In Autun ben ik lid geworden van de tafeltennisclub en ik heb mijn foto’s geëxposeerd in een galerie, waarna ik ben gevraagd voor een kunstcommissie. Daarnaast ken ik de nodige schrijvers en andere creatieve mensen. Overigens maak ik niet alleen artistiek werk, ik heb bijvoorbeeld ook het huwelijk van onze burgemeester gefotografeerd. Ik ben als fotograaf autodidact,

maar ik heb wel in Parijs masterclasses gevolgd bij goede fotografen, zoals Richard Dumas en Claudine Doury. Dat ik goed Frans spreek, helpt ook. Ik heb weleens het gevoel dat ik in twee landen tegelijk woon, dat bevalt me goed. Door mijn werk natuurlijk, maar ook omdat ik opnieuw ben getrouwd met een Rotterdamse, dus ik kom ook nog veel in Nederland. Zij is ook vertaler, uit het Engels.”

‘Veel clichés over Fransen kloppen niet’ Boven: expositie in de Galerie du Passage, Autun. Linkerpagina: zelfportret van Martin de Haan.

Geen francofiel “Ik ben geen francofiel, nog steeds niet. Ik leef hier heel graag, ik hou van Frankrijk, maar ik hou er niet van om een heel volk of land op een voetstuk te plaatsen zonder ook oog te hebben voor het tegendeel van al die bewierookte clichés. In de verhalen in de Nederlandse media worden Frankrijk en de Fransen vrijwel altijd óf opgehemeld óf fel bekritiseerd, ik mis de nuance. Dat het in Frankrijk zo bureaucratisch is, bijvoorbeeld. Nou, ga maar eens als buitenlander in Nederland wonen. Of dat Fransen altijd staken. Individueel zijn veel Fransen juist conflictmijdend. Als ze het ergens niet mee eens zijn beginnen ze hooguit een fluistercampagne, tot op een gegeven moment de bom barst. Nederlanders vinden Fransen vaak arrogant en schreeuwerig, maar ik ›

LEVEN IN FRANKRIJK 35

Links: bij de muziekschool in Autun. Rechts: met Michel en Lysis Houellebecq en uitgever Peter Nijssen in Amsterdam.

WORKSHOPS

denk dat dat juist eerder voor veel Nederlanders geldt. Fransen zijn vaak wat ingetogener, dat vind ik heel prettig. Wel is het hiërarchische denken hier alomtegenwoordig. Degene die boven je staat, beslist. Zelfs in mijn tafeltennisclub worden de besluiten allemaal genomen door de voorzitter en in mijn team door de aanvoerder. Soms heb ik het daar weleens moeilijk mee.”

Altijd een vreemdeling “Natuurlijk hou ik ook van het lekkere Franse eten en het glaasje wijn, maar ik hou vooral van het gevoel ergens te leven waar ik me altijd een vreemdeling voel. Dat maakt het altijd avontuurlijk, het is nooit saai, er kan altijd iets nieuws en verrassends gebeuren. Zelfs tijdens de strenge lockdowns; ik ben toen foto’s gaan maken binnen een kilometer van mijn huis en kwam in buurten waar ik nog nooit eerder was geweest. Ze bleken veel interessanter dan ik altijd dacht en ik kom er nog steeds regelmatig terug.”

Ramkoers “Mijn roman ‘Ramkoers’ gaat over een personage dat door een externe oorzaak, namelijk een asteroïde die het voortbestaan van de aarde bedreigt, gedwongen is zijn cocon te verlaten. Hij reist naar zijn vriendin die in Zuid-Spanje woont. Het is het thema van de klassieke rampenfilm, maar dat diep ik totaal niet uit, mij gaat het juist om de kleine, alledaagse dingen. Zo is hij als fotograaf bezig met een ‘Poedelkalender’, het meest onnozele dat ik tegenover zo’n wereldbedreigende catastrofe kon stellen. In ‘Trouw’ constateerde een

“Wat me bevalt aan Franse auteurs is dat ze wat meer durven, Franse literatuur is vaak experimenteler” 36 LEVEN IN FRANKRIJK

“Voor mensen die van een creatieve vakantie houden bied ik driedaagse cursussen literair vertalen aan en cursussen fotografie. Je regelt je eigen reis en verblijf, maar we zijn de hele dag bezig met vertalen of fotograferen en ’s middags verzorg ik een lekkere maaltijd met een glaasje wijn. De rest van de tijd kun je doen wat je wilt. De enige voorwaarde om aan de vertaalcursussen mee te doen is dat je goed Frans kunt lezen en van literatuur houdt.” tovertaal.nl, hofhaan.nl

recensent dat het boek in de traditie van Diderot staat, met een bemoeizuchtige, babbelzieke verteller en een zekere luchtigheid en speelsheid, en dat wilde ik ook. De literatuur is na 1800 veel serieuzer geworden, daar ga ik tegenin. Hoewel ik daar echt niet de enige in ben, ook Michel Houellebecq is bijvoorbeeld veel speelser dan veel van zijn realistische voorgangers. Ik heb zo’n vijf jaar van mijn leven fulltime in zijn woorden doorgebracht en me nooit verveeld.”

Houellebecq “Ik had Milan Kundera al vertaald, toen zei De Arbeiderspers: we hebben nou toch een gek boek aangekocht, het doet aan Kundera denken, misschien is dat iets voor jou. Dat was ‘Les particules élémentaires’, ‘Elementaire deeltjes’. Houellebecq heeft overigens lang niet zo’n eenduidige boodschap als vaak wordt gedacht. Hij geeft wel kritiek op de consumptiemaatschappij, maar hij geniet er ook van als er veertien soorten hummus in de supermarkt te koop zijn. En in ‘Platform’ is de manier waarop hij het sekstoerisme beschrijft op zijn minst dubbelzinnig. Wat mij boeit is zijn manier van schrijven en zijn ongrijpbare ironie. Hij is overigens moeilijk te vertalen. Ik zwoeg erg op zijn toon en op zijn technische verhandelingen. Wat me bevalt aan Franse auteurs is dat ze wat meer durven, de Franse literatuur is vaak experimenteler. Overigens wordt er in Nederland de laatste jaren helaas minder Franse literatuur gelezen. Ik vermoed dat het feit dat Parijs en Frankrijk cultureel niet meer maatgevend zijn voor Nederlanders, daarmee te maken heeft.”

Une belle histoire

Waar zouden de Fransen zijn zonder de liefde? Leven in Frankrijk stelt je voor aan de meest iconische Franse liefdeskoppels door de jaren heen. Deze keer: Marie Antoinette & Louis XVI

Marie An�oine��e Louis XVI

Liefde gegroeid op een bodem van tragedie Als ze in 1770 trouwen, zijn de Franse troonopvolger Louis XVI en de Oostenrijkse prinses Marie Antoinette nog tieners. Hoe een kindhuwelijk toch uitgroeit tot toegewijde liefde.

38 LEVEN IN FRANKRIJK

TEKST CHANTAL VAN WEES FOTO’S SHUTTERSTOCK, IMAGESELECT

anneer de Franse troonopvolger Louis XVI op 16 mei 1770 in het huwelijksbootje stapt met de Oostenrijkse prinses Marie Antoinette, is hij zestien en zij slechts veertien jaar. Twee dagen voor de bruiloft zien ze elkaar voor het eerst. Eerste indruk: hij vindt haar knap genoeg, maar hij ziet dat ze nog helemaal plat is. Zij vindt hem bescheiden en terughoudend. Dat is de jonge Louis XVI zeker. Het was ook helemaal niet de bedoeling dat hij koning zou worden. Als zijn twee oudere broers niet waren gestorven, zou het koningschap aan hem voorbij zijn gegaan. Marie Antoinette groeit op aan het Habsburgse hof in Wenen, geboren voor een geprivilegieerd leven in enorme rijkdom. Oostenrijk is in die dagen een machtig rijk dat een groot deel van Midden-Europa beslaat. Haar moeder, Maria Theresa, is keizerin. Zij staat bekend om haar ijzeren wil: “Ik zou mijn eigen legers op het slagveld voorgaan als ik niet continu zwanger zou zijn.” Zestien kinderen krijgt ze in totaal, Marie Antoinette is nummer vijftien. Haar dochters gebruikt de keizerin als troeven in de onderhandelingen met andere mogendheden, allianties stichtend door ze aan de leiders van Europa uit te huwelijken. “Ze zijn geboren om te dienen”, zegt ze. Als ze Frankrijk voor zich wil winnen, eist ze dat Marie Antoinette met de Franse troonopvolger trouwt. Tijdens de ceremonie in de koninklijke kapel van Versailles zien omstanders hoe zijn handen trillen

terwijl hij de ring om haar vinger schuift. Louis is totaal niet de charmante prins die zij verwacht. Een jongetje dat niets van vrouwen weet. Het idee dat hij haar moet aanraken, maakt hem doodsbenauwd. En hoe charmanter zij zich gedraagt, hoe banger hij wordt. Die avond, na het huwelijksbanket, worden de twee tieners door de koning zelf naar de bruidssuite gebracht, gevolgd door een legertje bedienden.

Fantasiewereld Koninklijke seks is in die dagen een publieke aangelegenheid, aangezien het monarchistische systeem stoelt op het creëren van nazaten om de dynastie voort te zetten en zo politieke stabiliteit te behouden. Het hof heeft het recht te weten wat er tijdens de huwelijksnacht tussen de lakens gebeurt. Het bed wordt gezegend, de koning overhandigt de koninklijke nachtjapon aan zijn kleinzoon, de bruid ›

Linkerpagina: Marie Antoinette en Louis XVI met Madame Lambale in de Tuileriën (schilderij van Joseph Caraud). Onder: zicht op de tuinen van Versailles; portret van Marie Antoinette door Élisabeth Vigée-Le Brun.

Het blijft stil in de slaapkamer. En heel Versailles heeft het erover

krijgt de hare. De kinderen gaan naast elkaar in bed liggen, de koning kust hen beiden, het hof trekt zich terug. Het stel is alleen. Ze kennen elkaar niet en zijn in paniek, ze hebben geen idee wat ze moeten doen. De volgende morgen kijkt Marie Antoinette uit het raam, naar de schoonheid van Versailles. Ze is terechtgekomen in een soort fantasiewereld, afgesloten van Frankrijk zelf. Van de ongelijkheid en armoede die al eeuwen het leven in Frankrijk bepalen, heeft ze geen weet. Haar taak is om een kind te maken. Maar het blijft stil in de slaapkamer. En heel Versailles heeft het erover. ‘Niets,’ schrijft Louis in zijn dagboek, ‘niets is er die avond gebeurd, of de avond erna. Of daarna.’ De koning wordt gewaarschuwd maar die maakt zich geen zorgen. “Hij moet met rust gelaten worden”, zegt hij. Maria Theresa, ook op de hoogte, overstelpt haar dochter met advies: “Ik kan niet genoeg zeggen: nooit boos worden hierover. Streel hem, knuffel hem, maar zonder dwang. Dat zou alles verpesten.”

Gokschulden Louis is in alles het tegenovergestelde van zijn vrouw: bedachtzaam, teruggetrokken, onzeker. Marie Antoinette is emotioneel, gracieus, neemt snelle beslissingen. Hij houdt van lezen, zij opent zelden een boek. Hij houdt wel van jagen maar is verder weinig majesteitelijk en heeft totaal geen autoriteit. ‘Hij heeft niets koninklijks’, schrijft een hofdame. ‘Hij lijkt wel een boer achter zijn ploeg. Iedereen kijkt naar haar. Zij is de gratie zelve.’ Louis is een dagmens, hij gaat vroeg naar bed en staat vroeg op. Marie Antoinette houdt van de nacht. Terwijl hij slaapt, viert zij feest in Parijs: opera, theater, grote bals. Ze gokt ook, tot er enorme schulden onstaan, die lieve Louis in stilte aflost. Ze geeft kisten vol geld uit aan luxueuze jurken en draagt haar haar wel een meter hoog, versierd met veren en linten, in de stijl van de dag. Ze is een kind met een creditcard zonder limiet. ‘Ik ben doodsbang verveeld te raken’, schrijft ze in haar dagboek. ‘Ik moet een beetje afleiding hebben. En die vind ik alleen in amusement.’ Haar situatie

40 LEVEN IN FRANKRIJK

als getrouwde vrouw maakt haar onrustig, biecht ze een vertrouwelinge op. Maar haar gedrag is vooral compensatie voor de ontbrekende passie tussen haar en Louis. Pas in hun zevende huwelijksjaar, wanneer de oude koning is gestorven en zij al lang en breed koning en koningin van Frankrijk zijn, lukt het hen het huwelijk te consumeren. Wat ervoor zorgt dat Louis nu wel succesvol is tussen de lakens, weet niemand. Marie Antoinette is in haar nopjes. Ze schrijft haar moeder: ‘Mama! Ik ben superblij! Al acht dagen wordt mijn huwelijk geconsumeerd. Ik ben nog niet zwanger maar ik heb hoop!’ Zestien maanden later viert Frankrijk feest, al is het een meisje: er is gratis worst en brood voor de armen, de openbare drinkfonteinen zijn gevuld met wijn. Er volgen nog drie kinderen: twee jongens en nog een meisje. Het moederschap, en waarschijnlijk de dood van haar eigen moeder in 1780, veranderen Marie Antoinette. Ze trekt zich terug uit het paleisleven, laat het Parijse nachtleven voor wat het is en transformeert een zomervilla op het uitgestrekte land van Versailles tot minipaleis, waar ze zich vol overgave op haar kinderen richt.

‘Hier kan ik mezelf zijn, niet de koningin.’ Terug naar de natuur is de nieuwe trend en Marie Antoinette doet mee: ze laat vijvers uitgraven waar vissen in worden losgelaten, er worden pittoreske riviertjes aangelegd en zelfs een boerendorpje, compleet met melkmeisjes, koeien, kaasmakers en schaapsherders met schapen. Ze verwisselt haar hoepelrokken voor mousselinen jurken en draagt strohoeden met een brede rand. Ze vist, plukt bloemen en acteert in amateurtoneelstukken, waarin zij de rollen van schaaphoedster en melkmeisje verkiest. Louis, altijd al een natuurman, vindt het leven in de villa heerlijk. Eindelijk hebben ze een gemene deler gevonden. Maar hij kan alleen komen als zij hem uitnodigt, want ze heeft een geheime aanbidder: graaf Fersen, de ambassadeur van de koning van Zweden. Hij is het tegenovergestelde van Louis: groot, knap, als de held op de omslag van een kasteelroman. En ze is ongelooflijk verliefd op hem. Misschien dat het feit dat Louis na de geboorte van hun kinderen zijn seksleven opgeeft, te maken heeft met haar hunkering naar een ander. Toch is er nog nooit bewijs gevonden dat zij geliefden zijn geweest. Maar doordat ze teruggetrokken leven van het hof, ›

Linkerpagina: portret van Louis XVI door JosephSiffred Duplessis; de tuinen van Marie Antoinette. Onder: haar kamer in het paleis van Versailles.

Rechts: gedenkteken van Marie Antoinette en Louis XVI in de basiliek van Saint Denis. Onder: de arrestatie van Louis XVI en zijn familie in Varennes (schilderij van Thomas Falcon Marshall).

doen al snel verhalen de ronde: over seksuele uitspattingen, en dat ze geen goede moeder of echtgenote zou zijn. Ze blijft Oostenrijks, dus fout in de ogen van het Franse volk en haar excessieve uitgaven maken haar niet bepaald populair. Er heerst onrust in Frankrijk, mensen hebben honger.

Liefde in tijden van chaos Louis kan de armen niet helpen. Het land zat al diep in schulden en hij maakt de schatkist nog leger door de Amerikaanse Revolutie te steunen om Engeland te verzwakken. Maar vooral zij krijgt de schuld. Haar big spender-gedrag ziet men als oorzaak van de crisis. Het geld dat ze gebruikt om het namaakboerenleven te bouwen had ze ook kunnen gebruiken om échte boeren die honger lijden, te helpen, zeggen zelfs leden van het hof. Maar ze trekt zich niets aan van wat er van haar wordt verwacht als koningin. Tegen de tijd dat het volk de absolute macht van de koning wil opheffen en een constitutionele monarchie eist, is Louis elke morgen huilend in de vertrekken van zijn vrouw te vinden. Marie Antoinette begrijpt dat zij nu de sterke moet zijn in de relatie. Ze gaat zijn raadsvergaderingen bijwonen en verdiept zich in economie en hervormingen. Maar ze heeft geen kaas

Met de hulp van haar voormalige bewonderaar, graaf Fersen, regelt Marie Antoinette een ontsnapping

42 LEVEN IN FRANKRIJK

gegeten van politiek of de Franse geschiedenis en ze maakt de situatie alleen maar erger. Als de Franse Revolutie aanbreekt, wil ze vluchten naar Oostenrijk, maar Louis wil niet en ze blijft aan zijn zijde. Binnen enkele weken is het land veranderd in pure chaos. Aristocraten verliezen privileges, de pers krijgt vrijheid, mensenrechten worden uitgeroepen. Het koninklijk paar wordt gevangengezet in Parijs. Hoe zwakker Louis wordt, hoe stoerder Marie Antoinette. Met de hulp van haar voormalige bewonderaar, graaf Fersen, regelt ze een ontsnapping. Helaas worden ze enkele kilometers voor de Oostenrijkse grens herkend. Het wereldvreemde koningspaar had niet bedacht dat een gloednieuwe koets met rekken vol met de favoriete wijn van Louis zou opvallen. Ze worden opnieuw gevangengezet en nu zwaarder bewaakt. Misschien is het omdat ze beseffen dat het einde in zicht is, maar juist in die laatste periode samen vinden Louis en Marie Antoinette elkaar. Hij spreekt zijn trots en adoratie voor haar uit, zij zegt over hem: “Hij is bang om orders te geven maar hij is geen lafaard, hij heeft passieve moed.” Bijna als een bourgeois stelletje genieten ze van elkaar en hun gezin. Samen onderwijzen ze hun kinderen, bij het luchten gaan ze buiten ballen en ’s avonds spelen de twee biljart. Tot Louis op 21 januari 1793 ter dood wordt gebracht met de guillotine. Marie Antoinette wacht hetzelfde lot op 16 oktober dat jaar. In zijn testament schrijft Louis: ‘Ik vraag mijn vrouw me te vergeven. Al het duivelse wat ze heeft moeten lijden voor mij. En het verdriet dat ik haar misschien bezorgd heb tijdens ons huwelijk.’ Een gruwelijk einde van twintig jaar huwelijk, waarin ze, vlak voor het einde, toch nog de liefde bij elkaar vinden.

