05 as armas do maltrato el mundo 11 11 2014

SOCIEDADE. Violencia de xénero

As armas do maltrato

SANTIAGO SEQUEIROS RAFAEL J. ÁLVAREZ Madrid Actualizado: 11/11/2014 12:19 horas

Cinceiro. Móbil. Cable. Garfo. Cigarro. As querelas de comisaría, as sentenzas da Xustiza e as palabras íntimas das terapias están cheas de substantivos aparentemente inocentes. Cinto. Bandexa. Zapato. Tixola. Paraugas. Fregona. Non obstante, son obuses de maltratador, instrumentos do seu poder voando contra as mulleres, cousas culpables. EL MUNDO rastrexou con psicólogas e avogadas de centros de recuperación un centenar de denuncias, autos xudiciais e casos nos que os agresores usaron como armas os obxectos cotiáns das nosas vidas, o que demostra o pegamento da violencia machista

na sociedade. Portafotos. Libro. Mesa. Man. Chaveiro. Axenda. Todo é material doméstico convertido en lume inimigo, o colmo da indefensión das vítimas, que pisan un territorio de minas onde crían ter un fogar.

«A casa deixa de ser un lugar de seguridade», din as expertas que traballan na rehabilitación das mulleres azoutadas por fóra e por dentro. No medio do costume da súa ira, os violentos tiran do que teñen á man ou do que planearon, látegos tan básicos como os dedos na garganta ou tan sofisticados como a auga fría que xea sen deixar pegada.

Percha. Toalla. Bolígrafo. Mando da tele. Mazá. Cunca. Cordón. Varios dos nomes e os lugares citados nesta investigación están cambiados por motivos de seguridade, xa que determinados casos permanecen sub júdice e na maioría deles os agresores seguen en liberdade, homes buscando vinganza contra as mulleres ás que din ter amado.

Algunhas identidades son falsas, pero todas as historias son tan certas como as cousas que se tocan. Vaso. Coitelo. Floreiro. Cadeira. Prancha. Bote de CocaCola...

Arantxa, Sara, Paula, María, Sonia...

O home enfadouse, chuspiu algúns insultos e de súpeto viu o paraugas apoiado na parede. Colleuno e empezou a azoutar a súa muller mentres ela protexía a cabeza daquela sarabia de golpes. No medio da tortura, o paraugas rompeu. «Ela recorda que a partir de aí foi máis doloroso aínda, porque do paraugas só quedaban as varas...».

A memoria histórica de Arantxa é unha cicatriz no brazo, un suco na súa carne como de cuneta, o recordo das foxas do maltrato. O día que fuxiu do seu verdugo salvou o pelello e hoxe é unha muller sobrevivida, equipada coa fortaleza das súas compañeiras e das profesionais dun dos centros de recuperación de mulleres vítimas de violencia de xénero salpicados por España.

A denuncia de Sara narra que, no serán do 3 de maio deste ano, Luis chegou á súa casa de Madrid e encontrouna deitada na cama. Ordenoulle que se erguese para que lle fixese a cea, ela negouse e el empezou a insultala. Como Sara insistía en desobedecelo, Luis ampliou a agresión aos golpes, os tiróns e os puñazos. E no fragor do seu poder colleu a prancha apoiada na táboa do cuarto e lanzoulla a Sara apuntando á cabeza. O parte de lesións desvela a abrasión e a ferida de Sara preto da fronte, pero non a erosión do seu ánimo e a súa autoestima, ese pranchazo final a seis anos de malleiras que algún día a levaran ata o osíxeno de La Paz. Igual Sara non se sentirá tan soa cando saiba o que lle pasou a Paula aquel día de 2012 en que ao seu noivo lle pareceu mal que fumase. O home, membro das Forzas de Seguridade do Estado, arrancoulle o cigarro dos dedos e estampoullo na boca arrasándolle os labios e a lingua ante o espanto dos nenos na súa casa de Sevilla. Unido a un pasado de anos de labazadas e humillacións, aquel incendio valeulle ao servidor do Estado unha orde de afastamento.

