ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹ

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ

Հայաստանում մինչեւ վերջերս զուգընկերոջ կողմից բռնության զոհը չէր կարող ստանալ որեւէ աջակցություն կամ բռնարարից պաշտպանություն։ Հիմա, բացի հասարակական կազմակերպություններից, պետությունը նույնպես սկսում է թիրախավորել ընտանեկան բռնությունը։ Շատ աշխատանք է դեռ պետք իրականացնել՝ հիմնելով թեժ գծեր, ավելի շատ ապաստարաններ եւ աջակցման կենտրոններ, ինչպես նաեւ՝ երեխաների հետ աշխատանքի ծառայություններ։ Պետք է նաեւ բռնությունը վերապրածներին լսենք ու հավատանք։ Կանանց նկատմամբ ճնշումների, մասնավորապես՝ կանանց նկատմամբ բռնության մասին ավելի գիտակից լինենք։ Քաղաքականություններն ու օրենքները պետք է փոփոխվեն` թիրախավորելով ընտանեկան բռնության խնդիրները։ Ոստիկանության, քննիչների, հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության աշխատակիցների, դատավորների, առողջապահական ծառայություն մատուցողների, սոցիալական աշխատողների եւ այլոց կողմից օգտագործվող ընթացակարգերն ու մեխանիզմները պետք է համապատասխանեն միջազգային չափանիշներին։ Այս համակարգում ներառված բոլոր մարդկանց համար ավելի շատ դասընթացներ եւ վերապատրաստումներ պետք է կազմակերպվեն։ Ե՛վ քաղաքացիական, ե՛ւ

քրեական պրակտիկաները, ընթացակարգերը, մեխանիզմները ե՛ւ օրենքները պետք է փոփոխվեն` այս փաստաթղթում թվարկված եւ շատ ավելի խնդիրներ լուծելու համար:

Ընտանեկան բռնության խնդրի լուծման բարդության պատճառով մենք պետք է հասկանանք, որ համայնքում հարաբերությունները ելակետային են ընտանեկան բռնությանը արձագանքելու եւ այն կանխարգելելու գործում։ Սա նշանակում է, որ բոլոր մարդիկ եւ յուրաքանչյուր մարմին պետք է աշխատեն միասին, քանի որ նրանք բոլորն էլ այս համակարգի մի օղակն են կազմում։ Զուգընկերոջ գործադրած բռնության կանխարգելումը նաեւ պահանջում է հասարակության կրթություն եւ իրազեկության բարձրացում, մասնավորապես երիտասարդների շրջանում հանուն ապագայի։ Այս առումով պետական ծրագրերը շատ կարեւոր դերակատարություն ունեն։

Այս հոդվածում ներկայացրած փաստերից ակնհայտ է, որ ներկայիս համակարգը չի աշխատում։ Յուրաքանչյուր հաստատության կամ գործակալության նպատակներում, գործընթացներում եւ ընթացակարգերում կան շատ բացթողումներ, եւ դրանցից ոչ մեկը համակարգված ձեւով չի աշխատում։ Ոստիկանությունը պետք է համագործակցի համայնքային եւ մշակութային փոփոխություններ կատարելու գործում: Մենք հաճախ ենք առաջարկել ոստիկանությանը դուրս բերել բոլոր բացթողումները եւ շտկել դրանք։ Նրանք երբեք դա չեն արել։ Միայն հասարակական կազմակերպություններն են, որ բարձրաձայնում են այն խնդիրների մասին, որոնք վերաբերում են իրավապահ մարմինների, սոցիալական ծառայությունների, երեխայի պաշտպանության եւ օրենսդիր մարմինների ոչ կոմպետենտությանը։ Մինչեւ տվյալ մարմինները չլինեն ինքնաքննադատ եւ չունենան քաղաքական կամք իրենց ծառայությունները բարելավելու համար, առաջխաղացում չի գրանցվի ընտանեկան բռնության դեմ