1 1 N 20 O 16 V 2 1 FESTIVAL DU FILM FRANCAIS

IN SAMENWERKING MET

EN COLLABORATION AVEC

AMSTERDAM FILMHALLEN

E D I T I E

Picture perfect Perche Rustzoekende Parijzenaren zijn sinds een paar jaar zwaar verliefd op de Normandische streek Perche. Vooral rond de oude bossen bij de parels La Perrière, Mortagne-auPerche en Bellême kochten ze buitenhuizen. TEKST & FOTO’S ANNEMIQUE DE KROON

44 LEVEN IN FRANKRIJK

LEVEN IN FRANKRIJK 45

Doorkijkje naar een terras van Horbé in La Perrière; antiekwinkel Maison Mérouvel in Mortagneau-Perche. Openingspagina’s: ‘vaches charolaises’ in het ochtendlicht; poort naar een ommuurde tuin in Mortagne-au-Perche.

ls ik om tips vraag, krijg ik bij herhaling te horen dat je het binnenland van Normandië op eigen houtje moet ontdekken. Bij gebrek aan publiekstrekkers kun je gewoon je neus achterna. En dat doe ik dan ook. Rijdend over groen omzoomde slingerweggetjes door glooiend land met vakwerkhuizen, koeien en chateaus passeer ik dorpjes en ‘Petites Cités de Caractère’ waar het dagelijks leven draait om de wekelijkse markten met camembert, calvados, boudin noir (bloedworst), cider en patisserie.

Mythisch bos

PERCHE 46 LEVEN IN FRANKRIJK

Doel van mijn reis is de Perche, op ongeveer zes uur rijden van Nederland. De streek in het uiterste zuidoosten van Normandië is relatief onbekend,

maar zeker niet onbemind. De Perche heeft een goede reputatie die voornamelijk is gestoeld op landleven en natuurschoon. Maar wat de Perche nu eigenlijk precies omvat, is niet altijd duidelijk. Het is een voormalige provincie van Frankrijk, van oudsher bekend om zijn bossen, appels en het trekpaardenras Percheron (cheval percheron). Vanaf de 10de eeuw was het een graafschap dat het coulisselandschap omvatte dat buiten het hertogdom Normandië viel. De naam zou afstammen van pagus of silva Perticus, wat zoiets betekent als bos met hoge bomen. Tijdens de Honderdjarige Oorlog in de late Middeleeuwen hebben de Engelsen de Perche geplunderd, de adel een kopje kleiner gemaakt en vele kastelen en abdijen verwoest. In 1449 begon de streek, bevrijd van de Engelse overheersing, met de wederopbouw. Verhoudingsgewijs zijn er ook veel inwoners naar Nieuw-Frankrijk geëmigreerd, de Franse koloniën in Noord-Amerika. Veel Franse Canadezen hebben dan ook voorouders uit de Perche. Na de Franse Revolutie werd de Perche opgeheven en verdeeld over vier departementen: Orne, Eure-et-Loir, Sarthe en Loir-et-Cher. De voormalige provincie moet niet worden verward met het Parc Naturel Régional du Perche dat in 1998 werd opgericht. Het territoir van het natuurpark – dat wordt bevolkt door zwijnen, herten, eekhoorns, buizerds en spechten – valt niet samen met dat van de voormalige provincie. De afgelopen › jaren hebben Parijzenaars het binnenland van

Normandië

In de hoofdstraat van La Perrière: op de achtergrond Maison d’Horbé.

DE STAD VAN ALAIN Mortagne-au-Perche wordt ook wel ‘la cité d’Alain’ genoemd. Alain, pseudoniem van Émile-Auguste Chartier (1868-1951, geboren in Mortagne-au-Perche, begraven op Père-Lachaise), was journalist, pacifist en filosoof. Mortagne heeft een klein museum aan hem gewijd. Zijn ‘Propos’ – korte artikelen geïnspireerd op de actualiteit en alledaagse gebeurtenissen waarvan hij er duizenden schreef – maakten hem bij een groot publiek geliefd. Volgens Alain is geluk een kwestie van actie en savoir-vivre. De kern van zijn denken is het idee dat leven gelijkstaat aan gelukkig zijn. Hij schreef: “Zoals aardbeien naar aardbeien smaken, zo smaakt het leven naar geluk.” Maar om het ten volle te kunnen waarderen, heb je een zekere dosis savoir-vivre nodig. Geluk hangt niet af van wat je hebt, maar van wat je doet, van je vermogen om te handelen. We willen geen geluk dat ons overkomt, maar geluk dat we zelf teweegbrengen. Kun je je een verzamelaar voorstellen die zijn verzameling niet zelf heeft gemaakt? vraagt Alain. “Het is waar dat we aan het geluk van anderen moeten denken, maar het beste wat we kunnen doen voor degenen die van ons houden, is zelf gelukkig zijn.”

48 LEVEN IN FRANKRIJK

Normandië

Normandië en vooral de Perche herontdekt. En masse schaften ze buitenhuizen aan, op het platteland en in de dorpjes bij het mythische bos met oude eiken en beuken.

Steen en kant Een ouder stel op racefietsen beklimt de heuvel naar het dorp La Perrière in stilte. Zweetdruppeltjes spatten op het asfalt. Op straat ontmoet ik Jean-Luc Olivé. Hij is ervan overtuigd: “La Perrière is het mooiste dorp van Normandië.” Het plaatsje heeft ontegenzeggelijk charme. Met 250 inwoners is het piepklein, maar de hoofdstraat is levendig en heeft een Parijse vibe, met een paar restaurantjes, een winkel met woonaccessoires en een boekwinkel. Jean-Luc is antiekhandelaar maar ook conseiller van de burgemeester en hij ijvert voor La Perrière. Hij wijst me waar vroeger de gendarme zat, in een knibbel-knabbel-knuisje-huisje; de toren ernaast was de gevangenis. We slenteren een rondje door het dorp. Een stelletje haalt een klaptafeltje en rieten mand van hun oldtimer voor een picknick op het veldje naast het eeuwenoude kerkje. Klaprozen, korenbloemen, rode valeriaan en klimrozen contrasteren met de bleekstenen muren. Bewoners krijgen subsidie om hun huis zo authentiek mogelijk op te knappen, zo vertelt Jean-Luc. En er zijn plannen om de straatjes op te vrolijken met nog meer bloemen. Zijn naam dankt het dorp aan de steen, pierre de

Grote Parijse couturiers als Paul Poiret gebruikten het haakof borduurwerk van de ‘filetières’ uit La Perrière grison of roussard, die er vanaf de Middeleeuwen werd gewonnen. In een meer recent verleden, van 1850 tot 1950, kreeg het dorp een zachter imago, toen filetières er filethaakwerk maakten. Grote Parijse couturiers als Paul Poiret gebruikten het haakof borduurwerk in hun ontwerpen en haalden hun voorraden uit La Perrière. Jean-Luc laat me ook zien waar Chantal Thomass heeft gewoond. De Parijse mode- en lingerieontwerpster (inmiddels 74), met het donkere haar in een boblijn en rode lipstick, had lange tijd een tweede huis in La Perrière. Het huis staat naast de presbytère waar ze eigenlijk haar zinnen op had gezet. Die pastorie is inmiddels een vakantiehuis dat je kunt huren. “De best verhuurde gîte van Frankrijk”, aldus Jean-Luc.

Markt in Mortagne De naam van Thomass duikt weer op in Mortagneau-Perche als ik Franck Montialoux spreek, stylist en eigenaar van een antiekwinkeltje in Maison Mérouvel (vernoemd naar de romancier Charles ›

Boven: de antiekwinkel van Jean-Luc Olivé in La Perrière; Bellême. Linkerpagina: Monteloup in La Perrière: maison d’hôtes, kruidenier en antiquair.

LEVEN IN FRANKRIJK 49

50 LEVEN IN FRANKRIJK

Normandië

Mérouvel, die in Mortagne woonde) aan de Rue des Quinze Fusillés. In zijn boetiek is kunst koning. Hij verkoopt vooral bustes, lustres, chaises en portraits peints. Franck heeft geschiedenis gestudeerd en heeft bij elk voorwerp in zijn winkeltje een interessant verhaal. Hij vertelt dat Thomass haar huis in La Perrière verruilde voor een huis in Mortagne-au-Perche (dat ze onlangs weer verkocht). Volgens Franck hebben foto’s van Thomass’ stijlvolle huizen in de Perche en haar verhalen over la vie douce de Perche weer op de kaart gezet. Het huis waar Franck met zijn man Miguel woont is ook een plaatje. Ze vertellen hoe ze het voor een prikje op de kop hebben weten te tikken. Miguel komt hoorbaar uit het zuiden van Frankrijk. “Het zuiden is mooi, maar ik woon liever hier. Daar draait het vooral om geld en barbecueën, hier is meer cultuur en heb je een rijker leven. En ik houd van de seizoenen: in de winter kan het hier koud zijn en zitten we bij de haard.” In hun wonderschone ommuurde tuin ravotten drie Franse bulldogs, die luisteren naar de namen van de hoofdrolspelers in de Britse constitutionele crisis uit de jaren dertig: Wallis, Edward en George (Windsor). De mannen hebben, samen met hun bouledogues français, hun bonheur gevonden.

de la République. De Talvas staan niet bepaald bekend als vredelievend, maar ze konden niet ongebreideld hun gang gaan. Als Guillaume Talvas de Bellême in opstand komt tegen de hertog van Normandië en wordt verslagen, dwingt de hertog Guillaume om hem tegemoet te komen met een zadel op zijn rug. Pas na deze vernedering vergeeft de hertog van Normandië hem. Een andere, meer recente, illustere zoon van Bellême is Aristide Boucicaut (1810-1877). De vader van Aristide had een kleine winkel in stoffen en linten. Boucicaut werkte in het familiebedrijfje maar droomt groter: hij richt Le Bon Marché in Parijs op, het eerste moderne warenhuis. Bellême eert hem als de inventeur du commerce moderne. In Bellême en de Perche zul je vergeefs zoeken naar ‘commerce moderne’. Wie dat een zegen vindt en net als filosoof Alain uit Mortagne het eigen geluk zelf teweeg wil brengen, gaat naar de Perche.

Linkerpagina, met de klok mee: privékasteel in de buurt van Mortagne-auPerche; Franck, Miguel en hun drie ‘bouledogues français’; boekwinkeltje in La Perrière. Onder: poort in Bellême.

Een Eend in Bellême Op een heuveltop in het Parc Naturel Régional du Perche ligt Bellême. Net als Mortagne-au-Perche was Bellême ooit de hoofdstad van de oude provincie Perche. Een van de verklaringen voor de naam Bellême is dat deze zou zijn afgeleid van la bellissime. Als ik ‘de mooiste’ bezoek is het stadje in een zondagse slaperigheid gedompeld. De rust wordt slechts verstoord door het vertrouwde geluid van een Citroën 2cv die kalmpjes optrekt. Eeuwenlang was Bellême de stad van de heren van Bellême, de Talvas. Begin 11de eeuw lieten ze een nieuw kasteel bouwen op het hoogste punt van Bellême, beschermd door een dikke muur met torens en twee poorten. Een van die poorten is nu de verbinding tussen de Rue Ville Close en de Place

Als ik ‘de mooiste’ bezoek, is het stadje in een zondagse slaperigheid gedompeld LEVEN IN FRANKRIJK 51

Tips & adressen LA PERRIÈRE

Monteloup ‘Un lieu dédié au bien-vivre en plein cœur du Perche’: woonwinkeltje, antiquair en kruidenier met lokale producten. Sinds mei 2021 is er ook een B&B met drie kamers boven de winkel, vanaf €100 per nacht inclusief ‘petit déjeuner du Perche’. monteloup.fr La Maison d’Horbé Romantisch restaurantje aan de hoofdstraat met ‘atmosphère percheronne’ in een ‘décor baroque’, inclusief theesalon en brocante. Specialiteiten: coquilles Saint Jacques met truffelazijn, zwezerik met morieljes en een terrine van rode mul met groene asperges. lamaisondhorbe.com Le Relais d’Horbé Hotel-restaurant-conceptstore, open sinds augustus 2020, meteen opgemerkt door toonaangevende interieurbladen. lerelaisdhorbe.fr Librairie 42 Lignes Boekwinkeltje naast La Maison d’Horbé. 67 VC Grande Rue Gîte Le Presbytère De oude pastorie met ommuurde tuin is volgens Jean-Luc ‘de best verhuurde gîte van Frankrijk’. Rue de l’Église/Rue Notre-Dame. O.a. te boeken via gites-de-franceorne.com.

52 LEVEN IN FRANKRIJK

Marché d’Art de La Perrière Elke twee jaar, op Pinksterzondag en -maandag is er een moderne-kunstmarkt. marchedart.com Les Jardins du Montperthuis Tuin van paysagiste-jardiniste Philippe Dubreuil, zeven kilometer ten zuiden van La Perrière. Open op vrijdag, zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, van half mei tot eind september. Manoir de La Pillardière, Chemilly. lesjardinsdumontperthuis.com

MORTAGNEAU-PERCHE

Café du Théâtre Allround brasserie met superbe chocolademousse. 7, place du Général de Gaulle La Vie en Rouge Wijnbar met lokale kazen en charcuterie waaronder bloedworst, Mortagne’s culinaire specialiteit. 31, rue Sainte-Croix Maison Mérouvel De winkel in déco, antiquités en art van Franck Montialoux. 37, rue des Quinze Fusillés @franck_montalioux Musée Alain Maison des Comtes du Perche. Open op donderdag-, vrijdag- en zaterdagmiddag, gratis toegang. alainmortagne.fr

Markt Op zaterdag. Met bloemen, planten, groenten, boeken en een beetje brocante. Une Ferme du Perche Net buiten Mortagne-au-Perche ligt deze permacultuurboerderij, met biologische groente, fruit en bloemen. De bloemen worden gekweekt voor en door Plein Air, de eerste ‘bloemenboerderij’ in Parijs (Belleville). Eens per maand is er een rondleiding. unefermeduperche.fr Basiliek Notre-Dame de Montligeon De onwaarschijnlijk grote basiliek, eind 19de eeuw gebouwd, is een bedevaartsplaats gewijd aan het gebed voor de overledenen en zielen in het vagevuur. Een initiatief van pater Buguet, die in 1876 in diepe rouw werd gedompeld door drie sterfgevallen in zijn familie, onder wie zijn broer die werd verpletterd door de kerkklok van Mortagne. Circa 12 kilometer ten oosten van Mortagne montligeon.org

BELLÊME

La Guinguette de Bellême Twee gîtes en brocante in een hôtel particulier met grote tuin. laguinguettedebelleme.fr

Le Comptoir du Porche Winkel van Sylvie Gonsard met accessoires en cadeautjes plus een theesalon en terras, tegenover de grote poort van de Ville Close. Om de hoek zit Métamorphoses, de winkel van haar man, die lampen en objecten maakt van hout en metaal. 1, rue du Château Chez Les Voisins Conceptstore-interieurwinkel van de energieke Marie du Sordet (haar vorige woonhuis in Bellême stond in ‘vtwonen’). chezlesvoisins.fr La Verticale Populair restaurantje en wijnbar, tegenover Chez Les Voisins. la-verticale.fr Bois du Puits Botanische en bloementuin van ruim vier hectare op twee kilometer van Bellême. Bij Pause au Jardin kun je terecht voor een kleine verfrissing. jardin-botanique-du-bois-du-puits.fr

PARC NATUREL RÉGIONAL DU PERCHE Informatie over het Perchenatuurpark is te vinden op: parc-naturel-perche.fr

H OT E L S , R E S TAU R A N T S E N E E N S PA I N H O N F L E U R SPECIALE

AANBIEDING:

ONTVANGST

MET

CHAMPAGNE

EEN

KAMER UPGRADE -ONDER VOORBEHOUD VAN BESCHIKBAARHEID- BIJ VERMELDING VAN DIT MAGAZINE.

F E R M E S A I N T S I M É O N · A U B E R G E D E L A S O U R C E · H Ô T E L S A I N T- D E L I S · L E V I E U X H O N F L E U R · W W W. C O L L E C T I O N S A I N T S I M E O N . F R

Ver zam el uw m ooi ste m om enten

Roussillon Zoete

krijgt droog gezelschap

Zoete wijn heeft het niet makkelijk. Dat is nog geen reden om Roussillon dan maar te vergeten. Sterker, Frankrijks meest zuidelijke wijnstreek barst van de moderne wijnen die een perfecte aanvulling zijn op de traditionele zoete.

TEKST REMKE DE LANGE

oen Bruno Cazes twaalf jaar geleden bij Cave l’Étoile in het kustplaatsje Banyuls kwam te werken, trof hij op de grote zolder van de coöperatie honderden vaten wijn aan. Niemand wist precies wat erin zat. Oude zoete wijn, zoveel was duidelijk. Van jaargangen die teruggingen tot 1945. Cazes begon aan een intensieve inventarisatie. “Het heeft me twee jaar archiefonderzoek gekost. En héél veel proeven”, lacht de directeur. Nu herbergt de zolder

54 LEVEN IN FRANKRIJK

een unieke oenothèque van historische wijnen. In grote mandflessen staan ze keurig opgesteld, een fraai kaartje met jaartal om de hals. Stuk voor stuk nog heerlijk drinkbaar. Wil je een fles uit, zeg 1954 of 1978, dan wordt die op verzoek gevuld.

Handwerk De zoete rode wijnen uit het zuiden van Roussillon, gemaakt rond het kustplaatsje Banyuls en het landinwaarts gelegen Maury, zijn beroemd. Banyuls-sur-Mer, dicht tegen de Spaanse grens, kreeg al in 1936 een beschermde oorsprongs-

Dégustation

Remke de Lange is journalist, vinoloog, wijndocent en sommelier. In Australië en Zuid-Afrika maakte ze zelf wijn: Rem’s Row.

benaming, of appellation, voor de versterkte wijnen die er al eeuwen worden geproduceerd. Hoe dat gaat? Met behulp van mutage: tijdens de vergisting voeg je alcohol toe aan de most, waardoor de gistactiviteit stopt. Het druivensap heeft dan nog onvergiste suikers. Voilà: zoete wijn, of vin doux naturel (VDN). Vergelijkbaar met port, maar vaak frisser, minder stroperig en lager in alcohol. Maar ja, zoete wijn. De wijndrinker van nu wil droog. En het is al niet makkelijk om hier wijn te verbouwen (hoewel het droge klimaat het werken zonder verdelgers goed mogelijk maakt: 25 procent van de wijngaarden in Roussillon is biologisch). Wijnmaker Laurent Dal Zovo staat in een van zijn wijngaarden die steil aflopend in zee lijkt te verdwijnen. “Tractors? Onmogelijk. Zelfs voor een ezel is dit te lastig.” Smalle terrassen met een stenige bodem, lage opbrengsten, allemaal handwerk en tussen de stokken keienmuurtjes die bij zware regen nog wel eens instorten: met iedere haarspeldbocht in dit schitterende landschap groeit mijn bewondering voor wijnmakers die koppig vasthouden aan gekoesterde tradities.