O martelo e os dedos Ou a desventura xorda de María unha tarde de novembro de 2013 en Galicia.

Sen vir a conto, Antonio acusouna de ter sexo con outros homes e deulle igual as veces que ela o negara. Colleuna polo pescozo, tirouna ao chan e golpeouna suxeitándolle a cara co seu xeonllo. Antonio estivera a facer unhas chapuzas e tiña preto a caixa de ferramentas. Apartouse un instante de María, colleu o martelo, volveu á súa presa e golpeoulle os dedos coma se cada impacto fose un cravo do seu poder.

Todo ten que ver coa dominación. Os obxectos son só os instrumentos do poder, a manifestación física do que os maltratadores pensan. Séntense donos das mulleres e cando elas lles discuten esa estrutura mental, reaccionan. E usan o que teñen a man ou o que saben que lles causa medo, como os coitelos, un dos clásicos,».

Fala unha psicóloga especializada en violencia de xénero que traballa nun centro de rehabilitación integral instalado nun lugar oculto dunha comunidade

autónoma española. Dende hai dúas décadas, por alí pasaron miles de vítimas, e as psicólogas que as axudan saben de que está feito o arsenal caseiro da violencia.

«Eles usan cables para afogalas ou azoutalas, tíranlles móbiles, mandos da tele, perchas, bandexas, vasos, cadeiras... Todo o que está enriba da mesa é susceptible de serlles arrebolado. Golpéanas ou aprisiónanlles a cabeza contra a parede.

Achéganlles a cara á tixola con aceite fervendo. Usan os propios colares das mulleres para apertarlles o pescozo... A lista é interminable».

Nese centro volveu á vida Manoli, que foi valente para contar un historial de anos cheos de torturas. Por exemplo, a dunha tarde en que Juan chegou á casa e ao saber que ela estivera unhas horas fóra acusouna de terse deitado con outro. Ou, para ser exactos, con outros: «Puta, que te tiras a todo o barrio. Voute matar!».

Empezouna a golpear e arrastrouna polo pelo ata a cociña. Alí, entre insultos e abaneos, o tipo arrancou o alongador do cable da torradora, anooullo á súa propia man e comezou a azoutar a muller polo lado do enchufe. Ela anicouse para protexer a súa cabeza, pero non puido evitar as feridas e os negróns dos brazos e as costas.

As ameazas del e o medo dela completaron a violencia para que os días fosen borrando as pegadas da súa fazaña.

Achegoulle a cara á tixola incandescente A psicóloga doutro centro especializado en violencia machista, tamén oculto, nunha provincia do sur de España explica por que ser vítima das cousas cotiás é tan desvastador. «A casa deixa de ser o lugar de seguridade para converterse noutro cheo de obxectos que antes eran nosos e agora son armas en mans do maltratador. Ás veces, ante a inminencia dunha nova agresión, as mulleres miran de esguello ao seu arredor e algunhas esconden cousas como cinceiros ou figuras de adorno. Ou como están afeitas a que as empurren e as tiren chegan a colocarse no lugar da agresión procurando que non haxa nada ao lado contra o que chocar, como mesas, cadeiras ou mesmo estufas, que son obxectos contra os que foron lanzadas outras veces e lles fixeron dano,».

En abril de 2013, nunha cidade de Aragón, o xuíz ordenou protección para Sonia e afastamento para Pedro despois de oír como eran as súas vidas. El non a deixaba saír se non era con el, controlaba o seu móbil cada día, chamábaa dende onde fose e demostráballe, de portas para dentro, quen mandaba na casa. Os golpes dun día chegaron con fotos ata a comisaría, pero o que non tiña imaxes eran as violacións de cada noite nin a mañá en que o home, con ese amor que demostran os celos, agarrou a Sonia pola cabeza, levouna ata a cociña e achegoulle a cara á tixola incandescente ata que ela sentiu vir a morte ou o espanto dunha vida desfigurada para sempre. Por fortuna, púidose escapulir e hoxe a Sonia só lle arde dentro o volcán da memoria.

