Diyalog Avrasya 20 by da belarus

Bahar / Весна 2006

Türkiye fiyat› 7.50 YTL.

Aile mi, birey mi? Семья или я?

ISSN: 1302-5686

BCP SAMPLE

3 ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi / Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал

Allionia yok oluyor Эллианой может исчезнуть

Rusya Büyükelçisi Petr Stegniy:

Psikolojik benzerli¤imiz harika bir olay

Enver Pafla cevap veriyor

Посол РФ в Турции Петр Стегний

Энвер-паша отвечает на вопросы

Феномен психологической совместимости турок и русских

“Diyalog ‘evet’le bafllar”

Диалог начинается с «да»

DA dergisi bir Diyalog Avrasya Platformu yay›n›d›r.

Журнал «ДА» – издание Платформы Диалог Евразия

Üç ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi

Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА

Mutlu bir s›¤›nak: Aile

Yayg›n Süreli Yay›n

‹mtiyaz Sahibi Учредители: Fon Da Ajans Hizm. San ve Tic. Afi. ad›na От имени АО «Фон Да Ажанс Хизм. Сан. ве Тидж.»

Прибежище для счастья: Семья

Erkam Tufan Aytav

Эркам Туфан Айтав и Некоммерческая организация «Фонд содействия развитию Центра восточной литературы Российской государственной библиотеки» Genel Koordinatör ve Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü Генеральный координатор и ответственный редактор:

Cengiz fiimflek Дженгиз Шимшек Yaz› ‹flleri Müdür Yard›mc›s› Зам. редактора:

Liliya Yakimova Лилия Якимова

Yaz› ‹flleri Müdürü-Yay›n Editörü Главный редактор:

Nevval Sevindi Невваль Севинди Yazar-Bafldan›flman Главный консультант:

Mustafa Arma¤an Мустафа Армаган Rusça Redaktörleri Редакторы русских текстов:

Aleksandr Polefluk, Marina Melanina Александр Полещук, Марина Меланьина

Alan Editörleri Редакторы отделов:

Siyaset Bilimi Политика: Büflra Ersanl› Бушра Эрсанлы, Sosyoloji Cоциология: Ümit Meriç Умит Мерич Kültür Kультура: Cemal Uflak Джемаль Ушак, Ekonomi Экономика: Kadir Dikbafl Кадир Дикбаш Dan›flma Kurulu Консультативный совет: ANAR АНАР (Azerbaycan Азербайджан), Abifl Kekilbayev Абиш Кекильбаев, Muhtar fiahanov Мухтар Шаханов (Kazakistan Казахстан), Cengiz Aytmatov Чингиз Айтматов (K›rg›zistan Кыргызстан), Rostislav R›bakov Ростислав Рыбаков (Rusya Federasyonu Российская Федерация), Halil ‹nalc›k Халиль Иналджик, Kemal Karpat Кемаль Карпат, fierif Mardin Шериф Мардин, ‹lber Ortayl› Ильбер Ортайлы, Halit Refi¤ Халит Рефиг, Mete Tunçay Мете Тунчай (Türkiye Турция) Yay›n Kurulu Редколлегия: Arnavutluk Албания Cevahir Sipahi Джевахир Спахый Azerbaycan Азербайджан Bahtiyar Vahapzade Бахтияр Вахабзаде Nizami Caferov Низами Джафаров Arif Emraho¤lu Ариф Эмрахоглу ‹sa Habipbeyli Иса Хабиббейли Tevfik ‹smailov Тофик Исмаилов Enes Cansever Энес Джансевер Süleyman Okumufl Сулейман Окумуш Bosna Hersek Босния-Герцеговина Enes Pelidija Энес Пелидиджа Gürcistan Грузия Giuli Alasania Гиули Аласания Tamaz Gamkrelidze Тамаз Гамкрелидзе Ramaz B. Khotivari Рамаз Б. Кхотивари Nona Gambaflidze Нона Гамбашидзе Tato Lashiflvili Тато Ласхишвили Ekrem Dindarol Экрем Диндарол Kazakistan Казахстан fierhan Murtaza Шeрхан Муртаза Nurlan Orozalin Нурлан Орозалин Olcas Süleymenov Олжас Сулейменов Ali Çelikbafl Али Челикбаш

K›rg›zistan Кыргызстан K. Moldokas›mov К. Молдокасымов Mustafa Baflkurt Мустафа Башкурт

Tacikistan Таджикистан Muminflo Kanoatov Муминшо Каноатов Mesut Ata Месут Ата

Makedonya Македония Enver Çelik Энвер Челик

Türkiye Турция Mehmet Altan Мехмет Алтан Toktam›fl Atefl Токтамыш Атеш Beflir Ayvazo¤lu Бешир Айвазоглу Ege Cansen Эге Джансен Talat Sait Halman Талат Саит Халман M. Ali K›l›çbay М. Али Кылычбай Niyazi Öktem Ниязи Октем Avni Özgürel Авни Озгурель Mehmet Saray Мехмет Сарай Edibe Sözen Эдибе Созен

Mo¤olistan Монголия Ts. Dafldandov Цедендорж Дашдондов Moldova Молдова Mehmet Zor Kaya Мехмет Зор Кая Boris Marian Борис Мариaн Romanya Румыния Mihail Miron Михаил Мирон Rusya Fed. Российская Федерация Mihail Meyer Михаил Мейер Dimitriy Vasiliyev Дмитрий Васильев Meri Trifonenko Мери Трифоненко Da¤›stan Дагестан: M. Dugr›c›lov М. Дугричилов Tataristan Татарстан: ‹lfak ‹bragimov Ильфак Ибрагимов, Razil Valeyev Разиль Валеев Rasim Husnutdinov Расим Хуснутдинов Baflk›rdistan Башкортостан: Ravil Bikbayev Равиль Бикбаев

Türkmenistan Туркмениcтан Cemil Y›ld›z Джемиль Йылдыз Ukrayna Украина Vladimir Kazarin Владимир Казарин ‹smail Kerimov Исмаил Керимов Viktor Kodun Виктор Кодун Pavlo Zagrebelniy Павло Загребельный Gökhan Demir Гокхан Демир

Yaz›lar›n sorumlulu¤u yazarlar›na aittir, dergiyi ba¤lamaz. Ответственность за статьи, опубликованные в журнале, несут авторы. Rusya Federasyonu Koordinatörü Координатор журнала в РФ: Ali Sami Y›ld›r›m Али Сами Йылдырым RF Koordinatör Yard›mc›s› Зам. координатора в РФ: Erdo¤an Özdemir Эрдоган Оздемир Ankara Koordinatörü Координатор журнала в Анкаре: Faruk Erbilgin Фарук Эрбильгин

Reklam Рекламный отдел: Nedim Çivrilli Недим Чиврилли (reklam@da.com.tr) Abone ve Da¤›t›m Отдел маркетинга: Leyla Saka Лейла Сака (abone@da.com.tr) Görsel Tasar›m Дизайн: Murat Acar Мурат Аджар

Yönetim Yeri, ‹mtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür Adresi Адрес: Cumhuriyet Cad. No: 209/4 Harbiye-‹stanbul/Türkiye Tel Тел: +90 (212) 232 17 51 Faks: +90 (212) 231 82 34 Bask›: Güzel Sanatlar Matbaas› / Merkez Mah. De¤irmenbahçe Cad. No: 15 Yenibosna-‹stanbul Tel: 0 212 503 58 40 Temsilcilikler Представительства: Arnavutluk-Makedonya-Romanya-Bosna Hersek-Türkiye Албания-Македония-Румыния-Босния-Герцеговина-Турция +90 (212) 232 17 51 Azerbaycan Азербайджан (azerbaycan@da.com.tr) (412) 4981724 Gürcistan Грузия (gurcistan@da.com.tr) (99532) 934376 Kazakistan Казахстан (kazakistan@da.com.tr) (73272) 581571 K›rg›zistan Кыргызстан (kirgizistan@da.com.tr) (996312) 665601 Moldova Молдова (moldova@da.com.tr) (37379) 767083 Mo¤olistan Монголия (mogolistan@da.com.tr) 0034 29 66 32 54 63 Nahç›van Нахчеван (nahcivan@da.com.tr) (994) 502 12 02 17

Rusya Federasyonu Российская Федерация (rusya@da.com.tr) (095) 5141383 Da¤›stan Дагестан (dagistan@da.com.tr) (8722) 650066 Tataristan Татарстан (tataristan@da.com.tr) (8432) 381847 Baflkurdistan Башкортостан (baskurdistan@da.com.tr) (996312)665838 Tuva Tува (tuva@da.com.tr) (39422) 51884 Novosibirsk Новосибирск (novosibirsk@da.com.tr) (3832) 211767 Tacikistan Таджикистан (tacikistan@da.com.tr) (992) 372249183 Türkmenistan Туркменистан (turkmenistan@da.com.tr) (99312) 396795 Ukrayna Украина (ukrayna@da.com.tr) (38044) 2686406

Türkiye’de fiyat›: 7.50 YTL. KKTC’de fiyat›: 8.50 YTL. Y›ll›k abone bedeli: 28 YTL., ö¤renciler için: 25 YTL. Avrupa: 30 EURO, ABD: 35 USD Abone hesap numaralar›: Asya Finans fiiflli fiubesi, TL: 5-186593-1 USD: 186593-2 EURO: 186593-7 Подписной индекс: 83156 Каталог Пресса России Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве по делам печати, телерадиовещания и средств массовых коммуникаций Российской Федерации Свидетельство о регистрации: ПИ № 77-5826 от 07.12. 2000 В России и странах СНГ цена договорная Журнал «ДА» зарегистрирован в Министестве культуры, информации и спорта Республики Казахстан. Свидетельство о регистрации: 5878-Ж от 31. 02. 2005

www.da.com.tr • da@da.com.tr

20-66 Saadet, bereket ve aile siluetleri Dursun Ayan

Благополучие, изобилие и семья Дурсун Аян

Rusya’da yaln›z anne olmak art›k ay›p de¤il! Oksana Fomina

Быть матерью-одиночкой в России теперь не стыдно! Оксана фомина

Ukrayna’n›n büyük aileleri Les Kagan

Большие семьи Украины Лесь Каган

Giuli Alasania:

“Çocuk hiçbir zaman bafl›bofl b›rak›lmamal›” Konuflan: Ekrem Dindarol

Гиули Аласания:

«Ребенок никогда не должен оставаться свободным» Беседовал: Экрем Диндарол

rusya’yi tanimak / знакомство с россией

8 Dinler evrensel ahlak›n temelidir

74-97

Metropolit Vladimir

Религии как основа планетарной этики Митрополит Владимир Rusya Federasyonu Büyükelçisi Petr Vladimiroviç Stegniy:

Rusya Antalya Konsolosu Sergey D. Alifanov:

Psikolojik benzerli¤imiz harika bir olay

“Dünya vatandafllar›, uluslararas› özel okullarda yetifliyor”

Чрезвычайный и Полномочный Посол РФ в Турции Петр Владимирович Стегний:

Консул России в Анталье Сергей Алифанов:

Konuflan: Cengiz fiimflek

«Феномен психологической совместимости турок и русских» Беседовал: Дженгиз Шимшек

Türk-Rus dostlu¤unda beyaz bir sayfa Чистый лист российскотурецкой дружбы

U¤ur Sa¤›nd›k

«В международных частных школах воспитываются граждане мира» Угур Сагындык

Merhaba Rusça

Ayva çiçek açm›fl, yaz m› gelecek?

Здравствуй, русский язык! «Расцветали яблони и груши»

68 Bergama’n›n turizm gelece¤inde bir umut

Allianoi Ahmet Yarafl

Надежда на туристическое будущее Бергамы

Эллианой Ахмед Яраш

104 Devlet Bakan› Kürflat Tüzmen:

Orta Asya yat›r›mlar›n› destekliyoruz Mustafa Baflkurt

Государственный министр Турции Кюршад Тюзмен:

«Мы поддерживаем инвестиции в Среднюю Азию»

107 Azeri Sanatç› Aflraf Geybatov:

Ben Avrasya’n›n ressam›y›m Tamara Grebennikova

Азербайджанский художник Ашраф Гейбатов:

«Я – художник Евразии» Тамара Гребенникова

Мустафа Башкурт

112 Moldova Milli E¤itim Gençlik ve Spor Bakan› Viktor Tsivirkun:

Enver Pafla:

Moldova’da vatansever bir nesil yetifliyor

Энвер-паша:

Министр просвещения, молодежи и спорта Республики Молдова Виктор Цвиркун:

«Тем, кто обвинял меня в излишнем мечтательстве, не хватало дальновидности» Беседовала: Ханде Экшиоглу

«В Молдове растет поколение патриотов»

Beni hayalcilikle itham edenlerin basireti ba¤l› Konuflan: Hande Ekflio¤lu

Konuflan: Mehmet Zor Kaya

Беседовал: Мехмет Зор Кая

122 2005 Rusya-Türkiye Dostluk ve Baflar› Ödülleri Da¤›t›ld› Вручены награды «За особые успехи» и «За вклад в российскотурецкую дружбу – 2005»

editör редактор

Tek bafl›na aile olmuyor! Nevval Sevindi Yay›n Editörü

Один – это не семья! Невваль Севинди Главный редактор

anayi devriminin bafllamas›yla birlikte erkek eme¤i kadar kad›n ve çocuk iflçiye de ihtiyaç artt›. Aile de¤er üreten bir kurum olmaktan ç›kt›. Kapitalistlerin aileye de¤il, iflçilere ihtiyac› vard›. Aile ucuz iflgücü u¤runa parçaland›. Ana-babas›z do¤anlardaki art›fl çocuk iflçi ordular› yaratt›. Kad›nlar›n en kötü koflullarda çal›flmas› feminizm dalgas›n›n do¤mas›na neden oldu. Bat›’da 16.-17. yüzy›lda artan gayrimeflru çocuklar sorunu ve yoksulluk, köyden kente göç eden iflçi y›¤›nlar› ve yoksul ailelerin öyküleri bugün “aile yok oluyor mu?” sorusuna dönüfltü. Bugün Avrupa’da çocuklar›n yüzde 30’dan daha fazlas› evlilik d›fl› do¤uyor. Buna yak›n bir oranda yetiflkin de, çocuklar›n› boflanma nedeniyle parçalanm›fl ailelerde yetifltirmek zorunda. Amerika’da yap›lan istatistiklerde görünen, çocuklardan yüzde ellisinin tek ebeveynli ailelerde yaflad›¤›n› ve bu çocuklar›n yüzde ellisinin de bu tek ebeveyni günde birkaç saatin haricinde görmedi¤ini ortaya koymakta. Kad›n›n rol de¤iflimi yaflamas›, özgürleflmesi ve anneli¤e bak›fl›n de¤iflmesi temel sorunlar olarak önümüzde duruyor. Bat› dünyas›nda kad›nlar do¤urmad›¤› için, eksi demografik büyüme kayg› yarat›yor. Milyonlarca insan yafllanmakta ve 2010’da Avrupa’da 80 yafl üstü nüfusun kayg› verici oldu¤u görünmekte. Ailenin fonksiyonlar›n› azaltarak görevlerini devlet kurumlar›na devreden milli devlet anlay›fl› bugün “aile ne olacak?” sorusuyla karfl› karfl›ya. Sadece Bat›’da de¤il, Rusya dahil do¤u yar›m kürede de sorun yaflan›yor. Büyük ailenin çöküflü ile kuflaklar aras› bilgi aktar›m›, sevgi ve sayg› da kayboldu. Akrabal›k ba¤lar› zay›flad›. ‹nsanlar yaln›zlaflt› ve içe kapand›. “Ukrayna’n›n Büyük Aileleri” yaz›m›zda de¤iflen ailenin temelinde ekonomik sorunlar›n açmazl›¤› gözleniyor. ‹flsiz bir baban›n a¤›rl›¤›n› ailede duyurmas› çok zor. Ya da çocu¤una meslek seçimi konusunda ak›l vermesi mümkün olmuyor. “Eksik aile mutlu olabilir mi?” diye soran gazeteci Oksana Fomina, Rusya’da art›k yaln›z anneli¤in ay›p say›lmad›¤›n› anlat›yor bize. Yayg›nlaflan tek ebeveynli aile modeli, çocu¤un “baba” kavram›ndan yoksun kalmas›na neden oluyor. Yaz›da çok iyi belirtilen sosyal doku de¤iflimi herkesi düflündürmeli. Türkiye aile temelli bir toplum diye bilinmesine ra¤men son 10-15 y›l içinde ciddi bir yozlaflma yaflan›yor. Aile de¤erleri ve bireyler aras› iliflkilerde çözülme televizyonlardan izlenebilir filmlere dönüfltü. Bunun sonucu çocuk çeteleri, uyuflturucu gibi kötü al›flkanl›klar ve organize suçlar artt›. Soka¤a at›lan çocuk say›s› ço¤ald›. Kentliler art›k çocuk do¤urmuyor. Her fleyden sorumlu tuttu¤umuz do¤um art›fl h›z›m›z düfltü. Genç bir toplum olmaktan uzaklafl›yoruz.

Büyük ailenin çöküflü ile kuflaklar aras› bilgi aktar›m›, sevgi ve sayg› da kayboldu. Akrabal›k ba¤lar› zay›flad›. После исчезновения больших семей были утрачены связи между поколениями, любовь и уважение к старшим. Ослабли родственные связи.

“Geliflmifl ülkelerin büyüyen sorunu: Boflanma” yaz›s›nda Kazakistan’da artan boflanma gerçe¤inin irdelendi¤ini ve benzerlikleri görüyoruz. ‹nsanlar köklerini yitirmekte, ba¤l›l›¤› azalmakta ve yapayaln›z kalmakta. Bu köksüzlük insan›n hiçbir yere tutunamamas›n› getiriyor. Durmaks›z›n de¤iflen dünya içinde oradan oraya savruluyor. Anlam kayb› yükseliyor. DA dergisi olarak “aile” konulu dosyam›z›n tart›flma açmas›n› ve sizlerin bu konuda farkl› yorum ve de¤erlendirmelerinizi bekliyoruz. Daha çok çözüm önerileri üstünde yazmal› ve konuflmal›y›z. Dünya bar›fl›n›n sa¤lam, sevgi dolu bir aile ve ba¤lar›yla mümkün oldu¤unu düflünüyoruz. Bu konuda hepimiz elimizden geleni yapmal›y›z. Elinizdeki say›da yeni bir görsel düzenleme oldu¤u dikkatinizi çekmifltir. Daha rahat okunur, görsel zenginli¤i keyifle izlenir 20. say›m›z›n kahraman›, grafik tasar›mc›m›z Murat Acar. Yepyeni bir say›da buluflmak üzere mutlu ve huzurlu kal›n. n

Ì‡˜‡ÎÓÏ ÔðÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓÈ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËË ÔÓfl‚ËÎ‡Ò¸ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ ‚ ‰ÓÔÓÎÌËÚÂÎ¸ÌÓÈ ð‡·Ó˜ÂÈ ÒËÎÂ, ÍÓÚÓðÓÈ ÒÚ‡ÎË, Ì‡ðfl‰Û Ò ÏÛÊ˜ËÌ‡ÏË, ÊÂÌ˘ËÌ˚ Ë ‰ÂÚË. ëÂÏ¸fl ÔÂðÂÒÚ‡Î‡ ·˚Ú¸ ËÌÒÚËÚÛÚÓÏ, ÙÓðÏËðÛ˛˘ËÏ ˆÂÌÌÓÒÚË. ä‡ÔËÚ‡ÎËÒÚ‡Ï ÌÛÊÌ‡ ·˚Î‡ ÌÂ ÒÂÏ¸fl, ‡ ‰Â¯Â‚˚Â ð‡·Ó˜ËÂ. éÌË ÔðËÌÂÒÎË ÒÂÏ¸˛ ‚ ÊÂðÚ‚Û ‰Â¯Â‚ÓÈ ð‡·Ó˜ÂÈ ÒËÎÂ. êÓÒÚ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚‡ ‰ÂÚÂÈ, ð‡ÒÚÛ˘Ëı ·ÂÁ ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ, ÔÓðÓ‰ËÎ ‡ðÏËË «Ï‡ÎÂÌ¸ÍËı ð‡·Ó˜Ëı». íflÊÂÎ˚Â ÛÒÎÓ‚Ëfl, ‚ ÍÓÚÓð˚ı ð‡·ÓÚ‡Î‡ ÊÂÌ˘ËÌ‡, ÒÚ‡ÎË ÔðË˜ËÌÓÈ ÔÓfl‚ÎÂÌËfl Ë ·˚ÒÚðÓ„Ó ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËfl ÙÂÏËÌËÁÏ‡. èðÓ·ÎÂÏ‡ ÌÂÁ‡ÍÓÌÌÓðÓÊ‰ÂÌÌ˚ı ‰ÂÚÂÈ ‚ XVI-XVII ‚‚. Ë ðÓÒÚ ·Â‰ÌÓÒÚË, ÔÓÚÓÍË ‰Â¯Â‚ÓÈ ð‡·Ó˜ÂÈ ÒËÎ˚, ÍÓ˜Û˛˘ÂÈ ‚ ÔÓËÒÍ‡ı ð‡·ÓÚ˚ Ò ÏÂÒÚ‡ Ì‡ ÏÂÒÚÓ, ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚Â ËÒÚÓðËË ÒÂÏÂÈ, ÊË‚Û˘Ëı Ì‡ „ð‡ÌË ÌË˘ÂÚ˚, Á‡ÒÚ‡‚ËÎË Î˛‰ÂÈ Á‡‰ÛÏ‡Ú¸Òfl Ì‡‰ ‚ÓÔðÓÒÓÏ: «çÂÛÊÂÎË ÒÂÏ¸fl ËÒ˜ÂÁ‡ÂÚ?» Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏfl ‚ Ö‚ðÓÔÂ ·ÓÎÂÂ 30% ‰ÂÚÂÈ ðÓÊ‰‡ÂÚÒfl ‚ÌÂ ·ð‡Í‡. Ç ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ð‡Á‚Ó‰Ó‚ ÔðËÏÂðÌÓ ÒÚÓÎ¸ÍÓ ÊÂ ‚ÁðÓÒÎ˚ı ‚˚ÌÛÊ‰ÂÌ˚ ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡Ú¸ ‰ÂÚÂÈ ‚ Ó‰ËÌÓ˜ÍÛ. ëÓ„Î‡ÒÌÓ ÒÚ‡ÚËÒÚËÍÂ, ‚ ÄÏÂðËÍÂ ÓÍÓÎÓ 50% ‰ÂÚÂÈ ËÏÂ˛Ú Ó‰ÌÓ„Ó ðÓ‰ËÚÂÎfl, ÔðË ˝ÚÓÏ 50% ‰ÂÚÂÈ ‚ Ú‡ÍËı ÒÂÏ¸flı ‚Ë‰flÚ Ò‚ÓÂ„Ó ðÓ‰ËÚÂÎfl ÚÓÎ¸ÍÓ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ˜‡ÒÓ‚ ‚ ‰ÂÌ¸. àÁÏÂÌÂÌËÂ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈ ðÓÎË ÊÂÌ˘ËÌ˚, Ó·ðÂÚÂÌËÂ ÊÂÌ˘ËÌ‡ÏË Ò‚Ó·Ó‰˚ Ë Úð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËfl ‚Á„Îfl‰‡ Ì‡ Ï‡ÚÂðËÌÒÚ‚Ó ÒÚ‡ÎË Ó‰ÌËÏË ËÁ Ò‡Ï˚ı ÒÂð¸ÂÁÌ˚ı ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ. ç‡ á‡Ô‡‰Â ÊÂÌ˘ËÌ˚ ÔÂðÂÒÚ‡ÎË ðÓÊ‡Ú¸, ˝ÚÓ ÔðË‚ÂÎÓ Í Û·˚ÎË Ì‡ÒÂÎÂÌËfl. ëÚ‡ðÂÌËÂ Ì‡ÒÂÎÂÌËfl Ö‚ðÓÔ˚ ÔÓðÓÊ‰‡ÂÚ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸, ˜ÚÓ ‚ 2010 „. ·ÓÎ¸¯Û˛ Â„Ó ˜‡ÒÚ¸ ·Û‰ÛÚ ÒÓÒÚ‡‚ÎflÚ¸ ÒÚ‡ðËÍË ‚ ‚ÓÁð‡ÒÚÂ 80 ÎÂÚ! ç‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó, ‚Áfl‚¯ÂÂ Ì‡ ÒÂ·fl ÏÌÓ„ËÂ ËÒÚËÌÌÓ ÒÂÏÂÈÌ˚Â ÙÛÌÍˆËË, ‚˚ÌÛÊ‰ÂÌÓ ðÂ¯‡Ú¸ ÔðÓ·ÎÂÏÛ ÒÓıð‡ÌÂÌËfl ÒÂÏ¸Ë. à ˝Ú‡ ÔðÓ·ÎÂÏ‡ ‡ÍÚÛ‡Î¸Ì‡ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‰Îfl á‡Ô‡‰‡, ÓÌ‡ Í‡Ò‡ÂÚÒfl Ë êÓÒÒËË, Ë ÒÚð‡Ì ÇÓÒÚÓÍ‡. èÓÒÎÂ ËÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌËfl ·ÓÎ¸¯Ëı ÒÂÏÂÈ ·˚ÎË ÛÚð‡˜ÂÌ˚ Ò‚flÁË ÏÂÊ‰Û ÔÓÍÓÎÂÌËflÏË, Î˛·Ó‚¸ Ë Û‚‡ÊÂÌËÂ Í ÒÚ‡ð¯ËÏ. éÒÎ‡·ÎË ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌ˚Â Ò‚flÁË. ã˛‰Ë ÒÚ‡ÎË ·ÓÎÂÂ Ó‰ËÌÓÍËÏË. Ç ÒÚ‡Ú¸Â, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌÓÈ ·ÓÎ¸¯ËÏ ÒÂÏ¸flÏ Ì‡ ìÍð‡ËÌÂ, „Ó‚ÓðËÚÒfl Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ËÏÂÌÌÓ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ ÔðÓ·ÎÂÏ˚ ÒÚ‡‚flÚ ÒÂÏ¸˛ ‚ ÚÛÔËÍ. ÅÂÁð‡·ÓÚÌ˚È „Î‡‚‡ ÒÂÏ¸Ë Ò ÚðÛ‰ÓÏ ÏÓÊÂÚ ÛÚ‚Âð‰ËÚ¸ Ò‚ÓÈ ‰ÓÏ‡¯ÌËÈ ‡‚ÚÓðËÚÂÚ. à Í‡ÍÛ˛ ÔðÓÙÂÒÒË˛ ÓÌ ÏÓÊÂÚ ÔÓÒÓ‚ÂÚÓ‚‡Ú¸ ‚˚·ð‡Ú¸ Ò‚ÓÂÏÛ ðÂ·ÂÌÍÛ? «åÓÊÂÚ ÎË ·˚Ú¸ Ò˜‡ÒÚÎË‚ÓÈ ÌÂÔÓÎÌ‡fl ÒÂÏ¸fl?» ÒÔð‡¯Ë‚‡ÂÚ ‚ Ò‚ÓÂÈ ÒÚ‡Ú¸Â éÍÒ‡Ì‡ îÓÏËÌ‡. éÌ‡ „Ó‚ÓðËÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ·˚Ú¸ Ï‡ÚÂð¸˛-Ó‰ËÌÓ˜ÍÓÈ ‚ êÓÒÒËË ·ÓÎ¸¯Â ÌÂ ÒÚ˚‰ÌÓ. é·˚˜ÌÓ ‚ ÌÂÔÓÎÌ˚ı ÒÂÏ¸flı ðÂ·ÂÌÓÍ ð‡ÒÚÂÚ ·ÂÁ ÓÚˆ‡. àÁÏÂÌÂÌËÂ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ„Ó ÙÓÌ‡, Ó ÍÓÚÓðÓÏ „Ó‚ÓðËÚ ÒÚ‡Ú¸fl, ‰ÓÎÊÌÓ Á‡ÒÚ‡‚ËÚ¸ ‚ÒÂı ÒÂð¸ÂÁÌÓ Á‡‰ÛÏ‡Ú¸Òfl. à ‰‡ÊÂ ‚ íÛðˆËË, ÍÓÚÓð‡fl ËÁ‚ÂÒÚÌ‡ Í‡Í Ó·˘ÂÒÚ‚Ó, ÍÓÚÓðÓÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ·Î‡„Ó‰‡ðfl ÍðÂÔÍËÏ ÒÂÏÂÈÌ˚Ï ˆÂÌÌÓÒÚflÏ, ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ 10-15 ÎÂÚ Ì‡·Î˛‰‡ÂÚÒfl ÒÂð¸ÂÁÌ‡fl ‰Â„ð‡‰‡ˆËfl ÒÂÏ¸Ë. èðÓˆÂÒÒ ð‡ÁðÛ¯ÂÌËfl ÒÂÏÂÈÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û ˜ÎÂÌ‡ÏË ÒÂÏ¸Ë ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ‚ðÂÏfl ÔðÂ‚ð‡ÚËÎÒfl ‚ ÚÂÎÂ‚ËÁËÓÌÌ˚È ÒÂðË‡Î, ÔðÓ‰ÓÎÊÂÌËfl ÍÓÚÓðÓ„Ó Í‡Ê‰˚È ‰ÂÌ¸ Ò ÌÂÚÂðÔÂÌËÂÏ Ê‰ÛÚ ÏËÎÎËÓÌ˚ ÁðËÚÂÎÂÈ. Ç ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ˝ÚÓ„Ó Á‡ÏÂÚÂÌ ðÓÒÚ ‰ÂÚÒÍÓÈ ÔðÂÒÚÛÔÌÓÒÚË Ë Ì‡ðÍÓÏ‡ÌËË. ë Í‡Ê‰˚Ï ‰ÌÂÏ Û‚ÂÎË˜Ë‚‡ÂÚÒfl ˜ËÒÎÓ ·ÂÁ‰ÓÏÌ˚ı ‰ÂÚÂÈ. ÉÓðÓÊ‡ÌÂ ÔÂðÂÒÚ‡ÎË ðÓÊ‡Ú¸ ‰ÂÚÂÈ. è‡‰‡ÂÚ ðÓÊ‰‡ÂÏÓÒÚ¸, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ „ÓðÓ‰Â, ˜ÚÓ Ë ÔðË‚Ó‰ËÚ Í ‚˚¯ÂÔÂðÂ˜ËÒÎÂÌÌ˚Ï ÔðÓ·ÎÂÏ‡Ï. å˚ ÔÂðÂÒÚ‡ÂÏ ·˚Ú¸ «ÏÓÎÓ‰˚Ï» Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ. Ç ÒÚ‡Ú¸Â «ëÓˆË‡Î¸Ì‡fl ÔðÓ·ÎÂÏ‡ ð‡Á‚ËÚ˚ı ÒÚð‡Ì: ê‡Á‚Ó‰» ‡Ì‡ÎËÁËðÛ˛ÚÒfl ‚ÓÔðÓÒ˚ Û‚ÂÎË˜ÂÌËfl ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚‡ ð‡Á‚Ó‰Ó‚ ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ Ë ‰ðÛ„ËÂ Ò‚flÁ‡ÌÌ˚Â Ò ˝ÚËÏ ÔðÓ·ÎÂÏ˚. ã˛‰Ë ÎË¯‡˛ÚÒfl ÍÓðÌÂÈ, ð‡ÁðÛ¯‡˛ÚÒfl ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl, Ò‚flÁ˚‚‡˛˘ËÂ Î˛‰ÂÈ, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÓÒÚ‡ÂÚÒfl Ó‰ËÌ. óÂÎÓ‚ÂÍ, ÌÂ ÛÍÓðÂÌÂÌÌ˚È ‚ ÊËÁÌË, ÌÂ Ì‡ıÓ‰ËÚ ÒÂ·Â ÔðËÒÚ‡ÌË˘‡, ÂÏÛ ÌÂ Á‡ ˜ÚÓ Ûı‚‡ÚËÚ¸Òfl. éÌ ·ÎÛÊ‰‡ÂÚ ‚ Ó‰ËÌÓ˜ÂÒÚ‚Â ÔÓ Ì‡¯ÂÏÛ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ÏÂÌfl˛˘ÂÏÛÒfl ÏËðÛ. ÜËÁÌ¸ Â„Ó ÚÂðflÂÚ ÒÏ˚ÒÎ. íÂÏ‡ ÒÂÏ¸Ë ·˚Î‡ ÌÂ ÒÎÛ˜‡ÈÌÓ ‚˚·ð‡Ì‡ Ì‡ÏË ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÚÂÏ˚ ‰ÓÒ¸Â ˝ÚÓ„Ó ÌÓÏÂð‡. å˚ Ì‡‰ÂÂÏÒfl Ì‡ ‚‡¯Ë ÓÚÍÎËÍË Ë ÍÓÏÏÂÌÚ‡ðËË Ó ÚÓÏ, Í‡Í ÔÓ‰ÌflÚ¸ ÁÌ‡˜ËÏÓÒÚ¸ Ë ÊËÁÌÂÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ ÒÂÏ¸Ë. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ·ÓÎ¸¯Â ‰ÛÏ‡Ú¸ Ë ÔËÒ‡Ú¸ Ó ÔÛÚflı ‚˚ıÓ‰‡ ËÁ ÍðËÁËÒ‡. å˚ ‚ÂðËÏ, ˜ÚÓ ÏËð Ì‡ áÂÏÎÂ ÓÔðÂ‰ÂÎflÂÚ ÍðÂÔÍ‡fl ÒÂÏ¸fl, Ò‚flÁ‡ÌÌ‡fl ÛÁ‡ÏË ÌÂÊÌÓÒÚË Ë Î˛·‚Ë. Ç˚, ÍÓÌÂ˜ÌÓ, Á‡ÏÂÚËÎË, ˜ÚÓ ‰ËÁ‡ÈÌ ˝ÚÓ„Ó ÌÓÏÂð‡ ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ÓÚ ÔðÂ‰˚‰Û˘Ëı. ç‡‰ÂÂÏÒfl, ˜ÚÓ ˜ËÚ‡Ú¸ ÊÛðÌ‡Î ·Û‰ÂÚ Â˘Â ÔðËflÚÌÂÂ, Á‡ ˜ÚÓ ·Î‡„Ó‰‡ðËÏ Ì‡¯Â„Ó ‰ËÁ‡ÈÌÂð‡ åÛð‡Ú‡ Ä‰Ê‡ð‡. ÑÓ ‚ÒÚðÂ˜Ë ‚ ÌÓ‚ÓÏ ÌÓÏÂðÂ.

ë˜‡ÒÚ¸fl Ë ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜Ëfl ‚‡Ï! n

e n t e l l e k t ü e l b a k › fl и н т е л л е к т у а л ь н ы й в з г л я д

Dinler evrensel ahlak›n temelidir Vladimir

Taflkent ve Orta Asya Metropoliti.

Религии как основа планетарной этики Митрополит Ташкентский и Среднеазиатский

Владимир

rtaça¤ felsefi düflüncesinde insan mikro kozmos, yani küçük kozmos; uzayda kaplad›¤› yer bak›m›ndan küçük ama anlam bak›m›ndan büyük olarak tan›mlan›rd›. ‹çimizden her birimizin içine büyük bir duygu, düflünce, umut ve çaba dünyas› yerlefltirilmifltir. Bunu hepimiz biliyor ve hissediyoruz. Bu nedenle hangi millet ve dine ait olsalar da bizim gibi di¤er insanlar›n da iç dünyalar›na sayg› duymak gerek. E¤er insan di¤er insanlar› kendine kardefl olarak kabul etmiyorsa, kendi iç dünyas›n› ayr›mc›l›¤a teslim diyor, manevi zenginli¤i kavrama niteli¤ini yitiriyor demektir. O kiflinin ruhu ya sürekli faydal› bir yön hesaplayan hesap makinesine, ya içinde flehvet ve h›rs›n kaynad›¤› bir hücreye dönüflür ya da sürekli ço¤alan fanatizm ateflinde yanar. Böyle bir ayr›mc›l›k, insan› hayvan seviyesine kadar indirger. Bu gibi flahsiyetlerin ço¤almas› ise evrensel felaketlere sebep olur.

Evrensel Semavi dinler insan› “yarat›c›l›¤›n tac›” olarak nitelendirirler. ‹nsan, Allah’›n (cc) en sevdi¤i yarat›lm›fl›d›r ve her birimiz Yüce Allah (cc) için büyük de¤ere sahibiz. Allah’›n (cc) nazar›nda, insana verilen en büyük hediye “can”› almak kadar a¤›r bir suç yoktur. Evrensel dinler için bu, herkesin bildi¤i bir hakikattir. ‹ncil’in temel ö¤retilerinden birinde “Öldürmeyin!” der. ‹slâm’›n kitab› Kur’an’da ise “Her kim suçsuz bir kimseyi öldürürse, bütün insanl›¤› öldürmüfl gibidir” diye yazar. Yani bir suçsuz insan› öldürmek, bütün insanl›¤› yok etmekle eflde¤er tutulmaktad›r. Bu nedenle terörist, yani suçsuz insanlar› öldüren bir kifli ne Müslüman, ne de H›ristiyan olabilir. Dinî bir sloganla hareket eden bir terörist, dininin en basit bilgilerini bile bilmeyen, cahil bir fanatiktir. Mutlak iyili¤e yani H›ristiyanl›¤›n “Herkesi Seven”, ‹slâm’›n ise “Rahman ve Rahim” olarak adland›rd›-

ÒðÂ‰ÌÂ‚ÂÍÓ‚ÓÈ ÙËÎÓÒÓÙËË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ËÏÂÌÓ‚‡ÎË ÏËÍðÓÍÓÒÏÓÏ, ÚÓ ÂÒÚ¸ Ï‡Î˚Ï ÍÓÒÏÓÒÓÏ, – Ï‡Î˚Ï ÔÓ ÏÂÒÚÛ ‚ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Â, ÌÓ ‚ÂÎËÍËÏ ÔÓ ÁÌ‡˜ÂÌË˛. Ç Í‡Ê‰ÓÏ ËÁ Ì‡Ò Á‡ÍÎ˛˜ÂÌ‡ ˆÂÎ‡fl ‚ÒÂÎÂÌÌ‡fl ˜Û‚ÒÚ‚ Ë Ï˚ÒÎÂÈ, Ì‡‰ÂÊ‰ Ë ÒÚðÂÏÎÂÌËÈ – ‚ÒÂ Ï˚ ÁÌ‡ÂÏ Ë ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÏ ˝ÚÓ. à ÔÓÚÓÏÛ Ú‡Í ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Û‚‡Ê‡Ú¸ ‚ÌÛÚðÂÌÌËÂ ‚ÒÂÎÂÌÌ˚Â ‰ðÛ„Ëı Î˛‰ÂÈ, Ì‡¯Ëı ·ÎËÊÌËı, Í‡Í ·˚ ÓÌË ÓÚ Ì‡Ò ÌË ÓÚÎË˜‡ÎËÒ¸, Í Í‡ÍËÏ ·˚ Ì‡ˆËflÏ Ë ðÂÎË„ËflÏ ÌË ÔðËÌ‡‰ÎÂÊ‡ÎË. ÖÒÎË ÊÂ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÌÂ ÊÂÎ‡ÂÚ ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡Ú¸ ‰ðÛ„Ëı Î˛‰ÂÈ Í‡Í ·ð‡Ú¸Â‚, ÓÌ Ó·ðÂÍ‡ÂÚ Ì‡ ‰Â„ð‡‰‡ˆË˛ Ò‚ÓÈ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚È ‚ÌÛÚðÂÌÌËÈ ÏËð, ÚÂðflÂÚ ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡Ú¸ ‰ÛıÓ‚Ì˚Â ·Ó„‡ÚÒÚ‚‡, Ë Â„Ó ‰Û¯‡ ÔðÂ‚ð‡˘‡ÂÚÒfl ËÎË ‚ Í‡Î¸ÍÛÎflÚÓð, ÍÓÚÓð˚È ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ÔÓ‰Ò˜ËÚ˚‚‡ÂÚ ‚˚„Ó‰Û, ËÎË ‚ ÍÎÂÚÍÛ, „‰Â ·Û¯Û˛Ú ÌËÁÍËÂ ÔÓıÓÚË Ë ÒÚð‡ÒÚË, ËÎË Ò„Óð‡ÂÚ ‚Ó ‚ÒÂÔÓÊËð‡˛˘ÂÏ ÔÎ‡ÏÂÌË Ù‡Ì‡ÚËÁÏ‡. í‡Í‡fl ‰Â„ð‡‰‡ˆËfl ‰Ó‚Ó‰ËÚ ÎË˜ÌÓÒÚ¸ ‰Ó Á‚ÂðÓÔÓ‰Ó·Ëfl, ‡ ÔðË ÛÏÌÓÊÂÌËË ˜ËÒÎ‡ Ú‡ÍËı ÎË˜ÌÓÒÚÂÈ – ˜ðÂ‚‡Ú‡ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Ë ÔÎ‡ÌÂÚ‡ðÌ˚ÏË Í‡Ú‡ÒÚðÓÙ‡ÏË.

‹nsan, Allah’›n (cc) en sevdi¤i yarat›lm›fl›d›r ve her birimiz Yüce Allah (cc) için büyük de¤ere sahibiz. Человек есть самое любимое создание Бога, и каждый из нас бесконечно дорог Всевышнему.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

и н т е л л е к т у а л ь н ы й в з г л я д e n t e l l e k t ü e l b a k › fl

¤› Allah’a insan öldürmekle hizmet edilmez. Öldürmekle ancak mutlak kötülük olan fieytan’a hizmet edilir. Terörist iflledi¤i suçlar› birer kahramanl›k olarak niteliyor ve bu hareketine karfl›l›k ödül olarak Cennete girmeyi bekliyor ama onun gerçek sahibi olan fieytan onu sonsuz ceza çekmek üzere Cehennemle ödüllendirecektir. Bunu sadece gerçek bir H›ristiyan de¤il, bilgili her Müslüman da anlar. Dünya ‹slâm Birli¤i Baflkan› Abdullah et-Turki teröristleri “fieytan’›n mücahitleri” diye bofluna nitelemedi. Günümüzde kimi terörist faaliyetler s›kl›kla “intihar” gibi de¤iflik yöntemlerle de ortaya konur oldu. ‹ntihar, Allah’› (cc) afla¤›lamakt›r. Bu kifli bu hareketiyle, tam anlam›yla ona hayat veren Yüce Yarat›c›’ya arkas›n› dönmektedir. Yahuda ‹skariyot’un ismini duydu¤umuzda tüylerimiz diken diken oluyor. Zira Yahuda’n›n bundan daha büyük günah› Yüce Ö¤retici’sine ihanet etmek de¤il, kendi hayat›na son vermesi olurdu. Havari Yakub’un hayat›ndan biliyoruz ki, Hz. ‹sa’y› ihbar eden kifli bunu yapt›ktan sonra piflman olmufl ve bu piflmanl›k Hz. ‹sa taraf›ndan kabul edilmifltir. ‹nsan›n intihar ettikten sonra bir piflmanl›k, yanl›fl›n› düzeltme ve ruhunu kurtarma imkan› yoktur. Tek kurtulufl yolu, Cehennem ateflidir. Kamikaze denilen bu intihar teröristleri kendilerini özellikle böyle bir cezaya mahkum ediyorlar. Terör ya da sald›r› amaçl› yürütülen savafl güya Allah (cc) ad›na yap›l›yor gibi gösterildi¤inde, dinin kendi özüne zarar verilmektedir. Bütün Semavi dinlerde ve onlar›n ö¤retilerinin temelinde karfl›l›kl› hoflgörü, birlikte yaflama ve hay›rda iflbirli¤i yer almaktad›r. ‹ncil insanlar› kanaatlerine göre ayr›flt›rmadan hepsine de sevgi duymay› ö¤ütler. Kur’an tek Allah’a inananlar› yani H›ristiyan ve Yahudileri “Ehli Kitap” olarak adland›r›yor ve onlara sayg› duyulmas› gerekti¤ini vurguluyor. Ayr›ca H›ristiyanlar “Müslümanlar›n en çok sevdikleri” olarak adland›r›l›rlar. Dinî ve dinler aras› bilgi al›fl verifli, iyi niyetli diyalog, ortak faydada iflbirli¤i, terörizm gibi kötülü¤e karfl› gerçek bir panzehirdir. Fakat ne yaz›k ki, “silahlar patlamaya bafllay›nca, ilham perileri susmak zorunda.” Birçok politikac› için Amerikal› Profesör S. Huntington’un “Müslüman ve H›ristiyan dünyas›n›n birbiriyle çat›flacaklar›” tehlikeli tezi sadece bir dogma de¤il, ayn› zamanda bir tür yol gösterici el kitapç›¤›d›r. E¤er ABD Irak’› iflgal ettikten sonra

Любовь, мир и сотрудничество в противовес террору Бекир Карлыга

– профессор, доктор теологических наук. Университет Мармара (Турция).

новом тысячелетии религии и традиционные культуры обрели новое значение и стали В ведущими актерами на мировой сцене. Легко ли разным культурам и конфессиям относиться друг к другу толерантно и с взаимопониманием? Без сомнения, цель всех верований и религий заключается в утверждении идеалов мира, любви и сотрудничества, которые должны прийти на смену конфликтам и вражде. Более того, три мировые религии (иудаизм, христианство, ислам), имеющие общие истоки (авраамеистическая традиция) и основанные на божественном откровении, исходящем из единого источника, что во многом сближает их духовные ценности, обязаны объединить свои усилия и направить их на решение жизненно важных вопросов человечества. Эти религии, в отличие от остальных, имеют много точек соприкосновения, благодаря чему между представителями этих религий возможен крепкий союз. В мире есть силы, сеющие ненависть, раздоры, пытаясь задушить любовь, мир, взаимопонимание. Эти же силы замалчивают общие ценности религий, акцентируя внимание на различиях, которые быстро превращаются в повод для раздоров и вражды. Очень жаль, что иногда и глубоко верующие люди, осознанно или по незнанию, становятся инструментом в руках сил зла. Сейчас мы особенно нуждаемся в диалоге, мире и толерантности. С одной стороны, неравномерное распределение прибыли, экономическая несправедливость, неравноправие между различными группами людей ставят перед человечеством очень сложные задачи, решение которых найти непросто. С другой стороны, волна террора, захлестнувшая мир в последние годы, а также войны и гонка вооружений, которые становятся причиной гибели, инвалидности и страданий миллионов невинных людей, угрожают всей нашей планете. В такое опасное время межрелигиозные разногласия продолжают оставаться столь же бессмысленными и ненужными, как и конфликт цивилизаций. Ведь на протяжении истории эти конфликты и раздоры не принесли человечеству ничего, кроме боли, слез и страданий. Это наш мир, и другой планеты, где бы мы могли бы жить по отдельности, просто нет. Россия, имеющая богатую культуру и древнюю историю, оставившая позади самодержавие и советскую власть, пережившая опыт материализма, стала на путь демократии, что дает ей право играть влиятельную роль в сохранении и укреплении мира. Совместное проживание различных этнических и конфессиональных групп на территории России является феноменом, который может и должен стать примером для других стран. К сожалению, террористический акт в Северной Осетии, приведший к смерти сотен детей и гражданских лиц, поставил под угрозу эти ценности. Чем бы ни объясняли эти шаги, терроризм остается преступлением против человечности, заслуживающим сурового наказания. Более того, террористические акты, совершаемые будто бы во имя ислама, а на самом деле не имеющие к нему никакого отношения и служащие неизвестной цели, подпитываемые из неизвестных источников, только вредят исламу и огорчают всех здравомыслящих мусульман. Страдают и отношения России с Турцией, получившие значительное развитие в последние годы.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

e n t e l l e k t ü e l b a k › fl и н т е л л е к т у а л ь н ы й в з г л я д

Teröre karfl› sevgi, bar›fl ve iflbirli¤i Bekir Karl›¤a

Prof. Dr., Marmara Üniversitesi, ‹lahiyat Fakültesi (Türkiye).

eni bin y›lda, dinler ve geleneksel kültürler yeniden büyük önem kazanm›fl ve belirleyici aktör haline gelmifltir. Ne var ki farkl› din ve kültürlerin, birbirlerine anlay›fl ve hoflgörü göstermeleri ne kadar mümkündür? Kuflkusuz bütün dinlerin as›l amac›, insanlar aras›nda çat›flma ve düflmanl›k yerine sevgi, bar›fl, hoflgörü ve iflbirli¤ini gelifltirmektir. Özellikle ayn› kökten gelen (‹brâhîmî gelenek) ve ayn› kaynaktan beslenen (‹lâhî Vahiy) manevî de¤erlerle bezeli üç büyük dinin (Yahudilik-H›ristiyanl›k-Müslümanl›k) bir araya gelerek insanl›¤›n karfl› karfl›ya bulundu¤u hayatî sorunlar› çözmede güç birli¤i yapmalar› zorunludur. Zira öteki dinlerden ayr› olarak bu üç büyük dini birbirine ba¤layarak aralar›nda kopmaz birli¤i sa¤layacak pek çok ortak noktalar bulunmaktad›r. Dünyam›zda sevgi, bar›fl ve hoflgörü yerine kin, nefret ve düflmanl›¤› egemen k›lmak isteyenler, dinlerdeki bu ortak noktalar› bir kenara b›rakarak ayr›l›klar› ve düflmanl›klar› ön plana ç›karmaya çal›flmaktad›rlar. Ne yaz›k ki zaman zaman kimi dindarlar da -bilerek ya da bilmeyerek- bu oyunlara alet olmaktad›rlar. Halbuki bugün, her zamankinden daha çok bar›fl, hoflgörü ve diyaloga muhtac›z. Bir yanda ekonomik adaletsizlikler, gelir da¤›l›m›ndaki dengesizlikler, toplumlar ve topluluklar aras› eflitsizlikler, insanl›¤›n önüne çözümü zor sorunlar ç›karmakta; öte yandan, son y›llarda dünyam›z› saran ve insanl›¤› derin ac›lara bo¤an terör belas› ve y›¤›nlarca insan›n ölümüne, milyonlarca masumun da yaralanarak sakat kalmas›na sebep olan savafl afeti ve silah üretimi, küremizi tehdit

flimdi de birçok Müslüman ülkeyi roket bombalar›yla yola getirmek için tehdit ediyorsa, hangi diyalogdan bahsedilebilir ki? fiunu neden kimse anlam›yor: fiiddet terörizmi azaltmaz, aksine daha da ço¤alt›r, hatta daha evvel terörizm hakk›nda bir fley duyulmayan yerlerdekileri bile k›flk›rt›r. Müslüman ve H›ristiyanlar›n bir arada uyum içinde yaflad›klar›na dair çok bariz örnekler var. Bunlardan, farkl› mezheplerden H›ristiyanlar›n tam bir dini özgürlük içinde yaflad›klar›, toplumda en üst mevkilere kadar ç›kabildikleri ve hatta Halifeye vezir bile olduklar› Arap Halifeli¤i çok aç›k bir örnektir. Bu uzlafl› ortam›, “Haçl› Seferleri” dedi¤imiz Ortaça¤ Roma Katolikli¤inin savaflç› maceraperestli¤ince bozulmufltur. Roma büyük bir dini yanl›fla düflmüfltü: fiiddet uygulayarak “k›l›ç ve ateflle” H›ristiyanl›¤›n sevgi anlay›fl›n› yaymaya çal›flm›flt›r. Müslümanlar, kendini H›ristiyan sayan Bat› Haçl› bölgesinde soyguncular, zalimler ve katiller görmüfltür. ‹flte o zaman Müslüman ve H›ristiyanlar aras›ndaki tutkal yok edilmifltir. Bugün de yine buna benzer bir “Haçl› Seferi” ça¤r›s›n› Amerikan Cumhurbaflkan›’n›n a¤z›ndan duyduk. Ne yaz›k ki, konuya iliflkin daha sonra

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

eden büyük bir tehlike olarak karfl›m›zda durmaktad›r. Bu büyük sorunlar çözüm beklerken, medeniyetler aras› çat›flma ne kadar anlams›z ise, dinler aras› kavgalar da o denli gereksizdir. Zira tarih boyunca insanl›k, bu tür kavgalardan ac›, göz yafl› ve ›st›raptan baflka bir fley görmemifltir. Bu dünya, hepimizin ve flimdilik üzerinde hayat›m›z› sürdürebilece¤imiz baflka bir gezegen de yok. Dolay›s›yla bu olumsuzluklar› önlemek, bütün kurum ve kurulufllar›yla tüm insanl›¤›n en baflta gelen görevlerinden birisidir. Di¤er taraftan köklü bir tarihe ve derin bir kültüre sahip olan Rusya, yaflad›¤› Çarl›k ve Sovyetler Birli¤i deneyimleri ve geçirdi¤i Spiritualist, Materyalist tecrübeden sonra benimsemeye çal›flt›¤› özgürlükçü, demokratik sistem ile, evrensel bar›fl›n korunmas›nda etkin rol oynayabilecek ülkelerin bafl›nda gelmektedir. Bu nedenle Rusya’n›n s›n›rlar› içinde, farkl› inançtan ve etnik kökenden gelen insanlar›n bar›fl içinde bir arada yaflamalar›, hem örnek al›nmas›, hem de korunmas› gereken önemli bir de¤erdir. Ne yaz›k ki Kuzey Osetya’da gerçeklefltirilen ve yüzlerce çocuk, sivil, masum insan›n ölümüyle sonuçlanan terör eylemi, bu de¤erleri kökten yok etmeye yönelik tehlikeli bir at›l›md›r. Kimler taraf›ndan ve hangi amaçla yap›l›rsa yap›ls›n terör bir insanl›k suçudur ve teröre mutlaka karfl› ç›k›lmas› gerekir. Ayr›ca ‹slâm ad›na yap›ld›¤› deklare edilen, kayna¤› ve amac› belli olmayan bu tür eylemlerin, ‹slam’a büyük zararlar verdi¤i ve akl-› selîm sahibi bütün Müslümanlar› derinden yaralad›¤› muhakkakt›r. Özellikle son zamanlarda büyük geliflmeler kaydetmifl olan Türkiye-Rusya iliflkilerini kökten baltalayaca¤› da aç›kt›r.

E¤er Buhalo’nun mucitli¤i yeterli olsayd›, Usame bin Ladin’in New York’taki sald›r›s› bundan yüz y›l önce Petersburg’ta yap›lm›fl olacakt›. Если бы Бухало хватило изобретательности, акция Усамы бен Ладена в Нью-Йорке была бы предвосхищена еще сто лет назад в Санкт-Петербурге. yap›lan göstermelik özürler onun politikas›n›n özünde bir de¤ifliklik yapmad›. Terörizmin, sadece günümüzde do¤an ve insanl›¤› tehdit eden bir tehlike oldu¤unu duymak oldukça flafl›rt›c›. Buna benzer fikirleri dile getiren ve terörizm konusunda bilhassa Müslümanlar› suçlayan politikac›lar az da olsa tarih okusalar! Bu suçun antik ça¤lardan beri ifllendi¤i herkesçe bilinir ve hiç de herhangi bir dinin

åËðÓ‚˚Â ðÂÎË„ËË Ö‰ËÌÓ·ÓÊËfl ÁÌ‡˛Ú, ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ – ˝ÚÓ ‚ÂÌÂˆ Ú‚ÓðÂÌËfl. óÂÎÓ‚ÂÍ ÂÒÚ¸ Ò‡ÏÓÂ Î˛·ËÏÓÂ ÒÓÁ‰‡ÌËÂ ÅÓ„‡, Ë Í‡Ê‰˚È ËÁ Ì‡Ò ·ÂÒÍÓÌÂ˜ÌÓ ‰ÓðÓ„ ÇÒÂ‚˚¯ÌÂÏÛ. çÂÚ ·ÓÎÂÂ ÒÚð‡¯ÌÓ„Ó ÔðÂÒÚÛÔÎÂÌËfl ÔÂðÂ‰ ÇÒÂ‚˚¯ÌËÏ, ˜ÂÏ ÓÚÌËÏ‡Ú¸ Û Î˛‰ÂÈ ‚ÂÎË˜‡È¯ËÈ ‰‡ð ÅÓÊËÈ – ÊËÁÌ¸. ÑÎfl ÏËðÓ‚˚ı ðÂÎË„ËÈ ˝ÚÓ ‡Á·Û˜Ì‡fl ËÒÚËÌ‡. é‰Ì‡ ËÁ Íð‡ÂÛ„ÓÎ¸Ì˚ı Á‡ÔÓ‚Â‰ÂÈ ÅË·ÎËË „Î‡ÒËÚ: «çÂ Û·ËÈ!» Ç ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÏ äÓð‡ÌÂ ÒÍ‡Á‡ÌÓ: «äÚÓ Û·¸ÂÚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ·ÂÁ ‚ËÌ˚, ÚÓÚ Í‡Í ·Û‰ÚÓ ·˚ Û·ËÎ Î˛‰ÂÈ ‚ÒÂı», ÚÓ ÂÒÚ¸ ÛÏÂð˘‚ÎÂÌËÂ Ó‰ÌÓ„Ó ÌÂ‚ËÌÌÓ„Ó ÔðËð‡‚ÌË‚‡ÂÚÒfl Í ËÒÚðÂ·ÎÂÌË˛ ‚ÒÂ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡. à ÔÓÚÓÏÛ ÚÂððÓðËÒÚ, Û·ËÈˆ‡ ÌÂ‚ËÌÌ˚ı, ÌÂ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ÌË ıðËÒÚË‡ÌËÌÓÏ, ÌË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌËÌÓÏ. íÂððÓðËÒÚ, ‚˚ÒÚÛÔ‡˛˘ËÈ ÔÓ‰ ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË ÎÓÁÛÌ„‡ÏË, – ˝ÚÓ ÌÂ‚ÂÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È Ù‡Ì‡ÚËÍ, ÌÂ ÁÌ‡˛˘ËÈ ‰‡ÊÂ ‡Á·ÛÍË Û˜ÂÌËfl, ÍÓÚÓðÓÂ ÓÌ Ò˜ËÚ‡ÂÚ Ò‚ÓÂÈ ðÂÎË„ËÂÈ. ì·ËÈÒÚ‚ÓÏ ÒÎÛÊ‡Ú ÌÂ ‡·ÒÓÎ˛ÚÌÓÏÛ ‰Ó·ðÛ – ÅÓ„Û, äÓÚÓðÓ„Ó ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚Ó ËÏÂÌÛÂÚ ÇÒÂÎ˛·fl˘ËÏ, ‡ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÚ‚Ó – åËÎÓÒÚË‚˚Ï Ë åËÎÓÒÂð‰Ì˚Ï. ì·ËÈÒÚ‚ÓÏ ÒÎÛÊ‡Ú ‡·ÒÓÎ˛ÚÌÓÏÛ ÁÎÛ – ‰Ë‡‚ÓÎÛ. íÂððÓðËÒÚ ÔÓ˜ËÚ‡ÂÚ Ò‚ÓË ÔðÂÒÚÛÔÎÂÌËfl ÔÓ‰‚Ë„‡ÏË Ë Ê‰ÂÚ Á‡ ÌËı Ì‡„ð‡‰˚ ‚ ð‡˛ ÅÓÊËÂÏ, ÌÓ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸Ì˚È Â„Ó ıÓÁflËÌ – ‰Ë‡‚ÓÎ «Ì‡„ð‡‰ËÚ» ˝ÚÓ„Ó ÌÂÒ˜‡ÒÚÌÓ„Ó ‚Â˜Ì˚Ï ÒÚð‡‰‡ÌËÂÏ ‚ ‡‰Û. ùÚÓ ÔÓÌËÏ‡˛Ú ÌÂ

и н т е л л е к т у а л ь н ы й в з г л я д e n t e l l e k t ü e l b a k › fl

tahrifi yoluyla ifllenmemifltir. Marks ve Bakunin’in fikirlerinde yer alan Ateist terörizm, 1917’de Rusya’da büyük bir felaket haz›rl›¤› içinde bulunan güçlerden biriydi. Patlay›c› ve di¤er bilimsel teknik maddeler konusunda al›nan yol terörizme daha korkunç bir nitelik kazand›rd›. O zaman›n uçak mühendisleri aras›nda Buhalo da vard›. Patlay›c› maddelerle donatt›¤› bir uçakla Çar Saray›n› yok etmeye kalk›flm›flt›. E¤er Buhalo’nun mucitli¤i yeterli olsayd›, Usame bin Laden’in New York’taki sald›r›s› bundan yüz y›l önce Petersburg’ta yap›lm›fl olacakt›. Sadece 1905-1907 y›llar› aras›nda Rusya’da toplam dokuz binden fazla insan öldürülmüfl, günlük ortalama on sekiz kifli terörizmden hayat›n› yitirmiflti. Zaman›n yönetiminde görev yapan insanlar, polisler, din adamlar› ve ö¤retmenler öldürülmüfl fakat ölenlerin yar›dan fazlas›n›n, bir rastlant› eseri olay yerinde bulunan kifliler oldu¤u ortaya ç›km›flt›. Ateist terörizmi 19. yüzy›ldan beri ayn› sloganlarla, ayn› çapta olmasa da Bat›’da

ÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÂ ıðËÒÚË‡ÌÂ – ˝ÚÓ ÔðÂÍð‡ÒÌÓ ÁÌ‡˛Ú Ë ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌÌ˚Â ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÂ. çÂ‰‡ðÓÏ ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ ÇÒÂÏËðÌÓÈ àÒÎ‡ÏÒÍÓÈ ãË„Ë Ä·‰‡ÎÎ‡ ‡ÚíÛðÍË Ì‡Á‚‡Î ÚÂððÓðËÒÚÓ‚ «¯‡ıË‰‡ÏË ¯‡ÈÚ‡Ì‡», ÚÓ ÂÒÚ¸ «ÏÛ˜ÂÌËÍ‡ÏË ÓÚ Ò‡Ú‡Ì˚». Ç Ì‡¯Ë ‰ÌË ÚÂððÓðËÒÚË˜ÂÒÍËÂ Û·ËÈÒÚ‚‡ Á‡˜‡ÒÚÛ˛ ÒÓÔðflÊÂÌ˚ Ò ‰ðÛ„ËÏ ÒÚð‡¯Ì˚Ï ÁÎÓ‰ÂflÌËÂÏ – Ò‡ÏÓÛ·ËÈÒÚ‚ÓÏ. ë‡ÏÓÛ·ËÈˆ‡ ÓÒÍÓð·ÎflÂÚ ÅÓ„‡, ÓÌ ÒÎÓ‚ÌÓ ·˚ ¯‚˚ðflÂÚ ‚ ãËˆÓ ÇÒÂ‚˚¯ÌÂÏÛ ‰‡ðÓ‚‡ÌÌÛ˛ àÏ ÊËÁÌ¸. àÏfl àÛ‰˚ àÒÍ‡ðËÓÚ‡ ‚˚Á˚‚‡ÂÚ Û Ì‡Ò ÒÓ‰ðÓ„‡ÌËÂ. Ä ‚Â‰¸ ıÛ‰¯ËÏ „ðÂıÓÏ àÛ‰˚ ·˚ÎÓ ÌÂ ÚÓ, ˜ÚÓ ÓÌ ÔðÂ‰‡Î Ò‚ÓÂ„Ó ÅÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ì˜ËÚÂÎfl, ‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ÓÌ ÔÓÍÓÌ˜ËÎ Ò ÒÓ·ÓÈ. àÁ ÊËÚËfl ÄÔÓÒÚÓÎ‡ à‡ÍÓ‚‡ Ï˚ ÁÌ‡ÂÏ, ˜ÚÓ ÔðÂ‰‡‚¯ËÈ Â„Ó Ì‡ Í‡ÁÌ¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÔÓÒÎÂ ˝ÚÓ„Ó ÛÒÔÂÎ ð‡ÒÍ‡flÚ¸Òfl, Ë ˝ÚÓÚ ÔÓÍ‡fl‚¯ËÈÒfl ·˚Î ÔðËÌflÚ ïðËÒÚÓÏ ëÔ‡ÒËÚÂÎÂÏ. Ä ÔÓÒÎÂ Ò‡ÏÓÛ·ËÈÒÚ‚‡ ÛÊÂ ÌÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÔÓÍ‡flÌËfl, ËÒÔð‡‚ÎÂÌËfl, ÒÔ‡ÒÂÌËfl Ò‚ÓÂÈ ‰Û¯Ë, ÂÒÚ¸ ÚÓÎ¸ÍÓ Ó‰ËÌ ÔÛÚ¸ – ‚ „ÂÂÌÌÛ Ó„ÌÂÌÌÛ˛. àÏÂÌÌÓ Ì‡ ˝ÚÓ Ó·ðÂÍ‡˛Ú ÒÂ·fl ÚÂððÓðËÒÚ˚-ÒÏÂðÚÌËÍË, Ú‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏ˚Â Í‡ÏËÍ‡‰ÁÂ.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

e n t e l l e k t ü e l b a k › fl и н т е л л е к т у а л ь н ы й в з г л я д

da yay›lmaya bafllad›. Avrupal› tarihçiler “Ravacholle devri”ni iyi biliyorlard›r. Birinci Dünya Savafl› ile iliflkilendirilen Frans›z Parlamentosu’ndaki patlama, 1881-1884 y›llar›nda Avusturya’da çok say›daki terör faaliyetleri, Chicago dinamit komplosu, Avusturya ‹mparatoriçesi Elizabeth’in öldürülüflü, ‹spanya Baflbakan› Antonio Canovas del Castillo, ‹talya Kral› I. Umberto, ABD Cumhurbaflkan› Mc. Kinley ve nihayet Avusturya Veliahd› Ferdinand’›n Saraybosna’da öldürülmesi. Fakat Bat› ülkelerindeki “çifte standart” o zamanlar da vard›: Onlar›n bölgelerinde faaliyet gösteren teröristleri “kötü”, Rusya’n›n “kötü” Çar›na ve onun idaresine karfl› faaliyet yürütenleri “iyi” diye ikiye ay›r›yorlard›. Rusya’daki teröristler de dahil olmak üzere her çeflit ihtilalciler Bat›’da politik s›¤›nmac› olarak kabul edilmifller, oralarda idari merkezlerini kurmufllar ve oradan Rusya’daki taraftarlar›n›n y›k›c› faaliyetlerini yürütmeye çal›flm›fllard›r. Fakat Bat›’n›n bu çifte standart uygulamas› onlar› bumerang etkisiyle vurdu. Ailesiyle birlikte canice öldürülen Rus Çar› II. Nikola iyi bir insand›. Oldukça iyi kalpli, inançl› biriydi ve bu nedenle bar›fl yanl›s›yd›. II. Nikola, dünyadaki bütün ülkelere karfl›l›kl› olarak orduyu tamamen ortadan kald›rmay› teklif eden ilk idarecidir. Onun emir ve direktifleriyle Haaga’da, amac› savafllar›n durdurulmas›, uluslararas› anlaflmazl›klar› bar›fl yoluyla ve baflka ülkelerin de arabuluculuklar›yla hakem mahkemelerde görüflmek usulüyle çözüme kavuflturmak olan bir bar›fl konferans› organize edilmifltir. Jan de Lapradel flöyle yazar: “Büyük askeri bir devletin bafl› olan yüce hükümdar kendini silahs›zlanman›n taraftar› olarak ilan edince dünya hayrete düflmüfltü. Rus kararl›l›¤› ile bir konferans haz›rland›¤› ortaya ç›km›fl ve aç›l›fl yap›l›nca flaflk›nl›k daha da artm›flt›.” Bu insanl›k tarihinde bar›flç›l amaçl› ilk forumdu. 1921’de Washington’da buna benzer bir konferansta ABD Cumhurbaflkan› Harding “Büyük devletlerin anlaflmalar› yoluyla silahs›zlanma teklifi, yeni bir fley de¤il. Bundan 23 y›l önce Rus ‹mparatoru’nun dile getirdi¤ini ve bu konudaki samimi gayretlerini hat›rlatmak gerek.” demeyi bir borç saym›flt›. ‹kinci Dünya Savafl›’na engel olmak amac›yla organize edilmifl olan Milletler Ligas› ve bugün onun devam› Birleflmifl Milletler Örgütü Rus H›ristiyan Çar› taraf›ndan ilk dile getirilen fi-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Sadece 1905-1907 y›llar› aras›nda Rusya’da toplam dokuz binden fazla insan öldürülmüfltür. Только в 1905–1907 годах жертвами террористов в России стали более девяти тысяч человек. kirler üzerine kurulmufltur. Bugün Birleflmifl Milletler Örgütü Sekreterli¤i’nin sayg›n bir yerinde bar›flsever Aziz II. Nikola’n›n bir mektubunun yer almas› bofluna de¤ildir. Dinî fluur bak›m›ndan her insan›n hayat›n›n de¤erli oluflu, bir hakikattir. Allah’›n nazar›nda küçük insan yoktur. Hem Dünya ve hem bütün kainat bütün y›ld›zlar›, galaksileri ve mega galaksileriyle birlikte er ya da geç yok olacakt›r. Sadece sonsuzluk hazinesi olan insan ruhu Allah indinde ölümsüzlü¤e ulaflabilecektir. Fakat her insan›n hayat›n›n mutlak de¤erli oldu¤unu kavrama, dini bilincin zay›flamas›, tahrip edilmesi veya yok edilmesi halinde sönmektedir. ‹flte o zaman kan akmaya bafllar. Güya say›s›z küçük insanlar›n hayat› dolarlarla, varil varil petrolle takas edilmekte, fanatiklerin dogmalar›na veya politikac›lar›n kibirlerine kurban edilmekte, etkinlik alanlar›n› geniflletme ad›na verilen savaflta ya da dünyaya hükmetme hayalini gerçeklefltirme u¤runa ölmekteler. n

äÓ„‰‡ ÛÚ‚ÂðÊ‰‡ÂÚÒfl, ˜ÚÓ ÚÂððÓð ËÎË ‡„ðÂÒÒË‚Ì‡fl ‚ÓÈÌ‡ ð‡Á‚flÁ˚‚‡ÂÚÒfl flÍÓ·˚ ‚Ó ËÏfl ÅÓÊËÂ, – ËÁ‚ð‡˘‡ÂÚÒfl Ò‡Ï‡ ÒÛÚ¸ ðÂÎË„ËË. Ç ÏËðÓ‚˚ı ðÂÎË„Ëflı, ‚ Ò‡ÏËı ÓÒÌÓ‚‡ı Ëı ‚ÂðÓÛ˜ÂÌËÈ Á‡ÎÓÊÂÌ˚ ÔÓÒÚÛÎ‡Ú˚ Ó ‚Á‡ËÏÌÓÈ ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚË, ÏËðÌÓÏ ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËË Ë ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Â ‚ ‰Ó·ð˚ı ‰ÂÎ‡ı. Ö‚‡Ì„ÂÎËÂ Á‡ÔÓ‚Â‰ÛÂÚ Î˛·Ó‚¸ ÍÓ ‚ÒÂÏ Î˛‰flÏ, ·ÂÁ ð‡ÁÎË˜ÂÌËfl Ëı Û·ÂÊ‰ÂÌËÈ. äÓð‡Ì ÔðÂ‰ÔËÒ˚‚‡ÂÚ Û‚‡ÊÂÌËÂ Í ‚ÂðÛ˛˘ËÏ ‚ Ö‰ËÌÓ„Ó ÅÓ„‡ «Î˛‰flÏ äÌË„Ë», ıðËÒÚË‡Ì‡Ï Ë ËÛ‰‡ËÒÚ‡Ï; ÔðË ˝ÚÓÏ ıðËÒÚË‡ÌÂ Ì‡Á‚‡Ì˚ ‰‡ÊÂ «·ÎËÊ‡È¯ËÏË ÔÓ Î˛·‚Ë Í ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì‡Ï». êÂÎË„ËÓÁÌÓÂ Ë ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌÓÂ ÔðÓÒ‚ÂÚËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó, ‰Ó·ðÓÊÂÎ‡ÚÂÎ¸Ì˚È ‰Ë‡ÎÓ„, ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó Ì‡ Ó·˘ÂÂ ·Î‡„Ó ÏÓ„ÎË ·˚ ÒÚ‡Ú¸ ‰ÂÈÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÔðÓÚË‚Ófl‰ËÂÏ ÓÚ Ú‡ÍÓ„Ó ÁÎ‡, Í‡Í ÚÂððÓðËÁÏ. çÓ, Û‚˚, «ÍÓ„‰‡ „Ó‚ÓðflÚ ÔÛ¯ÍË, ÏÛÁ˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÏÓÎ˜‡Ú¸». ÑÎfl ÏÌÓ„Ëı ÔÓÎËÚËÍÓ‚ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‰Ó„ÏÓÈ, ÌÓ Ë ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÓÏ Í ‰ÂÈÒÚ‚Ë˛ ÒÚ‡Î ÓÔ‡ÒÌ˚È ÚÂÁËÒ ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍÓ„Ó ÔðÓÙÂÒÒÓð‡ ë. ï‡ÌÚËÌ„ÚÓÌ‡ Ó «ÔðÓÚË‚Ó·ÓðÒÚ‚Â ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓ„Ó Ë ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó ÏËðÓ‚». é Í‡ÍÓÏ ‰Ë‡ÎÓ„Â ÏÓÊÂÚ Ë‰ÚË ðÂ˜¸, ÂÒÎË ëòÄ, ÓÍÍÛÔËðÓ‚‡‚ àð‡Í, ÚÂÔÂð¸ Û„ðÓÊ‡˛Ú ð‡ÍÂÚÌÓ-·ÓÏ·Ó‚ÓÈ ‰Û·ËÌÍÓÈ Â˘Â ˆÂÎÓÏÛ ðfl‰Û ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı ÒÚð‡Ì? çÂÛÊÂÎË ÌÂÔÓÌflÚÌÓ, ˜ÚÓ Ì‡ÒËÎËÂ ÌÂ ÛÍðÓÚËÚ, ‡ ÎË¯¸ ð‡ÁÓÊÊÂÚ ÚÂððÓðËÁÏ, ·Û‰ÂÚ ÔðÓ‚ÓˆËðÓ‚‡Ú¸ Â„Ó ð‡Á‚ËÚËÂ ‰‡ÊÂ Ú‡Ï, „‰Â ÔðÂÊ‰Â Ó ÌÂÏ Ë ÌÂ ÒÎ˚ı‡ÎË? å˚ ÁÌ‡ÂÏ flðÍËÂ ÔðËÏÂð˚ „‡ðÏÓÌËË ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û ıðËÒÚË‡Ì‡ÏË Ë ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì‡ÏË. üð˜‡È¯ËÈ ËÁ ÌËı – Äð‡·ÒÍËÈ ı‡ÎËÙ‡Ú, „‰Â ıðËÒÚË‡ÌÂ ð‡ÁÌ˚ı ÍÓÌÙÂÒÒËÈ ÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÎËÒ¸ ÔÓÎÌÓÈ ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ Ò‚Ó·Ó‰ÓÈ, Á‡ÌËÏ‡ÎË ‚˚ÒÓÍÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ, ‰‡ÊÂ ·˚‚‡ÎË ‚ËÁËðflÏË ı‡ÎËÙÓ‚. ùÚ‡ „‡ðÏÓÌËfl ·˚Î‡ ð‡ÁðÛ¯ÂÌ‡ ‚ÓÂÌÌ˚ÏË ‡‚‡ÌÚ˛ð‡ÏË ÒðÂ‰ÌÂ‚ÂÍÓ‚Ó„Ó ðËÏÓ-Í‡ÚÓÎËˆËÁÏ‡, Ú‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏ˚ÏË ÍðÂÒÚÓ‚˚ÏË ÔÓıÓ‰‡ÏË. êËÏ ‚Ô‡Î ‚ Úfl„˜‡È¯ÂÂ ðÂÎË„ËÓÁÌÓÂ ËÁ‚ð‡˘ÂÌËÂ: ÔÓÔ˚Ú‡ÎÒfl Ì‡ÒËÎËÂÏ – «Ó„ÌÂÏ Ë ÏÂ˜ÓÏ» Ì‡Ò‡Ê‰‡Ú¸ ïðËÒÚÓ‚Ó Û˜ÂÌËÂ Î˛·‚Ë. Ç Á‡Ô‡‰Ì˚ı ÍðÂÒÚÓÌÓÒˆ‡ı, Ì‡Á˚‚‡‚¯Ëı ÒÂ·fl ıðËÒÚË‡Ì‡ÏË, ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÂ Û‚Ë‰ÂÎË „ð‡·ËÚÂÎÂÈ, Ì‡ÒËÎ¸ÌËÍÓ‚ Ë Û·ËÈˆ. àÏÂÌÌÓ ÚÓ„‰‡ ·˚Î ‚·ËÚ ÍÎËÌ ÏÂÊ‰Û ıðËÒÚË‡ÌÒÍËÏ Ë ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÏ ÏËð‡ÏË. à ‚ Ì‡¯Ë ‰ÌË Ï˚ ÛÒÎ˚¯‡ÎË ËÁ ÛÒÚ ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍÓ„Ó ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡ ÚÓÚ ÊÂ ÔðËÁ˚‚ Í «ÍðÂÒÚÓ‚ÓÏÛ ÔÓıÓ‰Û». ì‚˚, ÓÚ ÔðËÌÂÒÂÌÌ˚ı ÔÓ ˝ÚÓÏÛ ÔÓ‚Ó‰Û ÙÓðÏ‡Î¸Ì˚ı ËÁ‚ËÌÂÌËÈ ÒÛÚ¸ Â„Ó ÔÓÎËÚËÍË ÌÂ ËÁÏÂÌËÎ‡Ò¸. ëÚð‡ÌÌÓ ÒÎ˚¯‡Ú¸ ÛÚ‚ÂðÊ‰ÂÌËfl Ó ÚÓÏ, ·Û‰ÚÓ ÚÂððÓðËÁÏ – ˝ÚÓ Û„ðÓÁ‡ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Û, ÔÓfl‚Ë‚¯‡flÒfl ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ Ì‡¯Â ‚ðÂÏfl. èÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏ ‰ÂflÚÂÎflÏ,

и н т е л л е к т у а л ь н ы й в з г л я д e n t e l l e k t ü e l b a k › fl

Çar II. Nikola / Император Николай II

„Ó‚Óðfl˘ËÏ ÔÓ‰Ó·ÌÓÂ Ë ÔðË ˝ÚÓÏ Ó·‚ËÌfl˛˘ËÏ ‚ ÚÂððÓðËÁÏÂ ËÒÍÎ˛˜ËÚÂÎ¸ÌÓ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì, Ì‡‰Ó ıÓÚfl ·˚ ÌÂÏÌÓ„Ó ÁÌ‡Ú¸ ËÒÚÓðË˛. ùÚÓ ÔðÂÒÚÛÔÎÂÌËÂ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ Ò ‡ÌÚË˜ÌÓÈ ‰ðÂ‚ÌÓÒÚË Ë ÒÓ‚Âð¯‡ÎÓÒ¸ ÓÌÓ ÓÚÌ˛‰¸ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ ÔÓ˜‚Â ËÁ‚ð‡˘ÂÌËÈ ÚÓÈ ËÎË ËÌÓÈ ðÂÎË„ËË. ÄÚÂËÒÚË˜ÂÒÍËÈ ÚÂððÓðËÁÏ, ÓÒÌÓ‚‡ÌÌ˚È Ì‡ Ë‰Âflı å‡ðÍÒ‡ Ë Å‡ÍÛÌËÌ‡, ·˚Î Ó‰ÌÓÈ ËÁ „Î‡‚Ì˚ı ÒËÎ, „ÓÚÓ‚Ë‚¯Ëı ‚ êÓÒÒËË Í‡Ú‡ÒÚðÓÙÛ 1917 „Ó‰‡. àÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÌËÂ ‚Áð˚‚˜‡Ú˚ı ‚Â˘ÂÒÚ‚ Ë ‰ðÛ„Ëı Ì‡Û˜ÌÓ-ÚÂıÌË˜ÂÒÍËı ‰ÓÒÚËÊÂÌËÈ ÔðË‰‡ÎÓ ÚÂððÓðËÁÏÛ ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ˜Û‰Ó‚Ë˘Ì˚È ı‡ð‡ÍÚÂð. ëðÂ‰Ë ÚÓ„‰‡¯ÌËı ðÂ‚ÓÎ˛ˆËÓÌÂðÓ‚ ·˚Î ‡‚Ë‡ÍÓÌÒÚðÛÍÚÓð ÅÛı‡ÎÓ: ÓÌ ÒÓÓðÛÊ‡Î Ò‡ÏÓÎÂÚ, Ò ÔÓÏÓ˘¸˛ ÍÓÚÓðÓ„Ó ÒÓ·Ëð‡ÎÒfl ‡Ú‡ÍÓ‚‡Ú¸ ˆ‡ðÒÍËÈ ‰‚ÓðÂˆ. ÖÒÎË ·˚ ÅÛı‡ÎÓ ı‚‡ÚËÎÓ ËÁÓ·ðÂÚ‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚË, ‡ÍˆËfl ìÒ‡Ï˚ ·ÂÌ ã‡‰ÂÌ‡ ‚ ç¸˛-âÓðÍÂ ·˚Î‡ ·˚ ÔðÂ‰‚ÓÒıË˘ÂÌ‡ Â˘Â ÒÚÓ ÎÂÚ Ì‡Á‡‰ ‚ ë‡ÌÍÚ-èÂÚÂð·Ûð„Â. íÓÎ¸ÍÓ ‚ 1905-1907 „Ó‰‡ı ÊÂðÚ‚‡ÏË ÚÂððÓðËÒÚÓ‚ ‚ êÓÒÒËË ÒÚ‡ÎË ·ÓÎÂÂ ‰Â‚flÚË Ú˚Òfl˜ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ‚ ÒðÂ‰ÌÂÏ ÔÓ„Ë·‡ÎÓ ÔÓ ‚ÓÒÂÏÌ‡‰ˆ‡Ú¸ ÊËÁÌÂÈ ÂÊÂ‰ÌÂ‚ÌÓ. ì·Ë‚‡ÎË Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ˜ËÌÓ‚ÌËÍÓ‚, ÔÓÎËˆÂÈÒÍËı, Ò‚fl˘ÂÌÌËÍÓ‚, Û˜ËÚÂÎÂÈ, ÌÓ ·ÓÎÂÂ ÔÓÎÓ‚ËÌ˚ ÊÂðÚ‚ ÒÓÒÚ‡‚ÎflÎË ÔðÓıÓÊËÂ, ÒÎÛ˜‡ÈÌÓ ÓÍ‡Á‡‚¯ËÂÒfl Ì‡ ÏÂÒÚÂ ÚÂð‡ÍÚ‡. ë XIX ‚ÂÍ‡ ‡ÚÂËÒÚË˜ÂÒÍËÈ ÚÂððÓðËÁÏ ÔÓ‰ ÚÂÏË ÊÂ ÎÓÁÛÌ„‡ÏË, ıÓÚfl Ë ÌÂ ‚ Ú‡ÍËı Ï‡Ò¯Ú‡·‡ı, Ì‡˜‡Î ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌflÚ¸Òfl Ì‡ á‡Ô‡‰Â. á‡Ô‡‰Ì˚Â ËÒÚÓðËÍË ‰ÓÎÊÌ˚ ÁÌ‡Ú¸, ˜ÚÓ Ú‡ÍÓÂ «˝ÔÓı‡ ê‡‚‡¯ÓÎfl». ÇÁð˚‚ ‚Ó Ùð‡ÌˆÛÁÒÍÓÏ Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚÂ, ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚Â ÚÂð‡ÍÚ˚ ‚ Ä‚ÒÚðËË ‚ 1881-1884 „Ó‰‡ı, óËÍ‡„ÒÍËÈ ‰ËÌ‡ÏËÚÌ˚È Á‡„Ó‚Óð, Û·ËÈÒÚ‚‡ ‡‚ÒÚðËÈÒÍÓÈ ËÏÔÂð‡ÚðËˆ˚ ÖÎËÁ‡‚ÂÚ˚,

ÔðÂÏ¸Âð-ÏËÌËÒÚð‡ àÒÔ‡ÌËË ä‡ÌÓ‚‡Ò‡ ‰ÂÎ¸ ä‡ÒÚËÎ¸Ó, ËÚ‡Î¸flÌÒÍÓ„Ó ÍÓðÓÎfl ìÏ·ÂðÚÓ I, ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡ ëòÄ å‡Í-äËÌÎË, Ì‡ÍÓÌÂˆ Û·ËÈÒÚ‚Ó ˝ðˆ„ÂðˆÓ„‡ îÂð‰ËÌ‡Ì‰‡ ‚ ë‡ð‡Â‚Â, ÒÚ‡‚¯ÂÂ ÔÓ‚Ó‰ÓÏ Í ð‡Á‚flÁ˚‚‡ÌË˛ èÂð‚ÓÈ ÏËðÓ‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚. çÓ Ë ‚ ÚÂ ‚ðÂÏÂÌ‡ ‚ Á‡Ô‡‰Ì˚ı ÒÚð‡Ì‡ı ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡Î «‰‚ÓÈÌÓÈ ÒÚ‡Ì‰‡ðÚ»: ‰ÂÎÂÌËÂ ÚÂððÓðËÒÚÓ‚ Ì‡ «ÔÎÓıËı», ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡‚¯Ëı Ì‡ Ëı ÚÂððËÚÓðËË, Ë «ıÓðÓ¯Ëı», ÓÔÓÎ˜Ë‚¯ËıÒfl Ì‡ «ÔÎÓıÓ„Ó» ðÛÒÒÍÓ„Ó ˆ‡ðfl Ë Â„Ó Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó. êÛÒÒÍËÂ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËÓÌÂð˚ ‚ÒÂı Ï‡ÒÚÂÈ, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ Ë ÚÂððÓðËÒÚ˚, ÔÓÎÛ˜‡ÎË Ì‡ á‡Ô‡‰Â ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÂ Û·ÂÊË˘Â, ÒÓÁ‰‡‚‡ÎË Ú‡Ï ðÛÍÓ‚Ó‰fl˘ËÂ ˆÂÌÚð˚ Ë ÓÚÚÛ‰‡ Óð„‡ÌËÁÓ‚˚‚‡ÎË ð‡ÁðÛ¯ËÚÂÎ¸ÌÛ˛ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ Ò‚ÓËı ðfl‰Ó‚˚ı ÙÛÌÍˆËÓÌÂðÓ‚ ‚ êÓÒÒËË. é‰Ì‡ÍÓ ÔÓÎËÚËÍ‡ ‰‚ÓÈÌ˚ı ÒÚ‡Ì‰‡ðÚÓ‚ Û‰‡ðËÎ‡ ÔÓ á‡Ô‡‰Û ·ÛÏÂð‡Ì„ÓÏ. êÛÒÒÍËÈ ˆ‡ð¸ çËÍÓÎ‡È II, ÍÓÚÓðÓ„Ó ‚ÏÂÒÚÂ ÒÓ ‚ÒÂÈ Â„Ó ÒÂÏ¸ÂÈ Á‚ÂðÒÍË Û·ËÎË ·ÓÎ¸¯Â‚ËÍË, ·˚Î Ò‚flÚ˚Ï ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ. éÌ ·˚Î ËÁÛÏËÚÂÎ¸ÌÓ ‰Ó·ð Ë „ÎÛ·ÓÍÓ ðÂÎË„ËÓÁÂÌ, ‡ ÔÓÚÓÏÛ fl‚ÎflÎÒfl ÏËðÓÚ‚ÓðˆÂÏ. çËÍÓÎ‡È II ·˚Î ÔÂð‚˚Ï ‚ ËÒÚÓðËË Ôð‡‚ËÚÂÎÂÏ, ÔðÂ‰ÎÓÊË‚¯ËÏ ‚ÒÂÏ ÒÚð‡Ì‡Ï ‚Á‡ËÏÌÓÂ ÒÓÍð‡˘ÂÌËÂ ‡ðÏËÈ ‚ÔÎÓÚ¸ ‰Ó ÔÓÎÌÓ„Ó ð‡ÁÓðÛÊÂÌËfl. èÓ Â„Ó ÔÓ˜ËÌÛ Ë Ì‡ÒÚÓflÌË˛ ‚ É‡‡„Â ·˚Î‡ ÒÓÁ‚‡Ì‡ ÏËðÌ‡fl ÍÓÌÙÂðÂÌˆËfl, ËÏÂ‚¯‡fl ˆÂÎ¸˛ ÔðÂ‰ÓÚ‚ð‡˘ÂÌËÂ ‚ÓÈÌ, ÏËðÌÓÂ ð‡ÁðÂ¯ÂÌËÂ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ÒÔÓðÓ‚ ÔÛÚÂÏ ð‡Á·Ëð‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ ‚ ÚðÂÚÂÈÒÍÓÏ ÒÛ‰Â ÔðË ÔÓÒðÂ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Â ‰ðÛ„Ëı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. Ü‡Ì ‰Â ã‡Ôð‡‰ÂÎ¸ ÔËÒ‡Î: «åËð ·˚Î ÔÓð‡ÊÂÌ, ÍÓ„‰‡ ÏÓ„Û˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÏÓÌ‡ðı, „Î‡‚‡ ‚ÂÎËÍÓÈ ‚ÓÂÌÌÓÈ ‰ÂðÊ‡‚˚, Ó·˙fl‚ËÎ ÒÂ·fl ÔÓ·ÓðÌËÍÓÏ ð‡ÁÓðÛÊÂÌËfl... ì‰Ë‚ÎÂÌËÂ Â˘Â ·ÓÎÂÂ ‚ÓÁðÓÒÎÓ, ÍÓ„‰‡ ·Î‡„Ó‰‡ðfl ðÛÒÒÍÓÈ Ì‡ÒÚÓÈ˜Ë‚ÓÒÚË

ÍÓÌÙÂðÂÌˆËfl ·˚Î‡ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌ‡, ‚ÓÁÌËÍÎ‡, ÓÚÍð˚Î‡Ò¸». ùÚÓ ·˚Î ÔÂð‚˚È ‚ ËÒÚÓðËË ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡ ÏËðÓÚ‚Óð˜ÂÒÍËÈ ÙÓðÛÏ. Ç 1921 „Ó‰Û Ì‡ ‡Ì‡ÎÓ„Ë˜ÌÓÈ Ç‡¯ËÌ„ÚÓÌÒÍÓÈ ÍÓÌÙÂðÂÌˆËË ÔðÂÁË‰ÂÌÚ ëòÄ É‡ð‰ËÌ„ Ò˜ÂÎ Ò‚ÓËÏ ‰ÓÎ„ÓÏ Á‡Ò‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸: «èðÂ‰ÎÓÊÂÌËÂ Ó„ð‡ÌË˜ËÚ¸ ‚ÓÓðÛÊÂÌËfl ÔÛÚÂÏ ÒÓ„Î‡¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û ‰ÂðÊ‡‚‡ÏË – ÌÂ ÌÓ‚Ó... ìÏÂÒÚÌÓ ‚ÒÔÓÏÌËÚ¸ ·Î‡„ÓðÓ‰Ì˚Â ÒÚðÂÏÎÂÌËfl, ‚˚ð‡ÊÂÌÌ˚Â 23 „Ó‰‡ Ì‡Á‡‰ Ö„Ó ÇÂÎË˜ÂÒÚ‚ÓÏ àÏÔÂð‡ÚÓðÓÏ ÇÒÂðÓÒÒËÈÒÍËÏ». à ãË„‡ ç‡ˆËÈ, Ô˚Ú‡‚¯‡flÒfl ÔðÂ‰ÓÚ‚ð‡ÚËÚ¸ ÇÚÓðÛ˛ ÏËðÓ‚Û˛ ‚ÓÈÌÛ, Ë Ì˚ÌÂ¯Ìflfl ÂÂ ÔðÂÂÏÌËˆ‡ – éð„‡ÌËÁ‡ˆËfl é·˙Â‰ËÌÂÌÌ˚ı ç‡ˆËÈ ÓÒÌÓ‚‡Ì˚ Ì‡ Ë‰Âflı, ‚ÔÂð‚˚Â ‚˚‰‚ËÌÛÚ˚ı ðÛÒÒÍËÏ ˆ‡ðÂÏ-ıðËÒÚË‡ÌËÌÓÏ. çÂ‰‡ðÓÏ ‚ ëÂÍðÂÚ‡ðË‡ÚÂ ééç Ì‡ ÔÓ˜ÂÚÌÓÏ ÏÂÒÚÂ ıð‡ÌËÚÒfl ÏËðÓÚ‚Óð˜ÂÒÍËÈ ðÂÒÍðËÔÚ Ò‚flÚÓ„Ó çËÍÓÎ‡fl II. ÑÎfl ðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ÒÓÁÌ‡ÌËfl ˆÂÌÌÓÒÚ¸ Í‡Ê‰ÓÈ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÈ ÊËÁÌË ‡·ÒÓÎ˛ÚÌ‡. Ç Ó˜‡ı ÅÓÊËËı ÌÂÚ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËı Î˛‰ÂÈ. à ÔÎ‡ÌÂÚ‡ áÂÏÎfl, Ë ‚Òfl Ï‡ÚÂðË‡Î¸Ì‡fl ‚ÒÂÎÂÌÌ‡fl Ò ÂÂ Á‚ÂÁ‰‡ÏË, „‡Î‡ÍÚËÍ‡ÏË, ÏÂÚ‡„‡Î‡ÍÚËÍ‡ÏË ð‡ÌÓ ËÎË ÔÓÁ‰ÌÓ ÛÌË˜ÚÓÊ‡ÚÒfl. íÓÎ¸ÍÓ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍ‡fl ‰Û¯‡ – ˝ÚÓ ÒÓÍðÓ‚Ë˘Â ‚Â˜ÌÓÒÚË, Ë·Ó ÓÌ‡ ÒÔÓÒÓ·Ì‡ ‰ÓÒÚË˜¸ ·ÂÒÒÏÂðÚËfl ‚ ñ‡ðÒÚ‚Â ÅÓÊËÂÏ. çÓ ÔÓÌËÏ‡ÌËÂ ‡·ÒÓÎ˛ÚÌÓÈ ˆÂÌÌÓÒÚË Í‡Ê‰ÓÈ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÈ ÊËÁÌË ÔÓÏð‡˜‡ÂÚÒfl ÔðË ÓÒÎ‡·ÎÂÌËË, ËÁ‚ð‡˘ÂÌËË ËÎË ð‡ÁðÛ¯ÂÌËË ðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ÒÓÁÌ‡ÌËfl. íÓ„‰‡ Ì‡˜ËÌ‡ÂÚÒfl ÍðÓ‚ÓÔðÓÎËÚËÂ: ÌÂÒÏÂÚÌÓÂ ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó ÊËÁÌÂÈ flÍÓ·˚ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËı Î˛‰ÂÈ ð‡ÁÏÂÌË‚‡ÂÚÒfl Ì‡ ‰ÓÎÎ‡ð˚ Ë ·‡ððÂÎË ÌÂÙÚË, ÔðËÌÓÒËÚÒfl ‚ ÊÂðÚ‚Û ‰Ó„Ï‡Ï Ù‡Ì‡ÚËÍÓ‚ ËÎË ‡Ï·ËˆËflÏ ÔÓÎËÚËÍÓ‚, ÔÓ„Ë·‡ÂÚ ‚ ·Óð¸·Â Á‡ ÒÙÂð˚ ‚ÎËflÌËfl ËÎË ÔðË ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ÏÂ˜Ú‡ÌËÈ Ó ‚ÒÂÏËðÌÓÏ „ÓÒÔÓ‰ÒÚ‚Â. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

e n t e l l e k t ü e l b a k › fl и н т е л л е к т у а л ь н ы й в з г л я д

Bar›fl kültürü yüz yüze fikir al›fl verifliyle beslenir Munira fiahidi

Ziyadullo fiadihi Müzik Kültürü Müzesi Müdürü, Prof. Tacik-Slav Üniversitesi Ö¤retim Üyesi, Uluslararas› Kültür Vakf› Baflkan›, Tacikistan toplum komitesi üyesi.

Взаимный обмен идеями питает культуру взаимопонимания Мунира Шахиди Директор музея музыкальной культуры Зиёдулло Шахиди, профессор Таджикско-Славянского университета, председатель Международного фонда культуры, член Общественного совета РТ.

er kültür, dünyaya entegre olma yollar›n› ararken bir dinin ve tarih boyunca var olan inançlar›n sinesinde flekillenir. Fakat dinî kültür, yani zamana ve mekana uygun prensipler her zaman yüksek nitelikte olmufl ve kitlelerce anlafl›lamam›flt›r. Her ne kadar Müslüman ayd›nlar insan düflüncesinin bir meyvesi olan medeniyete, daha fazla insan›n kat›lmas›n› sa¤layarak bu fikirleri demokratize etmeye gayret ediyorlar. Ama bugün için uluslar ve kültürleraras› iliflkilerin flekillenmesinde marjinal kalm›fllard›r. Yine de ça¤dafl ‹slâm’›n en önemli prensibi olan “bar›fl kültürü” ‹bni Sina, Ömer Hayyam, Kemalettin Behzat, di¤er birçok ilim adam›, flair ve sanatç›lar sayesinde her çeflit ça¤dafl bilincin oluflmas›na büyük etki yapm›fl, yapmaya da devam ediyor. Bu nedenle ‹slâm dünyas›n›n bu kesiminin dinler ve kültürler aras› diyalog ortam›na kat›l›m›n› sa¤lamak için gerekli flartlar›n sa¤lanmas› çok önemlidir. Dinler ve inançlar aras›ndaki karfl›l›kl› anlay›fla hizmet eden ilk uluslararas› kurulufl, Birleflmifl Milletler’dir. Bugün ‹ran’daki ‹slâm devrimi ve Sovyetler Birli¤i’nin da¤›lmas› da, dinler ve kültürel aras› diyalo¤a imkan sa¤lam›flt›r. Diyalog özellikle bugün bar›fl kültürünün önemli ve gerekli bir arac› oldu. Bu uluslararas› kurumlardan birisi de, üyesi olmaktan gurur duydu¤um, merkezi San Francisco’da bulunan Birleflmifl Dinler Teflkilat›’d›r (United Religions Initiative - URI). URI BM’in resmi orta¤›d›r. Fa-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

‹ran’daki ‹slâm devrimi ve Sovyetler Birli¤i’nin da¤›lmas› da, dinler ve kültürel aras› diyalo¤a imkan sa¤lam›flt›r. Исламская революция в Иране и распад Советского Союза открыли возможности для диалога религиозно-культурных образований современного мира. kat genellikle sivil toplum kurulufllar›yla çal›flt›¤› için yap› olarak daha demokrat ve özgür bir uluslararas› kurulufltur.

Beni bu kurulufla getiren ne?

Ben Tacik-Pers kültüründe yetifltim ve Do¤u-Bat› karfl›laflt›rmal› kültüroloji sahas›nda çal›fl›yorum. Bilimsel kariyerime ‹ngiliz flarkiyatç›l›¤›n›n kritik çal›flmalar›yla, özellikle de E.G. Braun’un eserlerinden Fars Edebiyat Tarihi ile bafllad›m. Braun Fars edebiyat›n›n Victoria sonras› dönemindeki ‹ngiliz edebiyat›na etkisini kabul etmekle kalmay›p, ‹ran edebiyat›n›n klasik de¤erlerinin günümüzdeki de¤iflim sürecini de göstermifltir. Avrupal› araflt›rmac›lar›n, Ömer Hayyam, Haf›z gibi flairlerin ve genel olarak

‡Ê‰‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ÙÓðÏËðÛÂÚÒfl ‚ ÎÓÌÂ ÓÔðÂ‰ÂÎfiÌÌÓÈ ðÂÎË„ËË Ë ËÒÚÓðË˜ÂÒÍË ÒÎÓÊË‚¯ËıÒfl ‚ÂðÓ‚‡ÌËÈ ‚ ÔÓËÒÍ‡ı ÔÛÚÂÈ ËÌÚÂ„ð‡ˆËË Ò ÏËðÓÏ. é‰Ì‡ÍÓ ðÂÎË„ËÓÁÌ‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡, ÚÓ ÂÒÚ¸ ÒÓÁ‰‡ÌËÂ ÔðËÌˆËÔÓ‚, ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘Ëı ‚ðÂÏÂÌË Ë ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Û, ·˚Î‡ ‚ÒÂ„‰‡ ˝ÎËÚÌÓÈ Ë ÌÂ ‚ÒÂ„‰‡ ‰ÓÒÚÛÔÌÓÈ Ï‡ÒÒ‡Ï. à ıÓÚfl Ì‡Ë·ÓÎÂÂ ÔðÓ‰‚ËÌÛÚ‡fl ˜‡ÒÚ¸ ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ÔðËÎ‡„‡Î‡ ÛÒËÎËfl Í ‰ÂÏÓÍð‡ÚËÁ‡ˆËË ˝ÚËı ÔðËÌˆËÔÓ‚ ÔÛÚfiÏ ‚Ó‚ÎÂ˜ÂÌËfl Í‡Í ÏÓÊÌÓ ·ÓÎ¸¯Â„Ó ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚‡ Î˛‰ÂÈ ‚ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛ Í‡Í Ó·˘ËÈ ÔðÓ‰ÛÍÚ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÈ Ï˚ÒÎË, ˝Ú‡ ˜‡ÒÚ¸ ÓÍ‡Á‡Î‡Ò¸ Ï‡ð„ËÌ‡ÎËÁËðÓ‚‡ÌÌÓÈ ‚ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËË ÏÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Ë ÏÂÊÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó ÏËð‡. íÂÏ ÌÂ ÏÂÌÂÂ, „Î‡‚Ì˚È ÔðËÌˆËÔ ˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌÓ„Ó ËÒÎ‡Ï‡ – ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ÏËð‡, ËÁ‚ÂÒÚÌ‡fl ·Î‡„Ó‰‡ðfl ËÏÂÌ‡Ï Ä·Û ÄÎË à·Ì ëËÌ˚ (Ä‚ËˆÂÌÌ˚), éÏ‡ð‡ ï‡ÈflÏ‡, åÂ‚ÎflÌ˚, ä‡Ï‡ÎË‰‰ËÌ‡ ÅÂıÁ‡‰‡ Ë ÏÌÓ„Ëı ‰ðÛ„Ëı Û˜fiÌ˚ı, ÔÓ˝ÚÓ‚ Ë ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚, ÓÍ‡Á˚‚‡Î‡ Ë ÓÍ‡Á˚‚‡ÂÚ ·ÓÎ¸¯ÓÂ ‚ÎËflÌËÂ Ì‡ ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËÂ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÒÓÁÌ‡ÌËfl ‚Ó ‚ÒÂı Â„Ó ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁÌ˚ı ÙÓðÏ‡ı. èÓ˝ÚÓÏÛ ÒÂÈ˜‡Ò Ú‡Í ‚‡ÊÌÓ ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ ÛÒÎÓ‚Ëfl ‰Îfl ËÌÚÂ„ð‡ˆËË ˝ÚÓÈ ˜‡ÒÚË ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó ÏËð‡ ‚ Ó·˘ÂÏËðÓ‚Û˛ ÒÙÂðÛ ‰Ë‡ÎÓ„‡ ðÂÎË„ËÈ Ë ÍÛÎ¸ÚÛð. èÂð‚˚Ï ÓÙËˆË‡Î¸Ì˚Ï ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚Ï ËÌÒÚËÚÛÚÓÏ, ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Û˛˘ËÏ ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌË˛ ðÂÎË„ËÈ Ë ‚ÂðÓ‚‡ÌËÈ ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÏ ÏËðÂ, ÒÚ‡Î‡ ééç. çÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ËÒÎ‡ÏÒÍ‡fl ðÂ‚ÓÎ˛ˆËfl ‚ àð‡ÌÂ Ë ð‡ÒÔ‡‰ ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡ ÓÚÍð˚ÎË ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰Îfl ‰Ë‡ÎÓ„‡ ðÂÎË„ËÓÁÌÓÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÈ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó ÏËð‡. àÏÂÌÌÓ ‰Ë‡ÎÓ„ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl

и н т е л л е к т у а л ь н ы й в з г л я д e n t e l l e k t ü e l b a k › fl

Sufizm eserlerinin benimsenmesi hususunda hararetli tart›flmalar yapm›fllar fakat E.G. Braun bu tart›flmalarda Orta Asya Pers edebiyat›n›n önemini gözden kaç›rm›flt›r. Bu hatay›, ancak 60’l› y›llarda Tacik bilim adamlar›n›n araflt›rmalar›ndan genifl bir flekilde faydalanan Yan Ripka telafi etti. Ripka, Orta Asya’da TacikPers edebiyat›n›n baflka bir yönde geliflti¤ini kabul eder. Esas olarak, Tacik edebi miras›n›n özü; canl›, düflünceyi yenileyen ve Türk ve ‹ran gibi iki büyük kültürü birlefltiren bir yap›dad›r. Bu edebî ak›m›n bir yandan Hint-Pakistan edebiyat›na, di¤er yandan ‹spa-

no-Arap edebiyat›na yapt›¤› katk› hep ilgimi çekmifltir. Bu konuyu hem ‹ngilizceden Rusçaya tercüme etti¤im Said Abdul Vahid’in Muhammed ‹kbal’in Sanat› ve Düflünceleri kitab›nda, 1986 y›l›nda yay›nlad›¤›m ‹bn-i Sina ve Dante kitab›mda, iki ciltlik Rumi’nin Gazelleri’nde, birçok konuflmamda ve hem de dünyada çeflitli yerlerde yay›nlanan yaz›lar›mda dile getirdim. Buna benzer araflt›rmalar Sovyet sonras› dönemin doksanl› y›llar›n›n bafl›nda, özellikle Tacikistan’da durdu. Sovyetlerin da¤›lmas›yla beraber bilim ve kültür iliflkileri koptu. 1992-1997 y›llar› aras›nda yaflanan Tacikistan iç savafl› birçok problemi beraberinde getirdi. Bir fleyler yapmak gerekti. O zaman ben de uluslararas› Ziyadullo fiahidi Kültür Vakf›’n› kurdum. Merhum babam, Sovyetlerin ünlü bir kompozitörü, Tacikistan milli opera ve senfoni orkestras›n›n kurucusuydu. Benim ve Tacikistan tarihinin en zor y›llar› olan geçifl döneminde bana çok yard›m etti. Vak›f 1992 y›l›nda kuruldu. ‹mamali Rahmanov’un yönetimindeki Tacikistan Cumhuriyeti’nde yüksek politik bir düzeyde kabul gördü.