Opkomende wijnstreek Logisch dat ze tegelijkertijd iets anders proberen. Tegenover de zestien procent zoete wijn die Roussillon nu maakt, staat veertig procent droge kwaliteitswijn, blends van traditionele druiven zoals grenache noir en -blanc, syrah en carignan. (Een even groot aandeel bestaat uit droge landwijn van veelvoorkomende rassen als chardonnay en cabernet sauvignon). In de kelder van zijn domein Vial Magnères schenkt Dal Zovo even later naast zoet ook een serie erg goede droge wijnen in. Ze hebben wel een andere naam: op het etiket zie je Côtes de Roussillon staan of Collioure. Net boven Banyuls gelegen is het fraaie kustplaatsje, dat zich beroept op een kunstenaarsverleden (Matisse schilderde er ‘Landschap bij Collioure’), de naamgever van droge wijnen. Levendige rode fruitbommetjes, en bovenal spannende witte gemaakt van een druif die je elders zelden ziet: grenache gris. Zelfs in een streek met 250 dagen zon en een steeds droger, warmer klimaat blijkt de gris zonder morren frisheid en zelfs wat groene hartigheid te bieden. Dacht ik op bezoek te zijn in een wat vergeten streek die vaak ondankbaar in één adem wordt genoemd met buurregio Languedoc, misschien moesten we Roussillon maar beschouwen als een ‘opkomende’ wijnstreek om in de gaten te houden.

Zelfs in een streek met 250 dagen zon en een steeds droger, warmer klimaat blijkt de grenache gris zonder morren frisheid en zelfs wat groene hartigheid te bieden MEER OVER BANYULS, MAURY EN COLLIOURE De zoete rode Banyuls, gemaakt van grenache noir, komt in verschillende stijlen en smaken. Rimage is de naam voor jonge wijn, vol jubelend geconcentreerd rood fruit. Andere wijnen mogen het eerste jaar rijpen in grote ronde flessen, ‘Dame Jeanne’ of ‘bonbonne’ genoemd. Buiten in het veld of boven op het dak doorstaan ze zomerzon en winterregen voordat ze verhuizen naar houten vaten. Daar ontwikkelen de grand cru wijnen smaken van koffie, specerijen, karamel. Deze rancio-wijnstijl geeft de wijn iets van gedroogd fruit en noten. Proef ze naast elkaar bij Cave l’Étoile in hartje Banyuls. Traditioneel wordt Banyuls als aperitief geserveerd. In dit deel van het land heb je goede kans bij een zomers diner te worden verwelkomd met Banyuls-met-ijs. Leuk, maar dit is juist fijne wijn om rustig van te nippen met oudere, stevige kaas, gekaramelliseerde noten of chocolade. Suggestie van Laurent Dal Zovo: een peperige, gegrilde tonijnsteak bij Banyuls rimage: “Een geweldig tegenwicht voor het zoete.” Banyuls is meestal rood, maar wit bestaat ook. Gemaakt van grenache blanc en -gris is het een frisse, levendige zoete wijn die je lekker serveert bij appel- of kwarktaart. Landinwaarts ligt Maury, bijna even beroemd om z’n zoete wijnen. Met

warmere zomers dan aan de kust met zijn verkoelende zeewind, zijn de wijnen iets voller. Coöperatie Mas Amiel is hier het boegbeeld: een wijnmakerij met enorme vaten vol wijnen die tientallen jaren rijpen. Als bezoeker word je verwelkomd door een vrolijk ‘parc de bonbonnes’, buiten in het gras: honderden bolle flessen laten de zoete Maury hier het eerste jaar heerlijk sudderen. De grote coöperatie Dom Brial, in Baixas, heeft een groot proeflokaal met veel droge en oude zoete wijnen. Ook is er een wandeling met mooie uitzichten door wijngaarden met zeer oude stokken, omgeven door fijne kruiden als tijm, rozemarijn en venkelkruid.

LEVEN IN FRANKRIJK 55

Ambacht op zijn best. VERKRIJGBAAR BIJ ALBERT HEIJN

Het Fijnste

Franse restaurant van Nederland 2022

Eindelijk: onze jaarlijkse restaurantverkiezing kan doorgaan. We vieren een jubileum, want het zal alweer de 10de editie zijn van deze gastronomische competitie die zich in een steeds grotere belangstelling mag verheugen. Ook nu zijn we op zoek naar karakteristieke, typisch Franse eetgelegenheden – bistro’s, brasseries en restaurants – in Nederland waar je lekker en écht Frans kunt eten. Geen prijzige zaken met een of meer Michelinsterren maar betaalbare, bijzondere adressen voor de echte culinaire Franse ervaring.

Juryprijs en publieksprijs In het decembernummer van dit jaar zullen we de shortlist bekendmaken van de tien genomineerde restaurants. Daaruit zal een deskundige jury de winnaar kiezen. Daarnaast is er, zoals de laatste jaren gebruikelijk, ook een publieksprijs voor het restaurant uit deze shortlist dat de meeste stemmen van lezers heeft gekregen. De prijzen zullen op 28 maart 2022 in het Hilton in Amsterdam worden uitgereikt. Het restaurant dat de juryprijs wint, krijgt een award en publiciteit in verschillende media, en daarnaast een uitgebreide reportage in Leven in Frankrijk.

De criteria • Authentiek Franse gerechten en een goede selectie Franse wijnen op de kaart • Er wordt gebruikgemaakt van Franse producten • Franse ambiance, informele sfeer • Prettige, deskundige bediening, een goede prijs-kwaliteitverhouding en zo veel mogelijk gebruik van verse ingrediënten

Meedoen? Heb je een Frans restaurant dat voldoet aan bovenstaande criteria en wil je kans maken op deze eretitel, of wil je als lezer je favoriete restaurant als tip doorgeven aan de jury?

Meld je dan voor 18 november 2021 aan via het restaurantformulier op leveninfrankrijk.nl Is jouw favoriet de winnaar van de publieksprijs, dan maak je kans op een diner voor twee in het winnende restaurant.

LEVEN IN FRANKRIJK 57

INSTANT CALVADOS

©Vincent Rustuel

Vivre Vert

Groen, duurzaam én stijlvol: zo zien we het graag. Martine Jongbloed doet voor ons verslag van de nieuwste trends in Frankrijk op dit gebied. Op Instagram deelt ze groene Franse adresjes: @greenspin.nl

Wildplukken in de Ardennen

In het najaar is de natuur van de Franse Ardennen op z’n mooist. Voor degenen die ‘iets extra’s’ willen, biedt Auberge Le Balcon en Forêt wildplukwandelingen aan. Je maakt kennis met eetbare wilde planten en medicinale kruiden. Terug in de auberge leer je hoe je ze in de keuken kunt gebruiken om er bijvoorbeeld thee van te maken, gevolgd door een heerlijke apéro en proeverij. balconenforet.fr

Upcycled jeans

De Franse ontwerpster Oceane Nelien is met haar eco-verantwoorde kledingmerk ON toonaangevend in de modewereld. Jeans worden wereldwijd door jong en oud en rijk en arm gedragen maar zijn enorm vervuilend door de grote hoeveelheid water die nodig is bij het kleuren: per broek honderden liters. Daarom ontwierp Nelien een collectie op basis van gebruikte jeans met als resultaat fantastische splitrokken, jasjes en broeken. on-oceanenelien.com

Steeds meer Parijse cocktailbars zetten in op cocktails met lokale, biologische en seizoensgroente en -fruit. Ethique et chic! We zetten er drie op een rij. 1. Capitale – reken bij Margot Lecarpentier niet op ananas of ander exotisch fruit in je cocktail. De bar werkt alleen met lokaal fruit van het seizoen. En alle schilletjes belanden daarna op de composthoop. @capitale.belleville 2. Divine in het 10de arrondissement werkt met groenten met een plekje erop of met een afwijkende vorm, waardoor ze niet door de keuring komen. En natuurlijk wordt alles tot en met de schil gebruikt. bar-divine.fr 3. Pantobaguette – de rum van deze nieuwe Parijse hotspot komt van een distillerie in de buurt. Ook gebruikt de eigenaar de resten van groenten om er pickles van te maken die perfect in cocktails passen. Zelfs de visgraten krijgen een tweede leven: Thomas maakt er een saus van die de worcester in de bloody mary vervangt. pantobaguette.fr

Groene cocktails in Parijs

Meer dan vakantie

Na WeGoGreenR en Vaovert is er nu ook boekingsplatform FairMoove dat zich richt op duurzame vakantieadressen. Je kunt er niet alleen slaapadresjes boeken maar ook ideeën opdoen voor activiteiten. Op het platform staan bijvoorbeeld hotels die plasticvervuiling tegengaan en vakantieparken die ontmoetingen met locals organiseren. FairMoove wil een podium zijn voor iedereen die zich inzet voor toerisme met positieve impact. Een van de hotels is het voorname Hôtel Dieu in Marseille, dat allerlei internationale labels voor duurzaam toerisme ontving. fairmoove.fr

LEVEN IN FRANKRIJK 59

ADVERTORIAL

In een uitgestrekt skigebied met 1200 kilometer aan skipistes liggen bekende resorts als Alpe d’Huez, Les 2 Alpes, Vaujany, Oz en Oisans (in Oisans), Chamrousse, Les 7 Laux (in het massif de Belledonne), Villard de Lans (in het massif du Vercors) en nog 15 wintersportplaatsen. In dit majestueuze decor van bergen tussen de 800 en 3500 meter hoogte vind je drie grote natuurparken: Écrins, Vercors en Chartreuse. Voor natuurliefhebbers is Isère een topbestemming, met ‘Scandinavische’ activiteiten als nordic walking of sledetochten. Wie spannende activiteiten wil, kan hier paragliden of ijswanden beklimmen. Of ben je juist op zoek naar rust? Probeer dan ‘snowga’ (yoga in de sneeuw) of strijk neer bij een nachtelijk haardvuur om sterren te kijken. Er zijn prachtige spa’s met een sophisticated wellness-aanbod. Duurzaamheid en ecotoerisme hebben in het hele departement een hoge prioriteit.

Voor de après-ski is er ’s avonds een zeer gevarieerd aanbod van restaurants met de lokale cuisine en de meest verfijnde gastronomie. Voor wie het – letterlijk hogerop zoekt: zelfs met je gezin dineren in een kabelbaan is mogelijk. En als je zin hebt in cultuur: Lyon en Grenoble zijn nooit ver weg. De Isère is bovendien erg goed bereikbaar. Vanaf Amsterdam ben je er met de trein binnen 7,5 uur uur en vanaf Brussel in ruim 5 uur. Vanaf de luchthavens van Lyon en Grenoble en vanaf de TGV-stations Chambéry en Valence rijden in het seizoen de hele dag shuttlebussen. Jongeren nemen vaak de Flixbus vanuit Parijs of Lille naar Grenoble en kunnen vandaar met pendelbussen naar een van de wintersportplaatsen. Dit jaar is er weer een winterse editie van het geweldige muziekfestival Tomorrowland. Kortom, de Isère is voor iedereen een paradijs in de bergen.

alpes-isere.com

De Isère is een prachtige bestemming in de Franse Alpen voor je wintersportvakantie, gelegen tussen Lyon en Grenoble. Hier gaan gegarandeerd je wensen in vervulling; of je nu een snelheidsduivel bent of een rustzoeker.

ISÈRE Winterwonderland in de Alpen

Lidewij

Lidewij van Wilgen (1966) is wijnmaker in de Languedoc op haar domein Terre des Dames. Ze heeft drie dochters en een Franse man. Meer over Lidewij en haar domein: terredesdames.com

“Ik geloof dat ik je nog nooit zo ontspannen heb gezien”, zei Olivier. We waren op een Grieks eiland dat ik had geselecteerd op de afwezigheid van een vliegveld en het feit dat je er zelfs met de boot niet direct kon komen. Vanuit Athene hadden we bijna drie uur moeten rijden naar de enige ferry van die dag. Al snel bestond ons vaste ritme uit zwemmen, boeken lezen en in de taverna kiezen welk van de vijf gerechten op de kaart we die avond eens zouden nemen. Het bleek geen enkele moeite om daar mijn dagen mee te vullen. Terug in Marseille stortten we ons op de drukke snelweg. Uiteindelijk kwamen we bij het kleine weggetje dat naar het domein leidt. We reden naar boven langs de syrah, die flink beschadigd was door de vorst van dit voorjaar, de alicante, de witte grenache. Ik voelde een eerste steek van onvervalste paniek. Al die wijngaarden! Zie ze daar liggen, wachtend op onderhoud, ingrepen en beslissingen die allemaal door mij genomen moeten worden. Het huis was schitterend vanbuiten, maar eenmaal binnen herinnerde ik me weer dat ik, vanwege de verhuur, alle los slingerende spullen op het laatste moment in een kast had gegooid. De stroom spullen die over me heen viel toen ik de deur opende, spoelde een groot deel van mijn vakantiegevoel weg. Het dieptepunt kwam de volgende dag in mijn bureau. Hoe kunnen er zo veel e-mails en brieven aan zo’n minibedrijf als dat van mij worden gestuurd? Zuchtend begon ik aan het eerste dossier van de zoveelste overheidsinstelling.

Niet te geloven hoeveel papier er nodig is om een paar flessen wijn te maken. Die avond was er een feest in het dorp waar alle lokale vignerons hun wijn zouden laten proeven. Als sfeervolle locatie was de nieuwe parking gekozen, waar de mairie lange tafels had neergezet. Toen Olivier en ik aankwamen stonden alle wijnmakers al achter een buffet met hun flessen. Florence van Château Coujan kwam met een brede lach op me af: “Had ik maar geweten dat je kwam, dan had ik de plek naast me vrijgehouden!” Als vijfde generatie wijnmaker is ze verantwoordelijk voor het grote familiedomein aan de andere kant van het dorp. Ik realiseerde me dat ik haar al twintig jaar ken, dat ze mij al twintig jaar kent. Een tafel verder stonden de mannen van de Cave Coopérative. “Hoe ziet het eruit jongens, gaan jullie al bijna oogsten?” Met gemak gleden we in een technische discussie over de staat van de wijngaarden en de gevolgen van de vorst. Het soort gesprek dat bijna als een ritueel voelt en daarom heel prettig is. Daar was Didier, die alle elektriciteit op het domein heeft geïnstalleerd; daar de burgemeester die in het zicht van het hele dorp mijn wijnen aan zijn tafel serveerde. De volgende morgen was het tijd voor de eerste controle van de druiven. In het vroege ochtendlicht baadde de vallei in een zachte nevel. Ik stond op de heuvel, keek uit over het land en voelde hoe mijn hart een sprongetje maakte. Ja, het is een enorme verantwoordelijkheid. Ja, het is veel werk. Maar er is geen plek ter wereld waar ik liever zou zijn.

NIET TE GELOVEN HOEVEEL PAPIER ER NODIG IS OM EEN PAAR FLESSEN WIJN TE MAKEN

LEVEN IN FRANKRIJK 61

ILLUSTRATIE MARIEKE VAN DITSHUIZEN

Après-vacances

La �able de Caron Er is een nieuw kookboek verschenen van de flamboyante Alain Caron, die veertig jaar geleden naar Amsterdam kwam en hier een bekende chef en televisiekok werd die de Franse keuken in Nederland nieuwe impulsen gaf.

ijn zoons David en Tom vroegen hem vijf jaar geleden mee te helpen het menu te bedenken en ‘de kwaliteit te bewaken’ van hun restaurant Café Caron, wat zo’n succes werd dat er nog drie restaurants in Amsterdam bij kwamen. In hun nieuwe kookboek ‘La table de Caron. Recepten uit onze bistrokeuken’ geven vader en zonen hun ‘moderne klassiekers’ prijs. Wij presenteren hieruit vijf recepten.

‘La table de Caron. Recepten uit onze bistrokeuken’, Carrera Culinair, €33,99

LEVEN IN FRANKRIJK 63

Prei vinaigrette INGREDIËNTEN (voor 4 personen) 200 g boter 4 preien, alleen het witte deel 2 tenen knoflook, fijngesneden 5 takjes tijm 2 eieren 1 el dijonmosterd 40 ml rodewijnazijn ½ sjalot, fijngesneden ½ bos bieslook, fijngesneden BENODIGDHEDEN keukenpapier

64 LEVEN IN FRANKRIJK

1 Smelt de boter in een pan en leg er de preien in. Zet het vuur laag, voeg de knoflook en de tijm toe en gaar de preien in 25 à 30 minuten tot ze zacht zijn. Neem uit de pan en laat uitlekken op keukenpapier. Bewaar de boter. 2 Kook de eieren in 10 minuten hard. Laat schrikken, pel ze en haal de eidooiers eruit. Druk het eiwit door de draadspaan en doe hetzelfde met de eidooiers. 3 Meng de boter met de mosterd en de rodewijnazijn. Breng op smaak met zout en peper. Presentatie Meng de prei lauwwarm met de dressing. Voeg eventueel nog extra zout en peper toe. Leg op het midden van een bord en bestrooi met eiwit, eidooier, sjalot en bieslook.

Pompoenvelouté INGREDIËNTEN (voor 4 personen) 20 g boter 2 sjalotten, in ringen 3 tenen knoflook, gepeld 4 takjes tijm 1 flespompoen, geschild en grof gehakt 100 g gekookte kastanjes, waarvan de helft in fijne reepjes 1½ l kippenbouillon 50 ml slagroom 1 stokbrood, in sneetjes

1 Smelt de boter in een koekenpan en bak de sjalot, knoflook en de tijm er 5 minuten in. Voeg de pompoen en de hele kastanjes toe. Voeg de kippenbouillon toe en kook met het deksel erop 25 minuten op laag vuur. 2 Neem de pan van het vuur en laat even afkoelen. Maal het geheel in de blender door tot een gladde velouté. 3 Verwarm in een steelpan de slagroom en roer door de velouté. Zeef en breng op smaak met zout en peper. 4 Rooster het stokbrood in de broodrooster of in de oven. Presentatie Serveer de velouté in een soepterrine of een diep bord. Verdeel er de kastanjereepjes over en serveer met het geroosterde stokbrood.

