Pediyatrik Beslenme El Kitabı Şematik Yaklaşım Edited by David L. Suskind, MD Associate Professor of Pediatrics University of Washington Division of Gastroenterology, Hepatology and Nutrition Seattle Children’s Hospital and Polly Lenssen, MS, RD, CD, FADA Director, Clinical Nutrition Seattle Children’s Hospital Çeviri Editörü Prof. Dr. Turgay Coşkun Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Metabolizma B. D. ANKARA Çeviri Editörü Yardımcısı Uzm. Dr. Özlem Ünal
A John Wiley & Sons, Ltd., Publication
İçindekiler
1 Genel Beslenme 1.1 Genel Pediyatrik Beslenmenin Değerlendirmesi 1.2 Odak Değerlendirme: Bebekler 1.3 Odak Değerlendirme: Küçük Çocuklar 1.4 Odak Değerlendirme: Okul Çağı Çocukları 1.5 Odak Değerlendirme: Ergenler Ek A: Beklenen Ağırlık Artışı: Doğumdan 24 aya kadar (Guo ve ark., 1991) Ek B: Beklenen Boy Uzaması: Doğumdan 24 aya kadar (Guo ve ark., 1991)
1 1 8 11 15 17
2 Genel Pediyatri 2.1. Büyüme Geriliği 2.2 Anne Sütü Alırken Yetersiz Ağırlık Artımı 2.3 Yutma Bozukluğu ve Aspirasyon 2.4 Gastroözofajial Reflü Hastalığı 2.5 Akut Gastroenterit 2.6 İnek Sütü Proteini Alerjisi 2.7 Eosinofilik Özofajit 2.8 Besin Alerjileri 2.9 Küçük Çocukların İshalleri veya Çocukluk Çağının Kronik Nonspesifik İshalleri 2.10 Vitaminler ve Mineraller
27 29 30 38 41 44 46 47 49
24 25
52 53
3 Endokrin 61 3.1 Tip 1 ve Tip 2 Diyabetes Mellitus 61
vi 4 Gastroenteroloji 4.1 Crohn Hastalığı 4.2 Ülseratif Kolit 4.3 Kısa Bağırsak Sendromu 4.4 Kısa Bağırsak Sendromu 4.5 Akut Pankreatit
65 66 68 70 72 74
5 Genel Beslenme 5.1 Üre Döngüsü Bozuklukları 5.2 Maple Syrup Urine Disease (Akçaağaç Şurubu İdrar Hastalığı) (MSUD) 5.3 Galaktozemi 5.4 Glikojen Depo Hastalığı 1a ve 1b 5.5 Herediter Fruktoz İntoleransı 5.6 Mitokondriyal Hastalıklar 5.7 Yağ Asidi Oksidasyon Bozuklukları 5.8 Organik Asidemi
75 77
6 Nefroloji 6.1 Nefrotik Sendrom 6.2 Kronik Böbrek Hastalığı 6.3 Böbrek Transplantı 6.4 Hipertansiyon
95 95 98 99 100
7 Nöroloji 7.1 Antiepileptik İlaç-Besin Etkileşimleri 7.2 Ketojenik Diyet Tedavisi Planı
103 103 109
8 Obezite 8.1 Obezite
111 113
9 Solunum Sistemi 9.1 Bronkopulmoner Displazi/Kronik Akciğer Hastalığı 9.2 Kistik Fibrozis 9.3 Astım
115 116 119 121
10 Onkoloji 10.1 Kanser
123 124
11 Nörogelişim 11.1 Nörogelişimsel Gecikme
127 128
80 81 83 85 86 89 92
vii 12 Neonatoloji 131 12.1 Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi’ndeki Bebeklerin Beslenmesi 133 13 Beslenme Desteği 13.1 Enteral Beslenme 13.2 Total Parenteral Beslenme için Endikasyonlar
135 140
14 Cerrahi 14.1 Post-operatif Beslenme Bakımı
147 150
15 Yoğun Bakım: Kardiyak/Pediyatrik 15.1 Şilotoraks 15.2 Ekstrakorporeal Membran Oksijenizasyonu
153 154 156
16 Kardiyoloji 16.1 Konjenital Kalp Hastalığı
157 159
17 Romatoloji 17.1 Romatolojik Hastalık
161 162
ix
Giriş Her yıl, tüm dünyada milyonlarca çocuk, malnütrisyonun zararlı etkileri yönünden risk altında kalmaktadır. Günümüzde, hastalık süreçleri ve bunların tedavileri konusunda bilgilerimiz geliştikçe, çocukların karşı karşıya kaldıkları beslenme ile ilgili sorunlar da, kökten değişim göstermiştir. Beslenmenin etkilerinin çok derin olduğunu bilmekteyiz. İyi beslenme, yalnız uygun bir büyüme ve gelişme sağlamaz, aynı zamanda her bir organ sisteminin en iyi şekilde çalışmasına olanak sağlar. Tüm çocuklarda, beslenme, hem morbiditeyi, hem de mortaliteyi etkileyen önemli bir faktördür. Tıp alanları özelleştikçe, çocukların beslenme özellikleri de, giderek artan boyutlarda özelleşmiştir. Bu el kitabı, gelişmekte olan