Adaun no Eva monu ba sala, Maromak halo ona planu sei haruka Salvadór be sei moris hosi jerasaun ‘feto’ka ‘the woman’ (Jénezis 3:15). Tuir Aman sira Igreja katak, liafuan “feto” be signifika iha-ne’e la’ós Eva, maibé Eva foun (the New Eve). The woman signifika feto boot, ne’ebé refere ba Maria Eva foun. Maria mak “feto” ne’ebé profesia sai husi Maromak iha tempu hahú mundu ne’e, ne’ebé ninia jerasaun sei halakon diabu (haree Jénezis 3:15). Profeta Isaías haklaken “tanba ne’e, Nai mak sei haraik ba ó sinál ida-ne’ebé lo-loos, feto raan ida (Virgin) sei ko’us no sei tur-ahi Oan Mane ida, no nia sei hanaran Oan ne’e Imanuel” (Isaías 7:14). Aman Igreja nian hanorin katak “feto” ne’ebé temi iha Jénezis 3:15, loos duni refere ba Inan Maria
Maria nia obediénsia, Kristu halo An ba Mane iha nia isin ‘Fiar’ hosi Maria, sai inísiu forma Kristu nia Isin hosi forsa Espíritu Santu iha nia knotak La bele haketak relasaun entre Jezús, Maria no Igreja (Esplika relasaun entre Maria ho Igreja. LG, 56) Maski Kristu moris hosi Maria fizikamente, maibé la-halo Maria sai ida-ne’ebé prinsipál liu duké Kristu; tanba ida be sai Ulun Isin-lolon (sarani sira) mak Kristu (Kolose 1:18; Éfesu 5:23). Maria mak membru be di’ak liu iha igreja, tanba ho Maria nia obediénsia ne’ebé uluk liu membru Igreja sira seluk; no tanba hodi Maria ninia obediénsia ne’e, Maromak nia planu sai realidade.
Ensinamentu Igreja nian kona-ba Maria nia ezemplu ba Igreja nia oan sira Maria totalmente oferese nia-an ba Nai inkondisionalmente. Ida-ne’e hanaran ‘hamamuk-an be kle’an liu’ ne’ebé akontese ona iha istória ema nia (Papa João Paulo II, Redemptoris Mater [RM], 18). Maria…nu’udar apoiante Salvasaun hodi harahun sala nia ukun no ninia konsekuénsia tomak, ikus mai hetan mós kulminante be aas liu hosi onra be nia simu (Kfr. Papa Pio XII, Munificentissimus Deus, 40 # 44) Inan Maria la-tuur metin iha lalehan, maibé nafatin apoiu Kristu be nafatin kontinua hala’o Ninia obra salvasaun iha mundu ne’e, ho ninia orasaun intersesaun sira (LG, 62) Papel mediasaun Inan Maria ne’e la-konkorente mediasaun Kristu nian no la-halakon Kristu, maibé apoia Kristu (Konsíliu Vatikanu II, Kfr. LG. 60; 62) Santu Ambrosio hanorin katak Inan Maria mak ezemplu Igreja iha asuntu fiar, karidade no uniaun be perfeitu ho Kristu (LG, 63) Liuhosi ninia virjinidade no santidade.
Nai Jezús fó Inan Maria sai inan ba Ninia disípulu sira Tanbasá ita fó omenajen no hadomi Inan Maria nu’udar Inan? “Nai Jezús hakarak ida-ne’e mak akontese” Molok Jezús mate, Nai Jezús fó inan Maria ba João, disípulu ne’ebé Nia hadomi liu (João 19:2627). Nai Jezús temi asuntu be importante kona-ba Inan Maria, hodi dehan ba Ninia disípulu sira, “ne’e mak ó-nia inan [behold, your mother!] Igreja Katólika nafatin komprende liafuan ne’e, nu’udar Jezús nia hakarak ne’ebé fó Nia Inan ba ita hotu liuhosi Ninia disípulu, ne’ebé tempu ne’ebá reprezenta hosi apóstolu João Ita ema fiar-na’in mós simu Maria nu’udar lia-loos. Loos duni, Inan Maria mak ita-nia inan, tanba Nai Jezús haraik ba ita fiar-na’in, atu ita hadomi, ita respeita, no ita imita tuir Maria.
Hanorin sira Aman Igreja nian kona-ba Maria nu’udar Igreja nia Inan Origen (244) Maria nia Oan Mane só Jezús (Kristu) mesak: …Kristu moris iha nia, … (Origen, Commentary on John, I, 4, 23, PG 14, 32) Santu Efrem hosi Siria (306-373) “O-nia moris be Divina, O Nai, hamoris kriasaun hotu; ema fiar-na’in hamoris filafali husi nia (Maria), ne’ebé hamoris Ita-Boot. Ema hamoris Ita-Boot iha isin; Ita-Boot hamoris ema iha espíritu…” (St. Ephrem, Hymn 3 on the Birth of the Lord, v.5., ed. Lamy, II, pp 464 f). Santu Agustinho (416) Maria mak Inan lo-loos hosi membru sira Kristu nian, ne’e mak ita hotu. Tanba husi ninia obra karidade, ema fiarna’in sira hetan moris filafali iha Igreja, … St. Augustine, De sancta virginitate, 6. PL 40, 399) Papa Pio X (1903-1914) Tebes katak Maria ne’e Jezús nia Inan? Tanba ne’e, nia mak ita-nia inan mós… Maria be ko’us Salvadór iha nia knotak, bele dehan mós katak ko’us mós sira be moris iha Salvadór be moris. Tanba ne’e, ita hotu … moris ona liuhosi Maria nia knotak nu’udar isin-lolon be uniaun ho nia Ulun. Tanba ne’e, iha sentidu espirituál no místiku, ita hanaran Maria nia oan sira, no nia nu’udar ita hotu nia inan. (Paus Pius X, Ad diem illum Laetissimum)
Martin Luther nia hanorin kona-ba Maria: Igreja nia Inan Martin Luther fundadór Igreja Protestante mós hanorin katak Inan Maria mak Inan Igreja Inan Maria mak Jezús nia Inan no ita hotu nia Inan. Sekuandu Kristu ne’e ita-nian, ita tenke hela iha-ne’ebé Nia hela; no buat hotu be Ninian loos duni sai ita-nian mós, no tanba ne’e Ninia Inan mós sai ita-nia Inan. (Luther Works, (Weimar edition), 29:655:26-656:7) “Ita hotu nu’udar Maria nia oan sira” (Luther Works, (Weimar edition), 11:224:8).
Espera katak iha tempu ikus, ita bele haree Nai Jezús, no hateten, “ha’u hadomi Ó, Nai, no hodi ItaBoot nia hakarak, ha’u mós hadomi ona Ita-Boot nia Inan ne’ebé Ita-Boot fó mai ha’u.”
Reflesaun TUTORIAL: Inan Maria sai ona inan ba ó no ha’u? Nai Jezús fó ona buat hotu ba ita: Ninia domin, Ninia moris divina, no Ninia inan rasik. Agora, konforme ita, saida mak sai ita-nia resposta. Tebes katak ita hatudu ona atetude hanesan Apóstolu João be simu Inan Maria nu’udar ita-nia inan mós? Sekuandu hatudu ona, To’o ona iha-ne’ebé ita imita ezemplu fiar Inan Maria nian?