LEVEN IN FRANKRIJK 65

Knolselderij in �ou�kors� me� �ruffelsaus en parme�aansaus INGREDIËNTEN (voor 4 personen) 375 g bloem + extra om te bestuiven 125 g zout 6 eiwitten 1 ei, losgeklopt 1 knolselderij (à 900 g), schoongeboend Voor de crumble 175 g mosterd 100 ml zonnebloemolie ½ bos bieslook, fijngesneden Voor de truffelsaus 50 ml groentebouillon 25 ml slagroom 200 g truffeltapenade ½ tl inktvisinkt (optioneel)

Voor de parmezaansaus 400 ml groentebouillon 50 g boter 1 ui, fijngesneden 1 teen knoflook, fijngesneden 50 g bloem 100 ml witte wijn 50 g crème fraîche 200 g Parmezaanse kaas, geraspt Verder nodig 100 ml lavasolie BENODIGDHEDEN keukenpapier bakpapier keukenthermometer kaasdoek

1 Verwarm de oven voor op 180 °C. 2 Meng voor de zoutkorst de bloem, het zout, de eiwitten en het ei en kneed tot een deeg. Rol op een met bloem bestoven werkblad uit tot een lap van een ½ centimeter dik. Leg de knolselderij op het midden en vouw het deeg rondom sluitend dicht. Gaar de knolselderij 2½ uur op een met bakpapier beklede bakplaat in het midden van de oven. Neem uit de oven, pel met een mesje de korst eraf en snijd in 8 gelijke stukken. Zet opzij. 3 Breng voor de crumble de mosterd met de olie op laag vuur al roerend aan de kook. Laat koken tot al het vocht verdampt is en de mosterdkorrels donkerbruin en krokant worden. Laat uitlekken; eerst in een zeef en daarna op keukenpapier. Meng met de bieslook. 4 Verwarm voor de truffelsaus de groentebouillon en de slagroom. Voeg de truffeltapenade toe en maal met de staafmixer glad. Voeg eventueel inktvisinkt toe en breng op smaak met zout en peper. 5 Verwarm voor de parmezaansaus de groentebouillon. Smelt de boter en fruit de ui en de knoflook glazig. Meng de bloem erdoor en gaar onder voortdurend roeren. Schenk de witte wijn erbij en voeg geleidelijk de groentebouillon toe. Roer de crème fraîche en de Parmezaanse kaas erdoor en breng als de kaas is gesmolten op smaak met zout en peper. Presentatie Verdeel een lepel parmezaansaus in een cirkel in het midden van een bord. Bestrijk de parten knolselderij aan één zijde met olijfolie en dip in de mosterdcrumble. Leg twee parten in de parmezaansaus en schenk er de truffelsaus omheen. Druppel er tot slot wat van de lavasolie in.

66 LEVEN IN FRANKRIJK

68 LEVEN IN FRANKRIJK

Gevulde aubergine me� crème fraîche en salsa verde INGREDIËNTEN (voor 4 personen) 4 aubergines ½ bos tijm 5 tenen knoflook, gekneusd 5 laurierblaadjes 2 el pijnboompitten, geroosterd 1 el rozijnen 2 takjes citroentijm, alleen de blaadjes 75 ml sherryazijn 1 mespunt piment d’Espelette 125 g crème fraîche 20 g mierikswortelcrème zest + sap van 1 limoen 1 bos bieslook 1 bos bonenkruid 2 bossen basilicum

2 augurken 125 ml tonic sap van 1 citroen 1 tl fijne mosterd 1 tl poedersuiker 50 ml olijfolie extra vierge 1 rode biet (bij voorkeur Chioggia), gewassen 125 g waterkers, geplukt zonnebloemolie, om in te frituren bloem, om te paneren BENODIGDHEDEN mandoline steekvorm (4 cm doorsnede) keukenpapier

1 Verwarm de oven voor op 170 °C. Halveer de aubergines over de korte zijde en leg de onderkanten apart voor later. Snijd de bovenkanten overdwars doormidden. Snijd het vruchtvlees kruislings in en leg de auberginehelften op hun bolle zijde in een ovenschaal. Besprenkel met olijfolie en verdeel er de tijm, knoflook en laurier over. Breng op smaak met zout en peper en gaar de aubergines 30 à 35 minuten in het midden van de oven. Neem uit de oven en laat afkoelen. 2 Lepel het vruchtvlees uit de aubergines, laat 15 minuten uitlekken in een zeef (roer af en toe door) en vang daarbij het vocht op. Voeg de pijnboompitten, rozijnen, citroentijm, 1 theelepel sherryazijn en de piment d’Espelette toe aan het vruchtvlees en breng op smaak met zout en peper. 3 Roer de crème fraîche met de mierikswortel en de limoenzest en het sap los. Breng op smaak met zout en peper en zet opzij. 4 Maal in de blender de bieslook, het bonenkruid, het basilicum en de augurken met de tonic en ¾ van het citroensap tot een gladde salsa verde. Breng op smaak met zout en peper en zet opzij. 5 Meng 50 milliliter uitlekvocht van de aubergines met de mosterd, de resterende sherryazijn, de poedersuiker en de olijfolie. Breng op smaak met zout en peper en het resterende citroensap. 6Snijd de biet op de mandoline in zo dun mogelijke plakken en steek er met behulp van de steekring rondjes uit. Meng samen met de waterkers door de auberginevinaigrette. 7 Verhit de zonnebloemolie in een (frituur)pan tot 180 °C. Hol met een theelepel voorzichtig de onderste delen van de aubergines uit. Wentel door de bloem, schud de overtollige bloem eraf en frituur de kommetjes in 2 à 3 minuten rondom goudbruin. Neem met de schuimspaan uit de olie en laat uitlekken op keukenpapier. Presentatie Vul het auberginekommetje met auberginepuree. Lepel wat salsa verde in het midden van een bord. Schep daar een lepel crème fraîche op en zet er de gevulde aubergine op. Garneer met de biet en de waterkers.

LEVEN IN FRANKRIJK 69

Gepocheerde vijg in port INGREDIËNTEN (voor 4 personen) 300 ml sinaasappelsap schil van ¼ sinaasappel 200 ml rode wijn 100 ml rode port 1 kaneelstokje 4 jeneverbessen 2 kruidnagels 2 takjes rozemarijn 75 g bruine basterdsuiker 6 vijgen

Verder nodig merg van 1 vanillepeul 200 g crème fraîche zest van 1 limoen 4 el crumble (zie onder) 2 vijgen, in partjes BENODIGDHEDEN mandoline keukenthermometer kaasdoek slagroomspuit met 2 patronen keukenpapier

1 Breng het sinaasappelsap met de -schil, wijn, port, het kaneelstokje, de jeneverbessen, kruidnagels, rozemarijn en de basterdsuiker aan de kook. Kook in tot de helft van de oorspronkelijke hoeveelheid. Voeg 4 vijgen toe en breng opnieuw aan de kook. Laat 4 minuten koken en zorg er daarbij voor dat ze goed onderstaan. Zet het vuur uit en laat de vijgen volledig afkoelen in de siroop. 2 Kook in een steelpan een soeplepel van de siroop in tot een kwart van de oorspronkelijke hoeveelheid. 3 Halveer de vanillepeul over de lengte en schraap het merg eruit. Meng met de crème fraîche en de limoenzest. Zet opzij. Presentatie Verdeel 1 eetlepel crumble aan de zijkant van een diep bord en leg er een quenelle crème fraîche op. Schenk er wat van de siroop naast. Leg er een gepocheerde vijg en een halve verse vijg op.

Crumble INGREDIËNTEN (voor 4 personen) 300 g suiker, 450 g bloem, gezeefd, zest van 1 citroen, 1 mespunt zout, 300 g koude boter, in blokjes 1 Meng in een ruime kom de suiker, bloem, citroenzest en het zout. Kneed er met je vingertoppen de boter door en kneed daarbij niet langer dan nodig. 2 Verwarm de oven voor op 165 °C. Verdeel de crumble over een met bakpapier beklede bakplaat en bak 20 à 25 minuten in het midden van de oven. Schep geregeld om zodat alles gelijkmatig gaart. 70 LEVEN IN FRANKRIJK

geen 18, geen alcohol

UNIEKE WIJNEN VAN UNIEKE WIJNMAKERS

www.wijnkooperijdelange.nl

6+ LAXTABLE DE CARON t.w.v. € 33,99

Nu samen voor maar

€ 45 Familierecepten van Caron In de Amsterdamse restaurants van de familie Caron koken Alain en zijn zoons elegante, typisch Franse gerechten. In La Table de Caron komen alle moderne klassiekers uit de bistrokeuken samen: van oeufs durs mayonnaise en makreelrillettes met dragonmayonaise tot aan zalm en croûte, boeuf bourguignon en een onnavolgbare bouillabaisse. En van de klassieke madeleines tot aan tarte Tatin met crème-fraîche-ijs of een cappuccino van mousse au chocolate toe. Met dit boek heeft u alles in huis om te dineren zoals de familie Caron dat het liefste doet! Het hierboven genoemde abonnementsbedrag is inclusief verzendkosten van het welkomstgeschenk. Deze aanbieding geldt zolang de voorraad strekt. De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. U kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, u ontvangt dan zelf het boek.

Ga naar leveninfrankrijk.nl of bel 088 2266634 (op werkdagen bereikbaar van 09.00 - 17.00 uur)

FOOTPRINT

Make my Lemonade is het eerste merk voor ‘DIY’-fashion: limited-editionkleding die je met een naaipatroon zelf kunt maken. Er zijn ook items die je meteen kunt dragen, zoals deze duurzaam geproduceerde sneakers. Veja, V-10 Suede Veja X Make My Lemonade Emeraude, €140. veja-store.com

In stijl met Elsa De bucket bag van de Elsa-lijn van het luxemerk Lancel (prachtig leer) heeft er een nieuwe kleur bij. Stijlvol en opvallend! Lancel, Elsa de Lancel Bucket Bag Lagoon/Forest, €450. lancel.com

Boutique Comfortabele items voor het najaar. DOOR SERENA CARUSO

Warm & vrolijk Deze zachte, wollen pantoffels met een elegant Bretons streepdesign wil je eigenlijk niet meer uitdoen als je naar buiten gaat. Ze worden gemaakt in de Charente, in het zuidwesten van Frankrijk. De vrolijke verpakking is bij elke bestelling inbegrepen. La Pantoufle à Pépère, Pépette à la mer, €59. lapantoufleapepere.fr

LA VIE EN ROSE De aroma’s van roos, iris en perziknoot in het nieuwe damesparfum Spell on You van Louis Vuitton creëren een dromerige, sensuele geur die toch lekker licht is. Louis Vuitton, Spell On You Eau de Parfum, 100 ml, €225. louisvuitton.com

CARREAUX

Ruitjes zijn dit najaar weer helemaal in. Zoals dit warme, maar lichte tussenjasje: ideaal voor frisse najaarsdagen over een trui. Maje, Double-Breasted Checked Jacket, €350. eu.maje.com

LEVEN IN FRANKRIJK 73

OOK TE ZIEN IN DE BIOSCOOP ‘Bigger than us’

Dromen van de ruimte

Geen gewoon kind Zelf zijn ze er misschien nog wel het meest verbaasd over dat ze op elkaar zijn gevallen, de twee beroemdheden in de in Santa Monica spelende (rock)musical ‘Annette’. Ann (Marion Cotillard) is een operazangers die haar publiek schoonheid wil geven, Henry (Adam Driver) een comedian die zijn publiek met nihilisme en cynisme om de oren slaat. De tegenpolen gaan samenwonen en krijgen een kind. Geen gewoon kind, we zijn tenslotte in een film van Leos Carax, maar een mechanische pop. ‘Annette’ is visueel en dramatisch een overdonderende filmervaring. De Amerikaanse band Sparks schreef het script en de pakkende muziek. Dat het persoonlijke leven van Carax in de film resoneert, zorgt voor een extra tragische lading: zijn vrouw pleegde tien jaar geleden op 44-jarige leeftijd zelfmoord. Net als het stel in ‘Annette’ hadden zij een jonge dochter. Ze heet Nastya, is nu zestien jaar oud en is kort te zien in de aan haar opgedragen film. ‘Annette’, in de bioscoop vanaf 25 november

De Rus Joeri Gagarin was in 1961 de eerste mens die een ruimtereis rond de aarde maakte. Het maakte de kosmonaut wereldwijd razend populair. Zo werd in een buitenwijk van Parijs in 1963 een nieuw flatgebouw naar hem genoemd. Met bijna vierhonderd uniforme appartementen stond het symbool voor modern gemeenschapsgevoel. Een beetje zoals de Amsterdamse Bijlmer in de jaren zeventig. Maar in de loop van de tijd raakte het gebouw in vervl en twee jaar geleden werd het gesloopt. Tegen deze achtergrond speelt ‘Gagarine’ zich af. De film voert de naar Gagarin genoemde immigrantentiener Joeri op, die in de flat in zijn eentje in een appartement woont. Zijn vader was nooit in beeld en zijn moeder is er met een nieuwe liefde vandoor. De zachtaardige, eenzame jongen droomt van een leven als zijn held Gagarin, maar de bittere werkelijkheid is dat de flat wordt gesloopt en iedereen moet verhuizen. Joeri weigert dat en trekt zich wekenlang stilletjes terug in de flat. Gelukkig is het magisch-realistische einde hoopvol. ‘Gagarine’, vanaf 28 oktober in de bioscoop

Verwende kinderen Veel Franse komedies zoeken het niet in subtiliteit, maar gaan hilarisch over the top. Zoals ‘Pourris gâtés’, waarvan de titel (verwend) perfect de lading dekt. De twee volwassen zonen en een dochter van een geslaagde zakenman in Monaco zijn nietsnutten, die met shoppen en feesten hun vaders geld er in rap tempo doorheen jagen. Als de man het zat is en zijn kinderen een lesje wil leren, zet hij een faillissement in scène en laat hij alle creditcards blokkeren. Prachtig om te zien hoe de paniek bij zijn kinderen toeslaat. Die in radeloosheid omslaat als ze noodgedwongen moeten gaan werken. Maar elk nadeel heeft zijn voordeel, blijkt ook uit deze film, want eindelijk ontwikkelen deze kinderen hun talenten. Een vaardig en bekwaam gemaakte komedie. ‘Pourris gâtés, vanaf 14 oktober in de bioscoop

Documentaire over een Indonesische tiener die strijdt tegen de klimaat crisis. Ze doet denken aan Greta Thunberg en reist naar onder andere Libanon, Malawi en Brazilië om gelijkgestemde jongeren te ontmoeten. Vanaf 2 december

‘Petit pays’

Verfilming van een semiautobiogra fische roman van het in België wonende multitalent Gaël Faye. Faye leidde als kind een zorgeloos leven in Burundi totdat daar in het begin van de jaren negentig de spanningen tussen Hutu’s en Tutsi’s explodeerden. Vanaf 2 december

‘Eiffel’

Historisch, romantisch drama over de bouwer van de in 1889 geopende Eiffeltoren. Gustave Eiffel moet veel weerstand overwinnen bij de Parijse elite om de 317 meter hoge toren te kunnen bouwen. Voor de romantiek zorgt zijn vroegere grote geliefde. Vanaf 28 oktober

DVD

‘Adieu les cons’

Fantasievol drama over een begin veertiger die als ze hoort dat ze ernstig ziek is, op zoek gaat naar haar in haar tienertijd afgestane zoon. Ze krijgt hulp van een overwerkte man en een blinde archivaris. Cinéart, €14,95

‘Petite fille’

Liefdevolle documentaire over een als jongetje geboren achtjarig kind dat zich een meisje voelt. De ouders accepteren het verlangen als een feit, maar de buitenwereld biedt weerstand. Imagine, €14,99

‘Petite maman’

Intrigerend magischrealistisch drama over een achtjarig meisje dat in de omgeving van het ouderlijk huis van haar moeder een mysterieus meisje ontmoet. Wie is zij? Cinéart, €14,95

NETFLIX

‘Disparu à jamais’

Vijfdelige in Nice spelende serie over een jongen die tien jaar geleden zijn exgeliefde en zijn broer verloor toen zij op de vlucht voor een gewapende kerel verdronken. Te zien in Nederland onder de titel ‘Spoorloos’.

LEVEN IN FRANKRIJK 75

Is onze planeet nog te redden?

iedere zondag om 19:30

Par amour de la nature

europe.tv5monde.com

500

421

Cinéma

Filmjournalist Jos van der Burg attendeert ons elke editie op de mooiste nieuwe Franse films die nu of binnenkort ook in Nederland te zien zijn.

Leos Carax

Briljant enfant terrible

e hebt filmregisseurs die hun hele leven prima films maken, maar van wie je weet dat ze je nooit zullen verrassen. Ze maken de zoveelste detective, actiefilm, musical of romcom en houden zich trouw aan de genrewetten. De kijker krijgt wat hij verwacht. Er is niets mis mee als je van voorspelbaarheid houdt. Maar wie de cinema ziet als een ruig landschap, waarin je niet per se in een rechte lijn van A naar B moet lopen, maar waarin je ook kunt (ver)dwalen, is bij de Franse filmmaker Leos Carax aan het goede adres. Voor de in 1960 in Parijs in een bicultureel milieu geboren regisseur (Franse vader, Amerikaanse moeder) is het maken van films geen invuloefening, maar een avontuur met onzekere afloop. Omdat filmfinanciers dat geen prettig idee vinden, duurt de financiering van Carax’ films altijd jaren. Het gevolg is dat hij in bijna veertig jaar slechts zes films heeft gemaakt. Maar wel stuk voor stuk onvergetelijke films. Zijn unieke filmtalent bewees Carax meteen al op 24-jarige leeftijd met zijn debuutfilm ‘Boy Meets Girl’ (1984). Het drama over een gedoemde liefde tussen twee dolende zielen in Parijs viel op door de tragische blik op liefdesrelaties, maar ook door de stijl. Carax is sterk beïnvloed door de melodrama’s uit de tijd van de zwijgende cinema. Zijn films zoeken het in grote emoties en een visueel meeslepende stijl. Gedoemde liefdes zijn een constante in zijn werk. Hoe hard geliefden ook voor elkaar vechten, de liefde trekt zich daar niets van aan. De mens wikt, maar de liefde beschikt in het werk van Carax.

Meespelende geliefdes Filmmaken is voor Carax geen baan van negen tot vijf, maar een levensstijl. Privé en werk lopen volkomen door elkaar. Tijdens de productie van ‘Mauvais sang’ (1986), zijn tweede film, kreeg hij een liefdesrelatie met Juliette Binoche. Zij acteerde ook in ‘Les amants du Pont-Neuf’ (1991), Carax’ derde film en het melodramatische hoogtepunt in zijn kleine oeuvre. Binoche speelt een door een oogziekte slechtziende kunstenares, die een liefdesrelatie krijgt met een clochard. De liefde van Binoche en Carax overleefde

de moeizame drie jaar (!) durende productie van de film niet. In Carax’ volgende film, ‘Pola X’ (1999), ook een verhaal over een gedoemde liefde, speelde zijn nieuwe geliefde, de Russische Yekaterina Golubeva, een mysterieuze rol. Doordat de film flopte, duurde het maar liefst dertien jaar voordat Carax weer een film maakte. Dat was het bizarre ‘Holy Motors’ (2012), over een man die zich laat inhuren om rollen te spelen. De onderliggende vraag in het drama: zijn we meer dan de verzameling rollen die we in het leven spelen? Met zijn laatste film ‘Annette’ (zie p. 62), de openingsfilm van het filmfestival in Cannes dit jaar en misschien zijn meest persoonlijke film, gaat Carax aan de haal met het musicalgenre. Natuurlijk is er weer een gedoemd liefdespaar (Marion Cotillard en Adam Driver), maar deze keer zingen de geliefden zich (in het Engels) naar een dramatische ondergang: “I’m no longer love, I’m now revenge.” En nu maar weer jaren wachten op een volgende ontregelende film van Carax.