bebek ve çocuklar kadar, özel tıbbi gereksinimleri olan çocukların da, beslenme bakımları açısından kapsamlı bir kılavuz sunmaktadır. Bu el kitabı, Seattle Çocuk Hastanesi’nde, hastalarımızın beslenme bakımlarını standardize etmek yönünden, birçok kişinin kurduğu uzun süreli hayalin bir ürünüdür. Ortak olarak, bebeklerin, çocukların ve gençlerin beslenme değerlendirmeleri konusunda, uzun yılların sağladığı deneyim ve özelleşmiş bilgileri sunmaktadır. Bize katkı sağlayanları, ayırdıkları zaman ve emekleri için takdir etmek isteriz. Ek olarak, hem içerik hakkında önerilerde bulunan, hem de kitap bölümlerini inceleyen eleştirmenlere teşekkür ederiz. Umudumuz, tüm sağlık hizmeti verenlerin-asistan hekimlerin, hemşirelerin, diyetisyenlerin ve diğer klinisyenlerin-el kitabını yararlı bulmalarıdır. Gelecekteki yayınlarımızı daha iyiye götürmek için tüm geri dönüş ve eleştirilere açığız. David L. Suskind PollyLensen Bu el kitabı, çocukluk çağında ortaya çıkan çok sayıda beslenme ile ilgili konu ile uğraşan sağlık çalışanlarına yardımcı olmak için hazırlanmıştır. Yalnız hızlı bir başvuru kaynağı olması amaçlanmıştır ve çocukluk çağında görülen beslenme ile ilgili veya tıbbi sorunlar konusunda çok ayrıntılı bir derleme değildir. Bu kitap, eğitim için bir kaynaktır ve içindekiler, standart bir bakım şekli anlamına gelmemektedir. Yazarlar, Seattle Çocuk Hastanesi’ne beslenmeye ve çocuk sağlığındaki oynadığı role verdiği önem nedeniyle teşekkür eder.
xi
Önsöz İyi beslenmenin, çocuğun en uygun biçimde gelişimi ve sağlıklı bir yetişkinlik sürecine ilerlemesinde temel olduğu düşüncesi basit görünmektedir. Ancak, bu basit düşünceyi etkin bir gerçekliğe dönüştürmek zordur. Bu nedenle bu kitap çok önemlidir. Dr. David L. Suskind, ve Polly Lensen, her hekim ve çocuklar ile ilgilenen sağlık çalışanı için temel olan kitabı, Seattle’ın en deneyimli beslenme uzmanları ile birlikte gerçekleştirmişlerdir. Onlar, tıp tarihinde ilk kez, pediyatrik sağlık çalışanlarına, tüm çocukların, daha önemlisi, birincil ve ikincil beslenme yetersizlikleri olan çocukların beslenme desteğine, sistematik şematik yaklaşımlar sunmuşlardır. Daha az bir kapsamlılıkla, bu sayı, bebek ve ergenlerin beslenme değerlendirmeleri için mekanizma vermekte, bunun yanında çocukların beslenme durumuna etki eden kardiyak, gastrointestinal, metabolik, nörolojik, pulmoner, renal ve romatolojik sistemi içeren pediyatrik hastalıkların kapsamlı bir listesini vermektedir. Dr. Suskind ve Lenssen, vücudun hücresel bütünlüğünü sürdürmede, beslenmenin oynadığı önemli rolü tanımlamışlar, ve bu bütünlük olmadan, organ ve sistemlerin çalışamayacağını, hastalık süreçlerinin beslenme ile ilgili komplikasyonlarının, altta yatan hastalık ile ilişkili morbidite ve mortaliteye katkıda bulunacağını göstermişlerdir. Beslenme ile ilgili bu sorunları ele alabilmek için, tümevarımsal şematik yaklaşımlar geliştirerek, pediyatrik bakım sorumlularına, hastalıkların beslenme ile ilgili etkileri konusunda çalışırken, sistematik, bilimsel, etkin bir yaklaşım sağlamışlardır. Pediyatrik Beslenme El Kitabı: Şematik Yaklaşım, iyi bir pediyatrik bakım için kritik olan, beslenme konusunda, seçkin temel bir kitaptır. Ben, kişisel olarak, editörleri ve tüm katkı verenleri kutlamak istiyorum. Onların bu kitaba katkıları değer biçilemezdir. Dr. Robert Suskind Önceki Kurucu/Yerel Başkan Pediyatri Profesörü/Ulusal Sağlık Direktörü Paul L. Foster Tıp Fakültesi El Paso, Teksas Teknoloji Sağlık Bilim Üniversitesi El Paso, Teksas