Ziyadullo fiahidi / áËfi‰ÛÎÎÓ ò‡ıË‰Ë

Bu kurulufl hikâyesi, URI’n›n 1998 y›l›nda Budapeflte’deki oturumunda anlat›ld›. 2000 y›l›nda ise Amerika’ya bu organizasyonun art›k bir üyesi olarak davet edildim.

URI’nin kuruluflunun 5. y›l› vesilesiyle Kuzey Kore’nin baflkenti Seul’de Dünya Dinleri Liderleri bulufltu. Лидеры мировых конфессий съехались в Сеул для участия в конференции URI, посвященной 5-летию организации.

ÒÂ„Ó‰Ìfl ‚‡ÊÌ˚Ï Ë ÌÛÊÌ˚Ï ËÌÒÚðÛÏÂÌÚÓÏ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ÏËð‡. é‰ÌÓÈ ËÁ Ú‡ÍËı ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ, ˜ÎÂÌÓÏ ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚‡ ÍÓÚÓðÓÈ fl ËÏÂ˛ ˜ÂÒÚ¸ ·˚Ú¸, fl‚ÎflÂÚÒfl ÒÂ„Ó‰Ìfl URI (United Religions Initiative) – é·˙Â‰ËÌfiÌÌ˚Â ðÂÎË„ËÓÁÌ˚Â ËÌËˆË‡ÚË‚˚, ¯Ú‡·-Í‚‡ðÚËð‡ ÍÓÚÓðÓÈ Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ‚ ë‡Ì-îð‡ÌˆËÒÍÓ, ëòÄ. URI fl‚ÎflÂÚÒfl ÓÙËˆË‡Î¸Ì˚Ï Ô‡ðÚÌfiðÓÏ ééç. é‰Ì‡ÍÓ, ð‡·ÓÚ‡fl „Î‡‚Ì˚Ï Ó·ð‡ÁÓÏ Ò ÌÂÔð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË ÌÂÁ‡‚ËÒËÏ˚ÏË Óð„‡ÌËÁ‡ˆËflÏË, ÓÌ‡ fl‚ÎflÂÚÒfl ÔÓ Ò‚ÓÂÏÛ ı‡ð‡ÍÚÂðÛ ·ÓÎÂÂ ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜Ì˚Ï Ë Ò‚Ó·Ó‰Ì˚Ï ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚Ï ËÌÒÚËÚÛÚÓÏ.

Что привело меня в эту организацию? ü ÙÓðÏËðÓ‚‡Î‡Ò¸ ‚ Ú‡‰ÊËÍÒÍÓÔÂðÒË‰ÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ Ë ð‡·ÓÚ‡˛ ‚ Ó·Î‡ÒÚË Òð‡‚ÌËÚÂÎ¸ÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÓÎÓ„ËË ÇÓÒÚÓÍ-á‡Ô‡‰. ë‚Ó˛ Ì‡Û˜ÌÛ˛ Í‡ð¸ÂðÛ fl Ì‡˜‡Î‡ Ò ÍðËÚË˜ÂÒÍÓ„Ó ÓÒÏ˚ÒÎÂÌËfl ‡Ì„ÎËÈÒÍÓ„Ó ‚ÓÒÚÓÍÓ‚Â‰ÂÌËfl, ‡ ËÏÂÌÌÓ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡ ù. É. Åð‡ÛÌ‡ Ë Â„Ó «ãËÚÂð‡ÚÛðÌÓÈ ËÒÚÓðËË èÂðÒËË». Åð‡ÛÌ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ÔðËÁÌ‡Î ‚ÍÎ‡‰ Ù‡ðÒËflÁ˚˜ÌÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ ‚

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

e n t e l l e k t ü e l b a k › fl и н т е л л е к т у а л ь н ы й в з г л я д

Ziyadullo fiahidi k›z› Munira ile birlikte Зиёдулло Шахиди с дочерью Мунирой

Her dinin içinde müzi¤in yer ald›¤› derin bir anlam vard›r. Bugün idrak edebilen herkes o sese ulaflabilir. O ses, sanat›n her dal›na; fliire, tiyatroya, sinemaya, resme ve mimariye sinmifltir. Но у каждой религии есть свое глубокое звучание, в котором слышна музыка. Сегодня она доступна всем, кто способен её воспринимать, она проникает во все другие виды искусства: поэзию, театр, кино, живопись и архитектуру. Edebiyat ve kültürler aras› iliflkilerde yaflanan problemleri araflt›ran bir araflt›rmac›, Tacikistan Cumhuriyeti Toplum Komitesi üyesi ve kurucusu oldu¤um Vakf›n Baflkan› s›fat›yla uluslararas› organizasyonlara kat›lmam, günümüzdeki kültürler ve dinler aras› diyalog konusunda görüfllerimi aç›klamama imkan sa¤lad›.

Ben URI kuruluflunu, üyesi oldu¤um evrensel bir aile olarak görüyorum

URI’n›n ad› ‹ngilizce “You are I” cümlesinin okunufludur. Yani “Sen, bensin” anlam›na gelir. Bu söz bana Mevlana’n›n çok bilinen bir hikâyesini hat›rlat›r. Bir gün Mevlana’n›n kap›s› çal›n›r. “Kim o?” diye sorar Mevlana. Kap›daki, “Ben” der. Kap› aç›lmaz. Bir y›l sonra ayn› adam bir daha kap›y› vurur. Ayn› soruya bu sefer “Sensin” diye cevap verir. Bu cevapla, asl›nda konuflanlar›n düflüncelerinin bir oldu¤unu ifade etmek ister. Budapeflte’de, Pittsburg’ta, Berlin’de veya Rio de Janeiro’da ki görüflmeleri-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

mizde, ça¤dafl medeniyetin farkl› din ve kültürlerinden oluflmufl dünya kültürünü mükemmel bir hale getirmek iste¤imizi ifade etmek istedik. URI’da bugün yüzden fazla din ve inanç temsil ediliyor. Bir kültürolog olarak bu organizasyon bana farkl› milletlerin kültür adamlar›yla konuflma, onlar› dinleme, görme, duyma imkân› verdi. Macar halk müzisyenleriyle, Amerikal› genç caz flark›c›lar›yla, Brezilya Sokak Tiyatrolar› oyuncular›yla, Londra’da farkl› millet ve dinlerin ayn› ilhamla çeflitli sanat dallar›n› ö¤renen çocuklarla ve elbette dünya müzelerinde, kütüphanelerinde, üniversitelerinde karfl›laflt›¤›m›z flarkiyatç›, kültürolog ve sosyal bilimleriyle u¤raflan ilim adam› meslektafllar›m› gördüm. 2005 Haziran sonu ve Temmuz bafl›nda Organizasyon’un beflinci y›l› münasebetiyle Seul’da bir konferans gerçeklefltirildi. Burada bir Budist manast›r›n›n ve belediyenin misafiri olduk. Biz kültür ad›na iki ayr› Kore halk›n›n birleflmesi dile¤imizi dile getirdik. Bizler ‹slâm, H›ristiyanl›k ve Budizm’in temsilcileri olarak gele-

ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËÂ ‡Ì„ÎËÈÒÍÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ ÔÓÒÚ‚ËÍÚÓðË‡ÌÒÍÓÈ ˝ÔÓıË, ÌÓ Ë ÔÓÍ‡Á‡Î ÔðÓˆÂÒÒ Úð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËË ÍÎ‡ÒÒË˜ÂÒÍËı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ àð‡Ì‡ ‚ Ì‡¯Ë ‰ÌË. ÉÓ‚Óðfl Ó ·ÛðÌÓÈ ‰ËÒÍÛÒÒËË Â‚ðÓÔÂÈÒÍËı ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎÂÈ Ë ÔÓ˝ÚÓ‚ ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û ‚ÓÒÔðËflÚËfl Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡ éÏ‡ð‡ ï‡ÈflÏ‡, ï‡ÙËÁ‡ Ë ÒÛÙËÁÏ‡ ‚ÓÓ·˘Â, ù. É. Åð‡ÛÌ, Ó‰Ì‡ÍÓ, ÒÓ‚ÒÂÏ ÛÔÛÒÚËÎ ËÁ ‚Ë‰Û ÁÌ‡˜ÂÌËÂ Ù‡ðÒËflÁ˚˜ÌÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ ñÂÌÚð‡Î¸ÌÓÈ ÄÁËË ‚ ˝ÚÓÏ ÔðÓˆÂÒÒÂ. ùÚÓ ÛÔÛ˘ÂÌËÂ ·˚ÎÓ ‚ÓÒÔÓÎÌÂÌÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ 60-Â „Ó‰˚ üÌÓÏ êËÔÍÓÈ, ¯ËðÓÍÓ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡‚¯ËÏ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl Ú‡‰ÊËÍÒÍËı Û˜fiÌ˚ı ‚ Ó·Î‡ÒÚË ËÒÚÓðËË ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ Ë ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ÍÓÚÓð˚È ÔðËÁÌ‡Î, ˜ÚÓ Ú‡‰ÊËÍÒÍÓ-ÔÂðÒË‰ÒÍ‡fl ÎËÚÂð‡ÚÛð‡ ñÂÌÚð‡Î¸ÌÓÈ ÄÁËË ð‡Á‚Ë‚‡Î‡Ò¸ ‚ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ËÌÓÏ ðÛÒÎÂ. à ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ, ÒÛÚ¸ Ú‡‰ÊËÍÒÍÓ-‰‡ðË ÎËÚÂð‡ÚÛðÌÓ„Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl – ˝ÚÓ ÊË‚‡fl, ÔÛÎ¸ÒËðÛ˛˘‡fl Ï˚ÒÎ¸, ÒÓÂ‰ËÌfl˛˘‡fl ‰‚Â ‚ÂÎËÍËÂ ÏËðÓ‚˚Â ÍÛÎ¸ÚÛð˚ – Ëð‡ÌÒÍÛ˛ Ë Ú˛ðÍÒÍÛ˛. åÂÌfl ‚ÒÂ„‰‡ Á‡ÌËÏ‡Î‡ Á‡‰‡˜‡ ÓÒÏ˚ÒÎÂÌËfl ‚ÍÎ‡‰‡ ˝ÚÓ„Ó ÎËÚÂð‡ÚÛðÌÓ„Ó ÔÓÚÓÍ‡ ‚ ÎËÚÂð‡ÚÛðÛ àÌ‰Ó-Ô‡ÍËÒÚ‡ÌÒÍÓ„Ó ÒÛ·ÍÓÌÚËÌÂÌÚ‡ Ò Ó‰ÌÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, Ë ËÒÔ‡ÌÓ-‡ð‡·ÒÍÛ˛ ÎËÚÂð‡ÚÛðÛ Ò ‰ðÛ„ÓÈ. êÂ‡ÎËÁ‡ˆËfl ˝ÚÓÈ Ë‰ÂË ‚˚ð‡ÁËÎ‡Ò¸ Ë ‚ ÔÂðÂ‚Ó‰Â ÍÌË„Ë ë‡Ë‰ Ä·‰ÛÎ Ç‡ıË‰‡ «àÒÍÛÒÒÚ‚Ó Ë Ï˚ÒÎ¸ åÛı‡ÏÏ‡‰‡ àÍ·‡Î‡» Ò ‡Ì„ÎËÈÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ Ì‡ ðÛÒÒÍËÈ, Ë ‚ ÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡ÌÌÓÈ ÏÌÓ˛ ‚ 1986 „. ÍÌË„Â «à·Ì ëËÌÓ Ë Ñ‡ÌÚÂ», Ë ‚ ‰‚ÛıÚÓÏÌËÍÂ „‡ÁÂÎÂÈ «êÛÏË», Ë ‚Ó ÏÌÓ„Ëı ÏÓËı ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËflı, Ë ‚ ÒÚ‡Ú¸flı, ÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡ÌÌ˚ı ‚ ð‡ÁÌ˚ı ËÁ‰‡ÌËflı ÏËð‡. èÓfl‚ÎflÎËÒ¸ ‚Òfi ÌÓ‚˚Â Ë ÌÓ‚˚Â ÍÓÌÚ‡ÍÚ˚, ÔÓÍ‡ ‚ Ì‡˜‡ÎÂ ‰Â‚flÌÓÒÚ˚ı „Ó‰Ó‚ Ú‡ÍÓ„Ó ðÓ‰‡ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl ÔðËÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÎËÒ¸ Ì‡ ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓÏ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Â, ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË ‚ í‡‰ÊËÍËÒÚ‡ÌÂ. ê‡Áð˚‚ Ì‡Û˜Ì˚ı Ë ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı Ò‚flÁÂÈ, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚È Ò ð‡ÒÔ‡‰ÓÏ ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚, ÒÓÁ‰‡Î ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó ÔðÓ·ÎÂÏ, ÛÒÛ„Û·Ë‚¯ËıÒfl ‚ Ò‚flÁË Ò „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓÈ ‚ÓÈÌÓÈ 1992-1997 „„. ‚ í‡‰ÊËÍËÒÚ‡ÌÂ. çÛÊÌÓ ·˚ÎÓ ˜ÚÓ-ÚÓ ‰ÂÎ‡Ú¸, Ë ÚÓ„‰‡ fl ÒÓÁ‰‡Î‡ åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚È ÙÓÌ‰ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ áËfi‰ÛÎÎÓ ò‡ıË‰Ë. åÓÈ ÓÚÂˆ, ËÁ‚ÂÒÚÌ˚È ÍÓÏÔÓÁËÚÓð ÒÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË, ÓÒÌÓ‚ÓÔÓÎÓÊÌËÍ Ú‡‰ÊËÍÒÍÓÈ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÓÔÂð˚ Ë Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÒËÏÙÓÌËË, ÛÊÂ Í ˝ÚÓÏÛ ‚ðÂÏÂÌË Û¯Â‰¯ËÈ ËÁ ÊËÁÌË, ÔÓÏÓ„ ÏÌÂ ‚ Ò‡Ï˚È ÒÎÓÊÌ˚È, ÔÂðÂıÓ‰Ì˚È ÔÂðËÓ‰ ÏÓÂÈ ÊËÁÌË Ë ËÒÚÓðËË í‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì‡. îÓÌ‰ ·˚Î Á‡ðÂ„ËÒÚðËðÓ‚‡Ì ‚ Ï‡Â 1992 „. Ë ÔðËÁÌ‡Ì Ì‡ ‚˚ÒÓÍÓÏ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÏ ÛðÓ‚ÌÂ, ˜ÚÓ ‚˚ð‡ÁËÎÓÒ¸ Ë ‚ ÏÓÂÏ ÔðË„Î‡¯ÂÌËË ‚ ÒÓÒÚ‡‚ é·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÒÓ‚ÂÚ‡ êÂÒÔÛ·ÎËÍË í‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì,

и н т е л л е к т у а л ь н ы й в з г л я д e n t e l l e k t ü e l b a k › fl

neksel ve di¤er inançlar›n temsilcileriyle beraber yapt›¤›m›z ortak duada Kore halk›n›n iki kesiminin gezegenimize ve bar›fl kültürüne bir yard›m› olaca¤›na inand›¤›m›z› dile getirdik. Müzakere ve sohbetlerimizde URI’n›n Baflkan› piskopos William Sveng’la Müdürü San Francisco’dan Charlz Gibb’le, organizatörü Sale Mahe’yle, eski üye Rita Samuel’le, yeniden seçilen üye Meksikal› Yolanda’yla, M›s›r’dan Muhammed’le, ‹srail’den Yahuda’yla, Ürdünlü sosyolog Meryem’le, ‹ranl› farmakolog Atefa Sadegi’yle, ‹ngiltere’den ö¤retmen Ket’le ve Meksikal› ifl adam› Jonatan’la, Malezyal› Sufi edebiyat› profesörü Amir Farid’le, New Yorklu orkestra flefi ve müzisyen Jak Armstrong’la müzi¤in, farkl› din ve kültürden insanlar›n birbirlerini anlamalar›ndaki büyük rolünü konufltuk. Resmî olmayan toplant›lar›m›z›n birinde babam Ziyadullo fiahidi’nin eserlerinden oluflan bir CD’nin gösterimi yap›ld›. Kuzey Kore ile Güney Kore aras›nda askersiz bir bölgede bar›fl marfl›m›zla beraber baz› kat›l›mc›lar Tacik kompozitörün müzi¤ini de seslendirdiler. Güney Koreli politikac›lar sa¤lam bir flekilde Budist geleneklerine ba¤l›lar. Bayraklar›nda kainat›n kad›n ve erkekle

bafllang›c› Yin ve Yang sembolize edilmifl. Bunu bize “Din ve Bar›fl” Konferans›’n›n Asya Genel Sekreteri ve Kore Parlamentosu milletvekili Prof. Sang On Kim anlatt›. Seul konferans›n›n nefle kayna¤› bize büyük bir memnuniyetle Kore müzi¤i konseri veren URI’n›n Kore merkezi üyesi ve milletvekili Budist Rahip Li ‹ Bu’ydu. Bar›fl Kültürü yüz yüze görüflme ve fikir al›flverifliyle beslenir. Bunda bütün dünya halklar›n› birlefltiren müzi¤in beraber dinlenmesinin büyük bir önemi vard›r. Yak›n tarihe kadar ideolojik engellerle ayr› oldu¤umuz zamanlar, flimdi bana korkunç bir rüya gibi geliyor. O zamanlar her yerden bir düflman flekli beliriyordu. Bu bazen molla, bazen papaz, bazen haham, bazen de sadece burjuva veya kapitalist olurdu. Baz› politikac›lar bugün de dini korkunç bir ucube haline getirmeye çal›fl›yorlar. Fakat her dinin içinde müzi¤in yer ald›¤› derin bir anlam vard›r. Bugün idrak edebilen herkes o sese ulaflabilir. O ses, sanat›n her dal›na; fliire, tiyatroya, sinemaya, resme ve mimariye sinmifltir. Bu melodiyi duymak bizden önce gidenlerin gerçekleflmeyen hayallerini ö¤renmek ve bar›fl yolunda giden yeni yolculara yol açmakt›r. n

‚ÓÁ„Î‡‚ÎflÂÏÓ„Ó ÔðÂÁË‰ÂÌÚÓÏ ùÏÓÏ‡ÎË ê‡ıÏÓÌÓ‚˚Ï. ùÚ‡ ËÒÚÓðËfl ÔðÓÁ‚Û˜‡Î‡ Ì‡ ÔÂð‚ÓÏ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÓÌÌÓÏ Á‡ÒÂ‰‡ÌËË URI ‚ ÅÛ‰‡ÔÂ¯ÚÂ ‚ 1998 „., ‡ ‚ 2000 „. fl ·˚Î‡ ÔðË„Î‡¯ÂÌ‡ ‚ ëòÄ ÛÊÂ Í‡Í ˜ÎÂÌ ˝ÚÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË. åÓfi Û˜‡ÒÚËÂ ‚ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËflı ÌÓ‚Ó„Ó ‚ðÂÏÂÌË ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎfl ÙÓÌ‰‡ Ë ˜ÎÂÌ‡ é·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÒÓ‚ÂÚ‡ êí, ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎfl ÔðÓ·ÎÂÏ ‚Á‡ËÏÓÒ‚flÁÂÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð Ë ÍÛÎ¸ÚÛð Ó·ÛÒÎÓ‚ÎÂÌÓ ÊÂÎ‡ÌËÂÏ ÒÍ‡Á‡Ú¸ Ò‚Ófi ÒÎÓ‚Ó ‚ ‰Ë‡ÎÓ„Â ðÂÎË„ËÈ Ë ÍÛÎ¸ÚÛð Ì‡¯Â„Ó ‚ðÂÏÂÌË.

Я воспринимаю URI как единую, мировую семью, частью которой я являюсь äÒÚ‡ÚË, ‡··ðÂ‚Ë‡ÚÛð‡ URI Á‚Û˜ËÚ ÔÓ‡Ì„ÎËÈÒÍË «You are I», ÚÓ ÂÒÚ¸ «í˚ ÂÒÚ¸ fl». ùÚÓ Á‚Û˜‡ÌËÂ Ì‡ÔÓÏËÌ‡ÂÚ ÏÌÂ ËÁ‚ÂÒÚÌÛ˛ ÔðËÚ˜Û ÑÊÂÎ‡ÎÂ‰‰ËÌ‡ êÛÏË. èðËÚ˜‡ Á‚Û˜ËÚ Ú‡Í. ä‡Í-ÚÓ Í ÔÓ˝ÚÛ ÔÓÒÚÛ˜‡Î ÒÚð‡ÌÌËÍ, Ë ÔÓ˝Ú ÒÔðÓÒËÎ: «äÚÓ?» íÓÚ ÓÚ‚ÂÚËÎ: «ü». Ñ‚Âð¸ ÓÒÚ‡Î‡Ò¸ Á‡ÔÂðÚÓÈ. èÓÒÎÂ „Ó‰‡ ÒÚð‡ÌÒÚ‚ËÈ ÚÓÚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÒÌÓ‚‡ ÔÓÒÚÛ˜‡Î ‚ ‰‚Âð¸ Ë Ì‡ ÚÓÚ ÊÂ ‚ÓÔðÓÒ ÓÚ‚ÂÚËÎ: «í˚», ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛ‚ ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï Â‰ËÌÒÚ‚Ó Ï˚ÒÎÂÈ „Ó‚Óðfl˘Ëı. Ñ‚Âð¸ ÌÂÏÂ‰ÎÂÌÌÓ ÓÚÍð˚Î‡Ò¸. Duflanbe’deki Ziyadullo fiahidi Müzesi’nden bir görüntü Музей Зиёдулло Шахиди в Душанбе

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

e n t e l l e k t ü e l b a k › fl и н т е л л е к т у а л ь н ы й в з г л я д

ÇÓ ‚ðÂÏfl Ì‡¯Ëı ‚ÒÚðÂ˜, ·Û‰¸ ÚÓ ‚ ÅÛ‰‡ÔÂ¯ÚÂ (ÇÂÌ„ðËfl) ËÎË èËÚÒ·Ûð„Â (ëòÄ), ÅÂðÎËÌÂ (ÉÂðÏ‡ÌËfl) ËÎË êËÓ-‰Â-Ü‡ÌÂÈðÓ (Åð‡ÁËÎËfl), Ï˚ ‚˚ð‡Ê‡ÂÏ ÊÂÎ‡ÌËÂ ÒÓıð‡ÌflÚ¸ Ë ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ ÏËð‡, ÒÓÒÚÓfl˘Û˛ ËÁ ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁÌ˚ı ðÂÎË„ËÓÁÌÓ-ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÈ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË. ÅÓÎÂÂ ÒÚ‡ ðÂÎË„ËÈ Ë ‚ÂðÓ‚‡ÌËÈ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ ÒÂ„Ó‰Ìfl ‚ URI. åÌÂ Í‡Í ÍÛÎ¸ÚÛðÓÎÓ„Û ˝Ú‡ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl ‰‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ‚Ë‰ÂÚ¸, ÒÎ˚¯‡Ú¸ Ë „Ó‚ÓðËÚ¸ Ò ‰ÂflÚÂÎflÏË ÍÛÎ¸ÚÛð ð‡ÁÌ˚ı Ì‡ðÓ‰Ó‚. ë ‚ÂÌ„ÂðÒÍËÏË Ì‡ðÓ‰Ì˚ÏË ÏÛÁ˚Í‡ÌÚ‡ÏË Ë ÏÓÎÓ‰˚ÏË ËÒÔÓÎÌËÚÂÎflÏË ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍÓ„Ó ‰Ê‡Á‡, ‡ÍÚÂð‡ÏË ·ð‡ÁËÎ¸ÒÍËı ÛÎË˜Ì˚ı ÚÂ‡ÚðÓ‚ Ë ‰ÂÚ¸ÏË ð‡ÁÌ˚ı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚÂÈ Ë ‚ÂðÓ‚‡ÌËÈ, Ò Ó‰ËÌ‡ÍÓ‚˚Ï ‚ÓÓ‰Û¯Â‚ÎÂÌËÂÏ Ó·Û˜‡˛˘ËÏËÒfl ð‡ÁÌ˚Ï ‚Ë‰‡Ï ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ‚ ãÓÌ‰ÓÌÂ Ë, ÍÓÌÂ˜ÌÓ ÊÂ, Ò ÏÓËÏË ÍÓÎÎÂ„‡ÏË, ð‡·ÓÚ‡˛˘ËÏË ‚ Ó·Î‡ÒÚË ‚ÓÒÚÓÍÓ‚Â‰ÂÌËfl, ÍÛÎ¸ÚÛðÓÎÓ„ËË Ë

ìËÎ¸flÏÓÏ ë‚ÂÌ„ÓÏ Ë ‰ËðÂÍÚÓðÓÏð‡ÒÔÓðfl‰ËÚÂÎÂÏ ó‡ðÎ¸ÁÓÏ ÉË··ÓÏ ËÁ ë‡Ì-îð‡ÌˆËÒÍÓ, ë‡ÎÂ å‡ıÂ – Óð„‡ÌËÁ‡ÚÓðÓÏ Ë ‡‰ÏËÌËÒÚð‡ÚÓðÓÏ, ˝ÍÒ-ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎÂÏ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË êËÚÓÈ ë‡ÏÛ˝Î Ë ‚ÌÓ‚¸ ËÁ·ð‡ÌÌ˚Ï ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎÂÏ âÓÎ‡Ì‰ÓÈ ËÁ åÂÍÒËÍË, åÛı‡ÏÏ‡‰ÓÏ ËÁ Ö„ËÔÚ‡ Ë üıÛ‰ÓÈ ËÁ àÁð‡ËÎfl, ÒÓˆËÓÎÓ„ÓÏ å‡ð¸flÏ ËÁ àÓð‰‡ÌËË Ë Ù‡ðÏ‡ÍÓÎÓ„ÓÏ ÄÚÂÙ‡ ë‡‰Â„Ë ËÁ àð‡Ì‡, Ò ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÚÂÎÂÏ

Bar›fl Kültürü yüz yüze görüflme ve fikir al›flverifliyle beslenir. Bunda bütün dünya halklar›n› birlefltiren müzi¤in beraber dinlenmesinin büyük bir önemi var.

ò‡ıË‰Ë, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ‚Ó ‚ðÂÏfl ÔÓÒÂ˘ÂÌËfl ‰ÂÏËÎËÚ‡ðËÁÓ‚‡ÌÌÓÈ ÁÓÌ˚ ÏÂÊ‰Û ûÊÌÓÈ Ë ëÂ‚ÂðÌÓÈ äÓðÂÂÈ ÌÂÍÓÚÓð˚Â Û˜‡ÒÚÌËÍË Ì‡ÔÂ‚‡ÎË, Ì‡ðfl‰Û Ò Ì‡¯ËÏ Ó·˘ËÏ „ËÏÌÓÏ Ó ÏËðÂ, ÏÛÁ˚ÍÛ Ú‡‰ÊËÍÒÍÓ„Ó ÍÓÏÔÓÁËÚÓð‡. ëÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËÂ ÔÓÎËÚËÍË ûÊÌÓÈ äÓðÂË ÌÂð‡Áð˚‚ÌÓ Ò‚flÁ‡Ì˚ Ò ·Û‰‰ËÈÒÍËÏË Úð‡‰ËˆËflÏË, ˜ÚÓ ÓÚð‡ÁËÎÓÒ¸, ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË, ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÒËÏ‚ÓÎ˚ ÏÛÊÒÍÓ„Ó Ë ÊÂÌÒÍÓ„Ó Ì‡˜‡Î ÏËðÓÁ‰‡ÌËfl àÌ¸ Ë üÌ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌ˚ Ì‡ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ÙÎ‡„Â. é· ˝ÚÓÏ Ì‡Ï ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡Î „ÂÌÂð‡Î¸Ì˚È ÒÂÍðÂÚ‡ð¸ ÄÁË‡ÚÒÍÓÈ ÍÓÌÙÂðÂÌˆËË «êÂÎË„ËË – åËðÛ» Ë ˜ÎÂÌ Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚ‡ äÓðÂË ÔðÓÙÂÒÒÓð ë‡Ì„ éÌ äËÏ. ÑÛ¯ÓÈ ÒÂÛÎ¸ÒÍÓÈ ÍÓÌÙÂðÂÌˆËË ·˚Î, ÍÓÌÂ˜ÌÓ, ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ ÍÓðÂÈÒÍÓ„Ó ÓÚ‰ÂÎÂÌËfl URI ·Û‰‰ËÈÒÍËÈ ÏÓÌ‡ı ãË à ÅÛ, ÍÓÚÓðÓÏÛ ‰ÓÒÚ‡‚ÎflÎÓ Ó„ðÓÏÌÓÂ Û‰Ó‚ÓÎ¸ÒÚ‚ËÂ Óð„‡ÌËÁÓ‚˚‚‡Ú¸ ‰Îfl Ì‡Ò ÍÓÌˆÂðÚ˚ ÍÓðÂÈÒÍÓÈ ÏÛÁ˚ÍË.

Ziyadullo fiahidi ö¤rencileriyle birlikte Зиёдулло Шахиди с учениками

˜ÂÎÓ‚ÂÍÓ‚Â‰ÂÌËfl, ÍÓÚÓð˚ı fl ‚ÒÚðÂ˜‡˛ ‚ ÏÛÁÂflı, ·Ë·ÎËÓÚÂÍ‡ı Ë ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ı ÏËð‡. ëÓ‚ÒÂÏ ÌÂ‰‡‚ÌÓ, ‚ ÍÓÌˆÂ Ë˛Ìfl – Ì‡˜‡ÎÂ Ë˛Îfl 2005 „., ÍÓÌÙÂðÂÌˆËfl URI ÔðÓıÓ‰ËÎ‡ ‚ ëÂÛÎÂ Ë ·˚Î‡ ÔÓÒ‚fl˘ÂÌ‡ 5-ÎÂÚË˛ ˝ÚÓÈ ‚ÒÂÏËðÌÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË. ç‡ ÍÓÌÙÂðÂÌˆËË ‚ ëÂÛÎÂ Ï˚ ·˚ÎË „ÓÒÚflÏË ·Û‰‰ËÈÒÍÓ„Ó ÏÓÌ‡ÒÚ˚ðfl Ë „ÓðÓ‰ÒÍÓ„Ó ÏÛÌËˆËÔ‡ÎËÚÂÚ‡. å˚ ıÓÚÂÎË ÒÍ‡Á‡Ú¸ Ó· Ó·˙Â‰ËÌÂÌËË ð‡Á‰ÂÎÂÌÌÓ„Ó ÍÓðÂÈÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡ ‚Ó ËÏfl ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ÏËð‡. å˚, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ËÒÎ‡Ï‡, ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚‡ Ë ·Û‰‰ËÁÏ‡, ‚ÏÂÒÚÂ Ò ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË ÏÌÓ„Ëı ‰ðÛ„Ëı Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚ı Ë ÌÂÚð‡‰ËˆËÓÌÌ˚ı ‚ÂðÓ‚‡ÌËÈ, Ó·˙Â‰ËÌË‚¯ËÒ¸ ‚Ó ‚ðÂÏfl Ó·˘Ëı ÏÓÎËÚ‚, ‚ÂðËÎË, ˜ÚÓ Ó·˙Â‰ËÌÂÌËÂ ‰‚Ûı ˜‡ÒÚÂÈ ÍÓðÂÈÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡ ·Û‰ÂÚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ ÏËð‡ Ì‡ Ì‡¯ÂÈ ÔÎ‡ÌÂÚÂ. Ç ‰ËÒÍÛÒÒËflı Ë ·ÂÒÂ‰‡ı Ò ðÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎflÏË URI ÂÔËÒÍÓÔÓÏ

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Культура мира питается живыми встречами и обменом идеями. При этом особое значение имеет совместное слушание музыки, объединяющей все народы мира. ä˝Ú ËÁ ÄÌ„ÎËË Ë ·ËÁÌÂÒÏÂÌÓÏ ÑÊÓÌ‡Ú‡Ì ËÁ åÂÍÒËÍË, ÔðÓÙÂÒÒÓðÓÏ ÔÓ ÒÛÙËÈÒÍÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛðÂ ÄÏËð î‡ðË‰ÓÏ ËÁ å‡Î‡ÈÁËË Ë ðÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎÂÏ ÓðÍÂÒÚð‡ Ë ÏÛÁ˚Í‡ÌÚÓÏ ÑÊÂÍÓÏ ÄðÏÒÚðÓÌ„ÓÏ ËÁ ç¸˛-âÓðÍ‡ Ï˚ „Ó‚ÓðËÎË Ó ‚ÂÎËÍÓÈ ðÓÎË ÏÛÁ˚ÍË ‚Ó ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËË Î˛‰ÂÈ ð‡ÁÌ˚ı ðÂÎË„ËÈ Ë ÍÛÎ¸ÚÛð. ç‡ Ó‰ÌÓÏ ËÁ ÌÂÓÙËˆË‡Î¸Ì˚ı ÒÓ·ð‡ÌËÈ ÒÓÒÚÓflÎ‡Ò¸ ÔðÂÁÂÌÚ‡ˆËfl ÍÓÏÔ‡ÍÚ-‰ËÒÍ‡ ËÁ ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÈ ÏÓÂ„Ó ÓÚˆ‡, áËfi‰ÛÎÎÓ

äÛÎ¸ÚÛð‡ ÏËð‡ ÔËÚ‡ÂÚÒfl ÊË‚˚ÏË ‚ÒÚðÂ˜‡ÏË Ë Ó·ÏÂÌÓÏ Ë‰ÂflÏË. èðË ˝ÚÓÏ ÓÒÓ·ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ËÏÂÂÚ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÂ ÒÎÛ¯‡ÌËÂ ÏÛÁ˚ÍË, Ó·˙Â‰ËÌfl˛˘ÂÈ ‚ÒÂ Ì‡ðÓ‰˚ ÏËð‡. àÒÚÓðËfl ÌÂ‰‡‚ÌÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË, ÍÓ„‰‡ Ï˚ ·˚ÎË ð‡Á˙Â‰ËÌÂÌ˚ Ë‰ÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÏË ·‡ð¸Âð‡ÏË, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl ÏÌÂ ÚÂÔÂð¸ ÍÓ¯Ï‡ðÌ˚Ï ÒÌÓÏ, ÍÓ„‰‡ ÓÚÓ‚Ò˛‰Û ÌÂÓÊË‰‡ÌÌÓ ‚ÓÁÌËÍ‡Î Ó·ð‡Á ‚ð‡„‡: ÚÓ ˝ÚÓ ·˚Î ÏÛÎÎ‡, ÚÓ ÔÓÔ, ÚÓ ð‡‚‚ËÌ, ‡ ÚÓ Ë ÔðÓÒÚÓ ·ÛðÊÛÈ ËÎË Í‡ÔËÚ‡ÎËÒÚ. çÂÍÓÚÓð˚Â ÔÓÎËÚËÍË Ë ÒÂ„Ó‰Ìfl Ô˚Ú‡˛ÚÒfl ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸ ðÂÎË„Ë˛ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÔÛ„‡˛˘Â„Ó ÏÓÌÒÚð‡. çÓ Û Í‡Ê‰ÓÈ ðÂÎË„ËË ÂÒÚ¸ Ò‚ÓÂ „ÎÛ·ÓÍÓÂ Á‚Û˜‡ÌËÂ, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÒÎ˚¯Ì‡ ÏÛÁ˚Í‡. ëÂ„Ó‰Ìfl ÓÌ‡ ‰ÓÒÚÛÔÌ‡ ‚ÒÂÏ, ÍÚÓ ÒÔÓÒÓ·ÂÌ Âfi ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡Ú¸, ÓÌ‡ ÔðÓÌËÍ‡ÂÚ ‚Ó ‚ÒÂ ‰ðÛ„ËÂ ‚Ë‰˚ ËÒÍÛÒÒÚ‚‡: ÔÓ˝ÁË˛, ÚÂ‡Úð, ÍËÌÓ, ÊË‚ÓÔËÒ¸ Ë ‡ðıËÚÂÍÚÛðÛ. ëÎ˚¯‡Ú¸ ˝ÚÓÚ ÎÂÈÚÏÓÚË‚ – ÁÌ‡˜ËÚ ÛÁÌ‡‚‡Ú¸ ÌÂÒ·˚‚¯ËÂÒfl ÏÂ˜Ú˚ Û¯Â‰¯Ëı Ë ÓÚÍð˚‚‡Ú¸ ‰ÓðÓ„Û ÌÓ‚˚Ï ÔÛÚÌËÍ‡Ï, Ë‰Û˘ËÏ ‰ÓðÓ„‡ÏË ÏËð‡. n

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА

Mutlu bir s›¤›nak:

Aile

Прибежище для счастья:

Семья

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

прибежище для счастья: семья

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

Saadet, bereket ve aile siluetleri Dursun Ayan Sosyolog (Türkiye).

Благополучие, изобилие и семья Дурсун Аян Социолог (Турция).

‹ki kavram›n büyüsü

aadet (mutluluk) için; anlat›lamayacak kadar çok olumlu nitelik, bereket için; say›lamayacak kadar çok olumlu nicelik denebilir. Bu kavramlar›n içini herhangi bir kimsenin bir baflkas› ad›na bilgi vererek, nasihat ederek doldurmas› mümkün olmad›¤› gibi birinin di¤eri için bunlar› yaflamas› da mümkün de¤ildir. ‹nsan›n düflüncesini eyleme dönüfltürememesinin s›n›rl›l›¤› bu iki kavram için çok somuttur. Ancak baflkas› için birinin iyi dile¤i olarak gündeme gelebilir; yemek yapana “Bereketli olsun”, al›flveriflte “Bereketini gör” denilmesi halk aras›nda çok kabul görmüfl ifadelerdir. Ama kaç kap yemek bereketlidir, kaç liran›n bereketi görülür bunu kimse bilemez. Zengin-fakir kim evlenirse evlensin onlara saadet dileyecek kadar yüre¤inde ›fl›lt› olan herkes “Allah mesut-bahtiyar etsin” diyebilir. Dü¤ün-niflan iflinin maddî taraf›n› abart›p öne ç›kartanlar için de “Ana k›z›na taht vermifl de baht verememifl” diye ince bir elefltiri vard›r. Öyle anlafl›l›yor ki binlerce y›ldan beri oluflan halk düflüncesinde “bereket” ve “saadet” kavramlar›n›n ölçülüp biçilemezlikleri konusunda bir fikir birli¤i vard›r. Bu kavramlar bu dünyada flekillense de sanki tanr›sal, metafizik bir dünyadan sesleniyorlarm›fl gibidir. Bereket kavram›n›n ticaret konusunda, saadet kavram›n›n tek kifli konusunda aile d›fl› bir ça¤›r›fl›m alan› olsa da bereket ve saadet kavramlar› aile ve toplum ile ilgili ilginç örüntüler sergilemekte, kendini daha çok aile-toplum ba¤lam›nda kiflilerde somutlaflt›rmaktad›r.

Bir varl›k alan› olarak aile

“Aile” ve onu haz›rlayan “evlilik” dönemi, birbirini tamamlayan iki olgu/kurum olarak, toplumsal hayat›n canl›l›¤›n›, dirili¤ini olumlu ve olumsuz yönleriyle içinde bar›nd›rmakta; kültür ve uygarl›k birikiminin, “insanl›k tarihinin” belli bafll› görünümlerini gündelik hayat›n dokusu içinde ortaya koymaktad›r. ‹nsan›n toplumsal-

Aile, toplumsall›¤a müptela insan›n vazgeçilmezi; Tanr›, devlet ve di¤er yüksek felsefî kavramlar› idrak etmenin somut hayat alan›d›r. Семья – необходимость для человека, созданного для жизни в социуме, а также сфера жизни, в которой человек имеет конкретные возможности для осознания Бога, государства и других высоких философских понятий. laflmas›, toplum ve devletin insan(c›l)laflmas›, her insan›n kendi iman, ak›l ve gönül kapasitesince dünyas›nda yer alan Tanr› kavram›n›n metafizik/manevî âlemden ödünçlenerek dünyal›k kayg›lar›m›zla alg›lanmas› ve öylece hemhâl olunmas› öncelikle aile denilen hacmi minik, önemi

Магия двух понятий

Î‡„ÓÔÓÎÛ˜ËÂ ÔðÂ‰ÔÓÎ‡„‡ÂÚ Ì‡ÎË˜ËÂ ÌÂÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓ„Ó ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚‡ ‡·ÒÚð‡ÍÚÌ˚ı Ù‡ÍÚÓðÓ‚, ËÁÓ·ËÎËÂ ÊÂ ÓÁÌ‡˜‡ÂÚ ÍÓÌÍðÂÚÌ˚Â Ï‡ÚÂðË‡Î¸Ì˚Â ·Î‡„‡. çËÍÚÓ ÌÂ ÒÔÓÒÓ·ÂÌ Á‡ÔÓÎÌËÚ¸ ˝ÚË ÔÓÌflÚËfl Á‡ ‰ðÛ„Ó„Ó ÔÛÚÂÏ ÔÂðÂ‰‡˜Ë ËÌÙÓðÏ‡ˆËË, ÁÌ‡ÌËÈ, Ì‡ÒÚ‡‚ÎÂÌËÈ, Ú‡Í ÊÂ Í‡Í ËÒÔ˚Ú‡Ú¸ ˝ÚË ˜Û‚ÒÚ‚‡ Á‡Ó˜ÌÓ. é˜Â‚Ë‰Ì‡ Ó„ð‡ÌË˜ÂÌÌÓÒÚ¸ ‚ÂðÓflÚÌÓÒÚË Úð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËË ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÈ Ï˚ÒÎË ‚ ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ ‚ ð‡ÏÍ‡ı ˝ÚËı ‰‚Ûı Í‡ÚÂ„ÓðËÈ. ëðÂ‰Ë Ì‡ðÓ‰‡ ˝ÚË ÔÓÌflÚËfl ÌÂðÂ‰ÍÓ ËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛ÚÒfl ‰Îfl ‰Ó·ð˚ı ÔÓÊÂÎ‡ÌËÈ. ó‡ÒÚÓ ÏÓÊÌÓ ÛÒÎ˚¯‡Ú¸, Í‡Í ÔÓÒÎÂ ‚ÍÛÒÌÓ„Ó Û„Ó˘ÂÌËfl ÊÂÎ‡˛Ú ËÁÓ·ËÎËfl ‚ ‰ÓÏÂ, ÔðË ÔÓÍÛÔÍÂ Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ‚Â˘Ë ÔðÓ‰‡‚Âˆ, ‚ðÛ˜‡fl ÂÂ ÔÓÍÛÔ‡ÚÂÎ˛, ÌÂ Á‡·˚‚‡ÂÚ ÒÍ‡Á‡Ú¸: «èÛÒÚ¸ ˝Ú‡ ‚Â˘¸ ÔðË·‡‚ËÚ ‚‡Ï ËÁÓ·ËÎËfl!» çÓ ÌËÍÚÓ ÌÂ ÁÌ‡ÂÚ, ÒÍÓÎ¸ÍÓ Ú‡ðÂÎÓÍ Â‰˚ ËÎË Í‡ÍÓÂ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚Ó ‰ÂÌÂ„ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÒÚ‡Ú¸ «ðÓ„ÓÏ ËÁÓ·ËÎËfl». ÇÓ ‚ðÂÏfl Ò‚‡‰¸·˚ ÏÓÎÓ‰ÓÊÂÌ‡Ï, – ·Â‰Ì˚Ï Ë ·Ó„‡Ú˚Ï, Íð‡ÒË‚˚Ï Ë ÌÂ Ó˜ÂÌ¸, – ÔðËÌflÚÓ ÊÂÎ‡Ú¸ Ò˜‡ÒÚ¸fl Ë ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜Ëfl. çÂðÂ‰ÍÓ ‚ ‡‰ðÂÒ ÒÂÏÂÈ, ÔðÂÛ‚ÂÎË˜Ë‚‡˛˘Ëı ÁÌ‡˜ÂÌËÂ Ï‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓ„Ó ‰ÓÒÚ‡ÚÍ‡, ÏÓÊÌÓ ÛÒÎ˚¯‡Ú¸ ËðÓÌË˜ÂÒÍÓÂ Á‡ÏÂ˜‡ÌËÂ: «å‡Ú¸ ÔÓÒ‡‰ËÎ‡ ‰Ó˜¸ Ì‡ ÚðÓÌ, ÌÓ Ò˜‡ÒÚ¸fl ÌÂ ‰‡Î‡». ëÓÁ‰‡ÂÚÒfl ‚ÔÂ˜‡ÚÎÂÌËÂ, ˜ÚÓ Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËflÏË ÙÓðÏËðÛ˛˘‡flÒfl Ì‡ðÓ‰Ì‡fl ÏÛ‰ðÓÒÚ¸ ÒıÓ‰ËÚÒfl ‚Ó ÏÌÂÌËË, ˜ÚÓ ÓÒÏ˚ÒÎËÚ¸ Ë ‰Ó ÍÓÌˆ‡ ÔÓÌflÚ¸ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ «·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜Ëfl» Ë «ËÁÓ·ËÎËfl» ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ. çÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËÂ ÔÓÌflÚËÈ ÔðÓËÁÓ¯ÎÓ Ì‡ ÁÂÏÎÂ, ÓÌË ÒÎÓ‚ÌÓ Ó·ð‡˘‡˛ÚÒfl Í Ì‡Ï ËÁ ‰ðÛ„Ó„Ó ÏËð‡, ‚ ÌËı ÂÒÚ¸ ˜ÚÓ-ÚÓ ÏÂÚ‡ÙËÁË˜ÂÒÍÓÂ.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

büyük evrende gerçeklefltirilebilen sonsuz çabalard›r. Aile, toplumsall›¤a müptela insan›n vazgeçilmezi; Tanr›, devlet ve di¤er yüksek felsefî kavramlar› idrak etmenin somut hayat alan›d›r. Her ne kadar bu minik evren bazen y›k›l›p yeniden yap›lsa da, onu y›kmak isteyen veya ikame eden kurumlar ve kurufllar bile ailenin benzerleri ve benzeflimleri olman›n ötesinde ortaya yeni bir fley koyamamaktad›r. Aile okuldur; e¤itir, ocakt›r; yetifltirir, piflirir, iktisatt›r; üretir, paylafl›r ve biriktirir, bir varl›k alan›d›r; aile kendisini kendi d›fl›nda hiçbir fleye indirgemeden, sadece kendisi kendi oldu¤u için var etmeye çal›fl›r. Aile ne zaman ki kendini kendi d›fl›nda bir kavram olarak (flirket, iflletme, organizasyon vb.) var etmeye çal›flanlar›n düflünce rüzgâr›nda flekillenir hale gelir, o zaman aile kendinde varl›k bir nitelik olmaktan ç›karak kendine yabanc›lafl›r ve her seferinde yeniden tan›mlanmaya çal›fl›lan mu¤lâk bir hâl al›r. Bu mu¤lakl›k içinde saadet ve bereket gibi di¤er metafizik kavramlara dayanak bulmak güçleflir ve birbirini destekleyen bu kavramlar öksüz kal›r. Çünkü Ülkelere Göre Boflanma Oranlar› ëÚ‡ÚËÒÚËÍ‡ ð‡Á‚Ó‰Ó‚ ÔÓ ÒÚð‡Ì‡Ï

Ülke/ëÚð‡Ì‡ A.B.D-ëòÄ Almanya-ÉÂðÏ‡ÌËfl Rusya-êÓÒÒËfl Belçika-ÅÂÎ¸„Ëfl Finlandiya-îËÌÎflÌ‰Ëfl ‹ngiltere-ÇÂÎËÍÓ·ðËÚ‡ÌËfl Avusturya-Ä‚ÒÚðËfl ‹sveç-ò‚ÂˆËfl Hollanda-çË‰ÂðÎ‡Ì‰˚ Kanada-ä‡Ì‡‰‡ ‹sviçre-ò‚ÂÈˆ‡ðËfl Norveç-çÓð‚Â„Ëfl Japonya-üÔÓÌËfl Fransa-îð‡ÌˆËfl Kazakistan-ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì ‹srail-àÁð‡ËÎ¸ Romanya-êÛÏ˚ÌËfl Bulgaristan-ÅÓÎ„‡ðËfl K›rg›zistan-ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì Türkmenistan-íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì Yunanistan-ÉðÂˆËfl Özbekistan-ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì Azerbeycan-ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì ‹talya-àÚ‡ÎËfl Suriye-ëËðËfl Türkiye-íÛðˆËfl Yugoslavya-û„ÓÒÎ‡‚Ëfl Tacikistan-í‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì

Y›l/ÉÓ‰

1998 2000 2001 2000 2001 2000 2001 2001 2001 1999 2001 2000 1999 2000 2000 1999 2000 2001 2000 1999 2000 2000 2001 2000 2000 2002 2001 1999

% 4.2 2.4 5.3 2.6 2.6 2.6 2.5 2.4 2.3 2.3 2.2 2.2 2.0 1.9 1.8 1.7 1.4 1.3 1.2 1.1 0.9 0.8 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.4

National Sources Recent Demographic Developments in Europe, 2002, Council of Europe New Cronos database, Eurostat and Transmonee database, UNICEF.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

èÓÌflÚËfl «ËÁÓ·ËÎËÂ» Ë «·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜ËÂ» ÔðËÏÂÌËÚÂÎ¸Ì˚ Ë Í ËÌ‰Ë‚Ë‰ÛÛÏÛ, ÌÓ Ëı ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ÔðÓfl‚ÎflÂÚÒfl ‚Ó ‚Á‡ËÏÓÒ‚flÁË Ò ËÌÒÚËÚÛÚÓÏ ÒÂÏ¸Ë Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ. í‡Í ÓÌË ÔðËÌËÏ‡˛Ú ·ÓÎÂÂ ÍÓÌÍðÂÚÌ˚Â Ó˜ÂðÚ‡ÌËfl.

Семья как область бытия

“bereket” ve “saadet” ailenin metafizik/manevî alan›n› dünyan›n neresinde ve ne flekilde olursa olsun, hangi din ve inanç çerçevesi içinde olursa olsun iki önemli kavram olarak tamamlarlar. Bir ölçüye kadar saadet ve bereketin asgari alt yap›s› olan ailenin tüm rüyalar›n karanfil koktu¤u, herkesin istedi¤ine sorunsuz ve sonsuz düzeyde kavufltu¤u bir gül bahçesi olmad›¤› bilinmektedir. Aile sorunlar›n yafland›¤›, kardeflin kardefli kuyuya att›¤›, mal›na mülküne göz dikti¤i, efllerin birbirine uyuflmad›¤›, komflunun komflu tavu¤unda gözü oldu¤u, evlerin biri biriyle gösteriflte yar›flt›¤› bir bütünlüktür de ayn› zamanda. Tart›flmalar›n en bilinmezi, ihanetin en mahremi, di¤er ailelere karfl› düflmanl›¤›n ve kan davas›n›n en projelisi, kendi aile üyesine töreyi ihlal etti¤i için ölüm cezas› vermenin ve infaz›n›n en âlâs›, kardefli ve babay› katil defterine yazd›rman›n kad›n kaynakl› kültürel en meflru flekilleri de aile içinde kendini göstermektedir. Baz› düflünürlere göre özel mülkiyetin insan sömürüsüne, aile birli¤inin ac›mas›zca hükmedici saltanat gücüne dönüflmesi de aile içinde flekillenen olgulard›r. fiunu da eklemek gerekir; tembelli¤i kendi içinde mukadder bir gerçeklik kabul ederek dilenmeyi, emek sarf etmeden yaflamay›, pasif bir tevekkülü kendine ilke edinen insanlar› yetifltiren miskinler ortam› da bir aile ortam›d›r. Maddî ve manevî dünya dengelerinin bozulmas› ya da her ikisinin insan› ve aileyi terk etti¤i böyle durumlar de¤erler dünyas›n›n patolojik kavramlar›na iflaret etmektedir. Bu beklentilerin, kabullerin arkas›n-

ëÂÏ¸fl Ë ÔðÂ‰¯ÂÒÚ‚Û˛˘ËÈ ÂÂ ÒÓÁ‰‡ÌË˛ ·ð‡Í fl‚Îfl˛ÚÒfl ‰ÓÔÓÎÌfl˛˘ËÏË ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡ fl‚ÎÂÌËflÏË, ËÎË ËÌÒÚËÚÛÚ‡ÏË, ÍÓÚÓð˚Â ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡˛Ú ÊËÁÌÂ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ Ë ÛÒÚÓÈ˜Ë‚ÓÒÚ¸ Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ‚ Â„Ó ÔÓÁËÚË‚Ì˚ı Ë ÌÂ„‡ÚË‚Ì˚ı ÔðÓfl‚ÎÂÌËflı, ÓÊË‚Îfl˛Ú ‚ ÔÓ‚ÒÂ‰ÌÂ‚ÌÓÈ ÊËÁÌË ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â ‡ÒÔÂÍÚ˚ ËÒÚÓðËË ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡, ‡ Ú‡ÍÊÂ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó Ë ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌÓ„Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl. èðËÓ·ðÂÚÂÌËÂ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ Í‡˜ÂÒÚ‚ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ„Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚‡, «Ó˜ÂÎÓ‚Â˜Ë‚‡ÌËÂ» Ó·˘ÂÒÚ‚‡ Ë „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÓÒÓÁÌ‡ÌËÂ Ë ÛÒ‚ÓÂÌËÂ ˜ÂðÂÁ Ì‡¯Â ÏËðÒÍÓÂ ‚ÓÒÔðËflÚËÂ Á‡ËÏÒÚ‚Ó‚‡ÌÌÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ ËÁ ÏËð‡ ‰ÛıÓ‚ÌÓÒÚË Ë ÏÂÚ‡ÙËÁËÍË ÔÓÌflÚËfl ÇÒÂ‚˚¯ÌÂ„Ó ëÓÁ‰‡ÚÂÎfl, ÍÓÚÓð˚È, ‚ Á‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÓÚ ÔÓÚÂÌˆË‡Î‡ ‚Âð˚, ð‡ÁÛÏ‡ Ë ÒÂð‰ˆ‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, Á‡ÔÓÎÌflÂÚ Â„Ó ÏËð, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ ·ÂÒÍÓÌÂ˜Ì˚Â ÛÒËÎËfl ÌÂ·ÓÎ¸¯ÓÈ ÔÓ Ó·˙ÂÏÛ, ÌÓ ÌÂËÁÏÂðËÏÓÈ ÔÓ ÒÓ‰ÂðÊ‡ÌË˛ «‚ÒÂÎÂÌÌÓÈ», ÍÓÚÓðÛ˛ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÒÂÏ¸fl. ëÂÏ¸fl – ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ ‰Îfl ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ÒÓÁ‰‡ÌÌÓ„Ó ‰Îfl ÊËÁÌË ‚ ÒÓˆËÛÏÂ, ‡ Ú‡ÍÊÂ ÒÙÂð‡ ÊËÁÌË, ‚ ÍÓÚÓðÓÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ËÏÂÂÚ ÍÓÌÍðÂÚÌ˚Â ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰Îfl ÓÒÓÁÌ‡ÌËfl ÅÓ„‡, „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ë ‰ðÛ„Ëı ‚˚ÒÓÍËı ÙËÎÓÒÓÙÒÍËı ÔÓÌflÚËÈ. ëÍÓÎ¸ÍÓ ·˚ ˝Ú‡ Ï‡ÎÂÌ¸Í‡fl «‚ÒÂÎÂÌÌ‡fl» ÌË ÓÍ‡Á˚‚‡Î‡Ò¸ Ì‡ „ð‡ÌË „Ë·ÂÎË, ÒÍÓÎ¸ÍÓ ·˚ ÓÌ‡ ÌË ÒÚ‡ÌÓ‚ËÎ‡Ò¸ ÒÌÓ‚‡ Ì‡ ÌÓ„Ë, ÌË Ó‰ÌÓ Û˜ðÂÊ‰ÂÌËÂ, ‚ÌÂ Á‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÓÚ ÚÓ„Ó, ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÂÚ ËÎË ÒÚðÂÏËÚÒfl ÓÌÓ Í ÎËÍ‚Ë‰‡ˆËË ÒÂÏ¸Ë, ÌÂ ÒÏÓ„ÎÓ ÔðÂ‰ÎÓÊËÚ¸ ‰ðÛ„ÓÈ ËÌÒÚËÚÛÚ ÔÓÎÌÓˆÂÌÌÓ„Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ‰‡ÊÂ ÓÚ‰‡ÎÂÌÌÓ Ì‡ÔÓÏËÌ‡˛˘ËÈ ËÎË ıÓÚfl ·˚ ˜‡ÒÚË˜ÌÓ ÒÔÓÒÓ·Ì˚È Á‡ÏÂÌËÚ¸ ÒÂÏ¸˛. ëÂÏ¸fl – ˝ÚÓ ¯ÍÓÎ‡, ÓÌ‡ ÏÌÓ„ÓÏÛ Û˜ËÚ. ëÂÏ¸fl – Ó˜‡„, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÔðËÓ·ðÂÚ‡ÂÚ ·ÂÒˆÂÌÌ˚Â Í‡˜ÂÒÚ‚‡ Ë Ì‡‚˚ÍË. ëÂÏ¸fl – ˝ÚÓ ıÓÁflÈÒÚ‚Ó, ÓÌ‡ ÔðÓËÁ‚Ó‰ËÚ, ‰ÂÎËÚ, Ì‡Í‡ÔÎË‚‡ÂÚ. ëÂÏ¸fl – ÒÙÂð‡ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl. ëÂÏ¸fl ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Á‡ Ò˜ÂÚ Ò‡ÏÓÈ ÒÂ·fl, ÌÂ ˜Û‚ÒÚ‚Ûfl ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË ð‡Ò˜ÎÂÌÂÌËfl Ì‡ ·ÓÎÂÂ ÏÂÎÍËÂ ÔÓ‰„ðÛÔÔ˚. ëÚÓËÚ ÍÓÏÛ-ÚÓ ÔÓÔ˚Ú‡Ú¸Òfl Ì‡‚flÁ‡Ú¸ ÒÂÏ¸Â Í‡˜ÂÒÚ‚‡ ÌÂÍÓÂ„Ó ‚ÌÂ¯ÌÂ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl,

прибежище для счастья: семья

da bir de ailenin insan görüngüsü (fenomeni) yan› vard›r. Ailede insan önce bir canl›d›r, ayr›ca kültürel bir varl›kt›r. Ona yüklenen dinî ve felsefî de¤er kaynakl› görevler onun iki yan›n› afl›r›l›klardan korumaya yöneliktir.

“Ben” “biz”de kal›r m›?

Bir görüfle göre, insan yavrusu erken do¤mufltur; prematuredir. Bedensel yetenekleri bak›m›ndan, di¤er canl› yavrular›na oranla anaya ve aileye daha çok ve daha uzun süre ba¤l›d›r. Do¤ufltan gelen bu toplumsallaflma zorunlulu¤u ileri dönemlerde kiflinin bireysel özgürlük ve ba¤daflma anlay›fllar›nda, flu ya da bu flekilde, kendini ortaya koymaktad›r. Olumlu kiflilik oluflturmufl kimseler; maddî ve manevî her türlü afl›r› fedakârl›k girdab›nda varl›k-yokluk sillesi yiyenler; kendilerine has bireyciliklerini ve sald›rganl›klar›n› özgürlük sanan egoistler; flahsiyetlerini mensup olduklar› farkl› gruplara ezdirerek toplumcu oldu¤unu sanan afla¤›l›k kompleksli kimseler; her türlü gücü di¤erlerini ezmek için bir araya getiren sosyopatlar böylece ortaya ç›kabilmektedir. ‹nsanl›k tarihinin ne zaman, nas›l bafl-

lad›¤›na iliflkin tart›flmalar bir yanda süre dursun, insan›n bireysel kimli¤inin ortaya ç›k›fl›, dinî ve mitolojik metinlerden hareketle denebilir ki, ebedî olan Cennetten kovulma ile bafllam›flt›r. Ne oldu¤u tart›flmal› ama “yasakland›¤› için yenmemesi gereken” meyveyi fieytan›n tan›t›m ve teflvikiyle (reklâm / represantasyon) yiyip örtünmek zorunda kalan ve böylece dünyaya kovalanan insan emre itaatsizli¤ini ve yersiz tüketici kimli¤ini de dünyaya tafl›m›flt›r. Yeryüzü hayat›nda da dinî, felsefi ve toplumsal yüksek de¤erlerden kopufllar ve/ya ba¤lar›n gevflemesi devam etmifl; dünyadaki deneyimi artt›kça kendisini be¤enmeye bafllam›fl; yeni dünya düzenleri ile kendini insanl›¤›n ve onu oluflturan kurumlar›n önünde ve/ya üstünde tutan bir kimlik ve izlenim-etki (imaj) kazand›rmaya do¤ru çaba sarf etmifltir. Böylece saadete erece¤ini düflünmüfltür. Bir yanda ömrü bereketsiz, saadeti sorgulan›r durumdayken; di¤er yanda s›k›nt›lar›n›n ifadesi olarak Cehenneme benzetti¤i dünya hayat› ile bitmeyece¤ini sand›¤› yoksullu¤unun geçici oldu¤unu kendine ilham eder durumdad›r. Saadet ulafl›labilir; bereket kavuflulabilir fleylerdir. Ama de¤iflmeyen bir fley vard›r ki, insano¤lu her fleyi

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

Yafl Grubuna Göre Evlenenler (Türkiye) äÓÎ-‚Ó ÒÓ˜ÂÚ‡˛˘ËıÒfl ·ð‡ÍÓÏ ÔÓ ‚ÓÁð‡ÒÚÛ (íÛðˆËfl)

Yafl Grubu ÇÓÁð‡ÒÚ Toplam ÇÒÂ„Ó Toplam ÇÒÂ„Ó -15 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60+

1998

1999

2000

A 485 035 475 613 461 417 B 485 035 475 613 461 417 A B 1 283 A 25 768 B 144 015 A 181 810 B 209 339 A 182 760 B 81 863 A 54 082 B 25 967 A 17 640 B 10 783 A 8 027 B 5 063 A 4 634 B 2 580 A 3 303 B 1 407 A 2 615 B 1 122 A 4 396 B 1 613

1 044 23 958 134 599 166 893 202 235 190 673 89 314 53 441 25 684 18 481 11 481 7 733 4 833 4 406 2 680 2 737 1 384 2 165 939 5 126 1 420

794 20 557 122 116 159 922 199 168 188 516 91 997 52 057 25 011 18 300 10 859 7 738 4 853 4 309 2 708 2 932 1 591 2 117 886 4 969 1 434

A. Damat / ÊÂÌËı B. Gelin / ÌÂ‚ÂÒÚ‡

T.C. Baflbakanl›k Aile ve Sosyal Araflt›rmalar Genel Müdürlü¤ü Raporu Отчет Департамента семьи и социальных исследований кабинета министров Турции.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Ì‡ÔðËÏÂð «ÙËðÏ˚», «Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË» – ˝ÚÓ ÔÓÌflÚËÂ ÎË¯‡ÂÚÒfl ÔðËÒÛ˘Â„Ó ÂÏÛ Ò‚ÓÈÒÚ‚‡ «Ó·Î‡ÒÚË ·˚ÚËfl», ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ ÓÚ˜ÛÊ‰ÂÌËÂ Â„Ó ÓÚ Ò‡ÏÓ„Ó ÒÂ·fl, Ë ÓÌÓ ÔðËÓ·ðÂÚ‡ÂÚ ð‡ÒÔÎ˚‚˜‡ÚÓÂ Ó˜ÂðÚ‡ÌËÂ, ÍÓÚÓðÓÂ ÚðÂ·ÛÂÚ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ„Ó ÔÓflÒÌÂÌËfl. Ç ˝ÚÓÈ ð‡ÒÔÎ˚‚˜‡ÚÓÒÚË ÒÎÓÊÌÓ ÓÚ˚ÒÍ‡Ú¸ ÓÔÓðÛ ‰Îfl ÔÓÌflÚËÈ «·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜ËÂ» Ë «ËÁÓ·ËÎËÂ», ÓÌË ÎË¯‡˛ÚÒfl ‚Á‡ËÏÌÓÈ ÔÓ‰‰ÂðÊÍË Ë ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ÌÂÔÓÎÌÓˆÂÌÌ˚ÏË, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ «·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜ËÂ» Ë «ËÁÓ·ËÎËÂ» ‚ Î˛·ÓÈ ÚÓ˜ÍÂ ÁÂÏÌÓ„Ó ¯‡ð‡, ‚ Î˛·ÓÈ ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÍÓÌˆÂÔˆËË Ó·Î‡‰‡˛Ú Â‰ËÌÓÈ ÙÛÌÍˆËÂÈ Á‡‚Âð¯ÂÌËfl ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ Ë ÏÂÚ‡ÙËÁË˜ÂÒÍÓÈ ÒÙÂð˚ ÒÂÏ¸Ë.

yerli yerinde bulmayan bir aray›fl içinde tarihini yazmakta, kendi hayat› da böylece

flekillenerek “hay›r ve fler” olan›n eksiksiz alg›lanmas›n› sorgulayarak pek çok düflünce, pek çok eylem ortaya koyarak bugünlere kadar gelmifltir.

Genel bir belirlemeyle, çok da iddial›

olmamakla beraber, denebilir ki, Bat›’da

II. Dünya Savafl› sonras› birey, özellikle Avrupa ve Amerika gelene¤inde, kendisini belirleyen son kurum olan aileden de kurtuluflun yolunu bulmufl, kendince bir saadete ermifltir. Aile art›k Tanr›, din, kilise, devlet ve di¤er toplumsal kurumlar gibi insan›n kendini kendi yapmas›n› engelleyen bir kurum olarak de¤erlendirilerek, sonunun nereye vara-

Boflanma Nedeni (Türkiye) / èðË˜ËÌ˚ ð‡Á‚Ó‰Ó‚ (íÛðˆËfl) Y›l ÉÓ‰

Toplam ÇÒÂ„Ó

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

A B A B A B A B A B A B A B A B A B A B

27 167 100 27 133 100 27 725 100 28 041 100 28 875 100 29 552 100 32 717 100 32 167 100 31 540 100 34 862 100

Zina Cana Kast àÁÏÂÌ‡ ve Kötü Muamele èÓÍÛ¯ÂÌËÂ Ì‡ ÊËÁÌ¸ Ë Ì‡ÒËÎËÂ 271 1,00 221 0,81 228 0,82 215 0,77 176 0,61 171 0,58 229 0,70 217 0,67 181 0,57 133 0,38

Cürüm ve Haysiyetsizlik èð‡‚ÓÌ‡ðÛ¯ÂÌËÂ Ë ÔÓÁÓð

Terk éÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ ÒÂÏ¸Ë

72 0,27 97 0,36 95 0,34 65 0,23 69 0,24 85 0,29 74 0,23 89 0,28 84 0,27 69 0,20

717 2,64 678 2,50 777 2,80 719 2,56 634 2,20 583 1,97 675 2,06 735 2,28 564 1,79 593 1,70

91 0,33 79 0,29 103 0,37 90 0,32 105 0,36 63 0,21 112 0,34 119 0,37 82 0,26 62 0,18

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Ak›l Hastal›¤› ÑÛ¯Â‚Ì‡fl ·ÓÎÂÁÌ¸ 92 0,34 98 0,36 129 0,47 105 0,37 122 0,42 109 0,37 124 0,38 96 0,30 104 0,33 93 0,27

Geçimsizlik Di¤er ëÒÓð˚ Ë ÑðÛ„ÓÂ ÌÂÛÊË‚˜Ë‚ÓÒÚ¸

25 497 93,85 25 189 92,84 25 580 92,27 26 119 93,15 27 096 93,84 27 764 93,95 30 674 93,76 29 898 92,95 29 535 93,64 32 844 94,21

427 1,57 771 2,84 813 2,93 728 2,60 673 2,33 777 2,63 829 2,53 1 013 3,15 990 3,14 1068 3,06

A. Say› / äÓÎ-‚Ó ð‡Á‚Ó‰Ó‚ B. %

àÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ÒÂÏ¸fl, ıÓÚ¸ ÓÌ‡ Ë fl‚ÎflÂÚÒfl ÏËÌËÏ‡Î¸Ì˚Ï ÛÒÎÓ‚ËÂÏ ‰Îfl Ò˜‡ÒÚ¸fl, ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜Ëfl Ë ËÁÓ·ËÎËfl, ‚ ðÂ‡Î¸ÌÓÒÚË ÌÂ fl‚ÎflÂÚÒfl ÒÍ‡ÁÓ˜Ì˚Ï ðÓÁ‡ðËÂÏ, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ Í‡Ê‰˚È ·ÂÁ ÓÒÓ·˚ı ÛÒËÎËÈ Ë ÔðÓ·ÎÂÏ Ó·ðÂÚ‡ÂÚ ÊÂÎ‡ÂÏÓÂ. ëÂÏ¸fl ‚ÒÂ„‰‡ ·˚Î‡ Ë ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ËÌÒÚËÚÛÚÓÏ, Ì‡ ÙÓÌÂ ÍÓÚÓðÓ„Ó ð‡Á‚Ë‚‡ÂÚÒfl ÍÓÏÔÎÂÍÒ Ò‡Ï˚ı ð‡ÁÌ˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ. àÁ‚ÂÒÚÌ˚ ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚Â ÒÎÛ˜‡Ë ·ð‡ÚÓÛ·ËÈÒÚ‚‡, Á‡‚ËÒÚË ˜ÎÂÌÓ‚ ÒÂÏ¸Ë ‰ðÛ„ Í ‰ðÛ„Û, ÌÂÒÓ‚ÏÂÒÚËÏÓÒÚ¸ ÒÛÔðÛ„Ó‚, ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂ ÏËð‡ Ò ÒÓÒÂ‰flÏË, ÔÓÒÚÓflÌÌ‡fl ÍÓÌÍÛðÂÌˆËfl ÏÂÊ‰Û ÌËÏË. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, ËÏÂÌÌÓ ‚ ÒÂÏ¸Â ð‡Á˚„ð˚‚‡˛ÚÒfl ÒÚð‡¯Ì˚Â ‰ð‡Ï˚, ‚ ÒÂÏ¸flı ÒÓ‚Âð¯‡˛ÚÒfl ËÁÏÂÌ˚, ÏÂÊ‰Û ÌÂÒÍÓÎ¸ÍËÏË ÒÂÏ¸flÏË „Ó‰‡ÏË ÏÓÊÂÚ ‰ÎËÚ¸Òfl «ÍðÓ‚Ì‡fl ÏÂÒÚ¸», ÌÂÒÓ·Î˛‰ÂÌËÂ Úð‡‰ËˆËÈ ðÓ‰‡ Í‡ð‡ÂÚÒfl ÒÏÂðÚ¸˛, ÔðË˜ÂÏ ËÒÔÓÎÌÂÌËÂ ÔðË„Ó‚Óð‡ ‰ÂÎ‡ÂÚ Û·ËÈˆ‡ÏË ·ð‡Ú¸Â‚ Ë ÓÚˆÓ‚, ÍÓÚÓð˚Â Á‡˘Ë˘‡˛Ú ˜ÂÒÚ¸ Ï‡ÚÂðË ËÎË ÒÂÒÚð˚, ‚ÒÂ ˝ÚË ÙÂÌÓÏÂÌ˚ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÌÂÔðÂÏÂÌÌÓÈ ˜‡ÒÚ¸˛ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ÒÂÏ¸Ë. çÂÍÓÚÓð˚Â Û˜ÂÌ˚Â Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ ‚ ÒÂÏ¸Â ÏÓÊÌÓ Ì‡·Î˛‰‡Ú¸ ˝ÍÒÔÎÛ‡Ú‡ˆË˛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ, Ò‚flÁ‡ÌÌÛ˛ Ò Ó·Î‡‰‡ÌËÂÏ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸˛, ÔðË ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ı ÛÒÎÓ‚Ëflı ÒÂÏ¸fl ÏÓÊÂÚ ÔðÂ‚ð‡ÚËÚ¸Òfl ‚ ·ÂÁÊ‡ÎÓÒÚÌÛ˛ ÏÓÌ‡ðıË˜ÂÒÍÛ˛ Â‰ËÌËˆÛ. ëÂÏ¸ÂÈ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ „ðÛÔÔ‡ ÌË˘Ëı Ë ÔÓÔðÓ¯‡ÂÍ, ÍÓÚÓð˚Â Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ ÌË˘ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ – ˝ÚÓ Ëı ÒÛ‰¸·‡, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÔðÂ‰ÔÓ˜ËÚ‡˛Ú Ô‡ÒÒË‚Ì˚È Ó·ð‡Á ÊËÁÌË, ÌÂ ÚðÂ·Û˛˘ËÈ Á‡Úð‡Ú ˝ÌÂð„ËË Ì‡ ÔÓËÒÍ ÒðÂ‰ÒÚ‚ Ì‡ ÔðÓÔËÚ‡ÌËÂ, Ëı ‚ÔÓÎÌÂ ÛÒÚð‡Ë‚‡ÂÚ ËÊ‰Ë‚ÂÌ˜ÂÒÍÓÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ. ç‡ðÛ¯ÂÌËÂ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ËÎË Ï‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓÈ „‡ðÏÓÌËË ‚ ÏËðÂ ËÎË ÓÚ‰‡ÎÂÌËÂ ÒÂÏ¸Ë ÓÚ ˝ÚÓÈ „‡ðÏÓÌËË ÛÍ‡Á˚‚‡˛Ú Ì‡ Ô‡ÚÓÎÓ„Ë˛ ˆÂÌÌÓÒÚÌ˚ı Ë‰Â‡ÎÓ‚ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â. ñÂÌÚð‡Î¸ÌÓÈ ˜‡ÒÚ¸˛ ‚ÒÂı ÔðÓˆÂÒÒÓ‚, ÔðÓËÒıÓ‰fl˘Ëı ‚

прибежище для счастья: семья

ca¤› düflünülmeden, bireyin önünden kald›r›lm›flt›r. Ayn› insan di¤er insan(lar)› da bu gözle görmüfl sonra bu i¤retilemeyi aile üyeleri için gerçeklefltirmeye kadar ifli ilerletmifltir. Kendine has bir birey ve toplum paradigmas› olan Do¤u insan› ise, ilk bak›flta daha mazbut bir etki yaratsa da mitolojik ve dinî metinlerden, peygamber k›ssalar›ndan, halk masallar›ndan anlafl›ld›¤›na göre onun da eski zamanlarda pek çok gazaba u¤ramas›n›n alt›nda kendini afl›r› be¤enmesi, Tanr› ve toplumsal de¤erlere karfl› gelmesi, peygamberleri ciddiye almamas› etraf›nda toparlanabilecek de¤er kay›plar› vard›r. Asl›nda bunlar Tevrat, ‹ncil ve Zebur metinleri dikkate al›nd›¤›nda bu dinlerin Do¤u kaynakl› olmas›ndan dolay› Bat›’n›n da edinimidir. Cinsel hayat›n› meflru düzlemden sapt›r›p erkek homoseksüelli¤inde özgürlü¤ünü yaflayan Lût kavmi saadeti Hedonizmde bulamad›¤› gibi al›fl-veriflte müflterisini kand›rarak zengin olmay› düflünen Medyen kavmi paras›n›n bereketini anlayamam›fl; K›z›l Deniz’den geçtikten sonra kendilerine verilen “b›ld›rc›n ve kudret helvas›na” kanaat etmeyip nankörce “h›yar ve sar›msak” isteyenler yeni tüketim kal›plar›yla Samî kavimler oldukça sorunlu günler geçirmifltir. Tek noktaya indirgenerek alg›lanan insan ve özgürlük anlay›fllar› toplumun bütüncül gerçekli¤inin alg›lanmas›n› engelleyerek aile ve birey ba¤lam›nda sorunlar ortaya koymaktad›r. Bir konu etraf›nda gelifltirilen özgürlük anlay›fllar› kendini saadet kavram›na eflitleyince örne¤in, insan üzerinden, tüketim boyutlu bir gerçekleflim alan› ortaya ç›karm›flt›r. Tükettikçe var oldu¤unu sanan bireyin ailesine, ailenin toplumsal hayata, toplumsal hayat›n insanl›k tarihine katk›s› sorgulanmas› gereken bir konu olmaya bafllam›flt›r. Afl›r› tüketim ile ulafl›laca¤› san›lan saadet alg›s› bereketi bozarak karfl›l›kl› olumsuz bir etkileflim ortam› yaratm›flt›r. Aile bu sorunlar›n kuca¤›nda can çekiflmek ile var olmak ikileminde kalm›flt›r. Aile aç›s›ndan bak›l›rsa; boflanmalar, evlilik oran›nda düflme, evlilik yafl›n›n yükselmesi, krefl ve yafll› yurtlar›n›n ço¤almas›, komfluluk ve akrabal›k iliflkilerinde zay›flama, hay›rl› evlat ve seven ana-baba tipinin de¤iflmesi son yirmi y›l içinde Türkiye’de kendi aynam›za yans›yan saadet manzaralar›d›r. n

ÒÂÏ¸Â, fl‚ÎflÂÚÒfl ÙÂÌÓÏÂÌ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. Ç ÒÂÏ¸Â ˜ÂÎÓ‚ÂÍ – ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ÊË‚ÓÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó, ‡ Ú‡ÍÊÂ ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚È ÒÛ·˙ÂÍÚ. óÂÎÓ‚ÂÍ Ó·Î‡‰‡ÂÚ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ÏË ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË Ë ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ÏË Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚflÏË, ÍÓÚÓð˚Â Û‰ÂðÊË‚‡˛Ú Â„Ó ÓÚ Íð‡ÈÌÓÒÚÂÈ.

Как сохранить свое «я» в атмосфере «мы»? ëÓ„Î‡ÒÌÓ Ó‰ÌÓÏÛ ÏÌÂÌË˛, ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËÈ ‰ÂÚÂÌ˚¯ ðÓÊ‰‡ÂÚÒfl Ó˜ÂÌ¸ ð‡ÌÓ (premature). ÇÒÎÂ‰ÒÚ‚ËÂ ÙËÁËÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËı ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚÂÈ Óð„‡ÌËÁÏ‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ‚ Òð‡‚ÌÂÌËË Ò ‰ðÛ„ËÏË ÊË‚˚ÏË ÒÛ˘ÂÒÚ‚‡ÏË, Ì‡ÏÌÓ„Ó ‰ÓÎ¸¯Â ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ÔðË‚flÁ‡ÌÌ˚Ï Í ÒÂÏ¸Â Ë ‚ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË Í Ï‡ÚÂðË. ëÓˆË‡Î¸Ì˚È Ù‡ÍÚÓð, ÔðËÒÛ˘ËÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ Ò ðÓÊ‰ÂÌËfl, ‚ ·ÓÎÂÂ ÔÓÁ‰ÌËÈ ÔÂðËÓ‰ ÌÂÔðÂÏÂÌÌÓ ÔðÓfl‚ÎflÂÚÒfl ÔðË ÒÚðÂÏÎÂÌËË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ó·ðÂÒÚË ÎË˜ÌÛ˛ Ò‚Ó·Ó‰Û Ë ‰ÓÒÚË˜¸ ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËfl. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ÙÓðÏËðÛ˛ÚÒfl ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁÌ˚Â ÚËÔ˚ ÎË˜ÌÓÒÚË, ÒðÂ‰Ë ÍÓÚÓð˚ı ÏÓÊÌÓ ‚˚‰ÂÎËÚ¸ ËÌ‰Ë‚Ë‰ÛÛÏÓ‚ Ò ÔÓÁËÚË‚Ì˚ÏË

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

ÎË˜ÌÓÒÚÌ˚ÏË Í‡˜ÂÒÚ‚‡ÏË; ‡Î¸ÚðÛËÒÚÓ‚, ÊÂðÚ‚Û˛˘Ëı ‚ÒÂ‚ÓÁÏÓÊÌ˚ÏË Ï‡ÚÂðË‡Î¸Ì˚ÏË Ë ‰ÛıÓ‚Ì˚ÏË ·Î‡„‡ÏË, ÊË‚Û˘Ëı Ì‡ „ð‡ÌË ·˚ÚËfl-ÌÂ·˚ÚËfl; ˝„ÓËÒÚÓ‚, Ò˜ËÚ‡˛˘Ëı ˜ðÂÁÏÂðÌÓ ð‡Á‚ËÚ˚È ËÌ‰Ë‚Ë‰Û‡ÎËÁÏ Ë ‡„ðÂÒÒË‚ÌÓÒÚ¸ ÔðÓfl‚ÎÂÌËflÏË Ò‚ÓÂÈ ÎË˜ÌÓÒÚÌÓÈ Ò‚Ó·Ó‰˚; ÒÚð‡‰‡˛˘Ëı ÍÓÏÔÎÂÍÒÓÏ ÌÂÔÓÎÌÓˆÂÌÌÓÒÚË «Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚», ÔÓÁ‚ÓÎË‚¯Ëı „ðÛÔÔ‡Ï, ‚ÌÛÚðË ÍÓÚÓð˚ı ÓÌË ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú, ÔÓ‰‡‚ËÚ¸ ‚ÒÂ Ëı ÎË˜ÌÓÒÚÌ˚Â ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË; «ÒÓˆËÓÔ‡ÚÓ‚», ËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛˘Ëı ÒËÎÛ Ë ˝ÌÂð„Ë˛ ‰Îfl ÔÓ‰‡‚ÎÂÌËfl ‰ðÛ„Ëı. éÒÚ‡‚ËÏ ‚ ÒÚÓðÓÌÂ ÒÔÓð˚ Ó ÚÓÏ, Í‡Í Ì‡˜‡Î‡Ò¸ ËÒÚÓðËfl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡. é·ð‡ÚËÏÒfl Í ÏËÙÓÎÓ„ËË Ë ðÂÎË„ËÓÁÌ˚Ï ÔðÂ‰‡ÌËflÏ, ÍÓÚÓð˚Â ÒıÓ‰flÚÒfl ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËÂ ËÌ‰Ë‚Ë‰Û‡Î¸ÌÓÒÚË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ì‡˜‡ÎÓÒ¸ Ò ËÁ„Ì‡ÌËfl ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ËÁ ð‡fl. äð‡ÒÓ˜ÌÓÂ ÓÔËÒ‡ÌËÂ Ë ÔÓ‰ÒÚðÂÍ‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó (ðÂÍÎ‡Ï‡-ÔðÂÁÂÌÚ‡ˆËfl) ‰¸fl‚ÓÎ‡ ÓÚ‚Â‰‡Ú¸ ÒËÏ‚ÓÎË˜ÂÒÍÓ„Ó «Á‡ÔðÂÚÌÓ„Ó ÔÎÓ‰‡» ÒÚ‡ÎË ÔðË˜ËÌÓÈ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ÌÂ ÛÒÚÓfl‚¯ËÂ ÔÂðÂ‰ ÌËÏ Î˛‰Ë ‚˚ÌÛÊ‰ÂÌ˚

Bat›’da II. Dünya Savafl› sonras› birey, özellikle Avrupa ve Amerika gelene¤inde, kendisini belirleyen son kurum olan aileden de kurtuluflun yolunu bulmufl, kendince bir saadete ermifltir. После окончания Второй мировой войны индивид в Европе и Америке нашел способ избавления и от семьи как от последней инстанции, характеризующей индивидуума, и таким образом обрел своеобразное благополучие.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

·˚ÎË ÔðËÍð˚Ú¸ Ì‡„ÓÚÛ Ë ÔÓÍËÌÛÚ¸ ð‡È. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÔÂðÂÌÂÒ ‚ ÏËð Ò‚ÓÈÒÚ‚Ó ÌÂ ÔÓ‚ËÌÓ‚‡Ú¸Òfl ÔÓ‚ÂÎÂÌËflÏ Ë ÔÓÚðÂ·ËÚÂÎ¸ÒÍËÂ Í‡˜ÂÒÚ‚‡. à ‚ ÏËðÒÍÓÈ ÊËÁÌË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÂÚ ÓÚ‰‡ÎflÚ¸Òfl ÓÚ ‚˚ÒÓÍËı ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı, ÙËÎÓÒÓÙÒÍËı ËÎË Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ËÎË, ÔÓ Íð‡ÈÌÂÈ ÏÂðÂ, ÓÒÎ‡·ÎflÂÚÒfl Ò‚flÁ¸ Ò ˝ÚËÏË ˆÂÌÌÓÒÚflÏË. èÓ ÏÂðÂ Ì‡ÍÓÔÎÂÌËfl ÊËÁÌÂÌÌÓ„Ó ÓÔ˚Ú‡ Ì‡ ÁÂÏÎÂ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÒÚ‡Î ˜ðÂÁÏÂðÌÓ Ò‡ÏÓÛ‚ÂðÂÌÌ˚Ï. èÓÒÚÓflÌÌÓÂ Ó·ÌÓ‚ÎÂÌËÂ Ë Úð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËfl ÏËðÓÛÒÚðÓÈÒÚ‚‡ ÚÓÎÍ‡ÂÚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Í Ó·ðÂÚÂÌË˛ Ë ÔÓ‚˚¯ÂÌË˛ ËÏË‰Ê‡ Ë ÒÚ‡ÚÛÒ‡, ÍÓÚÓð˚È ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚ ÂÏÛ Á‡ÌËÏ‡Ú¸ ‚Â‰Û˘Û˛ ‡‚ÚÓðËÚÂÚÌÛ˛ ÔÓÁËˆË˛ ÒðÂ‰Ë Î˛‰ÂÈ ËÎË ‚ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ı Û˜ðÂÊ‰ÂÌËflı Ë ËÌÒÚËÚÛÚ‡ı. í‡Í ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ô˚Ú‡ÂÚÒfl Ó·ðÂÒÚË ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜ËÂ Ë Ò˜‡ÒÚ¸Â. ë Ó‰ÌÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÌÂ Ó˘Û˘‡ÂÚ ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜Ëfl, ÌÂ ‰ÓÒÚË„‡ÂÚ ÓÌ Ë ‚ÓÊ‰ÂÎÂÌÌÓ„Ó ËÁÓ·ËÎËfl, Ò ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚ – Ô˚Ú‡ÂÚÒfl Û·Â‰ËÚ¸ ÒÂ·fl, ˜ÚÓ ÌÂ‰ÓÒÚ‡ÚÓÍ ÒðÂ‰ÒÚ‚ ‚ ˝ÚÓÏ ÏËðÂ, ÍÓÚÓð˚È ÌÂðÂ‰ÍÓ Òð‡‚ÌË‚‡˛Ú Ò ‡‰ÓÏ, fl‚ÎflÂÚÒfl ‚ðÂÏÂÌÌ˚Ï. ÅÎ‡„ÓÔÓÎÛ˜ËÂ Ó·ðÂÒÚË ÏÓÊÌÓ, Ú‡Í ÊÂ Í‡Í ÏÓÊÌÓ ‰ÓÒÚË„ÌÛÚ¸ ËÁÓ·ËÎËfl. çÓ ÌÂËÁÏÂÌÌ˚Ï ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ÚÓ, ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ô˚Ú‡ÂÚÒfl ÔËÒ‡Ú¸ Ò‚Ó˛ ËÒÚÓðË˛, Ì‡ıÓ‰flÒ¸ ÔðË ˝ÚÓÏ ‚ ÔÓËÒÍÂ ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ„Ó Ë ÌÂ‰ÓÒÚËÊËÏÓ„Ó. ëÓÁ‰‡‚‡fl ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚Â ‰ÓÍÚðËÌ˚, ÔðÂÚ‚Óðflfl ‚ ÊËÁÌ¸ ð‡ÁÎË˜Ì˚Â ‡ÍˆËË, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‰Ó¯ÂÎ ‰Ó ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl, ÓÒÔ‡ðË‚‡fl ·ÂÁÛÔðÂ˜ÌÓÒÚ¸ ‚ÓÒÔðËflÚËfl ÔÓÌflÚËÈ ‰Ó·ð‡ Ë ÁÎ‡. çÂ ÔðÂÚÂÌ‰Ûfl Ì‡ ÔÓÎÌÛ˛ ‰ÓÒÚÓ‚ÂðÌÓÒÚ¸ ˝ÚÓÈ Ë‰ÂË, ÏÓÊÌÓ ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ÔÓÒÎÂ ÓÍÓÌ˜‡ÌËfl ÇÚÓðÓÈ ÏËðÓ‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚ ËÌ‰Ë‚Ë‰ ‚ Ö‚ðÓÔÂ Ë ÄÏÂðËÍÂ Ì‡¯ÂÎ ÒÔÓÒÓ· ËÁ·‡‚ÎÂÌËfl Ë ÓÚ ÒÂÏ¸Ë Í‡Í ÓÚ ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÈ ËÌÒÚ‡ÌˆËË, ı‡ð‡ÍÚÂðËÁÛ˛˘ÂÈ ËÌ‰Ë‚Ë‰ÛÛÏ‡, Ë Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ Ó·ðÂÎ Ò‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌÓÂ ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜ËÂ. èÓ‰Ó·ÌÓ Ú‡ÍËÏ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ËÌÒÚËÚÛÚ‡Ï Ë ÔÓÌflÚËflÏ, Í‡Í ÅÓ„, ðÂÎË„Ëfl, ˆÂðÍÓ‚¸, „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó Ë ‰ð., ÍÓÚÓð˚Â ÔðÂÔflÚÒÚ‚Û˛Ú ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl Ò‡ÏËÏ ÒÓ·ÓÈ, ÒÂÏ¸fl ·˚Î‡ ÎËÍ‚Ë‰ËðÓ‚‡Ì‡ ËÁ ÊËÁÌË ËÌ‰Ë‚Ë‰ÛÛÏ‡. èðË ˝ÚÓÏ ÌËÍÚÓ ÌÂ ÔÓÁ‡·ÓÚËÎÒfl Ó

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

˜ðÂÁÏÂðÌÓ„Ó Ú˘ÂÒÎ‡‚Ëfl, Ì‡ðÛ¯ÂÌËfl Á‡ÍÓÌÓ‚ ÇÒÂ‚˚¯ÌÂ„Ó, ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËfl ÔðÓðÓÍ‡Ï, ÓÚ‰‡ÎflflÒ¸ ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ÓÚ ˆÂÌÌÓÒÚÌ˚ı ÔðËÓðËÚÂÚÓ‚. ùÚÓ ı‡ð‡ÍÚÂðÌÓ Ë ‰Îfl Á‡Ô‡‰Ì˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Ë íÓð‡, Ë ÅË·ÎËfl ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌËÎËÒ¸ Ò ÇÓÒÚÓÍ‡. ç‡ðÓ‰ ãÓÚ‡ ÒÓ‚Âð¯ËÎ ·ÓÎ¸¯ÓÈ „ðÂı, ‚ÒÚÛÔ‡fl ‚ „ÓÏÓÒÂÍÒÛ‡Î¸Ì˚Â Ò‚flÁË; ÌÂ Ì‡Ò˚ÚË‚¯ËÒ¸ ËÏÂ˛˘ËÏËÒfl ·Î‡„‡ÏË, Ï‡‰Ë‡ÌËÚflÌÂ ÒÚ‡ÎË Ì‡ ÔÛÚ¸ ÏÓ¯ÂÌÌË˜ÂÒÚ‚‡ ‚ ÚÓð„Ó‚ÎÂ; ÒÂÏËÚÒÍËÂ Ì‡ðÓ‰˚, ÌÂ ‰Ó‚ÓÎ¸ÒÚ‚ÛflÒ¸ «ÔÂðÂÔÂÎ‡ÏË Ë Ï‡ÌÌÓÈ ÌÂ·ÂÒÌÓÈ», ÍÓÚÓð˚Â ÅÓ„ ÔÓÒÎ‡Î ËÏ ÔÓÒÎÂ ËÒıÓ‰‡ ËÁ äð‡ÒÌÓ„Ó ÏÓðfl, ÔÓÚðÂ·Ó‚‡ÎË «Ó„Ûðˆ˚ Ë ˜ÂÒÌÓÍ», ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ‰ÓÍ‡Á˚‚‡fl Ò‚Ó˛ ÔÓÚðÂ·ËÚÂÎ¸ÒÍÛ˛ ÔðËðÓ‰Û Ë ‚˚ð‡Ê‡fl ÌÂ·Î‡„Ó‰‡ðÌÓÒÚ¸.

Afl›r› tüketim ile ulafl›laca¤› san›lan saadet alg›s› bereketi bozarak karfl›l›kl› olumsuz bir etkileflim ortam› yaratm›flt›r. Чрезмерное потребительство, которое, как предполагалось, должно было способствовать достижению человеком счастья, нарушило баланс изобилия, создав атмосферу взаимного негативного влияния. ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚Ëflı ˝ÚÓÈ ‡ÍˆËË. óÂÎÓ‚ÂÍ ÒÚ‡Î ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡Ú¸ ‰ðÛ„Ëı Î˛‰ÂÈ ˜ÂðÂÁ ÔðËÁÏÛ ˝ÚÓÈ Ë‰ÂË, ÍÓÚÓð‡fl ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌËÎ‡Ò¸ ‚ÌÛÚðË ÒÂÏ¸Ë ÏÂÊ‰Û ÂÂ ˜ÎÂÌ‡ÏË. ÇÓÒÚÓÍ Ó·Î‡‰‡ÂÚ Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÂÏÛ ÎË˜ÌÓÒÚÌÓÈ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Ô‡ð‡‰Ë„ÏÓÈ, ·Î‡„Ó‰‡ðfl ˜ÂÏÛ Ò ÔÂð‚Ó„Ó ‚Á„Îfl‰‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÇÓÒÚÓÍ‡ Í‡ÊÂÚÒfl ·ÓÎÂÂ ÔðË‚flÁ‡ÌÌ˚Ï Í ˆÂÌÌÓÒÚÌ˚Ï Í‡ÚÂ„ÓðËflÏ. çÓ, Í‡Í ‚Ë‰ÌÓ ËÁ ÏËÙÓÎÓ„ËË, ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÔðÂ‰‡ÌËÈ, ÒÍ‡Á‡ÌËÈ Ó ÊËÁÌË ÔðÓðÓÍÓ‚, ÒÍ‡ÁÓÍ Ë ÎÂ„ÂÌ‰, ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚Â Ì‡ðÓ‰˚ Ú‡ÍÊÂ ÌÂðÂ‰ÍÓ ÔÓ‰‚Âð„‡ÎËÒ¸ Ì‡Í‡Á‡ÌË˛ ËÁ-Á‡

ëÓ‚ÏÂ˘ÂÌËÂ ÔÓÌflÚËÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ë Ò‚Ó·Ó‰˚ ÔðÂÔflÚÒÚ‚Û˛Ú ‚ÓÒÔðËflÚË˛ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ˆÂÎÓÒÚÌÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ˜ÚÓ, ‚ Ò‚Ó˛ Ó˜ÂðÂ‰¸, ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÔðË˜ËÌÓÈ ‚ÓÁÌËÍÌÓ‚ÂÌËfl ÔðÓ·ÎÂÏ˚ ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÒÂÏ¸Ë Ë ËÌ‰Ë‚Ë‰ÛÛÏ‡. èðËð‡‚ÌË‚‡ÌËÂ Í‡ÚÂ„ÓðËË Ò‚Ó·Ó‰˚, ÒÙÓðÏËðÓ‚‡ÌÌÓÈ ‚ÓÍðÛ„ Ó‰ÌÓÈ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓÈ ÚÂÏ˚, Í ÔÓÌflÚË˛ ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜Ëfl ÒÓÁ‰‡ÂÚ ËÎÎ˛ÁË˛ Ò‡ÏÓðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ˜ÂðÂÁ ÔÓÚðÂ·ÎÂÌËÂ. Ç ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ‚ðÂÏfl ÒÚ‡Î ÔðËÓ·ðÂÚ‡Ú¸ ‡ÍÚÛ‡Î¸ÌÓÒÚ¸ ‚ÓÔðÓÒ Ó ÚÓÏ, Í‡ÍÓÈ ‚ÍÎ‡‰ ‚ ÒÂÏ¸˛ ÏÓÊÂÚ ‚ÌÂÒÚË ËÌ‰Ë‚Ë‰, ÍÓÚÓð˚È ÛðÓ‚ÂÌ¸ Ò‚ÓÂ„Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ÓÔðÂ‰ÂÎflÂÚ ÛðÓ‚ÌÂÏ ÔÓÚðÂ·ÎÂÌËfl, Í‡ÍÓÈ ‚ÍÎ‡‰ Ú‡Í‡fl ÒÂÏ¸fl ÏÓÊÂÚ ‚ÌÂÒÚË ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó, Ë ˜ÚÓ ÏÓÊÂÚ ‰‡Ú¸ Ú‡ÍÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Û? óðÂÁÏÂðÌÓÂ ÔÓÚðÂ·ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó, ÍÓÚÓðÓÂ, Í‡Í ÔðÂ‰ÔÓÎ‡„‡ÎÓÒ¸, ‰ÓÎÊÌÓ ·˚ÎÓ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‰ÓÒÚËÊÂÌË˛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ Ò˜‡ÒÚ¸fl, Ì‡ðÛ¯ËÎÓ ·‡Î‡ÌÒ ËÁÓ·ËÎËfl, ÒÓÁ‰‡‚ ‡ÚÏÓÒÙÂðÛ ‚Á‡ËÏÌÓ„Ó ÌÂ„‡ÚË‚ÌÓ„Ó ‚ÎËflÌËfl. ëÚð‡‰‡˛˘‡fl ‚ ÚËÒÍ‡ı ˝ÚËı ÔðÓ·ÎÂÏ ÒÂÏ¸fl ‚ÒÂ Â˘Â Ô˚Ú‡ÂÚÒfl Û‰ÂðÊ‡Ú¸Òfl Ì‡ ÔÎ‡‚Û. êÓÒÚ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚‡ ð‡Á‚Ó‰Ó‚, ÒÌËÊÂÌËÂ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚‡ ·ð‡ÍÓ‚, Û‚ÂÎË˜ÂÌËÂ ·ð‡˜ÌÓ„Ó ‚ÓÁð‡ÒÚ‡, ÔÓfl‚ÎÂÌËÂ ÌÓ‚˚ı ‰ÂÚÒÍËı Ò‡‰Ó‚ Ë ‰ÓÏÓ‚ ‰Îfl ÔðÂÒÚ‡ðÂÎ˚ı, ÓÒÎ‡·Â‚‡ÌËÂ ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ò‚flÁÂÈ Ë ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û ÒÓÒÂ‰flÏË, ËÁÏÂÌÂÌËÂ ÚËÔ‡ «ıÓðÓ¯Â„Ó ðÂ·ÂÌÍ‡», ‡ Ú‡ÍÊÂ ÓÚˆ‡ Ë Ï‡ÚÂðË – ‚ÒÂ ˝ÚÓ ÓÚð‡ÊÂÌËÂ ÒˆÂÌ ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜Ëfl ‚ ÁÂðÍ‡ÎÂ Ó·˘ÂÒÚ‚‡ íÛðˆËË, Ì‡·Î˛‰‡ÂÏÓÂ ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ ‰‚‡‰ˆ‡Ú¸ ÎÂÚ. n

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Türklerde aile, kad›n erkek birli¤idir M. Said Do¤an

Doç. Dr., Sakarya Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Ö¤r. Üyesi (Türkiye).

Семья в тюркской культуре: союз мужчины и женщины М. Саид Доган Доцент факультета социологии университета Сакарья (Турция).

aflam biçimi “aile” son y›llarda bilimsel ve kurumsal alanlarda s›k s›k sorgulanmaya bafllanm›flt›r. Ailenin, toplumu oluflturan temel kurum olmas›ndan dolay›, son y›llarda kimi bilimsel disiplinlerin konusu olmufltur. Örne¤in, “aile tedavisi”, “tarihsel aile araflt›rmalar›”, “alternatif yaflam biçimi olarak aile”, “kad›n hareketleri” gibi alanlar›n konusu olmufltur. Endüstrileflmifl kapitalizm, geleneksel aile yap›s›n› sarsm›flt›r. Bundan baflka kad›n›n, ifl hayat›nda yeni kimlik aray›fl› aile düzenini de de¤ifltirmifltir. Endüstrileflmeyle birlikte, birçok modern e¤ilimler, çocuk merkezli aileyi, sanat anlay›fllar›n› özellikle romantik sanat›- ve cinsellik alanlar›ndaki de¤er yarg›lar›n› de¤ifltirmifltir. Bu de¤iflik rüzgarlar›n kad›n› ataerkil bask›lardan bir bak›ma kurtarm›flt›r ama özel yaflam›nda yeni bask›lar›n do¤mas›na da zemin haz›rlam›flt›r. “Aile” terimine karfl›l›k olarak, Orhun Kitabeleri’nde “Ogufl” sözcü¤ü geçmektedir. Tercümelerde bu kelimeye de¤iflik anlamlar verilmekte ve “kabile, boy, soy, akraba, nesil, aile” anlamlar› ile Divan-› Lügat’it Türk’ün tercümesinde “oymak, h›s›m, akraba” anlamlar› yüklenmektedir. Türk düflüncesinden “gök kubbesi devletin, çad›r ise ailenindir”. Yani, gök alt›nda devlet, çad›r kubbesi alt›nda aile düzeni yer almaktad›r: “Üstte mavi gök, altta ya¤›z yer k›l›nd›kda, ikisi aras›nda insano¤lu k›l›nm›fl. ‹nsano¤lunun üzerine atam (dedem) Bumin Ka¤an, ‹stemi Ka¤an oturmufl. Türk budunu (halk›) yok olmas›n diye, babam ‹l-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

eski Türklerde “devlet düzeni” ile “aile düzeni” aras›nda yak›n benzerlik vard›r. У древних тюрков существовала параллельная связь между «государственным порядком» и «семейным укладом». terifl Ka¤an’›, annem ‹lbilge Hatun’u gö¤ün tepesinde tutup yukar› kald›rm›flt›r.” Görüldü¤ü gibi eski Türklerde “devlet düzeni” ile “aile düzeni” aras›nda yak›n benzerlik vard›r. Nitekim Türk ailesinden “koca-kar›” iliflkisi ile devlette “ka¤an-hatun” hukuku aras›nda pek fark yoktur. Bir ailenin fertleri aras›nda sosyal ve hukuki denge varsa, o topluluklarda siyasi, sosyal ve hukuki denge var demektir.