De mens wikt, maar de liefde beschikt in het werk van Carax

LEVEN IN FRANKRIJK 77

3e EDITIE TAPIS ROUGE

Frankrijk: het grootste filmland van Europa

Het Franse filmfestival Tapis Rouge is toe aan zijn derde editie. Hofleverancier van het festival is distributeur Cinéart. Jaarlijks brengt dit filmbedrijf tien à vijftien Franse films uit in de Nederlandse bioscoop. Directeur Marc Smit over Tapis Rouge en de Nederlandse liefde voor de Franse film. DOOR JOS VAN DER BURG

Grotendeels komt dat doordat hij als kind in Frankrijk woonde. Hij herinnert zich dat hij als klein kind schaterend naar Louis de Funès-films op tv keek.

Voorkeuren van Nederlanders

arc Smit noemt het ‘een beetje merkwaardig’ dat we in Nederland tot een paar jaar geleden geen Frans filmfestival hadden. “Veel andere landen hadden dat al wel, maar Nederland niet, terwijl het zo’n sterk bioscoopland is.” Smit hoefde dan ook niet lang na te denken toen Pierre-Pascal Bruneau, eigenaar van de Franse boekhandel Le Temps Retrouvé in Amsterdam, hem vroeg of Cinéart partner wilde worden van het nieuwe Franse filmfestival Tapis Rouge. Smit wilde dat zeker, hij is een liefhebber van de Franse cinema.

78 LEVEN IN FRANKRIJK

In Nederland trekken Franse films jaarlijks tussen 750 duizend en anderhalf miljoen bezoekers. Op een bioscoopbezoek van jaarlijks ongeveer 35 miljoen – met de pandemie vorig jaar werd dat aantal uiteraard niet gehaald – lijkt dat weinig, maar Smit ziet dat toch anders. “Amerikaanse films hebben overal en dus ook in Nederland een marktaandeel van tussen de zestig en zeventig procent. Daarna volgen Europese films met ongeveer 25 procent van de markt. Als we Engeland niet meetellen – het land is tenslotte uit de Europese Unie gestapt – is Frankrijk het grootste Europese filmland.” Smit zegt het niet, maar eigenlijk is Frankrijk het enige serieuze filmland in Europa. Jaarlijks worden er zo’n driehonderd films gemaakt. Daarvan zijn er gemiddeld zo’n zestig in Nederland te zien, waarvan zo’n tien à vijftien afkomstig zijn van Cinéart. Smit legt uit dat Nederlanders niet alle Franse films omarmen. Hij ziet drie categorieën waar Nederlanders van houden. “Als eerste doen vijfsterren-auteurfilms het goed (films met een

herkenbare signatuur van de regisseur, JvdB). Het land doet er bij deze films niet toe. Of ze Spaans, Hongaars of Frans zijn maakt niet uit.” Als voorbeeld noemt Smit ‘Portrait de la jeune fille en feu’, een aan het einde van de 18de eeuw spelende liefdesgeschiedenis van twee vrouwen. Regisseur Céline Sciamma won er op het filmfestival van Cannes de prijs voor beste scenario mee. “Misschien is het geen film voor iedereen, maar ik ben onder de indruk van Sciamma’s talent. Ze vertelt het verhaal op een volkomen originele manier.” Als tweede categorie noemt Smit de Franse komedie. Met dit genre luistert het nauw, weet hij als ervaren distributeur. “Niet alle Franse komedies doen het goed in Nederland. Er moet een sterk menselijk gevoel in zitten. Een goed voorbeeld is ‘Hors normes’ (een drama over twee hulpverleners die in Parijs een opvangcentrum voor jongeren runnen, JvdB), dat meer dan 150 duizend bezoekers trok. De film heeft een groot hart, maar gaat op een luchtige manier ook over een belangrijk thema. De Fransen zijn goed in dit soort films. De makers van ‘Hors normes’, Olivier Nakache en Éric Toledano, bewezen dat trouwens eerder met ‘Intouchables’.”

‘La douce France’-films doen het goed. “Ze passen bij het vakantiebeeld van Frankrijk: mooie landschappen, gezellige terrassen, de baguette bij de bakker en mensen met hoedjes”

Tapis Rouge

De derde editie van Tapis Rouge vindt plaats van 11 tot en met 16 november in de FilmHallen in Amsterdam. Het programma bevat twintig Nederlandse voorpremières en unieke vertoningen van Franse films die verder niet in Nederland te zien zullen zijn. Op elke avond van het zes dagen durende festival staat één film centraal. Ook is er elke avond een inleiding, lezing of discussie. Voor de tweede keer zal op het festival Le Prix

Een derde soort films dat het in Nederland goed doet, noemt Smit ‘la douce France’-films. “Dat zijn films die passen bij het vakantiebeeld van Frankrijk: mooie landschappen, gezellige terrassen, de baguette bij de bakker en mensen met hoedjes. Je kunt dat nostalgisch en een tikkeltje cliché noemen, maar het levert fraaie films op. Zoals ‘Retour en Bourgogne’ (een familiedrama over drie kinderen die na de dood van hun vader moeten beslissen of ze zijn wijngaard voortzetten of verkopen, JvdB) en ‘Dialogue avec mon jardinier’ (over de vriendschap van een Parijse schilder met zijn tuinman, JvdB).

Internationaal beroemd Dat Frankrijk het enige Europese land is met meerdere internationaal beroemde filmsterren (wie kan zelfs maar één naam noemen van een nog actieve Duitse of Italiaanse filmster?) zegt veel over de kracht van de Franse cinema. Maar dat wil niet zeggen dat films met sterren als Juliette Binoche, Isabelle Huppert, Catherine Deneuve en Gérard Depardieu per definitie succesvol zijn. “Deze sterren hebben een sterke aantrekkingskracht, maar er is geen garantie dat mensen naar hun films komen kijken. Er zijn meer factoren die een rol spelen, zoals de thematiek in een film.” Lachend: “Garantie bestaat niet in onze business.” Smit houdt van de Franse cinema, maar die kan altijd nog beter. Als hij Franse filmmakers één advies mag geven, is het dit: “Kijk nog eens goed naar het script voordat je gaat draaien. Films worden soms al gemaakt voordat het script sterk genoeg is.” Puntje van kritiek, maar dat weegt niet op tegen de lof die Smit heeft voor de Franse filmcultuur. “De Franse cinema is een ecosysteem, dat niet alleen goed is voor Frankrijk, maar ook van grote betekenis voor de mondiale filmproductie.”

Tapis Rouge, de prijs voor de beste Franse literatuurverfilming, worden uitgereikt. Vorig jaar ging de prijs naar ‘Des hommes’ van regisseur Lucas Belvaux, naar de gelijknamige roman van Laurent Mauvignier. Biograaf, filmrecensent en geschiedkundige Pierre Assouline, lid van de Académie Goncourt, zal ook dit jaar de jury voorzitten. Daarin zit ook filmcriticus, docent en filosoof Dana Linssen, dit jaar tevens ambassadeur van het festival.

LEVEN IN FRANKRIJK 79

3 VERWACHTE HOOGTEPUNTEN

‘Villa Caprice’: duel van topacteurs

‘Illusions perdues’: onverfilmbaar geacht

‘Boîte noire’: eigenaardig onderzoek

Dat machtige en rijke mannen niet per se leuke mannen zijn, is te zien in de thriller ‘Villa Caprice’. Daarin speelt zanger-acteur Patrick Bruel een steenrijke zakenman, die aangeklaagd wordt voor corruptie als blijkt dat hij een riante villa voor een belachelijk lage prijs heeft gekocht. De zakenman voelt zich erin geluisd en schakelt een briljante advocaat in (de altijd dubbelzinnige personages spelende Niels Arestrup). Het lijkt een makkelijke zaak te worden, maar dat wordt het niet als tussen de twee mannen een egostrijd uitbreekt. En omdat beiden alleen het woord ‘winnen’ kennen, doen ze er alles aan om elkaar te verpletteren. De film was eerder al te zien in Frankrijk. Critici prezen het spel van Bruel en Arestrup. Een criticus zag een ‘duel van topacteurs’. Een ander ‘een confrontatie tussen twee magnetische acteurs tegen een achtergrond van steekpenningen en vastgoedzaken’.

De media in de greep van winstbejag, roddels en oppervlakkig vertier? Een schrale troost: er is niets nieuws onder de zon. De driedelige romanserie ‘Illusions perdues’, die Honoré de Balzac tussen 1837 en 1843 schreef, laat zien dat het toen niet beter was. De romans voeren in de provinciestad Angoulême een jonge ambitieuze dichter op die denkt dat hij een genie is. Die overschatting van zijn talent kan de jongen in de provincie makkelijk volhouden, maar als hij na een liefdesschandaal in het mondaine Parijs belandt, maakt hij snel kennis met een andere wereld. De Parijse journalistieke en literaire wereld is een corrupte bende, waarin critici tegen betaling positieve recensies schrijven en journalisten zich laten omkopen. En de liefde is er een berekenend spel met als inzet sociaal prestige en een financieel comfortabele positie. De titel ‘Illusions perdues’ verraadt hoe het Parijse avontuur afloopt voor de jongen. En nu is er de verfilming van de door de grote hoeveelheid personages en subplots altijd onverfilmbaar geachte romanserie. Filmmaker Xavier Giannoli trok zich niets aan van alle mogelijke beren op de weg en bewerkte de ruim 700 pagina’s tot een tweeëneenhalf uur durende film. En met succes, want de film is op het filmfestival van Venetië uitstekend ontvangen.

Het is een angst die iedereen die met een vliegtuig reist zal kennen: wat als het misgaat? Die angst wordt werkelijkheid in de thriller ‘Boîte noire’, maar de film is geen conventionele vliegrampfilm. ‘Boîte noire’ is geïnteresseerd in wat er ná de ramp gebeurt. De film volgt een onderzoeker bij een luchtvaartcontrole-instituut die de oorzaak van een vliegtuigongeluk moet achterhalen. Waardoor vloog het vliegtuig op weg van Dubai naar Parijs tegen een berghelling aan? Een terroristische aanslag? Technische mankementen? Een menselijke fout? De onderzoeker gaat aan de slag met de zwarte box, maar merkt dat niet iedereen op de waarheid zit te wachten. Dit doet dat het vertrouwde filmgegeven vermoeden van een eenzame held die in een corrupte omgeving de waarheid achterhaalt. Maar ‘Boîte noire’ is origineler dan dat, omdat de onderzoeker zo zijn eigenaardigheden heeft. Hij is lichtelijk autistisch en benadert mensen door gebrek aan empathie bot en horkerig. Ook is hij misschien nogal paranoïde, zodat we als kijker zijn conclusies niet automatisch kunnen geloven. Franse critici vergelijken ‘Boîte noire’ met klassieke paranoia Hollywoodthrillers uit de jaren zeventig, zoals ‘The Parallax View’ en ‘Three Days of the Condor’. Een groot compliment.

80 LEVEN IN FRANKRIJK

THE EASIES

LO O K D R E S S E D, F E E L R E L A X E D Maak het jezelf next-level comfortabel met The Easies: onze visie op de perfecte sweatpants. The Easies zijn super comfortabel én zien er opvallend goed uit: perfect in het weekend op de bank maar zeker ook op werkdagen op kantoor (aan huis). The Easies zijn met recht onze

BESTEL THE EASIES NU OP MRMARVIS.COM

KZA

K MET

HE BROE

AAKT IN PO

ELA

HAN EM

meest veelzijdige broek ooit. Nu verkrijgbaar in 15 kleuren.

VERZEN

‘Boeiend... Zeker voor lezers die houden van literaire thrillers met sociale nuance en ingetogen charme.’ The Wall Street Journal ‘Maakt dat je direct een ticket wilt kopen om je onder te dompelen in la France profonde.’ Irish Independent

Bruno Courrèges mag dan wel politiecommissaris zijn, eigenlijk heeft hij niet veel te doen in het kleine plaatsje Saint Denis in de Dordogne. Hij heeft een dienstwapen, maar dat draagt hij nooit. Hij heeft het recht mensen te arresteren, maar dat is in zijn loopbaan slechts één keer voorgekomen. Op Bevrijdingsdag wordt de grootvader van een Algerijnse dorpsgenoot dood aangetroffen. Men vermoedt een racistisch motief vanwege een groep extreem-rechtse jongeren die actief is in de buurt. Bruno is echter niet overtuigd en stelt een grondig onderzoek in, dat geheimen uit het verleden blootlegt en de verhoudingen binnen het dorp ernstig verstoort.

WALKER De zwarte diamant

‘Lyrisch. . . . Walker schetst de geneugten van wijn, eten, liefde en vriendschap van zijn Franse gemeenschap met duidelijke genegenheid maar zonder sentimentaliteit. Zijn dorpelingen zijn niet méér immuun voor de moderne tijd dan de rest van ons – ze drinken gewoon betere wijn.’ Publishers Weekly

De Engelsman Martin Walker (1947) is schrijver, historicus en politiek journalist. Hij werkte jarenlang voor The Guardian in o.a. Moskou en Washington. Sinds hij eind jaren negentig met zijn vrouw Julia een oude boerderij in de Dordogne kocht, schrijft hij thrillers over Benoît ‘Bruno’ Courrèges. brunochiefofpolice.com

Een zaak voor Bruno, chef de police

ISBN 978-90-831675-2-7

MARTIN WALKER Bruno chef de police

Martin

Het eerste deel in de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police.

‘De geneugten van het leven in de Dordogne en een intrigerend mysterie… een winnende combinatie.’ Telegraph

Martin

WALKER

Bruno chef de police

Misdaad in het hart van de Dordogne

9 789083 167527 LITERAIRE THRILLER

Cover Bruno deel 1.indd 1

10-08-2021 12:31

‘Walkers ontspannen stijl en humor brengen zijn boeiende held en het charmante dorp tot leven. Een van de leukste boeken die ik in lange tijd heb gelezen.’ Sunday Telegraph

Op een zomerochtend wordt politiecommissaris Bruno Courrèges ruw gewekt door de sirene op het gemeentehuis van Saint Denis, die de vrijwillige brandweer oproept. Bruno volgt de brandweer naar een grote loods die in lichterlaaie staat en de omliggende wijngaard in vlammen zet. Korte tijd later wordt het dorp in de Périgord bezocht door een Californische wijnmaker met grootse plannen. Hij wil een enorm wijnhuis in de vallei opzetten, wat een aardige opsteker zou zijn voor de plaatselijke economie. Het plan zaait verdeeldheid onder de bewoners van Saint-Denis, waarbij de gemoederen hoog oplopen. Als er een moord wordt gepleegd, neemt de dreiging serieuze vormen aan. Bruno laveert tussen voor- en tegenstanders op zoek naar de dader en probeert te voorkomen dat deze nog grotere misdaden begaat… ‘Het echte plezier van het boek is de plek zelf…. Terwijl lezers worden aangetrokken door wijnproeverijen, diners met truffelomelet en de oude waardigheid van een Franse jachthond, neemt de spanning in het verhaal toe.’ Houston Chronicle De Engelse Martin Walker (1947) is schrijver, historicus en politiek journalist. Hij werkte jarenlang voor The Guardian in o.a. Moskou en Washington. Sinds hij eind jaren negentig met zijn vrouw Julia een oude boerderij in de Dordogne kocht, schrijft hij thrillers over Benoît ‘Bruno’ Courrèges. brunochiefofpolice.com

MARTIN WALKER De vergelding

Het tweede deel in de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police.

Martin

WALKER De vergelding

Een zaak voor Bruno, chef de police

ISBN 978-90-831675-3-4

9 789083 167534 LITERAIRE THRILLER

LITERAIRE THRILLER

Cover Bruno deel 2.indd 1

09-08-2021 16:41

09-08-2021 16:46

De eerste drie delen van de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police, zijn nu verkrijgbaar.

Moord in de Provence In ‘Madame le Commissaire’, deel twee van de thrillerserie van Pierre Martin, ontdekt Isabelle Bonnet – ‘mevrouw de commissaris’ – een aangespoeld lichaam op het strand van Fragolin. Isabelle, het hoofd van de geheime dienst in Parijs, streek in deel 1 al neer in dit dorpje aan de Côte d’Azur, om bij te komen van een mislukte bomaanslag. Als de nieuwe zaak verdacht veel begint te lijken op een oude moord, volgen Isabelle en haar assistent Apollinaire het spoor. En dan is er nog een raadsel: wie is auteur Pierre Martin? Er gaan geruchten dat het de Engelsman Martin Walker zou zijn, de schrijver van de succesvolle serie ‘Bruno, chef de police’. (SC) Pierre Martin, ‘Madame le Commissaire en de uitgestelde wraak’, Luitingh-Sijthoff, €20,99.

Wij mogen onder abonnees 3 exemplaren verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win.

Livres

De literaire oogst uit Frankrijk: van thriller tot Simone de Beauvoir. DOOR SERENA CARUSO & FABIAN TAKX

Wie is mijn vader? Op zijn tiende verjaardag krijgt Nicolas te horen dat zijn vader niet zijn biologische vader is. Twintig jaar later gaat hij op zoek naar zijn verwekker. ‘Je maakt soms golven’ is de zevende roman van Parijzenaar Arnaud Dudek. In korte fragmenten beschrijft hij de speurtocht van een jongeman naar zijn identiteit. Schijnbaar luchtig, maar onder de oppervlakte pakken donkere wolken zich samen. Een bijrol is weggelegd voor Antoni van Leeuwenhoek, de ontdekker van de menselijke spermatozoïde, onder meer. (FT) Arnaud Dudek, ‘Je maakt soms golven’ (‘On fait parfois des vagues’), Uitgeverij Nobelman, €21,95.

Wij mogen onder abonnees 3 exemplaren verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win.

Graven in het geheugen Een nieuw boek van Patrick Modiano is voor velen iets om naar uit te kijken. ‘Kleedkamer in kindertijd’ volgt Jean Moreno, Frans schrijver in ballingschap die – op een ongedefinieerde plek in ZuidSpanje of Noord-Marokko – werkt aan een feuilleton voor de radio. Als Jean op een bloedhete dag in een café zit, wordt zijn aandacht getrokken door een jonge vrouw. Ze roept een herinnering in hem op, maar hij kan haar niet plaatsen. Is zij het kind dat hij ooit in Parijs kende? Is ze de dochter van Rose-Marie? Zoals in al het werk van Modiano spelen herinneringen en de zoektocht naar het eigen verleden ook in deze roman een prominente rol. In 2010 ontving de schrijver de Prix Mondial voor zijn hele oeuvre, gevolgd door de Nobelprijs voor Literatuur in 2014. (SC) Patrick Modiano, ‘Kleedkamer in kindertijd’ (‘Vestiaire de l’enfance’), Uitgeverij Querido, €18,99.