պայքարի հարցում։ Որպեսզի ոստիկանությունը կամ այլ մարմիններ բացահայտեն բացթողումները, պետք է ավելի լավ հասկանան, թե ինչ է ընտանեկան եւ սեռական բռնությունը։

Ոստիկանները, դատարանները եւ քաղաքականություն մշակողները պետք է հասկանան, որ իրենք գործ ունեն հանցագործության հետ՝ միաժամանակ գիտակցելով տրավմայի ազդեցությունը։ Քանի դեռ նրանք հետեւում են իրենց նախապաշարմունքներին եւ կասկածի տակ են դնում զոհի ցուցմունքների հավաստիությունը, կամ եթե տվյալները ցույց են տալիս, որ ընտանեկան բռնության դեպքերի 40%ում կանայք են տղամարդկանց բռնության ենթարկում, ընտանեկան բռնության դեմ պայքարի եւ զոհերի պաշտպանության հարցում առաջխաղացում չի դիտվելու։

Բազմաթիվ հետազոտություններ, ուղեցույցներ, վերլուծություններ, դասընթացների ձեռնարկներ եւ մոդուլներ են մշակվել եւ իրականացվել Հայաստանում, հիմնականում ԵԽի, «Ընդդեմ կանանց նկատմամբ բռնության կոալիցիա» եւ «Կանանց աջակցման կենտրոն» ՀԿների կողմից, որոնք համապատասխանում են միջազգային չափանիշներին։ Սակայն, թվում է՝ պետական մարմինները նույնիսկ չեն էլ կարդում կամ ներառում դրանք պարտադիր վերապատրաստման մեջ կամ հաշվի առնում օրենսդրությունը փոփոխելու ժամանակ։ Սա պետք է փոխվի, եւ այդ մարմինները պետք է միասին աշխատեն փոփոխություն անելու համար։

Եվս մեկ անգամ մեջբերում ենք ԵԽի բացահայտումներից «Առանցքային մարմինների միջեւ անհրաժեշտ կլինեն կանոնավոր հանդիպումներ, որպեսզի անհրաժեշտության դեպքում շարունակվի ընտանեկան բռնության նկատմամբ արձագանքման ձեւի մշակումը եւ ծագած խնդիրների լուծումը։ Այդ մարմիննե

րի միջեւ առկա մարտահրավերների բաց քննարկումը եւ հետադարձ կապի տրամադրումը կբարելավի ընտանեկան բռնությանը արձագանքող ոստիկանության կատարողականությունը։ Պարզ է դառնում, որ ներկայումս նման հանդիպումներ տարբեր մարմինների միջեւ տեղի չեն ունենում։ Այս գործընթացը պահանջում է առանձին, բայց նաեւ համատեղ, յուրաքանչյուր մարմնի տվյալների արդյունավետ հավաքագրում եւ վերլուծություն։ Հավաքված տվյալների վերլուծությունը կօգնի հետագայում արդյունավետ դարձնել ընտանեկան բռնության նկատմամբ արձագանքը»55։

Ընտանեկան բռնության օրենքի համաձայն՝ ՀՀ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարությունը պատասխանատվություն է կրում ընտանեկան բռնության բազմամասնագիտական խորհրդի հանդիպումները նախագահելու համար։ Կարեվոր է, որ այս հանդիպումների ժամանակ ներառված մարմինները հասկանան եւ շտկեն իրենց մոտ առկա խնդիրները։ Այս ուղղությամբ առաջին քայլերն իրականացվել են, բայց դեռեւս վաղ է ասել, թե արդյոք խորհուրդը կունենա փոփոխությունները պարտադրելու որեւէ իշխանություն զոհերին պաշտպանելու ավելի լավ եւ արդյունավետ դարձնելու ուղղությամբ:

55 Տե՛ս Council of Europe, Police Response to Violence against Women and Domestic Violence in Armenia, 2018, էջ 31 https://womensupportcenter.org/assets/ PDF%20publications/EUR%20ENG%20FINAL.pdf։