Pediatrik Aritmiler İçin Öz Bilgi Kılavuzu Christopher Wren, PhD Konsultan Pediatrik Kardiyolog Freeman Hastanesi (NHS) Newcastle upon Tyne İngiltere
Çeviri Editörü Prof. Dr. Serdar Kula Çeviri Danışmanı Prof. Dr. F. Sedef Tunaoğlu
İçindekiler
Önsöz, iv
22 İdyopatik sağ ventriküler taşikardi, 90
Başlarken, v
23 Ventriküler prematüre atımlar, 93
Kısaltmalar, vi
24 Ventriküler fibrilasyon, 96
Editörün Önsözü, vii
25 Uzun QT sendromu, 99
Çevirenler, viii
26 Katekolaminerjik polimorfik ventriküler taşikardi, 108
1
Aritmi anatomisi, fizyolojisi ve epidemiyolojisi, 1
2
EKG ve diğer kayıt cihazları, 5
27 Brugada sendromu, 111
3
Diğer tanısal teknikler, 9
28 Birinci- ve ikinci-derece atriyoventriküler
4
Normal EKG ve farklı durumlar, 12
5
Taşikardide EKG’nin yorumlanması, 16
29 Atriyoventriküler tam blok, 118
6
Taşikardi tanısında adenozin, 16
30 Sinus nod disfonksiyonu ve sinoatriyal hastalık, 124
7
Atriyal taşikardi, 26
31 Ameliyat sonrası erken dönemde görülen
8
Multifokal atriyal taşikardi, 36
9
Atriyal flutter, 40
10 Atriyal fibrilasyon, 43
blok, 114
aritmiler, 127 32 Ameliyat sonrası geç dönemde görülen aritmiler, 136
11 Prematür atriyal atım, 46
33 Doğumsal kalp defektlerinde aritmiler, 147
12 Atriyoventriküler reentran taşikardi, 49
34 Kardiyomiyopatilerde aritmiler, 151
13 Wolff-Parkinson-White sendromu, 55
35 Senkop, 155
14 Permanent junctional resiprokal taşikardi, 61
36 Ani ölüm, 160
15 Atriofasiküler reentran taşikardi, 64
37 Antiaritmik ilaç tedavisi, 163
16 Atriyoventriküler nodal reentran taşikardi, 67
38 Kalp pilleri ve implante defibrilatörler, 170
17 Junctional ektopik taşikardi, 71
39 Kateter ablasyon, 177
18 Ventriküler taşikardi, 74
40 Artefaktlar, 180
19 Neonatal ventriküler taşikardi, 81
Ek, 183
20 Sürekli idyopatik infantil ventriküler taşikardi, 84
İndeks, 185
21 İdyopatik sol ventriküler taşikardi, 87
iii
Önsöz
Dr. Wren, “Pediatrik aritmiler için öz bilgi kılavuzu” isimli kitabına kısa bir ön söz yazmayı bana teklif ettiğinde özellikle onur duydum. Bu fırsat hakkında detaylıca düşündüğümde, Dr. Wren’in ricası için daha kuvvetli bir motivasyon olup olmadığı konusunu merak ettim. Elektrofizyolojideki deneyimim dikkate alınmadan, kalbin elektriksel bozukluklarının nedenleri, tanınması ve tedavisi konularındaki eğitimimin çok geçmişte kaldığını düşünüp düşünmediğini merak ediyorum. Her ne kadar öncelikli olarak uzman olmayanlar ve asistanları hedeflese de, Dr. Wren’in kitabı kalp hastalıklı çocuklarla ilgilenen herkese önemli bir kaynak olacak niteliktedir. Dr. Wren’i tanıyan herkes, onun problemlere basit, pragmatik ve duyarlı yaklaşımını, klinik deneyimlerindeki büyük zenginliğini, kendisine ve başkalarına ait yazılı çalışmalara bilimsel ve eleştirel yaklaşımını doğrulayacaktır. Bu kitap bahsi geçen meziyetlerin mükemmel bir yansıması olarak, okuyucuya elektrofizyolojiyi güzel yazılmış, kolay özümsenen ve klinik merkezli yaklaşım ile aktarmaktadır. Her bir görsel önemli bir mesaj taşırken, her paragraf
iv
da öze yönelerek mesajları bunaltıcı olmaktan çıkarmaktadır. Karmaşık temel kavramları basitçe ele alıp, okuyucuya potansiyel karmaşık tanılar ve tedavi algoritmalarını anlamak yönünden, mantıklı, dizgisel ve dikkatlice çizilmiş bir çerçevede kılavuzluk yapmaktadır. Sonuç olarak, asistanlar için mükemmel bir kitap, pratisyenler için sürekli bir kaynak ya da biz uzmanlar için de el altında bulunacak bir hatırlatıcıdır. İster hedef kitlesinde olayım ister olmayayım, Dr. Wren’in “Pediatrik aritmiler için öz bilgi kılavuzu” kitabını okurken gerçekten bir şeyler öğrendim. Bu kitabı okuma fırsatı bulanların da benzer şekilde aydınlanacağını düşünüyorum. Aslında hızla, alanımızda gereksinim duyulan bir temel okuma kitabı haline geleceğine eminim. Andrew Redington Kardiyoloji Bölüm Başkanı Sick Children Hastanesi Toronto, ON Kanada