Wij mogen onder abonnees 3 exemplaren verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win. LEVEN IN FRANKRIJK 83

Liefde in tijden van oorlog Château Bellevue is het decor van de liefdesgeschiedenis van imker Eliane en de jonge stagiair Mathieu. Ze worden in 1938 op slag verliefd, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog moet Mathieu aan het spoor werken en is zo getuige van de gruwelijke transporten. Bijna zeventig jaar later reist Abi Howes met een gebroken hart naar hetzelfde château om een nieuw leven te beginnen. Kunstig vervlecht Fiona Valpy beide geschiedenissen tot een spannende ‘kasteelroman’. De historische romans van deze Britse – die zeven jaar in Frankrijk woonde – zijn in meer dan twintig talen vertaald. (FT) Fiona Valpy, ‘Elianes belofte’, Boekerij, €19,99.

Livres Beauvoir worden Simone de Beauvoir (1908-1986) is vooral bekend als schrijver en feminist, met als bekendste uitspraak: “Je wordt niet als vrouw geboren, je wordt vrouw gemaakt.” De oorspronkelijke titel van deze biografie luidt: ‘Becoming Beauvoir’. Want, betoogt Kirkpatrick, Simone de Beauvoir schiep zichzelf. Natuurlijk was ze de levensgezel van Jean-Paul Sartre, maar haar eigen werk en filosofie zijn minstens zo zeer de moeite waard, toont de biograaf overtuigend aan. Ze had daarbij de beschikking over niet eerder gepubliceerde dagboekfragmenten en brieven, waardoor ze een completer beeld kon schetsen van de filosoof en schrijver. Kate Kirkpatrick is universitair filosoof in Oxford en auteur van verschillende studies over Sartre, Beauvoir en het Franse existentialisme. (FT) Kate Kirkpatrick, ‘Simone de Beauvoir, een leven’, Ten Have, €34,99.

Wij mogen onder abonnees 3 exemplaren verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win.

Magische spiegels Om de boeken van Christelle Dabos te kunnen waarderen, moet je een liefhebber zijn van het fantasy-genre. In de vierdelige serie ‘De spiegelpassante’ volgen we de jonge, onhandige Ophelia, die over bijzondere eigenschappen beschikt. Zo kan ze, als ze met haar handen een voorwerp aanraakt, er de geschiedenis van zien. Ook kan ze, als een soort Alice in Wonderland, door spiegels reizen naar locaties in een surreële wereld van zwevende arken en familieclans. In deel drie komt ze een groot geheim op het spoor en reist ze af naar de Ark van Babel, waar haar de nodige beproevingen wachten. De serie is in verschillende talen vertaald. (SC) Christelle Dabos, ‘De spiegelpassante 3 - Het geheugen van Babel’ (‘La passe-miroir 3 - La mémoire de Babel’), Luitingh-Sijthoff, €24,99.

Schrijven met een kinderziel Valery Larbaud (1881-1957) was schrijver, dichter en vurig pleitbezorger van buitenlandse schrijvers. Maar hij werd vooral beroemd met zijn ‘Enfantines’. Dit prachtige boek uit 1918 is nu in het Nederlands verschenen als ‘Kinderscènes’. Negen verhalen, vertaald door Katrien Vandenberghe, die ook het interessante nawoord heeft geschreven. Larbaud weet zich volkomen overtuigend te verplaatsen in de kinderlijke beleving. Voor ‘zijn’ hoofdpersonen zijn volwassenen vooral een obstakel om hun fantasie uit te kunnen leven. Larbaud was een ongelukkige vrijgezel uit een familie van rijke bronwaterfabrikanten uit Vichy. In het laatste, autobiografische verhaal beschrijft hij hoe hij het contact met volwassenen als zeer bevreemdend ervaart. Liever was hij kind gebleven. (FT) Valery Larbaud, ‘Kinderscènes’ (‘Enfantines’), De Arbeiderspers, €22,50.

LEVEN IN FRANKRIJK 85

INTERVIEW ESTHER VERHOEF

Domweg gelukkig in de Dordogne Jaren geleden streek schrijver Esther Verhoef met haar man Berry en hun drie kinderen neer in een gehucht in de Dordogne. Terwijl ze de eerste maanden in een caravan woonden, groeide hun plek gestaag uit tot een echt familiehuis. “We leiden hier het leven zoals het volgens mij bedoeld is.” TEKST EN FOTO’S: VIVIAN DE GIER & MARC BRESTER/A QUATTRO MANI

e spraken nog nauwelijks Frans toen Esther (53) en Berry (54) Verhoef in 2003 het avontuur zochten en een huis kochten in Frankrijk. Na een tocht door een aantal Franse regio’s om te kijken waar het ze zou bevallen, besloten ze in Périgueux wat te gaan eten. “Een heerlijke stad,” vertelt Esther, “je vóélt de historie. De sfeer is heel gemoedelijk en deed ons denken aan Den Bosch. We voelden ons er meteen thuis.” Ze besloten hun speurtocht in deze omgeving voort te zetten. “En toen vonden we deze plek”, zegt Berry, terwijl hij zijn armen spreidt, alsof hij de eenvoudige, sfeervolle hoeve met ruime tuin wil omarmen. Een huis in de typische, charmante bouwstijl van deze streek, in een gehuchtje van zo’n dertig woningen, op een halfuurtje rijden van Périgueux. Een plek waar ze inmiddels al zo’n achttien jaar domweg gelukkig zijn. Terwijl hond Mel zich lekker tegen haar benen aan vlijt, wijst Esther op de windvaan op het dak. “Een buur vertelde dat die ons geluk zou brengen.

86 LEVEN IN FRANKRIJK

En zo was het.” Ze glimlacht: ‘Ik viel direct voor de cour, de binnenplaats. En voor het uitzicht.”

Onrustig Zij was destijds nog niet doorgebroken als fictieschrijver, maar vooral bekend als auteur van internationaal zeer goed verkochte dierenboeken en hoofdredacteur van een tijdschrift over dieren. Hij had diverse encyclopedieën over bier op zijn naam staan en renoveerde daarnaast huizen. “Esther en ik kochten ons eerste huis toen we twintig waren, knapten het op en verkochten het een jaar later weer”, vertelt Berry. “Ik leerde het werk in de praktijk, want in die tijd waren er nog geen YouTube-filmpjes. Nu kan ik vrijwel alles: elektriciteit, riolering, metselen.” Hoewel ze financieel op die manier steeds een stapje vooruit konden zetten, was het elke keer weer verhuizen en opnieuw beginnen geen onverdeeld genoegen, lacht Esther. “Ik ben iemand die zich sterk hecht aan een plaats, wat Berry helemaal niet heeft. Bovendien hou ik erg van eye candy, zoals › mooie zichtlijnen. Dus dan was het huis

De kleine windvaan op het dak bracht geluk.

eindelijk klaar en klopte alles, zette hij weer een tekoopbord in de tuin. En omdat het huis dan op z’n mooist was, was het ook altijd zó weg.” Lang verhaal kort: na vijf, zes huizen op diverse plekken in Nederland begon het buitenland te lonken. Esther: “Ik ben onrustig en wil graag op verschillende plekken zijn, maar ook kunnen wortelen. Daarom is dit ideaal: ik voel me hier thuis en ik voel me thuis in Brabant. Naar beide plekken heb ik heimwee.” Met hun zoon en twee dochters, de oudste acht, de jongste vier, verruilden ze het platte Nederland voor het Franse heuvelland. Berry lacht: “Onze dochter vroeg: ‘Wonen we nu op vakantie?’ ‘Ja,’ antwoordde ik, ‘nou wonen we op vakantie.’” Et voilà: de oorsprong van Esthers columnboek ‘Wonen op vakantie’.

Nederlandse delicatesse Aan het leven in een Frans dorp wenden ze vrij snel. De drie blonde koters vielen in de smaak en hun Brabantse inborst hielp ook een handje. “Als mijn grasmaaier kapot was, liep ik naar een buurman. Maar plomp verloren vragen of je zijn maaier kunt lenen, nee, zo doen ze dat hier niet. Je gaat zitten voor een kop koffie, vraagt eerst hoe het

88 LEVEN IN FRANKRIJK

“Paniek! Stond ik daar op een mini-gasstelletje een driegangenmenu te koken zonder enige ervaring” met de kinderen is, je krijgt nog een kopje koffie, een flinke scheut eau de vie erbij. Voor je het weet zit je anderhalf uur te kletsen en laat je ergens vallen dat je grasmaaier kapot is en dat dat een probleem is, waarna je vervolgens wacht tot de ander aanbiedt om te helpen. Dat waren we als Brabanders al een beetje gewend, want in het zuiden zijn we minder direct dan boven de rivieren.” Terwijl Berry het huis renoveerde met een ploeg bouwvakkers, bivakkeerde het gezin in twee caravans. Brouette (kruiwagen) was een van de eerste Franse woorden die Berry leerde, en Esther moest zich in deze streek van delicatessen als eend, walnoot, vijg en truffel plotseling een Frans culinair vocabu laire eigen maken. “De opperaannemer zei: ‘We zijn niet duur, maar dat houdt wel in dat

er gekookt wordt tussen de middag. Ik wil dat mijn jongens fatsoenlijk te eten krijgen, want ze komen uit probleemgezinnen en thuis krijgen ze niet altijd een goede maaltijd.’ Paniek! Stond ik daar op een minigasstelletje waar alle pannen zo van af kletterden voor tien man een driegangenmenu te koken zonder enige ervaring. Ik was culinair totaal niet onderlegd en kookte in Nederland met pakjes en zakjes. Die had je hier niet. Dus een van die mannen legde me uit hoe ik een saus moest maken met een basis van tomaat, of met een witte basis. Ze bemoeiden zich overal mee; elke maaltijd kreeg ik wel een suggestie hoe het beter kon. Door die jongens heb ik echt leren koken en eten.” Op een dag schotelde zij hen in een recalcitrante bui hutspot met gehaktballen

voor, als een delicatesse néerlandaise, vertelt ze lachend. “Die jongens zaten naar die pan en naar elkaar te kijken, alsof ik er gif in had gegooid. De hoofdaannemer moest voorproeven en kletste de hutspot op z’n bord met een bal erbij. Iedereen zat afwachtend te kijken: wat ís dit? Hij nam een hap en vond het lékker, joh. Ze likten de pan nog net niet leeg. Naderhand kwamen ze aan mij vragen hoe ze dat gerecht moesten klaarmaken. Zó grappig.”

Trompettes de la mort “Ik heb trouwens nóg een leuk verhaal over eten”, vervolgt ze. “Een van die jongens plukte in de herfst paddenstoelen in het bos. Op een dag in oktober stond hij voor de deur met een tas vol zelfgeplukte zwammen, het mos zat er nog aan. Ik vond het toch een beetje te spannend, want ik wist niets van paddenstoelen. De volgende dag gingen we naar Nederland, dus ik gaf ze aan een culinair onderlegde vriendin, misschien wist zij wat ze ermee aan moest. Zij keek me aan en barstte bijna in huilen uit: ‘Trompettes de la mort! Een hele tas, gisteren vers geplukt?!’ Ze heeft een paar fantastische dagen gehad. Nu eten we ze graag zoals ze dat hier doen, simpelweg met een beetje olijfolie, knoflook, peper en peterselie.” Voor zo’n groep bouwvakkers koken en daarna afwassen met de hand – een afwasmachine hadden ze nog niet – nam bijna een dag in beslag. En dan bracht ze ook

Leuke marktjes in de omgeving, zoals in Le Bugue en Périgueux.

nog uren door bij de préfecture om de auto over te schrijven en andere bureaucratische rompslomp op te lossen. “Er was geen gemeentelijke basisadministratie. Om elektriciteit te kunnen krijgen vroegen ze om een bankrekeningnummer, terwijl we om een bankrekening te kunnen krijgen een rekening van de elektriciteit moesten kunnen overleggen.” En dan kwam haar werk er ook nog bij, in een tijd dat wifi nog niet bestond. “We waren kapitálen kwijt aan telefoonkosten”, herinnert Esther zich. “In Nederland hadden we toen al ADSL, maar hier moest je nog inbellen. We hadden telefoonrekeningen van honderden euro’s.”

Doorbraak Koken, verbouwen, een eigen bedrijf runnen, drie kinderen grootbrengen, je vraagt je af hoe ze het allemaal voor elkaar kregen. Berry: “Alles was nieuw, het was één groot avontuur. We wisten niet waar we aan begonnen, we waren jong en deden het gewoon. Gelukkig wel, want als ik er nu over nadenk…” Esther knikt. “Ik was verliefd op dit huis van vierhonderd jaar oud, op het land, op alle veranderingen. Er cirkelden roofvogels boven ons terrein, we hadden herten, slangen en de hop – de vogelsoort – in de tuin, ik was er vol van. En de geur… Ik vind het hier heel lekker ruiken. Dat ervaar ik elke keer als ik uit de auto stap. Het ruikt naar kruiden, naar groen. Voor mijn gevoel is het leven hier zoals het ›

bedoeld is. In Nederland kom ik nooit zo tot rust als hier.” In de beginjaren waren ze, op vijf, zes uur slaap per nacht na, altijd bezig. “We hebben héél hard gewerkt”, knikt Esther. Maar zonder dit avontuur was haar eerste thriller ‘Rendezvous’ – meteen haar grote doorbraak als schrijver – er óók niet geweest. “Ik had dat boek nooit kunnen schrijven zonder dit huis. Het begon als een roman, tot we erachter kwamen dat de meeste jongens die hier werkten, hadden vastgezeten voor marihuanabezit of andere, gelukkig niet heel ernstige vergrijpen. Maar ik dacht wel: ik heb al die tijd

voor ze gekookt, ze waren in mijn huis, onze kinderen zaten bij ze op schoot. Wat als er eentje minder onschuldig was geweest? Die gedachte vormde de basis voor die thriller.”

Pony in de trailer Toen het boek uitkwam in 2006 en al snel een bestseller werd, brak een zo mogelijk nóg drukkere tijd aan. Berry: “We moesten vaak naar Nederland voor interviews of een prijsuitreiking. Veel heen-en-weer-gereis dus en veel geregel met oppas.” Daarom besloten ze uiteindelijk, na vier jaar Frankrijk, weer in Nederland te gaan wonen. “Onze jongste dochter sprak inmiddels met een Frans accent, zij wist niet eens meer dat ze in Nederland had gewoond.” Hoewel ze Links: Esther met haar hond Mel. Boven: de zitkamer met oude details.

“Er cirkelden roofvogels boven ons terrein, we hadden herten, slangen en bijzondere vogels in de tuin. Ik was er vol van” aanvankelijk nog twijfelden of ze het huis niet beter konden verkopen, konden ze er toch geen afstand van doen. Esther: “Ons huis in Nederland is vrij modern, strak, wit en recht. Ik hou van het ongeregelde van deze plek. Hier is niets recht, er zitten vleermuizen in het dak en er zijn overal spinnenwebben. Ik hoef nooit naar een bloemenwinkel, want ik loop ’s ochtends even in de tuin rond en huppakee, er staan verse bloemen in de vaas.” Zo kwam het dat ze in de vakanties, met drie kinderen, een hamster, twee honden, twee katten én een pony naar Frankrijk reden – een hilarisch beeld. Berry: “En omdat we een trailer hadden voor twee paarden kon de pingpongtafel er ook nog bij.” Esther lacht. “Ik zal nooit die eerste keer vergeten dat ons pony’tje hier van de loopplank liep. Het dier was in Brabant geboren en getogen, dus het had nog nooit heuvels gezien. Toen-ie uit de trailer de tuin in stapte, kreeg-ie ogen als schoteltjes.” Het pony’tje schuurde graag zijn rug tegen de markante, scheve boom die pontificaal in de tuin staat en zich haast als een danser uit-

strekt. Onder die boom gaat hun dochter binnenkort trouwen, vertellen ze trots. Daarom hebben ze de verfkwast ter hand genomen om alle kozijnen opnieuw te schilderen. “Daar heeft Berry tegenwoordig wel een beetje aanmoediging voor nodig”, zegt Esther plagend. “Na al het geklus van vroeger heeft hij wat minder zin. Maar als we hier straks allerlei gasten en een hele Ierse schoonfamilie ontvangen, moet het er toch een beetje mooi bij staan.”

Chillen op het water Tegenwoordig zijn ze er meerdere keren per jaar, soms maar voor anderhalve week, soms voor een of twee maanden. Nog altijd schrijft Esther graag in de auto op weg hiernaartoe, of aan de keukentafel. Maar het is niet meer alleen werken wat de klok slaat; ze leest in de tuin, met zicht op de velden, of ze fietsen door de heuvels. Met de kano de Vézère op is ook vaste prik, als het aan Esther ligt. “Zodra het kan gaan we het water op, vaak samen met Franse vrienden. In de ton die je meekrijgt gaat een stokbrood, camembert,

water en een fles wijn. Lekker op ons dooie gemak zakken we dan de rivier af. Onderweg kom je allerlei grindeilandjes tegen waar we gaan zitten, een beetje eten, een beetje kletsen, zó lekker. Peddelen over dat stromende water doet je geest goed; je komt op heel mooie, stille plekken. Zo’n hele dag op het water is echt helend, ’s avonds ben je helemaal chill.” Ze lacht. “Ik schrijf eigenlijk overal, behalve in de kano.”

De thriller ‘De nachtdienst’ van Esther Verhoef staat sinds de verschijning half juli hoog in de top tien van de Bestseller 60. Prometheus, €22,50

LEVEN IN FRANKRIJK 91

Tips & adressen Bereikbaarheid De omgeving van Périgueux is in een dag te rijden met auto of trein; vanaf Utrecht is het ruim 950 kilometer. Vliegen naar Bergerac kan vanaf Rotterdam Airport.

Zien & doen

Périgueux is een gezellige en mooie stad om te bezoeken, met veel bezienswaardigheden, culturele evenementen, fijne restaurantjes en bijzondere winkels, zoals L’insolite in de Rue Berthe Bonaventure, waar Esther Verhoef graag komt: “Een winkeltje van een vrouw die in haar jonge jaren als coupeuse heeft gewerkt voor JeanPaul Gaultier. Zij verkoopt tweedehands designmode, van Louis Vuitton tot Dior. Schat graven in een huiskamersetting en een madame die zuchtend en mompelend de trap op en af loopt, op zoek naar iets wat jou volgens haar goed staat.”