En marzo deste ano, a denuncia de Laura describe como o seu marido elixiu un machete de cortar carne para completar os seus minutos de agresión na casa de Logroño e, en outubro do ano pasado, a de Carmen relata unha vida chea de obxectos voadores ben identificados contra ela: teléfonos móbiles, bolsos... e botes de Coca- Cola.

A violencia de xénero é tan machista que ata o caldeiro de fregar é unha agresión dentro da agresión. Debeu ser a culminación das ideas de Fernando a tarde en que, logo dunha presa de insultos e empurróns, colleu o caldeiro que Alicia usara para fregar a casa e baleiroullo enteiro sobre o corpo. A denuncia vomita que o home tirou ao chan á muller e tívoa alí, empapada e triste, «ata que lle pediu perdón ao agresor». Ás veces as mulleres posúen cousas que se volven contra elas, o colmo da indefensión e o medo. «Os maltratadores adoitan utilizar os colgantes ou as gargantillas das mulleres para apertarlles o pescozo. Cando nós estamos en contacto con elas antes de que ingresen no centro, adoitámoslles dicir que os quiten, que non os leven postos», di unha psicóloga. Pero hai obxectos que non poden quitar, que serven para ir pola vida. «É habitual que os agresores azouten ou golpeen a muller cos zapatos de tacón. Parécelles mal como van vestidas, trátanas de putas, obríganas a cambiarse de roupa e cando elas quitan os zapatos, eles úsanos como instrumento de agresión».

Os coitelos e os cintos son uns «clásicos» do maltrato, segundo as psicólogas e avogadas que participaron con EL MUNDO neste rastrexo. «Cando eles as azoutan co cinto asegúranse de darlles coa parte da fibela. Iso é moi típico. Os coitelos poden ser unha agresión ou unha ameaza. No noso centro, ao comezo do programa de recuperación, algunhas mulleres non entran na cociña porque lles impresiona a visión do caixón dos coitelos. E algunhas delas cóntannos que na súa casa chegaban a escondelos».

Privación de sono e condución temeraria Hai outras violencias sen cousas pero tan cotiás que só se entenden dende a vítima. «A condución temeraria e a privación de sono son habituais. Eles enfádanse e empezan a correr. Por suposto, conducen eles. Aceleran, frean bruscamente e volven correr mentres elas lles pregan que paren, moitas veces cos nenos detrás. E hai moitos casos de tortura durante a noite. Elas néganse a manter relacións sexuais e eles golpean a parede durante horas, pum, pum, pum. Fan ruídos, móvense na cama... ' Estás a quedar durmida? Pois fódete'. E pasan horas evitando que a muller descanse».

Iso pasoulle a Olga, segundo a denuncia que interpuxo o ano pasado nun xulgado de Madrid. Tras unha vida de maltrato, relatou como as noites que ela non accedía a ter sexo co seu marido, el «golpeaba a parede e a mesa de noite de noite, acendía as luces e zarandeábaa» cando advertía que ela abrazaba un instante de sono. Violencia sen cousas. Ou si: coches e camas.

E a arma por excelencia: a palabra. «A humillación, o insulto, o menosprezo, a ridiculización, a acusación, a dúbida e a ameaza son as feridas que máis tardan en curar», din as psicólogas que tanto saben das inocentes. «Aquí, en terapia, está a verdade núa, a que sae moito despois da présa e os nervios da denuncia, a máis completa. Os que din que as vítimas de violencia machista denuncian para obter algo deberían saber que a verdade que sae aquí, na terapia, é moito máis dura aínda que a que se denunciou.

Cando levaba un anaco de malleira, Antonio empurrou a Lucía á ducha e empapouna de chorros xeados e fortes, alleo ás súplicas e ao pavor. Logo sacouna da bañeira e colleuna pola melena arrastrándoa camiño da cociña. E alí, entre golpes e berros, abriu a parte inferior da neveira e meteulle a cabeza no conxelador ata que o pelo de Lucía, tintinado de xeada, empezou a endurecerse...