Başlarken
Aritmisi olan çoğu infant ve çocuk, tanı ve tedavi için bir pediatrik kardiyoloğa yönlendirilmeden önce bir pediatrist tarafından görülür. Böylece, pediatrist aritmileri tanımak ve hatta bazı olgularda ilk müdahaleyi yapmak zorundadır. Çocuklarda ortaya çıkan diğer aritmiler halihazırda kardiyolog takibinde olan hastalardadır – ya kalp problemlerinin doğal sürecinin bir parçası ya da onun tedavisinin bir sonucu olarak. Bu kitap, pediatri asistanları, kardiyoloji ile ilgilenen pediatristler, pediatrik kardiyoloji asistanları ve yoğun bakım uzmanlarına yardımcı olacak şekilde tasarlanmıştır. Aritmilerin tanınması ve tedavisini amaçlamaktadır. Hedef kitlesinde pediatrik kardiyoloji uzmanları bulunmamaktadır, zira onlar zaten bir uzmanın uzman için yazacağından çok daha fazla karmaşık durumla sıkça uğraşmaktadırlar. Aynı nedenle invaziv elektrofizyolojiye ait görüntüler de yoktur, ama nasıl ve ne zaman gerekli olacağı ile ilgili bilgiler; kateter ablasyon, pil ve defibrilatör kullanımı için de başlangıç seviyesinde verilmiştir. Bana hastalarını yönlendiren ve bazı EKG örneklerinin temin edilmesinde destek olan meslektaşlarım, Newcastle upon Tyne Freeman Hastanesi’nden John O’Sullivan, Richard Kirk ve Milind Chaudhari, Great Ormond Street hastanesi’nden (Londra) Philip Rees ve Martin Lowe’a müteşekkirim . Ayrıca, Andrew Sands, Satish Adwani, Kevin Walsh, Paul Oslizlok, Desmond Duff, Frank Casey ve Karen McLeod’a ve burada isimlerini sayamadığım, bana hastalarına ait görüntüleri kullanma izni veren ve hasta yönlendiren bir çok meslektaşıma minnettarım. EKG’lerin kaliteleri analiz yapmamıza yetecek kadar ve hatta bazen idealden kötüdür. Ancak, sağlık teknisyenlerinin kayıtları, Holter kayıtları ya da fax ile elimize ulaşan kayıtlardan bir kısmında bile bizim için değerli bilgiler olabilir. Çeşitli aritmilere dair çok sayı-
da kaydım olmasına karşın en iyilerini seçtiğim halde her biri gerçek EKG kayıtları olduğundan kaliteleri değişiklik göstermektedir. Gerçek hayatta karşılaşabileceğiniz durumları yansıtmakta ve bence idealize edilmiş çizimlerden daha yararlıdırlar. Bu kitabın tarzı, EKG örnekleri ile sunulan geleneksel kitaplardan biraz farklı görülebilir. Birçok aritmi az sayıda sayfa ile tartışılmış ve böylece ipuçlarının her zaman pratik şekilde göz önünde olması sağlanmıştır. Kitapta mümkün olduğunca az sayıda kısaltma kullanmaya çalıştım, çünkü kısaltmalar ana dili İngilizce olmayan okuyucuların kafasının karışmasına neden olmaktadır. Ancak, AV, BBB ve WPW gibi yaygın kullanılan durumlarda ve bazı hallerde kısaltma kullanımı kaçınılmaz oldu (kısaltmalar liste halinde verildi). Kitap boyunca sunulan anti aritmik ilaç tedavisine dair fikirler benim şahsıma ait ve Avrupa ekolünü yansıtmaktadır. Dünyanın farklı bölgelerinde uygulamaların farklı olduğunu ve tedavilerin farklı ilaçlarla düzenlenebildiğini biliyorum. Tüm tedavi seçeneklerini sunmak mümkün değildir ama, hemen tüm anti aritmik ilaçların hemen hemen tüm aritmilerde bazı evrelerde kullanılmakta olduğunu söylemek yanlış olmaz sanırım. Geçtiğimiz birkaç yıl boyunca, EKG örneklerinin değerlendirilmesi, infant ve çocukların yanısıra doğumsal kalp hastalığı olan yetişkinlerin aritmileri ile ilgili pek çok konferans verdim, konuşma yaptım, seminer ve kursa katıldım. Dinleyicilerin ilgi ve coşkusundan her zaman çok etkilendim ve onların bir çoğundan bunun gibi bir başvuru kitabı hazırlamam konusunda istek aldım. Umarım bu kitap onların isteklerini karşılayacak niteliktedir. Christopher Wren 2011