92 LEVEN IN FRANKRIJK

De Dordogne is rijk aan charmante dorpen zoals Les Eyzies-de-Tayac-Sireuil, Le Bugue of Limeuil, mooi gelegen aan de Vézère. Naast gezellige marktjes vind je hier ook kanoverhuurbedrijven zodat je stroom afwaarts heerlijke dagtochten kunt maken. In de Dordogne zijn ook prehistorische grotten te bezichtigen, zowel bekende (zoals de verder weg gelegen, beroemde grotten van Lascaux) als minder bekende (en dus ook minder drukke). Bijvoorbeeld die van Rouffignac, die vanwege de rondleiding met een treintje ook geschikt is voor kleinere kinderen of mensen die minder goed ter been zijn. grottederouffignac.fr

Eten & drinken Een van de toprestaurants in de omgeving is restaurant Le Petit Léon in St. Léonsur Vézère. Een aanrader dus, maar lang van tevoren reserveren is noodzakelijk. restaurantlepetitleon.fr Ook Chez Julien in het schilderachtige, afgelegen plaatsje Paunat is zalig; in de tuin naast de abdij is het tot laat in de avond bijzonder aangenaam toeven.

+33 5 53632108 Eenvoudiger opties zijn er natuurlijk ook volop, zoals het charmante Dix in SainteAlvèrer, dixdordogne.com Of een van Esthers favorieten, het Indiase restaurant Chez Manija in Périgueux. chezmanija.com

Daar om de hoek haal je ook heerlijk ijs, bij Sucre Glace in de Rue des Chaïnes, waar je kunt kiezen uit tientallen smaken.

Overnachten Leuke plekjes om te overnachten zijn er te over. In Les Eyzies bijvoorbeeld vind je zowel het fraaie, aan het water gelegen familiehotel Du Passeur, als het oude, tot sfeervolle B&B omgetoverde kloostertje Ferme de Tayac. • hostellerie-du-passeur.com • fermedetayac.com

Deze reportage is mede mogelijk gemaakt door het Steunfonds Freelance Journalisten.

Laten we samen een betere wereld koken

online shop

www.cristel.com

WORD ABONNEE MET KORTING

k j i r k n fra

- 202 1 NU MM ER 6

6VOOR EDITIES € 32

Verhohueisf Esthefdr op mijn

‘Verlie e’ in de Dordogn

ANKRIJK LEVEN IN FR

Verrukt vaan rv n de Mokd orpen

nordië okerr gemkua N do st Wak

Waar spoo komen tot leven

Parijzenaars

1 NUMMER 6 202

Alain Caron n & zonkoeok boek, Nieuw proef mee!

_CoverCV.indd

LiF2021_6_001

AP AP € 6,99

699 8 719 327 159

s j i r a P n i s CDaE GfEéHEIMEN EN DE CHARME

00621

n i n e Lev

08-10-2021

12:19

Abonneer u nu op Leven in Frankrijk en kies voor een eenmalige korting. U betaalt dan maar € 32 voor een jaarabonnement (6 edities) of € 64 voor een tweejaarabonnement (12 edities). Deze abonnementen kunt u ook aan iemand anders cadeau doen.

Ga naar leveninfrankrijk.nl of bel 088 2266634 (op werkdagen bereikbaar van 09.00 - 17.00 uur)

Café avant tout Goede koffie is voor de meesten onder ons onmisbaar bij het ochtendritueel, zeker in Frankrijk. Deze verkreukelde kopjes geven je keuken een verrassende touch. Revol, Crumpled Porcelain Espresso Cup, €9. revol1768.com

Maison

Warme najaarstinten, herfstgeur en een elegante blikvanger in het interieur.

Stralen Van hal tot bad- of slaapkamer, elke ruimte fleurt op met deze elegante blikvanger. Voor een snelle blik voordat je stralend het huis verlaat. Maisons du Monde, GRANT Vergulde metalen spiegel D70, €56,99. maisonsdumonde.com

DOOR SERENA CARUSO

Lopend vuurtje Al sinds 1884 produceert Carrière Frères handgemaakte kaarsen. Geuren als vijg, peer en tomaat worden in Normandië tot leven gewekt. Verwelkom de herfst met deze kaars met het verrukkelijke aroma van een brandend haardvuur. Carrière Frères, Firebrand, €46. carrierefreres.com

Oranje boven Een heerlijk zachte plaid om ’s avonds op de bank onder weg te kruipen. Of voor zwoele najaarsavonden op het terras. Zowel de wol als de kleur zorgen voor een warme sfeer. Yves Delorme, Iosis Plaid Verso, vanaf €195. france.yvesdelorme.com

LEVEN IN FRANKRIJK 95

Jardin

Anja Winter (styliste en actrice) presenteerde in het programma ‘Koffietijd’ wekelijks een item over tuinen. Tegenwoordig inspireert ze 80.000 volgers op Pinterest.

Verrijdbare vintage kas In Franse tuinen kom je vaak de mooiste kassen tegen. Meestal zijn ze in de jaren dertig van de vorige eeuw gemaakt van glas en staal, een sierlijke combinatie. Het is nu ook mogelijk een kleine handzame kas met dezelfde uitstraling aan te schaffen. De verrijdbare kassen worden met de hand in Nederland gemaakt van gerecycled materiaal: oud glas en staal van Franse druivenkassen uit de jaren dertig. De kassen zijn in twee maten verkrijgbaar: 70 of 140 centimeter breed. Beide zijn 70 centimeter diep en 175 centimeter hoog. Je kunt er niet alleen bloemen, kruiden of groenten in kweken, maar ook vorstgevoelige planten laten overwinteren. otiq.nl/product-categorie/ tuin/greenhouse-kas

Rode blikvanger Wanneer je een esdoorn (Acer) in de tuin plant, ben je in de herfst verzekerd van een schitterend schouwspel met de mooiste kleuren. De ‘Little princess’ – die verkleurt naar geel en oranje – is een uitstekende boom voor een grote pot omdat hij maar anderhalve meter wordt. De Acer palmatum ‘Beni-otake’ verkleurt naar diep karmozijnrood en kan goed tegen de zon. Mijn voorkeur gaat uit naar de Acer rubrum ‘Northwood’, een sterke esdoorn, afkomstig uit NoordAmerika, met een prachtige bladverkleuring van groen naar rood. Dit exemplaar kan goed tegen vorst. Acers houden van een beschutte plek in de tuin, vooral noorden- en oostenwind zijn funest, net als zware kleigrond. Te bestellen bij: vdberk.nl/ bomen/acer-rubrum-northwood

Veilige veer voor vogels Vergeet in de herfst de vogels niet. De vetbollen zijn een niet te versmaden aanvulling op de voeding voor overwinterende kool- en pimpelmezen. Het grote bezwaar was altijd dat die vetbollen in nylon netjes zaten, waar vogels in verstrikt konden raken met alle nare gevolgen van dien. Stop de vetbollen dus liever in een metalen veer. Veilig voor de vogels en mooi om naar te kijken. tuinspul.nl

Luchtzuiverende struik Als individu kun je je steentje bijdragen aan het klimaatakkoord door tegels in de tuin te vervangen door meer groen. Ook het planten van meer bomen en struiken helpt. Die zorgen niet alleen voor schaduw, maar zuiveren ook de lucht door CO2 op te nemen en fijnstof te filteren. Het planten van de ‘Cotoneaster franchetii’ is wat dat betreft een must. Deze heester vangt schadelijke deeltjes uit de lucht en verbetert de kwaliteit daarvan. De ‘Cotoneaster franchetii’ wordt twee meter hoog en is door zijn opgaande en brede groeiwijze uitstekend geschikt om als haag aan te planten. directplant.nl/dwergmispel-cotoneaster-franchetii

LEVEN IN FRANKRIJK 97

France

Vendée

La Tranche sur MerFrankrijk? Bestemming Puur natuur, volmaakt vr gezinnen

Eerst even langs frankrijkboeken.nl Ontdek la Douce France via romans, thrillers, kookboeken, reisgidsen, boeken over wonen en leven of de Franse cultuur. Alle Frankrijk boeken overzichtelijk bij elkaar op één website, met vermelding van de streek waar het zich afspeelt. Ook voor thuisblijvers!

ROMAN

THRILLER

WONEN

14 kilometer strand met fijn zand Badplaats met Blauwe Vlag Eerste badplaats in de Vendée met een Kwaliteitskeurmerk voor het zwemwater Fb

w w w . l a t r a n c h e s u r m e r - Frankrijkboeken.nl tourisme.fr La Tranche sur Mer - Tourisme

LEZEN IN EN OVER FRANKRIJK

HUIS & RECHT

Mr. Isabelle Flipse is intermediair voor Franse juridische zaken. Kantoor Flipse BV, info@kantoorflipse.nl, www.kantoorflipse.nl.

Kopen met een voorsprong makelaar, de notaris en de gemeente. Zijn de vereiste (bouw)vergunningen aanwezig, is de rioolwaterafvoer ‘up to standard’ enzovoort. Pas dan kun je zeggen dat er niets ‘raars’ aan de hand is. Anders is de controle van nul en generlei waarde. Dat dat niet in een middagje past en geld kost is evident. (Had de aspirantkoper het bedrag onder het kopje 'négociation' in het contract trouwens al gelezen? Dat is de commissie voor de makelaar. Schrik niet.) Dat een huis kopen iets anders is dan een halfje volkoren, weet iedereen. Toch zie ik mensen voor de bijl gaan die in het dagelijks leven intelligent, rationeel en succesvol zijn. Punt is dat je op een stapel boterhammen zelden verliefd wordt, maar dat een magisch uitzicht, de sfeer van het huis of zelfs maar de geur van de tuin het hart op hol kunnen brengen. En daar komt anno 2021 – zeker voor kopers

met een flink eigen vermogen – nog een heel profane factor bovenop: ‘sparen kost geld’. Zo wordt voor sommigen de koopdrang bijna onbeheersbaar. Raad ik u af om een huis in Frankrijk te kopen? Zeker niet! Maar besef dat een onbezonnen handtekening u kan opzadelen met de ellende van de vorige eigenaar. Daar komt u niet zonder financiële schade van af. Gun uzelf in plaats daarvan een comfortabele voorsprong door dit najaar of komende winter eens te brainstormen met een onafhankelijke adviseur. Mijn collega’s en ik hebben meer dan twintig jaar ervaring op juridisch en fiscaal gebied én in de vastgoedmarkt. Een unieke combinatie in deze branche. We denken met u mee en hebben, in tegenstelling tot een makelaar, geen belang bij het wel of niet doorgaan van een sale. Over rendement op je investering gesproken…

ONTWERP & BOUW Heiko Hulsker, Architect in Antibes www.plansud.com

Is Zuid-Frankrijk mooi?

DEZE COLUMN VALT BUITEN VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE REDACTIE.

ok de afgelopen vakantiemaanden druppelden vanuit Frankrijk weer de telefoontjes binnen van mensen bezig met de aankoop van een huis. Vaak komt dat ‘bezig zijn’ erop neer dat de koop eigenlijk al gesloten is. Of ik dan de koopovereenkomst nog even kan doorlezen, “of er geen rare dingen in staan”. En graag vóór morgenmiddag. Want de makelaar zei dat er nog twee geïnteresseerden zijn. U, als verstandige lezer van dit blad, begrijpt dat ik daar niet zo enthousiast van word. Zelfs niet als het lief wordt gevraagd, er dubbel tarief wordt geboden of als men werd gestuurd door een vriend die ik ook zo goed had geholpen.Een compromis de vente, offre d’achat of promesse de vente is meer dan wat A4’tjes met moeilijke termen. Als adviseur moet je je kunnen verdiepen in het dossier. Dat vereist contact met de verkoper c.q. diens

e dansende, glooiende wegen van de Alpes-Maritimes en de Provence gaan nooit vervelen. Maar lang niet overal is het mooi. En niet alles wat je ziet is van grote kwaliteit. De teleurstelling ontstaat in het gebied tussen het open landschap en de centra van dorpen en steden. De randen van de stad, de overgangsgebieden, kunnen echt vreselijk zijn. Niet alleen lelijk maar ook wanordelijk en rommelig. Als je bijvoorbeeld van het centrum van Cannes naar de Royal Mougins Golfclub rijdt, een van de mooiste golfbanen van Zuid-Frankrijk, dan wachten je vele visuele ontberingen. Een kakofonie van kantoren en bedrijfsgebouwen in de meest rommelige samenstelling die je je kunt voorstellen. Je zou haast denken dat een welstandscommissie hier niet bestaat, maar die is er wel degelijk.

Er is nauwelijks sprake van enige ruimtelijke organisatie of ordening die structuur geeft aan de bouwontwikkelingen op stedenbouwkundige schaal. Zo kun je een bouwmarkt, een appartementengebouw, een Lidl-supermarkt en nog een kantoor in dezelfde straat aantreffen. Verbonden door een serie parkeerterreinen. Allemaal met verschillende ambities, of misschien met minimale ambities. Nog specifieker wordt het overigens als je bij zo’n bedrijfje binnenkomt; het gebouw en interieur vallen vaak niet mee. Het verbaast mij dikwijls dat de Fransen, die zulke mooie dingen kunnen maken, het in deze gebieden zo laten afweten. Het lijkt erop dat iedere eigenaar gewoon mag maken wat hij wil, zowel in functie als in architectuur. Wellicht klinkt dat sympathiek maar het eindresultaat is dat niet.

Het komt doorgaans ad hoc tot stand en de samenhang is ver te zoeken. Nu zijn de overgangsgebieden van stadscentra naar landelijke gebieden overal per definitie de zwakste plekken. Als je Haarlem inrijdt via het bedrijventerrein van de Waarderpolder, dan is dat ook geen feest voor het oog. Toch zit daar nog een plan achter en zou het nog wel iets kunnen worden. In Zuid-Frankrijk lijken de suburbs wel de lelijkste en meest kansloze gebieden van het land. Gelukkig wordt dit dan weer gecompenseerd door extreem mooie plekjes als het centrum van Mougins of Saint-Paul-de-Vence. Deze weergaloze locaties doen de rommel op de weg ernaartoe meteen vergeten.

LEVEN IN FRANKRIJK 99

Verkrĳgbaar bĳ Vandyck Experience Stores en Shops, linnenwinkels, beddenspeciaalzaken en geselecteerde warenhuizen. Voor verkoopadressen bĳ u in de buurt en de volledige collectie zie vandyckshop.com TE ZIEN OP BED: DEKBEDOVERTREKSET ‘AFTERGLOW’

À vendre

In deze rubriek vertellen lezers waarom je juist hun huis moet kopen.

Een eigen huis onder de Franse zon “Om onze droom in vervulling te laten gaan zochten wij 25 jaar geleden een tweede huis in Frankrijk. In een advertentie lazen we dat er een luxe vakantiepark onder Nederlands beheer gebouwd werd. Na de locatie en tekeningen te hebben gezien, waren we snel verkocht”, zegt Lily Beije. Meer dan twintig jaar bemiddelt zij nu zelf in de verkoop van villa’s op Château Cazalères, een vakantiepark in de Ariège, 65 kilometer onder Toulouse. “Het mooie is dat je hier officieel permanent mag wonen. Ook wij hebben ons hier definitief gevestigd, net als een aantal Nederlanders, Belgen en Fransen. Door het Nederlandse beheer zijn er geen echte taalproblemen. Ook verhuur in het hoogseizoen is een aantrekkelijke commerciële optie. Het park bruist dan van de activiteiten. Er is een zwembad van 700 m2, twee tennisbanen, een midgetgolfbaan, jeu-de-boulesbanen en een kleine speeltuin. Tegen belangstellenden zeg ik altijd: ‘Een huis in het buitenland kopen is een kwestie van vertrouwen en emotie. Het moet goed voelen en als dat zo is, kunnen we verder.’ Kopen in Frankrijk is voor Nederlanders transparant. Het Franse systeem is vrijwel gelijk aan het onze. Men tekent een

•

voorlopig koopcontract en verder gaat de hele transactie via de notaris. Wegens vergrijzing heb ik enkele villa’s in topconditie in portefeuille tegen aantrekkelijke prijzen. Voor een Campagne (80 m2) begint dat met €99.000, een Espace (100 m2) €139.000 en een Espace de Luxe (120 m2) €155.000. Alle huizen zijn vrijstaand op royale kavels en hebben een eigen parkeerplaats. Er zijn families die van de villa een echt familiehuis maken. Drie generaties maken er gebruik van, in het voor- en najaar wonen de ouders er langdurig en in de schoolvakanties genieten de kinderen en kleinkinderen ervan. Gewoon een slimme investering. De bereikbaarheid van het park is uitstekend. Vanaf Utrecht is het snelweg tot voorbij Toulouse, dan nog 25 kilometer door de campagne van de Ariège. Château Cazalères ligt op een uur van Airport Toulouse, waar de KLM dagelijks op vliegt.”

“Gewoon een slimme investering”

Interesse?

Bezoek de website fransvakantiehuistekoop.nl of kom kijken. Maak een afspraak, u bent meer dan welkom!