‹slâmiyetin kabulünden önceki dönemde Türk ailesi

‹brahim Kafeso¤lu’na göre ‹slamiyet öncesi Türklerin içerisinde yetifltikleri k›r kültüründe, Türk ailesi kan akrabal›¤›na ba¤l›d›r. Türk ailesi ilk dönemlerde “genifl aile” fleklinde görülmekle birlikte, bu görüntünün yan›lt›c› oldu¤u ortaya ç›km›fl, Türk ailesinin “küçük aile” özeli¤ine sahip oldu¤u belirtilmifltir. Çünkü Türk ailesi; “aile reisinin adeta mülkü say›lan, aile efrad› üzerin-

ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚ ÔÓÌflÚËÂ ÒÂÏ¸Ë, Í‡Í Ó‰ÌÓÈ ËÁ ÙÓðÏ ÊËÁÌË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ÌÂðÂ‰ÍÓ ÔÓ‰‚Âð„‡ÂÚÒfl ÔÂðÂÓÒÏ˚ÒÎÂÌË˛. ëÂÏ¸fl, fl‚Îfl˛˘‡flÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁ Ò‡Ï˚ı ‰ðÂ‚ÌËı Ë ‚‡ÊÌ˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ËÌÒÚËÚÛÚÓ‚, ÒÚ‡Î‡ ÚÂÏÓÈ ËÁÛ˜ÂÌËfl ÏÌÓ„Ëı Ì‡Û˜Ì˚ı ‰ËÒˆËÔÎËÌ. èÓfl‚ËÎËÒ¸ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚Â ÒÂÏÂÈÌÓÈ ÏÂ‰ËˆËÌÂ, ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓÏÛ ð‡Á‚ËÚË˛ ÒÂÏ¸Ë, ÒÂÏ¸Ë Í‡Í ‡Î¸ÚÂðÌ‡ÚË‚ÌÓ„Ó Ó·ð‡Á‡ ÊËÁÌË, ÊÂÌÒÍËÏ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ‰‚ËÊÂÌËflÏ Ë Ú.‰. ä‡ÔËÚ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÈ ÒÚðÓÈ, ÓÔËð‡˛˘ËÈÒfl Ì‡ ËÌ‰ÛÒÚðË‡ÎËÁ‡ˆË˛, ð‡Ò¯‡Ú‡Î Úð‡‰ËˆËÓÌÌÛ˛ ÒÚðÛÍÚÛðÛ ÒÂÏ¸Ë. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, ‡ÍÚË‚ÌÓÂ Û˜‡ÒÚËÂ ÊÂÌ˘ËÌ ‚ ·ËÁÌÂÒÂ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÊËÁÌË ‚Ó ÏÌÓ„ÓÏ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌË˛ ÒÂÏÂÈÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. ëÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Â fl‚ÎÂÌËfl, ÔÓðÓÊ‰ÂÌÌ˚Â ËÌ‰ÛÒÚðË‡ÎËÁ‡ˆËÂÈ, ËÁÏÂÌËÎË ÔÓÌËÏ‡ÌËÂ ÒÂÏ¸Ë Í‡Í ÒÓ˛Á‡ ÏÛÊ˜ËÌ˚, ÊÂÌ˘ËÌ˚ Ë ‰ÂÚÂÈ, Úð‡ÌÒÙÓðÏËðÓ‚‡ÎËÒ¸ Ú‡ÍÊÂ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËfl Ó ðÓÏ‡ÌÚË˜ÌÓÒÚË Ë ÒÂÍÒÛ‡Î¸ÌÓÒÚË, ‚Á„Îfl‰˚ Ì‡ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û ÔÓÎ‡ÏË. ë Ó‰ÌÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, «‚ÂÚð˚ ÔÂðÂÏÂÌ» ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÎË ÊÂÌ˘ËÌÛ ÓÚ Á‡ÏÍÌÛÚÓÒÚË Ô‡ÚðË‡ðı‡Î¸ÌÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ÌÓ ÔðË ˝ÚÓÏ ‚ ÂÂ ÎË˜ÌÓÈ ÊËÁÌË ÔÓfl‚ËÎÓÒ¸ ÌÂÏ‡ÎÓ ÌÓ‚˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ. Ö˘Â ‚ ‰ðÂ‚ÌËı ÓðıÓÌÓ-ÂÌËÒÂÈÒÍËı Ì‡‰ÔËÒflı (VII-VIII ‚‚.) ÏÓÊÌÓ ‚ÒÚðÂÚËÚ¸ ÒÎÓ‚Ó «ÒÂÏ¸fl» – «Ó„Û¯» Ì‡ flÁ˚ÍÂ ‰ðÂ‚ÌËı Ú˛ðÓÍ. ùÚÓ ÒÎÓ‚Ó ÔÂðÂ‚Ó‰ËÎÓÒ¸ ÔÓð‡ÁÌÓÏÛ. éÌÓ ÔÂðÂ‰‡‚‡ÎÓ ÍÓÏÔÎÂÍÒ Ú‡ÍËı ÔÓÌflÚËÈ Í‡Í «ÔÎÂÏfl, ðÓ‰, ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍ, ÔÓÍÓÎÂÌËÂ, ÒÂÏ¸fl», ‡ ä‡¯„‡ðÎ˚ å‡ıÏÛ‰ ‚ ÁÌ‡ÏÂÌËÚÓÏ ÒÎÓ‚‡ðÂ «ÑË‚‡ÌÛ ÎÛ„‡Ú-ËÚ Ú˛ðÍ» (XIII ‚.) ÔÂðÂ‚Ó‰ËÎ ÒÎÓ‚Ó «Ó„Û¯» Í‡Í «ðÓ‰ÒÚ‚Ó, ÛÁ˚ ðÓ‰ÒÚ‚‡, ðÓ‰». ÑðÂ‚ÌËÂ Ú˛ðÍË „Ó‚ÓðËÎË: «çÂ·ÂÒÌ˚È Ò‚Ó‰ ÔðËÌ‡‰ÎÂÊËÚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û, ¯‡ÚÂð ÊÂ – ÒÂÏ¸Â». àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, ÔÓ‰ ÌÂ·ÂÒÌ˚Ï

прибежище для счастья: семья

de kesin söz hakk›na sahip eski Yunan’daki ‘genose’ ve Roma’daki ‘gens’ (genifl aileler) den çok farkl› oldu¤u gibi, hükmetti¤i kolektif mülkiyete dayal› tipik ‘genifl aile’ olan ‘zadruga’ya da benzememektedir. Bu tip ailelerde evlatlar, anlafl›laca¤› üzere, mülk ve söz hakk›ndan yoksunlu¤un bask›s› alt›ndad›r.” Genelde d›fltan evlenmenin (exogamy’nin) esas oldu¤u ve zor ya da cebir yoluyla de¤il de velayete dayal›, baba hukukunun geçerli oldu¤u Türk ailesinde evlenen o¤ullar, baba oca¤›ndan kendilerine düflen hisselerini alarak ayr› bir eve ç›kmaktad›rlar. Baba evi ise genellikle en küçük kardefle kalmaktad›r. Esasen eski Türkler, da¤›n›k çobanl›k hayat›nda, toprak üzerinde kümeler halinde bir araya gelerek “küçük aile” nizam›nda yaflamaktad›rlar. Z.Gökalp, eski Türk ailesinin “izdivaci” bir aile oldu¤unu söylemektedir. “‹zdivac” kavram›, Türkiye’de “evlenme” ve “evlendirme” anlamlar›n› içermektedir. Ayr›ca evlenen k›z›n ve erke¤in baba oca¤›ndan ayr›larak yeni bir ev kurmas›n› ifade etmektedir. Grenard, flehirli Türklerden çok göçebe hayat› yaflayan, Yakut, K›rg›z ve Altay Türklerini inceleyerek, Türklerde aile tipinin bir tek olmad›¤›n› söylemektedir. Ona göre Yakut Türklerinde aile “maderi”dir ve h›s›ml›k ba¤› esast›r. Fakat Roma’daki “pederflah”a (ataerk’e) benzer bir “maderflah” (anaerk) yoktur. Ailede hakim olan, ana taraf›ndan olan bir erkek, yani day›d›r. K›rg›z Türklerinde aile ise “pederflahi”dir. H›s›ml›k ba¤›nda temel, babad›r. Her evlenme; kad›n›n, kocas›n›n dinine kat›lmas› anlam›ndad›r. Altay Türklerinde ise aile tipi, bu iki tipin aras›nda bir tiptir. Erkek kad›n›n ailesine girer, fakat erkek kad›na bedel olarak, k›z ailesinin yan›nda geçici olarak hizmet etmektedir. Gökalp, Durkheim’in fikrine dayanarak, Frans›z sosyologu Grenard’›n, Türk ailesinin Yakutlarda “maderi”, K›rg›zlarda “pederflahi”, Altayl›larda ise ikisinin ortas› bir tip oldu¤unu ileri süren fikrini çürütmeye çal›flm›flt›r. Bir kavmin çeflitli dallar›nda baflka baflka aile tipleri olmas› kabul edilmez. fiartlar›n baflkal›¤›na ra¤men ana karakteri kendisini korur. Bu yüzden Türk ailesinin Yakutlar’da “maderi”, K›rg›zlar’da “pederflahi”, Altayl›’larda ikisinin ortas› oldu¤u yolundaki bir fikri, reddetmek laz›md›r. Gökalp bu konuyla ilgili olarak Polonyal› etnograflar›n›n Seroflevskiy’in bir araflt›rmas›na dayanmakta ve Yakutlar’da iki cins totemin varl›¤›n› belirtmektedir. Pederflahi

say›lan K›rg›z ailesinde de, ocak kutlulu¤una sadece atan›n (baba ceddinin) de¤il, ayn› zamanda ana atan›n (ana ceddinin) da girdi¤i bir gerçektir. Türk ailesinde fertler, kendi fikirlerinin muhalefete ra¤men, konuflma ve söyleme haklar›na sahiptirler. Çocuklar bile yafllar› küçük olmalar›na ra¤men, hukuken aile büyüklerinin konuflmalar›na kat›lmaktad›rlar. Türkler aras›nda ‹slamiyet’ten önce ve ‹slâmi dönemlerde “tek kad›nla evlilik (monogami) hakimdir. Velayet Hakan ile onun kar›s› olan Hatun aras›nda ortakt›r. Örne¤in, bir emirname yaz›ld›¤› zaman “Hakan emrediyor ki” ibaresi ile bafllarsa ona boyun e¤ilmez. Bir emrin (resmen) kabul edilmesi için mutlaka, “Hakan ve Hatun emrediyor ki”, sözü ile bafllamas› gerekir. Hakan

tek bafl›na bir elçiyi huzura kabul edemez. Elçiler, ancak sa¤da Hakan, solda Hatun oturduklar› bir zamanda, ikisinin birden huzuruna ç›kar. Türk aile yap›s›nda mevcut olan “d›flar›dan evlenme (exogamie)” gelene¤i Bat› Türkleri’nde yedi göbe¤e kadar ç›kmaktad›r. “K›z›m› yedinci yabanc›ya veririm”, “yedi yabanc›dan k›z al›r›m” sözü eski Türklerde, evlenmenin “d›flar›dan evlenme (exogamie)” fleklinde oldu¤unu göstermektedir. Türklerde boflanma ise oldukça olumsuz karfl›lanmaktad›r. Cengiz Yasas›’nda boflanman›n cezas›n›n erkek için “ölüm” oldu¤u belirtilmektedir. Türklerde boflanman›n cezas› gibi, zina yapman›n da cezas› büyüktür. 10. yüzy›lda da O¤uzlar aras›nda gezen Arap Seyyah› ‹bn-i Fazlan, Türklerin zina nedir bilmediklerini, zina yapan ki-

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

ÍÛÔÓÎÓÏ ð‡Á‚Ë‚‡ÂÚÒfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó, ‡ ÔÓ‰ ÍÛÔÓÎÓÏ ¯‡Úð‡ ÊË‚ÂÚ ÒÂÏ¸fl: «ç‡‚ÂðıÛ ·˚ÎÓ ÒÓÁ‰‡ÌÓ ÌÂ·Ó, ‡ ÔÓ‰ ÌËÏ ÁÂÏÎfl. åÂÊ‰Û ÌÂ·ÓÏ Ë ÁÂÏÎÂÈ ·˚Î ÒÓÁ‰‡Ì ˜ÂÎÓ‚ÂÍ. ÇÓ „Î‡‚Â Î˛‰ÂÈ ‚ÒÚ‡Î ÏÓÈ ‰Â‰ ÅÛÏËÌ ä‡„‡Ì, àÒÚÂÏË ä‡„‡Ì. ÑÎfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ Ú˛ðÍÒÍËÈ ðÓ‰ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÎÒfl, ÏÓÂ„Ó ÓÚˆ‡ – àÎ¸Ú˚ð˚¯ ä‡„‡Ì‡ Ë Ï‡Ú¸ – àÎ¸·ËÎ¸„Â ı‡ÚÛÌ ÔÓ‰ÌflÎË ‰Ó Ò‡Ï˚ı ÌÂ·ÂÒ». ùÚË ÒÎÓ‚‡ ÔÓ‰Ú‚ÂðÊ‰‡˛Ú Ô‡ð‡ÎÎÂÎ¸ÌÛ˛ Ò‚flÁ¸ ÏÂÊ‰Û «„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÔÓðfl‰ÍÓÏ» Ë «ÒÂÏÂÈÌ˚Ï ÛÍÎ‡‰ÓÏ» Û ‰ðÂ‚ÌËı Ú˛ðÍÓ‚. ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl «ÏÛÊ – ÊÂÌ‡» ‚ ‰ðÂ‚ÌÂÚ˛ðÍÒÍÓÈ ÒÂÏ¸Â ÔÓ˜ÚË ÌÂ ÓÚÎË˜‡˛ÚÒfl ÓÚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û ı‡ÌÓÏ Ë ı‡Ì¯ÂÈ. äÓ„‰‡ ÏÂÊ‰Û ˜ÎÂÌ‡ÏË ÒÂÏ¸Ë ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ð‡‚ÌÓ‚ÂÒËÂ ‚ Ôð‡‚‡ı Ë ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚflı, ÚÓ Ë ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â ˆ‡ðËÚ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍ‡fl, ÒÓˆË‡Î¸Ì‡fl Ë Ôð‡‚Ó‚‡fl „‡ðÏÓÌËfl.

Тюркская семья доисламского периода èÓ ÏÌÂÌË˛ Û˜ÂÌÓ„Ó à·ð‡„ËÏ‡ ä‡ÙÂÒÓ„ÎÛ, ‰Ó ÔðËÌflÚËfl ËÒÎ‡Ï‡ ÒÂÏ¸fl Ú˛ðÍÓ‚ÍÓ˜Â‚ÌËÍÓ‚ ‰ÂðÊ‡Î‡Ò¸ ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ÍðÓ‚Ì˚Ï ðÓ‰ÒÚ‚ÓÏ. ÑÓÎ„ÓÂ ‚ðÂÏfl Ò˜ËÚ‡ÎÓÒ¸, ˜ÚÓ Û ‰ðÂ‚ÌËı Ú˛ðÓÍ ·˚ÎË ·ÓÎ¸¯ËÂ ÒÂÏ¸Ë, ÌÓ Ó·Ì‡ðÛÊËÎËÒ¸ Ò‚Â‰ÂÌËfl, ‰ÓÍ‡Á˚‚‡˛˘ËÂ Ó¯Ë·Ó˜ÌÓÒÚ¸ ˝ÚÓ„Ó ÛÚ‚ÂðÊ‰ÂÌËfl. à ÒÂÈ˜‡Ò ‰ÓÒÚÓ‚ÂðÌÓ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚ¸˛ ÔðÓÚÓÚ˛ðÍÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡ fl‚ÎflÎ‡Ò¸ «Ï‡ÎÂÌ¸Í‡fl ÒÂÏ¸fl». í˛ðÍÒÍ‡fl ÒÂÏ¸fl ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ÓÚ ‰ðÂ‚ÌÂ„ðÂ˜ÂÒÍÓÈ genose, „‰Â „Î‡‚‡ ÒÂÏ¸Ë ËÏÂÂÚ ÌÂÓ„ð‡ÌË˜ÂÌÌÛ˛ ‚Î‡ÒÚ¸ Ì‡‰ ‰ðÛ„ËÏË ˜ÎÂÌ‡ÏË ÒÂÏ¸Ë, ÍÓÚÓð˚Â Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË fl‚Îfl˛ÚÒfl Â„Ó ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸˛. çÂ ÔÓıÓÊ‡ ‰ðÂ‚ÌÂÚ˛ðÍÒÍ‡fl ÒÂÏ¸fl ÌË Ì‡ ðËÏÒÍÛ˛ gens (·ÓÎ¸¯Û˛ ÒÂÏ¸˛), ÌË Ì‡ ÒÎ‡‚flÌÒÍÛ˛ ÒÂÏÂÈÌÛ˛ Ó·˘ËÌÛ, Ú‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏÛ˛ Á‡‰ðÛ„Û. Ç ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ÒÂÏ¸flı ‰ÂÚË ÌÂ ËÏÂ˛Ú Ôð‡‚‡ „ÓÎÓÒ‡ Ë Ì‡ıÓ‰flÚÒfl ‚ Û„ÌÂÚÂÌÌÓÏ

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

flileri bölmek suretiyle cezaland›rd›klar›n› söylemektedir.

‹slamiyetten sonra Türk aile yap›s›

Türklerin ‹slamiyet’i seçtikten sonrada Türk ailesinin yap›s›nda önemli de¤iflikliklerin meydana gelmedi¤i görmektedir. ‹slamiyet, “Kur’an ile birlikte kad›na bir tak›m sivil (hatta siyasi) haklar getirdi¤inden” çeflitli Türk topluluklar›nda, aile asli vazifesini yerine getirmifl ve kad›n statüsüne devam etmifltir. Çünkü Kur’an, erkeklerin kad›nlar üzerinde haklar› oldu¤u gibi, kad›nlar›nda da erkeklerin üzerinde haklar› oldu¤u prensibini getirmifltir. Nitekim ‹slâm’›n gelmesi ile birlikte, o günün flartlar›nda poligami’nin monogami’ye dönmesi, boflanmalar›n›n tahtide tabi olmas›, kad›n›n ölen kocas›na ait terekeye dahil bir mal say›lmas›n›n önlenmesi, hukuk ve mal davalar›nda, kad›n-erkek eflitli¤i, kad›n›n çal›flma ve çal›flarak kazand›¤›n› kendine al›koyma hakk›, mal ve mülke varis olabilme ve servetini istedi¤i gibi tasarruf edebilme gibi haklar›n›n ve ailenin temellerinin sa¤lamlaflmas› bak›m›ndan oldukça önemlidir. Türk gelenek, görenek ve tek Tanr› inançlar› bak›m›ndan, ‹slamiyet’in getirdi¤i prensiplere yatk›n olduklar›nda, ‹slamlaflmalar› da kolay olmufltur. Örne¤in, Türkler ‹slâm’la karfl›laflmadan önce, tek efllili¤e ve bekarete önem verirlerdi. Bu durum ‹slamiyet’in esas prensiplerinde de yer almaktad›r. Nisa suresinin 3. ayetinde “flayet adalet yapamayaca¤›n›zdan endifle ederseniz, o zaman bir tane, yahut malik oldu¤unuz cariye ile (iktifa edin). Bu (tek cariye veya tek zevce) sizin (Hak’dan) e¤rilip sapmaman›za daha yak›nd›r.” Ayn› surenin 129. ayetinde ise “Kad›nlar aras›nda adalet (ve müsavat) icra etmenize ne kadar h›rs gösterseniz asla güç yetiremezsiniz” denilmekte ve devamla “bari birine büsbütün meyledip de, ötekini ask›l› (ne dul ne kocal›) bir durumda b›rakmay›n” ikaz› yap›lmaktad›r. Bu ayetlerde de aç›kça görüldü¤ü gibi, ‹slâm peygamberleri zaman›nda kad›n haklar›n›n artt›r›lmas› ve efllerin sorumluluklar›n›n tayin edilmesi ile aile kurumu sa¤lam bir hal alm›flt›r. Osmanl› toplum tarihi incelemeleri ve Türk edebiyat›n›n 19. yüzy›l toplum hayat›na dair eserlerinde ve romanlar›nda genifl aile olarak görünüm kazanan “konak” tasvirleri yer almaktad›r. Bu durum baflta ‹stanbul olmak üzere, Osmanl› Devleti’nin

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Türkler ‹slâm’la karfl›laflmadan önce, tek efllili¤e ve bekarete önem verirlerdi di¤er flehirlerinde de tezahür etmektedir. Osmanl› da Konak ve Bark (ev) d›fl›nda olan ailelere destek sa¤layan ve resmi bir makam olan “Bostanc›bafl›l›k” yer almaktad›r. Evlenmeye ait ifllemler ise kad›nlar›n verdikleri “izinnameler” ile yürütülmektedir. Osmanl› Devleti’nde bat›l›laflma sürecine girilmesi ile birilikte yaflanan, toplumsal hayattaki de¤iflmeler, ailede de de¤iflme ve buna mukabil olarak da buhran döneminin bafllamas›na sebep olmufltur. ‹stanbul’daki kad›n hareketlenmeleri Anadolu’yu da etkisi alt›na alarak yay›lm›flt›r. Dönemin hikaye ve romanlar›nda bunlar› görmek mümkündür. Kad›nlar ile ilk defa 1908’de ve parlamentoya dinleyici olarak kat›lma imkan› bulmufllard›r. Bu giriflim di¤er flehirlerdeki kad›nlar içinde örnek teflkil edici niteliktedir. 1917 y›l›nda yay›nlanan “Hukuk-i Aile Kararnamesi” evlenme ve boflanma ile ilgili meseleleri kapsamaktad›r. 1926 Medeni Kanunuyla, Türk kad›nlar›n›n devletin çeflitli kademelerinde yer alm›fl tek eflle evlenme, boflanma ve miras konular›nda, erkeklerle eflit haklara sahip olmalar› gerçekleflmifltir. Türk ailesi zaman süreci içerisinde yap› de¤iflikli¤ine paralel olarak geçirdi¤i farkl›laflmayla birlikte, bir sosyal kurum olarak, varl›¤›n› ve önemini geçmiflte oldu¤u gibi muhafaza etmektedir. n

ÒÓÒÚÓflÌËË ÔÓ‰ ÒÚð‡ıÓÏ ÎË¯ÂÌËfl Ì‡ÒÎÂ‰ÒÚ‚‡. Ç Ú˛ðÍÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ, ÍÓÚÓð‡fl Ôð‡ÍÚËÍÛÂÚ «‚ÌÂ¯ÌËÂ ·ð‡ÍË» (˝ÍÁÓ„‡ÏËfl), ‚ ‚˚·ÓðÂ ÒÔÛÚÌËˆ˚ ÊËÁÌË ‰Îfl ÏÛÊ˜ËÌ ·ÓÎ¸¯Û˛ ðÓÎ¸ Ë„ð‡ÂÚ ‡‚ÚÓðËÚÂÚ ÓÚˆ‡ – „Î‡‚˚ ÒÂÏÂÈÒÚ‚‡, ÔðË ˝ÚÓÏ ËÒÍÎ˛˜‡ÂÚÒfl Î˛·ÓÂ Ì‡ÒËÎËÂ Ë ‰‡‚ÎÂÌËÂ ÔðË Á‡ÍÎ˛˜ÂÌËË ·ð‡Í‡. èÓÒÎÂ Ò‚‡‰¸·˚ Ò˚ÌÓ‚¸fl ÔÓÎÛ˜‡ÎË ‰ÓÎ˛ ËÁ ËÏÛ˘ÂÒÚ‚‡ ÓÚˆ‡ Ë ÒÂÎËÎËÒ¸ ‚ ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓÏ ‰ÓÏÂ. éÚ˜ËÈ ‰ÓÏ Ó·˚˜ÌÓ ‰ÓÒÚ‡‚‡ÎÒfl Ò‡ÏÓÏÛ ÏÎ‡‰¯ÂÏÛ Ò˚ÌÛ. ÑðÂ‚ÌËÂ Ú˛ðÍË ÒÂÎËÎËÒ¸ ÌÂ·ÓÎ¸¯ËÏË ÒÂÏ¸flÏË, ˜Â„Ó ÚðÂ·Ó‚‡Î‡ ÌÂÓð„‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌ‡fl ÍÓ˜Â‚‡fl ÊËÁÌ¸. áËfl ÉfiÍ‡Î¸Ô „Ó‚ÓðËÚ, ˜ÚÓ Ú˛ðÍÒÍ‡fl ÒÂÏ¸fl ÓÒÌÓ‚‡Ì‡ Ì‡ ·ð‡ÍÂ. èðË ˝ÚÓÏ ‰Â‚Û¯Í‡, ‚˚È‰fl Á‡ÏÛÊ, ÔÓÍË‰‡ÂÚ ÓÚ˜ËÈ ‰ÓÏ Ë ÒÚðÓËÚ ÌÓ‚Û˛ ÊËÁÌ¸ ‚ ÌÓ‚ÓÏ ‰ÓÏÂ. îð‡ÌÁÛÁÒÍËÈ ÒÓˆËÓÎÓ„ ÉðÂÌ‡ð, ‰ÓÎ„ÓÂ ‚ðÂÏfl Á‡ÌËÏ‡‚¯ËÈÒfl ËÁÛ˜ÂÌËÂÏ flÍÛÚÓ‚, Í˚ð„˚ÁÓ‚ Ë ‡ÎÚ‡ÈÒÍËı Ú˛ðÍÓ‚, ÍÓÚÓð˚Â ÔÓÁ‰ÌÂÂ, ˜ÂÏ ‰ðÛ„ËÂ Ú˛ðÍÒÍËÂ Ì‡ðÓ‰˚, ÔÂðÂ¯ÎË Í ÓÒÂ‰ÎÓÈ ÊËÁÌË, ‚˚‰ÂÎflÂÚ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ÚËÔÓ‚ ÒÂÏ¸Ë. èÓ Â„Ó ÏÌÂÌË˛, ‚ flÍÛÚÒÍËı ÒÂÏ¸flı ÔðÂÓ·Î‡‰‡ÂÚ «Ï‡ÚÂðËÌÒÍËÈ» ÚËÔ ÒÂÏ¸Ë, ÓÒÌÓ‚‡ÌÌ˚È Ì‡ ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ò‚flÁflı. é‰Ì‡ÍÓ ˝ÚÓÚ ÚËÔ ÒÂÏ¸Ë ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÌÂ ÔÓıÓÊ Ì‡ Ï‡ÚðË‡ðı‡Ú, fl‚Îfl˛˘ËÈÒfl ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌÓÒÚ¸˛ Ô‡ÚðË‡ðı‡Ú‡. êÂ¯‡˛˘ÂÂ ÒÎÓ‚Ó ‚ ÒÂÏ¸Â ÔðËÌ‡‰ÎÂÊËÚ ÏÛÊ˜ËÌÂ Ò ÊÂÌÒÍÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, ÍÓÚÓð˚Ï Ó·˚˜ÌÓ fl‚ÎflÂÚÒfl ‰fl‰fl Ï‡ÚÂðË. Ç Í˚ð„˚ÁÒÍÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â Ï˚ ÒÚ‡ÎÍË‚‡ÂÏÒfl Ò ÔðËÏÂðÓÏ Ô‡ÚðË‡ðı‡Î¸ÌÓÈ ÒÂÏ¸Ë. êÓ‰ÒÚ‚Ó ÓÔðÂ‰ÂÎflÂÚÒfl ÔÓ ÏÛÊÒÍÓÈ ÎËÌËË. Åð‡Í ÔðÂ‰ÔÓÎ‡„‡ÂÚ ÔðËÌflÚËÂ ÊÂÌ˘ËÌÓÈ ‚Âð˚ ÒÛÔðÛ„‡. ì ‡ÎÚ‡ÈÒÍËı Ú˛ðÍÓ‚ ÔðÂÓ·Î‡‰‡ÂÚ ÒðÂ‰ÌËÈ ÚËÔ ÒÂÏ¸Ë. åÛÊ˜ËÌ‡ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â «‚ÓÁÌ‡„ð‡Ê‰ÂÌËfl» Á‡ ÊÂÌÛ Í‡ÍÓÂ-ÚÓ ‚ðÂÏfl ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ Ì‡ ÒÎÛÊ·Â Û ÂÂ ÒÂÏ¸Ë. éÔËð‡flÒ¸ Ì‡ ‰Ó‚Ó‰˚ Ñ˛ðÍ„ÂÈÏ‡, áËfl ÉfiÍ‡Î¸Ô ÔÓÔ˚Ú‡ÎÒfl ð‡ÁðÛ¯ËÚ¸ ÒÛÊ‰ÂÌËfl ÉðÂÌ‡ð‡ Ó «Ï‡ÚÂðËÌÒÍÓÏ» ÚËÔÂ ÒÂÏ¸Ë Û flÍÛÚÓ‚, Ô‡ÚðË‡ðı‡Î¸ÌÓÈ ÒÂÏ¸Â Û Í˚ð„˚ÁÓ‚ Ë ÒðÂ‰ÌÂÏ ÚËÔÂ ÒÂÏ¸Ë Û ‡ÎÚ‡ÈÒÍËı Ú˛ðÍÓ‚. éÌ Ò˜ËÚ‡Î, ˜ÚÓ Û ð‡ÁÌ˚ı ÓÚ‚ÂÚ‚ÎÂÌËÈ Ó‰ÌÓ„Ó Ë ÚÓ„Ó ÊÂ Ì‡ðÓ‰‡ ÌÂ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ð‡ÁÌ˚ı ÚËÔÓ‚ ÒÂÏ¸Ë. çÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â ð‡ÁÎË˜Ëfl ‚ Ó·ð‡ÁÂ ÊËÁÌË, ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ ÒÂÏ¸Ë ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ÌÂËÁÏÂÌÌ˚Ï. èÓ˝ÚÓÏÛ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÔðËÁÌ‡Ú¸ „ËÔÓÚÂÁÛ ÉðÂÌ‡ð‡ Ó¯Ë·Ó˜ÌÓÈ. Ç Ò‚ÓËı ‚Á„Îfl‰‡ı áËfl ÉfiÍ‡Î¸Ô ÓÔËð‡ÂÚÒfl Ì‡ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl ÔÓÎ¸ÒÍÓ„Ó ˝ÚÌÓ„ð‡Ù‡ ëÂðÓ¯Â‚ÒÍÓ„Ó, ÍÓÚÓð˚È Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ‰ðÂ‚ÌËÂ flÍÛÚ˚ ËÏÂÎË ‰‚‡ ÚÓÚÂÏ‡. Ç Í˚ðÁ˚ÒÍÓÈ ÒÂÏ¸Â, Ò˜ËÚ‡˛˘ÂÈÒfl «Ô‡ÚðË‡ðı‡Î¸ÌÓÈ», Ì‡ ÓÒ‚fl˘ÂÌËÂ ÊËÎË˘‡ ÔðËıÓ‰ËÎË ÒÚ‡ðËÍË ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Ò ÏÛÊÒÍÓÈ, ÌÓ Ë Ò ÊÂÌÒÍÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚. ä‡Ê‰˚È ˜ÎÂÌ Ú˛ðÍÒÍÓÈ ÒÂÏ¸Ë Ó·Î‡‰‡Î Ôð‡‚ÓÏ ‚˚ÒÍ‡Á˚‚‡Ú¸ Ò‚ÓÂ ÏÌÂÌËÂ, ‰‡ÊÂ ÂÒÎË ÓÌÓ ÌÂ ÒÓ‚Ô‡‰‡ÎÓ Ò ÏÌÂÌËÂÏ „Î‡‚˚ ÒÂÏ¸Ë. Ñ‡ÊÂ ‰ÂÚË, ÌÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ˛Ì˚È ‚ÓÁð‡ÒÚ, ÔðËÌËÏ‡ÎË Û˜‡ÒÚËÂ ‚ ð‡Á„Ó‚ÓðÂ ÒÚ‡ð¯Ëı. ì Ú˛ðÍÓ‚ Ë ‚ ‰ÓËÒÎ‡ÏÒÍËÈ ÔÂðËÓ‰, Ë

прибежище для счастья: семья

ÔÓÒÎÂ ÔðËÌflÚËfl ËÒÎ‡Ï‡ ·˚ÎË ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌ˚ ÏÓÌÓ„‡ÏÌ˚Â ·ð‡ÍË. ï‡Ì ‰ÂÎËÎ ‚Î‡ÒÚ¸ Ò ÒÛÔðÛ„ÓÈ – ı‡Ì¯ÂÈ. ç‡ÔðËÏÂð, ÂÒÎË Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ÛÍ‡Á Ì‡˜ËÌ‡ÎÒfl ÒÎÓ‚‡ÏË: «ï‡Ì ÔÓ‚ÂÎÂ‚‡ÂÚ...», Ú‡ÍÓÈ ÛÍ‡Á ÌÂ ÔðËÌËÏ‡ÎÒfl Ì‡ðÓ‰ÓÏ. ÑÎfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ Ì‡ðÓ‰ ÔÓ‰˜ËÌflÎÒfl ÛÍ‡ÁÛ, ÓÌ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Î Ì‡˜ËÌ‡Ú¸Òfl ÒÓ ÒÎÓ‚: «ï‡Ì Ë Â„Ó ÒÛÔðÛ„‡ ÔÓ‚ÂÎÂ‚‡˛Ú...». ï‡Ì ÌËÍÓ„‰‡ ‚ Ó‰ËÌÓ˜ÍÛ ÌÂ ÔðËÌËÏ‡Î ÔÓÒÎÓ‚. èÓÒÎ˚ ÏÓ„ÎË Ó·˘‡Ú¸Òfl Ò ı‡ÌÓÏ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ÔðËÒÛÚÒÚ‚ËË Â„Ó ÒÛÔðÛ„Ë, ÍÓÚÓð‡fl ÒË‰ÂÎ‡ ÔÓ ÎÂ‚Û˛ ðÛÍÛ ÓÚ ı‡Ì‡. íð‡‰ËˆËfl ˝ÍÁÓ„‡ÏÌ˚ı ·ð‡ÍÓ‚ ÒðÂ‰Ë Á‡Ô‡‰Ì˚ı Ú˛ðÍÒÍËı ÔÎÂÏÂÌ Á‡ÔðÂ˘‡Î‡ ·ð‡Í ÏÂÊ‰Û ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍ‡ÏË ‰Ó ÒÂ‰¸ÏÓ„Ó ÍÓÎÂÌ‡. í‡ÍËÂ ‚˚ð‡ÊÂÌËfl Í‡Í «‚˚‰‡Ú¸ ‰Ó˜¸ Á‡ ÒÂ‰¸ÏÓ„Ó ˜ÛÊ‡Í‡», «‚ÁflÚ¸ ÌÂ‚ÂÒÚÛ ˜ÂðÂÁ ÒÂÏ¸ ˜ÛÊ‡ÍÓ‚» ÔÓ‰Ú‚ÂðÊ‰‡˛Ú ˝ÍÁÓ„‡ÏÌ˚È ı‡ð‡ÍÚÂð ·ð‡ÍÓ‚ ‚ ‰ðÂ‚ÌÂÚ˛ðÍÒÍÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â. ê‡Á‚Ó‰ Ú˛ðÍË Ò˜ËÚ‡ÎË Íð‡ÈÌÂ ÌÂÊÂÎ‡ÚÂÎ¸Ì˚Ï Ë ÌÂ„‡ÚË‚Ì˚Ï fl‚ÎÂÌËÂÏ. Ç «üÒÂ» óËÌ„ËÒı‡Ì‡ ÛÍ‡Á‡ÌÓ, ˜ÚÓ Ì‡Í‡Á‡ÌËÂ Á‡ ð‡Á‚Ó‰ ‰Îfl ÏÛÊ˜ËÌ – ÒÏÂðÚ¸. ÑðÂ‚ÌËÂ Ú˛ðÍË ÒÚðÓ„Ó Ì‡Í‡Á˚‚‡ÎË ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Á‡ ð‡Á‚Ó‰, ÌÓ Ë Á‡ ÔðÂÎ˛·Ó‰ÂflÌËÂ. áÌ‡ÏÂÌËÚ˚È ‡ð‡·ÒÍËÈ ÔÛÚÂ¯ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍ à·Ì-î‡‰Î‡Ì, ÍÓÚÓð˚È ‚ X ‚. ÔÓÒÂÚËÎ ÏÌÓ„ËÂ Ó„ÛÁÒÍËÂ ÔÎÂÏÂÌ‡, ÔËÒ‡Î, ˜ÚÓ Ú˛ðÍË ÌÂ ÁÌ‡˛Ú, ˜ÚÓ Ú‡ÍÓÂ ÔðÂÎ˛·Ó‰ÂflÌËÂ, ‡ ÒÓ‚Âð¯Ë‚¯ËÂ Â„Ó Ì‡Í‡Á˚‚‡˛ÚÒfl ÚÂÏ, ˜ÚÓ Ëı ÚÂÎÓ ð‡Áð˚‚‡˛Ú Ì‡ ˜‡ÒÚË.

Тюркская семья после принятия ислама èÓÒÎÂ Ï‡ÒÒÓ‚Ó„Ó ÔðËÌflÚËfl ËÒÎ‡Ï‡ ÒÂÏÂÈÌ˚È ÛÍÎ‡‰ Ú˛ðÍÒÍÓÈ ÒÂÏ¸Ë ÔÓ˜ÚË ÌÂ ËÁÏÂÌËÎÒfl. äÓð‡Ì „‡ð‡ÌÚËðÓ‚‡Î ÊÂÌ˘ËÌ‡Ï ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â „ð‡Ê‰‡ÌÒÍËÂ (ÌÂðÂ‰ÍÓ Ë ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ) Ôð‡‚‡, Ú.Â. ÒÂÏ¸fl ‚ ËÒÎ‡ÏÂ ÔÓÎÛ˜ËÎ‡ Ó˜ÂðÚ‡ÌËfl Ò‚ÓÂ„Ó ËÒÚËÌÌÓ„Ó ÔðÂ‰Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌËfl. èÓ˝ÚÓÏÛ ÒÚ‡ÚÛÒ ÊÂÌ˘ËÌ˚ ‚ Ú˛ðÍÒÍÓÈ ÒÂÏ¸Â, „‰Â ÓÌ‡ Ë Ú‡Í Ó·Î‡‰‡Î‡ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ÏË Ôð‡‚‡ÏË Ë ÔÓÎÌÓÏÓ˜ËflÏË, ÔÓÎÛ˜ËÎ Ò‚ÓÂ ÔðÓ‰ÓÎÊÂÌËÂ. ä‡Í ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, äÓð‡Ì „Ó‚ÓðËÚ, ˜ÚÓ Ú‡Í ÊÂ Í‡Í ÏÛÊ˜ËÌ˚ Ó·Î‡‰‡˛Ú Ôð‡‚‡ÏË Ì‡ ÊÂÌ˘ËÌ, Ú‡Í Ë ÊÂÌ˘ËÌ˚ Ó·Î‡‰‡˛Ú Ôð‡‚‡ÏË Ì‡ ÏÛÊ˜ËÌ. ÇÓÓ·˘Â, ÔÂðÂıÓ‰ Í ËÒÎ‡ÏÒÍÓÏÛ Ôð‡‚Û, ‚ÍÎ˛˜‡˛˘ËÈ ‚ ÒÂ·fl Á‡ÏÂÌÛ ÔÓÎË„‡ÏÌ˚ı ·ð‡ÍÓ‚ ÏÓÌÓ„‡ÏÌ˚ÏË, Ó„ð‡ÌË˜ÂÌËÂ ð‡Á‚Ó‰Ó‚, ÓÚÏÂÌÛ ÔÓÎÓÊÂÌËfl Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÊÂÌ˘ËÌ‡ ÔÓÒÎÂ ÒÏÂðÚË ÏÛÊ‡ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ˜‡ÒÚ¸˛ ËÏÛ˘ÂÒÚ‚‡, ÍÓÚÓðÓÂ ÔÂðÂ‰‡ÂÚÒfl ÔÓ Ì‡ÒÎÂ‰ÒÚ‚Û, ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ ÊÂÌ˘ËÌ‡Ï ð‡‚Ì˚ı Ò ÏÛÊ˜ËÌ‡ÏË Ôð‡‚ ‚ ËÏÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ë ‰ðÛ„Ëı ÚflÊ·‡ı, ð‡ÁðÂ¯ÂÌËÂ ÊÂÌ˘ËÌÂ ÓÒÚ‡‚ÎflÚ¸ ÒÂ·Â Á‡ð‡·ÓÚ‡ÌÌ˚Â Â˛ ‰ÂÌ¸„Ë, ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ ÊÂÌ˘ËÌÂ Ôð‡‚‡ Ì‡ÒÎÂ‰Ó‚‡Ú¸ ËÏÛ˘ÂÒÚ‚Ó, ð‡ÒÔÓðflÊ‡Ú¸Òfl ÔÓ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ ÛÒÏÓÚðÂÌË˛ ÔðËÌ‡‰ÎÂÊ‡˘ËÏ ÂÈ ËÏÛ˘ÂÒÚ‚ÓÏ, ˜ÚÓ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ ÛÍðÂÔÎÂÌË˛ ËÌÒÚËÚÛÚ‡ ÒÂÏ¸Ë ‚ ËÒÎ‡ÏÒÍÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â.

Еще до принятия ислама тюрки придавали большое значение девственности и моногамным бракам. é·ð‡Á ÊËÁÌË Ú˛ðÍÓ‚ ‰ÓËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó ÔÂðËÓ‰‡, Ëı ‚Âð‡ ‚ Â‰ËÌÓ„Ó ÅÓ„‡ Ì‡ÏÌÓ„Ó Ó·ÎÂ„˜ËÎË ÔðËÌflÚËÂ ËÒÎ‡Ï‡ Ú˛ðÍÒÍËÏË ÔÎÂÏÂÌ‡ÏË. Ö˘Â ‰Ó ÔðËÌflÚËfl ËÒÎ‡Ï‡ Ú˛ðÍË ÔðË‰‡‚‡ÎË ·ÓÎ¸¯ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ‰Â‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË Ë ÏÓÌÓ„‡ÏÌ˚Ï ·ð‡Í‡Ï. èÓ‰Ó·Ì˚Â ÔÓÎÓÊÂÌËfl fl‚Îfl˛ÚÒfl Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ Ë ˜‡ÒÚ¸˛ ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËfl. Ç ÚðÂÚ¸ÂÏ ‡flÚÂ ÒÛð˚ «çËÒ‡» («ÜÂÌ˘ËÌ˚») „Ó‚ÓðËÚÒfl: «ÖÒÎË ‚˚ ÓÔ‡Ò‡ÂÚÂÒ¸, ˜ÚÓ ÌÂ ÒÏÓÊÂÚÂ ·˚Ú¸ ÒÔð‡‚Â‰ÎË‚˚ÏË Ò ÒËðÓÚ‡ÏË [Ì‡ıÓ‰fl˘ËÏËÒfl Ì‡ ‚‡¯ÂÏ ÔÓÔÂ˜ÂÌËË], ÚÓ ÊÂÌËÚÂÒ¸ Ì‡ [‰ðÛ„Ëı] ÊÂÌ˘ËÌ‡ı, ÍÓÚÓð˚Â Ìð‡‚flÚÒfl ‚‡Ï, - Ì‡ ‰‚Ûı, ÚðÂı, ˜ÂÚ˚ðÂı. ÖÒÎË ÊÂ ‚˚ ÓÔ‡Ò‡ÂÚÂÒ¸, ˜ÚÓ ÌÂ ÒÏÓÊÂÚÂ Á‡·ÓÚËÚ¸Òfl Ó ÌËı Ó‰ËÌ‡ÍÓ‚Ó, ÚÓ ÊÂÌËÚÂÒ¸ Ì‡ Ó‰ÌÓÈ ËÎË Ì‡ ÚÂı, ÍÓÚÓð˚ı ‚˚ ‚ÁflÎË ‚ ÔÎÂÌ [Ì‡ ‚ÓÈÌÂ Ò ÌÂ‚ÂðÌ˚ÏË]. ùÚÓ ·ÎËÊÂ [Í ðÂÎË„ËÓÁÌÓÏÛ Á‡ÍÓÌÛ], ÂÒÎË ÌÂ ıÓÚËÚÂ ÛÍÎÓÌËÚ¸Òfl ÓÚ ÌÂ„Ó». Ç 128 ‡flÚÂ ÚÓÈ ÊÂ ÒÛð˚ „Ó‚ÓðËÚÒfl: «Ç˚ ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ÒÛÏÂÂÚÂ ÓÚÌÓÒËÚ¸Òfl Ó‰ËÌ‡ÍÓ‚Ó ÒÔð‡‚Â‰ÎË‚Ó Í ÊÂÌ‡Ï, ÂÒÎË ·˚ ‰‡ÊÂ Ó˜ÂÌ¸ ıÓÚÂÎË ˝ÚÓ„Ó. çÂ ·Û‰¸ÚÂ ÊÂ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ·Î‡„ÓÒÍÎÓÌÌ˚Ï [Í Ó‰ÌÓÈ], ÓÒÚ‡‚Îflfl [‰ðÛ„Û˛] Á‡·ðÓ¯ÂÌÌÓÈ». (èÂðÂ‚Ó‰ å.-ç.é. éÒÏ‡ÌÓ‚‡). àÁ ˝ÚËı ˆËÚ‡Ú ‚Ë‰ÌÓ, ˜ÚÓ Â˘Â ‚Ó ‚ðÂÏfl èðÓðÓÍ‡ åÛı‡ÏÏ‡‰‡, ·Î‡„Ó‰‡ðfl ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌË˛ ÊÂÌ˘ËÌ‡Ï ð‡ÁÎË˜Ì˚ı Ôð‡‚ Ë ˜ÂÚÍÓ„Ó ð‡Á„ð‡ÌË˜ÂÌËfl Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚÂÈ ÒÛÔðÛ„Ó‚, ‚ ËÒÎ‡ÏÒÍÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â ·˚ÎË ÒÓÁ‰‡Ì˚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Â ÔðÂ‰ÔÓÒ˚ÎÍË ‰Îfl ÛÍðÂÔÎÂÌËfl ËÌÒÚËÚÛÚ‡ ÒÂÏ¸Ë. Ç ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËflı ÔÓ ËÒÚÓðËË éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË, ‡ Ú‡ÍÊÂ ‚ ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËflı ÚÛðÂˆÍÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

XIX ‚. ÌÂðÂ‰ÍÓ ÏÓÊÌÓ ‚ÒÚðÂÚËÚ¸ ÔÓÌflÚËÂ «konak» (·ÓÎ¸¯ÓÈ ‰ÓÏ, ÓÒÓ·ÌflÍ), ÍÓÚÓðÓÂ ˜‡ÒÚÓ ËÒÔÓÎ¸ÁÛÂÚÒfl ‰Îfl ÓÔËÒ‡ÌËfl ‰ÓÏ‡, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÊË‚ÂÚ ·ÓÎ¸¯‡fl ÒÂÏ¸fl. èÓ‰Ó·Ì˚Â «ÔðÓÒÚÓðÌ˚Â ‰ÓÏ‡» ·˚ÎË ı‡ð‡ÍÚÂðÌ˚ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‰Îfl ëÚ‡Ï·ÛÎ‡, ÌÓ Ë ‰Îfl ‰ðÛ„Ëı „ÓðÓ‰Ó‚ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË. ëÂÏ¸flÏ, ÍÓÚÓð˚Â ÊËÎË ‚ÌÂ ÔÓ‰Ó·ÌÓ„Ó ·ÓÎ¸¯Ó„Ó ‰ÓÏ‡ ËÎË ‚ÓÓ·˘Â ÌÂ ËÏÂÎË ÔÓÒÚÓflÌÌÓ„Ó ÊËÎË˘‡, ÔÓÏÓ„‡Î «ÅÓÒÚ‡Ì‰ÊË·‡¯Ë» (Ì‡˜‡Î¸ÌËÍ Óıð‡Ì˚), Ì‡ÁÌ‡˜‡ÂÏ˚È Ô‡‰Ë¯‡ıÓÏ. Ç éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡Î Ú‡ÍÊÂ Óð„‡Ì, ‚˚‰‡˛˘ËÈ ð‡ÁðÂ¯ÂÌËfl ‰Îfl Á‡ÍÎ˛˜ÂÌËfl ·ð‡Í‡. èÓ‰Ó·Ì˚Â ÔËÒ¸ÏÂÌÌ˚Â ð‡ÁðÂ¯ÂÌËfl Ì‡Á˚‚‡ÎË «ËÁËÌÌ‡ÏÂ». Ö‚ðÓÔÂËÁ‡ˆËfl éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË ÔðË‚ÌÂÒÎ‡ ÒÂð¸ÂÁÌ˚Â ËÁÏÂÌÂÌËfl ‚ ÒÓˆË‡Î¸ÌÛ˛ ÊËÁÌ¸ ÚÛðÂˆÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡, ˜ÚÓ ÒÍ‡Á‡ÎÓÒ¸ Ë Ì‡ ÒÂÏÂÈÌÓÏ ÛÍÎ‡‰Â, ÍÓÚÓð˚È ÔÂðÂÊËÎ ÒÂð¸ÂÁÌ˚È ÍðËÁËÒ. Ç ëÚ‡Ï·ÛÎÂ, ‡ ÔÓÚÓÏ Ë ‚ ÄÌ‡ÚÓÎËË Û˜‡ÒÚËÎËÒ¸ ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËfl ÊÂÌ˘ËÌ. Ç ÎËÚÂð‡ÚÛðÂ ÚÓ„Ó ÔÂðËÓ‰‡ ÓÌË ÔÓ‰ðÓ·ÌÓ ÓÔËÒ‡Ì˚. Ç 1908 „. ÊÂÌ˘ËÌ˚ ‚ÔÂð‚˚Â ‚ ËÒÚÓðËË íÛðˆËË ÔÓÎÛ˜ËÎË Ôð‡‚Ó ÔðËÒÛÚÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÒÎÛ¯‡ÚÂÎ¸ÌËˆ Ì‡ Á‡ÒÂ‰‡ÌËflı Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚ‡. èÓ‰Ó·Ì˚Â ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ÒÚ‡ÎË ÔðËÏÂðÓÏ ‰Îfl ÊÂÌ˘ËÌ ‚Ó ‚ÒÂı ðÂ„ËÓÌ‡ı íÛðˆËË. éÔÛ·ÎËÍÓ‚‡ÌÌ˚È ‚ 1917 „. á‡ÍÓÌ Ó ÒÂÏ¸Â (ïÛÍÛÍ-Ë ÄËÎÂ ä‡ð‡ðÌ‡ÏÂÒË) ÓÔðÂ‰ÂÎflÎ ÛÒÎÓ‚Ëfl Ë ÔÓðfl‰ÓÍ Á‡ÍÎ˛˜ÂÌËfl ·ð‡ÍÓ‚ Ë ÒÓ‚Âð¯ÂÌËfl ð‡Á‚Ó‰Ó‚. Éð‡Ê‰‡ÌÒÍËÈ ÍÓ‰ÂÍÒ, ÔðËÌflÚ˚È 1926 „., Á‡‚Âð¯ËÎ ÔðÓˆÂÒÒ Ó·ðÂÚÂÌËfl ÊÂÌ˘ËÌ‡ÏË ð‡‚Ì˚ı Ôð‡‚ Ò ÏÛÊ˜ËÌ‡ÏË. Ç äÓ‰ÂÍÒÂ ·˚ÎË Á‡ÍÓÌÓ‰‡ÚÂÎ¸ÌÓ Á‡ÍðÂÔÎÂÌ˚ ÏÓÌÓ„‡ÏÌ˚Â ·ð‡ÍË, ÊÂÌ˘ËÌ‡Ï Ë ÏÛÊ˜ËÌ‡Ï „‡ð‡ÌÚËðÓ‚‡ÎËÒ¸ ð‡‚Ì˚Â Ôð‡‚‡ ‚ Ì‡ÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËË, ·ð‡ÍÓÒÓ˜ÂÚ‡ÌËË Ë ð‡Á‚Ó‰Â. çÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÒÂð¸ÂÁÌ˚Â ËÁÏÂÌÂÌËfl, ÔðÓËÁÓ¯Â‰¯ËÂ ‚ ÚÛðÂˆÍÓÈ ÒÂÏ¸Â ‚ ð‡ÁÌ˚Â ÔÂðËÓ‰˚ ËÒÚÓðËË, ‚ Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏfl ÓÌ‡ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÂÚ Ë„ð‡Ú¸ ‚‡ÊÌÛ˛ ðÓÎ¸ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Rusya’da yaln›z anne olmak art›k ay›p de¤il! Oksana Fomina

Gazeteci, Komsomolskaya Pravda gazetesi (Rusya).

Быть матерью-одиночкой в России теперь не стыдно! Оксана фомина Корреспондент газеты «Комсомольская правда» (Россия).

980’de Sovyet televizyon ekranlar›nda yönetmen Vladimir Menflov’un Moskova Gözyafllar›na ‹nanmaz adl› bir film gösterime girmiflti. Edepsizlikle suçlanan film gereksiz yere Sindrella hikayesini tekrar ediyordu. Hat›rlayal›m, filmin kahraman› Katya Tihomirova taflradan Moskova’ya gelir. Afl›k olur ve sevdi¤i erkekten hamile kal›r. Fakat baba

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

olacak kifli bunu ö¤renince Katya’yla karfl›laflmamak için gözden kaybolur. Nihayet, Tihomirova bir k›z çocu¤u dünyaya getirir ve onu kendisi yetifltirir. Bu arada daha fazlas›n› yap›p kariyerinde yükselerek fabrika müdürü olur. Art›k belli bir olgunlu¤a ulaflan Tihomirova gerçek aflk›yla tan›fl›r. Büyük elefltiri alm›fl olmas›na ra¤men film fantastik bir baflar› elde

1980 „. Ì‡ ÒÓ‚ÂÚÒÍËÂ ˝Íð‡Ì˚ ‚˚¯ÂÎ ÙËÎ¸Ï ðÂÊËÒÒÂð‡ ÇÎ‡‰ËÏËð‡ åÂÌ¸¯Ó‚‡ «åÓÒÍ‚‡ ÒÎÂÁ‡Ï ÌÂ ‚ÂðËÚ». îËÎ¸Ï ÚÛÚ ÊÂ Ó·‚ËÌËÎË ‚ ÔÓ¯ÎÓÒÚË, Ì‡Á‚‡‚ ÌËÍÓÏÛ ÌÂ ÌÛÊÌÓÈ ÒÍ‡ÁÍÓÈ ÔðÓ áÓÎÛ¯ÍÛ. ç‡ÔÓÏÌËÏ, „Î‡‚Ì‡fl „ÂðÓËÌfl Í‡ðÚËÌ˚ ä‡Úfl íËıÓÏËðÓ‚‡ ÔðËÂÁÊ‡ÂÚ ‚ åÓÒÍ‚Û ËÁ ÔðÓ‚ËÌˆËË. ÇÎ˛·ÎflÂÚÒfl, ·ÂðÂÏÂÌÂÂÚ ÓÚ Î˛·ËÏÓ„Ó ÏÛÊ˜ËÌ˚. çÓ ·Û‰Û˘ËÈ

прибежище для счастья: семья

eder. 1980’de Moskova Gözyafllar›na ‹nanmaz filmi 85 milyon seyirci toplar. 1981’de ise SSCB Devlet Ödülü’ne lay›k görülür. Bundan k›sa bir süre sonra ise “en iyi yabanc› film” dal›nda “Oscar” ödülü al›r. Sahnede anlat›lan hikaye asl›nda gerçek olmaktan bir hayli uzakt›. Belki de bu filmin gösterilmesinden sonra “yaln›z anne”ye karfl› tav›r biraz olsun yumuflad›. Sovyetler Birli¤i döneminde “yaln›z anne” ifadesini kullanmak sanki bir suç gibi alg›lan›yordu. Bu, ailede imkanlar›n yetersiz oldu¤u ve hayatta kalabilmek için akla gelen her fleyin yaflanabilece¤i anlam›na gelirdi. Babas›z çocuk do¤uran kad›n›n arkas›ndan her zaman hofl olmayan f›s›lt›lar duyulurdu. Buradan hareketle babas›z do¤an bir çocu¤un yeteri kadar terbiye alamad›¤› düflünülür ve toplumun en küçük parças› olan ailenin nas›l olmas› gerekti¤ini yeteri kadar anlayamad›¤› düflünülürdü. Bu da gelecekte bu kurumu kurmada baflar›l› olamayaca¤› anlam›na gelirdi: K›z çocu¤u annesinin kaderini yaflar, o¤lan çocuk ise gerçek bir aile reisi olamayacakt›r, zira baba örne¤ini görememifltir. Önyarg›lar doksanl› y›lar›n sonunda yok olmaya bafllad›. Hiç flüphesiz, bu konuda ekonomik durumdaki de¤ifliklik ve evlilik müessesesinin flekil de¤ifltirmifl olmas› etkili oldu. Eskiden uzun y›lar boyunca devam eden bir aflk ve evlilik portresi vard›; k›zlar aflk› ve kuvvetli erkek omzunu, s›cac›k aile yuvas›n› hayal ederlerdi. ‹flte, “yuva” dedi¤imiz fley bugün hem biçim ve hem de nitelik bak›m›ndan daha farkl› olmaya bafllad›.

yata da kuvvetli bir etki yapt›. Bu durum, evlilik say›s›nda sürekli devam eden düflüfllerle aç›klanmaktad›r. Rusya’da 1986’da binde 9,9 evlilik olay› kaydedilirken, 1990’da 8,9, 1999’da ise bu oran sadece 6,3 seviyesindedir. Hukuki evliliklerde de büyük bir düflüfl yaflan›yor. Bunu, her y›l artan evlilik d›fl› do¤umlar aç›kça ortaya koymakta. 1986 y›l› itibariyle genel do¤um oran›na nispeten % 12 evlilik d›fl› do¤um kaydedilirken, 1990’da % 15, 1999’da ise % 28, yani bir y›lda do¤an çocuk say›s›n›n üçte birinden biraz az. Bu konu öz itibariyle farkl› nitelik tafl›yor. Do¤an çocuklar›n yaklafl›k % 40’› her iki ebeveyn taraf›ndan kaydettirilmekte fakat Moskova’da 2000 y›l›nda seçim metoduyla yap›lan araflt›rma verilerine göre bu ebeveynlerden çok az› birlikte yaflamaktalar. Acaba insanlar neden nikahtan kaç›nma e¤ilimindeler? Bunun birkaç sebebi var. Bunlardan ilki, devletin pasifli¤i. Devlet, insan›n kiflisel hayat›n› düzenlemekten art›k uzaklaflm›fl, “nikah”› kuvvetlendirme, do¤um oran›n›n artmas› ve ailelerin günlük problemlerine gerçek çözümler sunarak yard›m etme konusunda herhangi bir sosyal politika izlememifltir. Sovyet devletçili¤inin birçok eksileri vard› ama kimi konularda yap›lmas› gerekeni yap›yor, genç ailelerin kurulmas›n› destekleme yolunda bir politika yürütüyordu. Bu konuda ideolojik metotlar›n yan›nda, nispeten somut yard›mlar da olmufltur. Gençlere aile yurtlar›nda kalma imkan› tan›nm›fl, ücretsiz ev sahibi olmak için listeye dahil edilmifller, daya-

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

ÓÚÂˆ, ÛÁÌ‡‚ Ó ·ÂðÂÏÂÌÌÓÒÚË ä‡ÚË, ËÒ˜ÂÁ‡ÂÚ ËÁ ÂÂ ÔÓÎfl ÁðÂÌËfl. íËıÓÏËðÓ‚‡ ðÓÊ‡ÂÚ ‰Ó˜¸, Ò‡Ï‡ ÂÂ ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡ÂÚ, ‰‡ Â˘Â Ë ÛÏÛ‰ðflÂÚÒfl Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ·ÎÂÒÚfl˘Û˛ Í‡ð¸ÂðÛ: ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ‰ËðÂÍÚÓðÓÏ Ù‡·ðËÍË. ìÊÂ ÒÓÒÚÓfl‚¯ËÒ¸ Í‡Í ÎË˜ÌÓÒÚ¸, ÓÌ‡ ‚ÒÚðÂ˜‡ÂÚ Ì‡ÒÚÓfl˘Û˛ ·ÓÎ¸¯Û˛ Î˛·Ó‚¸. çÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÍðËÚËÍÛ ˜ËÌÓ‚ÌËÍÓ‚, ÙËÎ¸Ï ËÏÂÎ Ù‡ÌÚ‡ÒÚË˜ÂÒÍËÈ ÛÒÔÂı! Ç 1980 „. «åÓÒÍ‚‡ ÒÎÂÁ‡Ï ÌÂ ‚ÂðËÚ» ÒÓ·ð‡Î‡ ÔÓ˜ÚË 85 ÏÎÌ. ÁðËÚÂÎÂÈ. Ç 1981-Ï ÙËÎ¸Ï ·˚Î Û‰ÓÒÚÓÂÌ ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÔðÂÏËË ëëëê, ‡ ˜ÛÚ¸ ÔÓÁÊÂ ÔÓÎÛ˜ËÎ «éÒÍ‡ð‡» Í‡Í ÎÛ˜¯ËÈ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚È ÙËÎ¸Ï. Ä ‚Â‰¸ ËÒÚÓðËfl, ð‡ÒÒÍ‡Á‡ÌÌ‡fl, ‚ Í‡ðÚËÌÂ, ·˚Î‡ ‚ÂÒ¸Ï‡ ‰‡ÎÂÍ‡ ÓÚ ðÂ‡Î¸ÌÓÒÚË. çÓ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ËÏÂÌÌÓ ÔÓÒÎÂ ÔÓfl‚ÎÂÌËfl ˝ÚÓ„Ó ÙËÎ¸Ï‡ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í Ï‡ÚÂðflÏ-Ó‰ËÌÓ˜Í‡Ï ÒÚ‡ÎÓ ÔÓÌÂÏÌÓ„Û ÏÂÌflÚ¸Òfl? Ç ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÂ ‚ðÂÏfl ÒÎÓ‚ÓÒÓ˜ÂÚ‡ÌËÂ «Ï‡Ú¸-Ó‰ËÌÓ˜Í‡» Á‚Û˜‡ÎÓ ÔÓ˜ÚË Í‡Í ÔðË„Ó‚Óð. ùÚÓ ÁÌ‡˜ËÎÓ, ˜ÚÓ ‚ ÒÂÏ¸Â ÌÂ ı‚‡Ú‡ÂÚ ‰ÂÌÂ„ Ì‡ ÌÓðÏ‡Î¸ÌÛ˛ ÊËÁÌ¸ Ë ÔðËıÓ‰ËÚÒfl Ì‡ ‚ÒÂÏ ˝ÍÓÌÓÏËÚ¸. á‡ ÒÔËÌÓÈ ÊÂÌ˘ËÌ˚, ðÂ¯Ë‚¯ÂÈ ðÓ‰ËÚ¸ ·ÂÁ ÏÛÊ‡, ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ÒÎ˚¯‡ÎÒfl ÌÂÓ‰Ó·ðËÚÂÎ¸Ì˚È ¯ÂÔÓÚÓÍ. ä ÚÓÏÛ ÊÂ Ò˜ËÚ‡ÎÓÒ¸, ˜ÚÓ ðÂ·ÂÌÓÍ, ð‡ÒÚÛ˘ËÈ ·ÂÁ ÓÚˆ‡, ÌÂ ÔÓÎÛ˜‡ÂÚ ÔÓÎÌÓˆÂÌÌÓ„Ó ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl, ÌÂ ËÏÂÂÚ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËfl Ó ÚÓÏ, Í‡ÍÓÈ ‰ÓÎÊÌ‡ ·˚Ú¸ fl˜ÂÈÍ‡ Ó·˘ÂÒÚ‚‡. Ä ÁÌ‡˜ËÚ, ÌÂ ÒÛÏÂÂÚ ‚ ·Û‰Û˘ÂÏ ÂÂ ÔÓÒÚðÓËÚ¸: ‰Â‚Ó˜Í‡ ÔÓ‚ÚÓðËÚ ÌÂÒ˜‡ÒÚÎË‚Û˛ ÒÛ‰¸·Û Ï‡ÚÂðË, ‡ Ò˚Ì ÌÂ ÒÏÓÊÂÚ ÒÚ‡Ú¸ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÏ „Î‡‚ÓÈ ÒÂÏ¸Ë, Ë·Ó ÌÂ ‚Ë‰ÂÎ Ì‡‰ÎÂÊ‡˘Â„Ó ÔðËÏÂð‡ ÓÚˆ‡. äðÛ¯ÂÌËÂ ÒÚÂðÂÓÚËÔÓ‚ Ì‡˜‡ÎÓÒ¸ ÎË¯¸ ‚ ÍÓÌˆÂ ‰Â‚flÌÓÒÚ˚ı. à Ì‡ ˝ÚÓ, ·ÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, ÔÓ‚ÎËflÎÓ ËÁÏÂÌÂÌËÂ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÈ 1900’lü y›llarda bir Rus ailesi Русская семья в 1900-е гг.

Evlilikler azalmaya bafllad›

Sovyet döneminde yaln›z tek tip evlilik biçimi vard›: Resmi dairede k›y›lan nikah yoluyla evlilik. Resmi nikahlar› olmadan bir çat› alt›nda yaflayan kad›n ve erkek, ay›play›c› “sojiteli” (nikahs›zlar, oynafllar) kelimesiyle ifade edilirlerdi. Günümüzde ise “grajdanskiy brak” denilen anlaflma usulü birliktelik gittikçe daha popüler olmaya bafllad›. Ayr›ca, bir de “aç›k evlilik”ler var. Bu tip evlilikte efllerin her biri ayr›, kendilerine ait evlerde yaflarlar, efller bofl vakitlerini birlikte geçirirler ve çocuklar›n› birlikte yetifltirirler. Son on y›l içinde Rusya’da meydana gelen radikal kültürel ve ekonomik de¤ifliklik özel ha-

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

n›kl› eflya al›m› için kredi sa¤lanm›fl ve gençler özel yerleflim birimleri infla edilmifltir. Bekarlar bazen haklar›n› elde etmek konusunda zarar bile görmüfllerdir; bu gibiler yurt d›fl›na daha az say›da gönderilmifller, çok iyi flartlardaki sanatoryumlarda dinlenme imkanlar›n› s›kl›kla reddetmifllerdir. Evli olmad›klar› için iyi bir kariyer yapma imkan›ndan mahrum olmufllard›r.

Grigoriy Lugovoy (19) Rusya Devlet Sosyal Bilimler Üniversitesi, Tarih, Politika ve Hukuk Fakültesi 2. S›n›f Ö¤rencisi (Moskova)

Студент 2 курса факультета истории, политологии и права Российского государственного гуманитарного университета (РГГУ), Москва.

ile, sevgi, çaba, birbirini desteklemek, birbirine sayg›l› ve anlay›fll› olmak demek. “Sevmek, anlamak demektir”. Aile, koca, kar› ve onlar›n çocuklar›ndan ibarettir. Di¤er bir aile tipi imkans›z. Aksi halde o büyük sevgiden ailenin bütün üyeleri için büyük bir trajedi do¤ar. Koca, geçim sa¤lay›c›d›r. Aln›n›n teriyle ailesi için ekmek kazan›r. E¤er bir ailede koca yoksa, onun yerini kad›n dolduracakt›r. Kad›n ise annedir ve ailede çocuklar›n terbiyecisidir. Benim babam bir flirkette mühendis olarak çal›fl›yor. Babam beni çok seviyor ve her bak›mdan destekliyor. Onun s›rt›na yük olmak istemem. Bu nedenle her fleyi kendim elde etmeye gayret ediyorum. Babam benim bütün davran›fllar›m› kontrol eden birisi de¤il ama ben onun bütün tavsiyelerine kulak veririm ve alaca¤›m kararlarda dikkate al›r›m. Babama ve aileme geçmifl ve bugün için çok müteflekkirim. E¤er bir ailem olsa, ben kendimi bu ailede bir erkek, bir geçim sa¤lay›c› olarak, kar›m› ise bir kad›n, bir anne olarak görmek isterdim. Eflimin sürekli bir iflle meflgul olmas›n› istemezdim fakat ben kad›nlar›n bir tak›m ifllerle meflguliyetinden hofllanan birisiyim. Çocuklar›m›n gayet özgür, baflar›l› aktif, bir amac› olan, insanlar› seven birileri olmalar›n› isterdim. Onlar›n benim yapt›klar›mdan ilham alarak benim gibi olmalar›n› sa¤lamak için elimden geleni yapard›m.

D‹YALOG

EVET’LE

Григорий Луговой (19)

B A fi L A R

емья – это любовь, забота, взаимоподдержка, взаимоуважение и взаимопонимание. «Любить – значит понимать». Семья – это муж, жена и их дети, и другой семьи быть не может, иначе семья из великого счастья превратится в великую трагедию для каждого из её членов.

В Библии написано, что муж – кормилец, «в поте лица» он добывает хлеб для семьи. Если нет мужа, нет отца в доме, значит его работу должна исполнять жена. А женщина – мать. Женщина воспитывает детей. Мой отец – инженер, работает на научнопроизводственном предприятии. Мой отец любит меня и всячески поддерживает. Я не сижу у него на шее, пытаюсь всего добиваться сам. Мой отец не контролирует мои действия, но я всегда прислушиваюсь к его советам и учитываю их при принятии решений. Я очень благодарен своему отцу (и своей семье) за свое прошлое и настоящее. Я должен быть примером для своих детей. Я хочу видеть своих детей самостоятельными и успешными людьми, поэтому мой контроль над их жизнью должен сводиться к минимуму. Снова и снова убеждаюсь, что лучший способ воздействовать на детей в плане воспитания – подавать им собственный пример, и никаких устаревших «кнутов и пряников»! Во-первых, в своей семье я должен чувствовать себя мужчиной и кормильцем, а моя жена – женщиной и матерью. Я не хочу, чтобы моя жена была занята работой, но очень люблю, когда женщины увлечены каким-либо творчеством. Я хочу, чтобы мои дети были свободными, успешными, активными, целеустремленными, любящими людьми, и я сделаю все своим примером, чтобы вдохновить их быть именно такими.

Sovyetler Birli¤i’nin da¤›lmas›ndan sonra, serbest ekonomiye geçifl döneminde potansiyel genç ailelerin bar›nma problemlerinin çözümü için, örne¤in ipotek usulü kredilendirme gibi herhangi bir mekanizma oluflturulmad›. Bu gibi kredilerin sa¤lanmas›yla ilgili uygulama ancak iyi bir gelir seviyesine sahip olundu¤unda ortaya ç›k›yor ve bu krediyi kullanma imkan› do¤uyordu. Nüfusun büyük bir kesimi için bar›nma problemi hâlâ çözüme kavuflturulmam›fl bir konu. Çocuk ödenek ve giderleri için ayr›lan bütçe o kadar az ki, bu miktar› kritik bir yoksulluk an›nda bile kullanmak anlams›zlafl›yor. Son zamanlarda toplumda büyük aile sahibi olma yolunda bir e¤ilim gözlenmekte (günümüz Rusya ölçütlerine göre büyük). Üç-dört çocuk sahibi olan aileler göze çarp›yor. Bu gibi aileleri zengin ve orta halli dedi¤imiz aileler destekliyorlar.

прибежище для счастья: семья

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

ÒËÚÛ‡ˆËË Ë Úð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËfl ËÌÒÚËÚÛÚ‡ ·ð‡Í‡. äÓÌÂ˜ÌÓ, Í‡Í Ë ÏÌÓ„Ó ÎÂÚ Ì‡Á‡‰, ‰Â‚Û¯ÍË „ðÂÁflÚ Ó Î˛·‚Ë, Ó ÍðÂÔÍÓÏ ÏÛÊÒÍÓÏ ÔÎÂ˜Â, Ó ÒÓÁ‰‡ÌËË Ò‚ÓÂ„Ó Û˛ÚÌÓ„Ó ÒÂÏÂÈÌÓ„Ó „ÌÂÁ‰‡. ÇÓÚ ÚÓÎ¸ÍÓ «„ÌÂÁ‰‡» ˝ÚË ÚÂÔÂð¸ ÏÓ„ÛÚ ·˚Ú¸ Ó˜ÂÌ¸ ð‡ÁÌ˚ÏË Ë ÔÓ ÙÓðÏÂ Ë ÔÓ ÒÓ‰ÂðÊ‡ÌË˛.

Браков стало меньше Ç ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â ÔðËÌËÏ‡ÎÒfl ÚÓÎ¸ÍÓ Ó‰ËÌ ‚Ë‰ ·ð‡Í‡ – Á‡ðÂ„ËÒÚðËðÓ‚‡ÌÌ˚È ‚ áÄÉëÂ. åÛÊ˜ËÌ Ë ÊÂÌ˘ËÌ, ÊË‚Û˘Ëı ÔÓ‰ Ó‰ÌÓÈ Íð˚¯ÂÈ ·ÂÁ ðÂ„ËÒÚð‡ˆËË, Ì‡Á˚‚‡ÎË Ó·Ë‰Ì˚Ï ÒÎÓ‚ÓÏ «ÒÓÊËÚÂÎË». ëÂÈ˜‡Ò ÊÂ „ð‡Ê‰‡ÌÒÍËÈ ·ð‡Í ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ‚ÒÂ ·ÓÎÂÂ ÔÓÔÛÎflðÌ˚Ï. äðÓÏÂ ˝ÚÓ„Ó, ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú Â˘Â Ë ÓÚÍð˚Ú˚Â ·ð‡ÍË, ÍÓ„‰‡ ÒÛÔðÛ„Ë ÔðÓÊË‚‡˛Ú Í‡Ê‰˚È Ì‡ Ò‚ÓÂÈ ÊËÎÔÎÓ˘‡‰Ë. èðË ˝ÚÓÏ ÓÌË ÔðÓ‚Ó‰flÚ ‚ÏÂÒÚÂ Ò‚Ó·Ó‰ÌÓÂ ‚ðÂÏfl Ë ‚ÏÂÒÚÂ ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡˛Ú ‰ÂÚÂÈ. ê‡‰ËÍ‡Î¸Ì‡fl ÒÓˆËÓÍÛÎ¸ÚÛðÌ‡fl Ë ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍ‡fl Úð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËfl, ÔðÓËÒıÓ‰fl˘‡fl ‚ êÓÒÒËË ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ ‰ÂÒflÚ¸ ÎÂÚ, ÒËÎ¸ÌÓ ÓÚð‡ÁËÎ‡Ò¸ Ë Ì‡ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË ˜‡ÒÚÌÓÈ ÒÙÂð˚. èÓ‰Ú‚ÂðÊ‰‡ÂÚ ˝ÚÓ Ó·ÒÚÓflÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ÌÂÛÍÎÓÌÌÓÂ ÒÌËÊÂÌËÂ ·ð‡˜ÌÓÒÚË. ÖÒÎË ‚ 1986 „. ‚ êÓÒÒËË ·˚ÎÓ Á‡ÍÎ˛˜ÂÌÓ 9,9 ·ð‡ÍÓ‚ Ì‡ Ú˚Òfl˜Û ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ‚ 1990-Ï – 8,9, ÚÓ ‚ 1999-Ï – ÚÓÎ¸ÍÓ 6,3! èÓÌËÁËÎ‡Ò¸ Ë ÁÌ‡˜ËÏÓÒÚ¸ ˛ðË‰Ë˜ÂÒÍÓ„Ó ·ð‡Í‡. é· ˝ÚÓÏ Ò‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚ÛÂÚ ÂÊÂ„Ó‰ÌÓÂ Û‚ÂÎË˜ÂÌËÂ

Olga Mazalova (21)

Ольга Мазалова (21)

tek çocu¤uyum. Babam elektrik Ailemin mühendisi, annem ise ev han›m›. Aile,

единственный ребенок в семье. Мой отец Я инженер-электронщик, а мама не работает. Для меня семья – это мой мир, это мой дом, где

Rusya Devlet Sosyal Bilimler Üniversitesi, Tarih, Politika ve Hukuk Fakültesi 2. s›n›f ö¤rencisi (Moskova).

benim dünyam ve kendimi sahip olarak hissetti¤im evimdir. Aile üyeleri ise, onlarla beraber kendim olabilece¤im, yard›mlaflabilece¤im ve birbirimizi anlayabilece¤imiz kiflilerdir. Ailemde böyle bir atmosfer oldu¤u için kendimi flansl› say›yorum. Ailede anne ve baban›n her ikisinin de rolünün ayn› oldu¤unu düflünüyorum ama baba, genelde aileyi geçindirendir. Çocuk baba örne¤inde ilk otorite davran›fllar›n› kendine benimser. Yar›m ailelerde baban›n yetersizli¤i hem çocuklara, hem de anneye etki etmektedir. Maddi yönden ailenin geçimi her zaman annenin omuzlar›ndad›r ve bundan dolay› da çocuklar›yla daha az ilgilenir ve onlara zaman ay›r›r. Anne iflle ve kendi kiflisel hayat›n› devam ettirmekle meflgul olunca çocuklar da kendi bafllar›na kalmaktad›r. Eskiden beri anne çocuklar›n›n terbiyesi ve ev iflleriyle, baba ise ailenin geçimiyle ilgilenir bir pozisyondayd›lar. Ama zaman bunun s›kl›kla tersinin de olabildi¤ini gösterdi. Anne daha fazla çocuklarla ilgileniyor, çal›fl›yor ve kariyer yap›yor. Annelik her kad›n›n yap›s›nda var ama bu her kad›nda farkl› flekilde icra ediliyor. Biz annemizi “ideal birisi” oldu¤u için de¤il, onun varl›¤› ve efli benzerinin olmay›fl›yla seviyoruz. Benim için evlenmek ve anne olmak, öncelikli hedefim de¤il. Önce kendimi gerçeklefltirebilece¤im bir hayat, e¤itim ve kariyer düflünüyorum. Hayat› ailesiz düflünemiyorum ama aile hayat›n›n s›n›rlar›yla kendimi s›n›rland›¤›mda kendimi mutlu hissedemem. Bu çizdi¤im anne portresiyle gerçekte nas›l olabilece¤im ne kadar uyuflur onu bilemem. Çocuklar›m›n benim deste¤im ve ilgimin fark›nda olmalar›n› isterdim ama onlar›n kiflisel özgürlüklerini ve bireyselliklerini k›s›tlamak da istemezdim. Onlar için örnek ve otorite olmaya gayret ederdim.

fiimdilerde evlili¤i düflünüyorum. Kocam›n kendi iflinde becerikli olmas›n› aileyi geçindirebilecek ve onun bafl› olabilecek birisi olmas›n› isterdim. Bu, benim ikinci s›rada yer alaca¤›m anlam›na gelmemektedir.

Студентка 2 курса факультета истории, политологии и права Российского государственного гуманитарного университета (РГГУ), Москва.

я чувствую себя хозяйкой. Это люди, рядом с которыми я могу быть самой собой, со стороны которых я могу рассчитывать на поддержку и понимание. Я считаю себя счастливым человеком, потому что мои представления о семейном благополучии соответствуют атмосфере в моей семье. Я считаю, что роль обоих родителей в семье равноценна. Но отец обычно содержит семью. Под его влиянием у ребенка появляется первое представление об авторитете. Есть такие воспитательные моменты, обеспечить которые может только отец, особенно если это касается воспитания мальчика. В неполных же семьях отсутствие отца сказывается как на детях, так и на матерях. Все бремя ответственности за материальную сторону семейной жизни ложится на плечи женщины, которая тем самым уделяет детям гораздо меньше времени и внимания. Дети остаются подчас предоставленными самим себе, когда их мать поглощена работой и попытками устроить свою личную жизнь. Мне кажется, издавна основная разница между позицией женщины и мужчины в семье состоит в том, что женщина больше ориентирована на воспитание детей и ведение домашнего хозяйства, а мужчина на материальное обеспечение семьи. Но в современном обществе часто происходит и наоборот. Женщина начинает все больше интересоваться работой и карьерой, совмещая обеспечение семьи деньгами и ведение домашнего хозяйства. Таковы веяния времени. Замужество и материнство для меня не самоцель, а сфера жизни, наряду с образованием и карьерой, например, в которой мне предстоит реализовать себя. Без семьи я не представляю полноценную жизнь, но знаю, что если буду ограничиваться только рамками семейной жизни, я тоже не буду счастлива. Трудно сказать, насколько я смогу соответствовать тому образу матери, который рисую в своем воображении. Время покажет. Я бы хотела, чтобы мои дети чувствовали поддержку и внимание с моей стороны, но не хочу лишать их самостоятельности и индивидуальности. Я постараюсь стать примером и авторитетом для своих детей. Также я считаю необходимым дать им качественное образование и воспитание. Я уже начинаю задумываться о замужестве. Я бы хотела видеть своим мужем человека уже состоявшегося в своей профессии, который мог бы обеспечить семью и быть ее главой. Но это, конечно, не значит, что я буду играть в семье второстепенную роль.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Büyükanne ve torunlar

Aile içindeki kuflaklar aras› iliflkilerde de bir de¤ifliklik söz konusu. Sovyet döneminde yap›lan sosyal araflt›rmalar, büyük ve küçük kuflaklar›n ayn› çat› alt›nda birlikte yaflamalar›n›n sadece mecburiyetten kaynakland›¤›n› gösteriyor. Ebeveynler yetiflkin çocuklar›na maddi destek sa¤l›yorlar, buna “karfl›l›k” da onlar›n özel hayatlar›na müdahale etme hakk›na sahip oluyorlard›. Sovyet tipi aileyi dede ve büyükanne yard›m› olmaks›z›n düflünmek imkans›zd›. 90’l› y›llarda gençler daha fazla özgürlük istediler ve ba¤›ms›z hayat biçimini tercih ettiler. Bu, düzene giren ekonomik sistemin bir sonucu olarak ortaya ç›km›flt›; çocuklar kendi bafllar›na yaflayabilmeleri için gittikçe daha fazla para al›r olmufllard›. S›kl›kla gençlerin gelirleri yetiflkinlerin gelirinden daha fazla olurdu. Yeni sosyo-ekonomik flartlar ve paral› e¤itime geçifl ö¤renci gençli¤inin okurken ayn› zamanda bir yerlerde çal›flmas›n› gerektirdi. Genç k›z ve erkekler düflük e¤itim seviyesiyle ya s›k s›k ifle girme s›k›nt›s› yafl›yorlar ya da ifl düzensizli¤iyle karfl› karfl›ya kal›yorlar. E¤er zorlaflan hayat flartlar›n›, bas›nda bu flartlar›n s›k s›k anlat›ld›¤›n› ve tüketim kültürüne geçiflteki gençlik alt kültürünün rolü de hesaba kat›l›rsa, bir aile kurmak tamamen s›k›nt› olarak karfl›m›za ç›k›yor. Birçok efl aday› farkl› mal varl›klar›na sahip olmaya bafllam›fllar ve özellikle bu nedenle nikah›n ekonomik rolü büyümüfl, nikaha karfl› tutum daha pragmatikleflmifltir. Nikah sözleflmeleri hemen imzalan›r olmaktan ç›km›fl da olsa bu tip yaflam biçimi henüz Rus kültür mantalitesine girmifl de¤ildir. Rusya Bilimler Akademisi Sosyoloji Enstitüsü’nün Aile Sosyolojisi ve Cinsler (efller) Aras› ‹liflki ana bilim dal›n›n 2000 y›l›nda Moskova’da seçim usulüyle yapt›rm›fl oldu¤u araflt›rma verileri, 1991 y›l› verileriyle k›yasland›¤›nda ö¤renci evliliklerinin azald›¤›n›, evlenme yafl›n›n ve genç anne aday›n›n hamile kalmas› halinde zoraki evliliklerin artt›¤›n› gösteriyor. Bu sonuç, Rusya’da sevmenin daha azald›¤› anlam›na gelmemektedir.

Durum

Rus halk› k›zlar›n›n gelecekte baflar›l› bir

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Rusya’da 1986’da binde 9,9 evlilik olay› kaydedilirken, 1990’da 8,9, 1999’da ise bu oran sadece 6,3 seviyesindedir. Если в 1986 г. в России было заключено 9,9 браков на тысячу человек, в 1990-м – 8,9, то в 1999-м – только 6,3. evlilik yapmas›ndan ziyade, iyi bir ifl bulmas›n› istiyorlar. Bu sonuçlar “Toplum Düflüncesi” Vakf› taraf›ndan elde edilmifltir. Araflt›rmaya kat›lanlardan 18 yafl›n üzerindekilerin “E¤er ailenizde yetiflkin bir k›z›n›z olsayd›, onun gelecekte iyi bir evlilik yapmas›n› m›, yoksa iyi bir ifl bulmas›n› m› isterdiniz?” sorusuna % 62’si “iyi bir ifl”, % 26’s› ise “baflar›l› bir evlilik” cevab›n› vermifllerdir. Burada, araflt›rmaya kat›lanlar›n % 43’ü “Rus kad›nlar›n›n büyük bir k›sm›n›n, e¤er ailede yeteri kadar para varsa, çal›flmamay› tercih edecekleri” düflüncesine kat›lmaktad›rlar. Araflt›rmaya kat›lanlar›n % 49’u bunun aksi bir do¤rultuda görüfl belirtmekteler. Rus kad›nlar›n›n % 55’si iyi bir aile geçimine sahip olsalar da yine de çal›flmay› ye¤leyecekleri görüflünü belirtiyorlar. Yine % 55 gibi büyük bir oran ailenin çal›flmaya engel olmad›¤›n› belirtiyor. Fakat % 37’si bir aileye sahip olan kad›n›n tamam›yla çal›flamayaca¤›n› düflünüyor. Ruslar›n büyük bir kesimi kad›nlar›n Rusya’da erkeklere nazaran daha zor flartlarda yaflad›klar› görüflündeler. Bu görüflü, araflt›rmaya kat›lanlar›n % 65’i desteklemektedir. ‹lginç olan, araflt›rmaya kat›lan Rus kad›nlar›n % 72’sinin belirtti¤i “Rus kad›nlar›n daha zor yaflam flartlar›na sahip olduklar›” düflüncesi, erkeklerin % 56’s› taraf›ndan destekleniyor. n

‚ÌÂ·ð‡˜ÌÓÈ ðÓÊ‰‡ÂÏÓÒÚË. ÖÒÎË ‚ 1986 „. Û‰ÂÎ¸Ì˚È ‚ÂÒ ‚ÌÂ·ð‡˜Ì˚ı ðÓÊ‰ÂÌËÈ ‚ Ó·˘ÂÏ ˜ËÒÎÂ ðÓ‰Ë‚¯ËıÒfl ÒÓÒÚ‡‚ÎflÎ 12%, ‚ 1990 „. 15%, ÚÓ ‚ 1999 „. ÛÊÂ 28%, Ú. Â. ÌÂÏÌÓ„ËÏ ÏÂÌÂÂ ÚðÂÚË ‚ÒÂı ðÓÊ‰ÂÌËÈ ‰ÂÚÂÈ Á‡ „Ó‰. ë‡Ï ÔÓ ÒÂ·Â ˝ÚÓÚ ÙÂÌÓÏÂÌ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜Ë‚. èðËÏÂðÌÓ ‚ 40% ÒÎÛ˜‡Â‚ ðÓÊ‰ÂÌËÂ ðÂ·ÂÌÍ‡ ðÂ„ËÒÚðËðÛÂÚÒfl Ó·ÓËÏË ðÓ‰ËÚÂÎflÏË, ÌÓ, ÒÓ„Î‡ÒÌÓ ‚˚·ÓðÓ˜ÌÓÏÛ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌË˛, ÔðÓ‚Â‰ÂÌÌÓÏÛ ‚ 2000 „. ‚ åÓÒÍ‚Â, ÎË¯¸ ÌÂÏÌÓ„ËÂ ËÁ ÌËı ÔðÓÊË‚‡˛Ú ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ. èÓ˜ÂÏÛ Î˛‰Ë ÒÚ‡ÎË ÏÂÌ¸¯Â ÒÚðÂÏËÚ¸Òfl Í ·ð‡ÍÛ? èðË˜ËÌ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ. é‰Ì‡ ËÁ ÌËı – Ô‡ÒÒË‚ÌÓÒÚ¸ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. éÌÓ ÛÒÚð‡ÌËÎÓÒ¸ ÓÚ ðÂ„ÛÎËðÓ‚‡ÌËfl ÎË˜ÌÓÈ ÊËÁÌË Î˛‰ÂÈ, ÌÂ ÔðÓ‚Ó‰ËÚ ‡ÍÚË‚ÌÓÈ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌÓÈ Ì‡ «ÛÍðÂÔÎÂÌËÂ» ·ð‡Í‡, ÔÓ‚˚¯ÂÌËÂ ðÓÊ‰‡ÂÏÓÒÚË Ë ðÂ‡Î¸ÌÓÈ ÔÓÏÓ˘Ë ÒÂÏ¸flÏ ‚ ðÂ¯ÂÌËË Í‡Ê‰Ó‰ÌÂ‚Ì˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ. çÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÏÌÓ„ËÂ ÏËÌÛÒ˚ ÒÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÓÌÓ ÒÚËÏÛÎËðÓ‚‡ÎÓ ÒÓÁ‰‡ÌËÂ ÏÓÎÓ‰˚ı ÒÂÏÂÈ. Ç ıÓ‰ ¯ÎË Í‡Í Ë‰ÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÂ ÏÂÚÓ‰˚, Ú‡Í Ë ‚ÔÓÎÌÂ ÍÓÌÍðÂÚÌ‡fl ÔÓÏÓ˘¸. åÓÎÓ‰˚Ï ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎflÎË ÒÂÏÂÈÌ˚Â Ó·˘ÂÊËÚËfl, ÒÚ‡‚ËÎË ‚ Ó˜ÂðÂ‰¸ Ì‡ ·ÂÒÔÎ‡ÚÌÓÂ ÊËÎ¸Â, ‰‡‚‡ÎË ÍðÂ‰ËÚ˚ ‰Îfl ÔðËÓ·ðÂÚÂÌËfl ÚÓ‚‡ðÓ‚ ‰ÎËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÌËfl, Ì‡ ÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ÏÓÎÓ‰ÂÊÌ˚ı ÊËÎË˘Ì˚ı ÍÓÏÔÎÂÍÒÓ‚. çÂÊÂÌ‡Ú˚Â Î˛‰Ë ÔÓðÓÈ ‰‡ÊÂ Û˘ÂÏÎflÎËÒ¸ ‚ Ôð‡‚‡ı: Ëı ÏÂÌÂÂ ÓıÓÚÌÓ ÓÚÔÛÒÍ‡ÎË Á‡ „ð‡ÌËˆÛ, ˜‡ÒÚÓ ÓÚÍ‡Á˚‚‡ÎË ‚ ıÓðÓ¯Ëı Ò‡Ì‡ÚÓðÌ˚ı ÔÛÚÂ‚Í‡ı, ÓÌË ÌÂ ËÏÂÎË ÚÂı ¯‡ÌÒÓ‚ Ì‡ ÛÒÔÂ¯ÌÛ˛ Í‡ð¸ÂðÛ, ˜ÚÓ ·˚ÎË Û «ÊÂÌ‡ÚËÍÓ‚». èÓÒÎÂ ð‡Á‚‡Î‡ ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡, ‚ ÔÂðËÓ‰ ÔÂðÂıÓ‰‡ Í ð˚ÌÓ˜Ì˚Ï ÓÚÌÓ¯ÂÌËflÏ ÌÂ ·˚ÎÓ ÒÓÁ‰‡ÌÓ Ì‡‰ÎÂÊ‡˘Ëı ÏÂı‡ÌËÁÏÓ‚ ‰Îfl ðÂ¯ÂÌËfl ÊËÎË˘Ì˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ ÔÓÚÂÌˆË‡Î¸Ì˚ı ÏÓÎÓ‰˚ı ÒÂÏÂÈ, Ì‡ÔðËÏÂð ‚ ‚Ë‰Â ËÔÓÚÂ˜Ì˚ı ÍðÂ‰ËÚÓ‚. èð‡ÍÚËÍ‡ ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌËfl Ú‡ÍËı ÍðÂ‰ËÚÓ‚ ÚÓÎ¸ÍÓ Á‡ðÓÊ‰‡ÂÚÒfl, Ë ‚ÓÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸Òfl ËÏË ÏÓ„ÛÚ ÎË¯¸ Î˛‰Ë Ò ‚˚ÒÓÍËÏË ‰ÓıÓ‰‡ÏË. ÑÎfl ÓÒÌÓ‚ÌÓÈ ˜‡ÒÚË Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ÊËÎË˘Ì‡fl ÔðÓ·ÎÂÏ‡ ÔÓÍ‡ ÓÒÚ‡ÂÚÒfl. Ä ÔÓÒÓ·Ëfl Ì‡ ‰ÂÚÂÈ Ë ÔÓ ÛıÓ‰Û Á‡ ‰ÂÚ¸ÏË Ì‡ÒÚÓÎ¸ÍÓ ÏËÁÂðÌ˚, ˜ÚÓ Ëı ÌÂÎ¸Áfl ð‡ÒˆÂÌË‚‡Ú¸ Í‡Í ÔÓÏÓ˘¸ ‰‡ÊÂ ‚ ÒËÚÛ‡ˆËË Íð‡ÈÌÂÈ ·Â‰ÌÓÒÚË. ÇÔðÓ˜ÂÏ, ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ‚ðÂÏfl ÒðÂ‰Ë ðÓÒÒËflÌ Ì‡·Î˛‰‡ÂÚÒfl Á‡ðÓÊ‰ÂÌËÂ ÏÓ‰˚ Ì‡ ·ÓÎ¸¯ËÂ ÒÂÏ¸Ë (·ÓÎ¸¯ËÂ ÔÓ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Ï ðÓÒÒËÈÒÍËÏ ÏÂðÍ‡Ï). íÓÌ Á‡‰‡˛Ú Á‚ÂÁ‰˚ ˝ÒÚð‡‰˚, ðÓÊ‡˛˘ËÂ ÔÓ ÚðË-˜ÂÚ˚ðÂ ðÂ·ÂÌÍ‡. àı ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡˛Ú ÒÓÒÚÓflÚÂÎ¸Ì˚Â ÒÂÏ¸Ë Ë Ú‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏ˚È ÒðÂ‰ÌËÈ ÍÎ‡ÒÒ.

прибежище для счастья: семья

Бабушки и внуки àÁÏÂÌÂÌËfl ÍÓÒÌÛÎËÒ¸ Ë ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÔÓÍÓÎÂÌËÈ ‚ ÒÂÏ¸Â. Ñ‡ÊÂ ‚ ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÂ ‚ðÂÏfl ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl ÔÓÍ‡Á˚‚‡ÎË, ˜ÚÓ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÂ ÔðÓÊË‚‡ÌËÂ ÒÚ‡ð¯Â„Ó Ë ÏÎ‡‰¯Â„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËÈ – ˜‡˘Â ‚ÒÂ„Ó ‚˚ÌÛÊ‰ÂÌÌ‡fl ÒËÚÛ‡ˆËfl. êÓ‰ËÚÂÎË ÔÓÏÓ„‡ÎË Ò‚ÓËÏ ‚ÁðÓÒÎ˚Ï ‰ÂÚflÏ Ï‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓ, ‡ «‚Á‡ÏÂÌ» ËÏÂÎË ÔÓÎÌÓÂ Ôð‡‚Ó ‚ÏÂ¯Ë‚‡Ú¸Òfl ‚ Ëı ÎË˜ÌÛ˛ ÊËÁÌ¸. ëÓ‚ÂÚÒÍ‡fl ÒÂÏ¸fl ·˚Î‡ ÌÂÏ˚ÒÎËÏ‡ ·ÂÁ ÔÓÏÓ˘Ë ·‡·Û¯ÂÍ Ë ‰Â‰Û¯ÂÍ. Ç 90-Â „Ó‰˚ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ÒÚ‡Î‡ ·ÓÎ¸¯Â ˆÂÌËÚ¸ Ò‚Ó·Ó‰Û Ë ÔðÂ‰ÔÓ˜Î‡ ‡‚ÚÓÌÓÏÌÓÂ ÔðÓÊË‚‡ÌËÂ. ùÚÓÏÛ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ Ë ÒÚ‡·ËÎËÁ‡ˆËfl ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ: ‰ÂÚË ÒÚ‡ÎË ÔÓÎÛ˜‡Ú¸ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‰ÂÌÂ„, ˜ÚÓ·˚ ‚ÂÒÚË Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂÎ¸ÌÛ˛ ÊËÁÌ¸. á‡˜‡ÒÚÛ˛ ‰ÓıÓ‰ ÏÓÎÓ‰˚ı ÒÚ‡Î ÔðÂ‚˚¯‡Ú¸ ‰ÓıÓ‰ ÒÚ‡ð¯Â„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl. çÓ‚˚Â ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ-˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ ÛÒÎÓ‚Ëfl, ÔÂðÂıÓ‰ Ì‡ ÔÎ‡ÚÌÓÂ ‚˚Ò¯ÂÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ ‚˚ÌÛÊ‰‡˛Ú ÒÚÛ‰ÂÌ˜ÂÒÍÛ˛ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ËÒÍ‡Ú¸ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÔÓ‰ð‡·‡Ú˚‚‡Ú¸, ˛ÌÓ¯Ë Ë ‰Â‚Û¯ÍË Ò ÌÂ‚˚ÒÓÍËÏ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚Ï ˆÂÌÁÓÏ ˜‡ÒÚÓ ÎË·Ó ËÒÔ˚Ú˚‚‡˛Ú ÔðÓ·ÎÂÏ˚ Ò ÚðÛ‰ÓÛÒÚðÓÈÒÚ‚ÓÏ, ÎË·Ó ÌÂ Û‚ÂðÂÌ˚ ‚ ÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚË ð‡·ÓÚ˚. ÖÒÎË ÔðË ˝ÚÓÏ Û˜ÂÒÚ¸ ÔÓ‚˚¯ÂÌËÂ ÒÚ‡Ì‰‡ðÚÓ‚ ÊËÁÌË, Ëı

‡ÍÚË‚ÌÛ˛ ÔðÓÔ‡„‡Ì‰Û ‚ ëåà Ë ðÓÎ¸ ÌÓ‚˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊÌÓÈ ÒÛ·ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ÔðË ÔÂðÂıÓ‰Â Í Ó·˘ÂÒÚ‚Û ÔÓÚðÂ·ÎÂÌËfl, ÚÓ ÒÓÁ‰‡ÌËÂ ÒÂÏ¸Ë ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ÔðÓ·ÎÂÏ‡ÚË˜Ì˚Ï. åÌÓ„ËÂ ÔÓÚÂÌˆË‡Î¸Ì˚Â ÒÛÔðÛ„Ë ÒÚ‡ÎË Ó·Î‡‰‡ÚÂÎflÏË ð‡ÁÌÓ„Ó ðÓ‰‡ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË. àÏÂÌÌÓ ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ÔÓ‚˚ÒËÎ‡Ò¸ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍ‡fl ðÓÎ¸ ËÌÒÚËÚÛÚ‡ ·ð‡Í‡, ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ÌÂÏÛ ÒÚ‡ÎÓ ·ÓÎÂÂ Ôð‡„Ï‡ÚË˜Ì˚Ï, ·ð‡˜Ì˚Â ÊÂ ÍÓÌÚð‡ÍÚ˚ ÔÓÍ‡ ÌÂ ÔÓÎÛ˜ËÎË ¯ËðÓÍÓ„Ó ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËfl, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ÔÓÍ‡ ÌÂ ‚ÔËÒ˚‚‡˛ÚÒfl ‚ ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚È ÏÂÌÚ‡ÎËÚÂÚ ðÓÒÒËflÌ. Ç˚·ÓðÓ˜ÌÓÂ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÂ, ÔðÓ‚Â‰ÂÌÌÓÂ ÒÂÍÚÓðÓÏ ÒÓˆËÓÎÓ„ËË ÒÂÏ¸Ë Ë „ÂÌ‰ÂðÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ àÌÒÚËÚÛÚ‡ ÒÓˆËÓÎÓ„ËË êÄç ‚ åÓÒÍ‚Â ‚ 2000 „., ÔÓÍ‡Á‡ÎÓ, ˜ÚÓ ‚ Òð‡‚ÌÂÌËË Ò 1991 „. ÛÏÂÌ¸¯ËÎÓÒ¸ ˜ËÒÎÓ ÒÚÛ‰ÂÌ˜ÂÒÍËı ·ð‡ÍÓ‚, ÔÓ‚˚ÒËÎÒfl ‚ÓÁð‡ÒÚ ‚ÒÚÛÔÎÂÌËfl ‚ ·ð‡Í Ë Û‰ÂÎ¸Ì˚È ‚ÂÒ ‚˚ÌÛÊ‰ÂÌÌ˚ı ·ð‡ÍÓ‚, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı Ò ·ÂðÂÏÂÌÌÓÒÚ¸˛ ÌÂ‚ÂÒÚ˚. ÇÔðÓ˜ÂÏ, ˝ÚÓ ÓÚÌ˛‰¸ ÌÂ ÁÌ‡˜ËÚ, ˜ÚÓ Î˛·ËÚ¸ ‚ êÓÒÒËË ÒÚ‡ÎË ÏÂÌ¸¯Â!

Факт! êÓÒÒËflÌÂ ıÓÚflÚ, ˜ÚÓ·˚ ·Û‰Û˘ÂÂ Ëı ‰Ó˜ÂðÂÈ ·˚ÎÓ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ò ıÓðÓ¯ÂÈ

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

ð‡·ÓÚÓÈ, ‡ ÌÂ Ò Û‰‡˜Ì˚Ï Á‡ÏÛÊÂÒÚ‚ÓÏ! í‡ÍËÂ ‰‡ÌÌ˚Â ·˚ÎË ÔÓÎÛ˜ÂÌ˚ îÓÌ‰ÓÏ «é·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ÏÌÂÌËÂ». êÂÒÔÓÌ‰ÂÌÚ‡Ï ÒÚ‡ð¯Â 18 ÎÂÚ ÔðÂ‰ÎÓÊËÎË ÓÚ‚ÂÚËÚ¸ Ì‡ ‚ÓÔðÓÒ: «ÖÒÎË ·˚ Û ‚‡Ò ‚ ÒÂÏ¸Â ·˚Î‡ ‰Ó˜¸ÔÓ‰ðÓÒÚÓÍ, ÚÓ Ò ˜ÂÏ, ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó, ‚˚ Ò‚flÁ‡ÎË ·˚ ÂÂ ·Û‰Û˘ÂÂ – Ò ıÓðÓ¯ÂÈ ð‡·ÓÚÓÈ ËÎË Ò Û‰‡˜Ì˚Ï Á‡ÏÛÊÂÒÚ‚ÓÏ?» 62% ÓÔðÓ¯ÂÌÌ˚ı ‚˚·ð‡ÎË ÔÂð‚˚È ‚‡ðË‡ÌÚ ÓÚ‚ÂÚ‡, 26% - ‚ÚÓðÓÈ. èðË ˝ÚÓÏ, Ó‰Ì‡ÍÓ, 43% ðÂÒÔÓÌ‰ÂÌÚÓ‚ Û·ÂÊ‰ÂÌ˚, ˜ÚÓ «·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Ó ðÓÒÒËÈÒÍËı ÊÂÌ˘ËÌ ÔðÂ‰ÔÓ˜ÎË ·˚ ÌÂ ð‡·ÓÚ‡Ú¸, ÂÒÎË ·˚ ‚ ÒÂÏ¸Â ·˚ÎÓ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‰ÂÌÂ„». èðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌÓÂ ÏÌÂÌËÂ ð‡Á‰ÂÎfl˛Ú 49% ðÂÒÔÓÌ‰ÂÌÚÓ‚. èðË˜ÂÏ 55% ÊÂÌ˘ËÌ Û‚ÂðÂÌ˚, ˜ÚÓ ðÓÒÒËflÌÍË, ‰‡ÊÂ ËÏÂfl ıÓðÓ¯ËÈ ÒÂÏÂÈÌ˚È ‰ÓÒÚ‡ÚÓÍ, ıÓÚÂÎË ·˚ ð‡·ÓÚ‡Ú¸. ÅÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Ó ÓÔðÓ¯ÂÌÌ˚ı (53%) ÔÓÎ‡„‡˛Ú, ˜ÚÓ ÒÂÏ¸fl ð‡·ÓÚÂ ÌÂ ÔÓÏÂı‡. é‰Ì‡ÍÓ 37% Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ, ËÏÂfl ÒÂÏ¸˛, ÊÂÌ˘ËÌ‡ ÌÂ ÏÓÊÂÚ ð‡·ÓÚ‡Ú¸ Ò ÔÓÎÌÓÈ ÓÚ‰‡˜ÂÈ. èÓ‰‡‚Îfl˛˘ÂÂ ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Ó ðÓÒÒËflÌ Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ ÊÂÌ˘ËÌ‡Ï ‚ êÓÒÒËË ÊË‚ÂÚÒfl ÚflÊÂÎÂÂ, ˜ÂÏ ÏÛÊ˜ËÌ‡Ï. é· ˝ÚÓÏ Á‡fl‚ËÎË 65% ðÂÒÔÓÌ‰ÂÌÚÓ‚. àÌÚÂðÂÒÌÓ, ˜ÚÓ 72% ðÂÒÔÓÌ‰ÂÌÚÓ‚-ÊÂÌ˘ËÌ ÔÓÎ‡„‡˛Ú, ˜ÚÓ ðÓÒÒËflÌÍ‡Ï ÊË‚ÂÚÒfl ÚflÊÂÎÂÂ, ‡ ‰ÓÎfl ÏÛÊ˜ËÌ, ð‡Á‰ÂÎfl˛˘Ëı ˝ÚÛ ÚÓ˜ÍÛ ÁðÂÌËfl, ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸ÌÓ ÏÂÌ¸¯Â - 56. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Ukrayna’n›n büyük aileleri Les Kagan Gazeteci (Ukrayna).