v
Kısaltmalar
AAVRT AET AF AFL AFRT AT AV AVB AVNRT AVRT BBB CAT CAVB CPVT
vi
antidromik atriyoventriküler reentran taşikardi atriyal ektopik taşikardi atriyal fibrilasyon atriyal flutter atriyofasiküler reentran taşikardi atriyal taşikardi atriyoventriküler atriyoventriküler blok atriyoventriküler nodal reentran taşikardi atriyoventriküler reentran taşikardi dal bloğu kaotik atriyal taşikardi atriyoventriküler tam blok katekolaminerjik polimorfik ventriküler taşikardi
FAT HBT JET LBBB LQTS MAT OAVRT PJRT RBBB SR ST SVT VT WPW
fokal atriyal taşikardi His huzmesi taşikardisi junctional ektopik taşikardi sol dal bloğu uzun QT sendromu multifokal atriyal taşikardi ortodromik atrioventriküler reentran taşikardi permanent junctional resiprokal taşikardi sağ dal bloğu sinus ritmi sinus taşikardisi supraventriküler taşikardi ventriküler taşikardi Wolff–Parkinson–White
Editörün Önsözü
Bu kitabın Türkçe’ye çevrilmesi için pediatrik kardiyoloji eğitimimde çok değerli katkıları olan hocam Prof. Dr. Rana Olguntürk’ün cesaretlendirmesi üzerine Dr. Wren’in kitabını daha yakından inceleme fırsatı buldum. Dr. Wren’in de ön sözünde belirttiği gibi pediatrik kardiyologlardan ziyade pediyatri uzmanlarını hedefleyen bu kitapta sadeliği gördüm. Tıp fakültesi ve pediatri eğitimlerimizde anlaşıldığından hiçbir zaman emin olamadığımız ve samimiyetle itiraf etmek gerekirse, her branştan hekimin çekinerek yaklaştığı EKG, ne yazık ki bir o kadar da meslek hayatımızın içinde yer almakta. Oysa bu kitapta pediatrik EKG, pratik örneklemelerle ve temel farklılıklarıyla kısaca özetlenmiştir. Kitabı çevirirken tekrar okuma fırsatı bulmam vesilesiyle bazı şeylerin anlatımının ne kadar da basitleştirilebildiğini görme fırsatını yakaladım. Bu kitap 2 ay gibi bir sürede çevirilip, düzenlenip baskıya hazır hale getirildi. Bu noktada bana destek veren çalışma arkadaşlarıma tekrar teşekkür ediyorum.
Ancak, bu noktada okuyucuları bir konuda bilgilendirmek gerektiği kanaatindeyim. Her ne kadar Türkçe kelimeler konusunda hassasiyetim beni tanıyanlar tarafından bilinse de, bu kitapta okuyucuların dikkatini dağıtmamak amacıyla mesleki dilimize yerleşmiş bazı kelimeler çevirilmeden olduğu gibi bırakılmıştır. Bu şekilde daha akıcı bir okumanın sağlanacağını düşünmekteyim. Son söz olarak, Dr. Wren’in hedef kitlesine ek olarak bu kitabın tıp fakültesi öğrencileri ve aile hekimleri için de çok önemli bir başucu kitabı olarak değerlendirileceğinden eminim. Serdar Kula Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Kardiyoloji Bilim Dalı Ankara
vii
Çevirenler
Prof. Dr. F. Sedef Tunaoğlu Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Kardiyoloji Bilim Dalı Prof. Dr. A. Deniz Oğuz Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Kardiyoloji Bilim Dalı Prof. Dr. Serdar Kula Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Kardiyoloji Bilim Dalı Doç. Dr. Ayhan Çevik
Doç. Dr. Ayşe Yıldırım Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Kardiyoloji Kliniği Yrd. Doç. Dr. Cihat Şanlı Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Kardiyoloji Bilim Dalı Öğr. Gör. Dr. Ayhan Pektaş Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Kardiyoloji Bilim Dalı Dr. Semiha Terlemez Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Kardiyoloji Bilim Dalı Dr. Erman Çilsal Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Kardiyoloji Bilim Dalı Dr. Mehmet Gümüştaş Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Kardiyoloji Bilim Dalı
viii