LEVEN IN FRANKRIJK 101

Meer dan 100.000 koophuizen in alle Franse regio’s

www.ausud.nl

VIEVA FRANCE

A DV I S E U R S , B E M I D D E L A A R S E N M A K E L A A R S I N F R A N S O N RO E R E N D G O E D

Nouvelle Aquitaine - Dordogne

Occitanie - Aude

Auvergne-Rhône-Alpes - Drôme

Op 25 min. noord van Sarlat, in het dorp rustig gelegen complex bestaande uit een tot hoofdwoning omgebouwde stal, een dorpshuis uit 1927 en diverse bijgebouwen op ca 1.600 m2 grond. De luxe hoofdwoning heeft een ingerichte keuken, grote salon met open haard, 3 slaapkamers en 2 badkamers. Geschikt als permanente woning of familie vakantiehuis ! PRIJS € 371.000 k.k. ref. AQ-0279HA

Rustig gelegen op hoogte, oude, tot woonhuis omgebouwde stenen stal van ca 210 m2. Het heeft op de begane grond grote salon-woonkamer-ingerichte open keuken,doucheruimte, WC en op de etage 2 à 3 grote slaapkamers. Diverse terrassen. Het huis staat op ca 5.400 m2 met mooi zwembad. Fraai uitzicht over de vallei van de Aude. Niet ver van primaire voorzieningen! PRIJS € 370.000 k.k. ref. LR-0182HA

In de Drôme provençale niet ver van Buis-lesBaronnies rustig gelegen résidence met twee blokken van elk vijf geschakelde vakantiehuisjes, zwembad en parkeerplaatsen. De sfeervolle woning heeft (b.g.) wc, woonkamer-keuken, salon met toegang tot een gezellige tuin met terras, (et.) doucheruimte en 2 slaapkamers met groot aanliggend dakterras op het zuiden. Interessant! PRIJS € 189.000 k.k. ref. RA-0041HA

Nadaillac

Capendu

Propiac-les-Bains

VieVaFrance is specialist in Frans onroerendgoedrecht en bemiddelt door heel Frankrijk. Molenstraat 18A - 2513 BK Den Haag - tel. +31 (0)6 15 02 68 97 - info@vievafrance.com - www.vievafrance.com 2 Bis, rue de l’Election - 24200 Sarlat-La Canéda - tel. +33 (0)5 53 59 07 20 - mob. +33 (0)6 31 37 30 72

TE KOOP LUXE WONINGEN IN MALAUCENE AAN DE VOET VAN DE MONT VENTOUX

Appartementen met 1, 2 of 3 slaapkamers rond gemeenschappelijke buitenruimte met zwembad Villa’s met privé zwembad

Zeer kwalitatief gebouwd Volledig aangelegde tuin met zwembad

De mogelijkheid om van onze verhuur-en beheer service gebruik te maken: www.atoutventoux.com

Aan de voet van de Mont Ventoux en op wandelafstand van het dorp

Persoonlijke begeleiding door de bouwheer in Nederlands, Frans of Engels

Vlakbij een luxueuze wellness, zodat je ook in de winter kan genieten

Contact Geert.vanloock@laprovenca.com 0032 495 28 20 00 - www.laprovenca.com

Meander Vakantiewoningen Te huur

•

villaindeardeche.nl meandervakantiewoningen.nl villaindeprovence.com

Op zoek naar een luxe vakantiehuis in zonnig Frankrijk voor de Meivakantie, het hoogseizoen, of juist voor het voor- of najaar? Bekijkt u dan eens ons aanbod van 25 vrijstaande villa’s met verwarmd privé of parkzwembad in de Provence (Isle sur la Sorgue) of in de Ardèche (Vallon Pont d’Arc); gelegen in een heel zonnige en rustige omgeving waar veel te zien en te ondernemen is. Alle vakantiehuizen liggen op een luxe en ruim opgezet Domaine in een bijzonder mooie omgeving. Gratis gebruik van de tennis- en jeu de boulesbanen, fitness apparaten, toegang tot de rivier de Ardèche, kanoverhuur, Receptie onder NL beheer. Er zijn meerdere type villa’s; geschikt voor 2-6 of 8-10 personen; altijd met 2 badkamers, luxe keuken met vaatwasser, wasmachine, alle Nederlandse tv zenders en Wifi internet.

Ons complete aanbod met heel veel foto’s van elke villa kunt u vinden op deze websites: villaindeprovence.com – villaindeardeche.nl – meandervakantiewoningen.nl Info: tel. (+31) 0320-848 444

LF2021_6_1/2Meander.indd 110

08-10-2021 13:35

UW EIGEN APPARTEMENT IN DE FRANSE ALPEN?

ZEER SCHERPE VIERKANTE METER PRIJZEN APPARTEMENTEN VANAF €159.300 Hoogwaardige all-season appartementen in de Franse Alpen Nabij het gezellige Chamonix Sfeervol resort met skilift voor de deur Uitgebreide faciliteiten waaronder restaurant en wellness Verkoop, beheer én verhuur door een Nederlandse organisatie Aantrekkelijke financieringsmogelijkheden tot 70% Al 20 jaar uw vertrouwde partner!

MEER WETEN?

+31 26 353 77 00 VERKOOP@DORMIO.EU DORMIO.EU/FRANSEALPEN

HET GROOTSTE SCANDINAVISCHE IMMOKANTOOR AAN DE CÔTE D’AZUR Als internationaal team van makelaars met grote expertise en ervaring helpen wij u graag verder in 18 talen, waaronder in het Nederlands.

Johan en Filip Wretman

Jan Vermeijen Pays de fayence en omgeving 06 34 35 29 09 jan@wretmanestate.com

Wij hebben een uitgebreid aanbod aan vastgoed te koop: van appartementen tot penthouses in Cannes, Nice en Menton. Van karakteristieke Provençaalse villa’s in de Var tot moderne villa’s aan de kust. Zelfs hotels en mooie wijngaarden. Wij ontvangen u graag in één van onze 7 kantoren verspreid over de Côte d’Azur en de Provence om samen uw droomhuis te vinden, of uiteraard de perfecte kopers!

Orna de Vries lorgues en omgeving en provence 06 12 78 43 17 orna@wretmanestate.com

Ilse penoey Cannes, Mougins en omgeving 06 29 79 14 04 Ilse@wretmanestate.com

Jenny forsberg mul Nice, Menton en omgeving 06 21 74 27 67 jenny@wretmanestate.com

CANNES

ANTIBES

NICE

19 Rue des Serbes

28 Bd Albert 1er

54 Rue Gioffredo

VALBONNE

CALLIAN

MENTON

2030 Route de Cannes

RD562

2 Rue du Bastion

www.wretmanestate.com

04 92 98 92 54

contact@wretmanestate.com

TROGLO VILLAGE ORIGINE Uw groene en duurzame villa op zeer ruime kavel met volledig eigendom van grond en huis. 10 huizen op 8 hectares waarvan 3 collectief bos. Oplevering: zomer 2021 Absolute plussen: Rust, vrijheid en privacy en een mild klimaat In perfecte harmonie met de groene natuur Heuvelachtig gebied met grandioze panorama’s Serieuze aandacht voor ecologisch en duurzaam bouwen/ wonen Uiterst veilige en praktische ligging

Details over de villa: Netto woonoppervlakte: 108 m² exclusief ruim terras Basis-wonen volledig op begane grond Ruime living met grote pui op oosten 2½ kamer en 2 badkamers Royale keuken met eiland en volledige inrichting met topapparatuur Glasvezelkabel voor perfecte wifi-ontvangst Ruime berging + eenvoudig extra ruimte mogelijk Gemiddeld 3000 m² eigen grond met formule voor nihil werk en kosten Zelf (van veel tot weinig) afbouwen mogelijk voor de rappe beslisser Basistype (artist) en luxe uitvoering (royal) Prijsindicatie: rond de 230.000 v.o.n.

Troglo Village Origine ligt op een ronduit prachtige plek in het groene heuvellandschap van de Corrèze, grenzend aan de Dordogne.

Duurzaam / Herbruikbaar / Ecologisch Anno 2021 hebben wij steeds meer de plicht om radicaal het roer om te gooien op vele fronten om leven en daarmee bestaan op de aarde te redden. Met passie hebben wij ons op dit hoogstnodige streven gestort en alle aandacht gelegd op People & Planet in plaats van Profit & Prestige. Hout uit de streek is daarom het belangrijkste bouwmateriaal en met o.a. dubbele isolatie voldoen wij ruimschoots aan de strenge bouwvoorschriften in Frankrijk. Deze zijn vastgelegd in de zgn. R(eglementation) T(hermique) 2020 die de eisen van het zgn. Passivhaus nagenoeg benadert.

Een uiterst ecologisch groen dak, zonnepanelen en verwarming/koeling middels een zeer energiezuinige warmtepomp. Daarnaast beschikken de huizen over aluminiumkozijnen met hoogwaardig dubbel glas en beschikt het complex over een collectief vuilwatersysteem wat het summum is op het gebied van ecologisch handelen.

We vertellen je graag meer:

www.troglovillage.nl info@troglovillage.nl +31 6 48 16 58 05

DROOMHUISINFRANKRIJK.NL BOURIANEMAISONS.NL

•

Lot - Milhac

Lot - Bouriane

Goed lopend ensemble bestaande uit hoofdhuis, 4 gites, 6 kampeerplaatsen, zwembad en meertje op bijan3 ha grond. Rustig gelegen. Vraagprijs: 550.000 euro BA1102

Charmant huis aan de rand van klein dorp met winkels en restaurant. Veel ruimte, Leuke tuin met zwembad. Mooi uitzicht. Direct bewoonbaar Vraagprijs: 205.000 euro C1101

Het is herfst geworden na een stormachtige zomer in de makelaardij. Er zijn meer huizen dan ooit verkocht dit jaar. De voorraad nog te koop staande huizen slinkt drastisch. En nog steeds zijn veel mensen op zoek naar hun droomhuis. Door deze situatie komen veel landgenoten nu voor niets naar Frankrijk om een weekje te zoeken. Erg vaak is dat gedroomde huis net verkocht. Daarnaast is en blijft het

lastig relevante informatie te krijgen van veel makelaars in Frankrijk. Mede door hett lastige systeem in de Franse makelaardij krijgen we nu regelmatig verzoeken om aankoop-begeleiding. Wij willen u graag helpen bij het vinden van uw droomhuis en eventuele ook bij het regelen van de hele verkoop als u het gevonden heeft. Neemt u eens vrijblijvend contact op!

KIES VOOR EEN LEVEN VER VAN DE DRUKTE EN DE STRESS!

Lot - Belaye

Lot - Marminiac

Dordogne - Villefranche du Perigord

Authentieke mailen met gastenhuisje en zwembad op 4 ha grond, Rustig gelegen. Veel mogelijkheden. Momenteel een zomerverblijf. Vraagprijs: 440.000 euro BA191

Nieuw huis op 4000 m2 grond. Rustig ligging en prachtig uitzicht. Alles in nieuwstaat. 3 slaapkamers, 2 badkamers, garage. Vraagprijs: 285.000 euro C0126

Imposant huis met groot gastenhuis en twee zwembaden en veel schuurruimte op bijna 2 ha grond. Rusirg gelegen met winkels vlakbij. In prima staat van onderhoud. Vraagprijs: 580.000 euro (doe een bod!!) AA131

L'AGENCE QUI FAIT LA DIFFÉRENCE Contact: Lalande, 46250 Marminiac, tel.: +33 (0)9 60 07 45 56, mob.: +33 (0)6 07 77 89 17, www.bourianemaisons.nl, info@bourianemaisons.nl

PRIVE LESSEN ALLE NIVEAU’S

Volg ons ook op Facebook! EEN STENEN MAS IN PERNES-LES-FONTAINES € 450.000 met 6 slaapkamers, zwembad, tuin en garage

“Zonder jou was het ons nooit gelukt” Dat hoor ik regelmatig. Ik ben aankoopbegeleider en architect en woon reeds meer dan 22 jaar in de Vaucluse (‘84). Ik bied professionele hulp bij het zoeken van een bestaand pand en beschik daarvoor over een ruim en gediversifieerd aanbod. Tevens begeleid ik ontwerp en realisatie van uw nieuwbouwproject, frans-leren-per-skype.nl in de streek ten zuiden van de Mont-Ventoux.

EEN VILLA IN PERNES-LES-FONTAINES € 440.000 met 3 slaapkamers, zwembad en garage

GRATIS (15PROEFLES min) sustendalmicky@gmail.nl IMMOBILIËN EN BOUWBEGELEIDING OP MAAT Colette Vanden Bogaerde Na 20 jaar ervaring met nederlandse leerlingen heeft de colette@ventoux-immo.com T +33 (0)6 19 91 efficiente 25 16 franse Eschrijfster Micky Doorenbos Sustendal een methode opgebouwd gericht op spreekvaardigheid.

EEN DORPSHUIS IN ST-PIERRE-DE-VASSOLS € 255.000 met 3 slaapkamers, studio en groot terras

Château de Riaucourt

UNIEK 17e EEUWS KASTEEL TE KOOP

Prachtig woonkasteel, met daarbij onder andere conciergewoning, stalgebouwen, orangerie en grote vijver. Totaal woonoppervlak van ca. 750 m2 op een prachtig, geheel ommuurd terrein van ca. 22.000 m2. Het geheel is volledig opgeknapt en in verhuur (via Airbnb). Het goed ligt midden in een dorp met een bakker en apotheek. Wordt op dit moment als woonresidentie gebruikt, men kan zich uiteraard vele gebruiksdoeleinden voorstellen. Voor de volledige presentatie met veel foto’s, zie de website: www.tekoopkasteel.nl Vraagprijs: € 829.000. Contact : petermenno@hotmail.com (+ 31 6 53 93 28 58)

1-2 Chateau de Riaucourt.indd 1

20-08-2021 09:30

Espace, 100 m2

Campagne,80 m2

lijk moge ning o w e 0,te b 99.00 anen naf € ❖ Perm a v ’s a e vill ❖ 3 typ nen a b s i n 0 m2 ❖ 2 ten eden en 70 d a b elijkh m g e o w z m ❖3 eer huur kbeh e ver s par d ❖ Goed n a l r Nede io ❖ 24/7 min. n reg e n e se, 60 o u z o i l nd) e u s ❖4 derla ld To 3 (Ne iegve l x v o . b t ❖ in 1,2% aring ❖ Besp

Espace de Luxe, 120 m2

Koop een heerlijk eigen huis onder de Franse zon

A VENDRE

T +31 (0) 6 14 10 88 24 09350 Daumazan-sur-Arize E AV.cazaleres@gmail.com Ariège (Midi-Pyreneeën) www.fransvakantiehuistekoop.nl

Wonen in Zuid-Frankrijk Uw droom is dichterbij dan u denkt!

new home, makelaar en erkend taxateur, is de grootste Nederlandse makelaar actief in Zuid-Frankrijk, met vestigingen in de Var en aan de Côte d’Azur. Door een uitgebreid netwerk en jarenlange ervaring beschikt new home als geen ander over kennis van de regio en de lokale onroerendgoedmarkt. Wij spreken uw taal! Onze Nederlands sprekende vastgoedadviseurs staan onze relaties bij tijdens het gehele aan- of verkooptraject. Inclusief de juridische aspecten van de geldende weten regelgeving op het gebied van onroerendgoedtransacties. Daarmee behoeden wij u voor onvoorziene valkuilen. Of u nu een Provençaalse mas, een bastide, een appartement, een chateau of een villa met uitzicht op de Middellandse Zee zoekt, new home biedt een zeer ruime en gevarieerde keuze. Kijk op www.new-home.fr of bel met een van onze kantoren.

7 cours de la République 83510 Lorgues +33 (0)4 94 47 49 54

Place Léon Roux 83440 Fayence +33 (0)4 94 76 20 10

34 avenue du Général Leclerc 83120 Sainte-Maxime +33 (0)4 94 81 96 16

www.new-home.fr

VOLGEND NUMMER 10 december in de winkel Nr 6 - 2021 25ste jaargang Coverfoto Café de Flore, Parijs © Shutterstock, Jerome Labouyrie Leven in Frankrijk is een uitgave van Leven in Frankrijk B.V., dat deel uitmaakt van een groep uitgeverijen die samenwerken onder de naam Credits Media. Van Slingelandtstraat 63, 1051 CG Amsterdam www.leveninfrankrijk.nl Hoofdredactie Cathelijne van Vliet Eindredactie Jolanda van der Ploeg, Mariëtte van de Sande, Fabian Takx Artdirection Sander Buningh

De Var

Vormgeving Suzy Benjamin, Sefanja Nods

Grand Hôtel Bain in Comps-sur-Artuby wordt al negen (!) generaties uitgebaat door dezelfde familie. Geen plek om je te wentelen in luxe, maar om je thuis te voelen tijdens een ontdekkingstocht in de streek tussen de Côte d’Azur en de Gorges du Verdon.

Medewerkers Hans Avontuur, Ingrid Bockting, Marc Brester, Jos van der Burg, Serena Caruso, Amélie Dufour, Marieke van Ditshuizen, Isabelle Flipse, Vivian de Gier, Eugenie Goldschmeding, Heiko Hulsker, Martine Jongbloed, Annemique de Kroon, Remke de Lange, Frank Renout, Murielle Rousseau, Fabian Takx, Anneke Wardenbach, Chantal van Wees, Lidewij van Wilgen, Anja Winter Telefoon, e-mail redactie +31 (0)20 5302594 e-mail leveninfrankrijk@creditsmedia.nl Uitgever Eugen van de Pas Sales Julien Frouin+31 (0)20 5302570 e-mail advertising@creditsmedia.nl

Lourdes

Sales onroerend goed Catherine Decamp +31 (0)20 5302592 e-mail c.decamp@creditsmedia.nl

Schrijver Huib Afman verbaast zich over het contrast tussen de kitscherige flesjes heilig water en de super-de-luxe spa in het hotel.

Marketing & traffic Daniëlle Wiersema +31 (0)20 5302570 e-mail communicatie@creditsmedia.nl Distributie Aldipress, Utrecht / AMP, Brussel Abonnementen en klantenservice Mijntijdschrift.com / Leven in Frankrijk Daalakkersweg 2–72, 5641 JA Eindhoven +31 (0)88 2266634 e-mail leveninfrankrijk@mijntijdschrift.com

Stadshotels met iets extra’s

Winterdipje? Tips voor een fantastisch weekendje stad.

Paul van Vliet

De cabaretier vertelt vanuit zijn vakantiehuis in Frankrijk hoezeer Franse chansons hem inspireren.

Serge Gainsbourg & Jane Birkin Haar knuffelbeer ging mee in zijn graf. Lees alles over hun onstuimige liefde.

Abonnementsprijs Nederland €38 per jaar (6 edities). Als u per acceptgiro wilt betalen, komt er €2,50 administratiekosten bij. Abonnementen buiten Nederland hebben een speciaal tarief, op te vragen bij Mijntijdschrift.com. Het abonnement wordt automatisch verlengd tegen de dan geldende tarieven, tenzij u minimaal drie maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode opzegt. Proefabonnementen lopen automatisch af. Leven in Frankrijk op iPad Abonnees lezen gratis Leven in Frankrijk via de app MagZine. U kunt inloggen met uw abonneenummer en postcode. Geen abonnee? Dan kunt u Leven in Frankrijk betaald lezen via o.a. MagZine, Blendle en Readly. Losse nummers € 6,99 Rechten De redactie heeft zijn uiterste best gedaan om bronnen en rechthebbenden van beeldmateriaal dat is gebruikt te achterhalen en te vermelden. Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan u (mede)rechthebbende bent en u voor het gebruik daarvan niet als bron of rechthebbende wordt genoemd, ofwel geen toestemming geeft voor het gebruik, dan kunt u contact opnemen met de redactie. © Credits Media BV Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of op enigerlei wijze worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN: 1389 -1162

Agence VERTU

LA REVUE DU PLUS CÉLÈBRE CABARET DU MONDE ! - DE REVUE VAN HET BEROEMDSTE SHOWBALLET VAN DE WERELD !

DÎNER ET REVUE À 19H À PARTIR DE 190E - REVUE À 21H ET 23H À PARTIR DE 77E - DINNER & REVUE OM 19.00 UUR VANAF E190 - REVUE OM 21.00 UUR, OM 23.00 UUR VANAF E77

MONTMARTRE 82, BLD DE CLICHY 75018 PARIS - TEL : 33(0)1 53 09 82 82 - WWW.MOULIN-ROUGE.COM

Nieuw

Rijk aan hazelnoten vrij van palmolie