Большие семьи Украины Лесь Каган Журналист (Украина).

krayna yüz y›lda üç devir görmüfl nesillerin ülkesi: Çarl›k, Sosyalist Cumhuriyet ve ba¤›ms›z Ukrayna devirleri... Haliyle her neslin kendilerine ait tecrübeleri, hat›ralar›, özledikleri, olmay›fl›na flükrettikleri var. Ukrayna kültürel k›r›lmalar›n çok ani ve keskin yafland›¤› bir memleket. Hayat yeni tarrzlar› dikte ediyor. ‹nsanlar ya bu ola bitene uyuyorlar ya da

tepki veriyorlar. ‹flte böyle bir ülkede dedelerin ninelerin torunlar›na anlatacaklar› neler oluyor ve bu kültürel ak›fl nas›l oluyor acaba? Bir baflka husus daha var. Dede-nine için az önce bahsetti¤imiz tecrübe, kültür ak›fl› sadece bir zorunluluk de¤il, onlar›n ebeveynlik duygular› ve düflünceleri için ikinci bahar gibidir. Hele hele

Íð‡ËÌ‡ – ÒÚð‡Ì‡, „‰Â ‚ Ó‰ÌÓ ÒÚÓÎÂÚËÂ ÛÏÂÒÚËÎËÒ¸ ÔÓÍÓÎÂÌËfl ˆ‡ðÒÍÓ„Ó ðÂÊËÏ‡, ÒÓˆË‡ÎËÁÏ‡ Ë ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡... ä‡Ê‰ÓÂ ËÁ ˝ÚËı ÔÓÍÓÎÂÌËÈ ËÏÂÂÚ ÎË˜Ì˚È ÓÔ˚Ú, ‚ÓÒÔÓÏËÌ‡ÌËfl, Í‡Ê‰ÓÂ ËÁ ˝ÚËı ÔÓÍÓÎÂÌËÈ ÚÓÒÍÛÂÚ ÔÓ Û¯Â‰¯ÂÏÛ ÔðÓ¯ÎÓÏÛ Ë ·Î‡„Ó‰‡ðËÚ Á‡ ÏËÌÓ‚‡‚¯ËÂ Â„Ó Úfl„ÓÚ˚. ç‡ ìÍð‡ËÌÂ ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚È ÔÂðÂÎÓÏ ÔðÓËÒıÓ‰ËÎ Ï„ÌÓ‚ÂÌÌÓ Ë ·ÂÒÔÓ‚ÓðÓÚÌÓ. ÜËÁÌ¸ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡Î‡ ‰ËÍÚÓ‚‡Ú¸ Ò‚ÓË Á‡ÍÓÌ˚. ã˛‰Ë ÔðËÌËÏ‡ÎË ÔðÓËÒıÓ‰fl˘ÂÂ ËÎË ÔðÓÚÂÒÚÓ‚‡ÎË. é ˜ÂÏ ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡˛Ú ÒÚ‡ðËÍË Ò‚ÓËÏ ‚ÌÛÍ‡Ï ‚ ˝ÚÓÈ ÒÚð‡ÌÂ? à Í‡Í ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚È Ó·ÏÂÌ? à Â˘Â... ÑÎfl ·‡·Û¯ÂÍ Ë ‰Â‰Û¯ÂÍ ÔÂðÂÊËÚ˚È ÓÔ˚Ú, ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚È Ó·ÏÂÌ – ÌÂ ÔðÓÒÚ‡fl ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸, ‡ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÔÂðÂÊËÚ¸ ‚ÚÓðÛ˛ ‚ÂÒÌÛ, ‚ÂðÌÛÚ¸Òfl ‚ ÏÓÎÓ‰ÓÒÚ¸. ÇÂ‰¸ ËÁ-Á‡ Î˛·‚Ë Ë ÓÒÚÓðÓÊÌÓÒÚË ÏÌÓ„ËÂ ‚ÓÒÔÓÏËÌ‡ÌËfl ËÁ Ì‡Ò˚˘ÂÌÌÓÈ ÒÓ·˚ÚËflÏË Ë ÔÂðÂÊË‚‡ÌËflÏË ÏÓÎÓ‰ÓÒÚË ÓÌË ÛÚ‡ËÎË ÓÚ ‰ÂÚÂÈ... íÓ, ˜ÚÓ Ç‡ÎÂÌÚËÌ‡ Ë çËÍÓÎ‡È Ó˜ÂÌ¸ Î˛·flÚ Ò‚ÓÂ„Ó ‚ÌÛÍ‡ å‡ÍÒËÏ‡, ÍÓÚÓð˚È ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ıÓðÓ¯Ó Û˜ËÚÒfl, ÌÓ Ë ÔÓ‰‡ÂÚ Ì‡‰ÂÊ‰˚ Í‡Í Ú‡Î‡ÌÚÎË‚˚È ÙÛÚ·ÓÎËÒÚ, Ë ‰ÂÎ‡˛Ú ‚ÒÂ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÂ ‰Îfl ÌÂ„Ó, Ó˜Â‚Ë‰ÌÓ Ë ÌÂ ÚðÂ·ÛÂÚ ÓÒÓ·ÓÈ Ì‡·Î˛‰‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚË. àı ‚ÍÎ‡‰ ‚ Ó·Û˜ÂÌËÂ ‚ÌÛÍ‡, Ëı ÔÓÒÚÓflÌÌÛ˛ ÔÓ‰‰ÂðÊÍÛ ‚ ÔÓ‚ÒÂ‰ÌÂ‚Ì˚ı ‰ÂÎ‡ı ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ÌÂ‰ÓÓˆÂÌËÚ¸. ÖÒÎË ÂÒÚ¸ Â˘Â Ì‡ ìÍð‡ËÌÂ Ò˜‡ÒÚÎË‚˜ËÍË, Maksim, ninesi Valentina ve dedesi Nikolay Максим с бабушкой Валентиной и дедушкой Николаем

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

прибежище для счастья: семья

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

Hayat›n kargaflas›ndan pek çok an› kaç›ran annebabaya nazaran nine-dede torunlar›yla daha bir baflka övünüyorlar, daha bir baflka seviniyorlar. Дедушки и бабушки намного больше радуются за своих чад, в отличие от родителей, чересчур погруженных в водоворот жизни. Maksim ald›¤› spor baflar› belgeleriyle Успехи Максима в спорте налицо

gençli¤in aceleyle, meflguliyetle dolu günleri evlat sevgisinden, flefkat hislerinden pek ço¤unu anne-babalardan al›p saklam›flsa. ‹yi bir ö¤renci oldu¤u kadar, gelecekte iyi bir futbolcu olaca¤›n› düflündü¤üm Maksim’in ninesi Valentina han›m ve dedesi Nikolay Bey’in torunlar› için gayretlerini ve ona ilgilerini irdelemeye gerek yok; çünkü aflikar. Torunlar›na okulunda, daha genifl anlamda ö¤reniminde katk›lar›, onun günlük hayat›na ilgileri tart›fl›lmaz. Maksim gibi hem anne babas› Olga ve Oleg beyin sevgisine büyük anne ve baba flefkatini de ekleyerek, iki kere aile s›cakl›¤›n› hisseden yavrular Ukrayna’da daha varsa, huzuru uzaklarda aramak yersiz. Bizleri hanelerine buyur ettiklerinde akl›mda bu huzurlu toplumsal birimin, yani hanenin nas›l varoldu¤unu, içindeki yaflam›n nas›l oldu¤unu konuflmak vard›. Bir torun için yaflan›las›, bulunulas› bir köfleydi bu ev. Öyle bir hayatta yafl›yoruz ki, annebaba var güçleriyle çal›fl›yorlar. Bütün gün evde yoklar. Çal›flmayana ekmek yok. Çal›flanlar ise evden sabah›n erken saatlerinde ç›k›yorlar ve günün geç saatlerinde eve dönüyorlar. Çocuklarla ancak hafta sonunda bir gün birlikteler. O gün de dinlenmeye ihtiyaçlar›

olacakt›r. Ya ufac›k yavrular bu bahaneleri anlayabilirler mi? Kim onlar›n bafllar›n› okflay›p uyand›racak? Kim onlara flefkatle haz›rlanm›fl bir masan›n üzerindeki kahvalt›y› gösterecek? Kim mümkün oldu¤u kadar ö¤retmenleriyle görüflüp meydana ç›kmam›fl sorunlara çözüm getirecek? Evden sadece okul problemleriyle de¤il, ileride toplumun bir ferdi olmaya namzet yavrunun bütün dertleriyle sa¤lam kafa ve sab›rla kim ilgilenecek? ‹flte size Ukrayna gibi bir ülkede ça¤dafl bir toplumun çal›flan – hiç olmazsa tek – çocuklu bir ailenin dertler yuma¤›ndan bir kesit. Ancak Maks bu dertlerin yak›n›ndan bile geçmemifle benziyordu. Valentina ninesiyle sadece Ukrayna içinde de¤il, pek çok yabanc› ülkeyi gezmifller. Gezi an›lar›n› dinlemek bizim bile hoflumuza gitti. Büyükler, yani Valentina Han›m ve Nikolay beyefendi kendi zamanlar›nda ekonomik ve polik flartlardan dolay› yapamad›klar›, yaflayamad›klar› pek çok fleyi torunlar› Maksim ile yeniden yaflayabildiklerini anlatt›lar. Örne¤in Rizdvo (Hz. ‹sa’n›n do¤umu), Paska (Paskalya, Hz. ‹sa’n›n çarm›ha gerilifli) gibi Ukrayna gelene¤inin temelinde var olan dini oldu¤u kadar da ritüel bayramlar›n kutlanmas› Sovyet döneminde ya hiç mümkün de¤il veya çok dar bir ortamda kutlanabiliyordu. fiim-

ÔÓ‰Ó·Ì˚Â å‡ÍÒËÏÛ, ÓÍðÛÊÂÌÌ˚Â Î˛·Ó‚¸˛ ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ, ÌÂÊÌÓÒÚ¸˛ Ë Á‡·ÓÚÓÈ ·‡·Û¯ÍË Ò ‰Â‰Û¯ÍÓÈ, ÚÓ ÌÂÚ ÒÏ˚ÒÎ‡ ËÒÍ‡Ú¸ ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜Ëfl „‰Â-ÚÓ ‚ ‰ðÛ„ÓÏ ÏÂÒÚÂ. Ç ˝ÚÓÚ ‰ÓÏ ÏÂÌfl ÔðË‚ÂÎÓ ÊÂÎ‡ÌËÂ ÔÓÌflÚ¸, Í‡Í ÊË‚ÂÚ Ò˜‡ÒÚÎË‚‡fl ÒÂÏ¸fl, ˝ÚÓÚ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËÈ ÒÓˆËÛÏ. ÑÓÏ ÒÎÓ‚ÌÓ ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓ ÒÓÁ‰‡Ì, ˜ÚÓ·˚ ‚ ÌÂÏ ÊËÎ ‚ÌÛÍ. ÜËÁÌÂÌÌ˚Â ðÂ‡ÎËË Ú‡ÍÓ‚˚, ˜ÚÓ Ó·˚˜ÌÓ Ó·‡ ðÓ‰ËÚÂÎfl ‚˚ÌÛÊ‰ÂÌ˚ ð‡·ÓÚ‡Ú¸. ÇÂÒ¸ ‰ÂÌ¸ ‰ÓÏ‡ ÌËÍÓ„Ó ÌÂÚ. éÌË ð‡·ÓÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ·˚ ‚˚ÊËÚ¸. éÌË ‚˚ıÓ‰flÚ ËÁ ‰ÓÏ‡ ð‡ÌÓ ÛÚðÓÏ Ë ‚ÓÁ‚ð‡˘‡˛ÚÒfl ÔÓÁ‰ÌÓ ‚Â˜ÂðÓÏ. à ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ‚˚ıÓ‰Ì˚Â ‰ÌË ÏÓ„ÛÚ ÔÓ·˚Ú¸ Ò ‰ÂÚ¸ÏË. çÓ ‚Â‰¸ ðÓ‰ËÚÂÎflÏ ÚðÂ·ÛÂÚÒfl ÓÚ‰˚ı. ëÔÓÒÓ·Ì˚ ÎË ÔÓÌflÚ¸ ˝ÚÓ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËÂ ‰ÂÚË? à ÍÚÓ ÊÂ ð‡Á·Û‰ËÚ Ëı ÛÚðÓÏ ÌÂÊÌ˚Ï ÔÓˆÂÎÛÂÏ? äÚÓ Ì‡ÍÓðÏËÚ Ëı ÔðË„ÓÚÓ‚ÎÂÌÌ˚Ï Ò Î˛·Ó‚¸˛ „Óðfl˜ËÏ Á‡‚Úð‡ÍÓÏ? äÚÓ Ì‡È‰ÂÚ ‚ðÂÏfl ‰Îfl ‚ÒÚðÂ˜Ë Ò Û˜ËÚÂÎflÏË? äÚÓ ÔÓÏÓÊÂÚ ‚ Û˜Â·Â Ë ÍÚÓ ÚÂðÔÂÎË‚Ó ‚˚ÒÎÛ¯‡ÂÚ Ë ÔÓ‰·Ó‰ðËÚ ‚ ÚðÛ‰ÌÛ˛ ÏËÌÛÚÛ? ÇÓÚ ÓÌ, ÒðÂÁ ÔðÓ·ÎÂÏ ÒÂÏ¸Ë ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ ìÍð‡ËÌÂ, „‰Â ð‡·ÓÚ‡˛Ú Ó·‡ ðÓ‰ËÚÂÎfl Ë ð‡ÒÚÂÚ ðÂ·ÂÌÓÍ. çÓ ÔÓıÓÊÂ, ˜ÚÓ å‡ÍÒËÏ ÒÓ‚ÒÂÏ ÌÂ ÁÌ‡ÍÓÏ Ò ÔÓ‰Ó·Ì˚ÏË ÔðÓ·ÎÂÏ‡ÏË. ë ·‡·Û¯ÍÓÈ Ç‡ÎÂÈ ÓÌ ÔÓ·˚‚‡Î ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ð‡ÁÌ˚ı „ÓðÓ‰‡ı ìÍð‡ËÌ˚, ÌÓ Ë ‚Ó ÏÌÓ„Ëı ÒÚð‡Ì‡ı ÏËð‡. ç‡Ò Ó˜ÂÌ¸ Û‚ÎÂÍÎË Â„Ó

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

ð‡ÒÒÍ‡Á˚ Ó ÔÛÚÂ¯ÂÒÚ‚Ëflı. Ç‡ÎÂÌÚËÌ‡ Ë çËÍÓÎ‡È „Ó‚ÓðflÚ, ˜ÚÓ ‚ÏÂÒÚÂ Ò ‚ÌÛÍÓÏ ÓÌË ÔÓÎÛ˜ËÎË ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ËÒÔ˚Ú‡Ú¸, Û‚Ë‰ÂÚ¸, ÔÂðÂÊËÚ¸ ÚÓ, ˜ÚÓ ·˚ÎÓ ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ð‡ÌÂÂ ÔÓ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏ, ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÏ Ë ‰ðÛ„ËÏ ÔðË˜ËÌ‡Ï. ç‡ÔðËÏÂð, ‚ ÒÓ‚ÂÚÒÍËÂ ‚ðÂÏÂÌ‡ Ôð‡Á‰ÌÓ‚‡ÌËÂ êÓÊ‰ÂÒÚ‚‡ ËÎË è‡ÒıË ÎË·Ó ÔðÓËÒıÓ‰ËÎÓ ‚ ÛÁÍÓÏ ÍðÛ„Û Ë ÌÂ ÓÚÎË˜‡ÎÓÒ¸ ˜ÂÏ-ÚÓ ÓÒÓ·ÂÌÌ˚Ï, ÎË·Ó ‚Ó‚ÒÂ ·˚ÎÓ ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï. Ä ÒÂÈ˜‡Ò, ·Î‡„Ó‰‡ðfl ‚ÌÛÍ‡Ï, ·‡·Û¯ÍË Ë ‰Â‰Û¯ÍË ÓÚÏÂ˜‡˛Ú ˝ÚË Ôð‡Á‰ÌËÍË Ò ÏÓÎÓ‰ÂÊÌ˚Ï Á‡‰ÓðÓÏ. ÇÂ‰¸ Ú‡Í‡fl ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÔÓfl‚ËÎ‡Ò¸ Û ÌËı ÔÓÒÎÂ Ó·ðÂÚÂÌËfl ìÍð‡ËÌÓÈ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË.

Pek çok aile hayatlar›n› idame için hâta ve bütçeleri birlefltiriyor, ço¤u zaman tek evde yaflay›p di¤er evi kiraya vererek ek gelir oluflturmak yoluna gidiyorlar. Чтобы выстоять в это сложное время, многие семьи ищут возможность поддержать семейный бюджет, для этого они съезжаются в одну квартиру, чтобы сдать свободную жилую площадь в аренду. di ise pek çok büyük anne-baba böyle bayramlar› torunlar›n›n haleti ruhiyesiyle birlikte kutluyorlar. Çünkü hepsi de bu imkanlara yeni Ukrayna devleti ile birlikte sahip olmufllar. Bu yüzden büyük anne-baban›n mevcut oldu¤u, anne-baban›n günün ço¤unlu¤unu d›flar›da geçirmek zorunda oldu¤u bir Ukrayna ailesinde büyükler kültürel birikimi üçüncü nesle aktarmada büyük rol almaktad›rlar. Ukrayna’da aile yap›s› aç›s›ndan toplum dinami¤ine bak›l›rsa, siyasiekonomik flartlarla birlikte aile de de¤iflmifl. Geleneksel toprak iflçili¤i kültürüne sahip Ukrayna halk›nda, proleter hareketlenmelerinin (Ukrayna versiyonunda proleteryan›n yerine köylü konulabilir) bafllang›c›na kadar aile kalabal›kt›. “Hâta”da (hane) daima nine dede bulunur, daha çok maderflahi bir toplum oldu¤u için de hâta nineden –karizmas› güçlüyse gelinden, yani anneden– sorulurdu. Sonra devrim ve sosyalizm dönemi; ifl hayat› ferdin en

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

büyük amac› olmak zorunda. Çocuklar alt› ayl›kken (bazen iki ayl›kken) krefllere veriliyor. Biraz daha büyüyünce internatlara (çocuk bak›m yurtlar›), yazlar› ise lagerlere (dinlenme kamplar›) veriliyorlar. Geleneksel aile yap›s› de¤ifliyor. Nine ve dede baflka bir yerde hayatlar›n› devam ettiriyorlar. Ve 1991 ba¤›ms›z Ukrayna... Ancak, sosyal sorunlar ailenin yakas›n› b›rakm›yor. Pek çok aile hayatlar›n› idame için hâta ve bütçeleri birlefltiriyor, ço¤u zaman tek evde yaflay›p di¤er evi kiraya vererek ek gelir oluflturmak yoluna gidiyorlar. Bazen büyük anne-babadan birisi ev ifllerinin kontrolünü üzerlerine al›yor. Ve aile yine kalabal›klafl›yor. Daha pragmatik, daha pratik, daha ekonomik bir yap› bu. Hal böyleyken, bir nokta gözüme çarpt› Maksim’in “hâta”s›nda. Büyükanne-babalar›n hayat tecrübesinden söz etmifltik. Anne-baba için pek zor olan, ço¤u zaman çözümü için deneme-yan›lma metodunu kulland›klar›

í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ‚ ÒÂÏ¸flı, „‰Â ð‡ÒÚÛÚ ‰ÂÚË Ë ð‡·ÓÚ‡˛Ú Ó·‡ ðÓ‰ËÚÂÎfl, ·‡·Û¯ÍË Ë ‰Â‰Û¯ÍË Ë„ð‡˛Ú ÍÎ˛˜Â‚Û˛ ðÓÎ¸ ‚ ÔÂðÂ‰‡˜Â ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl Ë Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ÚðÂÚ¸ÂÏÛ ÔÓÍÓÎÂÌË˛, Ú.Â. ÔÓÍÓÎÂÌË˛ ‚ÌÛÍÓ‚. àÁÏÂÌË‚¯ËÂÒfl ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ ÛÒÎÓ‚Ëfl ÓÚð‡ÁËÎËÒ¸ Ë Ì‡ ÒÚðÛÍÚÛðÂ ÒÂÏ¸Ë. àÒÚÓðË˜ÂÒÍË ÓÒÌÓ‚Û ˝ÍÓÌÓÏËÍË ìÍð‡ËÌ˚ ÒÓÒÚ‡‚ÎflÎÓ ÒÂÎ¸ÒÍÓÂ ıÓÁflÈÒÚ‚Ó. ÑÓ Ì‡˜‡Î‡ ÔðÓÎÂÚ‡ðÒÍËı ‰‚ËÊÂÌËÈ (‚ ÍÓÌÚÂÍÒÚÂ ìÍð‡ËÌ˚ ÔÓ‰ ÔðÓÎÂÚ‡ðË‡ÚÓÏ Ôð‡‚ËÎ¸ÌÂÂ ÔÓÌËÏ‡Ú¸ ÍðÂÒÚ¸flÌ) Ì‡ ìÍð‡ËÌÂ ·˚ÎË ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌ˚ ·ÓÎ¸¯ËÂ ÒÂÏ¸Ë. èÓ˜ÂÚÌÓÂ ÏÂÒÚÓ ‚ ‰ÓÏÂ (ı‡ÚÂ) ÓÚ‚Ó‰ËÎÓÒ¸ ÒÚ‡ðËÍ‡Ï. ÉÎ‡‚ÓÈ ÒÂÏ¸Ë Ó·˚˜ÌÓ ·˚Î‡ ÊÂÌ˘ËÌ‡, ÔÓ˝ÚÓÏÛ Î˛·ÓÈ ‚ÓÔðÓÒ, Í‡Ò‡˛˘ËÈÒfl ‰ÓÏ‡¯ÌÂ„Ó ıÓÁflÈÒÚ‚‡, ÒÓ„Î‡ÒÓ‚˚‚‡ÎÒfl ËÏÂÌÌÓ Ò ÊÂÌ˘ËÌÓÈ – Ï‡ÚÂð¸˛ ÏÛÊ‡ ËÎË ÌÂ‚ÂÒÚÍÓÈ, ÂÒÎË Ú‡ Ó·Î‡‰‡Î‡ ÒËÎ¸Ì˚ÏË ÎË‰ÂðÒÍËÏË Í‡˜ÂÒÚ‚‡ÏË. èÓÚÓÏ ÔðÓËÁÓ¯Î‡ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËfl, Ì‡˜‡ÎÒfl ÔÂðËÓ‰ ÔÓÒÚðÓÂÌËfl ÒÓˆË‡ÎËÁÏ‡, ÍÓ„‰‡ Ò‡ÏÓÈ „Î‡‚ÌÓÈ ˆÂÎ¸˛ ËÌ‰Ë‚Ë‰ÛÛÏ‡ ÒÚ‡Î ÚðÛ‰ Ì‡ ·Î‡„Ó Ë ‰Îfl ð‡Á‚ËÚËfl Ó·˘ÂÒÚ‚‡. åÎ‡‰ÂÌˆÂ‚ ÓÚ‰‡‚‡ÎË ‚ ‰ÂÚÒÍËÂ Ò‡‰˚ (‚ flÒÎflı ·˚ÎÓ ÌÂÏ‡ÎÓ ‰ÂÚÂÈ ‰‚ÛıÏÂÒfl˜ÌÓ„Ó ‚ÓÁð‡ÒÚ‡). èÓ‰ðÓÒÚÍË ÊËÎË Ë Ó·Û˜‡ÎËÒ¸ ‚ ËÌÚÂðÌ‡Ú‡ı. ãÂÚÌÂÂ ‚ðÂÏfl ‰ÂÚË ÔðÓ‚Ó‰ËÎË ‚ ‰ÂÚÒÍËı ÓÁ‰ÓðÓ‚ËÚÂÎ¸Ì˚ı Î‡„Âðflı. èÓÒÚÂÔÂÌÌÓ Úð‡‰ËˆËÓÌÌ‡fl ÒÂÏ¸fl ÔðÂÚÂðÔÂÎ‡ ÒÂð¸ÂÁÌ˚Â ËÁÏÂÌÂÌËfl. Å‡·Û¯ÍË Ë ‰Â‰Û¯ÍË ÒÚ‡ÎË ÊËÚ¸ ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓ ÓÚ ‚ÁðÓÒÎ˚ı ‰ÂÚÂÈ.

прибежище для счастья: семья

Maksim gibi hem anne babas› Olga ve Oleg beyin sevgisine büyük anne ve baba flefkatini de ekleyerek, iki kere aile s›cakl›¤›n› hisseden yavrular Ukrayna’da daha varsa, huzuru uzaklarda aramak yersiz. Если есть еще на Украине счастливчики, подобные Максиму, окруженные любовью родителей, нежностью и заботой бабушки с дедушкой, то нет смысла искать благополучия где-то в другом месте. sorunlar büyükler için daha basit bir hal arzetmekte.

Meslek seçimi

Henüz kendisi için ideal bir hayat tarz›, ifl bulamam›fl bir baba, o¤luna ve k›z›na ne gibi bir medet sunabilir? Bunun için bir kere yeni yetiflen ferdin tabiat›n› (bu ba¤lamda kendi çocu¤unun) iyi tan›mas› gerekir. Ya sabah erken yavru uyurken evden ç›kan, akflam uykudan önce bir saat evlad›n› görebilen bir babaysa… Ya anne de çal›fl›yorsa… Üstelik çocu¤uyla paylaflacak bir deneyime sahip olmayan genç bir babaysa… Bu konuda Maksim rahatt›. Her zaman kendisiyle ilgilenme gücüne, iste¤ine, zaman›na sahip Nikolay dede ve Valentina nine yan›ndayd›. Bu yüzden okulunu, yak›n dövüfl sanatlar› okulunu, spor merak›n› birbirine kar›flt›rmadan götürebiliyor, seyahat edebiliyordu. Babas› ise o¤luna en seçkin olulda okutmak için kendini huzurlu bir flekilde ifline verebiliyor ve çal›fl›yordu. Hem yeni nesillerin kendilerine pek çok fley borçlu olduklar› büyüklerin, hayatlar›n ileriki etaplar›nda bile heyecan, gurur, sevinme duygular› için yanlar›nda bir nedenleri mevcut böyle bir aile yap›s›yla. Ben öyle gördüm ki, yaflam›n curcunas›ndan pek çok an› kaç›ran anne-babaya nazaran nine-dede torunlar›yla daha bir baflka övünüyorlar, daha bir baflka seviniyorlar. Bu sevgi ve k›vanç daha bir karfl›l›k ummadan ve daha flefkatli. Daha genel bir bak›flla toplumun üç katman› birden devre d›fl› kalmam›fl oluyorlar, faal kal›yorlar. Devre d›fl› kalmadan, bir neslin eksikli¤inden, incinmeden do¤abilecek sorunlar›n önüne geçilmifl oluyor. Bir sonraki nesil de yaflland›¤› vakit yerleri yine toplumun içinde haz›r oluyor, kimsesizler yurtlar›nda de¤il. n

Maksim’in babas› Oleg (sa¤da) Отец Максима Олег (справа)

1991 „Ó‰... é·˙fl‚ÎÂÌËÂ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ìÍð‡ËÌ˚... ëÂÏ¸fl ÔÓÔ‡‰‡ÂÚ ÔÓ‰ ÔðÂÒÒ ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ı ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı Ë ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ. óÚÓ·˚ ‚˚ÒÚÓflÚ¸ ‚ ˝ÚÓ ÒÎÓÊÌÓÂ ‚ðÂÏfl, ÏÌÓ„ËÂ ÒÂÏ¸Ë Ë˘ÛÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÔÓ‰‰ÂðÊ‡Ú¸ ÒÂÏÂÈÌ˚È ·˛‰ÊÂÚ, ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó ÓÌË Ò˙ÂÁÊ‡˛ÚÒfl ‚ Ó‰ÌÛ Í‚‡ðÚËðÛ, ˜ÚÓ·˚ Ò‰‡Ú¸ Ò‚Ó·Ó‰ÌÛ˛ ÊËÎÛ˛ ÔÎÓ˘‡‰¸ ‚ ‡ðÂÌ‰Û. àÌÓ„‰‡ ·‡·Û¯ÍË Ë ‰Â‰Û¯ÍË ·ÂðÛÚ Á‡·ÓÚ˚ Ó ‰ÓÏ‡¯ÌÂÏ ıÓÁflÈÒÚ‚Â Ì‡ ÒÂ·fl. ëÂÏ¸fl ð‡ÒÚÂÚ, ÔÓ‰ Ó·˘ÂÈ Íð˚¯ÂÈ ÊË‚ÂÚ ·ÓÎ¸¯Â Î˛‰ÂÈ. í‡Í Û‰Ó·ÌÂÂ, ˝ÍÓÌÓÏË˜ÌÂÂ, Ôð‡ÍÚË˜ÌÂÂ. ç‡È‰ÂÌÓ ð‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ ðÂ¯ÂÌËÂ ÔðÓ·ÎÂÏ˚. ÇÓÚ ˜ÚÓ ·ðÓÒËÎÓÒ¸ ÏÌÂ ‚ „Î‡Á‡ ‚ ÒÂÏ¸Â å‡ÍÒËÏ‡: Ï˚ „Ó‚ÓðËÎË Ó ·Ó„‡ÚÓÏ ÓÔ˚ÚÂ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ÒÚ‡ð¯Â„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl. à ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ, ÏÌÓ„ËÂ ‚ÓÔðÓÒ˚, ÍÓÚÓð˚Â ÔðÂ‚ð‡˘‡˛ÚÒfl ‚ ÌÂð‡ÁðÂ¯ËÏÛ˛ ÔðÓ·ÎÂÏÛ ‰Îfl

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ, fl‚Îfl˛ÚÒfl ÔðÓÒÚ˚ÏË ÌÂÛðfl‰Ëˆ‡ÏË ‰Îfl ·‡·Û¯ÂÍ Ë ‰Â‰Û¯ÂÍ.

Выбор профессии åÓÊÂÚ ÎË ÓÚÂˆ, ÍÓÚÓð˚È Ò‡Ï Â˘Â ÌÂ ÒÓ‚ÒÂÏ ÓÔðÂ‰ÂÎËÎÒfl Ò ÊËÁÌÂÌÌ˚ÏË ÓðËÂÌÚËð‡ÏË Ë ÌÂ Ì‡¯ÂÎ Ë‰Â‡Î¸ÌÓ„Ó ÏÂÒÚ‡ ð‡·ÓÚ˚, ÔÓÏÓ˜¸ ‚ ˝ÚÓÏ ‚ÓÔðÓÒÂ ‰Ó˜ÂðË ËÎË Ò˚ÌÛ? ÑÎfl ˝ÚÓ„Ó ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÔÓÌËÏ‡Ú¸ ‚ÌÛÚðÂÌÌËÈ ÏËð ˛ÌÓ„Ó ˜ÎÂÌ‡ Ó·˘ÂÒÚ‚‡. Ä ÂÒÎË ÓÚÂˆ ‚˚ıÓ‰ËÚ ËÁ ‰ÓÏ‡ ð‡ÌÓ ÛÚðÓÏ, ÍÓ„‰‡ ðÂ·ÂÌÓÍ Â˘Â ÒÔËÚ, ‡ ‚ÓÁ‚ð‡˘‡ÂÚÒfl ‰ÓÏÓÈ ÔÓÁ‰ÌÓ ‚Â˜ÂðÓÏ Ë ‚Ë‰ËÚ ðÂ·ÂÌÍ‡ ÌÂ ·ÓÎÂÂ ˜‡Ò‡ ‚ ‰ÂÌ¸... à ÂÒÎË Ï‡Ï‡ ÚÓÊÂ ð‡·ÓÚ‡ÂÚ... äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, ˜‡ÒÚÓ Û ÏÓÎÓ‰˚ı ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ ÌÂÚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚ı ÁÌ‡ÌËÈ Ë Ì‡‚˚ÍÓ‚, ÍÓÚÓð˚Â ÓÌË ÏÓ„ÛÚ ÔÂðÂ‰‡Ú¸ ðÂ·ÂÌÍÛ... å‡ÍÒËÏÛ ‚ ˝ÚÓÏ ÓÚÌÓ¯ÂÌËË ÔÓ‚ÂÁÎÓ. Å‡·Û¯Í‡ Ë ‰Â‰Û¯Í‡, ÍÓÚÓð˚Ï ‚ðÂÏfl Ë ÒËÎ˚ ‰‡˛Ú ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Á‡ÌËÏ‡Ú¸Òfl ‚ÌÛÍÓÏ, ˜ÚÓ ÓÌË Ë ‰ÂÎ‡˛Ú Ò ÔðÂ‚ÂÎËÍËÏ Û‰Ó‚ÓÎ¸ÒÚ‚ËÂÏ, ‚ÒÂ„‰‡ ðfl‰ÓÏ. èÓ˝ÚÓÏÛ ÓÌ ÛÒÔÂ‚‡ÂÚ ‰ÂÎ‡Ú¸ ÛðÓÍË, ıÓ‰ËÚ¸ ‚ ·ÓðˆÓ‚ÒÍËÈ ÍÎÛ·, Á‡ÌËÏ‡ÂÚÒfl ‰ðÛ„ËÏË ‚Ë‰‡ÏË ÒÔÓðÚ‡, Í ÚÓÏÛ ÊÂ ÔÛÚÂ¯ÂÒÚ‚ÛÂÚ. Ä Â„Ó ÓÚÂˆ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ÓÚ‰‡ÂÚ ÒÂ·fl ð‡·ÓÚÂ, ˜ÚÓ·˚ ËÏÂÚ¸ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Ó·Û˜‡Ú¸ Ò˚Ì‡ ‚ Ó‰ÌÓÈ ËÁ Ò‡Ï˚ı ÔðÂÒÚËÊÌ˚ı ˜‡ÒÚÌ˚ı ¯ÍÓÎ. Ç ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ÒÂÏ¸flı, „‰Â ˛ÌÓÂ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ ÏÌÓ„ËÏ Ó·flÁ‡ÌÓ ÒÚ‡ðËÍ‡Ï, ÒÓÁ‰‡Ì˚ ÔðÂÍð‡ÒÌ˚Â ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË Ë ÛÒÎÓ‚Ëfl ‰Îfl ð‡Á‚ËÚËfl, ˜ÚÓ Ó˜ÂÌ¸ ÔðË„Ó‰ËÚÒfl ‰ÂÚflÏ ‚ Ëı ‚ÁðÓÒÎÓÈ ÊËÁÌË. ü ÌÂðÂ‰ÍÓ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÎÒfl Ò‚Ë‰ÂÚÂÎÂÏ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ‰Â‰Û¯ÍË Ë ·‡·Û¯ÍË Ì‡ÏÌÓ„Ó ·ÓÎ¸¯Â ð‡‰Û˛ÚÒfl Á‡ Ò‚ÓËı ˜‡‰, ‚ ÓÚÎË˜ËÂ ÓÚ ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ, ˜ÂðÂÒ˜Ûð ÔÓ„ðÛÊÂÌÌ˚ı ‚ ‚Ó‰Ó‚ÓðÓÚ ÊËÁÌË. àı Î˛·Ó‚¸ Ë ð‡‰ÓÒÚ¸ ·ÂÒÍÓð˚ÒÚÌ˚, ÌÂ ÚðÂ·Û˛Ú ‚Á‡ËÏÌÓÒÚË. åÓÊÌÓ ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ‚ÒÂ ÚðË ÔÓÍÓÎÂÌËfl Ì‡ıÓ‰flÚ ÒÂ·Â ÏÂÒÚÓ, ÌËÍÚÓ ÌÂ ÓÒÚ‡ÂÚÒfl Á‡ ·ÓðÚÓÏ ÊËÁÌË. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ÔÓfl‚ÎflÂÚÒfl ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÒËÎ‡ÏË Ó‰ÌÓ„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl ÔðÂ‰ÓÚ‚ð‡˘‡Ú¸ ‚ÓÁÌËÍÌÓ‚ÂÌËÂ ÔðÓ·ÎÂÏ Û ‰ðÛ„Ó„Ó. ëÚ‡ð¯ÂÂ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ Ë Ì‡ Á‡Í‡ÚÂ ÊËÁÌË Ì‡ıÓ‰ËÚ ‰Îfl ÒÂ·fl ÏÂÒÚÓ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â, ‡ ÌÂ ‚ ‰ÓÏ‡ı ÔðÂÒÚ‡ðÂÎ˚ı. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Geliflmifl ülkelerin büyüyen sorunu:

Boflanma Zaure Janazarova

Profesör, Sosyal Bilimler Doktoru, Kazakistan Farabi Milli Üniversitesi.

Социальная проблема развитых стран:

Развод Зауре Жаназарова Доктор социологических наук, профессор Казахского национального университета имени аль-Фараби.

osyo-kültürel kurallar ve de¤erler üzerinde insanlar›n dayan›flmas› yoluyla kurulan aile, insan hayat›n›n uyum içinde devam edebilmesinin temel flartlar›ndan biridir. Bu dayan›flma sürekli bir flekilde ihlal ediliyor. Yine de aileye ihtiyaç duyanlar isteklerine kavuflabilmek için gerekli gücü ailenin içinde bulmaktalar. Boflanma, aile birli¤ini bozan en belirgin olaylardan biri olarak karfl›m›za ç›k›yor.

Günümüzde ise boflanmalar büyük toplumsal olaylar haline geldi. Tekrar etme oranlar›ndaki art›fl, ünlü düflünür M. Heidegger’in “günümüz insan›n›n sahip oldu¤u köklerini yitirdi¤i” yolundaki fikrini ortaya koymaktad›r. Bugün insan s›kl›kla kendinden, tabiattan ve ona yak›n insanlardan uzaklaflmakta ve yabanc›laflmaktad›r. Eskiden beri süregelen ve as›rlard›r bireyi aile ve toplumla bir eden sa¤lam temeller bu meydan okuma yüzün-

‰ÌËÏ ËÁ ÛÒÎÓ‚ËÈ „‡ðÏÓÌË˜ÌÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓ„Ó ·˚ÚËfl ÒÎÛÊËÚ ÒÂÏ¸fl Í‡Í ÓÒÓ·‡fl ÒÓÎË‰‡ðÌÓÒÚ¸ Î˛‰ÂÈ, ÓÒÌÓ‚‡ÌÌ‡fl Ì‡ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ë ÒÓˆËÓÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı Ôð‡‚‡ı Ë ˆÂÌÌÓÒÚflı. ùÚ‡ ÒÓÎË‰‡ðÌÓÒÚ¸ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ Ì‡ðÛ¯‡ÂÚÒfl, ÌÓ ‚ÒÂ„‰‡ Ì‡ıÓ‰ËÚ ‚ ÒÂ·Â ÒËÎ˚ ‰Îfl Û‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðÂÌËfl Ò‚ÓËı ÔÓÚðÂ·ÌÓÒÚÂÈ. ç‡Ë·ÓÎÂÂ Á‡ÏÂÚÌ˚Ï fl‚ÎÂÌËÂÏ, ı‡ð‡ÍÚÂðËÁÛ˛˘ËÏ Ì‡ðÛ¯ÂÌËÂ Â‰ËÌÒÚ‚‡ ÒÂÏ¸Ë, fl‚Îfl˛ÚÒfl ð‡Á‚Ó‰˚. ê‡Á‚Ó‰˚ ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚‡ı ÒÚ‡ÎË Ï‡ÒÒÓ‚˚Ï fl‚ÎÂÌËÂÏ. àı ðÓÒÚ ÔÓ‰Ú‚ÂðÊ‰‡ÂÚ ÚÂÓðË˛ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ„Ó ÙËÎÓÒÓÙ‡ å.ï‡È‰Â„„Âð‡ Ó· ÛÚð‡ÚÂ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Ï ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ ÍÓðÌÂÈ. ëÂ„Ó‰Ìfl ÓÌ ÌÂðÂ‰ÍÓ ÓÚ˜ÛÊ‰ÂÌ ÓÚ ÒÂ·fl, ÔðËðÓ‰˚, ·ÎËÁÍËı Î˛‰ÂÈ. éÚ ˝ÚÓ„Ó ‚˚ÁÓ‚‡ ÔðÓ˜Ì˚Â ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÂ Ì‡˜‡Î‡, Ò‚flÁ˚‚‡˛˘ËÂ ‚ÂÍ‡ÏË ÎË˜ÌÓÒÚ¸, ÒÂÏ¸˛ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ‚ ÌÂ˜ÚÓ ˆÂÎÓÂ, ËÒÔ˚Ú˚‚‡˛Ú ÔÂðÂ„ðÛÁÍË, ‡ Ó·˙Â‰ËÌfl˛˘ËÂ Ëı ÒËÎ˚ Ë ðÂÒÛðÒ˚ ÒÎ‡·Â˛Ú. ë ð‡Á‚ËÚËÂÏ Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ð‡Á‚Ó‰‡Ï ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ·ÓÎÂÂ ‰ËÙÙÂðÂÌˆËðÓ‚‡ÌÌ˚Ï. ÖÒÎË ˝ÚÓ fl‚ÎÂÌËÂ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÓ ÔðÓÚË‚ ÔÂðÂÊËÚÍÓ‚ ÔðÓ¯ÎÓ„Ó ‚ ·ð‡˜ÌÓ-ÒÂÏÂÈÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı, ÔðÓÚË‚ ÛÌËÊÂÌËÈ Ë ÙËÁË˜ÂÒÍËı ËÒÚflÁ‡ÌËÈ Ó‰ÌÓ„Ó ËÁ ÒÛÔðÛ„Ó‚, ÚÓ ‚ Ú‡ÍÓÏ ÒÎÛ˜‡Â ÓÌÓ ÒÎÛÊËÚ ÒðÂ‰ÒÚ‚ÓÏ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ‚ÓÁ‚˚¯ÂÌËfl

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

прибежище для счастья: семья

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

den zarar görmekte, birlefltirici güçler ve kaynaklar ise zay›flamaktad›r. Toplumun geliflmesiyle birlikte, boflanma ile ilgili görüfller çeflitlilik kazanm›flt›r. E¤er bu durum bir yönden aile hayat›n›n geçmifline, çiftlerden birinin afla¤›lanmas› ve fiziksel fliddete u¤ramas›yla ilgiliyse, burada boflanma “çift olma”n›n yüceltilmesi ve cinsler aras› eflit haklar›n kabulünü ortaya koyan bir araçt›r. Di¤er yandan ise kültür, toplumun temel kurumlar›ndan biri olan ailenin bozulmas›yla ortaya ç›kan dramatik sonuçlar›na bir tepki vermek zorundad›r. Toplumda boflanman›n artmas› durumunda, efllerin engelleri ortadan kald›rmak amac›yla yapt›klar› haz›rl›klara menfi etki eden evlili¤i bozma mekanizmalar› daha da yayg›nlaflmaktad›r. Herhangi bir ülkede boflanma oranlar›n›n seviyesi, o ülkedeki dini veya etnik niteliklerden esinlenen evlenme ve aile kanunlar›ndan fazla etkilenmektedir. Özellikle boflanman›n de¤iflmesine etki eden özellikler ve karakteristik nitelikler ülkeler aras› k›yaslamalar› zorlaflt›rmaktad›r. Ülkeleri, hukuki yoldan boflanmaya müsaade etme bak›m›ndan flu gruplara ay›rmak mümkün: 1) Hukuki olarak boflanmaya müsaade etmeyen ülkeler (‹rlanda, Arjantin, Kolombiya ve di¤erleri), 2) Evlilik haline son vermeyi deklere etme halinde boflanmaya müsaade eden ülkeler. Fakat takip edilen böyle bir süreçte, gerçekte birçok formal engeller mevcuttur ve neredeyse sonuca ulaflmak imkans›zd›r. 3) Boflanmaya sebep olabilecek hallerin somut, kanunlarla tespit edilmesi (aldatma, eflin olmay›fl› vb. durumlar) veya baz› flartlar› yerine getirme halinde (Mesela, Belçika’da efller aras›nda boflanma davas› açmak, ancak evlili¤in ikinci y›l›ndan sonra mümkün olabiliyor.) boflanmaya müsaade eden ülkeler. 4) Efller aras›nda anlaflma söz konusu oldu¤u müddetçe boflanmaya müsaade eden ülkeler, 5) Boflanma için efllerin önünde hiçbir engel olamayan ülkeler. Bu gibi durumda efllerden birisinin istemesi halinde boflanma gerçeklefliyor, 6) Boflanmayla ilgili herhangi bir kanuni düzenlemenin olmad›¤› ülkeler (Afrika ve Okyanus ülkeleri).

Toplumun geliflmesiyle birlikte boflanma ile ilgili görüfller çeflitlilik kazanm›flt›r С развитием общества отношение к разводам становится более дифференцированным. Toplumda boflanman›n rolünü yeterince anlayabilmek için yap›sal-fonksiyonel bir analiz yap›lmas› sosyolojide çok önemlidir. Bu metodun kullan›lmas› boflanman›n sübjektif gerekçeleri (güdüler, amaçlar), objektif sonuçlar› (fonksiyonlar›, fonksiyonsuzluklar›), fonksiyonel ihtiyaçlar› (ihtiyaçlar, gerekçeler) ve kullan›lmalar› halinde fonksiyonlar› yerine getirilen mekanizmalar hakk›nda bilgi vermektedir. Araflt›rmac›lar›n alt seviyede yapm›fl oldu¤u çal›flmalarda karakteristik birkaç boflanma çeflidi verilmektedir: - sosyal ba¤›n› kaybetme anlam›nda boflanma; - bir olay olarak boflanma; - ç›kmaza giren evlilik krizinden kurtulmak anlam›nda boflanma; - insan›n bütün rol ve pozisyonlar›nda bir dönüflüm olarak boflanma; - evlilik statüsünü de¤ifltirme anlam›nda boflanma; - bir medeni hal çeflidi olarak boflanma; - ailenin y›k›lmas› de¤il, yeniden yap›land›r›lmas› vs olarak boflanma.

ÒÛÔðÛÊÂÒÚ‚‡, ÛÚ‚ÂðÊ‰ÂÌËfl ð‡‚ÌÓÔð‡‚Ëfl ÏÂÊ‰Û ÔÓÎ‡ÏË. ë ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ÌÂ ÏÓÊÂÚ ÌÂ ðÂ‡„ËðÓ‚‡Ú¸ Ì‡ ‰ð‡Ï‡ÚË˜ÂÒÍËÂ ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚Ëfl ð‡ÒÔ‡‰‡ ÒÂÏ¸Ë Í‡Í Ó‰ÌÓ„Ó ËÁ ÓÒÌÓ‚Ì˚ı Ò‚ÓËı ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı ËÌÒÚËÚÛÚÓ‚. Ç ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ðÓÒÚ‡ ð‡Á‚Ó‰Ó‚ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â ð‡ÒÔðÓÒÚð‡Ìfl˛ÚÒfl ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÍË Ì‡ ÎÂ„ÍÓÒÚ¸ ð‡ÒÚÓðÊÂÌËfl ·ð‡Í‡, ˜ÚÓ ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÒÍ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl Ì‡ „ÓÚÓ‚ÌÓÒÚË ÒÛÔðÛ„Ó‚ Í ÔðÂÓ‰ÓÎÂÌË˛ ÚðÛ‰ÌÓÒÚÂÈ. ìðÓ‚ÂÌ¸ ð‡Á‚Ó‰Ó‚ ‚ ÚÓÏ ËÎË ËÌÓÏ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Â Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ÔÓ‰ ÒËÎ¸Ì˚Ï ‚ÎËflÌËÂÏ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘Â„Ó ‚ ÌÂÏ ·ð‡˜ÌÓ-ÒÂÏÂÈÌÓ„Ó Á‡ÍÓÌÓ‰‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚‡, ÒÎÓÊË‚¯Â„ÓÒfl ÌÂ ·ÂÁ ‚ÎËflÌËfl ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ‰Ó„Ï‡ÚÓ‚ Ë ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚÂÈ, ËÏÂÌÌÓ Â„Ó ÒÔÂˆËÙËÍ‡ Ë ı‡ð‡ÍÚÂð ‚ÌÓÒËÏ˚ı ‚ ÌÂ„Ó ËÁÏÂÌÂÌËÈ Á‡ÚðÛ‰Ìfl˛Ú ÒÓÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ ÛðÓ‚Ìfl ð‡Á‚Ó‰Ó‚ ‚ ð‡ÁÌ˚ı ÒÚð‡Ì‡ı. Ç Á‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÓÚ Í‡ÚÂ„ÓðË˜ÌÓÒÚË Á‡ÔðÂÚ‡ (‰ÓÔÛÒÚËÏÓÒÚË) ð‡Á‚Ó‰Ó‚ ‚ Á‡ÍÓÌÓ‰‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚Â ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Â ÒÚð‡Ì˚ ÏÓÊÌÓ ð‡Á‰ÂÎËÚ¸ Ì‡ „ðÛÔÔ˚: 1) „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ‚ ÍÓÚÓð˚ı ˛ðË‰Ë˜ÂÒÍÓÂ ð‡ÒÚÓðÊÂÌËÂ ·ð‡Í‡ ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ (àðÎ‡Ì‰Ëfl, Äð„ÂÌÚËÌ‡, äÓÎÛÏ·Ëfl Ë ‰ð.);

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Herhangi bir ülkede boflanma oranlar›n›n seviyesi, o ülkedeki dini veya etnik niteliklerden esinlenen evlenme ve aile kanunlar›ndan fazla etkilenmektedir. Уровень разводов в том или ином государстве находится под сильным влиянием существующего в нем брачносемейного законодательства. Ben boflanmay›, ailenin y›k›lmas›n›n durdurulmas› olarak alg›l›yorum. Bu y›k›m›n kendisi ise, efllerin ve çocuklar›n oldukça uzun süredir, boflanmaya kadar devam eden psikolojik travma sürecinin geliflmesiyle gelinen sonuçtur. Boflanman›n sebepleri her zaman onu harekete geçiren ögelerle ayniyet tafl›maz. Günümüzde kendi ailesi, ebeveynleri veya aile ve çocuklar›n›n ayr›lmas› gibi, flu ya da bu flekilde aile parçalanmas›n› yaflamayan kimse yok gibidir. Taflral› aileler, flehirli ailelere göre daha az boflan›yorlar. Boflanmalar yar›m ailelerin oluflturulma sebebidir. Bir kez daha evlenmek istemeyen kiflilerin say›s› gittikçe art›yor. Boflanma say›lar›ndaki art›fllar da çocuk do¤urma oran›nda düflüfle sebep oluyor. Boflanma oran›n›n art›fl› tekrar evlenmelerle iliflkili. Özellikle öz baba yeniden evlendi¤i kad›n›n çocuklar›n›n üvey babas› ve öz çocuklar›n›n üvey babas› pozisyonuna düflmesi durumlar›nda boflanma daha da artmaktad›r. Baban›n kendi çocuklar›n› yabanc› bir erke¤e vermesi ve kendisinin yabanc› ço-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

cuklar› terbiye etmesi halinde “ça¤dafl babal›k” gibi garip bir durum ortaya ç›kmaktad›r. Geliflmifl birçok ülke için boflanma oran›n›n yüksek olmas› karakteristik bir nitelik tafl›r. Aralar›nda bir k›yas yapabilmek amac›yla flu verilere bakmak mümkün: Geleneksel olarak boflanma oran›nda ilk on s›rada yer alan ülkelere bak›ld›¤›nda, 2000 y›l› itibariyle ABD’de binde 4,7, Ukrayna’da 4,0, Rusya’da 4,3, Estonya’da 3,1, Finlandiya’da 2,7, Özbekistan’da 0,8, Azerbaycan’da 0,7, Tacikistan’da 0,4, Kazakistan’da 2,9 oldu¤u görülüyor. fiehirleflme, köyden flehire göç, kad›nlar›n toplumsal üretime kat›lmalar› sonucu ekonomik ba¤›ms›zl›klar›n›n artmas›, ailede erkek prestijinin azalmas›, sosyal kontrol biçiminin de¤iflmesi, evlilikte dini temellerin kald›r›lmas›, kuflaklar aras› iliflkinin zay›flamas› ve ailede çocu¤un de¤er ve niteli¤inin düflmesi gibi küresel kimi geliflmeler boflanma oran›n›n artmas›na sebeptir. Boflanan taraflar›n dile getirdikleri sübjektif sebepler aras›nda ise, ortak ilgi ve

2) „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ‚ ÍÓÚÓð˚ı ÔðÂÍð‡˘ÂÌËÂ ·ð‡Í‡ ‰ÂÍÎ‡ð‡ÚË‚ÌÓ ‰ÓÔÛÒÍ‡ÂÚÒfl, ÌÓ ‰‡ÌÌ˚È ÔðÓˆÂÒÒ Ì‡ Ôð‡ÍÚËÍÂ Ó·ÒÚ‡‚ÎÂÌ ·ÓÎ¸¯ËÏ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚ÓÏ ÙÓðÏ‡Î¸Ì˚ı ÔðÂÔflÚÒÚ‚ËÈ, ˜ÚÓ ‰ÂÎ‡ÂÚ Â„Ó ÔÓ˜ÚË ÌÂÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÏ˚Ï; 3) „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ‚ ÍÓÚÓð˚ı ð‡Á‚Ó‰ ‰ÓÔÛÒÍ‡ÂÚÒfl ÔðË Ì‡ÎË˜ËË ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ı, Á‡ÍðÂÔÎÂÌÌ˚ı ‚ Á‡ÍÓÌÂ ÔðË˜ËÌ (ËÁÏÂÌ‡, ËÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌËÂ ÒÛÔðÛ„‡ Ë ‰ð.) ËÎË ÔðË ‚˚ÔÓÎÌÂÌËË ÌÂÍÓÚÓð˚ı ÛÒÎÓ‚ËÈ (Ì‡ÔðËÏÂð, ‚ ÅÂÎ¸„ËË ËÒÍ Ó ð‡Á‚Ó‰Â ÔÓ ÒÓ„Î‡ÒË˛ ÒÛÔðÛ„Ó‚ ÌÂ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ÔðÂ‰˙fl‚ÎÂÌ ð‡ÌÂÂ ËÒÚÂ˜ÂÌËfl ‰‚Ûı ÎÂÚ ÒÓ ‰Ìfl Á‡ÍÎ˛˜ÂÌËfl ·ð‡Í‡). 4) „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, „‰Â ð‡ÒÚÓðÊÂÌËÂ ·ð‡Í‡ ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ÔðË Ó·Ó˛‰ÌÓÏ ÒÓ„Î‡ÒËË ÒÛÔðÛ„Ó‚; 5) „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ‚ ÍÓÚÓð˚ı ÔðÂÔflÚÒÚ‚ËÈ ‰Îfl ð‡Á‚Ó‰‡ ÌÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ: ·ð‡Í ð‡ÒÚÓð„‡ÂÚÒfl ÔÓ ÚðÂ·Ó‚‡ÌË˛ Î˛·Ó„Ó ËÁ ÒÛÔðÛ„Ó‚; 6) „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ‚ ÍÓÚÓð˚ı Á‡ÍÓÌ˚, ðÂ„Î‡ÏÂÌÚËðÛ˛˘ËÂ ÔðÓˆÂÒÒ ð‡ÒÚÓðÊÂÌËfl ·ð‡Í‡, ÓÚÒÛÚÒÚ‚Û˛Ú ‚ÓÓ·˘Â (ðfl‰ ÒÚð‡Ì ÄÙðËÍË Ë éÍÂ‡ÌËË). Ç ÒÓˆËÓÎÓ„ËË ‰Îfl ÔÓÌËÏ‡ÌËfl ðÓÎË ð‡Á‚Ó‰Ó‚ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â ‚‡ÊÌ˚ ÔÓÎÓÊÂÌËfl ÒÚðÛÍÚÛðÌÓ-ÙÛÌÍˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ‡Ì‡ÎËÁ‡. Ö„Ó ÔðËÏÂÌÂÌËÂ ÔÓÏÓ„‡ÂÚ ÔÓÎÛ˜ËÚ¸ Ò‚Â‰ÂÌËfl Ó ÒÛ·˙ÂÍÚË‚Ì˚ı ÔðÂ‰ÔÓÒ˚ÎÍ‡ı (ÏÓÚË‚‡ı, ˆÂÎflı) ð‡Á‚Ó‰‡, Â„Ó Ó·˙ÂÍÚË‚Ì˚ı ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚Ëflı (ÙÛÌÍˆËflı, ‰ËÒÙÛÌÍˆËflı), ÙÛÌÍˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÚðÂ·Ó‚‡ÌËflı (ÔÓÚðÂ·ÌÓÒÚflı, ÔðÂ‰ÔÓÒ˚ÎÍ‡ı), ÏÂı‡ÌËÁÏ‡ı, ÔÓÒðÂ‰ÒÚ‚ÓÏ ÍÓÚÓð˚ı ‚˚ÔÓÎÌfl˛ÚÒfl Â„Ó ÙÛÌÍˆËË. Ç ð‡·ÓÚ‡ı ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎÂÈ Ì‡ ÏËÍðÓÛðÓ‚ÌÂ ‚˚‰ÂÎfl˛ÚÒfl ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ı‡ð‡ÍÚÂðÌ˚ı ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌËÈ ÔÓÌflÚËfl ð‡Á‚Ó‰‡: - ð‡Á‚Ó‰ Í‡Í ÛÚð‡Ú‡ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈ Ò‚flÁË; - ð‡Á‚Ó‰ Í‡Í ÒÓ·˚ÚËÂ; - ð‡Á‚Ó‰ Í‡Í ÏÂı‡ÌËÁÏ ‚˚ıÓ‰‡ ËÁ Á‡ÚflÊÌÓ„Ó ·ð‡˜ÌÓ-ÒÂÏÂÈÌÓ„Ó ÍðËÁËÒ‡; - ð‡Á‚Ó‰ Í‡Í ÔÂðÂ‚ÓðÓÚ ‚Ó ‚ÒÂÈ ÒËÒÚÂÏÂ ðÓÎÂÈ Ë ÔÓÁËˆËË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡; - ð‡Á‚Ó‰ Í‡Í ÒÏÂÌ‡ ·ð‡˜ÌÓ„Ó ÒÚ‡ÚÛÒ‡; - ð‡Á‚Ó‰ Í‡Í ‚Ë‰ ·ð‡˜ÌÓ„Ó Ô‡ðÚÌÂðÒÚ‚‡; - ð‡Á‚Ó‰ Í‡Í ðÂÓð„‡ÌËÁ‡ˆËfl ÒÂÏ¸Ë, ‡ ÌÂ ÂÂ „Ë·ÂÎ¸ Ë Ú.‰. Ä‚ÚÓð ‰‡ÌÌÓÈ ÒÚ‡Ú¸Ë ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡ÂÚ ð‡Á‚Ó‰ ÎË¯¸ Í‡Í ÙËÍÒ‡ˆË˛ ð‡ÒÔ‡‰‡ ÒÂÏ¸Ë, Ò‡Ï ÊÂ ˝ÚÓÚ ð‡ÒÔ‡‰ – ðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú ð‡Á‚ËÚËfl ÔðÓˆÂÒÒ‡ ÔÒËıÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓÈ Úð‡‚Ï‡ÚËÁ‡ˆËË ÒÛÔðÛ„Ó‚ Ë Ëı ‰ÂÚÂÈ, ÍÓÚÓð˚È Ì‡˜ËÌ‡ÂÚÒfl Á‡‰ÓÎ„Ó ‰Ó ·ð‡ÍÓð‡Á‚Ó‰ÌÓ„Ó ÔðÓˆÂÒÒ‡. èðË˜ËÌ˚ ð‡Á‚Ó‰‡ ÌÂ ‚ÒÂ„‰‡ ÚÓÊ‰ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ Â„Ó ÏÓÚË‚‡Ï. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏfl ÚðÛ‰ÌÓ Ì‡ÈÚË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ÍÓÚÓðÓ„Ó ‚ ÚÓÈ ËÎË

прибежище для счастья: семья

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

ËÌÓÈ ÏÂðÂ ÌÂ ÍÓÒÌÛÎÒfl ·˚ ð‡ÒÔ‡‰ ÒÂÏ¸Ë – ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ËÎË ðÓ‰ËÚÂÎ¸ÒÍÓÈ, ËÎË ÒÂÏÂÈ ‰ÂÚÂÈ. äÓÎË˜ÂÒÚ‚Ó ð‡Á‚Ó‰Ó‚ ÒðÂ‰Ë ÒÂÎ¸ÒÍËı ÊËÚÂÎÂÈ ÏÂÌ¸¯Â, ˜ÂÏ ÒðÂ‰Ë „ÓðÓ‰ÒÍËı. ê‡Á‚Ó‰˚ – ÓÒÌÓ‚Ì‡fl ÔðË˜ËÌ‡ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ÌÂÔÓÎÌ˚ı ÒÂÏÂÈ. óËÒÎÓ Î˛‰ÂÈ, ÌÂ ÊÂÎ‡˛˘Ëı ‚ÒÚÛÔËÚ¸ ‚ ÔÓ‚ÚÓðÌ˚È ·ð‡Í, ‚ÓÁð‡ÒÚ‡ÂÚ. Ç˚ÒÓÍËÈ ÛðÓ‚ÂÌ¸ ð‡Á‚Ó‰Ó‚ ÌÂ„‡ÚË‚ÌÓ ‚ÎËflÂÚ Ì‡ ðÓÊ‰‡ÂÏÓÒÚ¸. êÓÒÚ ð‡Á‚Ó‰Ó‚ Ò‚flÁ‡Ì Ò ÔÓ‚ÚÓðÌ˚ÏË ·ð‡Í‡ÏË, Ò ‚ÓÁÌËÍÌÓ‚ÂÌËÂÏ ‚ÂÒ¸Ï‡ Ò‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌÓ„Ó ÔÓÎÓÊÂÌËfl, ÍÓ„‰‡ ÍðÓ‚Ì˚Â ÓÚˆ˚ ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ÔðËÂÏÌ˚ÏË ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ Í ‰ÂÚflÏ ÌÓ‚ÓÈ ÊÂÌ˚ Ë «ÔðËıÓ‰fl˘ËÏË» ÓÚˆ‡ÏË ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ Í ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ‰ÂÚflÏ, ÓÒÚ‡‚¯ËÏÒfl Ò ÔÂð‚ÓÈ ÊÂÌÓÈ. ÇÓÁÌËÍ‡ÂÚ ÒÚð‡ÌÌ‡fl ÒËÚÛ‡ˆËfl «ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó ‡Ú‡Î˚˜ÂÒÚ‚‡», ÍÓ„‰‡ ÓÚˆ˚ ÔÂðÂ‰‡˛Ú ‰ÂÚÂÈ Ì‡ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËÂ ˜ÛÊËÏ ‰fl‰flÏ, ‡ Ò‡ÏË Ì‡˜ËÌ‡˛Ú ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡Ú¸ ˜ÛÊËı ‰ÂÚÂÈ. Ç˚ÒÓÍËÈ ÛðÓ‚ÂÌ¸ ð‡Á‚Ó‰Ó‚ ı‡ð‡ÍÚÂðÂÌ ‰Îfl ÏÌÓ„Ëı ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. ÑÎfl Òð‡‚ÌÂÌËfl: ‚ ÒÚð‡Ì‡ı, Úð‡‰ËˆËÓÌÌÓ ‚ıÓ‰fl˘Ëı ‚ ÔÂð‚Û˛ ‰ÂÒflÚÍÛ ÔÓ ˝ÚÓÏÛ ÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎ˛, ÓÌ ‚ 2000 „. ÒÓÒÚ‡‚ËÎ Ì‡ 1000 ˜ÂÎÓ‚ÂÍ: ‚ ëòÄ – 4,7; ‚ ìÍð‡ËÌÂ – 4,0; ‚ êÓÒÒËË – 4,3; ‚ ùÒÚÓÌËË – 3,1; ‚ îËÌÎflÌ‰ËË – 2,7; ‚ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÂ – 0,8; ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂ – 0,7; ‚ í‡‰ÊËÍËÒÚ‡ÌÂ – 0,4; ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ – 2,9. ÉÎÓ·‡Î¸Ì˚Â ÔðÓˆÂÒÒ˚, Ú‡ÍËÂ Í‡Í Ûð·‡ÌËÁ‡ˆËfl, ÏË„ð‡ˆËfl ËÁ ÒÂÎ‡ ‚ „ÓðÓ‰, ‚Ó‚ÎÂ˜ÂÌËÂ ÊÂÌ˘ËÌ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ÔðÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚Ó Ë ðÓÒÚ Ëı ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÈ Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË, ÔÓÚÂðfl ÔðÂÒÚËÊ‡ ÏÛÊ˜ËÌ˚ ‚ ÒÂÏ¸Â, ËÁÏÂÌÂÌËÂ ÙÓðÏ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ„Ó ÍÓÌÚðÓÎfl, ð‡ÁðÛ¯ÂÌËÂ ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÓÒÌÓ‚˚ ·ð‡Í‡, ÓÒÎ‡·ÎÂÌËÂ Ò‚flÁÂÈ ÏÂÊ‰Û ÔÓÍÓÎÂÌËflÏË, ÒÌËÊÂÌËÂ ˆÂÌÌÓÒÚË Ë Í‡˜ÂÒÚ‚‡ ‰ÂÚÂÈ ‚ ÒÂÏ¸Â Ë ‰ðÛ„ËÂ, Ó·ÛÒÎÓ‚ËÎË ðÓÒÚ ˜ËÒÎ‡ ð‡Á‚Ó‰Ó‚. ëðÂ‰Ë ÒÛ·˙ÂÍÚË‚Ì˚ı Ó·ÒÚÓflÚÂÎ¸ÒÚ‚, Ì‡Á‚‡ÌÌ˚ı Ò‡ÏËÏË ð‡Á‚Ó‰fl˘ËÏËÒfl, ˜‡˘Â ‚ÒÂ„Ó ÙË„ÛðËðÛ˛Ú: ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂ Ó·˘ÌÓÒÚË ‚Á„Îfl‰Ó‚ Ë ËÌÚÂðÂÒÓ‚, ÌÂÒıÓ‰ÒÚ‚Ó ı‡ð‡ÍÚÂðÓ‚, Î˛·Ó‚¸ Í ‰ðÛ„ÓÏÛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ, ÒÛÔðÛÊÂÒÍ‡fl ÌÂ‚ÂðÌÓÒÚ¸, ‡ÎÍÓ„ÓÎËÁÏ, „ðÛ·ÓÒÚ¸ Ë ÔÓ·ÓË, ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂ ÌÓðÏ‡Î¸Ì˚ı ÊËÎË˘Ì˚ı Ë Ï‡ÚÂðË‡Î¸Ì˚ı ÛÒÎÓ‚ËÈ, ‚ÏÂ¯‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ ‚ ÒÂÏÂÈÌ˚Â ‰ÂÎ‡ ÒÛÔðÛ„Ó‚ Ë ‰ð. èðÓËÒıÓ‰ËÚ ÓÔ‡ÒÌ˚È ‰Îfl ËÌÒÚËÚÛÚ‡ ÒÂÏ¸Ë ÔðÓˆÂÒÒ ð‡ÁÏ˚‚‡ÌËfl ÒËÒÚÂÏ˚ ÔÓ‚Â‰ÂÌ˜ÂÒÍËı ÌÓðÏ ‚ ÒÙÂðÂ ·˚Ú‡ Ë ÒÂÏ¸Ë Ë ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÈ Ó ÒÂÏÂÈÌ˚ı ÔÓÎÓ‚˚ı ðÓÎflı. èÓ˜ÚË 10% ÒÛÔðÛ„Ó‚ Ó·‚ËÌfl˛Ú ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡ ‚ ÔðËÌËÊÂÌËË Ò‚ÓÂÈ ðÓÎË ‚

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

ÒÂÏ¸Â, ˜ÚÓ fl‚ÎflÂÚÒfl ÒÂð¸ÂÁÌÓÈ ÓÒÌÓ‚ÓÈ ÍÓÌÙÎËÍÚ‡. Ç ÛÒÎÓ‚Ëflı Ï‡ÒÒÓ‚Ó„Ó ‚Ó‚ÎÂ˜ÂÌËfl ÊÂÌ˘ËÌ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ÔðÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚Ó ÍÓÓÔÂð‡ˆËfl ‰ÓÏ‡¯ÌÂ„Ó ÚðÛ‰‡ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ‡. Ç ÒÂÏ¸flı Ò ˜ÂÚÍÓ ð‡ÒÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ÏË ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ˚ÏË ‰ÓÏ‡¯ÌËÏË Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚflÏË, Í‡Í Ôð‡‚ËÎÓ, ıÓðÓ¯ËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û ÒÛÔðÛ„‡ÏË. éÌË Û‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðÂÌ˚ ·ð‡ÍÓÏ. ç‡Î‡ÊÂÌÌ‡fl ÍÓÓÔÂð‡ˆËfl ‰ÓÏ‡¯ÌÂ„Ó ÚðÛ‰‡ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚË ·ð‡Í‡. Ç ð‡Á‚ËÚ˚ı Á‡Ô‡‰Ì˚ı ÒÚð‡Ì‡ı ÓÒÌÓ‚‡ ·ð‡Í‡ – ÔðÂËÏÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ Ï‡ÚÂðË‡Î¸Ì‡fl, ˝ÚÓ ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÈ ÒÓ˛Á.

görüflün kalmad›¤›, karakter uyumsuzlu¤u, baflka birini sevme, efllerin ihaneti, alkolizm, kabal›k ve dövme, normal yaflam ve maddi imkanlardan yoksunluk, ebeveynlerin efller aras›ndaki aile meselelerine müdahale etmeleri ve daha baflka sebepler say›lmaktad›r. Aile kurumu için cinslerin aile hayat›yla ilgili tasavvur ettikleri aile içi ve di¤er alanlardaki davran›fl normlar› sistemindeki afl›nma gibi tehlikeli bir durum da söz konusu. Çiftlerin hemen hemen % 10’u aile içi çat›flman›n temelini, efllerin ailedeki rollerinin azald›¤› konusunda birbirlerini suçlamalar› olarak belirtiyorlar. Kad›nlar›n toplumsal üretime büyük oranda yönelmeleri durumunda ev iflinin paylafl›m› çok önemlidir. Ailede ev içi ortak sorumluluklar›n net bir flekilde belirlenmesi halinde, efller aras›nda do¤al olarak normal bir iliflki do¤uyor. Bu gibi efller evlilikten memnunlar. Ev ifllerinin kooperatiflefltirilmesinin yerine oturtulmas› evlili¤i düzene koymaktad›r. Bat› ülkelerinde evlili¤in temeli, genelde maddi gerekçelere oturtulmakta, böylece do¤al olarak ekonomik birliktelik oluflturulmaktad›r. Kazakistan’da ise evlili¤in temeli her fleyden önce duygu ve sevgidir. Ailenin de¤eri daha yüksektir. Kazakistanl›lar için evlilik, parasal maddi bir birliktelik olmaktan ziyade, maneviduygusal birliktelik ve s›k› duygusal iliflkidir. Bir sonuç olarak, Kazakistan’da boflanma ve olumsuz sonuçlar› Bat›’ya nazaran oldukça zor kabul edilmekte, maddi destek (nafaka, boflanan eflin para des-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

te¤i) duygusal sonuçlar› her zaman giderememektedir. Bu durum, hem yetiflkin ve hem de çocuklar için ayn›d›r. Çocuklar anne ve babalar›n›n ayr›lmalar›n› daha zor atlat›yorlar. Kazakistan’da boflanma yoluyla ailenin parçalanmas›, henüz bulu¤ ça¤›na gelmemifl çocuklar için büyük bir trajedidir. Boflanmaya karar veren efller de¤erleri yeniden gözden geçirmeye ve onlara yeniden bir de¤er yüklemeye bafllarlar. Özellikle erkekler evlilik öncesinden daha yüksek olmak üzere karfl›l›kl› güven, nezaket ve sevgi gibi de¤erleri yeniden de¤erlendirirler. Kad›nlar ise sevgi duygusuna verdikleri anlam de¤erini tekrar belirleme gibi bir davran›fl göstermezler. Aile düzensizlikleriyle ilgili yerli ve yabanc› eserler boflanman›n, evlili¤e karfl› bir tür alternatif karfl› kurum ve günümüz evlilik iliflkilerinin önemli alt sistemlerinden biri oldu¤unu göstermektedir. n Yararlan›lan kaynaklar - Heidegger M. Razgovor na proseloçnoy doroge: Sbornik / Pod red. A.L. Dobrohotova. (Patika Yolda Sohbet / Editör: A.L. Dobrahotov). M.: V›sflaya flkola, 1991. - Bazd›rev K.K. Prostoe uravnenie: Mujçina+Jenflina=semya / Gl.red. E.K. Vasileva. (Basit Denklem: Erkek+kad›n=aile). M.: Statistika, 1981. - Harçev A.G. Nekotorie metodologifleskiye problem› issledovanie braka i semi // Semya kak obyekt filosofskogo i sosyologiçeskogo issledovania. (Evlilik ve Aile Araflt›rmalar›n›n Baz› Metodolojik Konular› // Felsefi ve Sosyal Araflt›rmalar›n bir Objesi Olarak Aile). L.: Nauka, 1974. - Kratkiy statistiçeskiy yejegodnik Kazahstana / Pod. red. A.A. Smailova. (Kazakistan Y›ll›k K›sa ‹statistikleri / Editör: A.A. Smailov). Almat›, 2002.

Ç ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ ÊÂ ÓÒÌÓ‚‡ ·ð‡Í‡ – ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ˜Û‚ÒÚ‚‡, Î˛·Ó‚¸. ì Ì‡Ò ˆÂÌÌÓÒÚ¸ ÒÂÏ¸Ë ‚˚¯Â, ‰Îfl Í‡Á‡ıÒÚ‡ÌˆÂ‚ ˝ÚÓ ·ÓÎ¸¯Â ‰ÛıÓ‚ÌÓ-˜Û‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÒÓ˛Á, ÚÂÒÌ˚Â ˝ÏÓˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â Ò‚flÁË, ÌÂÊÂÎË ÙËÌ‡ÌÒÓ‚Ó-Ï‡ÚÂðË‡Î¸Ì˚È ÍÓÌÚð‡ÍÚ. ä‡Í ÒÎÂ‰ÒÚ‚ËÂ, Û Ì‡Ò ð‡Á‚Ó‰ Ë Â„Ó ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸Ì˚Â ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚Ëfl ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡˛ÚÒfl ÚflÊÂÎÂÂ, ˜ÂÏ Ì‡ á‡Ô‡‰Â, ‡ Ï‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓÂ (‡ÎËÏÂÌÚ˚, ‰ÂÌÂÊÌ‡fl ÔÓÏÓ˘¸ Û¯Â‰¯Â„Ó ÒÛÔðÛ„‡) ÓÚÌ˛‰¸ ÌÂ ‚ÒÂ„‰‡ ÏÓÊÂÚ ÔÂðÂ‚ÂÒËÚ¸ ˝ÏÓˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ. ùÚÓ ÓÚÌÓÒËÚÒfl Ë Í ‚ÁðÓÒÎ˚Ï, Ë Í ‰ÂÚflÏ. ÑÂÚË Ì‡ÏÌÓ„Ó ÚðÛ‰ÌÂÂ ÔÂðÂÊË‚‡˛Ú ð‡Áð˚‚ Ï‡ÚÂðË Ë ÓÚˆ‡. ê‡ÒÔ‡‰ ÒÂÏ¸Ë ÔÓ ÔðË˜ËÌÂ ð‡Á‚Ó‰‡ ‚ Ì‡¯ÂÈ ÒÚð‡ÌÂ – ·ÓÎ¸¯‡fl Úð‡„Â‰Ëfl ‰Îfl ÌÂÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓÎÂÚÌÂ„Ó. ëÛÔðÛ„Ë, ðÂ¯Ë‚¯ËÂÒfl Ì‡ ð‡Á‚Ó‰, ÔðË¯ÎË Í ÔÂðÂÓˆÂÌÍÂ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, ÏÛÊ˜ËÌ˚ ·ÓÎÂÂ ‚˚ÒÓÍÓ, ˜ÂÏ ‰Ó ·ð‡Í‡, ÓˆÂÌË‚‡˛Ú ‚Á‡ËÏÌÓÂ ‰Ó‚ÂðËÂ, ÌÂÊÌÓÒÚ¸, Î˛·Ó‚¸. ÜÂÌ˘ËÌ˚ ÌÂ ÔÓ‰‚Âð„‡˛Ú ÔÂðÂÓˆÂÌÍÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ˜Û‚ÒÚ‚‡ Î˛·‚Ë. ÄÌ‡ÎËÁ ÓÚÂ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Ë Á‡ðÛ·ÂÊÌÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌÓÈ ÔðÓ·ÎÂÏÂ ÌÂÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚË ÒÂÏ¸Ë, ÔÓÍ‡Á˚‚‡ÂÚ, ˜ÚÓ ð‡Á‚Ó‰ ÒÚ‡Î ÌÂÍËÏ ÍÓÌÚðËÌÒÚËÚÛÚÓÏ ·ð‡Í‡, Ó‰ÌÓÈ ËÁ ‚‡ÊÌÂÈ¯Ëı ÔÓ‰ÒËÒÚÂÏ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ı ·ð‡˜Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. n Использованная литература 1. ï‡È‰Â„„Âð å. ê‡Á„Ó‚Óð Ì‡ ÔðÓÒÂÎÓ˜ÌÓÈ ‰ÓðÓ„Â: ë·ÓðÌËÍ / èÓ‰ ðÂ‰. Ä.ã.ÑÓ·ðÓıÓÚÓ‚‡. å.: Ç˚Ò¯‡fl ¯ÍÓÎ‡, 1991. 2. Å‡Á‰˚ðÂ‚ ä.ä. èðÓÒÚÓÂ Ûð‡‚ÌÂÌËÂ: åÛÊ˜ËÌ‡+ÊÂÌ˘ËÌ‡=ÒÂÏ¸fl / ÉÎ.ðÂ‰. ù.ä.Ç‡ÒËÎ¸Â‚‡. å.: ëÚ‡ÚËÒÚËÍ‡, 1981. 3. ï‡ð˜Â‚ Ä.É. çÂÍÓÚÓð˚Â ÏÂÚÓ‰ÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÂ ÔðÓ·ÎÂÏ˚ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl ·ð‡Í‡ Ë ÒÂÏ¸Ë // ëÂÏ¸fl Í‡Í Ó·˙ÂÍÚ ÙËÎÓÒÓÙÒÍÓ„Ó Ë ÒÓˆËÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓ„Ó ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl. ã.: ç‡ÛÍ‡, 1974. 4. äð‡ÚÍËÈ ÒÚ‡ÚËÒÚË˜ÂÒÍËÈ ÂÊÂ„Ó‰ÌËÍ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì‡ / èÓ‰ ðÂ‰. Ä.Ä.ëÏ‡ËÎÓ‚‡. ÄÎÏ‡Ú˚, 2002.

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Yurt d›fl›nda mutlu yuva aray›fl› Liliya Yakimova Gazeteci (Türkiye).

За границу в поисках семейного счастья Лилия Якимова Журналист (Турция).

Yabanc›larla evlilik yeni bir olay de¤il. Benzeri aile kurma tecrübeleri saray efrad›n›n ayr›cal›¤›yd›. S›radan insanlar aras›nda kültürler aras› ve uluslararas› evliliklerin büyük popülaritesi yoktu. Çünkü mutlu bir aile kuruluflunda; kültürel, dini hatta co¤rafi farkl›l›klar ayn› flekilde dil engeli her zaman ek zorluluklar yarat›r. Günümüzde birçok olumsuzlu¤a ra¤men Sovyet co¤rafyas›nda evlilik ça¤›nda olan genç k›z ve kad›nlar aras›nda yabanc›larla evlili¤e ilgi çok yüksek. Bu da Rusya, Ukrayna, Moldova ve Belarus’un nüfus yap›s›n› olumsuz etkiliyor.

’li y›llar›n sonunda ekranlara “‹nterdevoçka” (Eskort K›z) filmi geldi¤i dönemlerde Sovyetler Birli¤i’nde yabanc›larla tan›flmak neredeyse imkans›zd›. Yabanc› biriyle tan›flman›n en güvenli yollar›ndan biri, filmin kahraman› k›z›n yapt›¤› gibi yabanc›larla fuhufltu. Demir perde kalkt›ktan sonra Bat› ve S.S.C.B. hayat flartlar› aras›ndaki uçurumun en s›radan vatandafl taraf›ndan bile fark edilmesinden sonra Sovyet k›zlar› “yurt d›fl›na” gitme hedefine kilitlendiler. O zamanlar bu hedef sadece bir yabanc›yla evlilik yoluyla mümkün görünüyordu. “‹nterdevoçka” bu hayalini müflterilerinden biri ile evlenerek gerçeklefltirir ve ‹sveç’e gider. Maddi bir refah elde eder, fakat vatan›n›n ve hasta annesinin hasretini çeker. Bir de “fahifle” damgas› kendisini ele verir. Bat› hayat›na uyum s›k›nt›lar› yaflar: ‹nsan iliflkilerinin içtenlikten yoksunlu-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

¤u, Bat› hayat tarz›n›n pragmatizmi ve kendisini “Rusya’n›n kiri”nden kurtarmakla mutlu etti¤ini düflünen kocas›n›n afl›r› tasarrufu. Sovyet “‹nterdevoçka” filmi trajik bir sonla biter. Filmin kahraman› yurtd›fl› hayat›n›n nimetlerinden faydalanamadan ölür.

Maddi refah yolu

90’l› y›llarda durum biraz de¤iflti. S›n›rlar aç›ld›. Bunun sonucunda ilk uluslararas› evlilik ajansl›klar› aç›ld›. Rus k›zlar (Rus ad› ile bütün Slav milletleri akla gelir) Amerika’dan ve Do¤u ülkelerinden büyük bir taleple karfl›lafl›lan bir meta haline geldi. O zamanlar 90’l› y›llarda k›zlar› yabanc›larla evlenmeye zorlayan sebep, geçim s›k›nt›s›ndan kurtulmak ve kendi vatanlar›nda hedeflerine ulaflman›n imkans›zl›¤›yd›. Daha 90’l› y›llar›n ortalar›nda araflt›rmac›lar evlilik göçünün sosyal ve

Åð‡ÍË Ò ËÌÓÒÚð‡Ìˆ‡ÏË – fl‚ÎÂÌËÂ ÌÂ ÌÓ‚ÓÂ. èÓ‰Ó·Ì‡fl Ôð‡ÍÚËÍ‡ ÒÓÁ‰‡ÌËfl ÒÂÏ¸Ë ð‡Ì¸¯Â ·˚Î‡ ÔðË‚ËÎÂ„ËÂÈ ÍÓðÓÌÓ‚‡ÌÌ˚ı ÓÒÓ·. ëðÂ‰Ë ÔðÓÒÚ˚ı Î˛‰ÂÈ ÏÂÊÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚Â Ë ÏÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ·ð‡ÍË ÌÂ ÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÎËÒ¸ ÓÒÓ·ÓÈ ÔÓÔÛÎflðÌÓÒÚ¸˛. ÇÂ‰¸ ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚Â, ðÂÎË„ËÓÁÌ˚Â Ë ‰‡ÊÂ „ÂÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍËÂ ð‡ÁÎË˜Ëfl, ‡ Ú‡ÍÊÂ flÁ˚ÍÓ‚ÓÈ ·‡ð¸Âð ‚ÒÂ„‰‡ ÒÓÁ‰‡˛Ú ‰ÓÔÓÎÌËÚÂÎ¸Ì˚Â ÚðÛ‰ÌÓÒÚË Ì‡ ÔÛÚË ÒÓÁ‰‡ÌËfl Ò˜‡ÒÚÎË‚ÓÈ ÒÂÏ¸Ë. Ç Ì‡¯Â ‚ðÂÏfl, ÌÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚Â ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸Ì˚Â ÏÓÏÂÌÚ˚, ÒðÂ‰Ë ÏÓÎÓ‰˚ı ‰Â‚Û¯ÂÍ Ë ÊÂÌ˘ËÌ ·ð‡˜ÌÓ„Ó ‚ÓÁð‡ÒÚ‡ Ì‡ ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓÏ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Â ÛÒÚÓÈ˜Ë‚ ÔÓ‚˚¯ÂÌÌ˚È ËÌÚÂðÂÒ Í ·ð‡Í‡Ï Ò ËÌÓÒÚð‡Ìˆ‡ÏË, ˜ÚÓ ‚ Ò‚Ó˛ Ó˜ÂðÂ‰¸ ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÒÍ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl Ì‡ „ÂÌÓÙÓÌ‰Â êÓÒÒËË, ìÍð‡ËÌ˚, åÓÎ‰Ó‚˚, ÅÂÎ‡ðÛÒË, ÓÚÍÛ‰‡ Ë‰ÂÚ Ï‡ÒÒÓ‚˚È ÓÚÚÓÍ ÏÓÎÓ‰˚ı Á‰ÓðÓ‚˚ı ÊÂÌ˘ËÌ...

ÍÓÌˆÂ 80-ı, ÍÓ„‰‡ Ì‡ ˝Íð‡Ì˚ ‚˚¯ÂÎ ÒÂÌÒ‡ˆËÓÌÌ˚È ‰Îfl Ò‚ÓÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÙËÎ¸Ï «àÌÚÂð‰Â‚Ó˜Í‡», Ò ËÌÓÒÚð‡Ìˆ‡ÏË ÔÓÁÌ‡ÍÓÏËÚ¸Òfl ·˚ÎÓ ÔÓ˜ÚË ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ. ë‡Ï˚Ï Ì‡‰ÂÊÌ˚Ï ÒÔÓÒÓ·ÓÏ ÁÌ‡ÍÓÏÒÚ‚‡ Ò ËÌÓÒÚð‡ÌˆÂÏ ·˚ÎÓ Á‡ÌflÚËÂ ‚‡Î˛ÚÌÓÈ ÔðÓÒÚËÚÛˆËÂÈ, ˜ÚÓ Ë ‰ÂÎ‡Î‡ „Î‡‚Ì‡fl „ÂðÓËÌfl ÙËÎ¸Ï‡. èÓÒÎÂ ÚÓ„Ó Í‡Í ÊÂÎÂÁÌ˚È Á‡Ì‡‚ÂÒ ÔðËÓÚÍð˚ÎÒfl Ë ÔðÓÔ‡ÒÚ¸ ÏÂÊ‰Û ÛÒÎÓ‚ËflÏË ÊËÁÌË Ì‡ á‡Ô‡‰Â Ë ‚ ëëëê ÒÚ‡Î‡ Ó˜Â‚Ë‰ÌÓÈ Ë ‰Îfl Ò‡ÏÓ„Ó Á‡Ûðfl‰ÌÓ„Ó Ó·˚‚‡ÚÂÎfl, ÒÓ‚ÂÚÒÍËÂ ‰Â‚Û¯ÍË Á‡‰‡ÎËÒ¸ ˆÂÎ¸˛ ‚˚ÂÁ‰‡ «Á‡ ·Û„Óð». íÓ„‰‡ ˝ÚÓ Í‡Á‡ÎÓÒ¸ ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï ÚÓÎ¸ÍÓ ÔÓÒðÂ‰ÒÚ‚ÓÏ ·ð‡Í‡ Ò ËÌÓÒÚð‡ÌˆÂÏ. «àÌÚÂð‰Â‚Ó˜Í‡» ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÂÚ Ò‚Ó˛ ÏÂ˜ÚÛ ‚˚ıÓ‰ËÚ Á‡ÏÛÊ Á‡ Ó‰ÌÓ„Ó ËÁ Ò‚ÓËı «ÍÎËÂÌÚÓ‚» Ë ÛÂÁÊ‡ÂÚ ‚ ò‚ÂˆË˛. éÌ‡ Ó·ðÂÚ‡ÂÚ Ï‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓÂ ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜ËÂ, ÌÓ ÚÓÒÍÛÂÚ ÔÓ ðÓ‰ËÌÂ Ë

прибежище для счастья: семья

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

ekonomik faktörlerinden “ülkede sosyopolitik hayat›n demokratiklefltirilmesi, e¤itimli kad›nlar›n afl›r› hoflnutsuzlu¤u ve geçim zorluklar›” problemlerine dikkat çekmifllerdir.

Aleksandra Bulgakova 28, Ukrayna

Yabanc›, her zaman iyi demek de¤ildir

B kurma imkân›m oldu fakat

enim birkaç kez yabanc›larla aile

herhalde nasip de¤ilmifl. Karfl›ma kendisi için böyle bir evlilikte yaflanan zorluklara katlanabilece¤im bir insan ç›kmad›. Çünkü farkl› bir kafa yap›s›na sahip yabanc›n›n ailesince kabul edilmeme riski vard›. Böyle bir evlilik ciddi fedakârl›k ister. Di¤er taraftan, tan›d›klar›m aras›nda birçok k›z arkadafl›m var ki, sadece yabanc› biriyle evlenmeyi ve ülkeden gitmeyi hayal ediyorlar. Ben onlar›n daha rahat bir hayat istediklerini düflünüyorum. Yaflad›klar› problemleri böyle bir evlilikle çözebileceklerini düflünüyorlar.

Bu gibi s›k›nt›lar üzerinden yirmi y›l geçti ama Slav k›zlar› hâlâ yabanc› prenslerin hayalini kurmaya devam ediyorlar. Üstelik ülkelerinde para kazanmak ve kariyer yapmak o kadar zor de¤ilken. Fakat istatistikler oldukça ac›mas›z. 90’l› y›llar›n bafl›ndan bugüne ABD’ye “gelin vizesiyle” 75 bin Rus kad›n göç etti. Bunun yan›nda yine ayn› amaçla fakat farkl› vizelerle bir o kadar kad›n daha göç etmifl. Her y›l Moskova’da yabanc› ülke vatandafl› insanlarla yaklafl›k 1500 dolay›nda evlilik yap›l›yor. Önceleri Amerika ve Almanya’ya giden Moskoval›lar varken, bugün Do¤ulu erkekler Amerikal› rakiplerini geride b›rakm›fl durumda. Her y›l yüz elli dolay›nda Moskoval› k›z Türk uyruklularla evleniyor. Beyaz Rusyal› k›zlar da bu konuda Rus k›zlardan geri kalmam›fl. Her y›l yaklafl›k 400 Beyazrus k›z› yabanc›larla evleniyor. 2004 y›l›nda 750 Ukraynal› k›z baflta ABD, Almanya, ‹talya ve ‹ran olmak üzere yabanc›larla evlenmifl.

28 лет (Украина)

Slav güzelleri için “deniz afl›r›” prenslerin çekiciliklerini korumalar›n›n sebebi nedir? Ve yabanc›yla kim evlenmek istiyor? Her fleyden önce bu olay›n ekonomik boyutunun arka plana itildi¤ini kaydetmek gerekir. Çünkü Sovyet co¤rafyas›nda ekonomi git gide düzeliyor. Kald› ki, farkl› meslek sahibi insanlar›n hedeflerini gerçeklefltirebilmesi için çok imkân var.

Иностранец – не значит «лучше»

“Okumak istemiyorum, evlenmek istiyorum”

меня не раз были возможности выйти замуж за иностранца, но, наверное, не судьба. Не нашлось такого человека, ради которого я готова была бы преодолевать трудности, связанные с таким браком. Ведь есть риск быть не принятой семьей иностранного мужа, существует различие менталитетов. Такой брак требует серьезного компромисса. С другой стороны, немало моих знакомых девушек только и мечтают выйти замуж за иностранца и уехать из страны. Я думаю, что они стремятся к более комфортной жизни, видят в таком браке возможность избавиться от всех проблем. И я совершенно не согласна с тем, что наши мужчины чем-то хуже. Они везде одинаковые. Я, к счастью, довольна своим мужем. Конечно, всегда хочется большего. Но это не значит, что иностранцы лучше.

Bilindi¤i gibi böyle k›zlar›n ço¤unun “yurt d›fl›” aile hayatlar›n›n gelece¤i yok.

Ben kesinlikle “bizim erkeklerin kötü olduklar›” fikrine kat›lm›yorum. Erkekler her yerde ayn›. Ne mutlu bana ki, kocamdan memnunum. Elbette her zaman daha fazlas› istenir. Fakat bu, “yabanc›lar daha iyidir” anlam›na gelmez.

Александра Булгакова

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Ellerindeki bütün imkanlar›n› yabanc› bir efl bulmaya harcayan genç kad›nlar› iki kategoriye ay›rmak mümkün: Birincileri, liseyi yeni bitirmifl fakat üniversite e¤itimi almam›fl k›zlar. Bu k›zlar için hayat›n amac›, e¤itim ve hayat tecrübesi olmadan sa¤lanamayan maddi refaht›r. ‹flte bunlar, hali vakti yerinde yurt d›fl›nda bir koca bulup, maddi durumu rahat bir ev han›m› olmay› hayal ediyorlar. Bu k›zlar›n dünya görüfllerine çok say›da pembe dizi, parlak kad›n dergileri ve elbette azla yetinerek birkaç kurufl kazanan ve zor bir hayat yaflamak zorunda kalan annelerinin kaderleri etki ediyor.

·ÓÎ¸ÌÓÈ, Ó‰ËÌÓÍÓÈ Ï‡ÚÂðË, ÍðÓÏÂ ÚÓ„Ó, «ÍÎÂÈÏÓ» ÔðÓÒÚËÚÛÚÍË ‰‡ÂÚ Ó ÒÂ·Â ÁÌ‡Ú¸. çÂ Ó·ıÓ‰ËÚÒfl Ë ·ÂÁ ÔðÓ·ÎÂÏ ‡‰‡ÔÚ‡ˆËË Í Á‡Ô‡‰ÌÓÈ ÊËÁÌË: ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂ ËÒÍðÂÌÌÓÒÚË ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı ÏÂÊ‰Û Î˛‰¸ÏË, Ôð‡„Ï‡ÚËÁÏ Á‡Ô‡‰ÌÓ„Ó Ï˚¯ÎÂÌËfl, ˜ðÂÁÏÂðÌ‡fl ˝ÍÓÌÓÏÌÓÒÚ¸ ÏÛÊ‡, ÍÓÚÓð˚È Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÓÒ˜‡ÒÚÎË‚ËÎ „ÂðÓËÌ˛ ÙËÎ¸Ï‡ ÛÊÂ ÚÂÏ, ˜ÚÓ ‚˚‚ÂÁ ÂÂ ËÁ «„ðflÁÌÓÈ êÓÒÒËË». àÒÚÓðËfl «ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÈ ËÌÚÂð‰Â‚Ó˜ÍË» ËÏÂÂÚ Úð‡„Ë˜ÂÒÍËÈ ÍÓÌÂˆ. ÉÂðÓËÌfl ÙËÎ¸Ï‡ ÔÓ„Ë·‡ÂÚ, Ú‡Í Ë ÌÂ ËÒÔ˚Ú‡‚ ·Î‡ÊÂÌÒÚ‚‡ Á‡„ð‡ÌË˜ÌÓÈ ÊËÁÌË.

Путь к материальному благополучию Ç 90-ı „„. ÒËÚÛ‡ˆËfl ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ËÁÏÂÌËÎ‡Ò¸. éÚÍð˚ÎËÒ¸ „ð‡ÌËˆ˚, ·Î‡„Ó‰‡ðfl ˜ÂÏÛ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚Ó ·ð‡ÍÓ‚ Ò ËÌÓÒÚð‡Ìˆ‡ÏË ÒËÎ¸ÌÓ ‚ÓÁðÓÒÎÓ, ÒÚ‡ÎË ÔÓfl‚ÎflÚ¸Òfl ÔÂð‚˚Â ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚Â ·ð‡˜Ì˚Â ‡„ÂÌÚÒÚ‚‡, ðÛÒÒÍËÂ ÌÂ‚ÂÒÚ˚ (ÔðË˜ÂÏ, ÔÓ‰ ðÛÒÒÍËÏË ÔÓÌËÏ‡˛ÚÒfl ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎ¸ÌËˆ˚ ‚ÒÂı ÒÎ‡‚flÌÒÍËı Ì‡ðÓ‰ÌÓÒÚÂÈ) ÔðÂ‚ð‡ÚËÎËÒ¸ ‚ ÚÓ‚‡ð, ÒÔðÓÒ Ì‡ ÍÓÚÓð˚È ÒÚ‡Î ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚˚ÒÓÍ ‚ ÄÏÂðËÍÂ Ë ÒÚð‡Ì‡ı ÇÓÒÚÓÍ‡. íÓ„‰‡, ‚ 90-ı, ‰Â‚Û¯Í‡ÏË, ÊÂÎ‡˛˘ËÏË ‚˚ÈÚË Á‡ÏÛÊ Ì‡ ËÌÓÒÚð‡Ìˆ‡, ÛÔð‡‚ÎflÎÓ ÊÂÎ‡ÌËÂ ËÁ·‡‚ËÚ¸Òfl ÓÚ Ï‡ÚÂðË‡Î¸Ì˚ı ÚðÛ‰ÌÓÒÚÂÈ, ‰ÂÎ‡˛˘Ëı ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËÂ ÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚ı ˆÂÎÂÈ Ë Ò‡ÏÓðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË Û ÒÂ·fl Ì‡ ðÓ‰ËÌÂ. Ö˘Â ‚ ÒÂðÂ‰ËÌÂ 90-ı „„. ÒðÂ‰Ë ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı Ë ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı Ù‡ÍÚÓðÓ‚ «·ð‡˜ÌÓÈ ÏË„ð‡ˆËË» ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎË ‚˚‰ÂÎflÎË ‰ÂÏÓÍð‡ÚËÁ‡ˆË˛ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈ ÊËÁÌË ‚ ÒÚð‡ÌÂ, ·ÓÎ¸¯Û˛ ÌÂÛ‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðfiÌÌÓÒÚ¸ Ë ÌÂÛÒÚðÓÂÌÌÓÒÚ¸ ‚˚ÒÓÍÓÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌÌ˚ı ÊÂÌ˘ËÌ ‚ êÓÒÒËË. èðÓ¯ÎÓ ‰‚‡‰ˆ‡Ú¸ ÎÂÚ, ‡ Ì‡¯Ë ‰Â‚Û¯ÍË Ú‡Í Ë ÔðÓ‰ÓÎÊ‡˛Ú ÏÂ˜Ú‡Ú¸ Ó Á‡„ð‡ÌË˜Ì˚ı ÔðËÌˆ‡ı. à ˝ÚÓ ÔðËÚÓÏ, ˜ÚÓ ÒÂÈ˜‡Ò ÛÊÂ ÌÂ Ú‡Í ÚðÛ‰ÌÓ Á‡ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ‰ÂÌÂ„ Ë Ò‰ÂÎ‡Ú¸ Í‡ð¸ÂðÛ ‚ Ò‚ÓÂÈ ÒÚð‡ÌÂ. çÓ ÒÚ‡ÚËÒÚËÍ‡ ÌÂÛÏÓÎËÏ‡. ë Ì‡˜‡Î‡ 90-ı ‚ ëòÄ ÔÓ «‚ËÁ‡Ï ÌÂ‚ÂÒÚ» ˝ÏË„ðËðÓ‚‡ÎË ÓÍÓÎÓ 75 Ú˚Ò. ðÓÒÒËflÌÓÍ, Â˘fi ÒÚÓÎ¸ÍÓ ÊÂ ÊÂÌ˘ËÌ ˝ÏË„ðËðÓ‚‡ÎË ÔÓ ‚ËÁ‡Ï ‰ðÛ„Ëı ÚËÔÓ‚, Ó‰Ì‡ÍÓ ‚ ÍÓÌÂ˜ÌÓÏ ËÚÓ„Â Ò ÚÓÈ ÊÂ ˆÂÎ¸˛. ÖÊÂ„Ó‰ÌÓ ‚ åÓÒÍ‚Â ðÂ„ËÒÚðËðÛÂÚÒfl ÓÍÓÎÓ ÔÓÎÛÚÓð‡ Ú˚Òfl˜ ·ð‡ÍÓ‚ Ò „ð‡Ê‰‡Ì‡ÏË ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. èðË˜ÂÏ, ÂÒÎË ð‡Ì¸¯Â ÏÓÒÍ‚Ë˜ÍË ÓÚ·˚‚‡ÎË ‚ ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ ‚ ëÓÂ‰ËÌÂÌÌ˚Â òÚ‡Ú˚ Ë ÉÂðÏ‡ÌË˛, ÚÓ ÒÂ„Ó‰Ìfl ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍËı ÏÛÊÂÈ ÔÓÚÂÒÌËÎË ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚Â ÒÓÔÂðÌËÍË. í‡Í, ÒÛÔðÛ„‡ÏË ÚÛðÂˆÍÓÔÓ‰‰‡ÌÌ˚ı ÂÊÂ„Ó‰ÌÓ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÓÍÓÎÓ 150 ÏÓÒÍ‚Ë˜ÂÍ. çÂ ÓÚÒÚ‡˛Ú ÓÚ êÓÒÒËË Ë ·ÂÎÓðÛÒÒÍËÂ ‰Â‚Û¯ÍË. ä‡Ê‰˚È „Ó‰ ÓÍÓÎÓ 400 ·ÂÎÓðÛÒÓÍ ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ÊÂÌ‡ÏË ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı „ð‡Ê‰‡Ì. Ç 2004 „. ÓÍÓÎÓ 750 ÛÍð‡ËÌÓÍ ÒÓ˜ÂÚ‡ÎËÒ¸ ·ð‡ÍÓÏ Ò „ð‡Ê‰‡Ì‡ÏË ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚, ÔðË˜ÂÏ Ò‡Ï˚ÏË ÔÓÔÛÎflðÌ˚ÏË ÒðÂ‰Ë ÌËı fl‚Îfl˛ÚÒfl ·ð‡ÍË Ò „ð‡Ê‰‡Ì‡ÏË ëòÄ, ÉÂðÏ‡ÌËË, àÚ‡ÎËË Ë àð‡Ì‡.

прибежище для счастья: семья

Elena Solntseva 39, Türkiye

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

Елена Солнцева 39 лет (Турция)

Da¤›lm›fl aileler komünizmin korkunç miras›d›r

Разрушение семьи – страшное наследие коммунизма

er insan›n kendine ait mutlulu¤u ve aileyi hissedifli vard›r. Benim için aile; aile üyelerinin birlikte olmas›, efllerin paralel düflünmesi, ortak ilgilerinin olmas›, aralar›nda karfl›l›kl› anlay›fl ve manevî bir ba¤›n olmas›d›r.

olabilirler.

Я не могу сказать, что я полностью довольна своим замужеством. Сказывается то, что мы выросли в разных культурах, у нас разный образ мыслей, разные интересы. Я люблю ходить в кино, театр, я люблю литературу и искусство, а он предпочитает футбол, может часами смотреть футбол по телевизору. С другой стороны, он очень привязан к дочери, безумно любит ее, они вместе играют, гуляют, он может ее искупать, накормить. В России редко можно встретить мужчину, который не просто играет с ребенком, но и ухаживает за ним. Мой муж привязан к дому, он не гуляет, я доверяю ему, у него нет пристрастия к алкоголю. Это как раз те качества, которых не хватает нашим мужчинам. Наверное, это один из определяющих факторов стремления наших девушек за границу.

каждого человека свое ощущение семьи и счастья. Для меня семья – это когда все вместе, когда люди думают параллельно, у них общие интересы, между ними существуют взаимопонимание и крепкая духовная связь.

Я замужем уже шесть лет. Мой муж – турок. Он работает Ben alt› y›ld›r evliyim. Kocam, büyük bir flirkette yönetici менеджером в крупной турецкой компании. Я не ставила для olarak çal›flan bir Türk. Bafllang›çta “yabanc›yla evlenmek” себя целью выйти замуж за иностранца. Так сложилась моя gibi bir hedefim yoktu ama kaderim böyle flekillendi. Fakat судьба. Но я прекрасно знаю, что есть огромное количество bunu hayal eden çok say›da genç k›z oldu¤unu çok iyi девушек, которые мечтают об этом. Ключевую роль в этом biliyorum. Burada anahtar rolü ekonomik faktörler oynuyor. играет материальный фактор. Все хотят жить в хороших Herkes iyi flartlarda yaflamak istiyor ve yar›n çocuklar›n› ne ile условиях и не думать о том, чем завтра кормить детей. Брак с besleyeceklerini düflünmek istemiyor. Bir турком предполагает определенные трудности. Ментальность наших народов Türkle evlili¤in kendine özgü, belirli отличается друг от друга. Определенную Rusya’da çocu¤uyla zorluklar› var. Milletlerimizin роль играет и религия. Даже не столько mantaliteleri farkl›. Din de belirleyici rol oynayan ve onunla религия, сколько традиции. В турецком oynuyor. Hatta gelenekler dinden de обществе традиции неразрывно связаны с güçlü. Türk toplumunda gelenekler ilgilenen erke¤e rastlamak, повседневностью. Чтобы быть счастливой günlük hayatla kopmaz bir flekilde ba¤l›. Турции, необходимо принять здешний seyrek bir olayd›r. Bu, galiba вобраз Türkiye’de mutlu olmak için yerel hayat жизни. Иначе адаптироваться к tarz›n› benimsemek gerekir. Aksi halde bu жизни в этом обществе очень сложно. bizim k›zlar›n yurt d›fl›na toplum hayat›na adapte olmak gayet zor. Несмотря на все эти трудности, я думаю, Bütün bu zorluklara ra¤men, böyle bir heves etmelerinin bafl sebebi. что это прекрасный вариант для девушек evlilik Rusya’n›n uzak köflelerinden gelen из российской глубинки. Во всяком случае, они смогут обрести материальное bir k›z için güzel bir tercih. Her halükarda, благополучие и мужчину, который onlar maddî refah elde edebilir, ailesine В России редко можно искренне будет привязан к семье и детям. ve çocuklar›na ba¤l› bir efle sahip

встретить мужчину, который не просто играет с ребенком, но и ухаживает за ним. Наверное, это один из определяющих факторов стремления наших девушек за границу.

Evlili¤imden her yönüyle memnun oldu¤umu söyleyemem. Farkl› kültürlerde yetiflmemiz, farkl› düflünce tarzlar›m›z›n olmas›, farkl› ilgi alanlar›m›z›n olmas› tesirini gösteriyor. Ben sinemaya, tiyatroya gitmeyi, edebiyat› ve sanat› seviyorum. O ise televizyonda futbol seyretmeyi seviyor ve bu saatlerce devam edebiliyor. Di¤er taraftan k›z›na çok ba¤l›. Onu çok seviyor, zaten beraber oynar ve gezerler. Kocam memnuniyetle k›z›n› y›kar, besler. Rusya’da çocu¤uyla oynayan ve onunla ilgilenen erke¤e rastlamak, seyrek bir olayd›r. Bu özellikler tam da bizim erkeklerde eksik olan özellikler. Bu, galiba bizim k›zlar›n yurt d›fl›na heves etmelerinin bafl sebebi. Rusya’da aile gittikçe bozuluyor. Annem her zaman “da¤›lm›fl aileler komünizmin en korkunç miras›d›r” derdi. Ben onunla tamamen hemfikirim. Bana öyle geliyor ki, sadece din aile kurumunu yeniden kurabilir. Çünkü din, ahlak›, aile de¤erlerini ve fliddet olmayan bir hayat› vazeder. Galiba Türkiye’de ailelerin sa¤lam olmas› da bununla ba¤lant›l›.

В России семья деградирует. Моя мама всегда говорила, что «разрушение семьи – самое страшное наследие коммунизма». Я с ней совершенно согласна. Мне кажется, что только вера сможет как-то восстановить институт семьи, потому что религия проповедует нравственность, семейные ценности, ненасилие. Наверное, с этим связано и то, что в Турции очень крепкие семьи.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Çünkü bu k›zlar›n tek meziyetleri; ço¤u zaman hayat tecrübesinden yoksun ve dikkatsizlikle birleflen gençlik ve çekicilikleri. Yabanc› damatlar›n bu “ithal” efllerini ucuz bir ev han›m› olarak kabul ettikleri, önceki evliliklerinden olan çocuklar›n›n dad›lar› olarak kulland›klar›, çal›flmalar›n›, e¤itim almalar›n›, arkadafllar›yla görüflmelerini yasaklad›klar› bilinen örneklerden baz›lar›. Üstelik k›zlar en temel haklar›ndan mahrum ediliyor, üstelik pasaport ve di¤er belgeleri kocalar›nda bulunuyor. Böyle k›zlar foto¤raflar›n› internet sayfalar›na koyuyorlar (internette 600 uluslararas› ve 200 Rus evlilik ajans› var) ve kendilerini fark edecek zengin yabanc›y› bekliyorlar. Araflt›rmalar›n gösterdi¤ine göre bu tür ajanslar›n hizmetlerinden faydalanan Amerikal›lar, kendi ülkesindeki kad›nlarca tercih edilmeyen veya ülkesinin kad›nlar›n› istemeyen, orta yafll› ve toplumda yerini alamam›fl kifliler. Onun için bu erkelerin de amac›, genç ve güzel bir efle sahip olarak sosyal statüsünü yükseltmek. Bu tür evliliklerin ömrü uzun olmuyor; bir iki y›l sonra ve genelde kad›n›n inisiyatifiyle bitiyor.

Baflar›l› ve yaln›zlar

Yurt d›fl›na mutluluk aramaya giden ama birinci kategoridekilerin tersine baflka bir kategoriden kad›nlar da var. Bu kategoriyi, kendine güvenen, özgür ve hedeflerini gerçeklefltiren kad›nlar teflkil ediyor. Bunlar›n bir k›sm› “yerli” erkeklerle bir evlilik tecrübesine sahip olmufllar fakat sonucunda büyük bir hayal k›r›kl›¤› yaflam›fllar. Erkekler ya onlar›n seviyesinde olmam›fl ya da baflar›l› kad›nla hayat›n› birlefltirmeye yeteri kadar gayret etmemifller. Ünlü psikoterapist Nikolay Naritsin’in araflt›rmalar›na göre Rusya’da özgür ve ifl sahibi kad›nlar mutlu bir aile kurmakta ciddi zorluklar çekiyor. Bu, öncelikle bu kad›nlar›n seviyesindeki erkeklerin genelde genç, sempatik, çok ak›ll› ve e¤itimli olmayan, kendilerine ciddi itirazlarla zorluk ve gereksiz yere problem ç›karmayacak (çünkü Rusya’da ifl adam›n›n hayat› sürekli stresle dolu ve hassas görevlerle yüklüdür) k›zlar› tercih etmeleriyle ilgili. Bu, elbette buz da¤›n›n görünen k›sm›. Fakat, e¤er buna “eski Sovyet” erkeklerinin alkole olan düflkünlüklerini, hayatta hedeflerinin olmay›fl›n›, tembelliklerini, ailesinin geçimini sa¤lama kabiliyetinin

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

‹ngiliz David ve Ukraynal› Olga ile anneleri Англичанин Дэвид с молодой женой из Украины Ольгой и их родители

olmay›fl›n› (% 58,9 Rus kad›n› bu kabiliyeti, ideal erke¤in üç özelli¤inden biri say›yor) eklersek durumun erkeklerimiz lehine geliflmedi¤ini görürüz. ‹statistikler erkeklerin çocuk terbiyesine kat›lmad›¤›nda da ac›mas›z. Rusya’da çocuklar›n terbiyesiyle ilgilenen erkeklerin oran› % 4’ten fazla de¤il. Bütün bunlar›n yan›nda Rusya’da 100 kad›na 97 erkek düflüyor. 100 kad›na 86 erkek düflen Ukrayna’da da durum kötümserli¤ini koruyor. Baflka bir de¤iflle, milli aile modelinin tehlikede oldu¤u ve kad›n say›s›n›n fazla oldu¤u gerçe¤i meydanda. Peki, bu tür istekleri olanlar›n ne yapmas› gerekiyor? Var olanla m› yetinmek, yoksa evlenme hayalinden tamamen vazgeçmek veya her fleye ra¤men vatan›ndan uzakta da olsa mutlulu¤unu aramak m› gerek? Ço¤u üçüncü fl›kk› seçiyor. Yard›ma yine evlilik ajanslar› yetifliyor. Bu ajanslara baflvuran kad›nlar›n % 60’› üniversite e¤itimine sahip. Yurt d›fl›ndaki prenseslerimizin yüzde kaç› mutlu? Yabanc›larla mutlu bir evlilik yapanlar›n kesin istatisti¤i yok. Fakat evlilik ajanslar› arac›l›¤› ile yap›lan evliliklerin ço¤u baflar›s›zl›¤a u¤ruyor. Buna ra¤men yurtd›fl›na giden k›zlar›m›z›n say›s› azalm›yor. Bu da, eski Sovyet co¤rafyas›nda hâlâ ekonomik, sosyal ve kültürel alanda ciddi bir afla¤›l›k kompleksinin devam etti¤ini gösteriyor. “Evlilik göçü” probleminin büyüklü¤ü devlet yetkilileri ve sivil toplum örgütlerinin dikkatini çekmek zorunda. Çünkü bugünkü durum devam ederse, Slav k›zlar›n yurtd›fl›na gitmeleri millet yap›s›na büyük zarar verecek. Buna mukabil, nüfusunun yafll›l›¤› ve do¤um oran›n›n düflüklü¤ünden muzdarip olan Bat› Avrupa’n›n demografik problemlerini çözmeye de yard›m edecektir. n

Ç ˜ÂÏ ÊÂ ÔðË˜ËÌ‡ ÒÓıð‡Ìfl˛˘ÂÈÒfl ÔðË‚ÎÂÍ‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚË «Á‡ÏÓðÒÍËı ÔðËÌˆÂ‚» ‰Îfl ÒÎ‡‚flÌÒÍËı Íð‡Ò‡‚Ëˆ? à ÍÚÓ ÒÚðÂÏËÚÒfl Á‡ÏÛÊ Á‡ „ð‡ÌËˆÛ? èðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÈ ‡ÒÔÂÍÚ ˝ÚÓ„Ó ÙÂÌÓÏÂÌ‡ ÓÚÓ‰‚ËÌÛÎÒfl Ì‡ Á‡‰ÌËÈ ÔÎ‡Ì, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍ‡fl ÒËÚÛ‡ˆËfl Ì‡ ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓÏ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Â ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ ÒÚ‡·ËÎËÁËðÛÂÚÒfl, ÍðÓÏÂ ÚÓ„Ó ÔÓfl‚ÎflÂÚÒfl ÏÌÓ„Ó ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ Ò‡ÏÓðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ‰Îfl ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ Ò‡Ï˚ı ð‡ÁÌ˚ı ÔðÓÙÂÒÒËÈ.

«Не хочу учиться, а хочу жениться» åÓÊÌÓ ‚˚‰ÂÎËÚ¸ ‰‚Â Í‡ÚÂ„ÓðËË ÏÓÎÓ‰˚ı ÊÂÌ˘ËÌ, Ì‡Ôð‡‚Îfl˛˘Ëı Ò‚ÓË ÊËÁÌÂÌÌ˚Â ÒËÎ˚ Ì‡ ÔÓËÒÍ Á‡„ð‡ÌË˜Ì˚ı ÊÂÌËıÓ‚. èÂð‚˚Â – ÏÓÎÓ‰˚Â ‰Â‚Û¯ÍË, ÚÓÎ¸ÍÓ ˜ÚÓ ÓÍÓÌ˜Ë‚¯ËÂ ÒðÂ‰Ì˛˛ ¯ÍÓÎÛ, ÌÂ ËÏÂ˛˘ËÂ ‚˚Ò¯Â„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. ÑÎfl ÌËı ÊËÁÌÂÌÌ˚Â ˆÂÎË Ó„ð‡ÌË˜Ë‚‡˛ÚÒfl Ï‡ÚÂðË‡Î¸Ì˚Ï ‰ÓÒÚ‡ÚÍÓÏ, ÍÓÚÓð˚È, ÌÂ ËÏÂfl Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë ÊËÁÌÂÌÌÓ„Ó ÓÔ˚Ú‡, Ó·ðÂÒÚË ÚðÛ‰ÌÓ. ÇÓÚ Ë ÏÂ˜Ú‡˛Ú ÓÌË Ì‡ÈÚË ÒÓÒÚÓflÚÂÎ¸Ì˚ı Á‡„ð‡ÌË˜Ì˚ı ÏÛÊÂÈ, ˜ÚÓ·˚ ÒÚ‡Ú¸ Ï‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓ ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜Ì˚ÏË ‰ÓÏÓıÓÁflÈÍ‡ÏË. ç‡ ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËÂ ˝ÚËı ‰Â‚Û¯ÂÍ ‚ÎËfl˛Ú ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚Â «Ï˚Î¸Ì˚Â ÓÔÂð˚», „ÎflÌˆÂ‚˚Â ÊÛðÌ‡Î˚ Ë, ÍÓÌÂ˜ÌÓ, ÒÛ‰¸·˚ Ëı Ï‡ÚÂðÂÈ, ÍÓÚÓð˚Ï ÔðË¯ÎÓÒ¸ ÔðÓÊËÚ¸ ÚðÛ‰ÌÛ˛ ÊËÁÌ¸, Á‡ð‡·‡Ú˚‚‡fl ÍÓÔÂÈÍË Ë ‰Ó‚ÓÎ¸ÒÚ‚ÛflÒ¸ Ï‡Î˚Ï. ä‡Í Ôð‡‚ËÎÓ, «Á‡„ð‡ÌË˜Ì‡fl» ÒÂÏÂÈÌ‡fl ÊËÁÌ¸ ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚‡ Ú‡ÍËı ‰Â‚Û¯ÂÍ Ó·ðÂ˜ÂÌ‡. ÇÂ‰¸ Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚Ó ˝ÚËı ÌÂ‚ÂÒÚ – ÏÓÎÓ‰ÓÒÚ¸ Ë ÔðË‚ÎÂÍ‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸, ÍÓÚÓð˚Â Á‡˜‡ÒÚÛ˛ ÒÓ˜ÂÚ‡˛ÚÒfl Ò ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂÏ ÊËÁÌÂÌÌÓ„Ó ÓÔ˚Ú‡ Ë ÓÒÚÓðÓÊÌÓÒÚË. àÁ‚ÂÒÚÌ˚ ÒÎÛ˜‡Ë, ÍÓ„‰‡ Á‡„ð‡ÌË˜Ì˚Â ÏÛÊ¸fl ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÎË Ò‚ÓËı «ËÏÔÓðÚÌ˚ı» ÊÂÌ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ‰Â¯Â‚˚ı ‰ÓÏÓıÓÁflÂÍ, ÌflÌÂÍ Ò‚ÓËÏ ‰ÂÚflÏ ÓÚ ÔðÂ‰˚‰Û˘Ëı ·ð‡ÍÓ‚, Á‡ÔðÂ˘‡fl ð‡·ÓÚ‡Ú¸, ÔÓÎÛ˜‡Ú¸ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, Ó·˘‡Ú¸Òfl Ò ‰ðÛÁ¸flÏË. èðË ˝ÚÓÏ ‰Â‚Û¯ÍË ·˚ÎË ÎË¯ÂÌ˚ ˝ÎÂÏÂÌÚ‡ðÌ˚ı Ôð‡‚, ‡ Ëı ‰ÓÍÛÏÂÌÚ˚ ıð‡ÌËÎËÒ¸ Û ÏÛÊ‡. í‡ÍËÂ ‰Â‚Û¯ÍË Ó·˚˜ÌÓ ð‡ÁÏÂ˘‡˛Ú Ò‚ÓË ÙÓÚÓ Ì‡ Ò‡ÈÚ‡ı ·ð‡˜Ì˚ı ‡„ÂÌÚÒÚ‚ (ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ àÌÚÂðÌÂÚÂ ‰ÂÈÒÚ‚Û˛Ú 600 ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı Ë 200 ðÓÒÒËÈÒÍËı ·ð‡˜Ì˚ı ‡„ÂÌÚÒÚ‚) Ë Ê‰ÛÚ, ÍÓ„‰‡ Ëı Á‡ÏÂÚËÚ ·Ó„‡Ú˚È ËÌÓÒÚð‡ÌÂˆ. àÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl ÔÓÍ‡Á‡ÎË, ˜ÚÓ ÔÓÎ¸ÁÛ˛˘ËÂÒfl ÛÒÎÛ„‡ÏË ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ‡„ÂÌÚÒÚ‚ ‡ÏÂðËÍ‡Ìˆ˚ ·ÓÎ¸¯ÂÈ ˜‡ÒÚ¸˛ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÍÎ‡ÒÒ ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı ÌÂÛ‰‡˜ÌËÍÓ‚ ÒðÂ‰ÌÂ„Ó ‚ÓÁð‡ÒÚ‡, ÍÓÚÓð˚Â ÔÓ Í‡ÍËÏ-ÚÓ ÔðË˜ËÌ‡Ï ÌÂ ÛÒÚð‡Ë‚‡˛Ú ÊÂÌ˘ËÌ ‚ Ò‚ÓÂÈ ÒÚð‡ÌÂ ËÎË ÊÂÌ˘ËÌ˚ Ëı ÒÚð‡Ì˚ ÌÂ ÛÒÚð‡Ë‚‡˛Ú Ëı. èÓ˝ÚÓÏÛ Ë ˆÂÎ¸ ˝ÚËı ÏÛÊ˜ËÌ – ÔÓ‚˚ÒËÚ¸ Ò‚ÓÈ ÒÓˆË‡Î¸Ì˚È ÒÚ‡ÚÛÒ Á‡ Ò˜ÂÚ Íð‡ÒË‚ÓÈ

прибежище для счастья: семья

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

Rusya’da özgür ve ifl sahibi kad›nlar mutlu bir aile kurmakta ciddi zorluklar çekiyor. Независимые деловые женщины в России испытывают серьезные трудности в создании счастливой семьи.

ÏÓÎÓ‰ÓÈ ÊÂÌ˚. ÅÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Ó ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ·ð‡ÍÓ‚ ÌÂ‰ÓÎ„Ó‚Â˜Ì˚, ˜ÂðÂÁ „Ó‰-‰‚‡ ÓÌË ð‡ÒÔ‡‰‡˛ÚÒfl Ó·˚˜ÌÓ ÔÓ ËÌËˆË‡ÚË‚Â ÊÂÌ˘ËÌ˚.

Успешные и одинокие ÖÒÚ¸ Ë ‰ðÛ„‡fl Í‡ÚÂ„ÓðËfl ÊÂÌ˘ËÌ, ÓÚÔð‡‚Îfl˛˘ËıÒfl Á‡ Ò˜‡ÒÚ¸ÂÏ Á‡ „ð‡ÌËˆÛ. à ˝Ú‡ Í‡ÚÂ„ÓðËfl fl‚ÎflÂÚÒfl Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË ÔÓÎÌÓÈ ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌÓÒÚ¸˛ ÔÂð‚ÓÈ. ÖÂ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú Û‚ÂðÂÌÌ˚Â ‚ ÒÂ·Â, ˝Ï‡ÌÒËÔËðÓ‚‡ÌÌ˚Â, ðÂ‡ÎËÁÓ‚‡‚¯ËÂ ÒÂ·fl ÊÂÌ˘ËÌ˚. ó‡ÒÚ¸ ËÁ ÌËı ÛÊÂ ÛÒÔÂÎ‡ ÔÓ·˚‚‡Ú¸ Á‡ÏÛÊÂÏ Á‡ «ÓÚÂ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË» ÏÛÊ˜ËÌ‡ÏË, ÌÓ Ëı ÔÓÒÚË„ÎÓ ð‡ÁÓ˜‡ðÓ‚‡ÌËÂ, Ò‚flÁ‡ÌÌÓÂ Ò ÚÂÏ, ˜ÚÓ ÏÛÊ˜ËÌ˚ ÎË·Ó ÌÂ «‰ÓÚfl„Ë‚‡ÎË» ‰Ó Ëı ÛðÓ‚Ìfl, ÎË·Ó ÌÂ Ó˜ÂÌ¸ ÒÚðÂÏËÎËÒ¸ Ò‚flÁ˚‚‡Ú¸ Ò‚Ó˛ ÊËÁÌ¸ Ò «ÒÓÒÚÓfl‚¯ÂÈÒfl» ÊÂÌ˘ËÌÓÈ. ëÓ„Î‡ÒÌÓ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËflÏ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ„Ó ÔÒËıÓÚÂð‡ÔÂ‚Ú‡ çËÍÓÎ‡fl ç‡ðËˆ˚Ì‡, ÌÂÁ‡‚ËÒËÏ˚Â ‰ÂÎÓ‚˚Â ÊÂÌ˘ËÌ˚ ‚ êÓÒÒËË ËÒÔ˚Ú˚‚‡˛Ú ÒÂð¸ÂÁÌ˚Â ÚðÛ‰ÌÓÒÚË ‚ ÒÓÁ‰‡ÌËË Ò˜‡ÒÚÎË‚ÓÈ ÒÂÏ¸Ë. ùÚÓ Ò‚flÁ‡ÌÓ, ‚ ÔÂð‚Û˛ Ó˜ÂðÂ‰¸, Ò ÚÂÏ, ˜ÚÓ ÏÛÊ˜ËÌ˚ Ëı ÛðÓ‚Ìfl ÔðÂ‰ÔÓ˜ËÚ‡˛Ú ·ð‡Ú¸ ‚ ÊÂÌ˚ ÏÓÎÓ‰ÂÌ¸ÍËı, ÒËÏÔ‡ÚË˜Ì˚ı ‰Â‚Û¯ÂÍ, ÌÂ Ó˜ÂÌ¸ ÛÏÌ˚ı Ë ÌÂ Ó˜ÂÌ¸ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌÌ˚ı, ÍÓÚÓð˚Â ÌÂ ÒÚ‡ÌÛÚ Ó·ðÂÏÂÌflÚ¸ Ëı ÒÂð¸ÂÁÌ˚ÏË ð‡ÒÒÛÊ‰ÂÌËflÏË Ë ÎË¯ÌËÏË ÔðÓ·ÎÂÏ‡ÏË, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ÊËÁÌ¸ ·ËÁÌÂÒÏÂÌ‡ ‚ êÓÒÒËË Ë Ú‡Í ÒÓÔðflÊÂÌ‡ Ò ÔÓÒÚÓflÌÌ˚ÏË ÒÚðÂÒÒ‡ÏË Ë ˝ÏÓˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ÏË Ì‡„ðÛÁÍ‡ÏË. äÓÌÂ˜ÌÓ, ˝ÚÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚Ë‰ËÏ‡fl ˜‡ÒÚ¸ ‡ÈÒ·Âð„‡. Ä ÂÒÎË ÔðË·‡‚ËÚ¸ Í ˝ÚÓÏÛ ÔðËÒÚð‡ÒÚËÂ Ì‡¯Ëı «·˚‚¯Ëı ÒÓ‚ÂÚÒÍËı» ÏÛÊ˜ËÌ Í ‡ÎÍÓ„ÓÎ˛, ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂ ÊËÁÌÂÌÌ˚ı ÓðËÂÌÚËðÓ‚, ËÌÂðÚÌÓÒÚ¸, ÌÂÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ Ó·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸ Ï‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓÂ ·Î‡„ÓÒÓÒÚÓflÌËÂ ÒÂÏ¸Ë (58,9% ðÓÒÒËÈÒÍËı ÊÂÌ˘ËÌ Ò˜ËÚ‡˛Ú ˝ÚÓ Í‡˜ÂÒÚ‚Ó Ó‰ÌËÏ ËÁ ÚðÂı ÓÒÌÓ‚Ì˚ı Í‡˜ÂÒÚ‚ Ë‰Â‡Î¸ÌÓ„Ó ÏÛÊ‡), ÒËÚÛ‡ˆËfl ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ ÒÍÎ‡‰˚‚‡ÂÚÒfl ÌÂ ‚ ÔÓÎ¸ÁÛ Ì‡¯Ëı ÏÛÊ˜ËÌ. äð‡ÒÌÓðÂ˜Ë‚‡ ÒÚ‡ÚËÒÚËÍ‡ Ë ‚ ÔÓ‰Ò˜ÂÚÂ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚‡ ÏÛÊ˜ËÌ, ‡ÍÚË‚ÌÓ

Û˜‡ÒÚ‚Û˛˘Ëı ‚ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËË ‰ÂÚÂÈ. Ç êÓÒÒËË Ú‡ÍËı, Ì‡ÔðËÏÂð, ÌÂ ·ÓÎÂÂ 4%. èðË ‚ÒÂÏ ˝ÚÓÏ, ÔÓ ÒÚ‡ÚËÒÚË˜ÂÒÍËÏ ‰‡ÌÌ˚Ï, ‚ êÓÒÒËË Ì‡ 100 ÊÂÌ˘ËÌ ÔðËıÓ‰ËÚÒfl 97 ÏÛÊ˜ËÌ. çÂ ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ÓÔÚËÏËÁÏÓÏ Ë ÒËÚÛ‡ˆËfl Ì‡ ìÍð‡ËÌÂ, „‰Â Ì‡ 100 ÊÂÌ˘ËÌ ÔðËıÓ‰ËÚÒfl ÚÓÎ¸ÍÓ 86 ÏÛÊ˜ËÌ. àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, Ì‡ÎËˆÓ ÍðËÁËÒ ÓÚÂ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÏÓ‰ÂÎË ÒÂÏ¸Ë Ë ˜ËÒÎÂÌÌÓÂ ÔðÂÓ·Î‡‰‡ÌËÂ ÊÂÌ˘ËÌ Ì‡‰ ÏÛÊ˜ËÌ‡ÏË. óÚÓ ÊÂ ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ‰ÂÎ‡Ú¸ ˝ÚËÏ ÔðÂ‰ÔðËËÏ˜Ë‚˚Ï ÊÂÌ˘ËÌ‡Ï? ÑÓ‚ÓÎ¸ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸Òfl ÚÂÏ, ˜ÚÓ ÂÒÚ¸, ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl ÒÚ‡ð˚ÏË ‰Â‚‡ÏË ËÎË ‚ÒÂ ÊÂ ËÒÍ‡Ú¸ Ò‚ÓÂ„Ó Ò˜‡ÒÚ¸fl, ÔÛÒÚ¸ ‰‡ÊÂ Á‡ ÔðÂ‰ÂÎ‡ÏË Ò‚ÓÂÈ ðÓ‰ËÌ˚? åÌÓ„ËÂ ‚˚·Ëð‡˛Ú ÚðÂÚËÈ ‚‡ðË‡ÌÚ. ç‡ ÔÓÏÓ˘¸ ÒÌÓ‚‡ ÔðËıÓ‰flÚ ·ð‡˜Ì˚Â ‡„ÂÌÚÒÚ‚‡. èðË˜ÂÏ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Á‡ÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ ÊÂÌ˘ËÌ˚ Ò ‚˚Ò¯ËÏ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂÏ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú 60% Ó·ð‡˘‡˛˘ËıÒfl ‚ ·ð‡˜Ì˚Â ‡„ÂÌÚÒÚ‚‡.

ä‡ÍÓÈ ÔðÓˆÂÌÚ Ì‡¯Ëı ÔðËÌˆÂÒÒ Ó·ðÂÚ‡ÂÚ Ò˜‡ÒÚ¸Â Á‡ „ð‡ÌËˆÂÈ? íÓ˜ÌÓÈ ÒÚ‡ÚËÒÚËÍË Ò˜‡ÒÚÎË‚˚ı ·ð‡ÍÓ‚ Ò ËÌÓÒÚð‡Ìˆ‡ÏË ÌÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ, ÌÓ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ·ÓÎ¸¯‡fl ˜‡ÒÚ¸ ·ð‡ÍÓ‚, Á‡ÍÎ˛˜ÂÌÌ˚ı ˜ÂðÂÁ ·ð‡˜Ì˚Â ‡„ÂÌÚÒÚ‚‡, ÌÂÛ‰‡˜Ì‡. çÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ˝ÚÓ, ÔÓÚÓÍ Ì‡¯Ëı ÌÂ‚ÂÒÚ Á‡ „ð‡ÌËˆÛ ÌÂ ÛÏÂÌ¸¯‡ÂÚÒfl, ˜ÚÓ „Ó‚ÓðËÚ Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËË ÒÂð¸ÂÁÌÓ„Ó ÍÓÏÔÎÂÍÒ‡ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı, ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı, ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ Ì‡ ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓÏ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Â. å‡Ò¯Ú‡· ·ð‡˜ÌÓÈ ÏË„ð‡ˆËË ÚðÂ·ÛÂÚ ‚ÌËÏ‡ÌËfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌÓ‚ ‚Î‡ÒÚË, ‡ Ú‡ÍÊÂ ÌÂÔð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ. ÇÂ‰¸ ÌÂÓÒÚ‡Ì‡‚ÎË‚‡˛˘ËÈÒfl ÔÓÚÓÍ ÒÎ‡‚flÌÓÍ Á‡ „ð‡ÌËˆÛ Ì‡ÌÓÒËÚ ÒÂð¸ÂÁÌ˚È Û‰‡ð ÔÓ „ÂÌÓÙÓÌ‰Û Ì‡ˆËË Ë ÔÓÏÓ„‡ÂÚ ÔðË ˝ÚÓÏ ðÂ¯‡Ú¸ ‰ÂÏÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍËÂ ÔðÓ·ÎÂÏ˚ á‡Ô‡‰ÌÓÈ Ö‚ðÓÔ˚, „‰Â ÒÚ‡ðÂÂÚ Ì‡ÒÂÎÂÌËÂ Ë ÌËÁÓÍ ÛðÓ‚ÂÌ¸ ðÓÊ‰‡ÂÏÓÒÚË. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Sosyal yetimlerden kim sorumlu? Nurgül ‹sayeva K›rg›zistan Da Muhabiri.

Кто в ответе за «социальных сирот»? Нургул Исаева Корреспондент ДА в Кыргызстане.

on y›llarda K›rg›zistan’da çocuk yurtlar› say›s› ikiye katland›. On üç y›l önce say›lar› dokuzken bugün bu say› 20 oldu. Ülkemizde daha önceleri haklar›nda bir fley duymad›¤›m›z “Sosyal Yetimler” ortaya ç›kt›. Dordoy, Ofl, Ortasay, Alamedin gibi Biflkek pazarlar›nda çocuklar› ekmek paras› için bir fleyler satarken, ayakkab› boyarken gördükçe kay›ts›z kalmak mümkün de¤il. Becerileri ise insan› hayrete düflürüyor. A¤›r yüklerin hakk›ndan kolayl›kla geliyor ve sab›rla bu zor emeklerinin ödüllendirilmesini bekliyorlar. Okuyacaklar› yerde sokaklarda çal›flan 10 – 15 yafl›ndaki çocuk ve yetiflkinlerin say›s› her gün ço¤al›yor. Beni, “onlar›n hayatlar›nda ulaflmak istedikleri bir hedefleri var m›?” sorusu ilgilendiriyor. Baz› çocuklarla konuflma flans›m oldu. Anlafl›lan hepsi Cumhuriyetin farkl› bölge ve eyaletlerinden gelmifl; Ofl’tan, Batken’den, Tokmok’tan, Toktogul’dan. Esmer tenli, çevik on yafllar›nda bir çocuk olan Kutman’n›n sorular›ma bir yetiflkin gibi cevap vermesi beni çok flafl›rtt›. Söyledi¤ine göre annesi ve kardefliyle beraber Ofl flehrinin Uzgenskiy ilçesinden gelmifller. ‹lkokul 5. S›n›fta okuyor. Sabah okula gidiyor, ö¤leden sonra az da olsa para kazanmak için ayakkab› boyamaya, pazara geliyor. Peki bu ifl e¤itimine engel olmuyor mu?

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Okuyacaklar› yerde sokaklarda çal›flan 10-15 yafl›ndaki çocuk ve yetiflkinlerin say›s› her gün ço¤al›yor. С каждым днем растет число подростков и детей в возрасте 10-15 лет, работающих на улицах и рынках, вместо того чтобы учиться. Elbette oluyor. Akflama kadar çal›fl›yoruz. Onun için derslerimi yetifltiremiyorum. “5” ald›¤›m zaman da oluyor, ama genellikle “3” al›yorum. Burada seni çal›flmaya zorlayan ne? – Ailemde benden baflka dört çocuk ve annem var. Babam yok. Anneme yard›m etmeliyim, çok zorluk çekiyor. Peki, günde ne kadar kazan›yorsun?

ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ ‚‰‚ÓÂ Û‚ÂÎË˜ËÎÓÒ¸ ˜ËÒÎÓ ‰ÂÚÒÍËı ËÌÚÂðÌ‡ÚÓ‚. ÖÒÎË 13 ÎÂÚ Ì‡Á‡‰ Ëı ·˚ÎÓ 9, ÚÓ ÒÂ„Ó‰Ìfl ÒÚ‡ÎÓ ÛÊÂ 20. Ç ÒÚð‡ÌÂ ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ ÔÓfl‚Îfl˛ÚÒfl «ÒÓˆË‡Î¸Ì˚Â ÒËðÓÚ˚», Ó ÍÓÚÓð˚ı Ï˚ ð‡Ì¸¯Â ÌÂ ÒÎ˚¯‡ÎË. ç‡·Î˛‰‡fl, Í‡Í Ì‡ ·Ë¯ÍÂÍÒÍËı ð˚ÌÍ‡ı «ÑÓð‰ÓÈ», «é¯», «éðÚÓÒ‡È», «ÄÎ‡ÏÂ‰ËÌ» ‰ÂÚË ÚÓð„Û˛Ú Ë ˜ËÒÚflÚ Ó·Û‚¸, Ô˚Ú‡flÒ¸ Í‡Í-ÚÓ Á‡ð‡·ÓÚ‡Ú¸ Ì‡ ıÎÂ·, ÌÂÎ¸Áfl ÓÒÚ‡Ú¸Òfl ð‡‚ÌÓ‰Û¯Ì˚Ï. àı ÎÓ‚ÍÓÒÚ¸ ÔÓð‡Ê‡ÂÚ, ÓÌË ÎÂ„ÍÓ ÒÔð‡‚Îfl˛ÚÒfl Ò ÚflÊÂÎ˚Ï „ðÛÁÓÏ Ë ÚÂðÔÂÎË‚Ó Ê‰ÛÚ ‚ÓÁÌ‡„ð‡Ê‰ÂÌËfl Á‡ Ò‚ÓÈ ÌÂÎÂ„ÍËÈ ÚðÛ‰. ë Í‡Ê‰˚Ï ‰ÌÂÏ ð‡ÒÚÂÚ ˜ËÒÎÓ ÔÓ‰ðÓÒÚÍÓ‚ Ë ‰ÂÚÂÈ ‚ ‚ÓÁð‡ÒÚÂ 1015 ÎÂÚ, ð‡·ÓÚ‡˛˘Ëı Ì‡ ÛÎËˆ‡ı Ë ð˚ÌÍ‡ı, ‚ÏÂÒÚÓ ÚÓ„Ó ˜ÚÓ·˚ Û˜ËÚ¸Òfl. åÂÌfl Á‡ËÌÚÂðÂÒÓ‚‡Î ‚ÓÔðÓÒ, ÂÒÚ¸ ÎË Û ÌËı ˆÂÎË, ÍÓÚÓð˚ı ÓÌË ıÓÚÂÎË ·˚ ‰ÓÒÚË˜¸ ‚ ÊËÁÌË. åÌÂ Û‰‡ÎÓÒ¸ ÔÓ·ÂÒÂ‰Ó‚‡Ú¸ Ò ÌÂÍÓÚÓð˚ÏË ðÂ·flÚ‡ÏË. ä‡Í ‚˚flÒÌËÎÓÒ¸, ‚ÒÂ ÓÌË ÔðËÂı‡ÎË ËÁ ð‡ÁÌ˚ı ð‡ÈÓÌÓ‚ Ë Ó·Î‡ÒÚÂÈ ðÂÒÔÛ·ÎËÍË: ËÁ é¯‡, Å‡ÚÍÂÌ‡, íÓÍÏ‡Í‡, íÓÍÚÓ„ÛÎ‡. ì‰Ë‚ËÎ ÒÏÛ„Î˚È ¯ÛÒÚð˚È Ï‡Î¸˜Ë¯Í‡ ÎÂÚ 10 - äÛÚÏ‡Ì, ÍÓÚÓð˚È ÓÚ‚Â˜‡Î Ì‡ ‚ÓÔðÓÒ˚ Í‡Í ‚ÁðÓÒÎ˚È. èÓ Â„Ó ÒÎÓ‚‡Ï, ÓÌ ÔðËÂı‡Î ‚ ÅË¯ÍÂÍ ‚ÏÂÒÚÂ Ò Ï‡ÚÂð¸˛ Ë ·ð‡Ú¸flÏË ËÁ ìÁ„ÂÌÒÍÓ„Ó ð‡ÈÓÌ‡ é¯ÒÍÓÈ Ó·Î‡ÒÚË. éÌ Û˜ËÚÒfl ‚ 5 ÍÎ‡ÒÒÂ. ìÚðÓÏ Ë‰ÂÚ ‚ ¯ÍÓÎÛ, ‡ ÔÓÒÎÂ Ó·Â‰‡ Ì‡ ð˚ÌÓÍ, ˜ÚÓ·˚ ˜ËÒÚÍÓÈ Ó·Û‚Ë ıÓÚ¸ ÌÂÏÌÓ„Ó Á‡ð‡·ÓÚ‡Ú¸ Ì‡ ÊËÁÌ¸. äÛÚÏ‡Ì, ‡ ð‡·ÓÚ‡ ÌÂ ÏÂ¯‡ÂÚ Û˜Â·Â? – äÓÌÂ˜ÌÓ, ÏÂ¯‡ÂÚ. ÑÓ ‚Â˜Âð‡ ð‡·ÓÚ‡ÂÏ, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÌÂ ÛÒÔÂ‚‡˛ Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ÛðÓÍË. Å˚‚‡ÂÚ, ÔÓÎÛ˜‡˛ «ÔflÚÂðÍË», ÌÓ Ó·˚˜ÌÓ - «ÚðÓÈÍË». óÚÓ Á‡ÒÚ‡‚ËÎÓ ÚÂ·fl ð‡·ÓÚ‡Ú¸ Á‰ÂÒ¸?

прибежище для счастья: семья

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

– Bir çift ayakkab› için 3 – 5 Somun al›yoruz. Bazen çok, bazense hiç. Para ödemeden de giden oluyor. Üç ayd›r çal›fl›yorum, al›flt›m. Büyüdü¤ün zaman ne olmak istiyorsun? – ‹yi bir ö¤retmen olmak isterdim. Onun için okulu b›rakmak istemiyorum. Çeflitli televizyon programlar›n› seyretmeyi seviyorum. Gelecekte iflime yarayacaklar›na inan›yorum. Onun hayata sa¤duyulu, ak›ll› ve “yetiflkin” bak›fl› beni flafl›rtt›. Kutman’la beraber çal›flan Kuban›ç ise “Çal›flmak, tek çaremiz. Çünkü ailemiz kalabal›k. Ekmek için çal›flmak gerekir. Ben okulu b›rakmak zorunda kald›m. Biz bu kadar zor durumdayken, okuyamazd›m. Büyüdü¤üm zaman inflaatç› olaca¤›m belki” diyor. Di¤erleri susuyorlar, çekiniyorlar. Bu, yan yana ve kardefl gibi dostça oturan çocuk iflçilere bakt›¤›m zaman yüre¤im daral›yor. D›flar›s› art›k so¤uk. Onlar birer yetiflkin gibi birbirleriyle flakalaflmay› da becerebiliyorlar. Yoksa biz mi onlar› uçuruma itiyoruz?

Onlar› biz mi uçuruma sürüklüyoruz?

Her çocuk Kutman gibi ayd›n bir gelece¤e inanm›yor, renkli plânlar kurmuyor. Meselâ herkesin bildi¤i “Ayçörek” al›flverifl merkezinin yan›nda alt geçitlerde yankesiciler var. Bu da bir geçinme yolu. En çok bayram ve hafta sonlar›nda iflleri yolunda gidiyor! Az insan bu çocuklar›n elinden ç›kan iflten zarar görmüyor. Birileri k›zar, birileri ise “Aferin! Tekni¤e bak! Fark ettirmeden afl›rd›!” diyerek hayretler içinde kal›r. Sat›c›lar›n dediklerine göre yankesiciler belli zaman ve yerlerde çal›fl›yorlar. Mesela sabahlar› “Ofl” ve “Tordoy” pazarlar›nda çal›fl›yorlar. Ö¤leden sonra yeralt›na iniyorlar. ‹lginç olan, yankesiciler “yerliler”in yani oradaki sat›c›lar›n mallar›na göz dikmiyorlar. Çünkü orada olanlar› herkes tan›yor. E¤er böyle bir fley olursa onlar bir daha ayn› yerlerine gelemezler. Yankesicilerden en çok yayalar zarar görüyor.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

ıÓÎÓ‰ÌÓ, ‡ ÓÌË Â˘Â ÛÏÛ‰ðfl˛ÚÒfl ÔÓ‰¯Û˜Ë‚‡Ú¸ ‰ðÛ„ Ì‡‰ ‰ðÛ„ÓÏ, ÒÓ‚ÒÂÏ Í‡Í ‚ÁðÓÒÎ˚Â.

Может, мы сами толкаем их в пропасть?

E¤er flimdiden bu durumu düzeltecek önlemler al›nmazsa, bizi nas›l bir gelece¤in bekledi¤ini düflünmek bile korkunç. Если уже сейчас не принимать мер, направленных на исправление ситуации, то даже представить страшно, какое будущее нас ожидает. Bu çocuklar› gördü¤ünüz zaman anne ve babas›z büyüdüklerini düflünerek, onlara ac›yorsunuz. Asl›nda ço¤unun anne ve babas› var. Son y›llarda anne ve babalar›n çocuklar›na ilgisizli¤i artt›. Önceleri bilmedi¤imiz “Sosyal Yetimler” yani anne ve babalar› sa¤ olan yetimler ortaya ç›kt›. ‹statistiklere göre ailelerin % 93’ü çocuklar›n›n e¤itimiyle ilgilenmiyorlar. Bu ailelerin ço¤u okulla iliflkilerini kesmifl. 2002 y›l›nda bak›ms›z kalan çocuk say›s› 2.234’tü. 2003 y›l›nda 1.843 anne ve baba himayesinden yoksun çocuk kay›t alt›na al›nd›. Bu çocuklar›n ço¤u baflka yerlerden gelerek dilencilik yap›yor. Baz›lar›n›n anne ve babalar› para kazanmak için Rusya’ya, Kazakistan’a veya baflka ülkelere gittiler. Onun için de çocuklar gözetimden uzak kald›lar. E¤er flimdiden bu durumu düzeltecek önlemler al›nmazsa, bizi nas›l bir gelece¤in bekledi¤ini düflünmek bile korkunç. Bu gibi a¤›r sars›nt›lar yüzünden K›rg›z halk›n›n yüzy›llar boyunca kendine özgü o kadim gururunu ve onurunu kaybediyor oldu¤una inanmak zor gelmiyor. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

– Ç ÒÂÏ¸Â, ÍðÓÏÂ ÏÂÌfl, Â˘Â ˜ÂÚ‚ÂðÓ ‰ÂÚÂÈ Ë Ï‡Ï‡. éÚˆ‡ Û ÏÂÌfl ÌÂÚ. ü ‰ÓÎÊÂÌ ÔÓÏÓ„‡Ú¸ Ï‡ÚÂðË, ÂÈ ÚðÛ‰ÌÓ ÔðËıÓ‰ËÚÒfl. Ä ÒÍÓÎ¸ÍÓ ÊÂ Ú˚ Á‡ð‡·‡Ú˚‚‡Â¯¸ ‚ ‰ÂÌ¸? á‡ Ó‰ÌÛ Ô‡ðÛ Ó·Û‚Ë ÔÓÎÛ˜‡ÂÏ 3-5 ÒÓÏÓ‚, ÔÓ-ð‡ÁÌÓÏÛ. àÌÓ„‰‡ ÏÌÓ„Ó, ËÌÓ„‰‡ ‚ÓÓ·˘Â ÌË˜Â„Ó. Å˚‚‡ÂÚ, ÛÈ‰ÛÚ ÌÂ Á‡ÔÎ‡ÚË‚. ìÊÂ ÚðË ÏÂÒflˆ‡ Í‡Í ð‡·ÓÚ‡˛. èðË‚˚Í. äÂÏ Ú˚ ıÓ˜Â¯¸ ÒÚ‡Ú¸, ÍÓ„‰‡ ‚˚ð‡ÒÚÂ¯¸? ïÓÚÂÎ ·˚ ÒÚ‡Ú¸ ıÓðÓ¯ËÏ Û˜ËÚÂÎÂÏ. èÓ˝ÚÓÏÛ ÌÂ ıÓ˜Û ·ðÓÒ‡Ú¸ ¯ÍÓÎÛ. ÅÛ‰Û ð‡·ÓÚ‡Ú¸ Ë Û˜ËÚ¸Òfl. ü Î˛·Î˛ ÒÏÓÚðÂÚ¸ ð‡ÁÌ˚Â ÚÂÎÂÔÂðÂ‰‡˜Ë, ‚Âð˛, ˜ÚÓ ‚ ·Û‰Û˘ÂÏ ÓÌË ÏÌÂ Ó˜ÂÌ¸ ÔðË„Ó‰flÚÒfl. åÂÌfl Û‰Ë‚ËÎ Â„Ó ÚðÂÁ‚˚È Ë ð‡ÁÛÏÌ˚È, «‚ÁðÓÒÎ˚È» ‚Á„Îfl‰ Ì‡ ÊËÁÌ¸. Ä äÛ·‡Ì˚˜, ÍÓÚÓð˚È ÚÓÊÂ ð‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚ÏÂÒÚÂ Ò äÛÚÏ‡ÌÓÏ, „Ó‚ÓðËÚ: - ê‡·ÓÚ‡ – Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ˚È ‚˚ıÓ‰, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ‚ ÒÂÏ¸Â Ì‡Ò ÏÌÓ„Ó, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Á‡ð‡·‡Ú˚‚‡Ú¸ Ì‡ ıÎÂ·. ü ·˚Î ‚˚ÌÛÊ‰ÂÌ ·ðÓÒËÚ¸ ¯ÍÓÎÛ. çÂ ÏÓ„Û Û˜ËÚ¸Òfl, ÍÓ„‰‡ Ì‡Ï Ú‡Í ÚðÛ‰ÌÓ. äÓ„‰‡ ‚˚ð‡ÒÚÛ, ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸, ÒÚ‡ÌÛ ÒÚðÓËÚÂÎÂÏ. éÒÚ‡Î¸Ì˚Â ÏÓÎ˜‡Ú, ÒÚÂÒÌfl˛ÚÒfl. äÓ„‰‡ ÒÏÓÚðË¯¸ Ì‡ ˝ÚËı ÚðÛÊÂÌËÍÓ‚, ‰ðÛÊÌÓ ÒË‰fl˘Ëı ðfl‰ÍÓÏ, Í‡Í ·ð‡Ú¸fl, ·ÓÎ¸ÌÓ ÒÊËÏ‡ÂÚÒfl ÒÂð‰ˆÂ. ç‡ ÛÎËˆ‡ı ÛÊÂ

çÂ ‚ÒÂ ÔÓ‰ðÓÒÚÍË, ÔÓ‰Ó·ÌÓ äÛÚÏ‡ÌÛ, ‚ÂðflÚ ‚ Ò‚ÂÚÎÓÂ ·Û‰Û˘ÂÂ Ë ÒÚðÓflÚ ð‡‰ÛÊÌ˚Â ÔÎ‡Ì˚. ç‡ÔðËÏÂð, ‚·ÎËÁË ‚ÒÂÏ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÏ‡„‡ «ÄÈ˜ÛðÂÍ» ‚ ÔÓ‰ÁÂÏÌ˚ı ÔÂðÂıÓ‰‡ı ð‡·ÓÚ‡˛Ú Í‡ðÏ‡ÌÌËÍË. ùÚÓÚ ÔðÓÏ˚ÒÂÎ - ÚÓÊÂ ÒÔÓÒÓ· ÔðÓÍÓðÏËÚ¸Òfl. ÅÓÎ¸¯Â ‚ÒÂ„Ó ËÏ ‚ÂÁÂÚ ÔÓ Ôð‡Á‰ÌËÍ‡Ï Ë ‚ ‚˚ıÓ‰Ì˚Â ‰ÌË. çÂÏ‡ÎÓ Î˛‰ÂÈ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÊÂðÚ‚‡ÏË ÎÓ‚ÍÓÒÚË ðÛÍ ˝ÚËı Ï‡Î¸˜Ë¯ÂÍ. äÚÓ-ÚÓ ÒÂð‰ËÚÒfl, ‡ ÍÚÓ-ÚÓ ‚ÓÒıË˘‡ÂÚÒfl: «åÓÎÓ‰Âˆ! ä‡Í‡fl ÚÂıÌËÍ‡! çÂÁ‡ÏÂÚÌÓ ÒÚ‡˘ËÎ!..» Ä ÏÓÊÂÚ, Ï˚ Ò‡ÏË ÚÓÎÍ‡ÂÏ Ëı Ì‡ ˝ÚÓ? ä‡Í ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡˛Ú ÔðÓ‰‡‚ˆ˚, Í‡ðÏ‡ÌÌËÍË ð‡·ÓÚ‡˛Ú ‚ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓÂ ‚ðÂÏfl ‚ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ı ÚÓ˜Í‡ı. ìÚðÓÏ ÓÌË ð‡·ÓÚ‡˛Ú Ì‡ ð˚ÌÍ‡ı «ÑÓð‰ÓÈ» ËÎË «é¯», ÔÓÒÎÂ Ó·Â‰‡ ÒÔÛÒÍ‡˛ÚÒfl ‚ ÔÓ‰ÁÂÏÍË. óÚÓ ËÌÚÂðÂÒÌÓ, ÓÌË ÌÂ ÔÓÍÛ¯‡˛ÚÒfl Ì‡ ÚÓ‚‡ð˚ «ÏÂÒÚÌ˚ı», Ú.Â. ð‡·ÓÚ‡˛˘Ëı Ú‡Ï ÔðÓ‰‡‚ˆÓ‚, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Ëı ‚ÒÂ ÁÌ‡˛Ú. ÖÒÎË Ú‡ÍÓÂ ÒÎÛ˜ËÚÒfl, ÓÌË ÛÊÂ ÌÂ ÒÏÓ„ÛÚ ‚ÂðÌÛÚ¸Òfl Ì‡ Ò‚Ó˛ «ÚÓ˜ÍÛ». éÚ Í‡ðÏ‡ÌÌËÍÓ‚ ÒÚð‡‰‡˛Ú ÒÎÛ˜‡ÈÌ˚Â ÔðÓıÓÊËÂ. äÓ„‰‡ ‚Ë‰Ë¯¸ ˝ÚËı ‰ÂÚÂÈ, ÌÂ‚ÓÎ¸ÌÓ ıÓ˜ÂÚÒfl ÔÓÊ‡ÎÂÚ¸ Ëı, ‰ÛÏ‡fl, ˜ÚÓ ËÏ ÔðËıÓ‰ËÚÒfl ð‡ÒÚË ·ÂÁ ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ. ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ Û ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚‡ ðÓ‰ËÚÂÎË ÂÒÚ¸. Ç ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚ ·ÓÎ¸¯Â ÒÚ‡ÎÓ ð‡‚ÌÓ‰Û¯Ëfl ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ Í ‰ÂÚflÏ, ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ ð‡ÌÂÂ ÌÂËÁ‚ÂÒÚÌ˚Â Û Ì‡Ò «ÒÓˆË‡Î¸Ì˚Â ÒËðÓÚ˚», Ú.Â. ‰ÂÚË, ÒÚ‡‚¯ËÂ Ù‡ÍÚË˜ÂÒÍË ÒËðÓÚ‡ÏË ÔðË ÊË‚˚ı ðÓ‰ËÚÂÎflı. Ç ËÌÚÂðÌ‡Ú‡ı ˜ËÒÎÓ Ú‡ÍËı ‰ÂÚÂÈ ÌÂÔðÂð˚‚ÌÓ ð‡ÒÚÂÚ. ëÓ„Î‡ÒÌÓ ÒÚ‡ÚËÒÚË˜ÂÒÍËÏ ‰‡ÌÌ˚Ï, ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ 93% ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ ÌÂ Á‡ÌËÏ‡˛ÚÒfl ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËÂÏ Ò‚ÓËı ‰ÂÚÂÈ, ÏÌÓ„ËÂ ËÁ ÌËı ÚÂðfl˛Ú ÍÓÌÚ‡ÍÚ ÒÓ ¯ÍÓÎÓÈ. Ç 2002 „. ˜ËÒÎÓ ÔÓ‰ðÓÒÚÍÓ‚, ÓÒÚ‡‚¯ËıÒfl ·ÂÁ ÔðËÒÏÓÚð‡, ÒÓÒÚ‡‚ÎflÎÓ 2234, ‡ ‚ 2003 „. ·˚ÎÓ Á‡ðÂ„ËÒÚðËðÓ‚‡ÌÓ 1843 ·ÂÒÔðËÁÓðÌËÍ‡. ÅÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Ó ÔÓÔðÓ¯‡ÈÌË˜‡ÂÚ. åÌÓ„ËÂ ËÁ ÌËı ÔðËÂÁÊËÂ. êÓ‰ËÚÂÎË ‰ðÛ„Ëı ‚˚ÌÛÊ‰ÂÌ˚ ·˚ÎË ÛÂı‡Ú¸ Ì‡ Á‡ð‡·ÓÚÍË ‚ êÓÒÒË˛, ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì ËÎË ‚ ‰ðÛ„ËÂ ÒÚð‡Ì˚, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ‰ÂÚË Ë ÓÒÚ‡ÎËÒ¸ ·ÂÁ ÔðËÒÏÓÚð‡. ÖÒÎË ÛÊÂ ÒÂÈ˜‡Ò ÌÂ ÔðËÌËÏ‡Ú¸ ÏÂð, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚ı Ì‡ ËÒÔð‡‚ÎÂÌËÂ ÒËÚÛ‡ˆËË, ÚÓ ‰‡ÊÂ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚ¸ ÒÚð‡¯ÌÓ, Í‡ÍÓÂ ·Û‰Û˘ÂÂ Ì‡Ò ÓÊË‰‡ÂÚ. çÂ ıÓ˜ÂÚÒfl ‚ÂðËÚ¸ ‚ ÚÓ, ˜ÚÓ ËÁ-Á‡ ÚflÊÂÎ˚ı ÔÓÚðflÒÂÌËÈ Í˚ð„˚ÁÒÍËÈ Ì‡ðÓ‰ ÔÓÚÂðflÂÚ ·˚ÎÛ˛ „Óð‰ÓÒÚ¸ Ë ˜Û‚ÒÚ‚Ó ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚‡, Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ÂÏÛ ÓÚ ‚ÂÍ‡. n

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Gürcistan Cumhurbaflkan› Mihail Saakaflvili’nin annesi

Giuli Alasania:

“Çocuk hiçbir zaman bafl›bofl b›rak›lmamal›” Konuflan: Ekrem Dindarol

Yeni Köprü ve Megabrob dergileri Genel Yay›n Yönetmeni (Gürcistan).

Мать президента Грузии Михаила Саакашвили

Гиули Аласания:

«Ребенок никогда не должен оставаться свободным» Беседовал: Экрем Диндарол Главный редактор журналов «Йени копрю» и «Мегоброба» (Грузия).

Giuli Alasania Gürcistan’da mütevaz›l›¤›, dakikli¤i ve bitmeyen enerjisiyle tan›n›yor. Gayet yo¤un olmas›na ra¤men, Giuli Han›m bizi evinde a¤›rlamay› kabul etti. Üstelik zaman konusunda bir s›n›rlama da yapmad›. Kap›y› güler yüzlü ev sahibesi Giuli Han›m açt›¤›nda, kendi elleriyle haz›rlad›¤› kek ve börekler bizi masada haz›r bekliyorlard›. Bir anl›k, bu Han›mefendinin Karadeniz Üniversitesi’nin Rektör Yard›mc›s›, profesör, çok say›da bilimsel çal›flman›n sahibi ve Gürcistan Cumhurbaflkan› Mihail Saakaflvili’nin annesi oldu¤unu unutmufltuk. Karfl›m›zda, kendi elleriyle evinde huzur ve rahatl›k sa¤layan kibar ve zarif bir han›mefendi, di¤er bir bak›flla bir bilim insan›, kad›n ve bir anne duruyordu. Ekrem Dindarol: Dergimizin dosya konusunun “aile” olmas› nedeniyle, müsaade ederseniz, sohbetimize klasik bir soruyla bafllamak istiyorum: Sizce insan hayat›nda ailenin nas›l bir rolü var? Giuli Alasania: Aile, insan hayat›nda büyük bir öneme sahiptir. Aile, etraf›nda dünyan›n döndü¤ü bir eksendir. ‹nsan varl›k gücünü ve enerjisini bu toplumsal

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

kurumdan al›r. Aile, insan›n okulda flekillendirip gelifltirece¤i dünya görüflünün ve hayat›n önemli yap›lar›n›n temelini oluflturur. Aile, insan›n kendi çevresiyle paylaflt›¤› s›cakl›k ve enerji kayna¤›d›r. Siz nas›l bir ailede yetifltiniz? Gürcistan’daki birçok aile gibi s›radan bir ailede yetifltim. Çocukluk dönemlerimde, birkaç nesli bar›nd›ran büyük aileler vard›. Bu gibi ailelerin büyük art›lar›n›n yan›nda olumsuz yönleri vard›. Bugün için Gürcistan’da bu tip ailelerden neredeyse yok gibi. Büyük ailelerde büyüklere karfl› sayg› çok geliflmifltir. Bu davran›fl biçimleri çocuklar›n nazar›nda büyüklerin davran›fllar›yla uygunluk tafl›r ve üzerlerinde

Ç ÉðÛÁËË ÉËÛÎË ÄÎ‡Ò‡ÌËfl ËÁ‚ÂÒÚÌ‡ Ò‚ÓÂÈ ÒÍðÓÏÌÓÒÚ¸˛, ÔÓðfl‰Ó˜ÌÓÒÚ¸˛ Ë ÌÂËÒÒflÍ‡ÂÏÓÈ ˝ÌÂð„ËÂÈ. çÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÒËÎ¸ÌÛ˛ Á‡ÌflÚÓÒÚ¸, „-Ê‡ ÄÎ‡Ò‡ÌËfl Î˛·ÂÁÌÓ ÒÓ„Î‡ÒËÎ‡Ò¸ ÔðËÌflÚ¸ Ì‡Ò ‚ Ò‚ÓÂÏ ‰ÓÏÂ, ÌÂ Ó„ð‡ÌË˜Ë‚‡fl Ì‡Ò ‚Ó ‚ðÂÏÂÌË. Ñ‚Âð¸ Ì‡Ï ÓÚÍð˚Î‡ ÔðË‚ÂÚÎË‚‡fl ıÓÁflÈÍ‡, ÎËˆÓ ÍÓÚÓðÓÈ ÓÁ‡ðflÎ‡ ‰Ó·ð‡fl ÛÎ˚·Í‡. ç‡ ÒÚÓÎÂ Ì‡Ò ÛÊÂ Ê‰‡ÎË ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁÌ˚Â Û„Ó˘ÂÌËfl: ÍÂÍÒ˚ Ë ÔËðÓ„Ë „-Ê‡ ÉËÛÎË ÔðË„ÓÚÓ‚ËÎ‡ Ò‚ÓËÏË ðÛÍ‡ÏË. ç‡ Í‡ÍÓÂÚÓ Ï„ÌÓ‚ÂÌËÂ Ï˚ ‰‡ÊÂ Á‡·˚ÎË, ˜ÚÓ ˝Ú‡ ÊÂÌ˘ËÌ‡ – ÔðÓðÂÍÚÓð åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„Ó óÂðÌÓÏÓðÒÍÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡, ÔðÓÙÂÒÒÓð, ‡‚ÚÓð ÏÓÌÓ„ð‡ÙËÈ Ë Ï‡Ú¸ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡ ÉðÛÁËË åËı‡ËÎ‡ ë‡‡Í‡¯‚ËÎË. èÂðÂ‰ Ì‡ÏË ·˚Î‡ ÌÂÊÌ‡fl, ˝ÎÂ„‡ÌÚÌ‡fl ÊÂÌ˘ËÌ‡, Ò‚ÓËÏË ðÛÍ‡ÏË ÒÓÁ‰‡˛˘‡fl ‚ ‰ÓÏÂ Û˛Ú Ë ÚÂÔÎÓ. èÂðÂ‰ Ì‡ÏË ·˚Î‡ ÊÂÌ˘ËÌ‡-Û˜ÂÌ˚È Ë ÊÂÌ˘ËÌ‡-Ï‡Ú¸. ùÍðÂÏ ÑËÌ‰‡ðÓÎ: ÑÓÒ¸Â Ì‡¯Â„Ó ÌÓÏÂð‡ ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÓ ÒÂÏ¸Â, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÔÓÁ‚ÓÎ¸ÚÂ Ì‡˜‡Ú¸ Ò ÍÎ‡ÒÒË˜ÂÒÍÓ„Ó ‚ÓÔðÓÒ‡: Í‡ÍÛ˛ ðÓÎ¸ ‚ ÊËÁÌË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ë„ð‡ÂÚ ÒÂÏ¸fl? ÉËÛÎË ÄÎ‡Ò‡ÌËfl: ëÂÏ¸fl ËÏÂÂÚ Ó˜ÂÌ¸ ·ÓÎ¸¯ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ‚ ÊËÁÌË Í‡Ê‰Ó„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. ëÂÏ¸fl - ˝ÚÓ ÓÒ¸, ‚ÓÍðÛ„ ÍÓÚÓðÓÈ ‚ð‡˘‡ÂÚÒfl ÏËð. àÁ ÒÂÏ¸Ë ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ·ÂðÂÚ ÒËÎÛ Ë ˝ÌÂð„Ë˛ Í ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌË˛. ëÂÏ¸fl

прибежище для счастья: семья

olumlu bir etki b›rak›rd›. Büyük ailenin her bir üyesi hayat›nda edindi¤i tecrübeleri çocu¤una aktar›rd›. Gelenekler nesilden nesle bu flekilde aktar›l›r. Annem doktor, babam ise mühendisti. Ben annemin ailesiyle birlikte büyüdüm. Babaannem de doktordu, dedem ise üniversitede hukuk profesörüydü. Büyükannem ve dedem Gürcistan’›n say›l› aileleri olan Tsereteli ve Abaflidze’lerdendi. Bu entelektüel aile Gürcistan’a ünlü politikac›, büyük “halk adam›” diyebilece¤imiz kifliler, bilim adam›, e¤itimci ve edebiyatç›lar vermifltir. Bu kifliler 1918-21 y›llar›nda Gürcistan’›n ba¤›ms›zl›¤›n› elde etmesinde büyük rol oynad›lar.

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

„ÓÚÓ‚ËÚ ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ ‰Îfl ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËfl, ÓÒÌÓ‚Ì˚ı ÊËÁÌÂÌÌ˚ı ÛÒÚÓÂ‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ÍÓÚÓð˚Â ÔðÓ‰ÓÎÊ‡˛Ú ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËÂ ‚ ¯ÍÓÎÂ. ëÂÏ¸fl fl‚ÎflÂÚÒfl ËÒÚÓ˜ÌËÍÓÏ ˝ÌÂð„ËË Ë ÚÂÔÎÓÚ˚, ÍÓÚÓð˚ÏË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÂÎËÚÒfl Ò Î˛‰¸ÏË.

Ç Í‡ÍÓÈ ÒÂÏ¸Â ‚˚ ‚˚ðÓÒÎË? ì ÏÂÌfl ·˚Î‡ Ó·˚ÍÌÓ‚ÂÌÌ‡fl ÒÂÏ¸fl, Í‡ÍËı ‚ ÉðÛÁËË ÏÌÓ„Ó. äÓ„‰‡ fl ·˚Î‡ ðÂ·ÂÌÍÓÏ, ‚ ÚÓÚ ÔÂðËÓ‰ ‚ ÉðÛÁËË ·˚ÎË ·ÓÎ¸¯ËÂ ÒÂÏ¸Ë, Ó·˙Â‰ËÌfl˛˘ËÂ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ÔÓÍÓÎÂÌËÈ. ì Ú‡ÍËı ÒÂÏÂÈ ÂÒÚ¸ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â ÔÎ˛Ò˚, ÌÓ ÂÒÚ¸ Ë ÏËÌÛÒ˚. ëÂÈ˜‡Ò ‚ ÉðÛÁËË ÔÓ˜ÚË ÌÂÚ ·ÓÎ¸¯Ëı ÒÂÏÂÈ. Ç ·ÓÎ¸¯Ëı ÒÂÏ¸flı Ó˜ÂÌ¸ Günümüz aileleri ebeð‡Á‚ËÚÓ ˜Û‚ÒÚ‚Ó veyn ve çocuklardan olufluÛ‚‡ÊÂÌËfl Í ÒÚ‡ð¯ËÏ, yor. Büyük aile hemen he˜ÚÓ ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸ÌÓ men hiç kalmad›. Bu, zamaÓÚð‡Ê‡ÂÚÒfl Ë Ì‡ n›n ve yeni hayat flartlar›n›n ‚ÁðÓÒÎ˚ı, ÍÓÚÓð˚Â ‰ÓÎÊÌ˚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ dayatmas› sonucu gelinen Ó·ð‡ÁÛ, ÒÓÁ‰‡ÌÌÓÏÛ ËÏË bir nokta. ‚ „Î‡Á‡ı ‰ÂÚÂÈ. ä‡Ê‰˚È ˜ÎÂÌ ·ÓÎ¸¯ÓÈ ÒÂÏ¸Ë Anne olmak büyük bir ÔÂðÂ‰‡ÂÚ ðÂ·ÂÌÍÛ ˜‡ÒÚ¸ sorumluluk. Bir CumhurÒ‚ÓÂ„Ó ÊËÁÌÂÌÌÓ„Ó baflkan›n›n annesi olmak Mihail henüz çocukken, onun liderlik özellikleri ÓÔ˚Ú‡, ‚ ·ÓÎ¸¯Ëı ÒÂÏ¸flı ise daha fazla bir sorumluÚð‡‰ËˆËË ÔÂðÂ‰‡˛ÚÒfl ËÁ öne ç›km›flt› ama onun bir cumhurbaflkan› luk gerektiriyor. Bir annenin ÔÓÍÓÎÂÌËfl ‚ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ. olaca¤› asla akl›m›za gelmemiflti. çocuklar›n›n yetifltirilmeåÓfl Ï‡Ï‡ ·˚Î‡ sindeki rolünü nas›l de¤er‰ÓÍÚÓðÓÏ, ÓÚÂˆ ËÌÊÂÌÂðÓÏ. ü ðÓÒÎ‡ Ò lendiriyorsunuz? Когда Михаил был еще ребенком, ðÓ‰ËÚÂÎflÏË Ï‡Ï˚. Ailede çocuklar›n yetifltiв нем уже начали проявляться качества Å‡·Û¯Í‡ ÚÓÊÂ ·˚Î‡ rilmesinde anne ve baban›n ‰ÓÍÚÓðÓÏ, ‡ ‰Â‰Û¯Í‡ – лидера, но то, что он будет президентом, нам в büyük rolü var. Fakat anne˛ðËÒÚÓÏ, ÔðÓÙÂÒÒÓðÓÏ голову не приходило. nin yeri daha özeldir. Çünkü Ôð‡‚‡ ‚ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÂ. Å‡·Û¯Í‡ Ë ‰Â‰Û¯Í‡ çocu¤un terbiyesinde yükün ·˚ÎË ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ı ‚ Bir Cumhurbaflkan›n›n annesi olmak büyük bir k›sm› annenin omuzlar›ndad›r. ÉðÛÁËË ÒÂÏÂÈ ñÂðÂÚÂÎË Ë Ä·‡¯Ë‰ÁÂ. ùÚÓ nas›l bir duygu? Çocuk aile için ciddi bir sorumluluk. Çocu·˚ÎË ËÌÚÂÎÎË„ÂÌÚÌ˚Â ÒÂÏ¸Ë, ÍÓÚÓð˚Â ¤un kiflili¤i ailede flekilleniyor. Bu nedenle Öncelikle, büyük bir sorumluluk. O¤lu‰‡ÎË ÉðÛÁËË ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ı ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı Ë ebeveynlerin aile içi davran›fllar›n›n anmun Cumhurbaflkan› olarak seçilmesinÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ‰ÂflÚÂÎÂÈ, Ì‡Û˜Ì˚ı lamlar› göz ard› edilmemeli. Zira çocuk ð‡·ÓÚÌËÍÓ‚, ÔÂ‰‡„Ó„Ó‚, ÎËÚÂð‡ÚÓðÓ‚. éÌË den sonra birçok fley de¤iflti. Ailemize karbüyüklerinin davran›fllar›n› kopya etmekÒ˚„ð‡ÎË ·ÓÎ¸¯Û˛ ðÓÎ¸ ‚ Ó·ðÂÚÂÌËË fl› ilgide bir art›fl oldu. Bu nedenle de sotedir. Bu nedenle özel örnekler büyük öneÉðÛÁËÂÈ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ‚ 1918-21 „„. rumlulu¤umuz artt›. Biz aile olarak topme sahip. Hatta h›rs›z bile çalman›n kötü ëÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Â ÒÂÏ¸Ë ÒÓÒÚÓflÚ ËÁ lum için iyi bir örnek olmal›yd›k. Hatalar›oldu¤unu bilir, çocu¤unun h›rs›z olmas›n› ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ Ë ‰ÂÚÂÈ. ÅÓÎ¸¯Ëı ÒÂÏÂÈ ÔÓ˜ÚË m›z affedilmiyor. Bazen bize yönelen baz› ÌÂ ÓÒÚ‡ÎÓÒ¸. ùÚÓ ÔðÓ‰ËÍÚÓ‚‡ÌÓ ‚ðÂÏÂÌÂÏ istemez ve çocu¤una h›rs›zl›k yapmamaelefltirileri duydu¤umuz oluyor ki, bu da Ë ÌÓ‚˚ÏË ÛÒÎÓ‚ËflÏË ÊËÁÌË. s›n› anlat›r. Fakat kendi yap›p ettikleriyle gayet normaldir. Bizi destekleyen de var, tersini gösterir. Çocuk ise yap›l›p edilen, bize karfl› olan da. Bu, bizim hayat›m›z›n Å˚Ú¸ Ï‡ÚÂð¸˛ – ·ÓÎ¸¯‡fl örneklerin davran›flsal olanlar›n› kendine ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸, ·˚Ú¸ Ï‡ÚÂð¸˛ bir parças›. model al›r.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Cumhurbaflkan› annesi olaca¤›n›z hiç akl›n›za gelmifl miydi? Mihail henüz çocukken, onun liderlik özellikleri öne ç›km›flt› ama onun bir cumhurbaflkan› olaca¤› asla akl›m›za gelmemiflti. Zira o zamanlar Gürcistan ba¤›ms›z bir devlet de¤ildi. O¤lumu büyütürken ona hep seçim özgürlü¤ü verdim. Her ne kadar ona neyin daha iyi ve do¤ru olaca¤›yla ilgili bir ön bilgi veriyor da olsam, son tercihi her zaman kendisi yapm›flt›r. Bence çocuklara özgürlük verilmeli. Ancak bu durumda çocuk kendi davran›fllar› karfl›s›nda kendisini sorumlu hisseder. Mihail ta çocuklu¤undan beri ne yapmas› gerekti¤ini bilmifl ve belirledi¤i hedefe ulaflmak için gayret etmifltir. Art›k yetiflkin olunca elbette hedefleri de de¤iflti ama her hareketini her zaman bilinçli yap›yordu. Bazen o¤lum benim düflündüklerimin aksine davran›yor fakat sonunda onun hakl› oldu¤u ortaya ç›k›yor. Bu gibi olaylar genelde s›k oluyor. Bu nedenle o¤luma çok güveniyorum. O her ne yap›yorsa, ço¤u zaman do¤ru yap›yor. Mihail Saakaflvili’nin iyi bir e¤itim ald›¤› belli. Bunda hiç flüphesiz sizin de pay›n›z var. O¤lunuzun terbiyesinde nelere dikkat ettiniz? Benim metodum çok basit: Çocuk hiçbir zaman bafl›bofl b›rak›lmamal›. Okul dersleri bizim için öncelik tafl›yordu. Derslerine çal›fl›r, spor yapar, yabanc› dil ö¤renir ve oyun için her zaman vakit bulurdu. Bence çocuk kendini çok fazla yormadan her zaman yeni bir fleyler ö¤renmeli. Mihail Saakaflvili’nin nas›l bir çocukluk yaflad›¤›n› anlatabilir misiniz? Her çocuk gibi s›radan biriydi. Futbol oynamay› ve bisiklet sürmeyi severdi. Okulu o kadar çok severdi ki, derslerini hiç aksatmadan büyük bir istekle okurdu. Oynarken çok gürültü ç›kar›r ve çeflitli yaramazl›klar yapard› fakat kendini toparlamay› ve yeri geldikçe ciddi olmay› bilirdi. Mihail her zaman bir fleyler icat ederdi. Fakl› oyuncak modelleri yapar, bir fleyler yap›flt›r›r ve yapard›. Okul y›llar›ndayken toplum hayat›nda aktif rol al›rd› ve onun liderlik özelli¤i her yerde ortaya ç›kard›. Her zaman yo¤un bir hayat› vard›. Hep iyi ö¤renciydi. O¤lunuz herkes için bir Cumhurbafl-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

kan›. Ama galiba sizin için her zaman bir çocuk olarak kalacak. ‹liflkiniz o Cumhurbaflkan› olduktan sonra de¤iflti mi? Aram›zdaki iliflkilerde herhangi bir de¤ifliklik olmad› fakat flimdi daha az görüflebiliyoruz. Bu nedenle daha çok telefonla görüflme imkan›m›z var. Sesinden onun o anki moralinin nas›l oldu¤unu, onu bir fleylerin rahats›z edip etmedi¤ini veya üzüp üzmedi¤ini anlayabiliyorum. Fakat, ne yaz›k ki, ona yard›m edebilecek bir imkan›m art›k yok. O¤lunuzun devlet idaresine geldi¤i 2003 y›l›na geri dönelim. Neler oldu o zaman? Ülkede meydana gelen ihtilali nas›l yaflad›n›z? Zira o günler pek tahmin edilebilecek nitelikte de¤ildi. Sabah evden ç›k›l›r ama akflama eve dönüp dönülemeyece¤i bilinmezdi. Olaylar o kadar h›zl› geliflti ki, olup bitenleri anlamak için zaman›m›z bile yoktu. Sadece olaylar› dikkatle izliyorduk. O¤lum 1995 y›l›nda politikaya aktif bir flekilde girmiflti ve politika onun ve ailesinin yaflam biçimi haline gelmiflti. Bu nedenle bu gibi hareketli durumlara biraz al›fl›¤›z. Fakat o günler bütün Gürcistan için ayr› bir özelli¤e sahipti. ‹htilalden bir y›l önce bütün ülke zor günlerdeydi. Toplumda memnuniyetsizlik bafl göstermiflti ve bu nedenle bir de¤iflikli¤in olmas› art›k kaç›n›lmaz olmufl-

Bence çocuk kendini çok fazla yormadan her zaman yeni bir fleyler ö¤renmeli. Я думаю, ребенок каждую минуту должен узнавать что-то новое, не подвергаясь при этом умственным перегрузкам.

ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡ – ‰‚ÓÈÌ‡fl ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸. ä‡ÍÓ‚‡ ðÓÎ¸ Ï‡ÚÂðË ‚ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËË ‰ÂÚÂÈ? Ç ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËË ‰ÂÚÂÈ Ë ÓÚÂˆ, Ë Ï‡Ú¸ Ë„ð‡˛Ú Ó˜ÂÌ¸ ‚‡ÊÌÛ˛ ðÓÎ¸. çÓ Ï‡Ú¸ Á‡ÌËÏ‡ÂÚ ÓÒÓ·ÓÂ ÏÂÒÚÓ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÓÒÌÓ‚ÌÓÈ „ðÛÁ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl ÎÓÊËÚÒfl Ì‡ ÂÂ ÔÎÂ˜Ë. êÂ·ÂÌÓÍ – ·ÓÎ¸¯‡fl ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ ‰Îfl ÒÂÏ¸Ë. Ç ÒÂÏ¸Â ÙÓðÏËðÛÂÚÒfl ÎË˜ÌÓÒÚ¸ ðÂ·ÂÌÍ‡, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÔÓ‚Â‰ÂÌËÂ ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ Ó˜ÂÌ¸ ‚‡ÊÌÓ. ÇÂ‰¸ ðÂ·ÂÌÓÍ ÍÓÔËðÛÂÚ ÔÓ‚Â‰ÂÌËÂ ‚ÁðÓÒÎ˚ı. ÅÓÎ¸¯ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ËÏÂÂÚ ÎË˜Ì˚È ÔðËÏÂð. Ñ‡ÊÂ ‚Óð ÁÌ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ‚ÓðÓ‚‡Ú¸ – ÔÎÓıÓ, ÓÌ ÌÂ ıÓ˜ÂÚ, ˜ÚÓ·˚ Â„Ó Ò˚Ì ÒÚ‡Î ‚ÓðÓÏ, Ë Ó·˙flÒÌflÂÚ ðÂ·ÂÌÍÛ, ˜ÚÓ ‚ÓðÓ‚‡Ú¸ ÌÂÎ¸Áfl. çÓ Ò‚ÓËÏ ÎË˜Ì˚Ï ÔðËÏÂðÓÏ ÔÓÍ‡Á˚‚‡ÂÚ Ó·ð‡ÚÌÓÂ. Ä ðÂ·ÂÌÓÍ ÛÒ‚‡Ë‚‡ÂÚ ÔÓ‚Â‰ÂÌ˜ÂÒÍÛ˛ ÏÓ‰ÂÎ¸. óÚÓ ÁÌ‡˜ËÚ ·˚Ú¸ Ï‡ÚÂð¸˛ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡? èðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó, ˝ÚÓ Ó„ðÓÏÌ‡fl ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸. èÓÒÎÂ ÚÓ„Ó Í‡Í Ò˚Ì ·˚Î ËÁ·ð‡Ì ÔðÂÁË‰ÂÌÚÓÏ, ÏÌÓ„ÓÂ ËÁÏÂÌËÎÓÒ¸. ç‡ Ì‡¯Û ÒÂÏ¸˛ ÒÚ‡ÎË Ó·ð‡˘‡Ú¸ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ, Í Ì‡Ï ÛÒËÎËÎÒfl ËÌÚÂðÂÒ, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ‚ÓÁðÓÒÎ‡ Ë ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸Ì˚Ï ÔðËÏÂðÓÏ ‰Îfl Ì‡ðÓ‰‡. ç‡Ï ÌÂ ÔðÓÒÚflÚ Ó¯Ë·ÓÍ. àÌÓ„‰‡ Ï˚ ÒÎ˚¯ËÏ ÛÔðÂÍË ‚ Ì‡¯ ‡‰ðÂÒ, ÌÓ ˝ÚÓ ÌÓðÏ‡Î¸ÌÓ. ì Ì‡Ò ÂÒÚ¸ ÒÚÓðÓÌÌËÍË, ÌÓ ÂÒÚ¸ Ë ÔðÓÚË‚ÌËÍË. ùÚÓ ˜‡ÒÚ¸ Ì‡¯ÂÈ ÊËÁÌË. Ç˚ ÏÓ„ÎË ÍÓ„‰‡-ÌË·Û‰¸ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚ¸ ÒÂ·Â, ˜ÚÓ ÒÚ‡ÌÂÚÂ Ï‡ÚÂð¸˛ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡ ÉðÛÁËË? äÓ„‰‡ åËı‡ËÎ ·˚Î Â˘Â ðÂ·ÂÌÍÓÏ, ‚ ÌÂÏ ÛÊÂ Ì‡˜‡ÎË ÔðÓfl‚ÎflÚ¸Òfl Í‡˜ÂÒÚ‚‡ ÎË‰Âð‡, ÌÓ ÚÓ, ˜ÚÓ ÓÌ ·Û‰ÂÚ ÔðÂÁË‰ÂÌÚÓÏ, Ì‡Ï ‚ „ÓÎÓ‚Û ÌÂ ÔðËıÓ‰ËÎÓ, ÍÓÌÂ˜ÌÓ. ÇÂ‰¸ ÚÓ„‰‡ ÉðÛÁËfl ÌÂ ·˚Î‡ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏ˚Ï „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ. ÇÓÒÔËÚ˚‚‡fl Ò˚Ì‡, fl ‚ÒÂ„‰‡ ÒÚ‡ð‡Î‡Ò¸ ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎflÚ¸ ÂÏÛ Ôð‡‚Ó ‚˚·Óð‡. ïÓÚfl fl Ë ÔÓ‰ÒÍ‡Á˚‚‡Î‡ ÂÏÛ, ˜ÚÓ ·Û‰ÂÚ ÎÛ˜¯Â Ë Ôð‡‚ËÎ¸ÌÂÈ, ÔÓÒÎÂ‰ÌËÈ ¯‡„ ÓÌ ‚ÒÂ„‰‡ ‰ÂÎ‡Î Ò‡Ï. åÌÂ Í‡ÊÂÚÒfl, ‰ÂÚflÏ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‰‡‚‡Ú¸ Ò‚Ó·Ó‰Û, ÚÓÎ¸ÍÓ Ú‡Í ðÂ·ÂÌÓÍ ·Û‰ÂÚ ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ Á‡ Ò‚ÓË ÔÓÒÚÛÔÍË. åËı‡ËÎ Ò ð‡ÌÌÂ„Ó ‚ÓÁð‡ÒÚ‡ ÁÌ‡Î, ˜ÚÓ ÂÏÛ ÌÛÊÌÓ, Ë ÒÚðÂÏËÎÒfl Í ˆÂÎË. ë ‚ÓÁð‡ÒÚÓÏ ˆÂÎË ÏÂÌflÎËÒ¸, ÌÓ ÓÌ ‚ÒÂ„‰‡ ‚ÒÂ ‰ÂÎ‡Î ÓÒÓÁÌ‡ÌÌÓ. Å˚‚‡˛Ú ÏÓÏÂÌÚ˚, ÍÓ„‰‡ Ò˚Ì Ë‰ÂÚ ÔðÓÚË‚ ÏÓÂÈ ‚ÓÎË, ÌÓ ÓÍ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl Ôð‡‚˚Ï. í‡ÍËÂ ÒËÚÛ‡ˆËË ÒÎÛ˜‡˛ÚÒfl ˜‡ÒÚÓ, ÔÓ˝ÚÓÏÛ fl ‰Ó‚Âðfl˛ Ò˚ÌÛ. éÌ ÔÓ˜ÚË ‚ÒÂ„‰‡ ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚ Ôð‡‚ËÎ¸ÌÓ. àÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ åËı‡ËÎ ë‡‡Í‡¯‚ËÎË ÔÓÎÛ˜ËÎ ÔðÂÍð‡ÒÌÓÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ. Ç ˝ÚÓÏ, ÌÂÒÓÏÌÂÌÌÓ, ÂÒÚ¸ Ë ‚‡¯‡ Á‡ÒÎÛ„‡. ä‡ÍËÂ ÏÂÚÓ‰˚ ‚˚ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÎË ÔðË ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËË Ò˚Ì‡?

прибежище для счастья: семья

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

ÏÂÌfl ÌÂ ·˚‚‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÂÏÛ ÔÓÏÓ˜¸.

tu. Fakat muhalif hareketleri yönlendirebilecek bir lider yoktu. O¤lum iflte bu aranan lider olmufltu. Elbette, bu yolda o tek bafl›na de¤ildi, onun sa¤lam bir grubu ve hemfikir oldu¤u arkadafllar› var. Çok endiflelenmifltik. Tek bir yanl›fl ad›m, her fleyi bozabilirdi. Fakat kader o¤lumdan yanayd›. ‹htilal zaferi, zor bir çaban›n sonucu elde edildi. Halk, ordu ve polis ihtilal taraftar›yd›, kimse hükümeti desteklemedi. ‹htilal muhalefet ve halk için ciddi bir riskti. Yetiflkin, çocuk, hemen herkes halk yürüyüfllerine aktif bir flekilde kat›ld›, herkes muhalefeti destekledi. Yenilmemiz imkans›zd›. ‹htilalin baflar›s›na inan›yor muydunuz? Baflar›l› olunaca¤›ndan endifle edemezdim, muhalefetin neler yapt›¤›na bak›yordum. O¤luma güveniyordum. Gerçekte olaylar›n nas›l sonuçland›¤›n› ö¤renince, oldukça fazla iyimser oldu¤umu anlad›m fakat sükunetimi muhafaza ettim. Kendi kendime “Mihail, ne yapt›¤›n› biliyor!” dedim. O¤lumun kan dökmeyece¤ini biliyordum. Zira insan hayat› çok de¤erli. Öyle san›yorum ki, Mihail’in iktidara gelmesinden sonra birçok olumlu geliflme kaydedildi. Tüm ülke çap›nda öyle büyük de¤ifliklikler yaflan›yor ki, hemen her gün fark edilebiliyor. Elbette, her fley o kadar kolay olmuyor ve kimse hatas›z de¤ildir. Ancak hata yapmayan insan, hiçbir fley yapmayan insand›r. O¤lumun halka ve devlete büyük zararlar verebilecek hatalar ifllemeyece¤ine inan›yorum. n

åÓÈ ÏÂÚÓ‰ Ó˜ÂÌ¸ ÔðÓÒÚ: ðÂ·ÂÌÓÍ ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ‰ÓÎÊÂÌ ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl Ò‚Ó·Ó‰Ì˚Ï. ì˜Â·‡ ·˚Î‡ Ì‡¯ËÏ ÔðËÓðËÚÂÚÓÏ. éÌ Û˜ËÎ ÛðÓÍË, Á‡ÌËÏ‡ÎÒfl ÒÔÓðÚÓÏ, ËÁÛ˜‡Î ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚Â flÁ˚ÍË Ë Ì‡ıÓ‰ËÎ ‚ðÂÏfl ‰Îfl Ë„ð˚. ü ‰ÛÏ‡˛, ðÂ·ÂÌÓÍ Í‡Ê‰Û˛ ÏËÌÛÚÛ ‰ÓÎÊÂÌ ÛÁÌ‡‚‡Ú¸ ˜ÚÓ-ÚÓ ÌÓ‚ÓÂ, ÌÂ ÔÓ‰‚Âð„‡flÒ¸ ÔðË ˝ÚÓÏ ÛÏÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÔÂðÂ„ðÛÁÍ‡Ï. çÂ ÏÓ„ÎË ·˚ ‚˚ ð‡ÒÒÍ‡Á‡Ú¸ Ó ÚÓÏ, Í‡ÍËÏ åËı‡ËÎ ·˚Î ‚ ‰ÂÚÒÚ‚Â? éÌ ·˚Î Ó·˚ÍÌÓ‚ÂÌÌ˚Ï ðÂ·ÂÌÍÓÏ, Ú‡ÍËÏ, Í‡Í Ë ‚ÒÂ. ã˛·ËÎ Ë„ð‡Ú¸ ‚ ÙÛÚ·ÓÎ, Í‡Ú‡Ú¸Òfl Ì‡ ‚ÂÎÓÒËÔÂ‰Â. éÌ Ó˜ÂÌ¸ Î˛·ËÎ ¯ÍÓÎÛ, ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ÔðÓÔÛÒÍ‡Î ÛðÓÍË, Á‡ÌËÏ‡ÎÒfl Ò Û‰Ó‚ÓÎ¸ÒÚ‚ËÂÏ. äÓ„‰‡ Ë„ð‡Î, ·˚Î Ó˜ÂÌ¸ ¯ÛÏÌ˚Ï Ë Ú‚ÓðËÎ ð‡ÁÌ˚Â ¯‡ÎÓÒÚË, ÌÓ Ú‡ÍÊÂ ÛÏÂÎ ·˚Ú¸ ÒÂð¸ÂÁÌ˚Ï Ë ÒÓ·ð‡ÌÌ˚Ï. åËı‡ËÎ ‚ÒÂ„‰‡ ˜ÚÓ-ÚÓ ËÁÓ·ðÂÚ‡Î. éÌ ÔðË‰ÛÏ˚‚‡Î ÏÓ‰ÂÎË Ë„ðÛ¯ÂÍ, ˜ÚÓ-ÚÓ ÍÎÂËÎ, Ï‡ÒÚÂðËÎ. Ç ¯ÍÓÎ¸Ì˚Â „Ó‰˚ ÓÌ ÔðËÌËÏ‡Î ‡ÍÚË‚ÌÓÂ Û˜‡ÒÚËÂ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÊËÁÌË. à ‚ÂÁ‰Â ÔðÓfl‚ÎflÎËÒ¸ Â„Ó ÎË‰ÂðÒÍËÂ Í‡˜ÂÒÚ‚‡. éÌ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Î ‚ ÒÔÂÍÚ‡ÍÎflı, ÍËÌÓÔÓÒÚ‡ÌÓ‚Í‡ı, Ë„ð‡ı, ÒÓðÂ‚ÌÓ‚‡ÌËflı. ì ÌÂ„Ó ‚ÒÂ„‰‡ ·˚Î‡ Ó˜ÂÌ¸ Ì‡Ò˚˘ÂÌÌ‡fl ÊËÁÌ¸. éÌ ‚ÒÂ„‰‡ ıÓðÓ¯Ó Û˜ËÎÒfl. ÑÎfl ‚ÒÂı ‚‡¯ Ò˚Ì – ÔðÂÁË‰ÂÌÚ. çÓ ‰Îfl ‚‡Ò ÓÌ, Ì‡‚ÂðÌÓÂ, ‚ÒÂ„‰‡ ·Û‰ÂÚ ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl ðÂ·ÂÌÍÓÏ. àÁÏÂÌËÎÓÒ¸ ÎË ˜ÚÓ-ÚÓ ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı ÏÂÊ‰Û ‚‡ÏË ÔÓÒÎÂ ÚÓ„Ó, Í‡Í åËı‡ËÎ Á‡ÌflÎ ÔÓÒÚ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡ ÒÚð‡Ì˚? Ç Ì‡¯Ëı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı ÌË˜Â„Ó ÌÂ ËÁÏÂÌËÎÓÒ¸, ÌÓ ÒÂÈ˜‡Ò Ï˚ ðÂ‰ÍÓ ‚Ë‰ËÏÒfl, ÌÓ ˜‡ÒÚÓ „Ó‚ÓðËÏ ÔÓ ÚÂÎÂÙÓÌÛ. èÓ Â„Ó „ÓÎÓÒÛ fl ‚ÒÂ„‰‡ ˜Û‚ÒÚ‚Û˛ Â„Ó Ì‡ÒÚðÓÂÌËÂ, ÚðÂ‚ÓÊËÚ ÎË Â„Ó ˜ÚÓ-ÚÓ ËÎË Ó„Óð˜‡ÂÚ. çÓ, Í ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ÒÂÈ˜‡Ò Û

Ñ‡‚‡ÈÚÂ ‚ÂðÌÂÏÒfl Í ÒÓ·˚ÚËflÏ 2003 „., ÍÓ„‰‡ ‚‡¯ Ò˚Ì ÔðË¯ÂÎ Í ‚Î‡ÒÚË. óÚÓ ÔðÓËÁÓ¯ÎÓ ‚ ÚÂ ‰ÌË? à Í‡Í ‚˚ ÔÂðÂÊËÎË ðÂ‚ÓÎ˛ˆËÓÌÌÛ˛ ÒËÚÛ‡ˆË˛, ÒÎÓÊË‚¯Û˛Òfl ‚ ÒÚð‡ÌÂ? ÇÂ‰¸ ÚÓ„‰‡ Í‡Ê‰˚È ‰ÂÌ¸ ·˚Î ÌÂÔðÂ‰ÒÍ‡ÁÛÂÏ. åÓÊÌÓ ·˚ÎÓ ÛÚðÓÏ ‚˚ÈÚË ËÁ ‰ÓÏ‡ Ë ÛÊÂ ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ‚ÂðÌÛÚ¸Òfl. ëÓ·˚ÚËfl ð‡Á‚Ë‚‡ÎËÒ¸ Ì‡ÒÚÓÎ¸ÍÓ ·˚ÒÚðÓ, ˜ÚÓ Û Ì‡Ò ‰‡ÊÂ ÌÂ ·˚ÎÓ ‚ðÂÏÂÌË ÔÓÌflÚ¸, ˜ÚÓ ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ. å˚ ÔðËÒÚ‡Î¸ÌÓ ÒÎÂ‰ËÎË Á‡ ÔðÓËÒıÓ‰fl˘ËÏ. ë 1995 „Ó‰‡ Ò˚Ì ‡ÍÚË‚ÌÓ Û¯ÂÎ ‚ ÔÓÎËÚËÍÛ, ÔÓÎËÚËÍ‡ ÒÚ‡Î‡ ÒÏ˚ÒÎÓÏ ÊËÁÌË ‰Îfl ÌÂ„Ó Ë ‰Îfl Â„Ó ÒÂÏ¸Ë. èÓ˝ÚÓÏÛ Í Ì‡ÔðflÊÂÌÌÓÏÛ ðËÚÏÛ Ï˚ ÔðË‚˚ÍÎË. çÓ ÚÂ ‰ÌË ·˚ÎË ÓÒÓ·ÂÌÌ˚ÏË ‰Îfl ‚ÒÂÈ ÉðÛÁËË. èÓÒÎÂ‰ÌËÈ „Ó‰ ÔÂðÂ‰ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËÂÈ ·˚Î Ó˜ÂÌ¸ ÚðÛ‰Ì˚Ï ‰Îfl ÒÚð‡Ì˚. Ç Ó·˘ÂÒÚ‚Â ðÓÒÎÓ ÌÂ‰Ó‚ÓÎ¸ÒÚ‚Ó, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÔÂðÂÏÂÌ˚ ·˚ÎË ÌÂËÁ·ÂÊÌ˚. çÓ ÌÂ ·˚ÎÓ ÎË‰Âð‡, ÒÔÓÒÓ·ÌÓ„Ó ‚ÓÁ„Î‡‚ËÚ¸ ÓÔÔÓÁËˆËÓÌÌÓÂ ‰‚ËÊÂÌËÂ. í‡ÍËÏ ÎË‰ÂðÓÏ ÒÚ‡Î ÏÓÈ Ò˚Ì. äÓÌÂ˜ÌÓ, ÓÌ ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Î ÌÂ Ó‰ËÌ, Û ÌÂ„Ó ·˚Î‡ ÍðÂÔÍ‡fl ÍÓÏ‡Ì‰‡ Â‰ËÌÓÏ˚¯ÎÂÌÌËÍÓ‚. å˚ Ó˜ÂÌ¸ ‚ÓÎÌÓ‚‡ÎËÒ¸. é‰ËÌ ÌÂ‚ÂðÌ˚È ¯‡„ ÏÓ„ ‚ÒÂ ËÒÔÓðÚËÚ¸. çÓ ÒÛ‰¸·‡ ·˚Î‡ Ì‡ ÒÚÓðÓÌÂ ÏÓÂ„Ó Ò˚Ì‡. èÓ·Â‰‡ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËË ÒÚ‡Î‡ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓÏ Ì‡ÔðflÊÂÌÌÓ„Ó ÚðÛ‰‡. ç‡ðÓ‰, ‡ðÏËfl, ÔÓÎËˆËfl ·˚ÎË Ì‡ ÒÚÓðÓÌÂ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËË, ÌËÍÚÓ ÌÂ ıÓÚÂÎ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡Ú¸ Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó. êÂ‚ÓÎ˛ˆËfl ·˚Î‡ ·ÓÎ¸¯ËÏ ðËÒÍÓÏ Ë ‰Îfl ÓÔÔÓÁËˆËË, Ë ‰Îfl Ì‡ðÓ‰‡. çÓ Ì‡ðÓ‰ ÉðÛÁËË ðËÒÍÌÛÎ Ë ÔÓ·Â‰ËÎ. Ç ÚÓÚ ÏÓÏÂÌÚ ÒËÎ¸ÌÓ ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓÒ¸ Â‰ËÌÒÚ‚Ó ‰Ûı‡ ‚ÒÂ„Ó Ì‡ðÓ‰‡. ÇÁðÓÒÎ˚Â Ë ‰ÂÚË – ‚ÒÂ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡ÎË ‚ Ï‡ÒÒÓ‚˚ı ‡ÍˆËflı, ‚ÒÂ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÎË ÓÔÔÓÁËˆË˛. èÓ·Â‰ËÚ¸ Ì‡Ò ·˚ÎÓ ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ. Ç˚ ‚ÂðËÎË ‚ ÛÒÔÂı ðÂ‚ÓÎ˛ˆËË? ü ÌÂ ÏÓ„Î‡ ÒÓÏÌÂ‚‡Ú¸Òfl ‚ ÛÒÔÂıÂ, ÒÏÓÚðÂÎ‡ Ì‡ ÔðÓËÒıÓ‰fl˘ÂÂ Ò ÓÔÚËÏËÁÏÓÏ. ü ‰Ó‚ÂðflÎ‡ Ò˚ÌÛ. äÓ„‰‡ fl ÛÁÌ‡Î‡, ˜ÚÓ ÔðÓËÒıÓ‰ËÎÓ Ì‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ, ÔÓÌflÎ‡, ˜ÚÓ ÓÔÚËÏËÁÏ ÏÓÈ ·˚Î ÔðÂÛ‚ÂÎË˜ÂÌ, ÌÓ fl ÒÓıð‡ÌflÎ‡ ÒÔÓÍÓÈÒÚ‚ËÂ. ü „Ó‚ÓðËÎ‡ ÒÂ·Â: «åËı‡ËÎ ÁÌ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ‰ÂÎ‡ÂÚ». ü ·˚Î‡ Û‚ÂðÂÌ‡, ˜ÚÓ ÏÓÈ Ò˚Ì ÌÂ ÔðÓÎ¸ÂÚ ÍðÓ‚Ë, ‚Â‰¸ ÊËÁÌ¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÒÚÓËÚ Ó˜ÂÌ¸ ‰ÓðÓ„Ó. åÌÂ Í‡ÊÂÚÒfl, ÔÓÒÎÂ ÔðËıÓ‰‡ Í ‚Î‡ÒÚË åËı‡ËÎ‡ ‚ ÒÚð‡ÌÂ Ì‡ÏÂÚËÎÓÒ¸ ÏÌÓ„Ó ÔÓÁËÚË‚Ì˚ı Ò‰‚Ë„Ó‚. èÓ ‚ÒÂÈ ÒÚð‡ÌÂ ÔðÓËÒıÓ‰flÚ ·ÓÎ¸¯ËÂ ÔÂðÂÏÂÌ˚, ˜ÚÓ Á‡ÏÂÚÌÓ Í‡Ê‰˚È ‰ÂÌ¸. äÓÌÂ˜ÌÓ, ÌÂ ‚ÒÂ „Î‡‰ÍÓ, ÌÓ ÓÚ Ó¯Ë·ÓÍ ÌËÍÚÓ ÌÂ Á‡ÒÚð‡ıÓ‚‡Ì. é¯Ë·ÓÍ ÌÂ ÒÓ‚Âð¯‡ÂÚ ÎË¯¸ ÚÓÚ, ÍÚÓ ÌË˜Â„Ó ÌÂ ‰ÂÎ‡ÂÚ. ü ‚Âð˛, ˜ÚÓ Ò˚Ì ÌÂ ‰ÓÔÛÒÚËÚ ÒÂð¸ÂÁÌ˚ı Ó¯Ë·ÓÍ, ÍÓÚÓð˚Â ÏÓ„ÛÚ Ì‡ÌÂÒÚË ‚ðÂ‰ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û Ë Ì‡ðÓ‰Û. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Dünya bilek gürefli flampiyonu

Hamidullinler ailesi Fatih Kutlu Gazeteci (Tataristan).

Семья Хамидулиных, чемпионов мира по армреслингу Фатих Кутлу Журналист (Татарстан).

ilede baba, anne ve bütün çocuklar sporla meflguller ve hepsinin de dünya dereceleri var. Asl›nda ailenin bu ilgisi baba Marsel Beyle bafllam›fl. Kendisi karate, tekvando, judo ve bilek gürefli çal›flt›r›c›s›. Marsel Bey Avrupa fiampiyonu, Anne ‹nci Han›m Rusya, Avrupa ve Dünya fiampiyonu. Büyük o¤lu Ruslan Avrupa fiampiyonu, ortanca o¤lu Rozalin ve küçük o¤lu Rim Dünya flampiyonu.

Ev madalya ve kupa dolu

Tataristan’›n ikinci büyük kenti Yarçall›’da (Naberejniy Çeln›) yaflayan bu aile, s›radan bir aile de¤il. Onlar›n hiçbir zaman özel jimnastik salonlar› olmam›fl. Bu amaçla daha çok evlerini kullanm›fllar. ‹mkans›zl›klardan flikayet etmemifl, kendi imkanlar›n› kendileri oluflturmufl ve azimle baflar›ya ulaflm›fllar. Elde ettikleri baflar›larla baflta kendi adlar›n›, Tatar milletinin ad›n› Tataristan’›n ve bütün Rusya’n›n ad›n› dünyaya en güzel flekilde duyurmufl olman›n huzurunu, mutlulu¤unu yaflam›fllar. Bir ailenin bütün bireylerinin sporla, üstelik ayn› spor dal›yla profesyonel bir flekilde u¤raflmas› bize çok ilginç geldi. Acaba dünyada kaç sporcunun efli ve bütün çocuklar› ayn› dalla u¤rafl›r, kaç insan hayat›n› planlay›p böyle bir fleye ulaflabilir? Buna insan iradesinin gücü yeter mi? ‹flte, bizim hayret ve hayranl›kla karfl›laflt›¤›m›z bu ailenin do¤uflunu ‹nci Ha-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

˝ÚÓÈ ÒÂÏ¸Â ðÓ‰ËÚÂÎË Ë ‚ÒÂ Ëı ‰ÂÚË Á‡ÌËÏ‡˛ÚÒfl ÒÔÓðÚÓÏ, Û Í‡Ê‰Ó„Ó ÂÒÚ¸ ÏËðÓ‚˚Â ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl. í‡ÍÓÂ ÒÂÏÂÈÌÓÂ Û‚ÎÂ˜ÂÌËÂ Ì‡˜‡ÎÓÒ¸ Ò ÓÚˆ‡, å‡ðÒÂÎfl-·Âfl. ë‡Ï ÓÌ fl‚ÎflÂÚÒfl ÚðÂÌÂðÓÏ ÔÓ Í‡ð‡ÚÂ, ÚÂÍ‚‡Ì‰Ó, ‰Á˛‰Ó Ë ‡ðÏðÂÒÎËÌ„Û. å‡ðÒÂÎ¸-·ÂÈ – ˜ÂÏÔËÓÌ Ö‚ðÓÔ˚, Â„Ó ÒÛÔðÛ„‡ àÌ‰ÊË-ı‡Ì˚Ï – ˜ÂÏÔËÓÌÍ‡ êÓÒÒËË, Ö‚ðÓÔ˚ Ë ÏËð‡. àı ÒÚ‡ð¯ËÈ Ò˚Ì – ˜ÂÏÔËÓÌ Ö‚ðÓÔ˚, ÒðÂ‰ÌËÈ Ò˚Ì êÓÁ‡ÎËÌ Ë ÏÎ‡‰¯ËÈ Ò˚Ì êËÏ – ˜ÂÏÔËÓÌ˚ ÏËð‡.

Rusya, Avrupa ve Dünya bilek gürefli flampiyonu ‹nci Han›m Чемпионка России, Европы и мира по армреслингу Инджи-ханым

n›mdan dinledik. Kendisi bu ifle ne kadar da “kader!” dese de, Marsel Beyle nas›l tan›fl›p evlendiklerini bak›n nas›l anlat›yor: “Ben Aflç›l›k Yüksek Okulu ikinci s›n›f ö¤rencisiydim. Sahibine elden ulaflt›r›lmak üzere annem bana bir mektup vermiflti. Bu kifli benim okudu¤um flehirde yafl›yordu. Mektubu götürmek istiyordum ama her gün bir fleyler ç›k›yor, bir türlü emaneti yerine ulaflt›ram›yordum. Bundan son derece rahats›zl›k duymaya bafllam›flt›m. Bir gün akflam›n geç saatleriydi ve mektubu sahibine götürmeye karar vermifltim. Birlikte kald›¤›m arkadafllar›m ‘bu saatte k›z bafl›nla sokaklarda gezme! Akflam vakti etraf pek müsait de¤il, yar›n götürürsün’ diye beni vazgeçirmeye çal›flm›fllard› ama ben ‘hay›r bu akflam götürece¤im. Uyuyamam yoksa, mutlaka götürmem laz›m’ deyip evden ayr›lm›flt›m. Tramvaya bindi¤imde bir gencin (müstak-

В доме полно кубков и медалей ùÚ‡ ÒÂÏ¸fl, ÊË‚Û˘‡fl ‚Ó ‚ÚÓðÓÏ ÔÓ ‚ÂÎË˜ËÌÂ „ÓðÓ‰Â í‡Ú‡ðÒÚ‡Ì‡ üð˜‡ÎÎ˚ (ç‡·ÂðÂÊÌ˚Â óÂÎÌ˚), ÌÂÓ·˚˜Ì‡. ì Âfi ˜ÎÂÌÓ‚ ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ·˚ÎÓ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó „ËÏÌ‡ÒÚË˜ÂÒÍÓ„Ó Á‡Î‡. ë ˝ÚÓÈ ˆÂÎ¸˛ ˜‡˘Â ‚ÒÂ„Ó ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÎÒfl Ëı ‰ÓÏ. éÌË ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ Ê‡ÎÓ‚‡ÎËÒ¸ Ì‡ ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂ ÛÒÎÓ‚ËÈ, ÒÓÁ‰‡ÎË Ëı ‰Îfl ÒÂ·fl Ò‡ÏË Ë, ·ÂÁ ÒÓÏÌÂÌËfl, ‰ÓÒÚË„ÎË ÛÒÔÂı‡. éÌË ËÒÔ˚Ú‡ÎË ˜Û‚ÒÚ‚Ó Ó„ðÓÏÌÓÈ ð‡‰ÓÒÚË Ë „Óð‰ÓÒÚË, ÔðÓÒÎ‡‚Ë‚ ‚ ÏËðÂ ÒÌ‡˜‡Î‡ Ò‚Ó˛ Ù‡ÏËÎË˛, Ò‚ÓÈ Ú‡Ú‡ðÒÍËÈ Ì‡ðÓ‰, ‡ Á‡ÚÂÏ Ë ‚ÂÒ¸ í‡Ú‡ðÒÚ‡Ì, ‚Ò˛ êÓÒÒË˛. ç‡Ï ÔÓÍ‡Á‡ÎÓÒ¸ Ó˜ÂÌ¸ Û‰Ë‚ËÚÂÎ¸Ì˚Ï ÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ Û‚ÎÂ˜ÂÌËÂ ‚ÒÂı ˜ÎÂÌÓ‚ Ó‰ÌÓÈ ÒÂÏ¸Ë ÒÔÓðÚÓÏ, Í ÚÓÏÛ ÊÂ Ó‰ÌËÏ Ë ÚÂÏ ÊÂ ‚Ë‰ÓÏ. àÌÚÂðÂÒÌÓ, ÏÌÓ„Ó ÎË ‚ ÏËðÂ ÒÔÓðÚÒÏÂÌÓ‚, ÒÛÔðÛ„Ë Ë ‰ÂÚË ÍÓÚÓð˚ı Á‡ÌËÏ‡˛ÚÒfl Ó‰ÌËÏ ‚Ë‰ÓÏ ÒÔÓðÚ‡, ÒÍÓÎ¸ÍÓ Î˛‰ÂÈ, ð‡ÒÔÎ‡ÌËðÓ‚‡‚ Ò‚Ó˛ ÊËÁÌ¸, ÏÓ„ÛÚ ‰ÓÒÚË„ÌÛÚ¸ ÔÓ‰Ó·ÌÓ„Ó? ï‚‡ÚËÚ ÎË ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÈ ÒËÎ˚ ‚ÓÎË? å˚ ÛÒÎ˚¯‡ÎË Ó· ËÒÚÓðËË ÒÓÁ‰‡ÌËfl ˝ÚÓÈ Û‰Ë‚Ë‚¯ÂÈ Ë ‚ÓÒıËÚË‚¯ÂÈ Ì‡Ò ÒÂÏ¸Ë ÓÚ àÌ‰ÊË-ı‡Ì˚Ï. ÇÓÚ Í‡Í ÓÌ‡ ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡ÂÚ Ó Ò‚ÓÂÏ ÁÌ‡ÍÓÏÒÚ‚Â Ë ·ð‡ÍÂ Ò

прибежище для счастья: семья

bel eflim) bana ciddi ciddi bakt›¤›n› sezdim. Bu bak›flmadan utand›m ve yolcular›n aras›na gizlendim. Ne enteresand›r ki, ayn› durakta indik. Yolda giderken bana ‘Niçin geç vakitlerde dolafl›yorsunuz? Buralar tehlikelidir, ben sizi gidece¤iniz yere kadar götüreyim’ dedi. K›sa bir mesafeydi ama yine de beni o adrese b›rakt›. Ayr›l›rken de ‘tekrar görüflmek üzere’ dedi ve ayr›ld›. Ertesi gün mektubu götürdü¤üm evden ‘seni bizde bekleyen var, hemen gel!’ diye haber gelmiflti. Gitti¤imde dünkü genç oradayd›. fiafl›rm›flt›m... Bana hemen evlenme teklifinde bulundu. Ben floktayd›m ve ne diyece¤imi bilemedim. ‘Böyle olur mu?’ dedim, ‘ben seni tan›m›yorum (gerçekten de buralarda gençler bir iki ay gezmeden ve birbirlerini iyice tan›madan evlenmiyorlar). “Evde annem ve babamla konufltum, seni bekliyorlar” dedi ve beni ikna ederek evlerine götürdü. Evlerinde a¤›rl›k malzemeleri ve jimnastik aletlerini görünce içimden sporcu bir aileye

gelin gelece¤imi anlad›m. O ilk karfl›laflmam›zda bu genç adam›n kaynanam olacak annesine kan›m çok ›s›nm›flt›. Bu ani de¤ifliklik ve teklife annem de raz› oldu ve h›zl› bir flekilde evlilik için resmi ifllemleri yapt›k ve evlendik. Ben ve eflim ailelerimizin tek çocuklar›yd›k. Ben lisede okurken beden e¤itimi derslerini sever, jimnastik ve sporla ilgilenirdim. Buz pateni ve kayak yar›fllar›na kat›l›rd›m. Yani böyle bir fleye benim alt yap›m müsaitti. Kocam Marsel Rusya’da karate, judo, tekvando çal›flt›r›c›s› olarak ödül alm›fl birisi. Bilek güreflçisi olmam onun fikriydi. Tabii daha sonra kendisi de bu ifle bafllad›. Benim destekçim ve antrenörüm de odur. Bu nedenle onun dediklerini harfiyen yerine getirmeye çal›flt›m. Evimiz idman kamp›yd›. Bütün a¤›rl›k çal›flmalar›n› ve gerekli bütün teknikleri kendi fikrine göre tasarlam›flt›. ‹flte biz bu flekilde kar›-koca sporla u¤rafl›rken ilk çocu¤umuz Ruslan do¤du. Henüz daha bir yafl›ndayken ona 500 graml›k a¤›rl›klar ald›k, onlarla çal›flmaya bafllad›. Anne ve babas› gibi olmaya çal›fl›yordu.

Rozalin ve Rim babalar› Marsel’in hakemli¤inde gürefl tutuyorlar Розалин и Рим соревнуются, а их отец Марсель-бей - судит

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

å‡ðÒÂÎÂÏ, Ì‡Á˚‚‡fl ˝ÚÓ ÒÛ‰¸·ÓÈ: «ü ·˚Î‡ ÒÚÛ‰ÂÌÚÍÓÈ ‚ÚÓðÓ„Ó ÍÛðÒ‡ àÌÒÚËÚÛÚ‡ ÔË˘Â‚ÓÈ ÔðÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓÒÚË. åÓfl Ï‡Ï‡ ÔÓÔðÓÒËÎ‡ ÏÂÌfl ÔÂðÂ‰‡Ú¸ ÎË˜ÌÓ ‚ ðÛÍË ‡‰ðÂÒ‡ÚÛ ÌÂÍÓÂ ÔËÒ¸ÏÓ. ùÚÓÚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÊËÎ ‚ „ÓðÓ‰Â, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ fl Û˜ËÎ‡Ò¸. ü ÒÓ·Ëð‡Î‡Ò¸ ÓÚÌÂÒÚË ÔËÒ¸ÏÓ, ÌÓ Í‡Ê‰˚È ‰ÂÌ¸ ‚ÓÁÌËÍ‡ÎÓ Í‡ÍÓÂ-ÌË·Û‰¸ ÔðÂÔflÚÒÚ‚ËÂ, fl ÌËÍ‡Í ÌÂ ÏÓ„Î‡ ÔÂðÂ‰‡Ú¸ ÔÓÒÎ‡ÌËÂ. ü Ì‡˜‡Î‡ ÒËÎ¸ÌÓ ·ÂÒÔÓÍÓËÚ¸Òfl ÔÓ ˝ÚÓÏÛ ÔÓ‚Ó‰Û. é‰Ì‡Ê‰˚ ÔÓÁ‰ÌÓ ‚Â˜ÂðÓÏ fl ðÂ¯ËÎ‡ ÓÚÌÂÒÚË ÔËÒ¸ÏÓ ÔÓ ‡‰ðÂÒÛ. èÓ‰ðÛ„Ë, ‚ÏÂÒÚÂ Ò ÍÓÚÓð˚ÏË fl ÊËÎ‡, ÓÚ„Ó‚‡ðË‚‡ÎË ÏÂÌfl: «Ç Ú‡ÍÓÂ ‚ðÂÏfl ‰Â‚Û¯ÍÂ ÌÂ ÒÚÓËÚ Ó‰ÌÓÈ ·ðÓ‰ËÚ¸ ÔÓ ÛÎËˆ‡Ï. ìÊÂ ÔÓÁ‰ÌËÈ ‚Â˜Âð, ‚ ÓÍðÛ„Â ÌÂÒÔÓÍÓÈÌÓ, ÓÚÌÂÒÂ¯¸ Á‡‚Úð‡». çÓ fl ÓÚ‚ÂÚËÎ‡: «çÂÚ, fl ÌÂÔðÂÏÂÌÌÓ ÓÚÌÂÒÛ Â„Ó ÒÂ„Ó‰Ìfl, ËÌ‡˜Â ÌÂ ÒÏÓ„Û ÛÒÌÛÚ¸» Ë ‚˚¯Î‡ ËÁ ‰ÓÏ‡. ë‡‰flÒ¸ ‚ Úð‡Ï‚‡È, fl ÔÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ Ì‡ ÒÂ·Â ÒÂð¸ÂÁÌ˚È ‚Á„Îfl‰ Í‡ÍÓ„Ó-ÚÓ ˛ÌÓ¯Ë (ÏÓÂ„Ó ·Û‰Û˘Â„Ó ÏÛÊ‡). ëÏÛÚË‚¯ËÒ¸, fl ÒÔðflÚ‡Î‡Ò¸ ÓÚ ÌÂ„Ó ÒðÂ‰Ë ‰ðÛ„Ëı Ô‡ÒÒ‡ÊËðÓ‚. ì‰Ë‚ËÚÂÎ¸ÌÓ, ˜ÚÓ Ï˚ ‚˚¯ÎË Ì‡ Ó‰ÌÓÈ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ÍÂ. èÓ ‰ÓðÓ„Â ÓÌ ÒÍ‡Á‡Î: «èÓ˜ÂÏÛ ‚˚ ð‡Á„ÛÎË‚‡ÂÚÂ Ú‡Í ÔÓÁ‰ÌÓ?

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Aradan iki y›l sonra Rozalin do¤du. O da abisini taklit etmeye bafllad›. Derken iki y›l sonra Rim dünyaya geldi ve kendisini böyle bir dünyan›n içinde buldu. Ailece bu alanda kendimizi gelifltirdik ve yetifltirdik. Önceleri çocuklar›m beni örnek al›yorlar ‘ah annemiz gibi olabilsek’ diyorlard›. fiimdi ben onlar› örnek al›yorum. Onlar bana teknik taktik veriyorlar. Ben de onlardan geri kalmak istemiyorum. fiu an k›rk yafl›nday›m.” ‹nci Han›m bu sat›rlarla bütün hayat hikayesini anlatt›ktan sonra sporun nas›l oldu da bir aile tutkusu haline geldi¤ini “Bu öyle bir fley ki, insan bir girince, bir daha ç›kam›yor.” cümlesiyle aç›kl›yor.

Dünya flampiyonu bir anne

‹nci Han›m kocas› ve çocuklar›n›n elde ettikleri baflar›lar›n aile içi motivasyona dönüfltü¤ünü bak›n nas›l anlat›yor: “96 ve 97 y›l› çok verimli geçti. 96 Rusya fiampiyonas›’ndan çok etkilendim. Daha önceleri birinci olam›yor, iyi derece yapanlara imreniyordum. Kenardan ‘ah ben de bir bi-

rinci olsam’ diye seyrediyordum. ‘Ben de baflarabilirim, çal›flmam laz›m’ dedim. Kocam bu konuda bana destek oluyor, ümitlendiriyordu. Çok ciddi bir çal›flma temposu bafllatt›m. Eflim ne dediyse harfiyen yerine getirmeye çal›flt›m. Çal›flmalar›m sonuç vermeye bafllam›flt›; 96’da hem Rusya, hem de Avrupa fiampiyonu oldum. 1997 y›l›nda dünya flampiyonas› yap›ld›. O zamana kadar hiç yenilmemifl olan, 96 y›l›nda da beni Amerika’da yenen Amerikal› Krista Balit ile Hindistan’da karfl›laflt›m ve orda onu yendim. Oradaki hislerimi anlatamam.” fiampiyonun belirtti¤ine göre Krista Balit bundan sonra hiçbir yar›flmaya kat›lmam›fl. ‹nci Han›m ise daha bafllang›çta spordan birinci olarak ayr›lmay› he-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

defledi¤ini söylüyor. Zira insan›n ömür boyu yenilginin psikolojiyle iyice stres ve depresyona girebilece¤ini söylüyor. Bütün aile ilk kez 26 Kas›m-5 Aral›k 2005 tarihleri aras›nda Japonya’da düzenlenen Dünya Bilek Gürefli fiampiyonas›’na kat›ld›lar. Bu flampiyonada ‹nci Han›m 60 kiloda ikinci, Rim 75 kilo kategorisinde sol kolda birinci, Ruslan ise 65 kilo kategorisinde sa¤ kolda dokuzuncu, sol kolda ise alt›nc› oldu. Birçok defa dünya biricisi olan ‹nci Han›m çok ilginç bir insan. Asl›na bakarsan›z, bütün aile öyle. Hiç birinde gururlanma, büyüklenme yok. Çok mütevaz› ve alçak gönüllüler. ‹nci Han›m›n dünya flampiyonlu¤uyla ilgili anlatt›klar›n›n perde arkas› beni çok etkiledi: “Ben küçüklü¤ümden beri, benden yard›m istemeseler bile yard›ma muhtaç insanlara hemen yard›m etmeye koflar›m. Çünkü söylemek için dile gerek yok, içinde bulundu¤u hal gerekeni anlat›yor. ‹flte küçüklü¤ümden beri hep bu yard›m›na kofltu¤um ve hiç tan›mad›¤›m o insanlar bana teflekkürlerle dua ettiler. Ben onlar›n gücüne inan›yorum. Mesela son Dünya fiampiyonas›’na haz›rlan›rken Ramazan ay› içindeydik. Akflam üzeri et almak için kasaba gitmifltim.

ùÚÓ ÌÂ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓ, fl ÔðÓ‚ÓÊÛ ‚‡Ò ÚÛ‰‡, ÍÛ‰‡ ‚‡Ï ÌÛÊÌÓ». ùÚÓ ·˚ÎÓ ÌÂ‰‡ÎÂÍÓ, ÌÓ ÓÌ ‚ÒÂ ÊÂ ‰ÓÒÚ‡‚ËÎ ÏÂÌfl ÔÓ ‡‰ðÂÒÛ. èðÓ˘‡flÒ¸, ÓÌ ÒÍ‡Á‡Î «‰Ó Ò‚Ë‰‡ÌËfl» Ë Û¯ÂÎ. ç‡ ÒÎÂ‰Û˛˘ËÈ ‰ÂÌ¸ fl ÔÓÎÛ˜ËÎ‡ ËÁ‚ÂÒÚËÂ ËÁ ÚÓ„Ó ‰ÓÏ‡, ÍÛ‰‡ ÓÚÌÓÒËÎ‡ ÔËÒ¸ÏÓ: «íÂ·fl Û Ì‡Ò Ê‰ÛÚ, ÔðËıÓ‰Ë ÌÂÏÂ‰ÎÂÌÌÓ!». í‡Ï ÓÍ‡Á‡ÎÒfl ‚˜Âð‡¯ÌËÈ ˛ÌÓ¯‡. ü Û‰Ë‚ËÎ‡Ò¸. éÌ Òð‡ÁÛ ÊÂ ÔðÂ‰ÎÓÊËÎ ÏÌÂ ‚˚ÈÚË Á‡ ÌÂ„Ó Á‡ÏÛÊ. ü ·˚Î‡ ‚ ¯ÓÍÂ Ë ÌÂ ÁÌ‡Î‡, ˜ÚÓ ÓÚ‚ÂÚËÚ¸: «ê‡Á‚Â Ú‡ÍÓÂ ‚ÓÁÏÓÊÌÓ? ü ÊÂ ÌÂ ÁÌ‡˛ ÚÂ·fl!» (‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ, Á‰ÂÒ¸ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ÌÂ ÊÂÌËÚÒfl, ÌÂ ·Û‰Û˜Ë ÁÌ‡ÍÓÏ‡ ıÓÚfl ·˚ Ô‡ðÛ ÏÂÒflˆÂ‚). «ü ÔÓ„Ó‚ÓðËÎ ‰ÓÏ‡ Ò ðÓ‰ËÚÂÎflÏË, ÓÌË Ê‰ÛÚ ÚÂ·fl», – ÒÍ‡Á‡Î ÓÌ Ë Û„Ó‚ÓðËÎ ÏÂÌfl ÔÓÈÚË Í ÌËÏ. ì‚Ë‰Â‚ ‚ ‰ÓÏÂ „ËðË Ë „ËÏÌ‡ÒÚË˜ÂÒÍËÂ ÒÌ‡ðfl‰˚, fl ÔÓÌflÎ‡, ˜ÚÓ ÔÓÔ‡‰Û ÌÂ‚ÂÒÚÍÓÈ ‚ ÒÔÓðÚË‚ÌÛ˛ ÒÂÏ¸˛. èðË ÔÂð‚ÓÈ ÊÂ ‚ÒÚðÂ˜Â fl Ó˜ÂÌ¸ ÔðË‚flÁ‡Î‡Ò¸ Í Ï‡ÚÂðË ˝ÚÓ„Ó ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, Ò‚ÓÂÈ ·Û‰Û˘ÂÈ Ò‚ÂÍðÓ‚Ë. åÓfl Ï‡Ï‡ Ú‡ÍÊÂ ÒÓ„Î‡ÒËÎ‡Ò¸ Ì‡ Ú‡ÍËÂ ‚ÌÂÁ‡ÔÌ˚Â ÔÂðÂÏÂÌ˚, Ï˚ ·˚ÒÚðÓ ÛÎ‡‰ËÎË ‚ÒÂ ÙÓðÏ‡Î¸ÌÓÒÚË, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚Â Ò ·ð‡ÍÓÒÓ˜ÂÚ‡ÌËÂÏ, Ë ÔÓÊÂÌËÎËÒ¸. ü Ë ÏÓÈ ÒÛÔðÛ„ – Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ‰ÂÚË ‚ Ò‚ÓËı ÒÂÏ¸flı. ì˜‡Ò¸ ‚ ¯ÍÓÎÂ, fl Î˛·ËÎ‡ ÛðÓÍË ÙËÁÍÛÎ¸ÚÛð˚, Û‚ÎÂÍ‡Î‡Ò¸ „ËÏÌ‡ÒÚËÍÓÈ Ë ÒÔÓðÚÓÏ ‚ÓÓ·˘Â. ì˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ ‚ ÍÓÌ¸ÍÓ·ÂÊÌ˚ı Ë Î˚ÊÌ˚ı ÒÓðÂ‚ÌÓ‚‡ÌËflı. íÓ ÂÒÚ¸, Û ÏÂÌfl ÛÊÂ ·˚Î ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘ËÈ ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ, ÏÓÂ ÚÂÎÓÒÎÓÊÂÌËÂ ÏÌÂ ˝ÚÓ ÔÓÁ‚ÓÎflÎÓ. åÓÈ ÏÛÊ å‡ðÒÂÎ¸ ÔÓÎÛ˜‡Î ‚ êÓÒÒËË Ì‡„ð‡‰˚ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÚðÂÌÂð‡ ÔÓ Í‡ð‡ÚÂ, ‰Á˛‰Ó Ë ÚÂÍ‚ÓÌ‰Ó. ùÚÓ ÓÌ ÔÓÒÓ‚ÂÚÓ‚‡Î ÏÌÂ Á‡ÌflÚ¸Òfl

‡ðÏðÂÒÎËÌ„ÓÏ. ÖÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ÔÓÁÊÂ ÓÌ Ë Ò‡Ï Ì‡˜‡Î Á‡ÌËÏ‡Ú¸Òfl ˝ÚËÏ ‚Ë‰ÓÏ ÒÔÓðÚ‡. éÌ ÒÚ‡Î ÏÓËÏ Â‰ËÌÓÏ˚¯ÎÂÌÌËÍÓÏ Ë ÚðÂÌÂðÓÏ. èÓ˝ÚÓÏÛ fl ÒÚ‡ð‡Î‡Ò¸ ÒÍðÛÔÛÎÂÁÌÓ ÒÎÂ‰Ó‚‡Ú¸ Â„Ó ÒÓ‚ÂÚ‡Ï. ç‡¯ ‰ÓÏ ÒÚ‡Î ÚðÂÌËðÓ‚Ó˜Ì˚Ï Î‡„ÂðÂÏ. ÇÒÂ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Â ÒÌ‡ðfl‰˚ Ë ÔðËÒÔÓÒÓ·ÎÂÌËfl ÓÌ Ò‰ÂÎ‡Î ÔÓ Ò‚ÓÂÏÛ ÛÒÏÓÚðÂÌË˛. Ç Ú‡ÍÓÈ ‡ÚÏÓÒÙÂðÂ, „‰Â ÏÛÊ Ë ÊÂÌ‡ Á‡ÌËÏ‡˛ÚÒfl ÒÔÓðÚÓÏ, ðÓ‰ËÎÒfl Ì‡¯ ÔÂð‚ÂÌÂˆ êÛÒÎ‡Ì. äÓ„‰‡ Ò˚ÌÛ ËÒÔÓÎÌËÎÒfl „Ó‰, Ï˚ ÍÛÔËÎË „‡ÌÚÂÎË ÔÓ 500 „ð‡ÏÏÓ‚, ÓÌ Ì‡˜‡Î Á‡ÌËÏ‡Ú¸Òfl Ò ÌËÏË. éÌ ÒÚ‡ð‡ÎÒfl ·˚Ú¸ Ú‡ÍËÏ, Í‡Í Â„Ó ðÓ‰ËÚÂÎË. óÂðÂÁ ‰‚‡ „Ó‰‡ ðÓ‰ËÎÒfl êÓÁ‡ÎËÌ. íÓÚ Ì‡˜‡Î ÔÓ‰ð‡Ê‡Ú¸ Ò‚ÓÂÏÛ ·ð‡ÚÛ. èðÓ¯ÎÓ Â˘Â Ô‡ðÛ ÎÂÚ, ðÓ‰ËÎÒfl êËÏ Ë ÓÍ‡Á‡ÎÒfl ‚ Ú‡ÍÓÏ ‚ÓÚ ÓÍðÛÊÂÌËË. å˚ ‚ÒÂÈ ÒÂÏ¸ÂÈ ð‡Á‚ËÎË Ë ÛÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÎË ÒÂ·fl ‚ ˝ÚÓÈ ÒÙÂðÂ.

прибежище для счастья: семья

Orada eli sar›l› halde duran yafll› bir nine gördüm. Bu nine kendisi için oldukça fazla gelebilecek kadar et sat›n ald›. Kimseden yard›m istemiyordu ama ben hemen yan›na kofltum. ‘Nine herhalde bu kadar etle çok insana iftar yeme¤i vereceksiniz.’ dedim. ‘Evet k›z›m evimiz buraya uzak oldu¤u için her zaman gelemiyorum. Bu nedenle çok almak zorunda kald›m.’ dedi. Ben ‘nineci¤im size yard›m edeyim, evinize kadar götüreyim’ deyince çok memnun oldu. Yafll› kocas› da durakta bekliyormufl. Ben evlerine kadar gittim. Bu duruma çok flafl›rd›lar ve bana ne iflle u¤raflt›¤›m› sordular. Ben de bilek güreflçisi oldu¤umu söyledim. ‹kisi birlikte ‘K›z›m Allah bile¤ine güç kuvvet versin sana baflar›lar ihsan eylesin’ diyerek orada bütün samimiyetleriyle dua ettiler. ‹flte ben onlar›n bu dualar›yla yar›flmaya ç›kt›m. Karfl›mdaki rakibim bu zamana kadar hiç yenilmemifl Amerikal› Dünya fiampiyonu bir kad›nd›. Yar›flma bafllad›. ‹nan›r m›s›n›z, ben hiç bir güç harcamadan saniyesinde o insan› yendim ve Dünya fiampiyonu oldum.” ‹nci Han›m halen bir üniversitede Beden E¤itimi Ö¤retmenli¤i yap›yor. ‹nsanlar›n spora ilgisizli¤inden flikayetçi: “Genç-

ler aras›nda tembellik göze çarp›yor. Eskinin insanlar› uzun yaz günlerinde tarlada a¤›r ifllerde çal›fl›rlarm›fl. Eskiden güçlü güreflçi ve demirci ustalar› vard›. Açl›k ve k›tl›k yaflasalar da sa¤l›kl›yd›lar. Ama bugünün gençleri hiç zora ve disipline dayanam›yorlar. ‹nsan›n sporla u¤raflmak ve sa¤l›kl› yaflamak için mutlaka spor müsabakalar›na kat›lmas› gerekmez. Öncelikle kendi sa¤l›¤›m›z› düflünmemiz laz›m. Bugünün gençleri iflin kolay›nda; müzik, e¤lence, dans ve flark›c›l›k gibi branfllara e¤ilimliler.” “Çocuklar›n›zdan birinin k›z olmas›n› arzu etmez miydiniz?” diye sordu¤umuzda “Takdire raz› olmak laz›m. Ne yaz›ld›ysa ve Allah ne hüküm vermiflse ona boyun e¤mek gerekiyor. Ben memnunum, inflallah üç tane gelinim olacak. Onlar da benim k›zlar›m” diye cevap veriyor. ‹nci Han›m›n bir efl, bir anne, bir ö¤retmen ve bir profesyonel sporcu olarak tan›m›flken, son anda fark etti¤imiz bir fliir defteri onun asl›nda ne kadar da flair ruhlu birisi oldu¤unu görmemizi sa¤lad›. Evi, kocas› ve çocuklar› için yazd›¤› fliirlerini bir araya toplad›¤› bu defter, asl›nda mutlu bir ailenin gelece¤e yaz›lm›fl hayat hikayesi... n

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

ëÌ‡˜‡Î‡ ‰ÂÚË ·ð‡ÎË Ò ÏÂÌfl ÔðËÏÂð Ë „Ó‚ÓðËÎË: «ÇÓÚ ·˚ Ì‡Ï ÒÚ‡Ú¸ Ú‡ÍËÏË, Í‡Í Ì‡¯‡ Ï‡Ï‡». íÂÔÂð¸ Ò ÌËı ÔðËÏÂð ·ÂðÛ fl. éÌË ÏÂÌfl Û˜‡Ú ÚÂıÌËÍÂ Ë Ú‡ÍÚËÍÂ. ëÂÈ˜‡Ò ÏÌÂ ÒÓðÓÍ ÎÂÚ, Ë fl ÌÂ ıÓ˜Û ÓÚÒÚ‡‚‡Ú¸ ÓÚ ÌËı». ê‡ÒÒÍ‡Á‡‚ Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ËÒÚÓðË˛ Ò‚ÓÂÈ ÊËÁÌË, àÌ‰ÊË-ı‡Ì˚Ï Ó·˙flÒÌËÎ‡, Í‡Í ÒÔÓðÚ ÒÚ‡Î ÔÓ‰Ó·Ì˚Ï ÒÂÏÂÈÌ˚Ï Û‚ÎÂ˜ÂÌËÂÏ, ÒÎÂ‰Û˛˘ËÏË ÒÎÓ‚‡ÏË: «ùÚÓ Ú‡Í‡fl ‚Â˘¸ – ÂÒÎË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ó‰ËÌ ð‡Á ÔÓÔðÓ·Ó‚‡Î, ÚÓ ÛÊÂ ÌÂ ÒÏÓÊÂÚ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸Òfl».

Мама – чемпионка мира ÇÓÚ Í‡Í àÌ‰ÊË-ı‡Ì˚Ï Ó·˙flÒÌflÂÚ ÚÓ, Í‡Í ÛÒÔÂıË ÒÛÔðÛ„‡ Ë ‰ÂÚÂÈ ÒÚ‡ÎË ‚ÌÛÚðÂÌÌÂÈ ÏÓÚË‚‡ˆËÂÈ ‚ Ëı ÒÂÏ¸Â: «1996 Ë 1997 „Ó‰˚ ·˚ÎË Ó˜ÂÌ¸ ÔÎÓ‰ÓÚ‚ÓðÌ˚ÏË. ç‡ ÏÂÌfl Ó˜ÂÌ¸ ÒËÎ¸ÌÓ ÔÓ‚ÎËflÎ ˜ÂÏÔËÓÌ‡Ú êÓÒÒËË 1996 „Ó‰‡. ê‡Ì¸¯Â fl ÌËÍ‡Í ÌÂ ÏÓ„Î‡ ÒÚ‡Ú¸ ÔÂð‚ÓÈ, ÒÚð‡¯ÌÓ Á‡‚Ë‰Ó‚‡Î‡ ÚÂÏ, ÍÓÏÛ ˝ÚÓ Û‰‡‚‡ÎÓÒ¸. ü Ì‡·Î˛‰‡Î‡ Á‡ ÌËÏË ÒÓ ÒÚÓðÓÌ˚, ‰ÛÏ‡fl: «ÇÓÚ ·˚ Ë ÏÌÂ Á‡ÌflÚ¸ ÔÂð‚ÓÂ ÏÂÒÚÓ». ü ðÂ¯ËÎ‡, ˜ÚÓ ÚÓÊÂ ÒÛÏÂ˛, ÌÓ ÏÌÂ ÌÛÊÌÓ ıÓðÓ¯Ó ð‡·ÓÚ‡Ú¸. åÓÈ ÏÛÊ ÓÍ‡Á‡Î ÏÌÂ ÔÓ‰‰ÂðÊÍÛ ‚ ˝ÚÓÏ Ì‡ÏÂðÂÌËË, ÔÓ‰·‡‰ðË‚‡Î ÏÂÌfl. ü Ì‡˜‡Î‡ ÒÂð¸ÂÁÌÓ Á‡ÌËÏ‡Ú¸Òfl. óÚÓ ·˚ ÌË ÔÓÒÓ‚ÂÚÓ‚‡Î ÏÛÊ, fl ÒÚ‡ð‡Î‡Ò¸ ‚ ÚÓ˜ÌÓÒÚË ˝ÚÓ ‚˚ÔÓÎÌflÚ¸. åÓË Á‡ÌflÚËfl ÒÚ‡ÎË ÔðËÌÓÒËÚ¸ ÔÎÓ‰˚: ‚ 1996 „Ó‰Û fl ÒÚ‡Î‡ Ë ˜ÂÏÔËÓÌÍÓÈ êÓÒÒËË, Ë ˜ÂÏÔËÓÌÍÓÈ

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

DOSYA ГЛАВНАЯ ТЕМА m u t l u b i r s › ¤ › n a k : a i l e

Çocuklar hep birlikte Rim’in bile¤ini yere getirmeye çal›fl›yor Ребята изо всех сил стараются повалить сильную руку Рима

Annem

Merhaba diyerek selamlar›m mektupla Ellerini alarak elime, koyar›m yüzüme Hayal ederim seni annem, ben her zaman böyle Hiç unutmuyorum ah! Sen hep benim kalbimde... Gözümün önüne geliyor, kofla kofla gençli¤im; Rahat bir hayat sürmedi¤im. Baba yüzün görmedi¤im. Olsun. Nefleli geçti gençli¤im Sevinçle çarpt› yüre¤im Annem oldu¤undan benim, Nur yüzlüm oldu¤undan benim.

Мама Словoм «здравствуй»

начинаю я письма, Tвои руки подношу к лицу, Милый образ твой так представляю, Вечный образ твой в сердце ношу. Беззаботным вспоминаю я детство, Пусть жили скромно, не было отца. Помню, было счастливое детство, Трепет детского сердца без конца. Знаю, была рядом ты, моя мама, Лучезарная, родная моя!

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Ö‚ðÓÔ˚. Ç 1997 „Ó‰Û ‚ àÌ‰ËË ÔðÓ‚Ó‰ËÎÒfl ˜ÂÏÔËÓÌ‡Ú ÏËð‡. í‡Ï fl ‚ÒÚðÂÚËÎ‡Ò¸ Ò ‰ÓÚÓÎÂ ÌÂÔÓ·Â‰ËÏÓÈ ‡ÏÂðËÍ‡ÌÍÓÈ äðËÒÚÓÈ Å‡ÎËÚ, ÍÓÚÓðÓÈ ÔðÓË„ð‡Î‡ ‚ ÄÏÂðËÍÂ ‚ 1996 „Ó‰Û, Ë Ì‡ ˝ÚÓÚ ð‡Á ÔÓ·Â‰ËÎ‡. ü ÌÂ ÏÓ„Û ÔÂðÂ‰‡Ú¸ ‚‡Ï ÚÂ ˜Û‚ÒÚ‚‡, ÍÓÚÓð˚Â ÚÓ„‰‡ ËÒÔ˚Ú‡Î‡». èÓ ÒÎÓ‚‡Ï ˜ÂÏÔËÓÌÍË, äðËÒÚ‡ Å‡ÎËÚ ÔÓÒÎÂ ˝ÚÓ„Ó ÌÂ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ ÌË ‚ Ó‰ÌÓÏ ÒÓðÂ‚ÌÓ‚‡ÌËË. àÌ‰ÊË-ı‡Ì˚Ï „Ó‚ÓðËÚ, ˜ÚÓ ÒÓ·Ëð‡Î‡Ò¸ ÔÂð‚ÓÈ ÛÈÚË ËÁ ÒÔÓðÚ‡. ÇÂ‰¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÏÓÊÂÚ ËÒÔ˚Ú‡Ú¸ ÒËÎ¸Ì˚È ÒÚðÂÒÒ Ë ‚Ô‡ÒÚ¸ ‚ ‰ÂÔðÂÒÒË˛ ËÁ-Á‡ ÔðÓË„ð˚¯‡. ÇÔÂð‚˚Â ‚ÒÂÈ ÒÂÏ¸ÂÈ ÓÌË ÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚËÂ ‚ ˜ÂÏÔËÓÌ‡ÚÂ ÏËð‡ ÔÓ ‡ðÏðÂÒÎËÌ„Û, ÍÓÚÓð˚È ÔðÓ‚Ó‰ËÎÒfl ‚ üÔÓÌËË Ò 26 ÌÓfl·ðfl ÔÓ 5 ‰ÂÍ‡·ðfl 2005 „. ç‡ ˝ÚÓÏ ˜ÂÏÔËÓÌ‡ÚÂ àÌ‰ÊË-ı‡Ì˚Ï ÒÚ‡Î‡ ‚ÚÓðÓÈ ‚ Í‡ÚÂ„ÓðËË 60 Í„, êËÏ – ÔÂð‚˚Ï Ì‡ ÎÂ‚ÓÈ ðÛÍÂ ‚ Í‡ÚÂ„ÓðËË 75 Í„, ‡ êÛÒÎ‡Ì – ‰Â‚flÚ˚Ï Ì‡ Ôð‡‚ÓÈ ðÛÍÂ Ë ¯ÂÒÚ˚Ï Ì‡ ÎÂ‚ÓÈ ‚ Í‡ÚÂ„ÓðËË 65 Í„. àÌ‰ÊË-ı‡Ì˚Ï, ÌÂÓ‰ÌÓÍð‡ÚÌÓ ÒÚ‡ÌÓ‚Ë‚¯‡flÒfl ˜ÂÏÔËÓÌÍÓÈ ÏËð‡, – Ó˜ÂÌ¸ ËÌÚÂðÂÒÌ˚È ˜ÂÎÓ‚ÂÍ. ÖÒÎË ÔðËÒÏÓÚðÂÚ¸Òfl, ÚÓ Ú‡ÍÓ‚‡ ‚Òfl Ëı ÒÂÏ¸fl. çË Û ÍÓ„Ó ÌÂÚ ˜Û‚ÒÚ‚‡ ÔðÂ‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚‡, Á‡ÁÌ‡ÈÒÚ‚‡. éÌË Ó˜ÂÌ¸ ÒÍðÓÏÌ˚Â Ë ‚ÂÊÎË‚˚Â. åÂÌfl Ó˜ÂÌ¸ ‚ÔÂ˜‡ÚÎËÎ ð‡ÒÒÍ‡Á àÌ‰ÊË-ı‡Ì˚Ï Ó· Ó·ÓðÓÚÌÓÈ ÒÚÓðÓÌÂ ˜ÂÏÔËÓÌ‡Ú‡ ÏËð‡: «ü Ò ‰ÂÚÒÚ‚‡ ÔðË‚˚ÍÎ‡ ·ÂÊ‡Ú¸ Ì‡ ÔÓÏÓ˘¸ Í Î˛‰flÏ, ÍÓÚÓð˚Â ‚ ÌÂÈ ÌÛÊ‰‡˛ÚÒfl, ‰‡ÊÂ ÂÒÎË ÏÂÌfl Ó· ˝ÚÓÏ ÌÂ ÔðÓÒflÚ. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Á‰ÂÒ¸ ÌÂÚ ÌÛÊ‰˚ ‚ ÒÎÓ‚‡ı, Ú‚ÓÂ ‚ÌÛÚðÂÌÌÂÂ ÒÓÒÚÓflÌËÂ Ò‡ÏÓ ÔÓ‰ÒÍ‡Á˚‚‡ÂÚ ÚÂ·Â, ˜ÚÓ ÌÛÊÌÓ ‰ÂÎ‡Ú¸. í‡Í ‚ÓÚ, fl Ò ‰ÂÚÒÚ‚‡ ÒÔÂ¯ËÎ‡ Í ÍÓÏÛ-ÎË·Ó Ì‡ ÔÓÏÓ˘¸, Ë ˝ÚË ÌÂÁÌ‡ÍÓÏ˚Â Î˛‰Ë Ò ·Î‡„Ó‰‡ðÌÓÒÚ¸˛ ÏÓÎËÎËÒ¸ Á‡ ÏÂÌfl. ü ‚Âð˛ ‚ ÒËÎÛ Ëı ÏÓÎËÚ‚. ç‡ÔðËÏÂð, Í ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÏÛ ˜ÂÏÔËÓÌ‡ÚÛ ÏËð‡ Ï˚ „ÓÚÓ‚ËÎËÒ¸ ‚Ó ‚ðÂÏfl Ò‚fl˘ÂÌÌÓ„Ó ÏÂÒflˆ‡

ê‡Ï‡Á‡Ì. ä ‚Â˜ÂðÛ fl ÓÚÔð‡‚ËÎ‡Ò¸ Í ÏflÒÌËÍÛ Á‡ ÏflÒÓÏ. í‡Ï fl Û‚Ë‰ÂÎ‡ ÒÚ‡ðÂÌ¸ÍÛ˛ ·‡·Û¯ÍÛ Ò Á‡·ËÌÚÓ‚‡ÌÌÓÈ ðÛÍÓÈ. ùÚ‡ ·‡·Û¯Í‡ ÍÛÔËÎ‡ ‰Ó‚ÓÎ¸ÌÓ ÏÌÓ„Ó ÏflÒ‡. éÌ‡ ÌË Û ÍÓ„Ó ÌÂ ÔðÓÒËÎ‡ ÔÓÏÓ˘Ë, ÌÓ fl ÚÛÚ ÊÂ ÔÓ‰·ÂÊ‡Î‡ Í ÌÂÈ. «Å‡·Û¯Í‡, ÔÓıÓÊÂ, ˜ÚÓ ‚˚ ÒÓ·Ëð‡ÂÚÂÒ¸ „ÓÚÓ‚ËÚ¸ ËÙÚ‡ð ‰Îfl ÏÌÓÊÂÒÚ‚‡ Î˛‰ÂÈ», – ÒÍ‡Á‡Î‡ fl. «Ñ‡, ‰Ó˜ÂÌ¸Í‡, Ì‡¯ ‰ÓÏ Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ‰Ó‚ÓÎ¸ÌÓ ‰‡ÎÂÍÓ, fl ÌÂ ‚ÒÂ„‰‡ ÏÓ„Û ÔðËÈÚË Ò˛‰‡. èÓ˝ÚÓÏÛ ÏÌÂ ÔðË¯ÎÓÒ¸ ‚ÁflÚ¸ ÔÓ·ÓÎ¸¯Â ÏflÒ‡», – ÓÚ‚ÂÚËÎ‡ ÓÌ‡ Ë Ó˜ÂÌ¸ Ó·ð‡‰Ó‚‡Î‡Ò¸, ÍÓ„‰‡ fl ÔðÂ‰ÎÓÊËÎ‡ ‰ÓÌÂÒÚË ÔÓÍÛÔÍÛ. Öfi ÔðÂÒÚ‡ðÂÎ˚È ÏÛÊ Ê‰‡Î Ì‡ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ÍÂ. ü ‰Ó¯Î‡ Ò ÌËÏË ‰Ó Ëı ‰ÓÏ‡. éÌË Ó˜ÂÌ¸ Û‰Ë‚ËÎËÒ¸ Ú‡ÍÓÏÛ ÔÓÒÚÛÔÍÛ Ë ÒÔðÓÒËÎË, ÍÂÏ fl ð‡·ÓÚ‡˛. ü ÓÚ‚ÂÚËÎ‡, ˜ÚÓ Á‡ÌËÏ‡˛Ò¸ ‡ðÏðÂÒÎËÌ„ÓÏ. éÌË Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ Ó˜ÂÌ¸ ËÒÍðÂÌÌÂ ÔÓÏÓÎËÎËÒ¸: «ÑÓ˜ÂÌ¸Í‡, ÔÛÒÚ¸ ÄÎÎ‡ı ‰‡ÒÚ ÒËÎ˚ Ú‚ÓËÏ ðÛÍ‡Ï Ë ÔÓ¯ÎÂÚ ÚÂ·Â ÛÒÔÂıË». à ‚ÓÚ Ò Ëı ÏÓÎËÚ‚ÓÈ fl ÓÚÔð‡‚ËÎ‡Ò¸ Ì‡ ÒÓðÂ‚ÌÓ‚‡ÌËfl. åÓÂÈ ÒÓÔÂðÌËˆÂÈ ·˚Î‡ ‰Ó ÚÂı ÔÓð ÌÂÔÓ·Â‰ËÏ‡fl ‡ÏÂðËÍ‡ÌÍ‡, ˜ÂÏÔËÓÌÍ‡ ÏËð‡. Ç˚ ÌÂ ÔÓ‚ÂðËÚÂ, fl ÔÓ·Â‰ËÎ‡ ÂÂ Á‡ Ò˜ËÚ‡ÌÌ˚Â ÒÂÍÛÌ‰˚, ÌÂ ÔðËÎ‡„‡fl ÛÒËÎËÈ, Ë ÒÚ‡Î‡ ˜ÂÏÔËÓÌÍÓÈ ÏËð‡». àÌ‰ÊË-ı‡Ì˚Ï ÔðÂÔÓ‰‡ÂÚ ÙËÁÍÛÎ¸ÚÛðÛ ‚ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÂ. Ü‡ÎÛÂÚÒfl Ì‡ ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂ Û Î˛‰ÂÈ ËÌÚÂðÂÒ‡ Í ÒÔÓðÚÛ: «ÅðÓÒ‡ÂÚÒfl ‚ „Î‡Á‡ ÎÂÌÓÒÚ¸ ÏÓÎÓ‰ÂÊË. Ç ÔðÂÊÌËÂ ‚ðÂÏÂÌ‡ Î˛‰Ë ‰ÓÎ„ËÏË ÎÂÚÌËÏË ‰ÌflÏË ÚflÊÂÎÓ ÚðÛ‰ËÎËÒ¸ Ì‡ ÔÓÎÂ. ê‡Ì¸¯Â ·˚ÎË ÒËÎ¸Ì˚ÏË ·Óðˆ˚ Ë ÍÛÁÌÂˆ˚. çÓ ÒÂ„Ó‰Ìfl ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÌÂ ‚˚‰ÂðÊË‚‡ÂÚ ‰ËÒˆËÔÎËÌÛ Ë Ì‡„ðÛÁÍÛ. óÚÓ·˚ Á‡ÌËÏ‡Ú¸Òfl ÒÔÓðÚÓÏ Ë ‚ÂÒÚË Á‰ÓðÓ‚˚È Ó·ð‡Á ÊËÁÌË, ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ ÌÂ Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ıÓ‰ËÚ¸ ‚ Í‡ÍÛ˛ÎË·Ó ÒÔÓðÚË‚ÌÛ˛ ÒÂÍˆË˛. èðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó, ÌÛÊÌÓ ‰ÛÏ‡Ú¸ Ó Ò‚ÓÂÏ Á‰ÓðÓ‚¸Â. ëÂ„Ó‰Ìfl Û ÏÓÎÓ‰ÂÊË ‚ÒÂ ÔðÓÒÚÓ, ÓÌ‡ ·ÓÎ¸¯Â ÒÍÎÓÌÌ‡ Í ÏÛÁ˚ÍÂ, ð‡Á‚ÎÂ˜ÂÌËflÏ, Ú‡Ìˆ‡Ï Ë ÔÂÌË˛». ç‡ Ì‡¯ ‚ÓÔðÓÒ: «çÂ ÏÂ˜Ú‡ÎË ÎË ‚˚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ·˚ Û ‚‡Ò ðÓ‰ËÎ‡Ò¸ ‰Ó˜¸ ‚ÏÂÒÚÓ Ó‰ÌÓ„Ó ËÁ Ò˚ÌÓ‚ÂÈ?», ÓÌ‡ ÓÚ‚Â˜‡ÂÚ: «çÛÊÌÓ ÔÓÍÓðflÚ¸Òfl ÒÛ‰¸·Â. óÚÓ Ì‡ ðÓ‰Û Ì‡ÔËÒ‡ÌÓ, Ë ÍÓ„Ó ‰‡Î ÄÎÎ‡ı – Ú‡Í ÚÓÏÛ Ë ·˚Ú¸. ü ‰Ó‚ÓÎ¸Ì‡, ÂÒÎË Ú‡Í Û„Ó‰ÌÓ ÄÎÎ‡ıÛ, Û ÏÂÌfl ·Û‰ÛÚ ÚðË ÌÂ‚ÂÒÚÍË. à ÓÌË ÒÚ‡ÌÛÚ ÏÌÂ ‰Ó˜ÂðflÏË». áÌ‡ÍÓÏflÒ¸ Ò àÌ‰ÊË-ı‡Ì˚Ï – ÊÂÌÓÈ, Ï‡ÚÂð¸˛, Û˜ËÚÂÎÂÏ Ë ÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÒÔÓðÚÒÏÂÌÍÓÈ, Ï˚ ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÈ ÏÓÏÂÌÚ Á‡ÏÂÚËÎË ÚÂÚð‡‰¸ ÒÓ ÒÚËı‡ÏË, ˜ÚÓ ÔÓÁ‚ÓÎËÎÓ Ì‡Ï ÔÓÌflÚ¸, Í‡Í‡fl ÓÌ‡ Í ÚÓÏÛ ÊÂ ÔÓ˝ÚË˜ÂÒÍ‡fl Ì‡ÚÛð‡. ùÚ‡ ÚÂÚð‡‰¸, ‚ ÍÓÚÓðÛ˛ ÓÌ‡ ÒÓ·ð‡Î‡ Ò‚ÓË ÒÚËıË Ó ‰ÓÏÂ, ÏÛÊÂ Ë ‰ÂÚflı, – ËÒÚÓðËfl ÊËÁÌË Ò˜‡ÒÚÎË‚ÓÈ ÒÂÏ¸Ë, ÛÒÚðÂÏÎÂÌÌ‡fl ‚ ·Û‰Û˘ÂÂ… n

arkeoloji археология

Bergama’n›n turizm gelece¤inde bir umut

Allianoi Надежда на туристическое будущее Бергамы

Эллианой

Ahmet Yarafl

Yard. Doç. Dr., Trakya Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü (Türkiye).

Ахмед Яраш Доктор наук, доцент факультета естественных наук и литературы Университета Тракии (Турция).

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

археология arkeoloji

ntik dünyan›n en büyük metropollerinden biri Bergama’d›r (Pergamon). Bu nedenle bugünkü Bergama, dünya ve Anadolu tarihi ve arkeolojisi için büyük önem tafl›r. Türk müzecilik tarihinde ise, Bergama’da Atatürk’ün emri ile kurulan ören yeri müzesi olmas› aç›s›ndan önemlidir. Ne yaz›k ki, özellikle Osmanl›’n›n son döneminde önemsenmedi¤i için geçen yüzy›l boyunca Bergama’dan götürülen binlerce eser, baflta Almanya olmak üzere Avrupa ve Amerika müzelerini doldurmufltur. Pergamon Akropolü’nde bulunup geçen yüzy›l›n bafl›nda Almanya’ya götürülen eserler için Berlin’de Pergamon Museum ad› ile bafll› bafl›na bir müze infla edilmifltir. Her y›l Pergamon Akropolü’ne gelen turistin (500 bin) en az befl kat› Pergamon Museum’daki Zeus Suna¤›’n› ziyaret ediyor. Gidenler bilir, 200 y›ll›k bir geçmifli olmayan Berlin’e binlerce turist müzeleri görmek, özellikle de Pergamon Museum’u görmek için gelirler. Bu de¤erin fark›na varan Bergamal›lar ise ne yaz›k ki ancak flimdilerde zaman zaman Berlin’deki Pergamon Museum’da sergilenen eserleri sadece ekonomik kayg›larla geri isterler. Ancak her defas›nda bilinçsizce yap›lan yaz›flmalar ve hatalar belgelerle kan›tlan›r ve elleri bofl geri dönmek zorunda kal›rlar. 20. yüzy›l›n bafl›nda, Alman kaz› heyeti Akropol’de çal›fl›rken, dönemin Bergama Kaymakam› Kemal Beydir. Dönemin en aktif bürokratlar›ndan biri olan Kaymakam Kemal kendi imkanlar›yla Bergama’n›n 18 km kuzeydo¤usundaki Pafla Il›cas›’nda kaz› yapt›r›r. 1904 y›l›na kadar tamamen toprak alt›nda olan, ancak çevre halk›n›n flifal› s›cak suyundan yararland›¤› Pafla Il›cas›’n›n, sadece iki havuzunu kullan›ma açt›r›r. Pafla Il›cas›’n›n iflletmeye aç›lmas›n›, dolay›s› ile daha o y›llarda turizmden elde edilecek gelirle kaz›lar›n devam etmesini arzular. Bu nedenle 25 Eylül 1904 tarihinde Pergamon kaz›s›n›n Alman mimar› W.

Dorpfeld’i Pafla Il›cas›’na götürür. ‹lya çay›n›n taflk›nlar›ndan korunmas› için ne gibi çal›flmalar›n yap›lmas› gerekti¤ini ö¤renmek ister. Henüz yay›nlanmam›fl güncelerinden ö¤rendi¤imiz kadar›yla W. Dorpfeld k›smen kaz›lm›fl Il›ca’n›n ilk kez basit bir krokisini haz›rlar. Bu kroki daha sonra Pergamon için temel kaynak olan AvP’nin 1912 y›l›ndaki ilk say›s›nda

Pergamon Akropolü’nde bulunup geçen yüzy›l›n bafl›nda Almanya’ya götürülen eserler için Berlin’de Pergamon Museum ad› ile bafll› bafl›na bir müze infla edilmifltir.

Для памятников, находившихся на Акрополе Пергама и вывезенных в Германию в начале прошлого века, в Берлине был специально построен Пергамон-музей. yay›nlan›r. Bu tarihten sonra Pafla Il›cas›, Pergamon kaz›s›n› ziyarete gelen konuklar›n günübirlik ziyaret ettikleri güncelerinde mutlaka de¤indikleri bir sayfiye yeri konumuna gelir. Bunlardan biri de ünlü Alman hümanist L. Curtius’dur.

Âð„‡Ï ·˚Î Ó‰ÌÓÈ ËÁ Ò‡Ï˚ı ÍðÛÔÌ˚ı ÏÂÚðÓÔÓÎËÈ ‡ÌÚË˜ÌÓ„Ó ÏËð‡. èÓ ˝ÚÓÈ ÔðË˜ËÌÂ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯Ìflfl ÅÂð„‡Ï‡ Á‡ÌËÏ‡ÂÚ ÒÚÓÎ¸ ‚‡ÊÌÓÂ ÏÂÒÚÓ ‚ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËı Ë ‡ðıÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËı ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËflı. Ç ËÒÚÓðË˛ ÚÛðÂˆÍÓ„Ó ÏÛÁÂÂ‚Â‰ÂÌËfl ÅÂð„‡Ï‡ ‚Ó¯Î‡ Í‡Í ÏÛÁÂÈ ðÛËÌ, Óð„‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌ˚È ÔÓ ÛÍ‡Á‡ÌË˛ ÄÚ‡Ú˛ðÍ‡. ÑÓÒÚÓÈÌÓ ÒÓÊ‡ÎÂÌËfl, ˜ÚÓ Ú˚Òfl˜Ë ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÈ ËÒÍÛÒÒÚ‚‡, ÌÂ ÓˆÂÌÂÌÌ˚Â Á‰ÂÒ¸ ÔÓ ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚Û, ‚˚‚ÓÁËÎËÒ¸ ËÁ ÅÂð„‡Ï˚ Ì‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ÏÌÓ„Ëı ‰ÂÒflÚËÎÂÚËÈ, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÈ ÔÂðËÓ‰ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË, Ë Á‡ÔÓÎÌflÎË ÒÌ‡˜‡Î‡ ÏÛÁÂË ÉÂðÏ‡ÌËË, ‡ Á‡ÚÂÏ ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì. ÑÎfl Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚, Ì‡ıÓ‰Ë‚¯ËıÒfl Ì‡ ÄÍðÓÔÓÎÂ èÂð„‡Ï‡ Ë ‚˚‚ÂÁÂÌÌ˚ı ‚ ÉÂðÏ‡ÌË˛ ‚ Ì‡˜‡ÎÂ ÔðÓ¯ÎÓ„Ó ‚ÂÍ‡, ‚ ÅÂðÎËÌÂ ·˚Î ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓ ÔÓÒÚðÓÂÌ èÂð„‡ÏÓÌ-ÏÛÁÂÈ. èÓÒÂÚËÚÂÎË èÂð„‡ÏÒÍÓ„Ó ÄÍðÓÔÓÎfl ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÌÂ ·ÓÎÂÂ Ó‰ÌÓÈ ÔflÚÓÈ ˜‡ÒÚË (500 Ú˚Ò.) ÓÚ ˜ËÒÎ‡ ÚÛðËÒÚÓ‚, ÂÊÂ„Ó‰ÌÓ ÓÒÏ‡ÚðË‚‡˛˘Ëı ÅÓÎ¸¯ÓÈ ‡ÎÚ‡ð¸ áÂ‚Ò‡ ‚ èÂð„‡ÏÓÌ-ÏÛÁÂÂ. íÓÎ¸ÍÓ ÒÂÈ˜‡Ò, Òð‡‚ÌË‚‡fl ˝ÚË ˆËÙð˚, ÊËÚÂÎË ÅÂð„‡Ï˚ ÒÚ‡ÎË ÚðÂ·Ó‚‡Ú¸ ‚ÓÁ‚ð‡˘ÂÌËfl Û‚ÂÁÂÌÌ˚ı ‚ ÅÂðÎËÌ Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚ ‡ÌÚË˜ÌÓÒÚË, ÔðË‚Ó‰fl ‡ð„ÛÏÂÌÚ˚ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó ı‡ð‡ÍÚÂð‡. çÓ ‚ÒflÍËÈ ð‡Á ÓÌË ÔÓÎÛ˜‡˛Ú ÓÚÍ‡Á. Ç Ì‡˜‡ÎÂ XX ‚., ÍÓ„‰‡ ÌÂÏÂˆÍ‡fl ‡ðıÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍ‡fl ˝ÍÒÔÂ‰ËˆËfl ‚ÂÎ‡ ð‡ÒÍÓÔÍË ÄÍðÓÔÓÎfl, Í‡ÈÏ‡Í‡ÏÓÏ ÅÂð„‡Ï˚ ·˚Î äÂÏ‡Î-·ÂÈ. é‰ËÌ ËÁ Ò‡Ï˚ı ˝ÌÂð„Ë˜Ì˚ı ˜ËÌÓ‚ÌËÍÓ‚ Ò‚ÓÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË, Í‡ÈÏ‡Í‡Ï äÂÏ‡Î Ò‚ÓËÏË ÒËÎ‡ÏË ÔðÓ‚ÂÎ ð‡ÒÍÓÔÍË ‚ è‡¯‡ õÎ˚‰Ê‡Ò˚ (·‡ÌË Ò ‚Ó‰ÓÈ ËÁ ÚÂðÏ‡Î¸Ì˚ı ËÒÚÓ˜ÌËÍÓ‚), ˜ÚÓ ‚ 18 ÍËÎÓÏÂÚð‡ı Í ÒÂ‚ÂðÓ-‚ÓÒÚÓÍÛ ÓÚ ÅÂð„‡Ï˚. éÌ ÓÚÍð˚Î Á‰ÂÒ¸ ‰Îfl ÔÓÒÂ˘ÂÌËfl ‰‚‡ ·‡ÒÒÂÈÌ‡, ÔðÂÊ‰Â ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ÒÍð˚Ú˚ı ÔÓ‰ ÁÂÏÎÂÈ. éÌ ð‡ÒÒ˜ËÚ˚‚‡Î Ì‡Î‡‰ËÚ¸ ÔÓÒÚÓflÌÌÛ˛ ð‡·ÓÚÛ ·‡Ì¸ Ë Ì‡ ÔÓÎÛ˜ÂÌÌÛ˛ ÔðË·˚Î¸ ÔðÓ‰ÓÎÊËÚ¸ ð‡ÒÍÓÔÍË. ë ˝ÚÓÈ ˆÂÎ¸˛ 25 ÒÂÌÚfl·ðfl 1904 „. ÓÌ ÔðË‚ÂÁ ‚ è‡¯‡ õÎ˚‰Ê‡Ò˚ ÌÂÏÂˆÍÓ„Ó ‡ðıËÚÂÍÚÓð‡ Ç. ÑÓðÙËÎ¸‰‡, ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡‚¯Â„Ó èÂð„‡Ï. éÌ ıÓÚÂÎ ‚˚flÒÌËÚ¸, Í‡Í ÏÓÊÌÓ Á‡˘ËÚËÚ¸ ÏÂÒÚÌÓÒÚ¸ ÓÚ ð‡ÁÎË‚Ó‚ ðÂÍË àÎ¸fl. àÁ ÌÂÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡ÌÌ˚ı ÔÓÍ‡ Ï‡ÚÂðË‡ÎÓ‚ Ï˚ ÛÁÌ‡ÎË, ˜ÚÓ Ç. ÑÓðÙËÎ¸‰ ÒÌ‡˜‡Î‡ ÒÌflÎ

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

arkeoloji археология

Kaymakam Kemal, Pafla Il›cas› için düflündü¤ü projeyi o zaman›n koflullar›nda ne yaz›k ki, gerçeklefltiremez. K›sa bir süre sonra Pafla Il›cas›, yeni bir afetle tekrar alüvyon alt›nda kal›r. Aradan yüz y›l geçtikten sonra bu kez ‹zmir Valisi Kutlu Aktafl, termal turizmin önemini bildi¤inden konuya el atar. ‹l Özel ‹daresi arac›l›¤› ile iflletmeye verir. Ancak sadece befl y›l süren bir kullan›mdan sonra fiubat 1998’de gelen feyzanla Pafla Il›cas› k›smen alüvyon alt›nda kal›r. Il›ca’n›n iflletmeye dayanan geçmifli, biri Cumhuriyet öncesi, di¤eri Cumhuriyet sonras› iki giriflimci aktif bürokrata dayanmaktad›r. 1970’li y›llarda Yortanl› köy s›n›rlar› içinde infla edilmesi planlanan baraj 1994 y›l›nda, Pafla Il›cas›’n›n yaklafl›k 1.52 km güneydo¤usunda, Paflaköy’de hem de Çalt›koru Baraj› ile yan yana temeli at›lm›flt›r. 1994 y›l›nda Bergama Müzesi taraf›ndan baraj gövdesinin bulundu¤u yerde, kurtarma kaz› çal›flmalar› bafllat›lm›flt›r. 1998 y›l›nda baflkanl›¤›mdaki çal›flmalar ise baraj gölet alan›n›n tam ortas›nda kalan Pafla Il›cas›’nda yo¤unlaflt›r›lm›flt›r. Bu tarihten itibaren yap›lan çal›flmalarla daha önce k›smen tespit edilen Roma Il›cas› ve köprüsünün yan› s›ra di¤er önemli mimari kal›nt›lar ve tafl›nabilir arkeolojik buluntular ortaya ç›kart›lm›flt›r. Pafla Il›cas› yaklafl›k k›rk dönümlük bir arazi üzerine dar bir vadiye kurulmufltur. Vadinin ortas›ndan akan ‹lya Çay›’n›n derinliklerinden ise halen 47 °C olan romatizma, kad›n hastal›klar› ve cilt hastal›klar›na iyi gelen s›cak su ç›kmaktad›r. Bu s›cak su nedeniyle ‹.Ö. 3000 y›l›ndan itibaren bu vadinin kullan›ld›¤› arkeolojik eserlerden anlafl›lm›flt›r. ‹.Ö. II. yüzy›lda Pergamon Krall›¤›’n›n ilgisini çeken mevkii, ‹.S. II. yüzy›lda Roma ‹mparatoru Hadrian ile birlikte alt›n ça¤›n› yaflam›flt›r. Bu yüzy›lda yaflayan Retorikçi A. Aristides, olas›l›kla 146 ilkbahar›nda, Hieroi Logoi (Kutsal Sözler) adl› eserinde, memleketi Hadrianoi ile Pergamon aras›nda, 120 stadia uzakl›kta Allianoi ad›nda bir yere u¤rad›¤›n› aktar›r. Buran›n suyunda y›kand›¤›, suyunu içti¤ini, burada rüya gördü¤ünü, tanr›ya dua etti¤ini aktar›r. Aristides’in sözünü etti¤i, bilimsel kaynaklarda birkaç önerinin d›fl›nda ve bugüne kadar kesin olarak lokalize edilememifl olan Allianoi, Pafla Il›cas› olmal›d›r.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ÔðÓÒÚÓÈ ˜ÂðÚÂÊ ˜‡ÒÚË˜ÌÓ ð‡ÒÍÓÔ‡ÌÌÓÈ ·‡ÌË. ùÚÓÚ ˜ÂðÚÂÊ ·˚Î ÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡Ì ‚ 1912 „. ‚ ÔÂð‚ÓÏ ÌÓÏÂðÂ «AvP», ÒÚ‡‚¯Â„Ó ÓÒÌÓ‚Ì˚Ï ËÒÚÓ˜ÌËÍÓÏ Ò‚Â‰ÂÌËÈ Ó èÂð„‡ÏÂ. ë ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ‚ è‡¯‡ õÎ˚‰Ê‡Ò˚ ÒÚ‡ÎË ÔðË‚ÓÁËÚ¸ Ì‡ Ó‰ËÌ ‰ÂÌ¸ ‚ÒÂı ÔÓÒÂ˘‡‚¯Ëı ‰ðÂ‚ÌÓÒÚË èÂð„‡Ï‡. ä ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, Ó·ÒÚÓflÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ÌÂ ÔÓÁ‚ÓÎËÎË Í‡ÈÏ‡Í‡ÏÛ äÂÏ‡ÎÛ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÚ¸ ÔðÓÂÍÚ ðÂÍÓÌÒÚðÛÍˆËË è‡¯‡ õÎ˚‰Ê‡Ò˚. çÂÍÓÚÓðÓÂ ‚ðÂÏfl ÒÔÛÒÚfl, ‚ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ Ó˜ÂðÂ‰ÌÓ„Ó ÁÂÏÎÂÚðflÒÂÌËfl ˝ÚÓÚ Ó·˙ÂÍÚ ÒÌÓ‚‡ ÓÍ‡Á‡ÎÒfl Á‡Ò˚Ô‡ÌÌ˚Ï ÁÂÏÎÂÈ. à ‚ÓÚ ÒÔÛÒÚfl ÔÓ˜ÚË 100 ÎÂÚ „Û·ÂðÌ‡ÚÓð àÁÏËð‡ äÛÚÎÛ ÄÍÚ‡¯, ÔÓÌËÏ‡˛˘ËÈ, ÒÍÓÎ¸ ÔðË‚ÎÂÍ‡ÚÂÎ¸Ì˚ ÚÂðÏ‡Î¸Ì˚Â ËÒÚÓ˜ÌËÍË ‰Îfl ÚÛðËÒÚÓ‚, ‚ÓÁÓ·ÌÓ‚ËÚ ð‡ÒÍÓÔÍË Ë ˜‡ÒÚË˜ÌÛ˛ ðÂÒÚ‡‚ð‡ˆË˛ ·‡Ì¸. ê‡·ÓÚ˚ Ì‡˜ÌÛÚÒfl ÔðË Û˜‡ÒÚËË ëÔÂˆË‡Î¸ÌÓ„Ó ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl Ó·Î‡ÒÚË. é‰Ì‡ÍÓ ÒÔÛÒÚfl ÎË¯¸ ÔflÚ¸ ÎÂÚ, ÔÓÒÎÂ Ó·‚‡Î‡ ‚ ÙÂ‚ð‡ÎÂ 1998 „., Ô‡ÏflÚÌËÍ ·Û‰ÂÚ ˜‡ÒÚË˜ÌÓ Á‡Ò˚Ô‡Ì. àÁÛ˜ÂÌËÂ ÔðÓ¯ÎÓ„Ó õÎ˚‰Ê‡ ÓÔËð‡ÎÓÒ¸ Ì‡ ‰‚Ûı ‡ÍÚË‚Ì˚ı ˜ËÌÓ‚ÌËÍÓ‚ – ÔÂðËÓ‰‡ ‰Ó ÒÓÁ‰‡ÌËfl íÛðÂˆÍÓÈ ðÂÒÔÛ·ÎËÍË Ë Ì‡¯Ëı ‰ÌÂÈ. éÒÌÓ‚‡ÌËÂ ÔÎÓÚËÌ˚, ÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ÍÓÚÓðÓÈ ÔÎ‡ÌËðÓ‚‡Î‡Ò¸ Â˘Â ‚ 1970-Â „„. Ì‡ ÚÂððËÚÓðËË ÒÂÎ‡ âÓðÚ‡ÌÎ˚, ·˚ÎÓ Á‡ÎÓÊÂÌÓ ‚ 1994 „. ‚ 1,5-2 ÍÏ Í ˛„Ó‚ÓÒÚÓÍÛ ÓÚ è‡¯‡ õÎ˚‰Ê‡Ò˚, ‚ è‡¯‡ÍÓÈ, ÔÓ ÒÓÒÂ‰ÒÚ‚Û Ò ÛÊÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘ÂÈ ÔÎÓÚËÌÓÈ ó‡ÎÚ˚ÍÓðÛ. Ç 1994 „. ÏÛÁÂÂÏ ÅÂð„‡Ï˚ ·˚ÎË Ì‡˜‡Ú˚ ÒÔ‡Ò‡ÚÂÎ¸Ì˚Â ð‡ÒÍÓÔÍË Ì‡ ÏÂÒÚÂ ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌËfl ÔÎÓÚËÌ˚. Ç 1998 „. ð‡·ÓÚ˚ ÔÓ‰ ÏÓËÏ ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÓÏ ÒÍÓÌˆÂÌÚðËðÓ‚‡ÎËÒ¸ Ì‡ è‡¯‡ õÎ˚‰Ê‡Ò˚, ÓÍ‡Á‡‚¯ÂÏÒfl ÔðflÏÓ ÔÓÒÂðÂ‰ËÌÂ ·Û‰Û˘Â„Ó ‚Ó‰Óıð‡ÌËÎË˘‡. Ç ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ð‡ÒÍÓÔÓÍ ·˚ÎË Ó·Ì‡ðÛÊÂÌ˚, ÔÓÏËÏÓ ÓÊË‰‡‚¯ËıÒfl ðËÏÒÍËı ÚÂðÏ Ë ÏÓÒÚ‡, ‰ðÛ„ËÂ ‚‡ÊÌ˚Â Ó·˙ÂÍÚ˚. è‡¯‡ õÎ˚‰Ê‡Ò˚ Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ‚ ÛÁÍÓÈ ÎÓ˘ËÌÂ Ì‡ ÚÂððËÚÓðËË ÓÍÓÎÓ 40 ‰ÂÌ˛ÏÓ‚ . Ç ˆÂÌÚðÂ ÎÓ˘ËÌ˚ ·¸ÂÚ „Óðfl˜ËÈ ËÒÚÓ˜ÌËÍ, ÔðËÏÂðÌÓ 47 °C, ÔÓÏÓ„‡˛˘ËÈ ÔðË ðÂ‚Ï‡ÚËÁÏÂ, ÊÂÌÒÍËı Ë ÍÓÊÌ˚ı Á‡·ÓÎÂ‚‡ÌËflı. ëÓ„Î‡ÒÌÓ ‡ðıÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÏ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËflÏ, ‚ ‰ÓÎËÌÂ ÊËÎË Î˛‰Ë, Ì‡˜ËÌ‡fl Ò ÚðÂÚ¸Â„Ó Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËfl ‰Ó Ì‡¯ÂÈ ˝ð˚. åÂÒÚÌÓÒÚ¸, ÔðËÌ‡‰ÎÂÊ‡‚¯‡fl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û èÂð„‡Ï, ‚Ó II ‚. Ì.˝. ÔÂðÂÊËÎ‡ ÁÓÎÓÚÛ˛ ˝ÔÓıÛ ‚ ÔÂðËÓ‰ Ôð‡‚ÎÂÌËfl ðËÏÒÍÓ„Ó ËÏÔÂð‡ÚÓð‡ Ä‰ðË‡Ì‡. êËÚÓð ÄðËÒÚË‰ËÒ, ÔðÂ‰ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸ÌÓ ‚ÂÒÌÓÈ 146 „., ‚ Ò‚ÓÂÏ ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËË «Hieroi Logoi» («ë‚fl˘ÂÌÌ˚Â ëÎÓ‚‡») ÒÓÓ·˘ËÎ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÔÓÔ‡Î ‚ ÌÂÍÛ˛ ÏÂÒÚÌÓÒÚ¸ ÔÓ‰ Ì‡Á‚‡ÌËÂÏ «ùÎÎË‡ÌÓÈ», ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌÛ˛ ÏÂÊ‰Û Â„Ó ÒÚð‡ÌÓÈ Ë èÂð„‡ÏÓÏ Ì‡ ð‡ÒÒÚÓflÌËË 120 ÒÚ‡‰ËÈ . éÌ ËÒÍÛÔ‡ÎÒfl ‚ Á‰Â¯ÌÂÈ ‚Ó‰Â, Ì‡ÔËÎÒfl ÂÂ, Û‚Ë‰ÂÎ Á‰ÂÒ¸ ÒÓÌ Ë ÔÓÏÓÎËÎÒfl ·Ó„‡Ï. ìÔÓÏËÌ‡ÂÏ˚È ÄðËÒÚË‰ËÒÓÏ ùÎÎË‡ÌÓÈ, ‰‡ÌÌ˚Â Ó

археология arkeoloji

1998 y›l›ndan bu yana yap›lan kurtarma kaz›lar›nda, güneyde do¤u-bat› do¤rultusunda genifl bir tören caddesi, ortas›nda kuzeyden gelen daha genifl ancak k›sa bir cadde ile “T” format› oturtulmufltur. Do¤u-bat› do¤rultulu tören caddesinin bafl›na ve sonuna birer geçifl yap›s›, kuzey-güney do¤rultulu caddenin kuzeyine bir ana girifl, güneyine ise eksedra tipinde bir nymphaeum infla edilmifltir. Bu konstrüksiyon ile kuzeydeki s›cak suyun oldu¤u iki kat› tümüyle korunmufl üç katl› ›l›can›n do¤u ve bat›s›na iki kemerli köprü, bunlar›n aras›nda ise yan yana çift tonozlu bir tünel yerlefltirilmifltir. Böylece hem ›l›ca için daha genifl bir aç›k mekan, hem de kuzey ile güneyin ba¤lant›s› sa¤lanm›flt›r. Ana caddelerle ilintili güneyde; 4 yap› adas›, 3 peristylli yap›, 1 çeflme, 2 köprü ve geçifl yap›lar›n›n bafllang›ç ve bitiminde 2 umumi tuvalet, caddelerin stoalar› ve arkalar›nda ise dükkanlar ve depolar› ve her fleyden önemlisi 9000 mÇ boyutunda ola¤anüstü alan içinde s›cak suyu bulunan Il›ca yer almaktayd›. Ayr›ca bir kült yap›s› saptanm›flt›r. Roma Ça¤› mimari yap›lar›na ek olarak, Bizans Ça¤›’nda büyük bir kilise, 2 flapel, 22 seramik f›r›n›, cam ve demir atölyeleri bulunmufltur. Geç Antik Ça¤’da ise burada üretilen, seramik, cam ve demir eserler baflta Pergamon olmak üzere yak›n çevredeki kentlere pazarlanm›flt›r. Bizans Ça¤›’nda ise atölyeler içinde üretim halinde veya henüz üretilmifl seramikler, yerel üretim için eflsiz bir tipolojik veri oluflturmaktad›r. Allianoi’da, say›sal aç›dan çok zengin tafl›nabilir arkeolojik eserler bulunmufltur. Bu eserlerle bafll› bafl›na bir müze oluflturmak mümkündür. Üstelik bu eserler, sadece 7 y›ll›k kaz›lar sonucunda ortaya ç›km›flt›r.1998–2004 kaz› sezonlar› aras›nda; 378 tafl eser, 1376 piflmifl toprak eser, 1230 metal eser, 164 cam eser, 401 kemik eser, 7369 sikke, kaz› envanter defterine kay›t edilmifltir.

tulardan dolay› 1999 y›l›ndan itibaren sit olmas› için Bergama Müze Müdürü olarak baflvurulmufltur. Nihayetinde I. Derecede Arkeolojik Sit Alan› ilan edilmifltir. Bu tarihten itibaren baraj›n gövde inflaat›n›n derhal durmas› gerekmekteydi. 2003-2004 y›llar› aras›nda rölantide giden inflaat, 2005 y›l›nda tekrar gündeme geldi. Yeni yaz›flmalar sonucunda I. Derecede Arkeolojik Sit Karar›’n›n geçerli oldu¤una karar verdi. Böylece karar tescillenmifl oldu. Bunun üzerine bir hafta içinde koruma kuruluna Ankara’dan gelen yaz›flmalar sonucunda yeni bir karar vermesi istendi. Bu kez Allianoi’un üstünün mille kapat›lmas› hususunun akademik komisyonca de¤erlendirilmesi istendi. Bakanl›k taraf›ndan oluflturulan akademik komisyon bunun kesinlikle mümkün olmad›¤›n› belirten bir rapor haz›rlad›.

ÍÓÚÓðÓÏ ‚ Ì‡Û˜Ì˚ı ËÒÚÓ˜ÌËÍ‡ı ÒÓÒÚÓflÚ ‚ÒÂ„Ó ËÁ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍËı ÔðÂ‰ÎÓÊÂÌËÈ Ë ÏÂÒÚÓÌ‡ıÓÊ‰ÂÌËÂ ÍÓÚÓðÓ„Ó ‰Ó ÒÂ„Ó ‰Ìfl ÚÓ˜ÌÓ ÌÂ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌÓ, ‚ÂðÓflÚÌÂÂ ‚ÒÂ„Ó Ë ÂÒÚ¸ è‡¯‡ õÎ˚‰Ê‡Ò˚. ÇÓ ‚ðÂÏfl ÒÔ‡Ò‡ÚÂÎ¸Ì˚ı ð‡ÒÍÓÔÓÍ, ÔðÓ‚Ó‰fl˘ËıÒfl Ò 1998 „. ‰Ó ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl, ·˚Î‡ Ó·Ì‡ðÛÊÂÌ‡ ¯ËðÓÍ‡fl ˆÂðÂÏÓÌË‡Î¸Ì‡fl ‰ÓðÓ„‡ Ë ·ÓÎÂÂ ¯ËðÓÍ‡fl, ÌÓ ÍÓðÓÚÍ‡fl ‰ÓðÓÊÍ‡, Ó·ð‡ÁÛ˛˘ËÂ ·ÛÍ‚Û «í». Ç Ì‡˜‡ÎÂ Ë ÍÓÌˆÂ ÔÎÓ˘‡‰ÍË, ÓðËÂÌÚËðÓ‚‡ÌÌÓÈ ÔÓ ÓÒË ÒÂ‚Âð-˛„, ÂÒÚ¸ ÔÓ Ó‰ÌÓÏÛ ÔÂðÂıÓ‰Û. Ç ÒÂ‚ÂðÌÓÈ ˜‡ÒÚË ‰ÓðÓ„Ë ÂÒÚ¸ „Î‡‚Ì˚È ‚ıÓ‰, ÌËÏÙ‡ðËÈ ‚ ÙÓðÏÂ ˝ÍÒÂ‰ð . ùÚÓ ÍÓÌÒÚðÛÍˆËfl ÚðÂı˝Ú‡ÊÌÓÈ ·‡ÌË, ‰‚‡ ˝Ú‡Ê‡ ÍÓÚÓðÓÈ Á‡ÔÓÎÌÂÌ˚ ‚Ó‰ÓÈ, Ò ‚ÓÒÚÓÍ‡ Ì‡ Á‡Ô‡‰ ÚðÂı˝Ú‡ÊÌÓÈ ÚÂðÏË˜ÂÒÍÓÈ ·‡ÌË ÔðÓÚflÌÛÚ ‰‚Ûı‡ðÓ˜Ì˚È ÏÓÒÚ, ÏÂÊ‰Û ÌËÏË ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ ÚÓÌÌÂÎ¸ Ò Ô‡ðÌ˚ÏË ‡ðÍ‡ÏË. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ÔÓfl‚ÎflÂÚÒfl ·ÓÎÂÂ ¯ËðÓÍ‡fl ÓÚÍð˚Ú‡fl ÔÎÓ˘‡‰Í‡ ‰Îfl ·‡ÌË. ÉÎ‡‚Ì˚Â ÛÎËˆ˚ Ò‚flÁ‡Ì˚ ÏÂÊ‰Û ÒÓ·ÓÈ Ì‡ ˛„Â; 4 ËÒÍÛÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÓÒÚðÓ‚‡, 3 ÔÂðËÒÚËÎfl , 1 ÙÓÌÚ‡Ì, 2 ÏÓÒÚ‡ Ë ‚ Ì‡˜‡ÎÂ Ë ÍÓÌˆÂ ÔÂðÂıÓ‰Ó‚ – 2 Ó·˘Ëı ÚÛ‡ÎÂÚ‡. èÓ Íð‡flÏ ÔÎÓ˘‡‰ÓÍ – Ï‡„‡ÁËÌ˚ Ë ıð‡ÌËÎË˘‡ Ë, Ò‡ÏÓÂ „Î‡‚ÌÓÂ, ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌ‡fl Ì‡ ÔðÂ‚ÓÒıÓ‰ÌÓÏ ÏÂÒÚÂ ·‡Ìfl Ò ‚Ó‰ÓÈ ËÁ ÚÂðÏ‡Î¸ÌÓ„Ó ËÒÚÓ˜ÌËÍ‡ ÔÎÓ˘‡‰¸˛ 9 Ú˚Ò. Í‚.Ï. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ ÍÛÎ¸ÚÓ‚Ó„Ó ÒÓÓðÛÊÂÌËfl. ÑÓÔÓÎÌËÚÂÎ¸ÌÓ Í ‡ðıËÚÂÍÚÛðÌ˚Ï ÒÓÓðÛÊÂÌËflÏ ðËÏÒÍÓÈ ˝ÔÓıË ‚ ‚ËÁ‡ÌÚËÈÒÍËÂ ‚ðÂÏÂÌ‡ ·˚ÎË ÔÓÒÚðÓÂÌ˚ Ó‰Ì‡ ·ÓÎ¸¯‡fl ˆÂðÍÓ‚¸, 2 ˜‡ÒÓ‚ÌË, 22 ÍÂð‡ÏË˜ÂÒÍËÂ ÔÂ˜Ë, ÓðÛÊÂÈÌ‡fl Ë ÒÚÂÍÓÎ¸Ì‡fl Ï‡ÒÚÂðÒÍËÂ. Ç ÔÓÁ‰ÌËÂ ‡ÌÚË˜Ì˚Â ‚ðÂÏÂÌ‡ ÔðÓËÁ‚Ó‰ËÏ˚Â Á‰ÂÒ¸ ÍÂð‡ÏË˜ÂÒÍËÂ, ÒÚÂÍÎflÌÌ˚Â Ë ÏÂÚ‡ÎÎË˜ÂÒÍËÂ ËÁ‰ÂÎËfl ÔðÓ‰‡‚‡ÎËÒ¸ ÒÌ‡˜‡Î‡ ‚ èÂð„‡ÏÂ, ‡ Á‡ÚÂÏ Ë ‚ ‰ðÛ„Ëı ÒÓÒÂ‰ÌËı „ÓðÓ‰‡ı. äÂð‡ÏËÍ‡,

Allianoi Il›cas›, s›cak su kayna¤›n›n azami derecede kullan›m›, so¤uk suyun binaya getirilifli ve ortas›ndan geçen ‹lya Çay›’n›n suyundan korunarak infla edilmesi, mimarl›k tarihi ve hidroloji mühendisli¤i aç›s›ndan tart›fl›lmaz bir flaheserdir. Bina sadece Anadolu’da de¤il, dünyada içinde halen s›cak su kayna¤› olan en iyi korunmufl ›l›cad›r. Allianoi’un, bu kadar zengin bulun-

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

arkeoloji археология

Alianoi’un Güney Almanya’da Baden Weiheler veya Baden Baden’deki gibi turizm merkezine dönüfltürülememesi için hiçbir neden yok. Нет никаких препятствий к тому, чтобы Эллианой превратился в туристический центр наподобие Баден-Вейлера или Баден-Бадена в Германии. Allianoi etraf› tel çitle çevrilmifl, otopark›, gezi yollar› ve platformlar›, bilgi panolar› ve broflürleri ile sadece 7 y›lda tam bir ören yeri görünümüne kavuflmufltur. Bergama’ya her y›l gelen 500 bin kültür turistinin en az yar›s›n›n u¤rak yerlerinden bir olmaya adayd›r. Kald› ki daha flimdiden günde en az 250-300 kifli ziyaret etmektedir. Bergama Ticaret Odas›’n›n ve Bergama Belediyesi’nin destekledi¤i kaz› çal›flmalar›na büyük tur gruplardan ba¤›ms›z gelen ziyaretçiler, Bergama’da konaklamak zorunda kalmaktad›rlar. Allianoi’un kuzeyindeki tepeye infla edilecek, kongre turizminde de kullan›labilecek ekolojiyi bozmayan bir bina ile hem sa¤l›k, hem kültür hem de kongre turizmi bir arada olacakt›r. Güney Almanya’da Baden Weiheler veya Baden Baden’deki gibi turizm merkezine dönüfltürülememesi için hiçbir neden yoktur. Bu kentlerde 1 metreyi geçmeyen antik duvarlar› ve temelleri düflündükçe, Allianoi’un dolay›s›yla ülkemizin ne kadar flansl› oldu¤u anlafl›l›r. Allianoi, Anadolu insan›n›n geçmiflini ayd›nlatt›¤› için de¤eri parayla ölçülemez. Ça¤dafl ülke tan›m›n› hak edenler k›sa vadede s›¤ ve bilimsel mant›ktan uzak çözümler yerine, dünyadaki di¤er ülkelere ve toplumlara örnek olacak çözümler üretmek zorundad›r. Bu çözümler ancak kiflileri, kurumlar› ve ülkeleri öncü ve ölümsüz k›lar. Allianoi’a sahip ç›k›ld›¤› sürece sadece ilçe ve ülke turizmi de¤il, insanl›k kazanacakt›r. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ËÁ„ÓÚÓ‚ÎÂÌÌ‡fl ËÎË Ì‡ıÓ‰Ë‚¯‡flÒfl ‚ ÔðÓˆÂÒÒÂ ËÁ„ÓÚÓ‚ÎÂÌËfl ‚ ‚ËÁ‡ÌÚËÈÒÍËÂ ‚ðÂÏÂÌ‡, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÌÂ ËÏÂ˛˘ËÂ ‡Ì‡ÎÓ„Ó‚ Ó·ð‡Áˆ˚ ‰Îfl ÏÂÒÚÌÓÈ ÔðÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓÒÚË. Ç ùÎÎË‡ÌÓÂ ·˚ÎË Ì‡È‰ÂÌ˚ ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚Â ÏÂÎÍËÂ ËÁ‰ÂÎËfl, ËÁ ÍÓÚÓð˚ı ÏÓÊÌÓ ÒÓÁ‰‡Ú¸ ˆÂÎ˚È ÏÛÁÂÈ. ùÚË ÔðÂ‰ÏÂÚ˚ ·˚ÎË Ì‡È‰ÂÌ˚ ‚ÒÂ„Ó Á‡ ÒÂÏ¸ ÎÂÚ ÔðÓ‚Â‰ÂÌËfl ð‡ÒÍÓÔÓÍ. Ç ‡ðıÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÂ ÒÂÁÓÌ˚ 1998-2004 „„. ·˚ÎË ‚ÌÂÒÂÌ˚ ‚ ËÌ‚ÂÌÚ‡ðÌÛ˛ ÍÌË„Û ð‡ÒÍÓÔÓÍ: 378 Í‡ÏÂÌÌ˚ı ËÁ‰ÂÎËÈ, 1376 ËÁ‰ÂÎËÈ ËÁ Ó·ÓÊÊÂÌÌÓÈ „ÎËÌ˚, 1230 ÏÂÚ‡ÎÎË˜ÂÒÍËı, 164 ÒÚÂÍÎflÌÌ˚ı, 401 ÍÓÒÚflÌÓÂ ËÁ‰ÂÎËÂ, 7369 ÏÓÌÂÚ. Å‡Ìfl Ò ÚÂðÏ‡Î¸ÌÓÈ ‚Ó‰ÓÈ ‚ ùÎÎË‡ÌÓÂ, ‰‡˛˘‡fl ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Ï‡ÍÒËÏ‡Î¸ÌÓ„Ó ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÌËfl „Óðfl˜ÂÈ ‚Ó‰˚, ÔÓ‰‡˜Ë ‚ Á‰‡ÌËÂ ıÓÎÓ‰ÌÓÈ ‚Ó‰˚, Ë ÓÚ„ÓðÓÊÂÌÌ‡fl ÓÚ ÔðÓÚÂÍ‡˛˘ÂÈ ÔÓÒðÂ‰ËÌÂ ÌÂfi ðÂÍË àÎ¸fl ó‡È˚ – ‚˚‰‡˛˘ÂÂÒfl Ò ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ËÒÚÓðËË ‡ðıËÚÂÍÚÛð˚ Ë „Ë‰ðÓÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ ÒÓÓðÛÊÂÌËÂ. ùÚÓ ÎÛ˜¯Â ‚ÒÂ„Ó ÒÓıð‡ÌË‚¯‡flÒfl ‰Ó Ì‡¯Ëı ‰ÌÂÈ ·‡Ìfl Ò ÚÂðÏ‡Î¸ÌÓÈ ‚Ó‰ÓÈ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ÄÌ‡ÚÓÎËË, ÌÓ Ë ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏËðÂ . ë 1999 „. ‰ËðÂÍˆËfl ÏÛÁÂfl ÅÂð„‡Ï˚ ıÓ‰‡Ú‡ÈÒÚ‚Ó‚‡Î‡ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ·˚ ùÎÎË‡ÌÓÈ ÔðËÁÌ‡ÎË ‡ðıÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÏ Ô‡ÏflÚÌËÍÓÏ. Ç ËÚÓ„Â ÓÌ ·˚Î Ó·˙fl‚ÎÂÌ ÄðıÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÏ „ÓðÓ‰Ë˘ÂÏ I ÒÚÂÔÂÌË, ‚ Ò‚flÁË Ò ˜ÂÏ ‚ÓÁÌËÍÎ‡ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ ÌÂÏÂ‰ÎÂÌÌÓ ÔðÂÍð‡ÚËÚ¸ ÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ÔÎÓÚËÌ˚. ëÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó, Á‡ÏÓðÓÊÂÌÌÓÂ ‚ 2003-2004 „„., ‚ 2005 „Ó‰Û ‚ÌÓ‚¸ ‚ÓÁÓ·ÌÓ‚ËÎÓÒ¸. Ç ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ÌÓ‚ÓÈ ÔÂðÂÔËÒÍË ðÂ¯ÂÌËÂ Ó ÒÓÁ‰‡ÌËË ÄðıÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓ„Ó „ÓðÓ‰Ë˘‡ I ÒÚÂÔÂÌË ·˚ÎÓ ÔÓ‰Ú‚ÂðÊ‰ÂÌÓ.

ùÎÎË‡ÌÓÈ Á‡ Í‡ÍËı-ÚÓ 7 ÎÂÚ ÔðËÓ·ðÂÎ ‚Ë‰ Ì‡ÒÚÓfl˘Â„Ó Ô‡ÏflÚÌËÍ‡, Ó„ÓðÓÊÂÌÌÓ„Ó ÊÂÎÂÁÌÓÈ ÒÂÚÍÓÈ, Ò ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ‡‚ÚÓÒÚÓflÌÍÓÈ, ÚÛðËÒÚË˜ÂÒÍËÏË ÚðÓÔ‡ÏË Ë ÔÎÓ˘‡‰Í‡ÏË, ËÌÙÓðÏ‡ˆËÓÌÌ˚ÏË Ô‡ÌÌÓ Ë ÔÂ˜‡ÚÌ˚ÏË Ï‡ÚÂðË‡Î‡ÏË. ùÎÎË‡ÌÓÈ ÔðÂÚÂÌ‰ÛÂÚ Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ·˚ ÒÚ‡Ú¸ Ó‰ÌËÏ ËÁ Ò‡Ï˚ı ÔÓÔÛÎflðÌ˚ı ÏÂÒÚ, ÍÓÚÓðÓÂ ÏÓÊÂÚ ÔðË‚ÎÂ˜¸ Í‡Ê‰Ó„Ó ‚ÚÓðÓ„Ó ËÁ 500 Ú˚Ò. Óð„‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌ˚ı ÚÛðËÒÚÓ‚, ÂÊÂ„Ó‰ÌÓ ÔÓÒÂ˘‡˛˘Ëı ÅÂð„‡ÏÛ. éÒÚ‡ÎÓÒ¸ ÚÓÎ¸ÍÓ ‰Ó·ËÚ¸Òfl, ˜ÚÓ·˚ ÂÊÂ‰ÌÂ‚ÌÓ Â„Ó ÔÓÒÂ˘‡ÎÓ, Í‡Í ÏËÌËÏÛÏ 250-300 ˜ÂÎÓ‚ÂÍ. ã˛‰Ë, ÔðËÂÁÊ‡˛˘ËÂ Ì‡ ‡ðıÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÂ ð‡ÒÍÓÔÍË ÔÓÏËÏÓ ÚÛðËÒÚË˜ÂÒÍËı „ðÛÔÔ, ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡˛ÚÒfl íÓð„Ó‚ÓÈ Ô‡Î‡ÚÓÈ Ë Ï˝ðËÂÈ ÅÂð„‡Ï˚ Ë ð‡ÁÏÂ˘‡˛ÚÒfl ‚ ÅÂð„‡ÏÂ. ÑÎfl Ú‡ÍËı ÔÓÒÂÚËÚÂÎÂÈ ·Û‰ÂÚ ÔÓÒÚðÓÂÌÓ Ì‡ ıÓÎÏÂ ‚ ÒÂ‚ÂðÌÓÈ ˜‡ÒÚË ùÎÎË‡ÌÓfl Á‰‡ÌËÂ, ÍÓÚÓðÓÂ, ÌÂ Ì‡ðÛ¯‡fl ˝ÍÓÎÓ„Ë˛, ÔÓÁ‚ÓÎËÚ ÒÓ‚ÏÂÒÚËÚ¸ ÎÂ˜Â·Ì˚È, ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚È Ë ÍÓÌ„ðÂÒÒÚÛðËÁÏ. çÂÚ ÌËÍ‡ÍËı ÔðÂÔflÚÒÚ‚ËÈ Í ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ·˚ ùÎÎË‡ÌÓÈ ÔðÂ‚ð‡ÚËÎÒfl ‚ ÚÛðËÒÚË˜ÂÒÍËÈ ˆÂÌÚð Ì‡ÔÓ‰Ó·ËÂ Å‡‰ÂÌÇÂÈÎÂð‡ ËÎË Å‡‰ÂÌ-Å‡‰ÂÌ‡ ‚ ÉÂðÏ‡ÌËË. óÚÓ·˚ ÓˆÂÌËÚ¸ ÔðÂËÏÛ˘ÂÒÚ‚‡ Ì‡¯Â„Ó ˆÂÌÚð‡, Ì‡‰Ó ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚ¸ ‚ ˝ÚËı „ÂðÏ‡ÌÒÍËı „ÓðÓ‰‡ı ‡ÌÚË˜Ì˚Â ÒÚÂÌ˚ Ë ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ˚. ñÂÌÌÓÒÚ¸ ùÎÎË‡ÌÓfl, ð‡ÒÍð˚‚‡˛˘Â„Ó ÔðÓ¯ÎÓÂ ‡Ì‡ÚÓÎËÈÒÍÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ÌÂÎ¸Áfl ËÁÏÂðËÚ¸ ‰ÂÌ¸„‡ÏË. ëÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Â „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚Â Î˛‰Ë ‰ÓÎÊÌ˚ Ì‡ıÓ‰ËÚ¸ Ú‡ÍËÂ ðÂ¯ÂÌËfl, ÍÓÚÓð˚Â ÏÓ„ÛÚ ÒÚ‡Ú¸ ÔðËÏÂðÓÏ ‰Îfl ‰ðÛ„Ëı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚. éÚ Á‡·ÓÚ˚ Ó· ùÎÎË‡ÌÓÂ ‚˚Ë„ð‡ÂÚ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ÚÛðËÁÏ ‚ Ó·Î‡ÒÚË Ë ‚ ÒÚð‡ÌÂ, ÌÓ Ë ‚Òfi ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó. n

rusya’yi tanimak

sen kimsin ivan! Tarih sayfalar›na bakt›¤›m›zda kimi zaman birbiriyle kavga eden ama en zor günlerinde hep birbirlerinin yard›m›na koflan iki devlet gözümüze çarp›yor: Türkiye ve Rusya. Bir diplomat ve tarihçi olmas›yla bilinen Rus Büyükelçi Petr Stegniy’in ifade etti¤ine göre bu iki ülke ars›ndaki savafllar, befl yüz y›ll›k ortak tarihte sadece 25 y›l› kaps›yor. Hatta bu 25 y›l›n neredeyse yar›ya yak›n› savafl de¤il, gerginliklerden ibaret. Çetin savafllar›n yan›nda, genifl komfluluk imkanlar›n› zaman zaman birbirlerinin önüne serdiklerine bak›l›rsa, aradaki iliflkinin asl›nda al›fl›lmad›k bir flekle sahip oldu¤unu görüyoruz. Sanki bu iki devletten her biri ötekinin varl›¤›n› kendi varl›k sebebi olarak görüyor. Birbirlerine has›m olmalar›na ra¤men, düfltüklerinde tutup aya¤a kald›r›yorlar. Ortak miras diyebilece¤imiz Avrasya’da daha aktif olmak, iliflkilerdeki iflte bu gelgitlere sebep oluyor. Yak›n tarihimizde, Bolflevik ihtilalinde Türklerin konukseverli¤ini, isterseniz Türk Kurtulufl Savafl› y›llar›nda Ruslar›n devlet yard›mlar›n› ve ondan sonra da sanayide teknik ve maddi deste¤i “yak›nlaflma”, Ruslar›n Yeflilköy’e kadar gelip bir de an›t kilise infla etmelerini ve Do¤u Anadolu illerini iflgal etmelerini ise “uzaklaflma” sayfalar› olarak de¤erlendirebiliriz. Bunun yan›nda askeri birlikler birbirlerinin dillerini iyi ö¤renmifller. Ruslar Moskova ve Petersburg’ta, Türkiye ise Ankara’daki üniversitelerinde açt›klar› filoloji bölümleriyle konuya stratejik önem verdiklerini deklare etmifller. Bu nedenle de birbirinden ald›klar› yard›mlar›n üzerleri hep örtülmüfl, kamuoyundan uzak tutulmufl. Öyle ki, iki kap› komflu birbirini tan›maz, bilmez olmufl. K›sacas›, sadece uzmanlar›n bildikleri bir dostluk envanteri var. Günümüzde Türkiye konuya biraz daha yak›n bakmaya bafllad›. Türk devlet ilkö¤retim okullar›nda Rusçan›n ö¤retilmeye bafllanmas›, bu de¤iflimin bir göstergesi. Bunu küreselleflme, yay›lmac›l›k ya da çok masum bir gerekçe olan komflulu¤un bir gere¤i fleklinde aç›layabilirsiniz. Ama bir gerçek var ki, art›k istemeseniz de bu iki milletin gençleri birbirleriyle evlenmeye bile bafllad›lar. Do¤an çocuklar ise Antalya’daki Rus okulunun daha da gelifltirilmesini istiyor.

Dosya: Cengiz fiimflek

знакомство с россией

Кто

ты, иван? ç‡ ÒÚð‡ÌËˆ‡ı ËÒÚÓðËË Û‚ÂÍÓ‚Â˜ÂÌ˚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ‰‚Ûı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚, ÍÓÚÓð˚Â, ÌÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÔÓÒÚÓflÌÌÓÂ Ë ÌÂËÒÚÓ‚ÓÂ ÒÓÔÂðÌË˜ÂÒÚ‚Ó, ‚ ÚðÛ‰ÌÛ˛ ÏËÌÛÚÛ ‚ÒÂ„‰‡ ÔðÓÚfl„Ë‚‡ÎË ‰ðÛ„ ‰ðÛ„Û ðÛÍÛ ÔÓÏÓ˘Ë. èÓ ÒÎÓ‚‡Ï ‰ËÔÎÓÏ‡Ú‡ Ë ËÒÚÓðËÍ‡, ÔÓÒÎ‡ êÓÒÒËÈÒÍÓÈ îÂ‰Âð‡ˆËË ‚ íÛðˆËË èÂÚð‡ ëÚÂ„ÌËfl, ‚ ÔflÚË‚ÂÍÓ‚ÓÈ ËÒÚÓðËË ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ êÓÒÒËË Ë íÛðˆËË ‚ÓÈÌ˚ ‰ÎËÎËÒ¸ ÌÂ ·ÓÎÂÂ 25 ÎÂÚ. èðË ˝ÚÓÏ ·ÓÎ¸¯Â ÔÓÎÓ‚ËÌ˚ ˝ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó ÓÚðÂÁÍ‡ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ ÌÂ ‚ÓÈÌ˚, ‡ ‰ËÔÎÓÏ‡ÚË˜ÂÒÍ‡fl Ì‡ÔðflÊÂÌÌÓÒÚ¸. à ÂÒÎË ‚Á„ÎflÌÛÚ¸ ÌÂ Ì‡ ‚ÓÈÌ˚, ‡ Ì‡ ÏËðÌ˚È ÔÂðËÓ‰ ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl, Ì‡ ÚÂ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË, ÍÓÚÓð˚Â Ó·‡ ÒÓÔÂðÌËÍ‡ ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎflÎË ‰ðÛ„ ‰ðÛ„Û, ÚÓ ËÒÚÓðËfl ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ˝ÚËı ‰‚Ûı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ ÔðËÌËÏ‡ÂÚ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ËÌÛ˛, ÌÂÔðË‚˚˜ÌÛ˛ ‰Îfl Ì‡Ò ÙÓðÏÛ. ä‡Í ·Û‰ÚÓ Í‡Ê‰ÓÂ ËÁ ˝ÚËı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ ÔÓÌËÏ‡ÂÚ, ˜ÚÓ Â„Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ ‚ Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ÏÂðÂ Á‡‚ËÒËÚ ÓÚ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ‰ðÛ„Ó„Ó. éÌË ÒÂð¸ÂÁÌ˚Â ÒÓÔÂðÌËÍË, ÌÓ, ÍÓ„‰‡ Ô‡‰‡ÂÚ Ó‰ËÌ, ‰ðÛ„ÓÈ ÌÂÔðÂÏÂÌÌÓ ÒÔÂ¯ËÚ Â„Ó ÔÓ‰ÌflÚ¸. ÇÓÎÌÓÓ·ð‡ÁÌÓÒÚ¸ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò‚flÁ‡Ì‡ ÒÓ ÒÚðÂÏÎÂÌËÂÏ Á‡ÌflÚ¸ ·ÓÎÂÂ ÔðÓ˜ÌÛ˛ ÔÓÁËˆË˛ ‚ Ö‚ð‡ÁËË, ÍÓÚÓð‡fl fl‚ÎflÂÚÒfl Ó·˘ËÏ Ì‡ÒÎÂ‰ËÂÏ. ÉÓÒÚÂÔðËËÏÒÚ‚Ó ÚÛðÓÍ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ Í «·ÂÎ˚Ï ðÛÒÒÍËÏ» ÔÓÒÎÂ ·ÓÎ¸¯Â‚ËÒÚÒÍÓÈ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËË ‚ êÓÒÒËË, ÚÂıÌË˜ÂÒÍ‡fl Ë ‚ÓÂÌÌ‡fl ÔÓÏÓ˘¸, ÓÍ‡Á‡ÌÌ‡fl ëÓ‚ÂÚÒÍÓÈ êÓÒÒËÂÈ íÛðˆËË ‚Ó ‚ðÂÏfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ-ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ‰‚ËÊÂÌËfl, ·˚ÎË ÔðËÏÂðÓÏ Ò·ÎËÊÂÌËfl êÓÒÒËË Ë íÛðˆËË, ÌÓ Á‡ÍÎ˛˜ÂÌËÂ ë‡Ì-ëÚÂÙ‡ÌÒÍÓ„Ó ÏËð‡, Á‡ı‚‡Ú ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ı ÔðÓ‚ËÌˆËÈ ÄÌ‡ÚÓÎËË ÒÚ‡ÎË ÔðËÏÂð‡ÏË ÓÚ‰‡ÎÂÌËfl ‚ÂÎËÍËı ‰ÂðÊ‡‚ ‰ðÛ„ ÓÚ ‰ðÛ„‡. àÌÚÂðÂÒÌÓ ÚÓ, ˜ÚÓ ÚÛðÂˆÍ‡fl Ë ðÓÒÒËÈÒÍ‡fl ‡ðÏËË ÒÛÏÂÎË ıÓðÓ¯Ó ‚˚Û˜ËÚ¸ flÁ˚Í ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡. éÚÍð˚ÚËÂ Ù‡ÍÛÎ¸ÚÂÚÓ‚ Ú˛ðÍÓÎÓ„ËË ‚ ÏÓÒÍÓ‚ÒÍËı Ë ÎÂÌËÌ„ð‡‰ÒÍËı ‚ÛÁ‡ı, ‡ Ú‡ÍÊÂ ÓÚ‰ÂÎÂÌËÈ ðÛÒÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ ‚ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ı ÄÌÍ‡ð˚ „Ó‚ÓðËÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ó·‡ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ò˜ËÚ‡ÎË ËÁÛ˜ÂÌËÂ flÁ˚ÍÓ‚ ÒÚð‡ÚÂ„Ë˜ÂÒÍË ‚‡ÊÌÓÈ Á‡‰‡˜ÂÈ. çÓ ÔÓÏÓ˘¸, ÓÍ‡Á‡ÌÌ‡fl ‰ðÛ„ ‰ðÛ„Û, ‰ÓÎ„ÓÂ ‚ðÂÏfl ÒÍð˚‚‡Î‡Ò¸ ÓÚ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË. ÑÓ Ú‡ÍÓÈ ÒÚÂÔÂÌË, ˜ÚÓ ‰‚‡ ÒÓÒÂ‰‡ ÔÂðÂÒÚ‡ÎË ÛÁÌ‡‚‡Ú¸ ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡. àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, Ó ‰ðÛÊ·Â Ë ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë ÁÌ‡˛Ú ÎË¯¸ ÒÔÂˆË‡ÎËÒÚ˚. Ç ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚ íÛðˆËfl ÒÚ‡Î‡ ·ÓÎÂÂ ÒÂð¸ÂÁÌÓ ÔÓ‰ıÓ‰ËÚ¸ Í ˝ÚÓÏÛ ‚ÓÔðÓÒÛ. èðÂÔÓ‰‡‚‡ÌËÂ ðÛÒÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ ‚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ¯ÍÓÎ‡ı – Ó‰ËÌ ËÁ ÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎÂÈ ÌÓ‚Ó„Ó Ï˚¯ÎÂÌËfl. ùÚÓ ÏÓÊÌÓ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡Ú¸ Í‡Í ‚ÂflÌËÂ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ËÎË ÌÂ‚ËÌÌÓÂ ÊÂÎ‡ÌËÂ ð‡Á‚Ë‚‡Ú¸ ‰ðÛÊ·Û. çÂÎ¸Áfl Á‡·˚‚‡Ú¸ Ë Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÏÂÊ‰Û ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË ˝ÚËı ‰‚Ûı Ì‡ðÓ‰Ó‚ Á‡ÍÎ˛˜‡ÂÚÒfl ÏÌÓ„Ó ·ð‡ÍÓ‚. Ä ‰ÂÚË ÓÚ ˝ÚËı ·ð‡ÍÓ‚ Ì‡‰Â˛ÚÒfl, ˜ÚÓ ðÛÒÒÍ‡fl ¯ÍÓÎ‡ ‚ ÄÌÚ‡Î¸Â ·Û‰ÂÚ ð‡ÒÚË!

Ведущий раздела:

Дженгиз Шимшек

rusya’yi tanimak Rusya Federasyonu Büyükelçisi

Petr Vladimiroviç Stegniy:

Psikolojik benzerli¤imiz harika bir olay Konuflan: Cengiz fiimflek Da dergisi Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü (Türkiye).

Чрезвычайный и Полномочный Посол РФ в Турции

Петр Владимирович Стегний:

«Феномен психологической совместимости турок и русских» Беседовал: Дженгиз Шимшек Ответственный редактор журнала «ДА» (Турция).

Rusya ve Türkiye’nin ça¤dafl tarihlerinde önemli ortak bir özellik var: ‹ki devlet de büyük imparatorluklar›n varisleri. Bundan baflka Rusya ve Türkiye her ne kadar istenen seviyeye ulaflmasa da, aralar›nda hayli çabuk geliflen iliflkileri olan iki komflu. Vladimir V. Putin bir konuflmas›nda “Rusya ayn› zamanda hem Müslüman, hem de H›ristiyan bir ülkedir” demiflti. Bu da, ülkelerimizin yak›nlaflmas› için ayr› bir ortam sa¤lam›flt›r. Bütün bu olgulara ra¤men ülke ve halklar›m›z aras›nda; Türkiye ile Rusya’n›n yak›nlaflmas›n› frenleyen önyarg›lar var hâlâ. Ayn› zamanda bir tarihçi olan Rusya Ankara Büyükelçisi Petr Vladimiroviç Stegniy ile iki ülke dostluk iliflkilerinin tarihsel sürecini konufltuk. Cengiz fiimflek: Say›n Petr Vladimiroviç, halklar›m›z birbirlerini yeteri kadar tan›m›yorlar. Bir bilgi eksikli¤i oldu¤unu veya halklar›m›z›n birbirini tan›mak için yeteri kadar ilgi göstermedi¤ini söyleyebilir miyiz? Petr Stegniy: E¤er uzman tarihçileri saymazsak, ülkelerimizin halklar›n›n birbirlerini tan›mad›¤›n›, bugünkü olaylar›n tarihini, birbirlerinin tarihlerini bilmediklerini söylemek do¤ru olurdu. Halbuki, is-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

tedikten sonra küreselleflme ça¤›nda ve dil engelini afl›nca gerekli bilgilere ulaflmak çok kolay. Rus diline büyük bir ilginin oldu¤unu belirtmek isterim. Ben burada çeflitli çevrelerden insanlar›n Rus dilini bildiklerine, Rus edebiyat›n› sevdiklerine flahit oldum. Türkiye’de bulundu¤um her flehirde, üniversitelerde, e¤itim kurumlar›nda Rus dili gruplar›, ö¤retmenlerimiz ve müzisyenlerimiz var. Bunlar›n say›s› Bat›’dan gelenlerden daha fazla. Türkiye’de nerede bulunduysam; köylerde, flehirlerde kitapç›lar›n oldu¤u her yerde Rus klasikleri var. Dil engeli elbette var. Bu engelin afl›lmas› bilgiye ulaflmay› daha da kolaylaflt›racakt›r. Bu ba¤lamda f›rsattan istifade yaz›l› bas›n pazar›nda yerini alan ve zaman geçtikçe okuyucu kitle taraf›ndan daha çok tan›nan derginize bir iltifatta bulunmak istiyorum. Ülkelerimizin halklar›n›, toplumumuzun az bilinen yön ve dönemleriyle ilgili bilgilendirmek çok önemli bir misyondur. Yüzy›llar boyunca iki büyük ülke, iki yak›n komflu olan Rusya ve Türkiye neden bazen eskimifl, köhne kliflelerle birbirlerini de¤erlendiriyorlar? Befl as›r boyunca Osmanl› ve Rusya ‹m-

Ç ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ ËÒÚÓðËË íÛðˆËË Ë êÓÒÒËË ÂÒÚ¸ ‚‡ÊÌ‡fl Ó·˘‡fl ˜ÂðÚ‡ – Ó·‡ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ fl‚Îfl˛ÚÒfl Ì‡ÒÎÂ‰ÌËÍ‡ÏË ‚ÂÎËÍËı ËÏÔÂðËÈ. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, êÓÒÒËfl Ë íÛðˆËfl – ·ÎËÁÍËÂ ÒÓÒÂ‰Ë, ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û ÍÓÚÓð˚ÏË ð‡Á‚Ë‚‡˛ÚÒfl ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ·˚ÒÚðÓ, ıÓÚfl ‚ÒÂ Â˘Â ÌÂ ‰ÓÒÚË„ÎË ÊÂÎ‡ÂÏÓ„Ó ÛðÓ‚Ìfl. Ç Ó‰ÌÓÏ ËÁ ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËÈ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ êÓÒÒËË ÇÎ‡‰ËÏËð ÇÎ‡‰ËÏËðÓ‚Ë˜ èÛÚËÌ ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÎ, ˜ÚÓ êÓÒÒËfl fl‚ÎflÂÚÒfl Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓÈ Ë ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÈ ÒÚð‡ÌÓÈ, ˜ÚÓ Ú‡ÍÊÂ ÒÓÁ‰‡ÂÚ ÔÓ‚Ó‰ ‰Îfl Ò·ÎËÊÂÌËfl Ì‡¯Ëı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. çÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ‚ÒÂ ˝ÚË Ù‡ÍÚÓð˚, ÏÂÊ‰Û Ì‡¯ËÏË ÒÚð‡Ì‡ÏË Ë Ì‡ðÓ‰‡ÏË ‚ÒÂ Â˘Â ÊË‚˚ ÒÚ‡ð˚Â ÔðÂ‰ð‡ÒÒÛ‰ÍË, ÍÓÚÓð˚Â ‚ Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ÒÚÂÔÂÌË ÚÓðÏÓÁflÚ Ò·ÎËÊÂÌËÂ íÛðˆËË Ë êÓÒÒËË. ÑÊÂÌ„ËÁ òËÏ¯ÂÍ: ì‚‡Ê‡ÂÏ˚È èÂÚð ÇÎ‡‰ËÏËðÓ‚Ë˜! ç‡¯Ë Ì‡ðÓ‰˚ ÌÂ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ÁÌ‡˛Ú ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡. åÓÊÌÓ ÎË „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Í‡Í‡fl-ÚÓ ËÌÙÓðÏ‡ˆËÓÌÌ‡fl ·ðÂ¯¸, ËÎË Û Ì‡¯Ëı Ì‡ðÓ‰Ó‚ ÔðÓÒÚÓ ÌÂÚ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ„Ó ËÌÚÂðÂÒ‡ ‰ðÛ„ Í ‰ðÛ„Û? èÂÚð ëÚÂ„ÌËÈ: Ç˚ ‚ÔÓÎÌÂ ÒÔð‡‚Â‰ÎË‚Ó Á‡ÏÂÚËÎË, ˜ÚÓ Ì‡ðÓ‰˚ Ì‡¯Ëı ÒÚð‡Ì, ÂÒÎË ËÒÍÎ˛˜ËÚ¸ ÒÔÂˆË‡ÎËÒÚÓ‚-ËÒÚÓðËÍÓ‚, Òð‡‚ÌËÚÂÎ¸ÌÓ Ï‡ÎÓ ÁÌ‡˛Ú Ó· ËÒÚÓðËË, ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËı

знакомство с россией Cengiz fiimflek ve Petr Stegniy Дженгиз Шимшек и Петр Стегний

paratorluklar› jeopolitik rakip olarak yaflad›lar. Onlar›n ç›karlar› Karadeniz’de, Kafkasya’da di¤er birkaç bölge ve Balkanlar’da çat›flt›. fiimdi bu eski klifleleri yenmek zaman› geldi. Bunun için uygun co¤rafi flartlar oluflmufltur. Ülkelerimiz komflu kalarak ç›karlar›n›n çat›flt›¤› bölgelerde ortak bir dil bulmakta zorlanmamal›lar. Bizim, dünyada ve bölgemizde oluflan süreçlere, olaylara yaklafl›m tarz›m›z benzerlik tafl›yor. Rusya ve Türkiye KE‹’nin geliflmesinden yanad›r. Bizim politik diyalo¤umuz geçmiflteki hassas yerleri hatta Kafkasya, Çeçenistan gibi ele al›nmayan ve Orta Asya gibi bölgeleri kaps›yor. Olaylar› ayn› flekilde de¤erlendirdi¤imizi, tutum ve yaklafl›mlar›m›z›n ayn› oldu¤unu söyleyemem. Fakat bu ortakl›k olarak kabul edilen Rusya – Türkiye iliflkilerinin flimdiki seviyesi için oldukça ola¤an bir durumdur. Rusya ve Türkiye aras›nda çok yönlü iliflkilerin geliflmesinde sosyal, kültürel ve e¤itim alanlar›ndaki geliflime yard›mc› olan ekonomik iflbirli¤inin lokomotif rolü oynad›¤›n› söyleyebilir miyiz? ‹flbirli¤i kurdu¤umuz yüzy›llar boyunca, ilk kez ekonomik ve ticari ortakl›¤›m›z›n sa¤lam bir temeli olufltu. Bu temel, iliflkilerimizin ciddi ve ba¤›ms›z ortam›nda geliflti. Ülkelerimizde irili ufakl›, küçük, orta ve büyük yüzlerce ortak flirket çal›fl›yor. Türk flirketleri Rusya’n›n 89 eyaletinin 51’inde bulunuyor. Bu Rusya’n›n yar›s›ndan fazlas›na karfl›l›k geliyor. 2005 y›l›n›n sonlar›na do¤ru ticaret hacmimiz 15 milyar dolar› buldu. Politik diyalog; sosyal ve kültürel al›flverifller ülkelerimizin karfl›l›kl› yak›nlaflmalar›yla özellikle ekonomik bir temel oluflturulduktan sonra esasl› bir flekilde geliflti. Biz birbirimizi turizm arac›l›¤›yla (2000 y›l›nda Türkiye’yi iki milyon dolay›nda Rus turist ziyaret etti), ifl adamlar›n›n temaslar› ve kültürel ba¤larla daha iyi tan›yaca¤›z. Marinskiy Tiyatrosu’nun Türkiye’deki turnesi çok baflar›l› geçti. Rusya’dan klasik müzik yorumcular›, baletler geliyor. Hemen her ay kültürel iflbirli¤i çerçevesinde önemli aktiviteler gerçeklefltiriliyor. Mesela 2004 yaz›nda Moskova’da Türkiyeli sanatç›lar›n konserleri çok parlak bir flekilde geçti. Baflka bir deyiflle, baflta ekonomik, kültürel ve sosyal alanlarda olmak üzere

Befl as›r boyunca Osmanl› ve Rusya ‹mparatorluklar› jeopolitik rakip olarak yaflad›lar. Onlar›n ç›karlar› Karadeniz’de, Kafkasya’da di¤er birkaç bölge ve Balkanlar’da çat›flt›. fiimdi bu eski klifleleri yenmek zaman› geldi. На протяжении более пяти веков Османская империя и Российская империя были геополитическими соперниками. Их интересы пересекались на Черном море, на Кавказе, на Балканах, в целом ряде других областей. Сейчас настало время преодолевать старые стереотипы. iliflkilerimizin yap›s›n›n her kat›nda bir canlanma gözlemleniyor. Tarih, milletlerimizin bar›fl içinde beraber yaflad›¤›, iflbirli¤i yapt›¤› ve yard›mlaflt›¤› dönemleri biliyor. Siz bir tarihçi olarak Rusya ve Türkiye aras›ndaki bu bar›fl dönemini anlat›r m›s›n›z? Gerçekten ço¤u 18 – 19. yüzy›lda 12 veya 13 savafl yaflanm›fl olmas›na ra¤men, savafllar befl yüz y›ll›k tarihin en önemli yerini tutmaz. Rus – Türk iliflkilerinin geçmifli, ülkelerimiz henüz imparatorlukken karfl›l›kl› iflbirli¤inin gereklili¤iyle ilgili sa¤lam dayanaklara sahipti. Bu, özellikle ortak düflman›m›z oldu¤u zaman gerçekleflti. 1799 y›l›nda Türkiye’nin ‹kinci Anti Fransa koalisyonuna girmesini düzenleyen ilk Rus – Türk birli¤i anlaflmas› imzaland›. Bu anlaflman›n sebebi de Napolyon’un 1789 y›l›nda o zaman Türkiye’nin bir eyaleti olan M›s›r’a sald›rmas›yd›. Anlaflmaya göre Rusya ilk defa Bo¤azlardan Akdeniz’e savafl gemilerini geçirme hakk›n› elde etti. Maale-

ðÂ‡ÎËflı Ë ÔðÓ·ÎÂÏ‡ı ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡. ïÓÚfl ÔðË ÊÂÎ‡ÌËË ÒÂÈ˜‡Ò, ‚ ˝ÔÓıÛ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ËÌÙÓðÏ‡ˆËË Ë ÔðÂÓ‰ÓÎÂÌËfl flÁ˚ÍÓ‚Ó„Ó ·‡ð¸Âð‡, ÔÓÎÛ˜ËÚ¸ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÛ˛ ËÌÙÓðÏ‡ˆË˛ Ó˜ÂÌ¸ ÔðÓÒÚÓ. ïÓ˜Û ÓÚÏÂÚËÚ¸ ¯ËðÓÍËÈ ËÌÚÂðÂÒ ‚ íÛðˆËË Í ðÛÒÒÍÓÏÛ flÁ˚ÍÛ. ü ‚ÒÚðÂ˜‡Î Á‰ÂÒ¸ Ó˜ÂÌ¸ ÏÌÓ„Ó Î˛‰ÂÈ Ò‡Ï˚ı ð‡ÁÌ˚ı ÍðÛ„Ó‚, ÍÓÚÓð˚Â ÁÌ‡˛Ú Ë Î˛·flÚ ðÛÒÒÍÛ˛ ÎËÚÂð‡ÚÛðÛ. èÓ˜ÚË ‚ Í‡Ê‰ÓÏ „ÓðÓ‰Â íÛðˆËË, „‰Â fl ·˚‚‡˛, ‚ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ı Ë ‰ðÛ„Ëı Û˜Â·Ì˚ı Á‡‚Â‰ÂÌËflı ÂÒÚ¸ „ðÛÔÔ˚ ðÛÒÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡, ÂÒÚ¸ Ì‡¯Ë ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÚÂÎË ËÎË ÏÛÁ˚Í‡ÌÚ˚, Ë Ëı „Óð‡Á‰Ó ·ÓÎ¸¯Â, ˜ÂÏ ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÚÂÎÂÈ Ò á‡Ô‡‰‡. É‰Â ·˚ ‚˚ ÌË ·˚ÎË ‚ íÛðˆËË, ‚ ‰ÂðÂ‚Ìflı Ë „ÓðÓ‰‡ı ‚ÂÁ‰Â, „‰Â ÂÒÚ¸ ÍÌËÊÌ˚È Ï‡„‡ÁËÌ, ÔðËÒÛÚÒÚ‚ÛÂÚ ðÓÒÒËÈÒÍ‡fl ÍÎ‡ÒÒËÍ‡. äÓÌÂ˜ÌÓ, ÒÓıð‡ÌflÂÚÒfl flÁ˚ÍÓ‚ÓÈ ·‡ð¸Âð, ÔðÂÓ‰ÓÎÂÌËÂ Â„Ó Ì‡ÏÌÓ„Ó Ó·ÎÂ„˜ËÚ ‰ÓÒÚÛÔ Í ËÌÙÓðÏ‡ˆËË. Ç Ò‚flÁË Ò ˝ÚËÏ, ÔÓÎ¸ÁÛflÒ¸ ÒÎÛ˜‡ÂÏ, ıÓ˜Û Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ÍÓÏÔÎËÏÂÌÚ ‚‡¯ÂÏÛ ÊÛðÌ‡ÎÛ, ÍÓÚÓð˚È ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ‚ÒÂ ·ÓÎÂÂ ÔÓÔÛÎflðÌ˚Ï ‚ ¯ËðÓÍËı ˜ËÚ‡ÚÂÎ¸ÒÍËı ÍðÛ„‡ı Ë, ÏÌÂ Í‡ÊÂÚÒfl, Ì‡¯ÂÎ Ò‚Ó˛ ÌË¯Û Ì‡ ÔÂ˜‡ÚÌÓÏ

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

rusya’yi tanimak sef 1806 y›l›nda imparator I. Aleksandr devrinde Frans›z diplomasisinin bask›lar› sonucu Osmanl› ‹mparatorlu¤u bu anlaflmay› bozdu. 1806 y›l›nda savafl için bir neden daha ç›kt›. Bu savafl, Napolyon’un 1812 y›l›nda Rusya’ya sald›rd›¤› zamana kadar sürdü. 1812 May›s’›nda Napolyon’un sald›r›s›ndan iki hafta önce büyük Rus komutan›, Genel Kurmay Baflkan› M.‹. Kutuzov – kendisi 1792 – 94 y›llar›nda Rusya’n›n Türkiye elçisiydi – Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun Napolyon’un Rusya’ya karfl› savafla kat›lmas›n› önleyen bir anlaflma imzalad› Osmanl› ‹mparatorlu¤u’yla. ‹liflkilerimizin ikinci zirvesi 1833 – 34 y›llar›d›r. 1833 y›l›nda Rusya ve Türkiye aras›nda Hünkar ‹skelesi bar›fl, dostluk ve savunma anlaflmas› imzaland›. Bu anlaflma uyar›nca Bo¤az’›n Asya taraf›nda M›s›rl› Mehmet Ali Pafla’n›n yolunu kesmek için Rus askerî gücü yerlefltirildi. Bu sadece askerî bir gösteriydi. Türkiye kendi gücüyle Mehmet Ali Pafla’y› bast›rd›. Bu gösterinin askeri-politik bir destek oldu¤u aç›kt›. Bu destek, 1841 y›l›ndaki Londra Anlaflmas›’na kadar Rus – Türk iliflkilerinin seyrini belirledi. 1853 – 56 y›llar› aras›ndaki K›r›m savafl› iki taraf›n da iradeleriyle oluflan yak›nlaflma e¤ilimini tamam›yla yok etti. Sonuçta 19. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda karfl›l›kl› menfaatlerin büyümesine ra¤men Rusya ve Osmanl› ‹mparatorluklar› I. Dünya Savafl›’nda karfl› kamplarda yer ald›lar. Rusya ve Türkiye aras›ndaki diplomatik iliflkileri anlatabilir misiniz? 2005 y›l›nda Rusya ile Türkiye Cumhuriyeti aras›nda diplomatik iliflkilerinin bafllamas›n›n 85. y›l›n› kutlad›k. Ankara’daki elçili¤imiz 4 Ekim 1920 y›l›nda aç›ld›, yani cumhuriyetin ilan›ndan üç y›l önce. Birinci Dünya Savafl› sonunda iki ülke de derin bir krizin efli¤ine geldi. Köklü toplumsal de¤iflimlerin öncesinde birbirlerine dostluk ellerini uzatabildi ve karfl›l›kl› menfaatlere dayanan bir iflbirli¤i kurabildiler. Benim için o dönemin sembolü, Taksim Meydan›’ndaki heykeldir. Heykelde ifllenen yüzlerden Mustafa Kemal’in yan›nda Rus Elçisi S. Aralov’un figürünü görmek mümkündür. ‹liflkilerimizin sonraki hamlesi 60’l› y›llarda Hruflev’in, Stalin’in ‹kinci Dünya Savafl›’ndan sonra Türk topraklar›yla ilgili yersiz iddialar›na son vermesi oldu. Bundan sonra iliflkilerin normal seyrine dönmesi için gerekli flartlar olufltu. Türkiye’de bir dizi en-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ð˚ÌÍÂ. àÌÙÓðÏËðÓ‚‡Ú¸ Ì‡ðÓ‰˚ Ì‡¯Ëı ÒÚð‡Ì Ó ÌÂ Ó˜ÂÌ¸ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ı ÒÚð‡ÌËˆ‡ı Ë ÒÚÓðÓÌ‡ı ÊËÁÌË Ì‡¯Â„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡ – ˝ÚÓ Ó˜ÂÌ¸ ‚‡ÊÌ‡fl ÏËÒÒËfl.

1853-56 y›llar› aras›ndaki K›r›m savafl› iki taraf›n da iradeleriyle oluflan yak›nlaflma e¤ilimini tamam›yla yok etti. Крымская война 1853-56 гг. окончательно перечеркнула тенденцию к сближению, воля к которой проявлялась с обеих сторон. düstriyel kurum infla edildi. Ben iliflkilerimiz hakk›nda iyimserim. Çünkü iliflkilerimiz, arkas›ndan mutlaka gerilemenin gelece¤i konjonktürel bir hamle de¤il. Bir röportaj›n›zda Rusya’n›n büyük demokratik kaynaklara sahip oldu¤unu söylediniz. Sovyetler’in da¤›lmas›ndan sonra Türkiye’den giriflimci ve ö¤renci ak›fl› oldu. Türkiye’de Rusya’ya olan ilginin ne kadar› Rusya demokrasisinin baflar›s›d›r? Ben, “e¤er ö¤renciler ve ifl adamlar› bir yere gidiyorlarsa, demek oras› onlar için iyidir” görüflünü savunuyorum. Demek ki, ifl adamlar› kârl› ifller yap›yor, ö¤renciler bilgi al›yor. Demek ki, onlar bu ülkede rahatlar. Ruslardan yurt d›fl›nda dinlenme imkan› olanlardan % 51’i, yani yar›dan fazlas› Türkiye’de dinleniyor. ‹kinci s›rada ilgiyi % 13 ile M›s›r, % 6 ve % 7 ile ‹spanya ve ‹talya geliyor. Bir defas›nda Antalya’ya gelen tu-

èÓ˜ÂÏÛ ‰‚Â ÍðÛÔÌÂÈ¯ËÂ ÒÚð‡Ì˚, ‰‚‡ ·ÎËÁÍËı ÒÓÒÂ‰‡, ÍÓÚÓð˚ÏË Ì‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ÒÚÓÎÂÚËÈ fl‚Îfl˛ÚÒfl êÓÒÒËfl Ë íÛðˆËfl, ËÌÓ„‰‡ ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Û˛ÚÒfl ÛÒÚ‡ðÂ‚¯ËÏË, ËÁÊËÚ˚ÏË ÒÚÂðÂÓÚËÔ‡ÏË ‚ ÓˆÂÌÍÂ ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡? ç‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ·ÓÎÂÂ ÔflÚË ‚ÂÍÓ‚ éÒÏ‡ÌÒÍ‡fl ËÏÔÂðËfl Ë êÓÒÒËÈÒÍ‡fl ËÏÔÂðËfl ·˚ÎË „ÂÓÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏË ÒÓÔÂðÌËÍ‡ÏË. àı ËÌÚÂðÂÒ˚ ÔÂðÂÒÂÍ‡ÎËÒ¸ Ì‡ óÂðÌÓÏ ÏÓðÂ, Ì‡ ä‡‚Í‡ÁÂ, Ì‡ Å‡ÎÍ‡Ì‡ı, ‚ ˆÂÎÓÏ ðfl‰Â ‰ðÛ„Ëı Ó·Î‡ÒÚÂÈ. ëÂÈ˜‡Ò Ì‡ÒÚ‡ÎÓ ‚ðÂÏfl ÔðÂÓ‰ÓÎÂ‚‡Ú¸ ÒÚ‡ð˚Â ÒÚÂðÂÓÚËÔ˚, Ë ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó ÒÎÓÊËÎËÒ¸ ·Î‡„ÓÔðËflÚÌ˚Â „ÂÓÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ ÔðÂ‰ÔÓÒ˚ÎÍË. ç‡¯Ë ÒÚð‡Ì˚, ÓÒÚ‡‚‡flÒ¸ ÒÓÒÂ‰flÏË, ÌÂ ËÏÂ˛Ú ÁÓÌ ÔÂðÂÒÂ˜ÂÌËfl ËÌÚÂðÂÒÓ‚, ‚ ÍÓÚÓð˚ı ÓÌË ÌÂ ÏÓ„ÎË ·˚ Ì‡ÈÚË Ó·˘Â„Ó flÁ˚Í‡. ì Ì‡Ò ÒıÓÊËÂ ÔÓ‰ıÓ‰˚ Í ÔðÓˆÂÒÒ‡Ï, ÔðÓËÒıÓ‰fl˘ËÏ ‚ ÏËðÂ Ë ‚ ðÂ„ËÓÌÂ. êÓÒÒËfl Ë íÛðˆËfl ‚˚ÒÚÛÔ‡˛Ú Á‡ ÛÍðÂÔÎÂÌËÂ éóùë. ç‡¯ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÈ ‰Ë‡ÎÓ„ Óı‚‡Ú˚‚‡ÂÚ Ú‡ÍËÂ ‚ ÔðÓ¯ÎÓÏ ˜Û‚ÒÚ‚ËÚÂÎ¸Ì˚Â Ë ‰‡ÊÂ ÌÂÔðËÍ‡Ò‡ÂÏ˚Â Ò˛ÊÂÚ˚, Í‡Í ä‡‚Í‡Á, ‚ÍÎ˛˜‡fl óÂ˜Ì˛, Ë ñÂÌÚð‡Î¸ÌÛ˛ ÄÁË˛. ü ÌÂ ÒÍ‡Á‡Î ·˚, ˜ÚÓ Ï˚ ‚ÒÂ„‰‡ Ó‰ËÌ‡ÍÓ‚Ó ÓˆÂÌË‚‡ÂÏ ÒËÚÛ‡ˆË˛ Ë ˜ÚÓ Û Ì‡Ò ÔÓÎÌÓÂ ÒÓ‚Ô‡‰ÂÌËÂ ÔÓ‰ıÓ‰Ó‚ Ë ÔÓÁËˆËÈ, ÌÓ ˝ÚÓ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ‰Îfl Ì˚ÌÂ¯ÌÂ„Ó ÛðÓ‚Ìfl ð‡Á‚ËÚËfl ðÓÒÒËÈÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ, ÍÓÚÓð˚Â ı‡ð‡ÍÚÂðËÁÛ˛ÚÒfl Í‡Í Ô‡ðÚÌÂðÒÚ‚Ó. åÓÊÌÓ ÎË „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚ ð‡Á‚ËÚËË ð‡ÁÌÓÒÚÓðÓÌÌËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û êÓÒÒËÂÈ Ë íÛðˆËÂÈ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÂ Ô‡ðÚÌÂðÒÚ‚Ó ‚˚ÒÚÛÔ‡ÂÚ ‚ ðÓÎË ÎÓÍÓÏÓÚË‚‡, ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Û˛˘Â„Ó ð‡Á‚ËÚË˛ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ‚ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈ, ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÈ, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ Ë ‰ðÛ„Ëı ÒÙÂð‡ı? ì Ì‡Ò ‚ÔÂð‚˚Â Á‡ ‚ÒÂ „Ó‰˚ Ë ‚ÂÍ‡ Ì‡¯Â„Ó ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ÒÙÓðÏËðÓ‚‡Î‡Ò¸ ÔðÓ˜Ì‡fl ·‡Á‡ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó Ë ÚÓð„Ó‚Ó„Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡, ÍÓÚÓð‡fl Úð‡ÌÒÙÓðÏËðÓ‚‡Î‡Ò¸ ‚ Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂÎ¸Ì˚È, ÒÂð¸ÂÁÌ˚È Ù‡ÍÚÓð ÓÁ‰ÓðÓ‚ÎÂÌËfl Ì‡¯Ëı ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. ì Ì‡Ò ÒÂÈ˜‡Ò ÒÓÚÌË, ÂÒÎË ÌÂ Ú˚Òfl˜Ë ÏÂÎÍËı, ÒðÂ‰ÌËı, ÍðÛÔÌ˚ı ÍÓÏÔ‡ÌËÈ, ÍÓÚÓð˚Â ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚Û˛Ú Ì‡ ÚÂððËÚÓðËË Ì‡¯Ëı ÒÚð‡Ì. í‡Í, ÚÛðÂˆÍËÂ ÍÓÏÔ‡ÌËË ÔðËÒÛÚÒÚ‚Û˛Ú ‚ 51 ËÁ 89 ÒÛ·˙ÂÍÚÓ‚ êÓÒÒËÈÒÍÓÈ îÂ‰Âð‡ˆËË, ˝ÚÓ ·ÓÎ¸¯Â ˜ÂÏ ÔÓÎÓ‚ËÌ‡ êÓÒÒËË. èÓ ÓˆÂÌÍ‡Ï, Í ÍÓÌˆÛ 2005 „. Ï˚ ‚˚¯ÎË Ì‡ Ó·˙ÂÏ ÚÓð„Ó‚ÎË ‚ 15 ÏÎð‰ ‰ÓÎÎ‡ðÓ‚.

знакомство с россией Bilkent Üniversitesi Rektörü Ali Do¤ramac›, Prof. Dr. ‹lber Ortayl›, Türk Tan›tma Vakf› Baflkan› Kemal Baytafl, D›fliflleri Bakan› Abdullah Gül, RF Ankara Büyükelçisi Petr Stegniy, Gazi Üniversitesi Rektörü Kadri Yamaç, Ankara Büyükflehir Belediye Baflkan› Melih Gökçek ve Milletvekili Nevzat Yalç›ntafl. Ректор университета Билькент Али Дограмаджи, проф. Ильбер Ортайлы, председатель Фонда турецкой культуры Кемаль Байташ, министр иностранных дел Турции Абдуллах Гюль, посол РФ в Анкаре Петр Стегний, ректор университета Гази Кадри Ямач, мэр города Анкара Мелих Гокчек и депутат парламента Невзат Ялчинташ

Rus-Türk dostlu¤u madalyalarla pekiflti Haber: Hasan Önal, Foto: ‹sa fiimflek

usya Devlet Baflkan› Vladimir Putin iki ülke iliflkilerine katk›lar›ndan dolay› baz› Türk devlet, siyaset ve bilim adamlar›n› ödüllendirdi.

Rusya Federasyonu Büyükelçili¤i’nde düzenlenen törende AK Parti ‹stanbul Milletvekili ve TBMM Türk-Rus Dostluk Grubu Baflkan› Nevzat Yalç›ntafl, Topkap› Müzeleri Genel Müdürü ‹lber Ortayl›, Ankara Büyükflehir Belediye Baflkan› Melih Gökçek, Gazi Üniversitesi Rektörü Kadri Yamaç ve Bilkent Üniversitesi Rektörü Ali Do¤ramac› “Kazan fiehrinin 1000 Y›ll›¤›” ve “Dostlu¤a Katk›” madalyalar› ve çeflitli ödüllere lay›k görüldü. Madalyalar›, Rusya Devlet Baflkan› Vladimir Putin ad›na Rusya Federasyonu Ankara Büyükelçisi Petr Stegniy takdim etti. Törende bir konuflma yapan Büyükelçisi Petr Stegniy, 2005 y›l›n›n iki ülke iliflkileri aç›s›ndan önemine iflaret ederek, ikili siyasi diyalogun ivme kazand›¤›n›, Rusya Devlet Baflkan› Vladimir Putin ile Baflbakan Recep Tayyip Erdo¤an’›n bu y›l içerisinde befl kez görüfltü¤ünü dile getirdi. Törende bir konuflma yapan D›fliflleri Bakan› ve Baflbakan Yard›mc›s› Abdullah Gül, iliflkilerin her zamankinden daha iyi oldu¤unu belirterek, “‹ki ülke aras›nda var olan iyi iliflkiler Putin döneminde çok boyutlu ortakl›¤a dönüflmüfltür.” dedi. Büyükelçi Stegniy’in iliflkilerin daha da pekiflmesi için ola¤anüstü bir gayret içinde oldu¤unu belirten Gül, Türkiye ile Rusya’n›n bölgede istikrar›n güçlenmesine katk› sa¤layacak iki ülke olmay› sürdüreceklerini vurgulad›.

‹lber Ortayl›’ya Rusya’dan fahri profesörlük

Rusya Bilimler Akademisi, Prof. Dr. ‹lber Ortayl›’ya “Fahri Profesör” unvan› verdi. Rusça dahil yaklafl›k on dil bilen Ortayl›, 1989 y›l›nda profesör oldu. Viyana, Cambridge, Oxford ve Tunus üniversitelerinde misafir ö¤retim üyeli¤i yapan ve dünyan›n pek çok yerinde çok say›da konferans veren Ortayl›, yerli ve yabanc› bilimsel dergilerde Osmanl› tarihinin 16.-19. yüzy›l› ve Rusya tarihiyle ilgili makaleler yay›mlad›. 6. Türk Kültürü Kongresi için Ankara’ya gelen Rus bilim adamlar›, Prof. Dr. ‹lber Ortayl›’ya Rusya Bilimler Akademisi’nin verdi¤i “Fahri Profesörlük” beraat›n› da yanlar›nda getirip takdim ettiler. Rusya Bilimler Akademisi’nin verdi¤i bu berat› SSCB döneminde Prof. Fuat Köprülü alm›flt›.

Награды укрепили российско-турецкую дружбу Подготовил: Хасан Онал. Фото: Иса Шимшек

а вклад в развитие двусторонних отношений между Россией и Турцией президент Российской Федерации Владимир Путин наградил политических, общественных деятелей и ученых Турции специальной наградой. На приеме, организованном в посольстве Российской Федерации в Анкаре, депутату парламента от Партии справедливости и развития, председателю российско-турецкой парламентской группы дружбы Невзату Ялчинташу, директору дворца-музея «Топкапы», доктору исторических наук, профессору Ильберу Ортайлы, мэру города Анкара Мелиху Гокчеку, ректору университета Гази Кадри Ямачу и ректору университета Билькент Али Дограмаджи были вручены медали «За вклад в развитие дружбы» и памятные медали, посвященные 1000-летию Казани. От имени президента РФ Владимира Путина медали и награды вручил чрезвычайный и полномочный посол РФ в Анкаре Петр Стегний. В своем выступлении Петр Стегний подчеркнул значение 2005 года в развитии отношений между двумя странами, повышение уровня интенсивности диалога, кроме того напомнил, что в течение прошлого года президент России и премьер-министр Турции провели пять встреч. Подчеркивая значительный прогресс во взаимоотношениях между Россией и Турцией, министр иностранных дел Турции Абдуллах Гюль отметил, что «в период президентства Владимира Путина отношения между двумя странами приобрели характер многовекторного партнерства». Отметив неоценимые усилия посла РФ в Турции Петра Стегния, направленные на укрепление двусторонних отношений, Абдуллах Гюль подчеркнул, что Турция и Россия продолжат деятельность по укреплению стабильности в регионе.

Ильберу Ортайлы присвоено почетное звание Доктору исторических наук, профессору Ильберу Ортайлы присвоено звание почетного профессора Российской Академии наук. Ильбер Ортайлы знает около 10 иностранных языков, в том числе и русский. Он стал профессором в 1989 г. В разные годы читал лекции в Кембридже, Оксфорде, Венском и Тунисском университетах, выступал с докладами на различных международных конференциях, имеет многочисленные публикации в турецких и международных научных изданиях по истории Османской империи XVI-XIX вв. и истории России. Группа российских ученых, приехавших в Анкару для участия в VI конгрессе тюркской культуры, привезла с собой документ, подтверждающий присвоение звания почетного профессора РАН Ильберу Ортайлы. Ранее подобной чести был удостоен турецкий профессор Фуат Копрюлю.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

rusya’yi tanimak Rusya-Avrupa‹slam dünyas› Kononov V.‹.

Rusya Ekonomi Bakanl›¤› Rus-Türk ticari iliflkiler dan›flman›, Türkolog.

›rk y›l boyunca Rus-Türk ticaret ve ekonomik iliflkiler alan›nda çal›flan biri olarak, karfl›l›kl› menfaatlerle sa¤lam ve çok boyutlu ifade edilen Ortodoks-Müslüman; Rusya ile laik-Müslüman Türkiye’nin örnek ortakl›¤›na k›saca de¤inmek istiyorum. Co¤rafi olarak k›smen Asya, k›smen de Avrupa’da yer alan Rusya ve Türkiye, Avrupa medeniyeti ile Müslüman dünya aras›nda bir diyalog köprüsüdürler. Türkiye ve Rusya resmî iliflkilerinin tarihi 500 y›ll›kt›r. Bu zaman›n yirmi befl y›l› savafl ve savafl öncesi durumlar›n tarihidir. Di¤er y›llar, normal, karfl›l›kl› hoflgörülü iliflkiler ve her iki taraf›n da kazançl› ç›kt›¤› ticarî iliflkilerin kaydedildi¤i y›llard›r. Rusya’da yüzy›llard›r birkaç din, yüzden fazla etnik unsur ve milliyetten insanlar beraber yafl›yor. Ayn› durum Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nda vard› ve günümüz Türkiye’sinde de devam ediyor. Bugün Rusya’da ve Türkiye’de yan yana cami, kilise ve sinagog görmek mümkün. 2005 May›s ay›nda Antalya’da Baflbakan Recep Tayip Erdo¤an’›n kat›l›m›yla üç dinin ibadet yerleri hizmete aç›ld›. Tataristan’›n baflkenti Kazan’da Kazan Kremlin’inde hem Müslüman Camii, hem de Ortodoks kilisesi var. Bu hâl ve flartlar, günümüzde Rusya ve Türkiye taraf›ndan çok boyutlu politikalar›n sürdürülmesi, uluslararas› entegrasyona aktif kat›l›m ve çok yönlü ifl birli¤i için uygun flartlar oluflturdu. Türkiye, Rusya’n›n en önemli ifl orta¤›d›r. 2004 y›l›nda iki ülke aras›ndaki ticaret hacmi 11 milyar dolar tuttu. Türk flirketlerinin Rusya ekonomisine yat›r›mlar› 2.3 milyar dolar. ‹nflaat ifllerinin hacmi 16.5 milyar dolar tutar›nda. Türk firmalar› taraf›ndan Rusya’da 800’den fazla bina infla edildi. Türkiye son y›llarda Ruslar›n dinlenmek için en çok ilgisini çeken ülkelerin bafl›nda yer al›yor. Türkiye’yi 2005 y›l›nda yaklafl›k iki milyon Rusya vatandafl› ziyaret etti. ‹ki ülkenin flirketleri ticaret, sanayi, inflaat, enerji, ulafl›m, yüksek teknoloji, Türkiye’de özellefltirme projelerinde ortak yat›r›mlar, banka alan›nda, küçük ve orta iflletmelerde ve di¤er ekonomik sahalarda iflbirli¤i yap›yorlar. Rusya’n›n Türkiye ile iliflkilerinde iki tarafl› bir ortakl›ktan çok boyutlu bir temele geniflletilmesinde bütün potansiyel imkanlar mevcut. Bu ba¤lamda Rusya ve Türkiye D›fliflleri Bakanl›klar›n›n imzalad›¤› “Avrasya’da Rusya ve Türkiye ‹flbirli¤i Faaliyetleri Plan›” (iki tarafl› iflbirli¤inden çok yönlü ortakl›¤a) anlaflmas›n›n imzalanmas› büyük bir önem tafl›yor. Bu iflbirli¤i belgesi gerçek bir içerikle dolu. Rusya, Türkiye’nin Avrupa Birli¤i üyesi olma karal›l›¤›n› desteklerken, Türkiye de Rusya’n›n DTÖ’ne üye olmas›n› destekliyor.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ristlerimize, ‹spanya ve ‹talya’da ayn› standartlarda servis ve daha çok kültür turizmi imkan› olmas›na ra¤men niçin Türkiye’de dinlenmeyi tercih ettiklerini sordum. Cevap tekti: “Çünkü Türkiye’de kendimizi evimizde gibi hissediyoruz”. Türk ve Ruslar›n psikolojik benzerli¤imiz gibi harika bir olayla karfl› karfl›yay›z diye düflünüyorum. 2003 y›l›nda Milli E¤itim Bakan› Rusya E¤itim Bakan›’n›n daveti üzerine Rusya’y› ziyaret etti. Görüflmeler esnas›nda bakanlar; e¤itim, kültür, bilim ve ö¤renci de¤iflimi konular›n› görüfltüler. Ayn› görüflmede bakanlar tarih ders kitaplar›ndaki gerçe¤e uymayan klifleleri kald›rmaya haz›r olduklar›n› beyan ettiler. Bu konuda hangi ad›mlar at›ld›? Bu, çok önemli bir konu. Bu konu, ayn› zamanda gelecek nesillerin birbirlerini nas›l kabulleneceklerini belirleyecektir. Önemli olan, söz konusu inisiyatifin her iki taraftan da desteklenmesidir. Bu çok gayret gerektiren, sorumluluk isteyen ve en k›sa zamanda bafllayaca¤›n› ümit etti¤imiz bir ifltir. Birkaç ay önce Antalya’daki Rus okulunda bir röportaj yapt›k. Okul müdürü çocuklar›n ana dilde e¤itim gördük-

ëÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ˜ÚÓ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÈ ‰Ë‡ÎÓ„, ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ-„ÛÏ‡ÌËÚ‡ðÌ˚Â Ó·ÏÂÌ˚ ÏÂÊ‰Û Ì‡¯ËÏË ÒÚð‡Ì‡ÏË Ì‡˜‡ÎË ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‡ÍÚË‚ÌÓ ð‡Á‚Ë‚‡Ú¸Òfl ÔÓÒÎÂ ÚÓ„Ó, Í‡Í ·˚Î‡ ÒÓÁ‰‡Ì‡ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍ‡fl ÓÒÌÓ‚‡, ÍÓ„‰‡ Ì‡¯Ë ÒÚð‡Ì˚ Ò‰ÂÎ‡ÎË ¯‡„Ë Ì‡‚ÒÚðÂ˜Û ‰ðÛ„ ‰ðÛ„Û. å˚ ÎÛ˜¯Â ÛÁÌ‡ÂÏ ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡ Ë ˜ÂðÂÁ ÚÛðËÒÚË˜ÂÒÍËÂ Ó·ÏÂÌ˚ (‚ 2005 „. íÛðˆË˛ ÔÓÒÂÚËÎÓ ÓÍÓÎÓ ‰‚Ûı ÏËÎÎËÓÌÓ‚ ðÓÒÒËÈÒÍËı ÚÛðËÒÚÓ‚), ˜ÂðÂÁ ÍÓÌÚ‡ÍÚ˚ ·ËÁÌÂÒÏÂÌÓ‚, ð‡Á‚ËÚËÂ ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı Ò‚flÁÂÈ. ë ÛÒÔÂıÓÏ ÔðÓ¯ÎË „‡ÒÚðÓÎË å‡ðËËÌÒÍÓ„Ó ÚÂ‡Úð‡ ‚ íÛðˆËË, Ò ÍÓÌˆÂðÚ‡ÏË ÔðËÂÁÊ‡˛Ú ËÒÔÓÎÌËÚÂÎË ÍÎ‡ÒÒË˜ÂÒÍÓÈ ÏÛÁ˚ÍË Ë ·‡ÎÂÚ‡ ËÁ êÓÒÒËË. èð‡ÍÚË˜ÂÒÍË Í‡Ê‰˚È ÏÂÒflˆ ÔðÓËÒıÓ‰flÚ ‚‡ÊÌ˚Â ÒÓ·˚ÚËfl ‚ ÒÙÂðÂ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡. ãÂÚÓÏ 2004 „. ‚ åÓÒÍ‚Â, Ì‡ÔðËÏÂð, Ò ·ÎÂÒÍÓÏ ÔðÓ¯ÎË ÍÓÌˆÂðÚ˚ ÚÛðÂˆÍËı ËÒÔÓÎÌËÚÂÎÂÈ. àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, Ì‡ ‚ÒÂı ˝Ú‡Ê‡ı Á‰‡ÌËfl Ì‡¯Ëı ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ì‡·Î˛‰‡ÂÚÒfl ÓÊË‚ÎÂÌËÂ. ùÚÓ ı‡ð‡ÍÚÂðÌÓ ‰Îfl ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı, ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı, „ÛÏ‡ÌËÚ‡ðÌ˚ı ÍÓÌÚ‡ÍÚÓ‚. àÒÚÓðËfl ÁÌ‡ÂÚ ÔÂðËÓ‰˚ ÏËðÌÓ„Ó ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl, ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ Ë ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë ÏÂÊ‰Û Ì‡¯ËÏË ÒÚð‡Ì‡ÏË. çÂ ÏÓ„ÎË ·˚ ‚˚ Ò ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ËÒÚÓðËÍ‡ ð‡ÒÒÍ‡Á‡Ú¸ Ó ÔÂðËÓ‰‡ı ÏËðÌÓ„Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ íÛðˆËË Ë êÓÒÒËË? ÑÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ, ÌÂÒÏÓÚðfl Ì‡ 12 ËÎË 13 ðÛÒÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍËı ‚ÓÈÌ, ·ÓÎ¸¯‡fl ˜‡ÒÚ¸ ÍÓÚÓð˚ı ÔðË¯Î‡Ò¸ Ì‡ XVIII-XIX ‚‚., ÔÂðËÓ‰˚ ÍÓÌÙðÓÌÚ‡ˆËË Á‡ÌËÏ‡˛Ú ‰‡ÎÂÍÓ ÌÂ ÓÒÌÓ‚ÌÓÂ ÏÂÒÚÓ ‚ ÔflÚË‚ÂÍÓ‚ÓÈ ËÒÚÓðËË ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ì‡¯Ëı ÒÚð‡Ì. êÂÚðÓÒÔÂÍÚË‚‡ ðÓÒÒËÈÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ËÏÂÂÚ ˆÂÎ˚È ðfl‰ ÓÔÓðÌ˚ı ÚÓ˜ÂÍ, ÍÓ„‰‡ Ì‡¯Ë ÒÚð‡Ì˚ Â˘Â Ì‡ ËÏÔÂðÒÍÓÏ ˝Ú‡ÔÂ ÔðËıÓ‰ËÎË Í ÔÓÌËÏ‡ÌË˛ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl. Ç ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ, ˝ÚÓ ÔðÓËÒıÓ‰ËÎÓ, ÍÓ„‰‡ Û Ì‡Ò ÔÓfl‚ÎflÎÒfl Ó·˘ËÈ ÔðÓÚË‚ÌËÍ. Ç 1799 „. ·˚Î ÔÓ‰ÔËÒ‡Ì ÔÂð‚˚È ðÛÒÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍËÈ ÒÓ˛ÁÌ˚È ‰Ó„Ó‚Óð, ÓÙÓðÏË‚¯ËÈ ‚ÒÚÛÔÎÂÌËÂ íÛðˆËË ‚Ó 2-Û˛ ‡ÌÚËÙð‡ÌˆÛÁÒÍÛ˛ ÍÓ‡ÎËˆË˛. çÂÔÓÒðÂ‰ÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÚÓÎ˜ÍÓÏ Í Â„Ó ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌË˛ fl‚ËÎÓÒ¸ ‚ÚÓðÊÂÌËÂ ç‡ÔÓÎÂÓÌ‡ ‚ Ë˛ÎÂ 1798 „. ‚ Ö„ËÔÂÚ, fl‚Îfl‚¯ËÈÒfl ‚ ÚÓ ‚ðÂÏfl ÚÛðÂˆÍÓÈ Taksim meydan›ndaki an›t: Mustafa Kemal’in solunda Rus Elçisi S. Aralov Памятник на площади Таксим. Слева от Мустафы Кемаля Ататюрка – российский посол Аралов

знакомство с россией Россия-Европамусульманский мир В.И. Кононов Востоковед, советник по российско-турецким торгово-экономическим отношениям Министерства экономического развития и торговли Российской Федерации.

анимаясь в течение 40 лет практическими вопросами российско-турецких торговоэкономических отношений, хотел бы вкратце сказать о примере взаимовыгодного, устойчивого и многопланового партнерства между православно-мусульманской Россией и мусульманской Турцией.

leri böyle bir okulun öneminden bahsetti. Fakat duydu¤umuza göre okul kapanacakm›fl. Okulun kapanmas›n› neye ba¤l›yorsunuz? Rusya’n›n Türkiye’de Rusça konuflan büyük bir nüfusunun yaflad›¤› yerde Rus kültürünü yaymak ve gelifltirmek için yeteri kadar çal›flt›¤›n› söyleyebilir misiniz? Bizim okullar›m›z ihtiyaç duyulan yerde aç›l›yor. Antalya’da karma evliliklerden do¤an ve Rusça e¤itim almak isteyen çocuklar var. Bildi¤im kadar›yla bu okul Rusya E¤itim Bakanl›¤› ile lisans ve Türkiye Milli E¤itimi ile resmi için problemlerini çözemedi¤i için s›k›nt› yafl›yor. Antalya’daki Rusya Konsoloslu¤u bu konu ile ilgileniyor ve en yak›n zamanda problemin halledilece¤ini düflünüyorum. Rus okullar›n›n aç›lmas›na gelince, demokrasimizin sadece 15 yafl›nda oldu¤unu hat›rlatmak isterim. Serbest piyasa ekonomisi ile iliflkilerimiz de 15 y›ll›k. Her fleyi ayn› anda yapmak mümkün de¤il. Fakat flimdi e¤itim ve kültür sorunlar› peyderpey gün yüzüne ç›k›yor. Ekonominin düzlü¤e ç›kmas›ndan sonra kültürel ve e¤itim iflbirli¤inin daha aktif olaca¤› zaman da gelecektir. Her fleyi ayn› zamanda gerçeklefltirmek çok zor. Her ekonomik sistemde kültüre yeterince ilgi gösterilmedi¤i bilinen bir gerçek. As›l problemler çözüldükten sonra kültürün s›ras› gelir. ‹yi mi bu? Hay›r, iyi de¤il. Bu çok kötü. Fakat bu, gerçek bir hayat. Ben kültürle daha aktif bir flekilde ilgilenece¤imiz efli¤e yaklaflt›¤›m›z› düflünüyorum. n

Antalya’da karma evliliklerden do¤an ve Rusça e¤itim almak isteyen çocuklar var. В Анталье есть дети от смешанных браков, которые хотят учиться по-русски. ÔðÓ‚ËÌˆËÂÈ. ëÓ„Î‡ÒÌÓ ‰Ó„Ó‚ÓðÛ, êÓÒÒËfl ‚ÔÂð‚˚Â ÔÓÎÛ˜ËÎ‡ ÓÙËˆË‡Î¸ÌÓÂ Ôð‡‚Ó ÔðÓ‚Ó‰ËÚ¸ ‚ÓÂÌÌ˚Â ÍÓð‡·ÎË ˜ÂðÂÁ óÂðÌÓÏÓðÒÍËÂ ÔðÓÎË‚˚ ‚ ëðÂ‰ËÁÂÏÌÓÂ ÏÓðÂ. ä ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ‚ 1806 „., ÔÓÒÎÂ ÔÓ·Â‰˚ ç‡ÔÓÎÂÓÌ‡ ÔÓ‰ ÄÛÒÚÂðÎËˆÂÏ, éÒÏ‡ÌÒÍ‡fl ËÏÔÂðËfl ÔÓ‰ ‰‡‚ÎÂÌËÂÏ Ùð‡ÌˆÛÁÒÍÓÈ ‰ËÔÎÓÏ‡ÚËË ÒÚ‡Î‡ Ì‡ðÛ¯‡Ú¸ ˝ÚÓÚ ‰Ó„Ó‚Óð. Ç 1806 „. ÔÓfl‚ËÎÒfl Ó˜ÂðÂ‰ÌÓÈ ÔÓ‚Ó‰ ‰Îfl ‚ÓÈÌ˚. éÌ‡ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡Î‡Ò¸ ‰Ó ÚÂı ÔÓð, ÔÓÍ‡ ç‡ÔÓÎÂÓÌ I ÌÂ Ì‡Ô‡Î Ì‡ êÓÒÒË˛ ‚ 1812 „. ÅÛÍ‚‡Î¸ÌÓ Á‡ ‰‚Â ÌÂ‰ÂÎË ‰Ó Ì‡¯ÂÒÚ‚Ëfl ç‡ÔÓÎÂÓÌ‡, ‚ Ï‡Â 1812 „., ‚ÂÎËÍËÈ ðÛÒÒÍËÈ ÔÓÎÍÓ‚Ó‰Âˆ å.à.äÛÚÛÁÓ‚ (ÍÒÚ‡ÚË „Ó‚Óðfl, ÔÓÒÓÎ êÓÒÒËË ‚ íÛðˆËË ‚ 1792-94 „„.) ÛÒÔÂÎ ÔÓ‰ÔËÒ‡Ú¸ ÅÛı‡ðÂÒÚÒÍËÈ ÏËðÌ˚È ‰Ó„Ó‚Óð Ò éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËÂÈ, ÍÓÚÓð˚È ÔðË‚ÂÎ Í ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ éÒÏ‡ÌÒÍ‡fl ËÏÔÂðËfl ÌÂ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ ‚ ðÛÒÒÍÓÏ ÔÓıÓ‰Â ÇÂÎËÍÓÈ ‡ðÏËË ç‡ÔÓÎÂÓÌ‡. ÇÚÓðÓÈ ÔËÍ Ì‡¯Ëı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ – ˝ÚÓ 1833-34 „„. Ç 1833 „. ·˚Î ÔÓ‰ÔËÒ‡Ì ìÌÍflð-àÒÍÂÎÂÒËÈÒÍËÈ ‰Ó„Ó‚Óð Ó ‚Â˜ÌÓÏ ÏËðÂ, ‰ðÛÊ·Â Ë Ó·ÓðÓÌËÚÂÎ¸ÌÓÏ ÒÓ˛ÁÂ ÏÂÊ‰Û êÓÒÒËÂÈ Ë íÛðˆËÂÈ. íÓ„‰‡ ‚ ÓÚ‚ÂÚ Ì‡ ÓÙËˆË‡Î¸ÌÛ˛ ÔðÓÒ¸·Û ÚÛðÂˆÍÓ„Ó Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ Í ‡ÁË‡ÚÒÍÓÏÛ ·ÂðÂ„Û ÅÓÒÙÓð‡ ·˚Î‡ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌ‡ ðÛÒÒÍ‡fl

Россия и Турция, расположенные одновременно в Европе и Азии, – это мост между европейской цивилизацией и мусульманским миром. История официальных отношений России и Турции насчитывает более 500 лет, из которых около 25 приходится на войны и предвоенные ситуации. Остальное время – это нормальные, толерантные отношения, отмеченные развитием торговых связей, от которых выигрывали обе страны. В России в течение веков бок о бок живут люди более ста национальностей и народностей, сосуществует несколько конфессий. Подобная ситуация была также в Османской империи и сохраняется в нынешней Турции. Сегодня и в России, и в Турции можно увидеть находящиеся рядом действующие мечети, православные церкви и синагоги. В мае 2005 г. в Анталье были открыты с участием премьер-министра Турции Реджепа Тайипа Эрдогана три храма этих религий. В столице Татарстана Казани на территории Кремля действуют и мусульманская мечеть, и православный собор. В настоящее время существуют благоприятные условия для проведения Россией и Турцией многовекторной политики, для их активного участия в международной интеграции и многостороннем сотрудничестве. Турция – важнейший деловой партнер России. В 2004 г. товарооборот между странами составил 11 млрд долл. США. Объем инвестиций турецких компаний в российскую экономику достигает 2,3 млрд долл., а объем строительных работ – 16,5 млрд долл. Турецкими строительными фирмами на территории России построено более 800 объектов различного назначения. В последние годы Турция вошла в число стран, наиболее привлекательных для отдыха россиян. В 2005 г. здесь побывало около 2 млн российских граждан. Российские и турецкие компании сотрудничают в различных областях. Это торговля, промышленность и строительство, топливноэнергетическая отрасль, транспорт, высокие технологии, взаимные инвестиции и реализация приватизационной программы в Турции, банковское дело, малый и средний бизнес и другие сферы экономики. Существуют большие потенциальные возможности для расширения делового партнерства России с Турцией не только на двусторонней, но и на многосторонней основе. В этом плане важное значение имеет подписанный министрами иностранных дел России и Турции «План действий по развитию сотрудничества между Россией и Турцией в Евразии (от двустороннего сотрудничества к многоплановому партнерству)». Это рабочий документ, который наполняется реальным содержанием. Россия поддерживает Турцию в ее стремлении стать членом Евросоюза, а Турция поддерживает Россию в вопросе вступления в ВТО.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

rusya’yi tanimak ˝ÒÍ‡‰ð‡, ÔðÂ„ð‡‰Ë‚¯‡fl ‰‚ËÊÂÌËÂ „Û·ÂðÌ‡ÚÓð‡ Ö„ËÔÚ‡ åÂıÏÂ‰‡ ÄÎË Ì‡ ëÚ‡Ï·ÛÎ. ùÚÓ ·˚Î‡ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ÓÂÌÌ‡fl ‰ÂÏÓÌÒÚð‡ˆËfl, íÛðˆËfl Ò‚ÓËÏË ÒËÎ‡ÏË ÔÓ‰‡‚ËÎ‡ ‚ÓÒÒÚ‡ÌËÂ, ÌÓ Ì‡ÎËˆÓ ·˚Î‡ ‚ÓÂÌÌÓ-ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍ‡fl ÔÓ‰‰ÂðÊÍ‡, ÓÔðÂ‰ÂÎË‚¯‡fl ðÓÒÒËÈÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ‚ÔÎÓÚ¸ ‰Ó ãÓÌ‰ÓÌÒÍÓÈ ÍÓÌ‚ÂÌˆËË 1841 „. äð˚ÏÒÍ‡fl ‚ÓÈÌ‡ 1853-56 „„. ÓÍÓÌ˜‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÔÂðÂ˜ÂðÍÌÛÎ‡ ÚÂÌ‰ÂÌˆË˛ Í Ò·ÎËÊÂÌË˛, ‚ÓÎfl Í ÍÓÚÓðÓÈ ÔðÓfl‚ÎflÎ‡Ò¸ Ò Ó·ÂËı ÒÚÓðÓÌ. Ç ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ, ÌÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ðÓÒÚ ‚Á‡ËÏÌÓ„Ó ËÌÚÂðÂÒ‡ ‚Ó ‚ÚÓðÓÈ ÔÓÎÓ‚ËÌÂ XIX ‚., êÓÒÒËÈÒÍ‡fl Ë éÒÏ‡ÌÒÍ‡fl ËÏÔÂðËË ÓÍ‡Á‡ÎËÒ¸ ‚ ÔðÓÚË‚Ó·ÓðÒÚ‚Û˛˘Ëı Î‡„Âðflı ‚ ÔÂðËÓ‰ èÂð‚ÓÈ ÏËðÓ‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚. çÂ ÏÓ„ÎË ·˚ Ç˚ ð‡ÒÒÍ‡Á‡Ú¸ Ó· ËÒÚÓðËË ‰ËÔÎÓÏ‡ÚË˜ÂÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ êÓÒÒËË Ë íÛðˆËË? Ç 2005 „. Ï˚ ÓÚÏÂÚËÎË 85-ÎÂÚËÂ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl ‰ËÔÎÓÏ‡ÚË˜ÂÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û ðÂÒÔÛ·ÎËÍ‡ÌÒÍÓÈ íÛðˆËÂÈ Ë êÓÒÒËÂÈ. ç‡¯Â ÔÓÒÓÎ¸ÒÚ‚Ó ‚ ÄÌÍ‡ðÂ ·˚ÎÓ ÓÚÍð˚ÚÓ 4 ÓÍÚfl·ðfl 1920 „., Ú.Â. Á‡ ÚðË „Ó‰‡ ‰Ó ÔðÓ‚ÓÁ„Î‡¯ÂÌËfl íÛðÂˆÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË. èÓÒÎÂ èÂð‚ÓÈ ÏËðÓ‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚ Ó·Â ÒÚð‡Ì˚ ÓÍ‡Á‡ÎËÒ¸ ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı „ÎÛ·Ó˜‡È¯Â„Ó ÍðËÁËÒ‡, Ì‡ ÔÓðÓ„Â ÍÓðÂÌÌ˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Úð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËÈ Ë ÒÏÓ„ÎË ‚ ˝ÚËı ÛÒÎÓ‚Ëflı ÔðÓÚflÌÛÚ¸ ‰ðÛ„ ‰ðÛ„Û ðÛÍÛ ‰ðÛÊ·˚, Á‡ÎÓÊËÚ¸ ÏÓ˘Ì˚È ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ ‚Á‡ËÏÓ‚˚„Ó‰ÌÓ„Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡. ÑÎfl ÏÂÌfl ÒËÏ‚ÓÎ ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË – ˝ÚÓ Ô‡ÏflÚÌËÍ Ì‡ ÔÎÓ˘‡‰Ë í‡ÍÒËÏ ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ. ëðÂ‰Ë ÙË„Ûð, Á‡ÔÂ˜‡ÚÎÂÌÌ˚ı ÒÍÛÎ¸ÔÚÓðÓÏ ðfl‰ÓÏ Ò åÛÒÚ‡ÙÓÈ äÂÏ‡ÎÂÏ ÄÚ‡Ú˛ðÍÓÏ, ÏÓÊÌÓ Û‚Ë‰ÂÚ¸ ÙË„ÛðÛ ðÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó ÔÓÒÎ‡ ë.Äð‡ÎÓ‚‡. é˜ÂðÂ‰ÌÓÈ ‚ÁÎÂÚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÔðË¯ÂÎÒfl Ì‡ 60-Â „„., ÍÓ„‰‡ ïðÛ˘Â‚ ÔÓ‰‚ÂÎ ˜ÂðÚÛ ÔÓ‰ Íð‡ÈÌÂ ÌÂÛÏÂÒÚÌ˚ÏË ÒÚ‡ÎËÌÒÍËÏË ÚÂððËÚÓðË‡Î¸Ì˚ÏË ÔðÂÚÂÌÁËflÏË Í íÛðˆËË ÔÓÒÎÂ ÓÍÓÌ˜‡ÌËfl ÇÚÓðÓÈ ÏËðÓ‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚. èÓÒÎÂ ˝ÚÓ„Ó Û Ì‡Ò ‚ÓÁÌËÍÎË ÔðÂ‰ÔÓÒ˚ÎÍË ‰Îfl ‚ÓÁ‚ð‡˘ÂÌËfl ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ‚ ÌÓðÏ‡Î¸ÌÓÂ ðÛÒÎÓ, ·˚Î ÔÓÒÚðÓÂÌ ˆÂÎ˚È ðfl‰ ËÌ‰ÛÒÚðË‡Î¸Ì˚ı ÔðÂ‰ÔðËflÚËÈ ‚ íÛðˆËË. ü Ì‡ÒÚðÓÂÌ ÓÔÚËÏËÒÚË˜ÂÒÍË, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Ì‡¯Ë Ì‡ÒÚÓfl˘ËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl - ˝ÚÓ ÌÂ ÍÓÌ˙˛ÌÍÚÛðÌ˚È ‚ÁÎÂÚ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡, Á‡ ÍÓÚÓð˚Ï ÌÂÔðÂÏÂÌÌÓ ÔÓÒÎÂ‰ÛÂÚ ÒÔ‡‰. ùÚÓ ‚˚ıÓ‰ Ì‡ ÌÓ‚˚È ÛðÓ‚ÂÌ¸ ‰ÓÎ„Ó‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡. Ç Ó‰ÌÓÏ ËÁ ËÌÚÂð‚¸˛ ‚˚ ÒÍ‡Á‡ÎË, ˜ÚÓ êÓÒÒËfl Ó·Î‡‰‡ÂÚ ·ÓÎ¸¯ËÏË ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËÏË ðÂÒÛðÒ‡ÏË. èÓÒÎÂ ð‡ÒÔ‡‰‡ ëëëê ‚ êÓÒÒË˛ ËÁ íÛðˆËË ıÎ˚ÌÛÎ ÔÓÚÓÍ ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡ÚÂÎÂÈ Ë ÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚. ç‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ ÔðË‚ÎÂÍ‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ êÓÒÒËË ‚ „Î‡Á‡ı íÛðˆËË Ó·ÛÒÎÓ‚ÎÂÌ‡

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ÔÓÒÂÚËÎ êÓÒÒËÈÒÍÛ˛ îÂ‰Âð‡ˆË˛. ÇÓ ‚ðÂÏfl ‚ÒÚðÂ˜Ë ÏËÌËÒÚð˚ Ó·ÒÛÊ‰‡ÎË ‚ÓÔðÓÒ˚ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ‚ ÒÙÂðÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, Ì‡ÛÍË, ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ÏÓÎÓ‰ÂÊÌÓ„Ó Ó·ÏÂÌ‡. íÓ„‰‡ ÊÂ ÓÌË ‚˚ð‡ÁËÎË „ÓÚÓ‚ÌÓÒÚ¸ ÔÂðÂÒÏÓÚðÂÚ¸ ¯ÍÓÎ¸Ì˚Â ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ ÔÓ ËÒÚÓðËË Ë ËÁ·‡‚ËÚ¸ Ëı ÓÚ ÌÂ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘Ëı ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ÒÚÂðÂÓÚËÔÓ‚ ‚ ËÒÚÓðËË ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ó·ÂËı ÒÚð‡Ì. ä‡ÍËÂ ¯‡„Ë ÔðÂ‰ÔðËÌflÚ˚ ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó? ùÚÓ Ó˜ÂÌ¸ ‚‡ÊÌ‡fl ÚÂÏ‡ – ÓÌ‡ ÓÔðÂ‰ÂÎflÂÚ ÚÓ, Í‡Í ·Û‰Û˘ËÂ ÔÓÍÓÎÂÌËfl ·Û‰ÛÚ ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡Ú¸ ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡. ëÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ˜ÚÓ ‰‡ÌÌ‡fl ËÌËˆË‡ÚË‚‡ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÂÚÒfl Ó·ÂËÏË ÒÚÓðÓÌ‡ÏË. ùÚÓ Ó˜ÂÌ¸ ÍðÓÔÓÚÎË‚‡fl Ë ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌ‡fl ð‡·ÓÚ‡, ÍÓÚÓð‡fl, Í‡Í Ï˚ Ì‡‰ÂÂÏÒfl, Ì‡˜ÌÂÚÒfl ÛÊÂ ‚ ·ÎËÊ‡È¯ÂÂ ‚ðÂÏfl.

Ruslardan yurt d›fl›nda dinlenme imkan› olanlardan %51’i, yani yar›dan fazlas› Türkiye’de dinleniyor. Из россиян, которые имеют возможность отдыхать за границей, в Турцию едут 51%, т.е. больше половины. ‰ÓÒÚËÊÂÌËflÏË ðÓÒÒËÈÒÍÓÈ ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË? ü ËÒıÓÊÛ ËÁ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ÂÒÎË ÒÚÛ‰ÂÌÚ˚ Ë ·ËÁÌÂÒÏÂÌ˚ Â‰ÛÚ ‚ Í‡ÍÛ˛-ÚÓ ÒÚð‡ÌÛ, ÁÌ‡˜ËÚ, ËÏ Ú‡Ï ıÓðÓ¯Ó. áÌ‡˜ËÚ, ·ËÁÌÂÒÏÂÌ˚ ÔÓÎÛ˜‡˛Ú ÔðË·˚Î¸, ÒÚÛ‰ÂÌÚ˚ ÔÓÎÛ˜‡˛Ú ÁÌ‡ÌËfl, ÁÌ‡˜ËÚ, ËÏ ÍÓÏÙÓðÚÌÓ ‚ ˝ÚÓÈ ÒÚð‡ÌÂ. àÁ ðÓÒÒËflÌ, ÍÓÚÓð˚Â ËÏÂ˛Ú ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÓÚ‰˚ı‡Ú¸ Á‡ „ð‡ÌËˆÂÈ, ‚ íÛðˆË˛ Â‰ÛÚ 51%, Ú.Â. ·ÓÎ¸¯Â ÔÓÎÓ‚ËÌ˚. ç‡ ‚ÚÓðÓÏ ÏÂÒÚÂ ÔÓ ÒËÏÔ‡ÚËflÏ Ö„ËÔÂÚ (13%), ‰‡ÎÂÂ ÒÎÂ‰Û˛Ú àÒÔ‡ÌËfl Ë àÚ‡ÎËfl (6-7%). ä‡Í-ÚÓ fl ÒÔðÓÒËÎ Û Ì‡¯Ëı ÚÛðËÒÚÓ‚ ‚ ÄÌÚ‡Î¸Â, ÔÓ˜ÂÏÛ ÓÌË ÔðÂ‰ÔÓ˜ËÚ‡˛Ú ÓÚ‰˚ı‡Ú¸ ‚ íÛðˆËË. ÇÂ‰¸ ‚ àÒÔ‡ÌËË Ë ‚ àÚ‡ÎËË ÔðËÏÂðÌÓ ÚÓ ÊÂ Í‡˜ÂÒÚ‚Ó ÒÂð‚ËÒ‡, ·ÓÎ¸¯ËÂ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó ÚÛðËÁÏ‡. ëÚ‡Ì‰‡ðÚÌ˚È ÓÚ‚ÂÚ: «å˚ ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÏ ÒÂ·fl ‚ íÛðˆËË Í‡Í ‰ÓÏ‡». ÑÛÏ‡˛, Ï˚ ËÏÂÂÏ ‰ÂÎÓ Ò ÙÂÌÓÏÂÌÓÏ ÔÒËıÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓÈ ÒÓ‚ÏÂÒÚËÏÓÒÚË ÚÛðÓÍ Ë ðÛÒÒÍËı. Ç 2003 „. ÔÓ ÓÙËˆË‡Î¸ÌÓÏÛ ÔðË„Î‡¯ÂÌË˛ ÏËÌËÒÚð‡ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl êî ÏËÌËÒÚð Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl íÛðˆËË

çÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ÏÂÒflˆÂ‚ Ì‡Á‡‰ Ï˚ ‰ÂÎ‡ÎË ðÂÔÓðÚ‡Ê Ó ¯ÍÓÎÂ ‚ ÄÌÚ‡Î¸Â. ÑËðÂÍÚÓð ¯ÍÓÎ˚ ÏÌÓ„Ó „Ó‚ÓðËÎ Ó ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË Ú‡ÍÓÈ ¯ÍÓÎ˚, „‰Â ‰ÂÚË ËÏÂ˛Ú ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Ó·Û˜‡Ú¸Òfl Ì‡ ðÛÒÒÍÓÏ flÁ˚ÍÂ. çÓ ÒÓ‚ÒÂÏ ÌÂ‰‡‚ÌÓ fl ÛÒÎ˚¯‡Î, ˜ÚÓ ¯ÍÓÎÛ ÒÓ·Ëð‡˛ÚÒfl Á‡Íð˚‚‡Ú¸. ë ˜ÂÏ ‚˚ ˝ÚÓ Ò‚flÁ˚‚‡ÂÚÂ? ÑÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ÎË ð‡·ÓÚ‡ÂÚ êÓÒÒËfl ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ð‡Á‚Ë‚‡Ú¸ Ë ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌflÚ¸ ðÛÒÒÍÛ˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ ‚ íÛðˆËË, „‰Â ÊË‚ÂÚ Ó˜ÂÌ¸ ÏÌÓ„Ó ðÛÒÒÍÓ„Ó‚Óðfl˘Â„Ó Ì‡ÒÂÎÂÌËfl? ç‡¯Ë ¯ÍÓÎ˚ ÓÚÍð˚‚‡˛ÚÒfl Ú‡Ï, „‰Â ÂÒÚ¸ ÔÓÚðÂ·ÌÓÒÚ¸ ‚ ˝ÚÓÏ. Ç ÄÌÚ‡Î¸Â ÂÒÚ¸ ‰ÂÚË ÓÚ ÒÏÂ¯‡ÌÌ˚ı ·ð‡ÍÓ‚, ÍÓÚÓð˚Â ıÓÚflÚ Û˜ËÚ¸Òfl ÔÓ-ðÛÒÒÍË. ç‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ fl ÔÓÌËÏ‡˛, ÔðÓ·ÎÂÏ‡ Ò ˝ÚÓÈ ¯ÍÓÎÓÈ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÓÌ‡ ÌÂ ÔÓÎÛ˜ËÎ‡ ÎËˆÂÌÁË˛ ÓÚ êÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, ÌÂ Á‡‚Âð¯ËÎ‡ ðÂ„ËÒÚð‡ˆËÓÌÌ˚Â ‚ÓÔðÓÒ˚ Ò ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÏ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl íÛðˆËË. êÓÒÒËÈÒÍÓÂ ÍÓÌÒÛÎ¸ÒÚ‚Ó ‚ ÄÌÚ‡Î¸Â Á‡ÌËÏ‡ÂÚÒfl ˝ÚËÏ ‚ÓÔðÓÒÓÏ, Ë fl ‰ÛÏ‡˛, ˜ÚÓ ‚ ·ÎËÊ‡È¯ÂÂ ‚ðÂÏfl ÓÌ ·Û‰ÂÚ ðÂ¯ÂÌ. óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl ÓÚÍð˚ÚËfl ðÓÒÒËÈÒÍËı ¯ÍÓÎ, ıÓ˜Û Ì‡ÔÓÏÌËÚ¸, ˜ÚÓ Ì‡¯ÂÈ ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË ÎË¯¸ 15 ÎÂÚ. ê˚ÌÓ˜Ì˚Ï ÓÚÌÓ¯ÂÌËflÏ ÚÓÊÂ 15 ÎÂÚ. ÇÒÂ Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ÌÂÎ¸Áfl. çÓ ÒÂÈ˜‡Ò ‚ÓÔðÓÒ˚ ÍÛÎ¸ÚÛð˚, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ ‚˚ıÓ‰flÚ Ì‡ ‚Ë‰ÌÓÂ ÏÂÒÚÓ. ÑÛÏ‡˛, ˜ÚÓ ÔÓÒÎÂ ÓÍÓÌ˜‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ ÒÚ‡·ËÎËÁ‡ˆËË ˝ÍÓÌÓÏËÍË ÔðË‰ÂÚ ˜ÂðÂ‰ ·ÓÎÂÂ ‡ÍÚË‚ÌÓ„Ó ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡. ÇÒÂ Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÚ¸ Ó˜ÂÌ¸ ÒÎÓÊÌÓ. Ç Î˛·ÓÈ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÈ ÒËÒÚÂÏÂ ‰ÓÏËÌËðÛÂÚ ÓÒÚ‡ÚÓ˜Ì˚È ÔðËÌˆËÔ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í ÍÛÎ¸ÚÛðÂ. èÓÒÎÂ ðÂ¯ÂÌËfl ÓÒÌÓ‚Ì˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ Ì‡ÒÚÛÔ‡ÂÚ Ó˜ÂðÂ‰¸ ÍÛÎ¸ÚÛð˚. ïÓðÓ¯Ó ÎË ˝ÚÓ? çÂÚ, ÌÂıÓðÓ¯Ó. ùÚÓ Ó˜ÂÌ¸ ÔÎÓıÓ. çÓ Ú‡ÍÓ‚‡ ðÂ‡Î¸Ì‡fl ÊËÁÌ¸. ü ‰ÛÏ‡˛, Ï˚ ÔÓ‰ıÓ‰ËÏ Í ÚÓÏÛ ðÛ·ÂÊÛ, ÍÓ„‰‡ Ï˚ ÒÏÓÊÂÏ ·ÓÎÂÂ ‡ÍÚË‚ÌÓ Á‡ÌËÏ‡Ú¸Òfl ÍÛÎ¸ÚÛðÓÈ. n

rusya’yi tanimak Rusya Devlet Sosyal Bilimler Üniversitesi Türkoloji bölümü ö¤rencileri Oksana, Yevgeniya ve Grigoriy Cengiz fiimflek’le birlikte

Дженгиз Шимшек со студентами Российского государственного гуманитарного университета Оксаной, Евгенией и Григорием

Türk-Rus dostlu¤unda beyaz bir sayfa Чистый лист российскотурецкой дружбы Türk-Rus iliflkilerinin artmas› konusunda Rus gençli¤i ne düflünüyor? Rus gençli¤i Türkiye’yi ne kadar biliyor? Bu sorulara cevab› Rusya Devlet Sosyal Bilimler Üniversitesi Türkoloji bölümü ö¤rencileriyle yapt›¤›m›z sohbette bulmaya çal›flt›k. Genç konuklar›m›z Grigoriy, Yevgeniya ve Oksana kendi ülkelerinin gerçek bir vatanperveri olma pozisyonlar›n› korumak kofluluyla Türkiye’ye büyük bir sevgi duyduklar›n› aç›k bir dille ifade ediyorlar. Rusya’da Türkoloji bölümünde okumak prestijli bir branfl m›? Bu

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

branfl› seçmenizde ne gibi gerekçeler rol oynad›? Grigoriy Lugovoy: Bence Türkoloji, oldukça prestijli bir branfl. Çünkü bugün Do¤u ülkeleriyle ekonomi, politika ve sosyal alanlarda iliflkiler gittikçe daha da art›yor. Bu durumda bizim gibi gelece¤in Türkolo¤unun Avrupa ile Asya’n›n yan›nda özellikle Türkiye ve Rusya aras›ndaki diyalo¤un gelifltirilmesinde önemli bir sorumlulu¤u vard›r. Bu sorumlulu¤un fark›na varmak, Türk kültür ve diline olan ilgimizi daha da kuvvetlendiriyor.

óÚÓ ‰ÛÏ‡ÂÚ ðÓÒÒËÈÒÍ‡fl ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ Ó ð‡Á‚ËÚËË ðÓÒÒËÈÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ? à Ì‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ ıÓðÓ¯Ó ÏÓÎÓ‰˚Â ðÓÒÒËflÌÂ ÁÌ‡˛Ú íÛðˆË˛? éÚ‚ÂÚ˚ Ì‡ ˝ÚË ‚ÓÔðÓÒ˚ Ï˚ ÔÓÔ˚Ú‡ÎËÒ¸ Ì‡ÈÚË Û ÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚Ú˛ðÍÓÎÓ„Ó‚ êÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó „ÛÏ‡ÌËÚ‡ðÌÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡. ç‡¯Ë ˛Ì˚Â ÒÓ·ÂÒÂ‰ÌËÍË ÉðË„ÓðËÈ, ÜÂÌfl Ë éÍÒ‡Ì‡ ÔðËÁÌ‡ÎËÒ¸ ‚ ËÒÍðÂÌÌÂÈ Î˛·‚Ë Í íÛðˆËË, ÓÒÚ‡‚‡flÒ¸ ÔðË ˝ÚÓÏ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÏË Ô‡ÚðËÓÚ‡ÏË Ò‚ÓÂÈ éÚ˜ËÁÌ˚. èðÂÒÚËÊÌÓ ÎË ‚ êÓÒÒËË ËÁÛ˜‡Ú¸ Ú˛ðÍÓÎÓ„Ë˛? óÂÏ Ó·ÓÒÌÓ‚‡Ì ‚˚·Óð ‚‡ÏË ˝ÚÓÈ ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓÒÚË?

знакомство с россией Rus toplumu Türkiye ve Türkleri ne derece objektif de¤erlendiriyor? Herhangi bir enformatik engel söz konusu mu?

ÉðË„ÓðËÈ ãÛ„Ó‚ÓÈ: ç‡ ÏÓÈ ‚Á„Îfl‰, Ú˛ðÍÓÎÓ„Ëfl ·ÓÎÂÂ ˜ÂÏ ÔÂðÒÔÂÍÚË‚Ì‡fl ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓÒÚ¸. à Ú‡Í Í‡Í ÒÂÈ˜‡Ò ÒÚðÂÏËÚÂÎ¸ÌÓ ð‡Á‚Ë‚‡˛ÚÒfl ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl êÓÒÒËË ÒÓ ÒÚð‡Ì‡ÏË ÇÓÒÚÓÍ‡ ‚ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÈ, ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ, ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈ ÒÙÂð‡ı, ÚÓ Ì‡ Ì‡Ò – ·Û‰Û˘Ëı Ú˛ðÍÓÎÓ„Ó‚, ÎÓÊËÚÒfl ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ Á‡ ‚˚ÒÚð‡Ë‚‡ÌËÂ ‰Ë‡ÎÓ„‡ ÏÂÊ‰Û Ö‚ðÓÔÓÈ Ë ÄÁËÂÈ, ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË ÏÂÊ‰Û êÓÒÒËÂÈ Ë íÛðˆËÂÈ. éÒÓÁÌ‡ÌËÂ ˝ÚÓÈ ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË ÛÒËÎË‚‡ÂÚ Ì‡¯ ËÌÚÂðÂÒ Í ËÁÛ˜ÂÌË˛ ÚÛðÂˆÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë flÁ˚Í‡.

Grigoriy Lugovoy: Literatürümüzde Do¤u, özellikle Türkiye oldukça s›k dile getiriliyor. Buna Türk-Rus savafllar› sebep oluyor. Fakat Türkler hakk›nda herhangi bir kliflenin varl›¤›n› söyleyemem. Türkler hakk›nda olumlu ya da olumsuz herhangi bir durum göremiyorum. Bu, doldurman›z gereken bofl bir sayfa demektir. Bence bu beyaz sayfay› doldurmak zorunday›z ya da doldurmaya bafllamam›z gerek. Yevgeniya Yakunina: Bence Türkler hakk›nda dile getirilen olumsuz görüfller 20. yüzy›lda de¤il, bundan daha önce gelifltirilmifltir. Bunlar›n hepsi de 18-19. yüzy›l›n birer kal›nt›s›. ‹flte bütün her fleye objektif bakmak gerekti¤ini göstermek ve ispat edebilmek amac›yla fiarkiyat bölümünde okuyoruz. Her kültürde özel bir fleyler görmek gerek ve milletleri “kötü” ve “iyi” diye ikiye ay›rmamak gerek. Çünkü her kültür herhangi bir yönüyle çok zengindir. Türkiye ile tan›flmak ve bu bilgileri baflkalar›na da iletmek gerek. Bugün için Do¤u ve Türkiye ile ilgili oldukça k›t bilgiye sahibiz. Biz sadece Do¤u’da sürekli savafl yafland›¤› ve terörizmin oldukça yayg›n oldu¤uyla ilgileniyoruz ama Do¤u ülkelerinin gerçek kültürel yap›lar›na inmiyoruz. Bir y›ld›r Türkiye tarihi, co¤rafyas› ve kültürünü okuyor olmama ra¤men bu ülkeye karfl› tutumumu de¤ifltirmeye bafllad›m. Bu bofl sayfay› doldurmak için sizce ne gerekli? Grigoriy: Bence biz, yani gençlik, sayesinde ülkesinin kültürünü zenginlefltirecek bir enerjiye sahip. Biz Türkiye’ye gitmek ve orada Rusya’n›n propagandas›n› yapmal›y›z. Propagandadan kast›m, Rusya hakk›nda do¤ru ve gerçek bilgi vermek. Bizler aktif bir flekilde iflbirli¤i yapmak, birlikte projeler yapmak ve böylece önyarg›lar› ortadan kald›rmam›z gerek. Ben, bünyesinde “Diyalog” giriflimi bafllat›lan Rus ö¤renci organizasyonunu temsil ediyorum. Do¤u ile iflbirli¤ini branfllaflt›rmak istedik. Bir Türkolog olarak, elbette benim için Türkiye ile iliflkileri özellefltirmek daha ilginç. Bu organizasyonumuz için faaliyet yürütebilecek bir çok alan, imkan, TürkRus iliflkisini ilerletme ve gelifltirme forumu görüyorum. Bu organizasyonumuz da birçok faydal› katk› sa¤layabilir. 2006 y›l›nda üniversitemiz bünyesinde Türk

Oksana / Оксана

Rus gençli¤i ideallerine sahip ç›km›yor, bence idealimiz kültürümüz olmal›. Bunun içinse onu iyi bilmek zorunday›z. Идеалы российской молодежи очень шатки. Наша культура должна стать нашим идеалом, а для этого мы должны ее лучше знать. Günleri ad› alt›nda bir faaliyet planl›yoruz. Türkiye’den Türk-Rus iflbirli¤ini, günümüz dünyas›nda Türkiye’nin yerini, Türkiye ve AB iliflkilerini objektif bir flekilde de¤erlendirebilen birkaç yazar ve bilim adam› davet etmeyi düflünüyoruz. Bu, bizim yapabileceklerimizden bir örnek. Türk gençli¤i hakk›nda ise bir fleyler söyleyemem. Rus gençli¤i fazla apolitize edilmifl durumda ve ne Türkler ve ne de Türkiye hakk›nda herhangi bir oturmufl görüfle sahipler. Rus gençli¤ini Türk gençli¤inden ne flekilde ayr›flt›r›rs›n? Grigoriy: Bize anlat›ld›¤› kadar›yla Türk gençli¤i geleneklerine oldukça ba¤l›. Biz ise gittikçe daha fazla Avrupa’ya yaklafl›yoruz. Bu nedenle milli köklerimizi kaybediyoruz. Türk gençli¤i kendi gelenek ve köklerine daha fazla sayg› duyuyor. Bence bu konuda bizden daha ileriler.

ç‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ Ó·˙ÂÍÚË‚ÌÓ ðÓÒÒËÈÒÍÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÒÛ‰ËÚ Ó íÛðˆËË Ë ÚÛðÍ‡ı? ÖÒÚ¸ ÎË Í‡ÍËÂÎË·Ó ËÌÙÓðÏ‡ˆËÓÌÌ˚Â ÔðÓ·ÂÎ˚? ÉðË„ÓðËÈ: Ç Ì‡¯ÂÈ ÎËÚÂð‡ÚÛðÂ ÚÂÏ‡ ÇÓÒÚÓÍ‡, Ë ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË íÛðˆËË, Á‡Úð‡„Ë‚‡ÂÚÒfl Ó˜ÂÌ¸ ˜‡ÒÚÓ. ùÚÓ Ò‚flÁ‡ÌÓ ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó Ò ðÛÒÒÍÓÚÛðÂˆÍËÏË ‚ÓÈÌ‡ÏË. çÓ fl ÌÂ ÒÚ‡Î ·˚ „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú Í‡ÍËÂ-ÚÓ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â ÍÎË¯Â ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËË ÚÛðÓÍ. ü ÌÂ Á‡ÏÂ˜‡˛ ÌË ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸ÌÓ„Ó, ÌË ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í ÚÛðÍ‡Ï. ùÚÓ ˜ËÒÚ˚È ÎËÒÚ, ÍÓÚÓð˚È ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Á‡ÔÓÎÌËÚ¸. à fl ‰ÛÏ‡˛, ˜ÚÓ Ï˚ ÏÓÊÂÏ Ë ‰ÓÎÊÌ˚ Ì‡˜ËÌ‡Ú¸ Á‡ÔÓÎÌÂÌËÂ ˝ÚÓ„Ó ·ÂÎÓ„Ó ÎËÒÚ‡. Ö‚„ÂÌËfl üÍÛÌËÌ‡: åÌÂ Í‡ÊÂÚÒfl, ‚ÒÂ ÚÓ ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸ÌÓÂ, ˜ÚÓ „Ó‚ÓðflÚ Ó ÚÛðÍ‡ı, ÒÎÓÊËÎÓÒ¸ ÌÂ ‚ XX ‚ÂÍÂ, ‡ ð‡Ì¸¯Â. ÇÒÂ ˝ÚÓ ÓÒÚ‡ÚÍË ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËfl XVIII-XIX ‚‚. å˚ ‰Îfl ÚÓ„Ó Ë ËÁÛ˜‡ÂÏ ‚ÓÒÚÓÍÓ‚Â‰ÂÌËÂ, ˜ÚÓ·˚ ÒÛÏÂÚ¸ ÔÓÍ‡Á‡Ú¸ Ë ‰ÓÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ÌÛÊÌÓ ÒÏÓÚðÂÚ¸ Ì‡ ‚ÒÂ Ó·˙ÂÍÚË‚ÌÓ. çÛÊÌÓ ‚Ë‰ÂÚ¸ ‚ Í‡Ê‰ÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ ˜ÚÓ-ÚÓ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÂ Ë ÌÂ ð‡Á„ð‡ÌË˜Ë‚‡Ú¸ Ì‡ˆËË Ì‡ ÔÎÓıËÂ Ë ıÓðÓ¯ËÂ. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Í‡Ê‰‡fl Ì‡ˆËfl ˜ÂÏ-ÚÓ ·Ó„‡Ú‡. çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÁÌ‡ÍÓÏËÚ¸Òfl Ò íÛðˆËÂÈ Ë ÔÂðÂ‰‡‚‡Ú¸ ˝ÚË ÁÌ‡ÌËfl ‰ðÛ„ËÏ. ëÂÈ˜‡Ò Ï˚ Ó·Î‡‰‡ÂÏ ÒÍÛ‰ÌÓÈ ËÌÙÓðÏ‡ˆËÂÈ Ó ÇÓÒÚÓÍÂ, ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË Ó íÛðˆËË. å˚ ËÌÚÂðÂÒÛÂÏÒfl ÚÓÎ¸ÍÓ ÚÂÏ, ˜ÚÓ Ì‡ ÇÓÒÚÓÍÂ Ë‰ÛÚ ÔÓÒÚÓflÌÌ˚Â ‚ÓÈÌ˚ Ë ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌ ÚÂððÓðËÁÏ, ÌÓ Ï˚ ÌÂ ÓÚÍð˚‚‡ÂÏ ‰Îfl ÒÂ·fl ËÒÚËÌÌÛ˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ı ÒÚð‡Ì. ü ‚ÒÂ„Ó ÎË¯¸ „Ó‰ ËÁÛ˜‡˛ ËÒÚÓðË˛, „ÂÓ„ð‡ÙË˛, ÍÛÎ¸ÚÛðÛ íÛðˆËË, ÌÓ ÛÊÂ ÒÂÈ˜‡Ò fl Ì‡˜ËÌ‡˛ ÏÂÌflÚ¸ Ò‚ÓÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ˝ÚÓÈ ÒÚð‡ÌÂ.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

rusya’yi tanimak

Yevgeniya / Евгения

Bence Türkler hakk›nda dile getirilen olumsuz görüfller 20. yüzy›lda de¤il, bundan daha önce gelifltirilmifltir. Bunlar›n hepsi de 18-19. yüzy›l›n birer kal›nt›s›. Мне кажется, все то отрицательное, что говорят о турках, сложилось не в XX веке, а раньше. Все это остатки мировоззрения XVIII-XIX вв. Oksana Kratik: Rus gençli¤inin milli kültür köklerine sahip ç›kmas› gerekti¤i fikrine kat›l›yorum. Çünkü Rus gençli¤i ideallerine sahip ç›km›yor, bence idealimiz kültürümüz olmal›. Bunun içinse onu iyi bilmek zorunday›z. Karma evlilik konusuna nas›l bak›yorsunuz? Siz böyle bir evlili¤i tercih eder miydiniz? Grigoriy: Yabanc› birisiyle evlenen insanlar›n tercihine karfl› sayg›m var fakat ben böyle bir tercih yapmazd›m. Çünkü kendi ülkem ve kültürüme çok ba¤l›y›m. Benim için böyle bir tercih zor olurdu. Yevgeniya: Ben bu konuya olumlu bak›yorum ama bir tak›m s›k›nt›lar›n yaflanaca¤›n› da göz ard› etmiyorum. Oksana: Ben bu konuda rahat›m. Kendim için böyle bir ihtimalin olabilece¤ini düflünebilirim. Hayat›n ne getirece¤ini flimdiden söylemek zor. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

óÚÓ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‰ÂÎ‡Ú¸ ‰Îfl Á‡ÔÓÎÌÂÌËfl ˝ÚÓ„Ó «·ÂÎÓ„Ó ÎËÒÚ‡»? ÉðË„ÓðËÈ: ü ‰ÛÏ‡˛, ˜ÚÓ Ï˚, Ú.Â. ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸, Ó·Î‡‰‡ÂÏ ·ÓÎ¸¯ËÏ ˝ÌÂð„ÂÚË˜ÂÒÍËÏ ÔÓÚÂÌˆË‡ÎÓÏ, ·Î‡„Ó‰‡ðfl ÍÓÚÓðÓÏÛ ÒÔÓÒÓ·Ì˚ Ó·Ó„‡˘‡Ú¸ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ Ì‡¯Ëı ÒÚð‡Ì. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Âı‡Ú¸ ‚ íÛðˆË˛ Ë ÔðÓÔ‡„‡Ì‰ËðÓ‚‡Ú¸ Ú‡Ï êÓÒÒË˛. èÓ‰ ÔðÓÔ‡„‡Ì‰ÓÈ fl ÔÓ‰ð‡ÁÛÏÂ‚‡˛ ÔÂðÂ‰‡˜Û Ôð‡‚ËÎ¸ÌÓÈ, Ó·˙ÂÍÚË‚ÌÓÈ ËÌÙÓðÏ‡ˆËË Ó Ì‡¯ÂÈ ÒÚð‡ÌÂ. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ‡ÍÚË‚ÌÂÂ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜‡Ú¸, Óð„‡ÌËÁÓ‚˚‚‡Ú¸ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ˚Â ÔðÓÂÍÚ˚ Ë Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ð‡ÁðÛ¯‡Ú¸ ÒÚÂðÂÓÚËÔ˚. ü ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛ ðÓÒÒËÈÒÍÛ˛ ÒÚÛ‰ÂÌ˜ÂÒÍÛ˛ Óð„‡ÌËÁ‡ˆË˛, ‚ ð‡ÏÍ‡ı ÍÓÚÓðÓÈ ·˚Î‡ ÒÓÁ‰‡Ì‡ ËÌËˆË‡ÚË‚‡ «ÑË‡ÎÓ„». å˚ ðÂ¯ËÎË ÒÔÂˆË‡ÎËÁËðÓ‚‡Ú¸Òfl Ì‡ ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı Ò ÇÓÒÚÓÍÓÏ. åÌÂ Í‡Í Ú˛ðÍÓÎÓ„Û, ÍÓÌÂ˜ÌÓ, ËÌÚÂðÂÒÌÓ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ð‡Á‚ËÚË˛ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò íÛðˆËÂÈ. ü ‚ËÊÛ Ó˜ÂÌ¸ ÏÌÓ„Ó ÔÂðÒÔÂÍÚË‚ ‰Îfl Ì‡¯ÂÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË, ÏÌÓ„Ó ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ, ÙÓðÏ ÔðÓ‰‚ËÊÂÌËfl Ë ð‡Á‚ËÚËfl ðÓÒÒËÈÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. ç‡¯‡ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl ÚÓÊÂ ÏÓÊÂÚ ‚ÌÂÒÚË ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚È ‚ÍÎ‡‰. Ç 2006 „. Ï˚ Ì‡ÏÂðÂÌ˚ ÔðÓ‚ÂÒÚË ÑÌË íÛðˆËË ‚ êÉÉì. ü Ì‡‰Â˛Ò¸, ˜ÚÓ Ï˚ ÔðË„Î‡ÒËÏ ËÁ íÛðˆËË ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ, Û˜ÂÌ˚ı, ÍÓÚÓð˚Â ‰‡‰ÛÚ Ó·˙ÂÍÚË‚ÌÛ˛ ÓˆÂÌÍÛ ðÓÒÒËÈÒÍÓÚÛðÂˆÍËÏ ÓÚÌÓ¯ÂÌËflÏ, ÏÂÒÚÛ íÛðˆËË ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÏ ÏËðÂ Ë ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËflÏ íÛðˆËË Ë Öë. ùÚÓ Ó‰ËÌ ËÁ ÔðËÏÂðÓ‚ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ Ï˚ ÏÓÊÂÏ Ò‰ÂÎ‡Ú¸. é ÚÛðÂˆÍÓÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊË fl ÔÓÍ‡ ÒÛ‰ËÚ¸ ÌÂ ÏÓ„Û, ‡ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ‚ êÓÒÒËË Ó˜ÂÌ¸ ‡ÔÓÎËÚË˜Ì‡ Ë ÌÂ Ó·Î‡‰‡ÂÚ Í‡ÍËÏË-ÚÓ ÛÒÚÓfl‚¯ËÏËÒfl ‚Á„Îfl‰‡ÏË Ì‡ ÚÛðÓÍ Ë íÛðˆË˛. èÓ˝ÚÓÏÛ ÌËÍ‡ÍÓ„Ó ÔðÓÚË‚Ó‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ð‡Á‚ËÚË˛ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı Ë ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı Ò‚flÁÂÈ êÓÒÒËË Ë íÛðˆËË ÌÂÚ Ë ÌÂ ·Û‰ÂÚ. óÂÏ ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ðÓÒÒËÈÒÍ‡fl ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ÓÚ ÚÛðÂˆÍÓÈ? ÉðË„ÓðËÈ: ç‡Ï ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡ÎË, ˜ÚÓ ÚÛðÂˆÍ‡fl ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ·ÓÎ¸¯Â ÔðË‚flÁ‡Ì‡ Í Úð‡‰ËˆËflÏ. å˚ ‚ÒÂ ·ÓÎ¸¯Â Ë ·ÓÎ¸¯Â ÛıÓ‰ËÏ ‚ Ö‚ðÓÔÛ, ÚÂðflÂÏ Ò‚ÓË Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ÍÓðÌË. Ä ÚÛðÂˆÍ‡fl ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ‚ÒÂ Â˘Â Û‚‡Ê‡ÂÚ Ò‚ÓË Úð‡‰ËˆËË, Ò‚ÓË ÍÓðÌË. à ‚ ˝ÚÓÏ, Ì‡ ÏÓÈ ‚Á„Îfl‰, ÂÂ ÔðÂËÏÛ˘ÂÒÚ‚Ó ÔÓ Òð‡‚ÌÂÌË˛ Ò Ì‡¯ÂÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸˛. éÍÒ‡Ì‡ äð‡ÚËÍ: ü ÒÓ„Î‡ÒÌ‡ Ò ÚÂÏ,

Grigori / Григорий

Biz gittikçe Avrupa’ya yaklafl›yoruz. Türk gençli¤i kendi gelenek ve köklerine daha fazla sayg› duyuyor. Bence bu konuda bizden daha ileriler. Мы все больше уходим в Европу, теряем свои корни. А турецкая молодежь все еще уважает свои традиции, свои корни. И в этом ее преимущество. ˜ÚÓ ðÓÒÒËÈÒÍ‡fl ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ‰ÓÎÊÌ‡ Ó·ð‡ÚËÚ¸Òfl Í ËÒÚÓÍ‡Ï Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Ë‰Â‡Î˚ ðÓÒÒËÈÒÍÓÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊË Ó˜ÂÌ¸ ¯‡ÚÍË. ç‡¯‡ ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ‰ÓÎÊÌ‡ ÒÚ‡Ú¸ Ì‡¯ËÏ Ë‰Â‡ÎÓÏ, ‡ ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÂÂ ÎÛ˜¯Â ÁÌ‡Ú¸. ä‡Í ‚˚ ÒÏÓÚðËÚÂ Ì‡ ÒÏÂ¯‡ÌÌ˚Â ·ð‡ÍË Ë Ò˜ËÚ‡ÂÚÂ ÎË ‚˚ Ëı ÔðËÂÏÎÂÏ˚ÏË ‰Îfl ÒÂ·fl? ÉðË„ÓðËÈ: ü Û‚‡Ê‡˛ ‚˚·Óð Î˛‰ÂÈ, ÍÓÚÓð˚Â ÊÂÌflÚÒfl ËÎË ‚˚ıÓ‰flÚ Á‡ÏÛÊ Á‡ ËÌÓÒÚð‡ÌˆÂ‚, ÌÓ Ò‡Ï fl ‚ðfl‰ ÎË Ì‡ ˝ÚÓ ðÂ¯ÛÒ¸. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ fl Ó˜ÂÌ¸ ‰ÓðÓÊÛ Ò‚ÓÂÈ ÒÚð‡ÌÓÈ Ë Ò‚ÓÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÓÈ. åÌÂ ·Û‰ÂÚ ÒÎÓÊÌÓ. Ö‚„ÂÌËfl: ü Í ˝ÚÓÏÛ ÓÚÌÓ¯ÛÒ¸ ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸ÌÓ, ÌÓ ÁÌ‡˛, ˜ÚÓ ‚ÓÁÌËÍ‡˛Ú ÌÂÍÓÚÓð˚Â ÚðÛ‰ÌÓÒÚË. éÍÒ‡Ì‡: ü ÓÚÌÓ¯ÛÒ¸ Í ˝ÚÓÏÛ ÒÔÓÍÓÈÌÓ. à ‰Îfl ÒÂ·fl fl Ò˜ËÚ‡˛ ˝ÚÓ ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï. íðÛ‰ÌÓ ÒÍ‡Á‡Ú¸, Í‡Í ÔÓ‚ÂðÌÂÚÒfl ÏÓfl ÒÛ‰¸·‡. n

знакомство с россией

Merhaba, ben adim Andrey, Rusya geldim Здравствуйте, я зовут Андрей, я приехать Россия ‹

stanbul, Beyaz Ruslar›n gelmesiyle Türk ve Rus halklar›n› birbirine yak›nlaflt›rm›fl, y›llard›r birbirine hasmane düflüncelerle bakan bu iki millet her fleye ra¤men dost kalabileceklerinin bir örne¤ini yaflam›fllard›. Bolfleviklerden kaçan Beyaz Ruslar ‹stanbul’a gelerek Pera bölgesinden bafllamak üzere Türkiye’yi yeni bir kültürle tan›flt›rm›fl, her geçen gün esnaf, sanatç›, bilim adamlar› ve s›radan halk›n aras›ndan dostlar edinmifllerdi. Modaya onlar yön verir, sinema ve balolar onlarla flenlenir olmufltu. O günden beri bir Türkiye vatandafl› olarak yaflayan Beyaz Ruslar çocuklar›n› Türk okullar›na göndermifller, hiçbir ayr›cal›k beklemeden Türklerle dost geçinmeye çal›flm›fllar. Bu asl›nda bir zorunlu göçün sonucuydu ve pek istenmese de Beyaz Ruslar buna katlanacaklard› ve öyle de oldu. ‹simler de¤ifltirildi, yeni kimlikler al›nd›, herkes bir ifl tuttu. Hal hat›r sormalar, hayattan memnun olundu¤u ve kendilerine yeni bir hayat imkan› veren Türkiye ve Türklere flükranlar›n bildirildi¤i derin sohbetlere dönüfltü. Bütün bu olup bitenler, asl›nda bir ça¤›n kapan›p yeni bir ça¤›n aç›lmas›n›n sanc›lar›yd›. Ve nihayet yirminci yüzy›lda bu yaflananlar› müteakiben Sovyet Rusya ve Türkiye Cumhuriyeti

gibi iki yeni devlet kuruluyordu. Her iki ülkenin de öncelikleri yeniden gözden geçiriliyordu. Köprüler tekrar at›ld›, herkes yine kendi s›n›rlar› arkas›na çekildi. Aradan geçen bir ömürlük zaman Sovyet Rusya’y› bir kez daha sarst›. S›n›rlar aç›ld›, köprüler kuruldu. Bu kez, Ruslar› art›k sevebilece¤ine ina-

Samsun’da, Trabzon’da ve özellikle ‹stanbul’da yaflayan Ruslar hâlâ soruyorlar: “Çocuklar›m›z nece ö¤rensinler?” Çocuklarsa daha dünden sokakta bafllam›fllar e¤itime: “Merhaba, ben adim Andrey, Rusya geldim.” В Самсуне, Трабзоне и особенно в Стамбуле русские до сих пор спрашивают: «На каком языке учиться нашим детям?». А их дети еще вчера начали учиться на улице по-турецки: «Здравствуйте, я зовут Андрей, я приехать Россия».

Ú‡Ï·ÛÎ, Ò ÔÓfl‚ÎÂÌËÂÏ Ú‡Ï ·ÂÎÓ„‚‡ð‰ÂÈˆÂ‚, ÒÚ‡Î ÔðËÏÂðÓÏ ÚÓ„Ó, Í‡Í ÏÓÊÌÓ Ó·˙Â‰ËÌËÚ¸ ðÛÒÒÍËı Ë ÚÛðÓÍ, Í‡Í ÏÓ„ÛÚ, ÌÂÒÏÓÚðfl ÌË Ì‡ ˜ÚÓ, ÔÓ‰ðÛÊËÚ¸Òfl ‰‚‡ Ì‡ðÓ‰‡, ÔðË‚˚Í¯ËÂ ‚ð‡Ê‰Â·ÌÓ ÒÏÓÚðÂÚ¸ ‰ðÛ„ Ì‡ ‰ðÛ„‡. ì·ÂÊ‡‚ ÓÚ ·ÓÎ¸¯Â‚ËÍÓ‚ ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎ, ·ÂÎÓ„‚‡ð‰ÂÈˆ˚ ÒÚ‡ÎË ÁÌ‡ÍÓÏËÚ¸ íÛðˆË˛, Ì‡˜ËÌ‡fl Ò ð‡ÈÓÌ‡ èÂð‡, Ò ÌÓ‚ÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÓÈ, Ò Í‡Ê‰˚Ï ‰ÌÂÏ ÔðËÓ·ðÂÚ‡fl ‚Òfi ·ÓÎ¸¯Â ‰ðÛÁÂÈ ÒðÂ‰Ë ðÂÏÂÒÎÂÌÌËÍÓ‚, ‡ðÚËÒÚÓ‚, Û˜ÂÌ˚ı Ë ÔðÓÒÚ˚ı Î˛‰ÂÈ. éÌË ·˚ÎË Á‡ÍÓÌÓ‰‡ÚÂÎflÏË ÏÓ‰˚, ÔðË‚ÎÂÍ‡ÎË ‚ÌËÏ‡ÌËÂ ‚ ÍËÌÓÚÂ‡Úð‡ı Ë ·‡Î¸Ì˚ı Á‡Î‡ı. ëÚ‡‚ „ð‡Ê‰‡Ì‡ÏË íÛðˆËË, ðÛÒÒÍËÂ ˝ÏË„ð‡ÌÚ˚ ÓÚ‰‡‚‡ÎË Ò‚ÓËı ‰ÂÚÂÈ ‚ ÚÛðÂˆÍËÂ ¯ÍÓÎ˚, ÒÚðÂÏËÎËÒ¸ ‰ðÛÊÂÒÍË ÓÚÌÓÒËÚ¸Òfl Í ÚÛðÍ‡Ï. äÓÌÂ˜ÌÓ, ÓÌË ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚ÎË ÒÏËðËÚ¸Òfl ÒÓ Ò‚ÓËÏ ÔÓÎÓÊÂÌËÂÏ ‚˚ÌÛÊ‰ÂÌÌ˚ı ÔÂðÂÒÂÎÂÌˆÂ‚, Ò˜ËÚ‡Ú¸Òfl Ò ÚÂÏ, ˜ÚÓ ÔðÓËÁÓ¯ÎÓ. èÓÏÂÌflÎËÒ¸ Ù‡ÏËÎËË, ·˚ÎË ÓÙÓðÏÎÂÌ˚ ÌÓ‚˚Â ‰ÓÍÛÏÂÌÚ˚, Í‡Ê‰˚È Á‡ÌflÎÒfl Í‡ÍËÏ-ÌË·Û‰¸ ‰ÂÎÓÏ. ê‡ÒÒÔðÓÒ˚ Ó Ò‡ÏÓ˜Û‚ÒÚ‚ËË ÒÏÂÌËÎËÒ¸ ‰ÎËÌÌ˚ÏË ·ÂÒÂ‰‡ÏË Ó ÚÓÏ, Í‡Í ÓÌË ‰Ó‚ÓÎ¸Ì˚ ÊËÁÌ¸˛ Ë ·Î‡„Ó‰‡ðÌ˚ íÛðˆËË Ë ÚÛðÍ‡Ï, ‰‡‚¯ËÏ ËÏ ¯‡ÌÒ ‚ ÊËÁÌË. ÇÒfi ˝ÚÓ ÓÁÌ‡˜‡ÎÓ Á‡‚Âð¯ÂÌËÂ Ó‰ÌÓÈ ˝ÔÓıË Ë Ì‡ÒÚÛÔÎÂÌËÂ ‰ðÛ„ÓÈ: ‚ Ì‡˜‡ÎÂ ‰‚‡‰ˆ‡ÚÓ„Ó ‚ÂÍ‡ ðÓÊ‰‡ÎËÒ¸ ‰‚‡ ÌÓ‚˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ – ëÓ‚ÂÚÒÍ‡fl êÓÒÒËfl Ë êÂÒÔÛ·ÎËÍ‡ íÛðˆËfl. èðÓ¯ÎÓÂ Í‡Ê‰ÓÈ ÒÚð‡Ì˚ ÔÂðÂÒÏ‡ÚðË‚‡ÎÓÒ¸ Á‡ÌÓ‚Ó. çÓ ÏÓÒÚ˚ ÒÌÓ‚‡ ·˚ÎË ð‡ÁðÛ¯ÂÌ˚, Í‡Ê‰˚È ÒÔðflÚ‡ÎÒfl Á‡ Ò‚Ó˛ „ð‡ÌËˆÛ. èðÓ¯ÎÓ ÌÂ Ú‡Í ÏÌÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË – ‚ÒÂ„Ó Ó‰Ì‡

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

rusya’yi tanimak

Antalya’daki Rus okulunun kurucusu Victor Bikkenev, efli ‹rina ve k›zlar› Основатель школы Виктор Беккенев с супругой Ириной и их дочь

K›z› için açt›¤› okul, Ruslara umut oldu Haber: U¤ur Sa¤›nd›k, Foto: M. Fethullah Akp›nar

lektronik Mühendisi Victor Bikkenev, 1994 y›l›nda ifl için geldi¤i Antalya’ya yerleflir. Bikkenev, 6 y›l sonra okul ça¤›na gelen çocu¤unu kay›t ettirebilece¤i Rusça e¤itim veren bir okul arar, ancak bulamaz. Bunun üzerine bir krefl açmaya karar veren Victor Bikkenev, 2004 y›l›nda krefli uluslararas› özel okula çevirir. fiimdi okulda onlarca ö¤renci e¤itim al›yor. Antalya, Rusya için son derece önemli bir kent. Tabi do¤al olarak Rusya da Antalya için vazgeçemeyece¤i kadar büyük bir pazar. Geçti¤imiz y›l Rusya’dan Türkiye’ye gelen turist say›s› 1,6 milyonun üzerindeydi. Rusya, Türkiye’ye en fazla turist gönderen ülkeler s›ralamas›nda Almanya’dan sonra yüzde 9,1’le ikinci s›rada yer ald›. Avrupa ülkelerinin içinde bulundu¤u ekonomik s›k›nt›lar nedeniyle turistlerin harcama kalemleri gittikçe düflüyor. Bunun tam aksine her y›l Rusya’dan gelen turist say›s› ve buna paralel olarak b›rak›lan döviz miktar› ise düzenli bir art›fl gösteriyor. Bu durum özellikle Rusya ile olmak üzere ülkeler aras› iliflkileri daha da önemli k›l›yor. ‹ki ülke aras›nda özellikle turizme dayal› iliflkiler, iki devletin zirvesindekilerin karfl›l›kl› görüflmeleriyle ticari iliflkilere do¤ru kay›yor. Türkiye Baflbakan› Recep Tayip Erdo¤an ile Rusya Devlet Baflkan› Vlamidir Putin’in yapt›¤› s›cak görüflmeler ülkeler aras›ndaki geçmifle dayal› buzlar›n da erimesinde önemli bir ekten oldu. ‹liflkilerin kalitesindeki art›fl sadece turizm sektörüyle s›n›rl› kalm›yor. E¤itim alan›nda da at›lan ad›mlar gelecek ad›na iki ülke için son derece umut verici. Türkiye sahip oldu¤u iklim nedeniyle Rus e¤itimci ve aileler taraf›ndan son derece makul bir seçenek olarak göze çarp›yor. Antalya’da dört y›l önce çocuklar›n› gönderebilecek bir okul bulamayan elektronik mühendisi Victor Bikkenev taraf›ndan aç›lan çocuk krefli, geçti¤imiz y›l yap›lan çal›flmalarla Uluslararas› Rus Özel Okulu’na çevrildi. fiu anda 30 ö¤rencisi bulunan okul 200

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

nan Türkler Rusya’ya, Türklerle iyi ifller yapabilece¤ini düflünen Ruslar Türkiye’ye ak›n etti. ‹stanbul, Samsun, Trabzon ve Antalya baflta olmak üzere Türkiye yeniden Ruslara kucak açt›. Karfl›l›kl› evlilikler, ticari iliflkiler, göçler derken, ‹stanbul’un kimi mekanlar›nda Rusça yo¤unlukta konufluldu. Antalya’n›n meyvelikleri birçok zengin Rus’un çiftli¤i haline geldi. Moskova, Petersburg baflta olmak üzere di¤er birçok flehir de birçok Türk bürokrat, iflçi ve ö¤rencinin ikinci vatan›

знакомство с россией

Школа, которая стала надеждой Подготовил: Угур Сагындык. Фото: Фетхуллах Акпынар нженер-электронщик Виктор Биккенев в 1994 г. по деловым соображениям поселился в Анталье. Спустя 6 лет он занялся поисками школы с преподаванием на русском языке для своей дочери школьного возраста, но не нашел. Это привело Виктора Биккенева к мысли открыть детский сад, который он в 2004 г. превратил в международную частную школу. Сейчас в школе занимаются десятки учеников. Анталья – крайне важный для России город. Естественно, и Россия для Антальи – крупный рынок, от которого невозможно отказаться. В минувшем году Турцию посетило около 1,6 млн туристов из России. Среди стран, поставляющих в Турцию наибольшее число туристов, Россия занимает второе место после Германии с показателем 9,1%. В связи с экономическими трудностями в странах Европы платежеспособность туристов постоянно падает. Напротив, число туристов из России год от года растет, как и количество оставляемой здесь ими валюты. Это обстоятельство указывает на значение хороших отношений с Россией. Взаимодействие двух стран, прежде всего опирающееся на туризм, высшее руководство стремится расширить за счет торговли. Неоднократные встречи премьер-министра Турции Реджепа Тайипа Эрдогана с президентом России Владимиром Путиным способствовали тому, что льды прошлого, накопившиеся во взаимоотношениях двух стран, тают. Изменение качества сотрудничества не ограничивается туристическим сектором. Обнадеживают шаги в области образования во имя будущего. Детский сад, созданный четыре года назад инженером-электронщиком Виктором Биккеневым, не нашедшим школы для своих детей, в результате приложенных в прошлом году усилий превратился в международную русскую частную школу. Школа, где сейчас обучается 30 учеников, способна принять 200 детей. В школе работает восемь преподавателей, большинство из которых приехало из России. В этом учебном заведении, работающем по программам Министерства образования России, турецкий язык преподается как иностранный. В школе, которая состоит из восьми классов, есть возможность создать интернат. Биккенев, считающий просвещение крайне сложным делом, рассказывает о своем детище так: «В 1994 г. я с женой приехал в Анталью, чтобы работать в туристическом секторе. Через 3 года у нас родилась дочь. Когда подошло время, мы не

˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍ‡fl ÊËÁÌ¸ – Ë Â˘Â ð‡Á ÔÓÚðflÒÂÌËÂ ÔÓÒÚË„ÎÓ êÓÒÒË˛. ëÌÓ‚‡ ÒÚ‡ÎË Ì‡Î‡ÊË‚‡Ú¸Òfl ÏÓÒÚ˚, ÓÚÍð˚ÎËÒ¸ „ð‡ÌËˆ˚. ç‡ ˝ÚÓÚ ð‡Á ‚ êÓÒÒË˛ ıÎ˚ÌÛÎË ÚÛðÍË, Û‚ÂðÂÌÌ˚Â ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÚÂÔÂð¸ ÒÏÓ„ÛÚ ÔÓÎ˛·ËÚ¸ ðÛÒÒÍËı, ‡ ‚ íÛðˆË˛ – ðÛÒÒÍËÂ, ðÂ¯Ë‚¯ËÂ, ˜ÚÓ ÒÏÓ„ÛÚ Ì‡Î‡‰ËÚ¸ ıÓðÓ¯ÂÂ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó Ò ÚÛðÍ‡ÏË. ëÚ‡Ï·ÛÎ, ë‡ÏÒÛÌ, íð‡·ÁÓÌ Ë ÄÌÚ‡Î¸fl ÔÂð‚˚ÏË ð‡ÒÍð˚ÎË ‰Îfl ðÛÒÒÍËı Ò‚ÓË Ó·˙flÚËfl. ëÏÂ¯‡ÌÌ˚Â ·ð‡ÍË, ÚÓð„Ó‚˚Â Ò‚flÁË Ë ÔÓÂÁ‰ÍË ÒÍ‡Á‡ÎËÒ¸ Ì‡ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚ ÌÂÍÓÚÓð˚ı ð‡ÈÓÌ‡ı ëÚ‡Ï·ÛÎ‡ Ï‡ÒÒÓ‚Ó Á‡Á‚Û˜‡Î‡ ðÛÒÒÍ‡fl ðÂ˜¸. ë‡‰˚ ÄÌÚ‡Î¸Ë ÔðÂ‚ð‡ÚËÎËÒ¸ ‚ ÛÒ‡‰¸·˚

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

rusya’yi tanimak ö¤renci kapasiteli. Okul’da ço¤unlu¤u Rusya’dan gelen 8 ö¤retmen bulunuyor. Rus Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n müfredat›n› uygulayan okulda Türkçe, yabanc› dil olarak okutuluyor. 8 s›n›f› bulunan okulun yat›l› ö¤renci alma imkan› da bulunuyor. Victor Bikkenev, 2000 y›l›nda çocuklar› için açt›¤› krefli, 2004 senesinde 200 kapasiteli özel okula çevirdi. E¤itimcili¤in son derece zor bir ifl oldu¤unu anlatan Bikkenev, okulun kurulufl hikayesini flöyle anlat›yor; “1994 senesinde Antalya’ya geldim ve turizm sektöründe çal›flmaya bafllad›m. Üç y›l sonra k›z›m›z oldu. K›z›m okul ça¤›na geldi ama gönderecek okul bulamad›k. Eflim, Rusya’ya dönmek istedi, çünkü k›z›m›z› Rusya e¤itim müfredat›na göre okutmak istiyorduk. Ben de burada kalmak istedim. Bu yüzden anlaflamad›k. Akl›ma bir çocuk kulübü açmak geldi. 2002’de kulübü açt›m. Ard›ndan krefl ve daha sonra da özel okula çevirdik.” Bikkenev, özellikle bürokrasi konusunda yaflad›klar› s›k›nt›lardan dert yan›yor. Ö¤retmenlerin büyük bir k›sm›n› Rusya’dan getirmek zorunda kald›klar›n›, ancak izin alma ifllemlerinin çok uzun sürdü¤ünü anlatan Bikkenev, ayr›ca özel okullardan al›nan vergi oranlar›n›n da kesinlikle düflürülmesi gerekti¤ini aktar›yor. Bikkenev, “Bu okul iki ülke aras›nda e¤itimin önemli bir misyonunu yerine getiriyor. Orada aç›lan Türk okullar› gibi burada da Rus okullar› olmal›. Ancak flu anda maddi olarak özel okullar büyük s›k›nt› içinde. Devlete ödenen vergi oran› çok yüksek. Finansman deste¤i zaten yok. Fiyatlar›m›z Türk okullar›na oranla yüzde 20 daha ucuz. Ancak yine de ö¤renci say›m›z 50 civar›nda seyrediyor. Antalya ikinci bir Rus okulunu flu anda kald›ramaz.” diyor. Rusya müfredat program›na göre e¤itim veren okul, birçok aile taraf›ndan ara okul olarak kullan›l›yor. Victor Bikkenev bu durumu flöyle anlat›yor; “Antalya’ya 1,5 milyon turist geliyor ama bunlar geçici. Bizim müflteri potansiyelimiz bunlar de¤il. Antalya’daki Rus aile say›s› da çok az. Bize daha çok Türk baba ve Rus annenin çocuklar›n adaptasyon sorununu çözmek için bir y›l gönderiliyor. Bir y›l sonra çocuk bizden al›n›p Türk okullar›na veriliyor.” Bikkenev’in okul açmas›nda, ö¤retmen olan kar›s› ‹rina’n›n da büyük etkisi olmufl. Kendisi de Rusya’da s›n›f ö¤retmeni olan ‹rina Bikkenev, kocas›n›n Türkiye’deki en büyük destekçisi. Bayan Bikkenev kendi okullar›nda derslere giriyor. ‹rina Bikkenev, Türkiye’de ders anlatman›n farkl› bir tecrübe oldu¤unu söylüyor. Burcu Tepeli, okulda çal›flan Türk ö¤retmenlerden biri. Bursa Uluda¤ Üniversitesi mezunu olan Tepeli, okul aç›ld›¤›ndan beri burada çal›fl›yor. Rus gençlere Türkçe ö¤reten Tepeli hiç zorlanmad›¤›n› anlat›rken, düflüncelerini “Önceleri biraz tedirginlik vard›, ancak sonra sand›¤›mdan daha kolay oldu¤unu gördüm. Rus gençler de Türkçe ö¤renme konusunda ›srarc›. Onlar›n istekli olmas› benim iflimi daha da kolaylaflt›r›yor. Sand›¤›m›zdan daha h›zl› ilerliyoruz.” cümleleriyle anlat›yor. Efli Rus olan Sabriye Berkant da çocu¤unu Rus okuluna gönderiyor. K›z› Gülnaz’› üç y›l önce ana s›n›f› için Rus okuluna getirdiklerini belirten Berkant, “K›z›m e¤itimine ilk burada bafllad›. E¤itim kalitesini be¤endi¤imiz için çocu¤umuzu almad›k. fiu anda 3. s›n›fta.” aç›klamas›n› yap›yor.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

oldu. Kimileri hat›ralar›n› kitaplara, kimileri ise aile kurumlar›yla kay›t alt›na ald›. Her iki milletten de birbirini do¤ru anlayanlar ve dost olanlar gittikçe ço¤unluk kazanmaya bafllad›. Bütün bu geliflmelerle birlikte karma evliliklerden do¤an çocuklar büyüdü, okul ça¤›na geldi. Türkler Rusya’da, Ruslar da Türkiye’de çocuklar›n› okutacak birer okul arad›. Serbest ekonomi ve giriflimcilikte bir hayli tecrübe sahibi Türk vatandafl› bunu Rusya’n›n kimi flehirlerinde kaliteli okullar açarak aflmas›n› bildi. Bunu biraz daha ileri götürüp ifli ticarete döktü. Bu okullar Türk ifladamlar›n›n, bürokratlar›n›n ve hatta çocu¤una yabanc› bir e¤itim imkan› sunmak isteyen Ruslar›n umutlar› haline geldi. Ama ayn› s›k›nt›lar› Türkiye’de yaflayan Ruslar o kadar h›zl› aflamad›lar. Türkler on y›l önce bafllam›flken, Ruslar daha yeni yeni “bu çocuklar›m›z›n hali ne olacak?” diye düflünüyorlar. Bu s›k›nt›y› Antalyal› bir Rus ifladam› kendine göre çözmüfl. Ama Samsun’da, Trabzon’da ve özellikle ‹stanbul’da yaflayan Ruslar hâlâ soruyorlar: “Çocuklar›m›z nece ö¤rensinler?” Çocuklarsa daha dünden sokakta bafllam›fllar e¤itime: “Merhaba, ben adim Andrey, Rusya geldim.” n

знакомство с россией ÏÌÓ„Ëı ·Ó„‡Ú˚ı ðÛÒÒÍËı. ëÌ‡˜‡Î‡ åÓÒÍ‚‡ Ë èÂÚÂð·Ûð„, ‡ Á‡ÚÂÏ Ë ÏÌÓ„ËÂ ‰ðÛ„ËÂ ðÓÒÒËÈÒÍËÂ „ÓðÓ‰‡ ÒÚ‡ÎË ‚ÚÓðÓÈ ðÓ‰ËÌÓÈ ‰Îfl ÚÛðÂˆÍËı ˜ËÌÓ‚ÌËÍÓ‚, ð‡·Ó˜Ëı Ë ÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚. ë‚ÓÂ ÏÌÂÌËÂ Ó êÓÒÒËË Ó‰ÌË ËÁÏÂÌËÎË ·Î‡„Ó‰‡ðfl ÍÌË„‡Ï, ‰ðÛ„ËÂ – ·Î‡„Ó‰‡ðfl ÒÓÁ‰‡ÌË˛ ÒÂÏ¸Ë. ëðÂ‰Ë ÚÛðÓÍ Ë ðÛÒÒÍËı ÒÚ‡ÎÓ ·ÓÎ¸¯Â ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËfl, ·ÓÎ¸¯Â ‰ðÛÁÂÈ. Ç ÒÏÂ¯‡ÌÌ˚ı ÒÂÏ¸flı ÛÊÂ ‚˚ðÓÒÎË Ë ‰ÓÒÚË„ÎË ¯ÍÓÎ¸ÌÓ„Ó ‚ÓÁð‡ÒÚ‡ ‰ÂÚË. íÛðÍË ËÒÍ‡ÎË ‰Îfl Ò‚ÓËı ‰ÂÚÂÈ ¯ÍÓÎ˚ ‚ êÓÒÒËË, ðÛÒÒÍËÂ ‰Îfl Ò‚ÓËı – ‚ íÛðˆËË. éÔ˚ÚÌ˚Â ‚ ð˚ÌÓ˜ÌÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍÂ Ë ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚Â ÚÛðÍË Ì‡¯ÎË ‚˚ıÓ‰, ÓÚÍð˚‚ ‚ ÌÂÍÓÚÓð˚ı „ÓðÓ‰‡ı êÓÒÒËË ÔðÂÒÚËÊÌ˚Â ¯ÍÓÎ˚. ê‡Á‚Ë‚‡fl ˝ÚÓ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËÂ, ÓÌ ÔðÂ‚ð‡ÚËÎ Â„Ó ‚ ·ËÁÌÂÒ. ùÚË ¯ÍÓÎ˚ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÎË ÏÂ˜ÚÛ ÚÛðÂˆÍËı ·ËÁÌÂÒÏÂÌÓ‚, ˜ËÌÓ‚ÌËÍÓ‚ Ë ‰‡ÊÂ ðÛÒÒÍËı, ÊÂÎ‡˛˘Ëı Ó·Û˜‡Ú¸ Ò‚ÓËı ‰ÂÚÂÈ ‚ ËÌÓÒÚð‡ÌÌÓÈ ‡ÚÏÓÒÙÂðÂ Ó·Û˜ÂÌËfl. çÓ Ú‡ÍËÂ ÊÂ ÚðÛ‰ÌÓÒÚË ÊË‚Û˘ËÂ ‚ íÛðˆËË ðÛÒÒÍËÂ ÌÂ ÒÏÓ„ÎË ÔðÂÓ‰ÓÎÂÚ¸ ÒÚÓÎ¸ ·˚ÒÚðÓ. íÛðÍË Ì‡˜‡ÎË ˝ÚÓ ‰ÂÎÓ ÎÂÚ ‰ÂÒflÚ¸ Ì‡Á‡‰, ‡ ðÛÒÒÍËÂ ‰Ó ÒËı ÔÓð ‰ÛÏ‡˛Ú, ˜ÚÓ ·Û‰ÂÚ Ò Ëı ‰ÂÚ¸ÏË. ùÚÛ ÔðÓ·ÎÂÏÛ ðÛÒÒÍËÈ ·ËÁÌÂÒÏÂÌ ‚ ÄÌÚ‡Î¸Â ðÂ¯ËÎ ÔÓ-Ò‚ÓÂÏÛ. çÓ ‚ ë‡ÏÒÛÌÂ, íð‡·ÁÓÌÂ Ë ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ ðÛÒÒÍËÂ ‰Ó ÒËı ÔÓð ÒÔð‡¯Ë‚‡˛Ú: «ç‡ Í‡ÍÓÏ flÁ˚ÍÂ Û˜ËÚ¸Òfl Ì‡¯ËÏ ‰ÂÚflÏ?». Ä Ëı ‰ÂÚË Â˘Â ‚˜Âð‡ Ì‡˜‡ÎË Û˜ËÚ¸Òfl Ì‡ ÛÎËˆÂ ÔÓ-ÚÛðÂˆÍË: «á‰ð‡‚ÒÚ‚ÛÈÚÂ, fl ÁÓ‚ÛÚ ÄÌ‰ðÂÈ, fl ÔðËÂı‡Ú¸ êÓÒÒËfl». n

смогли найти для неё школу. Тогда жена решила вернуться в Россию, потому что мы хотели обучать свою дочь по российской государственной образовательной программе. Я же планировал остаться здесь. Мы так ни о чем и не договорились. Мне пришло в голову организовать детский клуб. Я открыл его в 2002 г. Потом мы превратили его в детский сад, а затем – в частную школу”. Биккенева особенно беспокоят бюрократические трудности, с которыми ему приходится сталкиваться. Большую часть учителей нужно приглашать из России, однако процедура получения соответствующего разрешения крайне затягивается. Биккенев также настаивает на необходимости снижения налога, взимаемого с частных школ. «Эта школа выполняет крайне важную образовательную миссию в отношениях между двумя нашими странами. Здесь должны так же открываться русские школы, как в России – турецкие. Но сейчас частные школы находятся в трудном положении. Ставка налога, выплачиваемого государству, очень высока. Финансовой поддержки тем более нет. Стоимость обучения у нас на 20% ниже, чем в турецких школах. Но число учащихся по-прежнему остается на уровне пятидесяти человек. На данный момент Анталья не сможет содержать вторую русскую школу», – говорит он. Школа, дающая образование по российской государственной программе, используется многими семьями в качестве временной. Виктор Биккенев поясняет эту ситуацию так: «В Анталью прибывает полтора миллиона туристов, но они – люди временные. Это не наши потенциальные клиенты. В Анталье очень мало русских семей. Чаще всего к нам на год присылают детей из семей с папой-турком и мамой-русской для адаптации. Через год ребенка забирают от нас и отдают в турецкую школу”. На решение Биккенева открыть школу повлияла его жена-учительница Ирина. В России она работала в школе и в Турции стала самым большим помощником своему мужу. Ирина, преподающая в их школе, считает, что преподавание в Турции дает ей совершенно новый опыт. Бурджу Тепели – один из турецких преподавателей, работающих в школе. Выпускник университета Улудаг в Бурсе, Тепели работает здесь со дня открытия школы. Преподавание турецкого языка русским детям он комментирует так: «Сначала у меня были небольшие опасения, но потом я понял, что все гораздо легче, чем я думал. Русские дети настойчивы в изучении турецкого языка. Их заинтересованность еще более облегчает мою работу. Мы продвигаемся быстрее, чем я ожидал». Сабрие Беркант, муж которой – русский, тоже водит своего ребенка в русскую школу. Её дочь Гюльназ впервые привели в начальный класс русской школы 3 года назад. «Моя дочь здесь впервые пошла в школу. Нам понравилось качество обучения, поэтому мы оставили ее в этой школе», – поясняет г-жа Беркант.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

rusya’yi tanimak Rusya Antalya Konsolosu

Sergey D. Alifanov:

Dünya vatandafllar›, uluslararas› özel okullarda yetifliyor U¤ur Sa¤›nd›k Gazeteci (Türkiye).

Консул России в Анталье

Сергей Алифанов:

«В международных частных школах воспитываются граждане мира» Угур Сагындык Журналист (Турция).

ntalya Konsolosu Sergey D. Alifanov, Rus okullar›n›n yabanc› ülkelerde çal›flan Rusya temsilcilikleri, diplomatlar ve vatandafllar için son derece önemli oldu¤unu söylüyor. Okullar›n, bulunduklar› ülkede Rus kültür çevresinin oluflmas› aç›s›ndan önemine de¤inen Alifanov, Rusya Federasyonu’nun bu nedenle baflka ülkelerde bulunan Rus okullara her zaman yard›mc› ve destek olmaya çal›flt›¤›n› aktar›yor. Antalya’daki Rus okulunu da bu çerçevede mümkün oldu¤unca desteklemeye çal›flt›klar›n› anlatan Sergey Alifanov, “Rus okulu burada Rus kültürünü, edebiyat›n›, gelenek ve göreneklerini Türklere tan›tmada da etkili. Bunun için Rus okuluna deste¤imiz her zaman sürecek.” diyor. Antalya’da çok say›da yerleflik Rus olmas›n›n bu okulu daha önemli hale getirdi¤ini aktaran Alifanov, kuruma pratik aç›dan da bakt›klar›n›, Antalya’da okuyan Rus çocuklar›n da t›pk› kendi ülkelerindeki gibi e¤itim alma imkan›na sahip olduklar›n› belirtirken, ifade etti¤i “Keflke böyle bir okul daha önce aç›lm›fl olsayd›. Türkiye, Rus–Slav kültürünü bu kadar yak›ndan

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

daha önce tan›m›fl olurdu. Ama yine de bugünlerde bu konuda çok fley yap›l›yor. Geç kalm›fl say›lmay›z.” cümleleri bu zamana kadar Rusya ve Türkiye aras›ndaki gönüllü ve sivil iflbirliklerinin art›k bir resmi makamlarca da yürütülmesinin zaman›n›n çoktan geldi¤ini iflaret ediyor. Alifanov, uluslararas› okullar›n dünya vatandafllar› yetifltirme ad›na son derece önemli oldu¤u üzerinde duruyor. Rusya’n›n de¤iflik bölgelerinde aç›lan özel Türk okullar›n› örnek gösteren Alifanov, “Uluslararas› okullar sayesinde çocuklar küçük yafllarda baflka ülkenin kültürünü tan›yabiliyor. Baflka ülkenin dilini ve edebiyat›n› tan›ma imkan› buluyor. Bu gibi giriflimler ancak ve ancak olumlu karfl›lan-

ÓÌÒÛÎ êÓÒÒËË ‚ ÄÌÚ‡Î¸Â ëÂð„ÂÈ ÄÎËÙ‡ÌÓ‚ „Ó‚ÓðËÚ Ó ˜ðÂÁ‚˚˜‡ÈÌÓÈ ‚‡ÊÌÓÒÚË ðÛÒÒÍËı ¯ÍÓÎ ‰Îfl ÔÓÒÓÎ¸ÒÚ‚ êÓÒÒËË, ‰ËÔÎÓÏ‡ÚÓ‚ Ë ðÓÒÒËÈÒÍËı „ð‡Ê‰‡Ì, ð‡·ÓÚ‡˛˘Ëı ‚ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ı. É-Ì ÄÎËÙ‡ÌÓ‚, „ÎÛ·ÓÍÓ ˆÂÌfl˘ËÈ ‚ÍÎ‡‰ ðÛÒÒÍÓÈ ¯ÍÓÎ˚ ‚ ÒÓÁ‰‡ÌËÂ ‡ÚÏÓÒÙÂð˚ ðÛÒÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ‚ ËÌÓÒÚð‡ÌÌÓÏ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Â, ÔÓ ˝ÚÓÈ ÔðË˜ËÌÂ ËÁ˚ÒÍË‚‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÔÓÒÚÓflÌÌÓÈ ÔÓ‰‰ÂðÊÍË Ë ÔÓÏÓ˘Ë ðÛÒÒÍËÏ ¯ÍÓÎ‡Ï, ð‡·ÓÚ‡˛˘ËÏ Ì‡ ÚÂððËÚÓðËË ‰ðÛ„Ëı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. ëÚ‡ð‡flÒ¸ ÔÓ‰‰ÂðÊ‡Ú¸ ÔÓ ÏÂðÂ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ðÛÒÒÍÛ˛ ¯ÍÓÎÛ ‚ ÄÌÚ‡Î¸Â, ëÂð„ÂÈ ÄÎËÙ‡ÌÓ‚ Ò˜ËÚ‡ÂÚ: «ÅÎ‡„Ó‰‡ðfl ðÛÒÒÍÓÈ ¯ÍÓÎÂ ÚÛðÍË ÁÌ‡ÍÓÏflÚÒfl Ò ðÛÒÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÓÈ, ÎËÚÂð‡ÚÛðÓÈ, Úð‡‰ËˆËflÏË Ë Ó·ðfl‰‡ÏË. èÓ˝ÚÓÏÛ Ì‡¯‡ ÔÓ‰‰ÂðÊÍ‡ ðÛÒÒÍËı ¯ÍÓÎ ·Û‰ÂÚ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡Ú¸Òfl ‚ÒÂ„‰‡».

“Keflke böyle bir okul daha önce aç›lm›fl olsayd›. Türkiye, Rus-Slav kültürünü bu kadar yak›ndan daha önce tan›m›fl olurdu. Yine de geç kalm›fl say›lmay›z.” «Жаль, что такой школы не было. Турция еще раньше познакомилась бы с русско-славянской культурой. Но мы не считаем, что опоздали».

знакомство с россией mal›. Böyle okullarda yetiflen çocuklar dünyaya daha genifl bakabilirler. Bu çocuklar daha genifl bir ufka sahip bir dünya vatandafl› olabiliyorlar.” aç›klamas›nda bulunuyor. Asl›nda birçok ülke, yabanc› e¤itim uygulamalar›n›n milli e¤itim sisteminde oldukça faydal› etkiler b›rakt›¤› düflüncesinden hareketle ö¤renci mübadelesi, kardefl okul uygulamalar› veya yabanc› okullar›n aç›lmas› gibi yöntemlere baflvuruyorlar. Görünen o ki Rusya da bu yöntemden faydalanmak istiyor. bu amaçla konsolosluk nezdinde yap›lan bir giriflimle Rusya’daki Türk okullar›yla Antalya’daki Rus okulu aras›nda ö¤renci de¤iflimi yapma projeleri haz›rlanm›fl ve önümüzdeki günlerde bununla ilgili bir çal›flma bafllat›lmas› düflünülüyor. Yat›r›mc›lar›n e¤itim alan›na uzak durmalar›n›n en önemli nedeninin “çabuk para kazanamama korkusu” oldu¤unu anlatan Sergey Alifanov, Rusya Devlet Baflkan› Vladimir Putin’in e¤itim üzerinde hassasiyetle durdu¤unu, “Özellikle Sovyet sonras› dönemde e¤itime pek özen gösterilmedi ama bugünlerde durum iyiye do¤ru gidiyor. E¤itime daha çok finansman sa¤lan›yor. Rusya Devlet Baflkan› Vladimir Putin, e¤itime bütün kurumlar›n büyük önem vermesini istiyor. Bu amaçla e¤itimle ilgili projelere destek veriliyor. Ö¤retmenlerin maafllar› gittikçe daha iyilefltiriliyor. Yine de yat›r›mc›lar bu alan› görmüyorlar. Yat›r›mc›lar›n amac› çabuk para kazanmak. Ama e¤itimde çabucak gelir elde etmek pek mümkün de¤il. Ancak flu iyi bilinmelidir ki, çok para kazanmak istiyorsan›z gelecekte, çocuklara yat›r›m yapmal›s›n›z. Onlar›n e¤itimine önem vermelisiniz. Zira çocuklar bizim gelece¤imizdir.” cümleleriyle anlat›yor. Hem Rus, hem de Türk e¤itim sisteminin son y›llarda büyük bir geliflme gösterdi¤ini aktaran Sergey Alifanov, iki ülkede de çocuklar›n zekas›n›n gelifltirilerek, yeteneklerinin ön plana ç›kar›lmas› için çabaland›¤›na iflaret ediyor. Türk ö¤rencilerin de Rus okullar›nda okuma imkan›na sahip olmas› gerekti¤ine dikkat çeken Alifanov, “Herkes istedi¤i gibi e¤itim almak imkan›na sahiptir. Hükümetin Türklerin yabanc› okullarda okumas›n› yasaklamamas› laz›m. Durum Türk bürokratlar›na yanl›fl aktar›ld› san›r›m. Sorunun çözülece¤ine inan›yoruz.” sözleriyle geçti¤imiz y›llarda getirilen yasa¤›n kald›r›lmas›n› istiyor. n

ÄÎËÙ‡ÌÓ‚ ÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÓÌË ÒÏÓÚðflÚ Ì‡ ˝ÚÓ Û˜ðÂÊ‰ÂÌËÂ Ë Ò Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚: ÔðÓÊË‚‡ÌËÂ ‚ ÄÌÚ‡Î¸Â ·ÓÎ¸¯Ó„Ó ˜ËÒÎ‡ ðÛÒÒÍËı Â˘Â ·ÓÎÂÂ ÔÓ‚˚¯‡ÂÚ ðÓÎ¸ ˝ÚÓÈ ¯ÍÓÎ˚, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Û ðÛÒÒÍËı ¯ÍÓÎ¸ÌËÍÓ‚ ÂÒÚ¸ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÔÓÎÛ˜‡Ú¸ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ ÔÓ ÚÓÈ ÊÂ ÒËÒÚÂÏÂ, Í‡Í Ë ‚ ðÓ‰ÌÓÈ ÒÚð‡ÌÂ. «Ü‡Î¸, ˜ÚÓ Ú‡ÍÓÈ ¯ÍÓÎ˚ ÌÂ ·˚ÎÓ. íÛðˆËfl Â˘Â ð‡Ì¸¯Â ÔÓÁÌ‡ÍÓÏËÎ‡Ò¸ ·˚ Ò ðÛÒÒÍÓÒÎ‡‚flÌÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÓÈ. çÓ Ë ÒÂ„Ó‰Ìfl ‚ ˝ÚÓÏ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËË ÏÌÓ„ÓÂ ‰ÂÎ‡ÂÚÒfl. å˚ ÌÂ Ò˜ËÚ‡ÂÏ, ˜ÚÓ ÓÔÓÁ‰‡ÎË». Ö„Ó ÒÎÓ‚‡ Ò‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚Û˛Ú Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‰‡‚ÌÓ ÔðË¯ÎÓ ‚ðÂÏfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡Ú¸ ˜‡ÒÚÌ˚Â ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Î˛‰ÂÈ. ÄÎËÙ‡ÌÓ‚ ÛÚ‚ÂðÊ‰‡ÂÚ, ˜ÚÓ Íð‡ÈÌÂ ‚‡ÊÌÓ ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡Ú¸ ‚ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ¯ÍÓÎ‡ı „ð‡Ê‰‡Ì ÏËð‡. èðË‚Ó‰fl ‚ ÔðËÏÂð ÚÛðÂˆÍËÂ ¯ÍÓÎ˚, ÒÓÁ‰‡ÌÌ˚Â ‚ ð‡ÁÎË˜Ì˚ı Ó·Î‡ÒÚflı êÓÒÒËË, ÄÎËÙ‡ÌÓ‚ „Ó‚ÓðËÚ: «Ç ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓÈ ¯ÍÓÎÂ ‰ÂÚË Ò Ï‡ÎÓ„Ó ‚ÓÁð‡ÒÚ‡ ÁÌ‡ÍÓÏflÚÒfl Ò ÍÛÎ¸ÚÛðÓÈ ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚð‡Ì˚. ì ÌËı ÂÒÚ¸ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ËÁÛ˜ËÚ¸ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚È flÁ˚Í Ë ÎËÚÂð‡ÚÛðÛ. èÓ‰Ó·Ì˚Â ËÁÏÂÌÂÌËfl ÌÛÊÌÓ ÎË¯¸ ÔðË‚ÂÚÒÚ‚Ó‚‡Ú¸. ÇÓÒÔËÚ‡ÌÌ˚Â ‚ Ú‡ÍËı ¯ÍÓÎ‡ı ‰ÂÚË „ÎÓ·‡Î¸ÌÓ ÒÏÓÚðflÚ Ì‡ ÏËð. ì ˝ÚËı ‰ÂÚÂÈ ·ÓÎÂÂ ¯ËðÓÍËÈ ÍðÛ„ÓÁÓð, ÓÌË ÏÓ„ÛÚ Ò˜ËÚ‡Ú¸Òfl „ð‡Ê‰‡Ì‡ÏË ‚ÒÂ„Ó ÏËð‡. åÌÓ„ËÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Û˛Ú Ó·ÏÂÌÛ Û˜‡˘ËÏËÒfl, ÒÓÁ‰‡ÌË˛ ¯ÍÓÎ-ÔÓ·ð‡ÚËÏÓ‚ Ë ÓÚÍð˚ÚË˛ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ¯ÍÓÎ, ˜ÚÓ·˚ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚Â Û˜Â·Ì˚Â Á‡‚Â‰ÂÌËfl Í‡Í ÏÓÊÌÓ ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÂÂ ‚ÎËflÎË Ì‡ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛ ÒËÒÚÂÏÛ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. å˚ ‚Ë‰ËÏ, ˜ÚÓ êÓÒÒËfl ÚÓÊÂ ıÓ˜ÂÚ ‚ÓÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸Òfl ˝ÚËÏ ÓÔ˚ÚÓÏ. ë ˝ÚÓÈ ˆÂÎ¸˛ ÍÓÌÒÛÎ¸ÒÚ‚Ó ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ËÎÓ ÔðÓÂÍÚ ÔÓ Ó·ÏÂÌÛ ÏÂÊ‰Û ¯ÍÓÎ¸ÌËÍ‡ÏË, Ó·Û˜‡˛˘ËÏËÒfl ‚ ÚÛðÂˆÍËı ¯ÍÓÎ‡ı ‚ êÓÒÒËË Ë ‚ ðÛÒÒÍÓÈ ¯ÍÓÎÂ ‚ ÄÌÚ‡Î¸Â, ðÂ‡ÎËÁ‡ˆË˛ ÍÓÚÓðÓ„Ó ÔÎ‡ÌËðÛÂÚÒfl Ì‡˜‡Ú¸ ‚ ·ÎËÊ‡È¯ÂÏ ·Û‰Û˘ÂÏ.

é‰ÌÓÈ ËÁ ÔðË˜ËÌ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ËÌ‚ÂÒÚÓð˚ ÒÚÓðÓÌflÚÒfl Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ ÒÙÂð˚, ëÂð„ÂÈ ÄÎËÙ‡ÌÓ‚ Ò˜ËÚ‡ÂÚ «ÓÔ‡ÒÂÌËÂ ÌÂ Á‡ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ·˚ÒÚð˚Â ‰ÂÌ¸„Ë». èðÂÁË‰ÂÌÚ êÓÒÒËË ÇÎ‡‰ËÏËð èÛÚËÌ ÚðÂÔÂÚÌÓ ÓÚÌÓÒËÚÒfl Í ÒÙÂðÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. «Ç ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍËÈ ÔÂðËÓ‰ ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌË˛ ÌÂ Û‰ÂÎflÎÓÒ¸ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ„Ó ‚ÌËÏ‡ÌËfl, ÌÓ ÒÂ„Ó‰Ìfl ÒËÚÛ‡ˆËfl ÏÂÌflÂÚÒfl Í ÎÛ˜¯ÂÏÛ. ì‚ÂÎË˜Ë‚‡ÂÚÒfl ÙËÌ‡ÌÒËðÓ‚‡ÌËÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. èðÂÁË‰ÂÌÚ êÓÒÒËË ÇÎ‡‰ËÏËð èÛÚËÌ ÊÂÎ‡ÂÚ, ˜ÚÓ·˚ ‚ÒÂ ÒÚðÛÍÚÛð˚ Û‰ÂÎflÎË ·ÓÎ¸¯ÓÂ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ ‰‡ÌÌÓÈ ÒÙÂðÂ. ë ˝ÚÓÈ ˆÂÎ¸˛ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÂÚÒfl ÔÓ‰‰ÂðÊÍ‡ ÔðÓÂÍÚÓ‚, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı Ò Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂÏ. á‡ð‡·ÓÚÌ‡fl ÔÎ‡Ú‡ Û˜ËÚÂÎÂÈ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ÔÓ‚˚¯‡ÂÚÒfl. çÓ ËÌ‚ÂÒÚÓð˚ ÔÓ-ÔðÂÊÌÂÏÛ ÌÂ Á‡ÏÂ˜‡˛Ú ˝ÚÛ ÓÚð‡ÒÎ¸. ñÂÎ¸ ËÌ‚ÂÒÚÓðÓ‚ – Á‡ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ·˚ÒÚð˚Â ‰ÂÌ¸„Ë. Ä ‚ ÒÙÂðÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ÌÂÎ¸Áfl ÔÓÎÛ˜ËÚ¸ ·˚ÒÚðÛ˛ ÔðË·˚Î¸. çÓ ÌÛÊÌÓ Ú‚Âð‰Ó ÁÌ‡Ú¸, ˜ÚÓ, ÂÒÎË ‚˚ ıÓÚËÚÂ ‚ ·Û‰Û˘ÂÏ Á‡ð‡·‡Ú˚‚‡Ú¸ ÏÌÓ„Ó ‰ÂÌÂ„, ÌÛÊÌÓ Úð‡ÚËÚ¸ Ì‡ ‰ÂÚÂÈ. Ç˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Û‰ÂÎflÚ¸ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ Ëı Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌË˛. ÇÂ‰¸ ‰ÂÚË – ˝ÚÓ Ì‡¯Â ·Û‰Û˘ÂÂ», – ÔÓflÒÌflÂÚ ÓÌ. ëÂð„ÂÈ ÄÎËÙ‡ÌÓ‚, ‚˚flÒÌË‚¯ËÈ, ˜ÚÓ Ë ‚ ðÓÒÒËÈÒÍÓÈ, Ë ‚ ÚÛðÂˆÍÓÈ ÒËÒÚÂÏ‡ı Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚ ÔðÓËÁÓ¯ÎË ·ÓÎ¸¯ËÂ ËÁÏÂÌÂÌËfl, ÛÍ‡Á˚‚‡ÂÚ Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ‚ Ó·ÂËı ÒÚð‡Ì‡ı ÔðËÎ‡„‡˛ÚÒfl ÛÒËÎËfl ‰Îfl ð‡Á‚ËÚËfl ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚÂÈ Ë ‚˚fl‚ÎÂÌËfl Ú‡Î‡ÌÚÓ‚ Û ‰ÂÚÂÈ. ÄÎËÙ‡ÌÓ‚ Ú‡ÍÊÂ „Ó‚ÓðËÚ Ó ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÚÛðÂˆÍËı ‰ÂÚÂÈ Ó·Û˜‡Ú¸Òfl ‚ ðÛÒÒÍÓÈ ¯ÍÓÎÂ. «ì Í‡Ê‰Ó„Ó ÂÒÚ¸ Ôð‡‚Ó ÔÓÎÛ˜ËÚ¸ ÊÂÎ‡ÂÏÓÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ. èð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ÌÂ ‰ÓÎÊÌÓ Á‡ÔðÂ˘‡Ú¸ ÚÛðÍ‡Ï Û˜ËÚ¸Òfl ‚ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ¯ÍÓÎ‡ı. ü ÔÓÎ‡„‡˛, ˜ÚÓ ÒËÚÛ‡ˆËfl ·˚Î‡ ÌÂ‚ÂðÌÓ ËÒÚÓÎÍÓ‚‡Ì‡ ÚÛðÂˆÍËÏË ·˛ðÓÍð‡Ú‡ÏË. å˚ ‚ÂðËÏ ‚ ÚÓ, ˜ÚÓ ˝Ú‡ ÔðÓ·ÎÂÏ‡ ·Û‰ÂÚ ðÂ¯ÂÌ‡», – Ò˜ËÚ‡ÂÚ ÓÌ. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

rusya’yi tanimak

Merhaba Rusça

Ayva çiçek açm›fl, yaz m› gelecek?

Здравствуй, русский язык! «Расцветали яблони и груши…»

ürkiye’nin Rusya’ya son dönemlerdeki yak›nlaflma politikalar› gittikçe daha da somutlafl›yor. Türkiye Milli E¤itim Bakan› Hüseyin Çelik 2003’te Moskova’ya gitmifl ve Türk-Rus toplumlar› aras›nda dostluk iliflkilerinin art›r›lmas› amac›yla nelerin yap›labilece¤ini Rus meslektafllar›yla müzakere etmiflti. Bu çerçevede ilk dile getirilen, “okul kitaplar›nda yer alan düflmanl›¤› art›r›c› ifadelerin ç›kart›lmas›” olmufltu. Di¤er bir konu, “her iki devletin okullar›nda iki ülke dillerinin seçmeli olarak okutulmas›”yd›. Bu konuda her iki taraf da elinden geleni yapt›. Elbette bazen bürokratik engeller ve s›k›nt›lar da çekilmedi de¤il. Yine de olumlu geliflmeler var. ‹stanbul’daki iki ilkö¤retim okulunda Rusça dersi seçmeli olarak okutulmaya baflland›. Bu okullardan Mecidiyeköy ‹stanbul ‹lkö¤retim Okulu’nu ziyaret

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

edip Okul Müdürü Suat Ramo¤lu ve Rusça ders ö¤retmeni Tuba fiimflek’le görüfltük. ‹lk önce Okul Müdürü Suat Beyle sohbet ettik. Konu¤umuza yöneltti¤imiz sorular, “neden sizin okul”, “neden Rusça” vs. gibi sorulard›. Cevaplar›n ilk bafllang›ç cümlesi “Rusya’da faaliyet yürüten Türk okullar›n›n ve Türkoloji bölümü olan üniversitelerin nas›l çal›flt›klar›n› hep merak etmiflizdir. Yabanc› dilin kültürler aras› etkileflim ve diyalog kurma ad›na büyük misyonu oldu¤unu düflünüyorum.” olunca, bu seferberli¤in bir gönül heyecan›yla bafllam›fl oldu¤unu anlad›k. “Bizim Rusça konusundaki fikrimiz de bu düflünceye verdi¤imiz de¤erden kaynaklan›yor. Her fley Saratov Devlet Üniversitesi’nin Türkçeye ve Türk insan›na ilgilerinden bafllad›. Üniversitede e¤itim gören bir Türk ö¤renci vas›tas›yla

ÓÎËÚËÍ‡ Ò·ÎËÊÂÌËfl íÛðˆËË Ò êÓÒÒËÂÈ, Ì‡˜‡Ú‡fl ‚ ÌÂ‰‡‚ÌËÂ ‚ðÂÏÂÌ‡, ‚Òfi ·ÓÎÂÂ ÍÓÌÍðÂÚËÁËðÛÂÚÒfl. åËÌËÒÚð Ì‡ðÓ‰ÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl íÛðˆËË ï˛ÒÂËÌ óÂÎËÍ ‚ 2003 „. ÔÓÒÂÚËÎ åÓÒÍ‚Û Ë Ó·ÒÛ‰ËÎ ÒÓ Ò‚ÓËÏË ðÓÒÒËÈÒÍËÏË ÍÓÎÎÂ„‡ÏË, ˜ÚÓ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ‰Îfl ÛÍðÂÔÎÂÌËfl ‰ðÛÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ò‚flÁÂÈ ÏÂÊ‰Û ÚÛðÂˆÍËÏ Ë ðÛÒÒÍËÏ Ó·˘ÂÒÚ‚‡ÏË. ÇÓ ‚ðÂÏfl ÔÂðÂ„Ó‚ÓðÌÓ„Ó ÔðÓˆÂÒÒ‡ ÔÂð‚˚Ï ÔðÓÁ‚Û˜‡ÎÓ ÔðÂ‰ÎÓÊÂÌËÂ «Û·ð‡Ú¸ ËÁ ¯ÍÓÎ¸Ì˚ı Û˜Â·ÌËÍÓ‚ Ùð‡Á˚, ÙÓðÏËðÛ˛˘ËÂ ‚ð‡Ê‰Â·ÌÓÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ». ÑðÛ„ËÏ ÔðÂ‰ÎÓÊÂÌËÂÏ ·˚ÎÓ «ËÁÛ˜ÂÌËÂ ‚ ¯ÍÓÎ‡ı Í‡Ê‰ÓÈ ËÁ ˝ÚËı ÒÚð‡Ì flÁ˚Í‡ ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚð‡Ì˚ Ù‡ÍÛÎ¸Ú‡ÚË‚ÌÓ». Ç ˝ÚÓÈ ÒÙÂðÂ Ò Ó·ÂËı ÒÚÓðÓÌ ·˚ÎÓ Ò‰ÂÎ‡ÌÓ ‚ÒÂ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÂ. äÓÌÂ˜ÌÓ ÊÂ, ÌÂ Ó·Ó¯ÎÓÒ¸ ·ÂÁ ·˛ðÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËı ÔðÂÔflÚÒÚ‚ËÈ Ë ÒÎÓÊÌÓÒÚÂÈ. çÓ ‚ÒÂ ÊÂ ÂÒÚ¸ ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸Ì˚Â ËÁÏÂÌÂÌËfl. Ç ëÚ‡Ï·ÛÎÂ ‚ ‰‚Ûı Ì‡˜‡Î¸Ì˚ı ¯ÍÓÎ‡ı Ì‡˜‡ÎË

знакомство с россией

Okul Müdürü Suat Ramo¤lu: Yak›n tarihte komünizmden korkup Ruslar› her daim düflman olarak ö¤rettik. Bunun bir yans›mas› olarak, ilk zamanlarda Rusça dersini yad›rgayanlar oldu. Директор школы Суат Рамоглу: «Совсем недавно мы изучали русский как язык врага, боясь коммунизма. Поэтому в первое время не все верили в успех нашего начинания».

Türkiye’deki herhangi bir okulla e¤itim iflbirli¤i yapmak istediklerini iletmifllerdi. Karfl›l›kl› görüflmelerden sonra konuyu ‹lçe Milli E¤itim Müdürlü¤ü’ne ilettik. ‹l Milli E¤itim Müdürlü¤ü’nün de arac› olmas›yla konu Bakanlar nezdinde görüflüldü ve 2005 y›l› itibariyle Rusça Dil Ö¤retimi dersinin “seçmeli” olarak müfredata girmesi uygun görüldü. Bu karar›n ç›kmas›ndan önce Rus meslektafllar›m›zla var olan iflbirli¤i tecrübemiz ve bu konuda bizim giriflimde bulunmufl olmam›z, pilot uygulaman›n özellikle bizim okulumuzda bafllamas›nda etkin oldu. Bu okullardan ‹stanbul’da sadece iki yerde var: Bizim okulumuz, Mecidiyeköy ‹stanbul ‹lkö¤retim Okulu ve Ka¤›thane’deki Seyrantepe Atatürk ‹lkö¤retim Okulu. Her bir okulda da befl yüzer ö¤renci bu dersi al›yor. fiimdilik 4.,5.,6.,7. ve 8. s›n›flar haftada sadece birer

Mecidiyeköy ‹stanbul ‹lkö¤retim Okulu’nda seçmeli ders olarak okutulan Rusça dersinde ö¤retmen Tuba fiimflek ö¤rencileriyle birlikte Преподаватель русского языка начальной школы в стамбульском районе Меджидиекой Туба Шимшек с учениками

Rusça Türkiye için önemli bir dil

enç ö¤retmen Tuba Han›m›n s›k tekrarlarla ö¤rencilerin belle¤ine yerlefltirmek istedi¤i “kak vas zavut?” “menya zavut 4B” (Ad›n›z nedir? Benim ad›m 4B.) kal›p cümleleri çoktan ö¤renilmifl bile. Ders boyu devam eden al›flt›rmalar “nerelisiniz anlam›nda” “Ot kuda vi priyehali?” “Mi priyehali iz Turtsii” (Nereden geldiniz? Biz Türkiye’den geldik.), “Mi drujim c Rossiyey” (Biz Rusya ile dostuz) cümleleriyle bitiyor. Ö¤retmenin, dildeki erkek ve difli cinslerin konuflma biçimlerinin farkl›l›¤›n› kavratmak amac›yla önce k›zlara, sonra da erkeklere cevap verdirmesi dikkatimizi çeken di¤er önemli bir noktayd›. Bunu da “iflte ö¤retmen fark›!” diye bir latifeyle ö¤retmenimizi tebrik ederek hemen sohbete koyulduk. Tuba Ö¤retmen, “Ben Kazakistan Çimkent’teki Muhtar Avezov Üniversitesi ‹lkokul Ö¤retmenli¤i Bölümü’nü 2003 y›l›nda bitirdim. Bu okulda sözleflmeli Rusça ö¤retmeni olarak çal›fl›yorum” diye anlatmaya bafllay›nca bizdeki merak daha da artt›. Veliler veya çevreniz size sormuyor mu, neden bu dersi ö¤retiyorsunuz?

Ben ‹ngilizceyi Bat›’y› açan, Rusçay› ise Do¤u’yu açan anahtar olarak tarif ediyorum. Bu nedenle e¤er yaflad›¤›n›z dünyaya karfl› kay›ts›z kalmak istemiyorsan›z bu iki dili ö¤renmek gerekti¤ini düflünüyorum. ‹ki ülke aras›nda geliflen ekonomik ve siyasi iliflkiler de dikkate al›n›rsa, Rusça Türkler için önemli bir dil olacak. Biz içeri girdi¤imizde çocuklar Rusça flark› söylüyorlard›. Derslerde flark› söyleyecek kadar ilerlediniz galiba. Neydi o flark›n›n sözleri?

Bu, savafl y›llar›nda yaz›lm›fl bir flark›yd›. Rassvetali yablini i grufli / paplali tumani nad rekoy / v›hadila na bereg Katufla / na visokiy bereg na krutoy. Bir genç k›z›n nehir k›y›s›nda savafltan dönen askerleri bekleyiflini anlat›yor. Bahar mevsiminde çiçeklerin ve a¤açlar›n çiçek açt›klar›n›, meyve verdiklerini, nehirden dumanlar›n yükseldi¤ini, genç k›z›n nehir k›y›s›na inip gelen askerleri karfl›lad›¤›n› anlat›yor. Bu flark›y› çocuklara Ruslar›n vatan ve millet sevgisini göstermek amac›yla ö¤retiyorum. Çünkü bu flark›, yüksek duygularla yaz›lm›fl, geleneksel bir flark›d›r. Eski bir Sovyet cumhuriyeti olan Kazakistan’a gitti¤inizde Ruslar› bir Türkün düflündü¤ünden daha m› farkl› m› düflünüyordunuz?

Hay›r, ben de onlardan bana dost olamayaca¤›n› san›yordum ama zamanla düflüncelerim de¤iflti. Hem art›k dostlar›m var aralar›nda. Benim bir “babuflkam” var. Bu

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

rusya’yi tanimak saat üzerinden Rusça görüyor. Gelecek y›llar bu dersin üç-dört saat olmas›n› planl›yoruz. Müfredat›n böyle bir de¤iflikli¤e uygun hale getirilmesi zaman gerektiriyor. Asl›nda kimi problemlerimizi ‹stanbul’da ve di¤er turizm flehirlerinde Rusça dil ö¤retimi yapan meslek liseleri ve üniversitelerin imkanlar›yla çözebilirdik ama biz biraz duygusal bafllad›k. ‹lk önce kendi çabam›zla neleri yapabilece¤imizi görmek istedik. Yak›n tarihte komünizmden korkup Ruslar› her daim düflman olarak ö¤rettik. Bunun bir yans›mas› olarak, ilk zamanlarda yad›rgayanlar oldu. Daha sonra okullar aras›ndaki ikili resmi ziyaretlerimiz s›klafl›nca onlar da olmas› gerekti¤i gibi davrand›lar. Zamanla içlerinden öyle velilerimiz ç›kt› ki, buraya ziyaret için gelenleri havaalan›na kadar yolcu etmek istediler. Kimileri samimi dostluklar kurdu.” Bu bilgiler bizi heyecanland›rmad› de¤il ama as›l heyecan›, okuldaki 4B s›n›f›n› Rusça ders ziyaretinde yaflad›k. ‹çeri girer girmez temiz bir aksanla “zdarstvuyte!” (merhaba) selam›yla karfl›lan›nca kendimi Rusya’da hissettim. Benim bu dili ö¤renirken çekti¤im s›k›nt›lar akl›ma geldi ama bu ufac›k çocuklar tertemiz Rusça konufluyorlard› iflte. Ö¤renciler her küçük çocuk gibi hemen etraf›m›z› çevirdiler ve kendilerince Rusça bir iki kelimeyle hal hat›r sorduktan sonra, tek meramlar› olan, resimlerinin çekilmesini istemeye, tam ifadeyle bu konuda yar›flmaya bafllam›fllard›. Bu arada bir ikisinden görüfl almay› da ihmal etmedik. Bunlardan Dilara Görgülü, on yafl›nda bir k›z çocu¤u. Rusça ile ilgili görüfllerini “Rusçay› ‹ngilizcenin yan›nda ikinci dil olarak seçtim, çünkü bana daha kolay geliyor. Hep isterdim ama hiç Rus arkadafl›m olmad›.” cümleleriyle anlat›yor. Yine ayn› yafltaki erkek ö¤rencilerden Ali fiahin meseleye biraz daha ekonomik yönden bak›yor. Bir ifline yarayaca¤›n› düflünmüfl kendince. “E¤er Türkiye’ye bir Rus turist gelirse...” diye düflüncelerini anlatmaya bafllasa da, Rusçan›n bu okulda zorunlu seçmeli ders olmas›, iflin gerçek yönü. Elde edilen sonuçlara bak›l›rsa Türkiye Rusça ve Rusya’ya karfl› artan bir ilgi duyuyor. Bugünden yetifltirilen bu çocuklardan acaba kaç› mesleki hayat›n› Rusça ya da Rusya ile ilgili bir alandan seçecek? Peki yetiflen bu yeni nesilden Türkiye ve Rusya nas›l etkilenecek? Bunu art›k zaman gösterecek ama iyi yönde bir geliflmenin beklentisi herkeste var. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Mecidiyeköy ‹stanbul ‹lkö¤retim Okulu Müdürü Suat Ramo¤lu Директор начальной школы в стамбульском районе Меджидиекой Суат Рамоглу

Ù‡ÍÛÎ¸Ú‡ÚË‚ÌÓ ÔðÂÔÓ‰‡‚‡Ú¸ ðÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í. èÓÒÂÚË‚ Ó‰ÌÛ ËÁ ÌËı – Ì‡˜‡Î¸ÌÛ˛ ¯ÍÓÎÛ ‚ åÂ‰ÊË‰ËÂ-ÍÓÈ, – Ï˚ ‚ÒÚðÂÚËÎËÒ¸ Ò Âfi ‰ËðÂÍÚÓðÓÏ ëÛ‡ÚÓÏ ê‡ÏÓ„ÎÛ Ë ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÚÂÎ¸ÌËˆÂÈ ðÛÒÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ íÛ·ÓÈ òËÏ¯ÂÍ. ä‡Í ÚÓ„Ó ÚðÂ·Ó‚‡Î‡ ‚ÂÊÎË‚ÓÒÚ¸, ÒÌ‡˜‡Î‡ Ï˚ ÔÓ·ÂÒÂ‰Ó‚‡ÎË Ò ‰ËðÂÍÚÓðÓÏ ¯ÍÓÎ˚ ëÛ‡Ú-·ÂÂÏ. ÇÓÔðÓÒ˚, ‡‰ðÂÒÓ‚‡ÌÌ˚Â Ì‡¯ÂÏÛ ÒÓ·ÂÒÂ‰ÌËÍÛ, ·˚ÎË ËÁ ð‡Áðfl‰‡ «ÔÓ˜ÂÏÛ ‚‡¯‡ ¯ÍÓÎ‡», «ÔÓ˜ÂÏÛ ðÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í» Ë ÚÓÏÛ ÔÓ‰Ó·Ì˚Â. éÌ Òð‡ÁÛ ÊÂ ÒÍ‡Á‡Î ÒÎÂ‰Û˛˘ÂÂ: «å˚ ‚ÒÂ„‰‡ ËÌÚÂðÂÒÓ‚‡ÎËÒ¸ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸˛ ÚÛðÂˆÍËı ¯ÍÓÎ Ë Ù‡ÍÛÎ¸ÚÂÚÓ‚ ÚÛðÂˆÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ Ë ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ ‚ ‚ÛÁ‡ı êÓÒÒËË. ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ ËÁÛ˜ÂÌËÂ ËÌÓÒÚð‡ÌÌÓ„Ó flÁ˚Í‡ Ë„ð‡ÂÚ ‚‡ÊÌÛ˛ ðÓÎ¸ ‚ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËË ‰Ë‡ÎÓ„‡ Ë ‚Á‡ËÏÓÔðÓÌËÍÌÓ‚ÂÌËË ÍÛÎ¸ÚÛð». à Ì‡Ï ÒÚ‡ÎÓ flÒÌÓ, ˜ÚÓ ˝Ú‡ ËÌËˆË‡ÚË‚‡ ðÓÊ‰ÂÌ‡ ‰Û¯Â‚Ì˚Ï ÔÓð˚‚ÓÏ. «ÇÒfi Ì‡˜‡ÎÓÒ¸ Ò ‚ÌËÏ‡ÌËfl, ÔðÓfl‚ÎÂÌÌÓ„Ó ë‡ð‡ÚÓ‚ÒÍËÏ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÓÏ Í ÚÛðÍ‡Ï Ë ‚ÒÂÏÛ ÚÛðÂˆÍÓÏÛ. ëÓÚðÛ‰ÌËÍË ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ ÒÍ‡Á‡ÎË ÚÛðÂˆÍÓÏÛ ÒÚÛ‰ÂÌÚÛ, Ó·Û˜‡‚¯ÂÏÛÒfl Ú‡Ï, Ó Ò‚ÓÂÏ ÊÂÎ‡ÌËË ÒÓÚðÛ‰ÌË˜‡Ú¸ Ò Í‡ÍÓÈ-ÎË·Ó ËÁ ÚÛðÂˆÍËı ¯ÍÓÎ. èðÓ‚Â‰fl ðfl‰ ‰‚ÛÒÚÓðÓÌÌËı ‚ÒÚðÂ˜, Ï˚ ËÁÎÓÊËÎË Ì‡¯Ë ÔðÂ‰ÎÓÊÂÌËfl ð‡ÈÓÌÌÓÏÛ ÛÔð‡‚ÎÂÌË˛ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ. èðË ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚ËË ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl ‚ÓÔðÓÒ ·˚Î ð‡ÒÒÏÓÚðÂÌ ‚ ëÓ‚ÂÚÂ ÏËÌËÒÚðÓ‚ íÛðˆËË, Ë Ò 2005 „. ÒÚ‡ÎÓ ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï ‚‚ÂÒÚË Ù‡ÍÛÎ¸Ú‡ÚË‚ÌÓÂ ËÁÛ˜ÂÌËÂ ðÛÒÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ ‚ Ó·˘ÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÛ˛ ÔðÓ„ð‡ÏÏÛ. êÂ¯ÂÌËÂ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÚ¸ ÔËÎÓÚÌ˚È ÔðÓÂÍÚ ËÏÂÌÌÓ ‚ Ì‡¯ÂÈ ¯ÍÓÎÂ ÓÔËð‡ÎÓÒ¸ Ì‡ Ì‡¯ ÓÔ˚Ú Ó·˘ÂÌËfl Ò ðÓÒÒËÈÒÍËÏË ÍÓÎÎÂ„‡ÏË. Ç ëÚ‡Ï·ÛÎÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‰‚Â Ú‡ÍËı ¯ÍÓÎ˚: Ì‡¯‡ Ë ¯ÍÓÎ‡ ËÏÂÌË ÄÚ‡Ú˛ðÍ‡ ‚ ëÂÈð‡ÌÚÂÔÂ (äfl„˚Úı‡ÌÂ). Ç Í‡Ê‰ÓÈ ËÁ ÌËı ËÁÛ˜‡˛Ú ðÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í ÔÓ 500 Û˜‡˘ËıÒfl. ç‡ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËÈ ‰ÂÌ¸ Û˜‡˘ËÏÒfl 4-8 ÍÎ‡ÒÒÓ‚ ‰‡ÂÚÒfl ÔÓ Ó‰ÌÓÏÛ ÛðÓÍÛ ‚ ÌÂ‰ÂÎ˛. Ç ·Û‰Û˘ÂÏ Ï˚ ÔÎ‡ÌËðÛÂÏ ÓÚ‚Ó‰ËÚ¸ Ì‡ ðÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í 3-4 ˜‡Ò‡ ‚ ÌÂ‰ÂÎ˛. çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‚ðÂÏfl, ˜ÚÓ·˚ ‚ÌÂÒÚË ‚

Û˜Â·ÌÛ˛ ÔðÓ„ð‡ÏÏÛ Ú‡ÍËÂ ËÁÏÂÌÂÌËfl. çÂÍÓÚÓð˚Â ÔðÓ·ÎÂÏ˚ Ï˚ ÒÏÓ„ÎË ·˚ ðÂ¯ËÚ¸, ËÒÔÓÎ¸ÁÛfl ÎËˆÂË Ë ‚ÛÁ˚, ÒÔÂˆË‡ÎËÁËðÛ˛˘ËÂÒfl Ì‡ ËÁÛ˜ÂÌËË ðÛÒÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ Ë ‰ðÛ„Ëı „ÓðÓ‰‡ı, ÌÓ Ì‡Ò, ÔÓ Ôð‡‚‰Â „Ó‚Óðfl, Òð‡ÁÛ Û‚ÎÂÍÎ‡ Ï˚ÒÎ¸ Û‚Ë‰ÂÚ¸, ˜ÚÓ Ï˚ ÒÏÓÊÂÏ Ò‰ÂÎ‡Ú¸ Ò‡ÏË. ëÓ‚ÒÂÏ ÌÂ‰‡‚ÌÓ Ï˚ ËÁÛ˜‡ÎË ðÛÒÒÍËÈ Í‡Í flÁ˚Í ‚ð‡„‡, ·ÓflÒ¸ ÍÓÏÏÛÌËÁÏ‡. èÓ˝ÚÓÏÛ ÔÂð‚ÓÂ ‚ðÂÏfl ÒðÂ‰Ë Ì‡Ò ·˚ÎË ÒÍÂÔÚËÍË. íÓÎ¸ÍÓ ÔÓÒÎÂ ÚÓ„Ó, Í‡Í ÏÂÊ‰Û Ì‡¯ËÏË ¯ÍÓÎ‡ÏË Ì‡Î‡‰ËÎÓÒ¸ ‰‚ÛÒÚÓðÓÌÌÂÂ Ó·Û˜ÂÌËÂ, ÎÂ‰ ÌÂ‰Ó‚ÂðËfl ð‡ÒÚ‡flÎ. ëÓ ‚ðÂÏÂÌÂÏ Û Ì‡Ò ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ ËÒÍðÂÌÌËÂ ‰ðÛÁ¸fl ‚ êÓÒÒËË». ùÚÓÚ ð‡Á„Ó‚Óð ‚Á‚ÓÎÌÓ‚‡Î Ì‡Ò, ÌÓ Â˘Â ·ÓÎ¸¯ÂÂ ‚ÓÎÌÂÌËÂ Ï˚ Ó˘ÛÚËÎË, ÍÓ„‰‡ ÔðË¯ÎË Ì‡ ÛðÓÍ ðÛÒÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ ‚ 4«·» ÍÎ‡ÒÒ. Ö‰‚‡ ÛÒÎ˚¯‡‚ «á‰ð‡‚ÒÚ‚ÛÈÚÂ» ·ÂÁ ‚ÒflÍÓ„Ó ‡ÍˆÂÌÚ‡, fl ÔÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Î ÒÂ·fl ‚ êÓÒÒËË. ÇÒÔÓÏÌËÎÓÒ¸, Í‡Í ÒÎÓÊÌÓ ·˚ÎÓ ÏÌÂ ËÁÛ˜‡Ú¸ ðÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í, ‡ ˝ÚË ÍðÓ¯ÍË ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ ð‡Á„Ó‚‡ðË‚‡ÎË ÔÓðÛÒÒÍË. ÑÂÚË ÚÛÚ ÊÂ ÓÍðÛÊËÎË Ì‡Ò Ë, ÓÒ‚Â‰ÓÏË‚¯ËÒ¸ ÔÓ-ðÛÒÒÍË Ó Ì‡¯ÂÏ Ò‡ÏÓ˜Û‚ÒÚ‚ËË, Ì‡ÔÂðÂ·ÓÈ ÒÚ‡ÎË ÔðÓÒËÚ¸ Ëı ÒÙÓÚÓ„ð‡ÙËðÓ‚‡Ú¸. å˚ ÌÂ ÛÔÛÒÚËÎË ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÔÓ„Ó‚ÓðËÚ¸ Ò ðÂ·flÚ‡ÏË. ÑÂÒflÚËÎÂÚÌflfl ÑËÎflð‡ Éfið„˛Î˛ ÒÍ‡Á‡Î‡: «ü ‚˚·ð‡Î‡ ðÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ‚ÚÓðÓ„Ó, Ì‡ðfl‰Û Ò ‡Ì„ÎËÈÒÍËÏ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÏÌÂ ÓÌ ‰‡ÂÚÒfl ÎÂ„˜Â. ü ‚ÒÂ„‰‡ ıÓÚÂÎ‡ ËÏÂÚ¸ ðÛÒÒÍËı ‰ðÛÁÂÈ, ÌÓ Û ÏÂÌfl ÌÂ ·˚ÎÓ Ú‡ÍÓÈ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË». ÄÎË ò‡ıËÌ ÔÓ‰ıÓ‰ËÚ Í ‰‡ÌÌÓÏÛ ‚ÓÔðÓÒÛ ÔÓ-‰ÂÎÓ‚ÓÏÛ. éÌ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ flÁ˚Í ÂÏÛ ÔðË„Ó‰ËÚÒfl ‰Îfl Í‡ÍÓ„ÓÌË·Û‰¸ Á‡ÌflÚËfl: «ÖÒÎË ‚ íÛðˆË˛ ÔðËÂ‰ÂÚ Í‡ÍÓÈ-ÌË·Û‰¸ ðÛÒÒÍËÈ ÚÛðËÒÚ…». èÓ‰˚ÚÓÊË‚ ÒÍ‡Á‡ÌÌÓÂ, ÏÓÊÌÓ Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ‚˚‚Ó‰ Ó ðÓÒÚÂ ËÌÚÂðÂÒ‡ Í ðÛÒÒÍÓÏÛ flÁ˚ÍÛ Ë êÓÒÒËË ‚ íÛðˆËË. àÌÚÂðÂÒÌÓ, Û ÒÍÓÎ¸ÍËı ËÁ ˝ÚËı ‰ÂÚÂÈ, Ó·Û˜‡ÂÏ˚ı ÒÂ„Ó‰Ìfl, ÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì‡fl ÊËÁÌ¸ ·Û‰ÂÚ Ò‚flÁ‡Ì‡ Ò êÓÒÒËÂÈ? ä‡Í ÔÓ‚ÎËflÂÚ ‚˚ðÓÒ¯ÂÂ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ Ì‡ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl íÛðˆËË Ë êÓÒÒËË? èÓÍ‡ÊÂÚ ‚ðÂÏfl. çÓ ÂÒÚ¸ ÓÒÌÓ‚‡ÌËfl ÓÊË‰‡Ú¸ ·Î‡„ÓÔðËflÚÌÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl ÒËÚÛ‡ˆËË. n

знакомство с россией Русский язык имеет для Турции важное значение стойчивые выражения вроде «Как вас зовут?», «Меня зовут…» благодаря усилиям молодой учительницы Тубы-ханым уже давно выучены. Упражнения, выполняемые на уроке, заканчиваются такими предложениями: «Откуда вы приехали?», «Мы приехали из Турции», «Мы дружим с Россией». Для того, чтобы дети лучше усвоили категорию рода, отсутствующую в турецком языке, учительница сначала просит отвечать девочек, а затем мальчиков. «Чувствуется рука педагога», – похвалили мы её и задали несколько вопросов. «Я закончила в 2003 г. отделение учителей начальных классов в университете имени Мухтара Ауэзова в городе Шымкент, в Казахстане. Теперь работаю здесь учителем разговорного русского языка», – начала свой рассказ Туба-ханым.

Чиновники или ваши близкие не спрашивают, почему вы взялись преподавать этот предмет? Я считаю, что английский язык – это ключ, открывающий для нас Запад, а русский – ключ к Востоку. Нужно жить с таким пониманием, если не хотите остаться на обочине мирового развития. Я считаю, что необходимо изучать эти два языка. Если принять во внимание развивающиеся экономические и политические отношения между двумя нашими странами, русский станет для турок очень важным языком. Когда мы входили в класс, дети пели песню на русском языке. Кажется, вы продвинулись настолько, что уже можете на уроках петь по-русски. Что это была за песня? Эта песня была написана во время войны: Расцветали яблони и груши, Поплыли туманы над рекой. Выходила на берег Катюша, На высокий берег, на крутой. Эта песня рассказывает о том, как молодая девушка ожидает на берегу реки возвращения солдата с войны. О том, как весной расцветают цветы и деревья, завязываются плоды, над рекой поднимается туман, а молодая девушка, поднявшись на высокий берег реки, встречает идущих бойцов. Я научила детей этой песне, стремясь показать любовь русских к своей Родине и своему народу. Потому что это традиционная песня, написанная с большим чувством. Отправляясь в бывшую советскую республику Казахстан, вы думали о русских иначе, чем другие турки? Нет, я тоже считала, что они не станут моими друзьями, но со временем поняла, что у этих людей не так много негативных черт, как мы привыкли считать. Теперь у меня там есть друзья. У меня есть «бабушка». Так переводится на русский язык аналогичное турецкое слово. Её зовут Мария Ивановна. Я снимала у неё квартиру. Она жила вместе со своей внучкой, которая для меня была как младшая сестренка. Мы стали настолько близки, что когда я оставалась без денег, Мария Ивановна обходила соседей и занимала для меня в долг. Мы расставались с грустью. Вы достаточно обеспечены учебниками и другими учебными принадлежностями? Обычно мы при необходимости закупаем книги. У нас также давно налажено сотрудничество с одним издательским домом. В качестве учебника мы пользуемся книгой под названием «Жили-были». Эта книга очень хорошо составлена. Конечно же, меня также вдохновляет любовь моих учеников к предмету. Я хочу привести такой пример. Закончилась учебная четверть, началась зачетная неделя. Я зашла утром в класс и увидела, что большинство моих учеников пришли на урок. Когда прозвенел звонок после занятия, они стали собирать портфели и покидать класс. Когда я поинтересовалась, почему, они ответили, что приходят только ради урока русского языка и после его окончания уходят домой, не считая нужным посещать другие уроки. Улыбнувшись, я заметила, что не следует пропускать другие занятия, однако это не подействовало. Я посвятила себя своим ученикам и своим урокам. Буду стараться, насколько в моих силах, чтобы они хорошо изучили предмет. Я считаю, что следует трепетно относиться к изучению языка народа, обладающего древней культурой.

bizdeki “büyükanneye” karfl›l›k geliyor. Ad›, Mariya ‹vanovna. Bu büyükanne benim ev sahibemdi. Torunuyla birlikte yafl›yordu. Ben torununu kendime kardefl bildim. Aram›zdaki iliflki o kadar kuvvetliydi ki, paras›z kald›¤›m zamanlarda Mariya anne komflular› gezer bana borç para toplard›. Ayr›l›rken hüzünle ayr›ld›k. Ders araç ve gereçleri bak›m›ndan yeterli imkan›n›z var m›?

Genelde kitaplar› piyasadan ihtiyaca ba¤l› olarak tedarik ediyoruz. Bizimle irtibatl› çal›flan bir kitabeviyle iflbirli¤imiz var. Kitap olarak Jili B›li ad›nda bir ders kitab›n› kullan›yoruz. Çok iyi haz›rlanm›fl bir kitap. Ö¤rencilerimin bu dersi sevmeleri beni de cesaretlendiriyor tabii ki. Bununla ilgili bir örnek vermek istiyorum. Bir dönem bitmifl, karne haftas› kalm›flt›. Sabah s›n›fa gittim, ö¤rencilerimin büyük k›sm› gelmiflti. Güzel bir ders iflledikten sonra ders sonu zili çal›nca herkesin çantas›n› toparlad›¤›n› ve kimilerinin s›n›ftan ayr›ld›¤›n› gördüm. Merakla sorunca, hafta boyunca sadece Rusça için geldiklerini ve ders bitti¤ine göre art›k eve gidebileceklerini, di¤er derslere girmenin gereksizli¤ini söylediler. Biraz tebessümle de olsa, okulu terk etmemeleri için onlar› ikaz ettim ama beni dinlemediler. Kendimi derse ve ö¤rencilerime adad›m. Elimden geldi¤ince bu dili iyi ö¤renmelerini sa¤layaca¤›m. Kültürü derin bir milletin dilinin basite al›namayacak kadar titizlik gerektirdi¤ini düflünüyorum.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

k l a s i k l e r l e s ö y l e fl i и н т е р в ь ю с к л а с с и к о м

Enver Pafla:

Beni hayalcilikle itham edenlerin basireti ba¤l› Konuflan: Hande Ekflio¤lu Ufuk Kitap yay›nevi editörü (Türkiye).

Энвер-паша: Тем, кто обвинял меня в излишнем мечтательстве, не хватало дальновидности Беседовала: Ханде Экшиоглу Редактор издательства «Уфук Китап» (Турция).

Enver Pafla, 1908’de II. Meflrutiyet’in ilan›yla Türk tarihine girmifl, askerî baflar›lar›yla k›sa zamanda Türk ordu ve halk› aras›nda üne kavuflarak 34 yafl›nda Osmanl› Ordular› Baflkumandanl›¤›’na terfi etmifltir. I. Dünya Savafl›’n›n ard›ndan savafl›n galibi ‹ngiliz hükümeti taraf›ndan “savafl suçlusu” ilan edilince Türkiye’yi terk ederek, yurt d›fl›nda, ‹ngiliz emperyalizmine karfl› bir mücadele bafllatm›flt›r. Bolfleviklerin Enver Pafla’dan desteklerini çekerek ‹ngiltere’yle anlaflmas› üzerine Orta Asya’ya giderek Türkistan ayaklanmas›na kat›lm›fl fakat bir süre sonra bir Rus müfreze bask›n› s›ras›nda Himalaya da¤lar›nda hayat›n› kaybetmifltir. Bugün Türkiye’de Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nu “bir ihtiras u¤runa Almanya’n›n yan›nda savafla sokan adam” olarak tan›nmaktad›r. Tamamen kaynaklara dayanarak yapt›¤›m›z bu röportajla hem Türk, hem de Rus tarihinde, önemli bir yer tutan fakat savafl sonras› kurulan yenidünya düzeninin ortodoks tarih yaz›n›nda kendine yer bulamayan Enver Pafla’ya söz hakk› vermeyi amaçlad›k. Hande Ekflio¤lu: Ad›n›z çevresinde birikmifl amans›z sorular var. Bugün, burada, size, birkaç nesildir biriken bu sorula-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Alman ajan› oldu¤um iddias› düflmanlar›m› bile mahcup edecek bir iftirad›r. Обвинение меня в немецком шпионаже смутит даже моих врагов. r› yöneltmek istiyorum. ‹sterseniz sondan bafllayal›m: Balkan hezimetinden yeni ç›km›fl, “Hasta Adam” diye an›lan bir devleti I. Dünya Savafl›’na niçin soktunuz ve niçin Almanya taraf›nda? Enver Pafla: Devleti harbe sokmak, sorunuzda ima edilenin aksine, bir tercih meselesi de¤ildi. Bu savafl biz girmesek de olacakt› ve sonuçta Osmanl›’n›n paylafl›lmas› kaç›n›lmazd›. Bu konuda ‹ngilizler niyetlerini aç›ktan aç›¤a ortaya koyuyordu. Bo¤azlar gibi bir anahtar›n elimizde olmas› ve Balkan Harbi’ndeki feci yenilgimiz, düflmanlar›n gözlerini bize çevirmiflti. Biz, tarafs›zl›¤›m›z› kabul ettirecek güce malik de¤ildik. Çok ciddi ve yaz›l› teminata ihtiyac›m›z vard›. ‹tilaf devletleri bizimle hiçbir anlaflmaya yanaflmad›. Almanya tek çaremizdi.

Ç ËÒÚÓðË˛ íÛðˆËË ùÌ‚Âð-Ô‡¯‡ ‚Ó¯ÂÎ Ò ÏÓÏÂÌÚ‡ ·ÛðÊÛ‡ÁÌÓÈ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËË Ë ‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl ÍÓÌÒÚËÚÛˆËË (ÍÓÌÒÚËÚÛˆËÓÌÌÓÈ ÏÓÌ‡ðıËË) ‚ 1908 „. ìÒÔÂıË Ì‡ ‚ÓÂÌÌÓÏ ÔÓÔðË˘Â ÔÓÁ‚ÓÎËÎË ÂÏÛ ‚ ‚ÓÁð‡ÒÚÂ 34 ÎÂÚ Á‡‚ÓÂ‚‡Ú¸ ÒÎ‡‚Û ÒðÂ‰Ë Ì‡ðÓ‰‡ Ë ‡ðÏËË Ë ÒÚ‡Ú¸ „Î‡‚ÌÓÍÓÏ‡Ì‰Û˛˘ËÏ ‡ðÏËË éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË. é‰ÂðÊ‡‚¯ÂÂ ÔÓ·Â‰Û ‚ ‚ÓÈÌÂ ‡Ì„ÎËÈÒÍÓÂ Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó Ó·˙fl‚ËÎÓ ùÌ‚Âð-Ô‡¯Û «‚ÓÂÌÌ˚Ï ÔðÂÒÚÛÔÌËÍÓÏ», ÔÓÒÎÂ ˜Â„Ó ÓÌ ÔÓÍËÌÛÎ íÛðˆË˛, ÒÚ‡‚ ËÌËˆË‡ÚÓðÓÏ ‡ÌÚËËÏÔÂðË‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍÓ„Ó ‰‚ËÊÂÌËfl ÔðÓÚË‚ ÇÂÎËÍÓ·ðËÚ‡ÌËË. èÓÒÎÂ ÚÓ„Ó Í‡Í ·ÓÎ¸¯Â‚ËÍË Á‡ÍÎ˛˜ËÎË ÒÓ„Î‡¯ÂÌËÂ Ò ÇÂÎËÍÓ·ðËÚ‡ÌËÂÈ Ë ÔðÂÍð‡ÚËÎË ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡Ú¸ ùÌ‚Âð-Ô‡¯Û, ÓÌ Ì‡Ôð‡‚ËÎÒfl ‚ ëðÂ‰Ì˛˛ ÄÁË˛, „‰Â ÔðËÌflÎ ‡ÍÚË‚ÌÓÂ Û˜‡ÒÚËÂ ‚ ·‡ÒÏ‡˜ÂÒÍÓÏ ‰‚ËÊÂÌËË ‚ ÇÓÒÚÓ˜ÌÓÏ íÛðÍÂÒÚ‡ÌÂ. ùÌ‚Âð-Ô‡¯‡ ÔÓ„Ë· ‚Ó ‚ðÂÏfl ÒÚ˚˜ÍË Ò ÓÚðfl‰ÓÏ äð‡ÒÌÓÈ ÄðÏËË. Ç ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ íÛðˆËË ùÌ‚ÂðÔ‡¯‡ ËÁ‚ÂÒÚÂÌ Í‡Í «˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ÍÓÚÓð˚È ð‡‰Ë Ò‚ÓËı ‡Ï·ËˆËÈ ‚ÚflÌÛÎ éÒÏ‡ÌÒÍÛ˛ ËÏÔÂðË˛ ‚ ‚ÓÈÌÛ Ì‡ ÒÚÓðÓÌÂ ÉÂðÏ‡ÌËË». ç‡¯Â ËÌÚÂð‚¸˛ ÓÒÌÓ‚‡ÌÓ Ì‡ ðÂ‡Î¸Ì˚ı ‰ÓÍÛÏÂÌÚ‡Î¸Ì˚ı ËÒÚÓ˜ÌËÍ‡ı. ñÂÎ¸ Ì‡¯‡ – ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ËÚ¸ ÒÎÓ‚Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ, ÍÓÚÓð˚È Ò˚„ð‡Î ‚‡ÊÌÛ˛ ðÓÎ¸ ÌÂ

и н т е р в ь ю с к л а с с и к о м k l a s i k l e r l e s ö y l e fl i

ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ËÒÚÓðËË íÛðˆËË, ÌÓ Ë ‚ ËÒÚÓðËË êÓÒÒËË, Ó‰Ì‡ÍÓ ÔÓÒÎÂ Ó˜ÂðÂ‰ÌÓ„Ó ÔÂðÂ‰ÂÎ‡ ÏËðÓÛÒÚðÓÈÒÚ‚‡ ·˚Î Á‡·˚Ú ÓÙËˆË‡Î¸ÌÓÈ ËÒÚÓðËÓ„ð‡ÙËÂÈ. ï‡Ì‰Â ùÍ¯ËÓ„ÎÛ: ë ‚‡¯ËÏ ËÏÂÌÂÏ Ò‚flÁ‡ÌÓ ÏÌÓ„Ó ÓÒÚð˚ı ÒËÚÛ‡ˆËÈ. ü ıÓ˜Û Á‡‰‡Ú¸ ‚‡Ï ‚ÓÔðÓÒ˚, ÓÚ‚ÂÚ˚ Ì‡ ÍÓÚÓð˚Â Ê‰ÛÚ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ÔÓÍÓÎÂÌËÈ. ÖÒÎË ÔÓÁ‚ÓÎËÚÂ, Ì‡˜ÌÂÏ Ò ÍÓÌˆ‡. á‡˜ÂÏ ‚˚ ‚ÚflÌÛÎË ‚ èÂð‚Û˛ ÏËðÓ‚Û˛ ‚ÓÈÌÛ Â˘Â ÌÂ ÓÔð‡‚Ë‚¯ÂÂÒfl ÓÚ ÔÓð‡ÊÂÌËfl ‚ Å‡ÎÍ‡ÌÒÍÓÈ ‚ÓÈÌÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó? à ÔÓ˜ÂÏÛ Ì‡ ÒÚÓðÓÌÂ ÉÂðÏ‡ÌËË? ùÌ‚Âð-Ô‡¯‡: ÇÒÚÛÔÎÂÌËÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ‚ ‚ÓÈÌÛ ÌÂ ·˚ÎÓ ÏÓËÏ ÎË˜Ì˚Ï ÔðÂ‰ÔÓ˜ÚÂÌËÂÏ, Ì‡ ˜ÚÓ ‚˚ Ì‡ÏÂÍÌÛÎË ‚ ‚‡¯ÂÏ ‚ÓÔðÓÒÂ. ùÚ‡ ‚ÓÈÌ‡ ÒÓÒÚÓflÎ‡Ò¸ ·˚ Ë ·ÂÁ Ì‡¯Â„Ó Û˜‡ÒÚËfl, ÔðË˜ÂÏ ð‡Á‰ÂÎ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË ·˚Î ÌÂËÁ·ÂÊÂÌ. ÄÌ„ÎËfl ÓÚÍð˚ÚÓ Á‡fl‚ÎflÎ‡ Ó Ò‚ÓËı Ì‡ÏÂðÂÌËflı Ì‡ ˝ÚÓÚ Ò˜ÂÚ. Ç Ì‡¯Ëı ðÛÍ‡ı Ì‡ıÓ‰ËÎËÒ¸ ÍÎ˛˜Ë ÓÚ Å‡ÎÍ‡Ì, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÔÓÒÎÂ Ì‡¯Â„Ó Úð‡„Ë˜ÂÒÍÓ„Ó ÔÓð‡ÊÂÌËfl ‚ Å‡ÎÍ‡ÌÒÍÓÈ ‚ÓÈÌÂ ‚ð‡ÊÂÒÍËÂ ‚Á„Îfl‰˚ ÛÒÚðÂÏËÎËÒ¸ ‚ Ì‡¯Û ÒÚÓðÓÌÛ. å˚ ÌÂ Ó·Î‡‰‡ÎË ÒËÎÓÈ, ÍÓÚÓð‡fl ·˚ ÔÓÁ‚ÓÎËÎ‡ Ì‡Ï Á‡ÒÚ‡‚ËÚ¸ ÔðËÁÌ‡Ú¸ Ì‡¯ ÌÂÈÚð‡ÎËÚÂÚ. å˚ ÌÛÊ‰‡ÎËÒ¸ ‚ ÒÂð¸ÂÁÌÓÈ, ÔËÒ¸ÏÂÌÌÓÈ „‡ð‡ÌÚËË. çË Ó‰ÌÓ ËÁ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ ÄÌÚ‡ÌÚ˚ ÌÂ ÔÓ¯ÎÓ ·˚ Ì‡ ÒÓ„Î‡¯ÂÌËÂ Ò Ì‡ÏË. ÉÂðÏ‡ÌËfl ÒÚ‡Î‡ ‰Îfl Ì‡Ò Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ‚˚ıÓ‰ÓÏ ËÁ ÒÎÓÊË‚¯ÂÈÒfl ÒËÚÛ‡ˆËË. èðËÌflÚÓÂ ‚‡ÏË ðÂ¯ÂÌËÂ Ó·˙flÒÌfl˛Ú ÚÂÏ, ˜ÚÓ ‚˚ ·˚ÎË ÌÂÏÂˆÍËÏ ¯ÔËÓÌÓÏ... èÓ‰Ó·ÌÓÂ Ó·‚ËÌÂÌËÂ ‚ ÏÓÈ ‡‰ðÂÒ ÒÏÛÚËÚ ‰‡ÊÂ ÏÓËı ‚ð‡„Ó‚. ü - ‚ÓËÌ, ‚ÓÒÔËÚ‡ÌÌ˚È ‚ ‰ÛıÂ „Óð‰ÓÒÚË Á‡ éÒÏ‡ÌÒÍÛ˛ ËÏÔÂðË˛, fl – ÁflÚ¸ ï‡ÎËÙ‡. á‡ ÍÓðÓÚÍÓÂ ‚ðÂÏfl ‚ Á‚‡ÌËË „Î‡‚ÌÓÍÓÏ‡Ì‰Û˛˘Â„Ó éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ‡ðÏËÂÈ fl Û‰ÓÒÚÓËÎÒfl ÔðÂ‰‡ÌÌÓÒÚË Ë Î˛·‚Ë Û„ÌÂÚÂÌÌ˚ı Ì‡ðÓ‰Ó‚, ˜Â„Ó á‡Ô‡‰ ÌÂ ÒÏÓ„ ÔÓÎÛ˜ËÚ¸, ÌÂÒÏÓÚðfl Ì‡ Á‡Úð‡˜ÂÌÌ˚Â ÏËÎÎËÓÌ˚. ü ÒÓ„Î‡ÒÂÌ Ò ÚÂÏ, ˜ÚÓ Î˛·Î˛ ÒÛÏ‡Ò·ðÓ‰Ì˚È „ÂðÓËÁÏ, ËÏÂ˛ ÒÎ‡·ÓÒÚ¸ Í ÒÎ‡‚Â Ë ÔÓ˜ÂÚÛ. óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl ÔðÓ‚Ó‰ËÏÓÈ ÏÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË, ÚÓ ÂÒÎË ·˚ fl ·˚Î ÌÂÏÂˆÍËÏ ¯ÔËÓÌÓÏ, ÌÂ ‰ÛÏ‡˛, ˜ÚÓ ÒÔÛÒÚfl ÚðË ‰Ìfl ÔÓÒÎÂ Á‡ÍÎ˛˜ÂÌËfl ÒÓ„Î‡¯ÂÌËfl Ò ÉÂðÏ‡ÌËÂÈ fl Ó·ð‡ÚËÎÒfl ·˚ Ò ÔðÂ‰ÎÓÊÂÌËÂÏ Í êÓÒÒËË. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, fl Û‚ÂðÂÌ, ˜ÚÓ ËÒÚÓðËÍË ÌÂ ÓÚðËˆ‡˛Ú ÏÓÈ ‚ÍÎ‡‰ ‚ Á‡ðÓÊ‰ÂÌËÂ ‚Ó ‚ðÂÏfl èÂð‚ÓÈ ÏËðÓ‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ-ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎ¸ÌÓÈ ·Óð¸·˚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÔÂðÂÊË‚¯Â„Ó ÒÚð‡¯ÌÓÂ ÔÓð‡ÊÂÌËÂ ‚ Å‡ÎÍ‡ÌÒÍÓÈ

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

k l a s i k l e r l e s ö y l e fl i и н т е р в ь ю с к л а с с и к о м

Sizin bu tercihinizi “Çünkü o bir Alman ajan›yd›” diye yorumlayanlar var. Bu iftira düflmanlar›m› bile mahcup eder. Asker olarak “Osmanl›l›k gururu”yla yetiflmifl ve halifenin damad›, Osmanl› Ordular› Baflkumandan› s›fat›yla, k›sa zamanda, bütün Bat› dünyas›n›n, belki milyonlar harcayarak, malik olamad›klar› bir talihe; mazlum milletlerin kalbine, ba¤l›l›¤›na mazhar olmufltum. Sorgulamak isterseniz, kahramanl›k aflk›m›, flan ve flerefe olan zaaf›m› sorgulayabilirsiniz. Politikalar›ma gelince, ajan olsayd›m Almanya’yla yapt›¤›m›z antlaflmadan üç gün sonra, Rusya’ya tekrar teklif götürmezdim. Ayr›ca Balkan Harbi’nde tarihin en büyük yenilgilerinden birisine u¤ram›fl bir ordunun, Birinci Dünya Harbi’nde ve Millî Mücadele’de ki kendine geliflinde benim hizmetlerimin pay›n› san›r›m tarihçiler inkâr etmiyordur. Almanlar lehine kullan›lmak iddias›na gelince, güç dengesinin aleyhimize olmas›n›n bedelleri inkâr edilemez. Fakat hat›rlat›r›m ki, Almanlar da birçok ifllerin Alman ordusundan gizli yürütülmesi gibi bir vaziyetten flikâyet etmifllerdir. Savafl›n ilk günlerinde Teflkilat-› Mahsusa adl› bir örgüt kurdu¤unuzu biliyoruz. Türkiye bu örgütü çok geç ö¤rendi. Nedir Teflkilat-› Mahsusa? Teflkilat-› Mahsusa, ilk uluslararas› operasyon örgütüdür. Yayg›n ve gayr› nizami savafl› ilk defa bu Teflkilat’la bafllatt›k. Esas amac›m, ‹slâm ülkelerinde beflinci kol faaliyetleriydi… Milli Mücadele’nin temelini de teflkilat haz›rlam›flt›r. Trakya’da Edirne’nin iflgali tehlikesine karfl› göstermelik bir cumhuriyet kurmaktan, Kuzey Afrika’da gerilla savafl› organizesine; ‹rlanda Kurtulufl Ordusu’na lojistik destek göndermekten, Filipinler, Malezya ve Japonya’da propaganda faaliyetine; Millî mücadele için silah ve kadro sevki ve mühimmat temininden, casusluk etkinliklerine kadar pek çok alanda hizmet verildi. Dünyan›n önde gelen birçok ismi teflkilat›n üyesiydi. Mustafa Kemal Pafla bunlardan biriydi. Sar›kam›fl’ta kendi askerinizi bile bile ölüme götürmekle itham ediliyorsunuz. Hatta ‹stanbul Haydarpafla Gar›’na yüzünüzde gülücüklerle indi¤inizden bahsedilir. Sar›kam›fl facias› gerçekten bir ihmalin ürünü müydü?

100

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Teflkilat-› Mahsusa, ilk uluslararas› operasyon örgütüdür. Esas amac›m, ‹slâm ülkelerinde beflinci kol faaliyetleriydi… Milli Mücadele’nin temelini de bu teflkilat haz›rlam›flt›r. «Тешкилят-и Махсуса» – первая международная оперативно-разведывательная организация. Моя основная цель – деятельность «пятой власти» в мусульманских странах... Почва для национальной борьбы была подготовлена этой организацией. Asl›nda burada plân›n kendisi de¤il, tatbiki tenkit edilmifltir. Buna ra¤men olay› sanki harekât›n kendisi hatal›ym›fl gibi göstermelerini ne bir politikac› ne de bir asker kabul edebilir. Sar›kam›fl’›n sonuçlar›, Harp sonras› aleyhimde bafllat›lan propagandan›n bir parças› olarak abart›lm›flt›r. Kafkas cephesi Ruslar için ikinci önemde bir cepheydi; fakat mühimdi. Ruslar›n buradaki hareketsizlikleri bizim Erkân-› Harbiye’mize birtak›m imkânlar ç›karm›flt›… Bunlardan istifade etmek fiark taarruzunun esas gayesiydi. Birinci Dünya Savafl› sonras› sizi Rusya’ya yaklaflt›ran neydi? Rusya’n›n yeni ve büyüyen bir dünya gücü oldu¤unun fark›ndayd›m. Müttefik güçlerine meydan okumufltu. Ortak düflmana karfl› savaflmak için her flart müsaitti. Bu durumda Sovyet Rusya’yla birlikte ‹ngiliz emperyalizmi aleyhine bütün Müslüman topraklar›n› harekete geçirme kozuna sahiptik. Sovyetlerin yeni bir güç olarak tarih sahnesine ç›k›fl›na Almanlar›n dikkatini ilk çeken bendim. Çiçerin, Radek,

‚ÓÈÌÂ. çÓ, ÒÏÂ˛ Ì‡ÔÓÏÌËÚ¸, ÉÂðÏ‡ÌËfl Ê‡ÎÓ‚‡Î‡Ò¸, ˜ÚÓ ÏÌÓ„ËÂ Í‡ÏÔ‡ÌËË ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡ÎËÒ¸ ‚ Ú‡ÈÌÂ ÓÚ ÌÂÏÂˆÍÓÈ ‡ðÏËË. Ç Ò‡ÏÓÏ Ì‡˜‡ÎÂ ‚ÓÈÌ˚ ‚‡ÏË ·˚Î‡ ÒÓÁ‰‡Ì‡ «íÂ¯ÍËÎflÚ-Ë å‡ıÒÛÒ‡» (ëÔÂˆË‡Î¸Ì‡fl Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl). íÛðˆËfl ÔÓÁ‰ÌÓ ÛÁÌ‡Î‡ Ó ÌÂÈ. óÚÓ ˝ÚÓ Á‡ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl? «íÂ¯ÍËÎflÚ-Ë å‡ıÒÛÒ‡» – ÔÂð‚‡fl ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì‡fl ÓÔÂð‡ÚË‚ÌÓð‡Á‚Â‰˚‚‡ÚÂÎ¸Ì‡fl Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl. ÇÔÂð‚˚Â Ï˚ Ì‡˜‡ÎË ð‡Á‚ÂÚ‚ÎÂÌÌÛ˛ ·Óð¸·Û ËÏÂÌÌÓ ‚ ð‡ÏÍ‡ı ˝ÚÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË. åÓfl ÓÒÌÓ‚Ì‡fl ˆÂÎ¸ – ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ «ÔflÚÓÈ ‚Î‡ÒÚË» ‚ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı ÒÚð‡Ì‡ı... èÓ˜‚‡ ‰Îfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ·Óð¸·˚ ·˚Î‡ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌ‡ ˝ÚÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÂÈ. éð„‡ÌËÁ‡ˆËfl ð‡·ÓÚ‡Î‡ Ì‡ ð‡ÁÌ˚ı Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËflı: ‚Ó îð‡ÍËË ·˚ÎÓ ÒÓÁ‰‡ÌÓ ÌÓÏËÌ‡Î¸ÌÓÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó Ò ˆÂÎ¸˛ Á‡˘ËÚ˚ ÓÚ ÓÍÍÛÔ‡ˆËË Ä‰ðË‡ÌÓÔÓÎfl; ‚ ëÂ‚ÂðÌÓÈ ÄÙðËÍÂ ·˚Î‡ Óð„‡ÌËÁÓ‚‡Ì‡ Ô‡ðÚËÁ‡ÌÒÍ‡fl ‚ÓÈÌ‡; ÓÍ‡Á‡Ì‡ Ï‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓ-ÚÂıÌË˜ÂÒÍ‡fl ÔÓ‰‰ÂðÊÍ‡ àðÎ‡Ì‰ÒÍÓÈ ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎ¸ÌÓÈ ‡ðÏËË; Ì‡ îËÎËÔÔËÌ‡ı, ‚ å‡Î‡ÈÁËË Ë üÔÓÌËË

и н т е р в ь ю с к л а с с и к о м k l a s i k l e r l e s ö y l e fl i

Zinoiev, Lenin, Troçki ile görüfltüm. Sovyet-Alman temaslar›nda arabuluculuk görevini üstlendim. Bu görüflmelerde Anadolu hareketine silah yard›m›nda bulunulmas› için söz ald›m. Mustafa Kemal Pafla’yla iliflkilerinize gelmek istiyorum… Aran›zda düflmanl›¤a varan bir rekabet oldu¤u söyleniyor? Bu sadece bir söylenti… Aram›zda “düflmanl›¤a” varan bir rekabet olmad›¤›n› Mustafa Kemal Pafla’n›n, k›z›m Mahpeyker’e, vatana hizmet ayl›¤› ba¤lam›fl olmas› da gösterir. Fakat 1. Dünya Savafl›’nda Mustafa Kemal Pafla’n›n idam›n› istemeyi bile düflünmüflsünüz… Mustafa Kemal Pafla’yla her zaman aram›zda yaklafl›m ve yöntem farkl›l›klar› olmufltur. Her fleyden önce cephe ve memleket tayinimiz farkl›yd›… O, her zaman Misak-› Millî s›n›rlar›n› hedeflemifltir. Fakat Pafla’yla birer ‹ttihatç› olarak iliflkilerimiz Orta Asya zaman›nda da sürmüfltür. Siyasi gücüm nedeniyle hem Almanya, hem Rusya nezdindeki itibar›m Anadolu’ya çeflitli kolayl›klar sa¤lamama yard›mc› olmufltur. Mesela Rusya-Türkiye Dostluk Anlaflmas› benim arac›l›¤›mla Türkiye lehine sonuçlanm›flt›r. Anadolu örgütlenmesinin liderli¤i için mücadele etmediniz mi? Benim Sultan Vahdettin’le hiçbir zaman iyi iliflkilerim olmad›. Hatta Sultan Reflat bunu bildi¤i için, endifle içinde vefat ederken, bana kararname yerine geçecek bofl kâ¤›tlar imzalayarak b›rakm›fl; bu yol-

la vatana hizmetime imkân tan›m›flt›r. Öte yandan ben, Türkiye Cumhuriyeti’nin hür ve tam ba¤›ms›z bir devlet olabilme mücadelesini, Anadolu’nun d›fl›na uzanan bir co¤rafyayla mümkün görüyordum. Benim d›flar›da, Mustafa Kemal’inse içeride verdi¤imiz mücadele sonundad›r ki; ‹ngiltere, Sovyetlerle anlaflma yolunu seçerek, Türkiye Cumhuriyeti’ni de dolayl› olarak kabul etmek zorunda kalm›flt›r. Sizin savafl alan›n›z nerdeyse bütün yeryüzü… Bir asker olarak kendinizi fazla macerac› bulmuyor musunuz? Dünyay› do¤ru okuyamayan, hayalci bir adam m›yd›n›z? Hayalcilik itham›na yaflad›¤›m devirde de çok muhatap oldum. Ben de, bana bu itham› yapan ve aralar›nda Cemal Pafla gibi baz›lar› da yak›n arkadafl›m olan bu insanlar›n “devrin siyasetiyle gözleri ba¤lanm›fl, kendi kendilerini aldatan kifliler” olduklar› görüflündeyim. Hakk›n›zda yap›lan yay›nlar çok abart›l›; afl›r› “övgü ve yergi” aras›nda gidip gelmenizi neye ba¤l›yorsunuz?

Sovyetlerin yeni bir güç olarak tarih sahnesine ç›k›fl›na Almanlar›n dikkatini ilk çeken bendim. Я был первым, кто указал Германии на то, что Советы становятся грозной силой.

·˚Î‡ ÔðÓ‚Â‰ÂÌ‡ ¯ËðÓÍ‡fl ÔðÓÔ‡„‡Ì‰ËÒÚÒÍ‡fl ÍÓÏÔ‡ÌËfl; ‰Îfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ-ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ‰‚ËÊÂÌËfl Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎflÎ‡ Í‡‰ð˚, ÓðÛÊËÂ, ÒÌ‡·Ê‡Î‡ ‚ÒÂÏ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Ï, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ Á‡ÌËÏ‡Î‡Ò¸ ¯ÔËÓÌÒÍÓÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸˛. ëðÂ‰Ë ˜ÎÂÌÓ‚ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË ·˚ÎÓ ÏÌÓ„Ó ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ı ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏËðÂ ÎË˜ÌÓÒÚÂÈ, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ Ë åÛÒÚ‡Ù‡ äÂÏ‡Î¸-Ô‡¯‡. Ç‡Ò Ó·‚ËÌfl˛Ú ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚ ë‡ð˚Í‡Ï˚¯Â ‚˚ ÒÓÁÌ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÔÓ‚ÂÎË Ì‡ ÒÏÂðÚ¸ Ò‚ÓËı ÒÓÎ‰‡Ú. ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, ÛÚ‚ÂðÊ‰‡˛Ú, ˜ÚÓ, ÍÓ„‰‡ ‚˚ ‚ıÓ‰ËÎË ‚ ‚ÓÍÁ‡Î «ï‡È‰‡ðè‡¯‡» ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ, Ì‡ ‚‡¯ÂÏ ÎËˆÂ ·˚Î‡ ÛÎ˚·Í‡. ÑÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ ÎË Úð‡„Â‰Ëfl ‚ ë‡ð˚Í‡Ï˚¯Â ÒÚ‡Î‡ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓÏ ı‡Î‡ÚÌÓÒÚË Ë ÌÂÓÒÚÓðÓÊÌÓÒÚË? ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ ÍðËÚËÍÂ ÔÓ‰‚Âð„Òfl ÌÂ Ò‡Ï ÔÎ‡Ì, ‡ Â„Ó ËÒÔÓÎÌÂÌËÂ. çË Ó‰ËÌ ÔÓÎËÚËÍ ËÎË ‚ÓÂÌÌ˚È ÌÂ ÒÓ„Î‡ÒËÚÒfl Ò ÚÂÏ, ˜ÚÓ ÔÎ‡Ì ·˚Î ÌÂÔð‡‚ËÎ¸Ì˚Ï. íð‡„Â‰Ëfl ÔðË ë‡ð˚Í‡Ï˚¯Â ·˚Î‡ ÒËÎ¸ÌÓ ÔðÂÛ‚ÂÎË˜ÂÌ‡, ˜ÚÓ ·˚ÎÓ ˜‡ÒÚ¸˛ ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓ ÔðÓ‰ÛÏ‡ÌÌÓÈ ÔðÓÔ‡„‡Ì‰˚ ÔðÓÚË‚ ÏÂÌfl. ä‡‚Í‡ÁÒÍËÈ ÙðÓÌÚ ‰Îfl êÓÒÒËË ËÏÂÎ ‚ÚÓðÓÒÚÂÔÂÌÌÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ, ÌÓ ˝ÚÓ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ·˚ÎÓ Ó˜ÂÌ¸ ·ÓÎ¸¯ËÏ. ÅÂÁ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ ðÛÒÒÍËı Ì‡ ˝ÚÓÏ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËË ÒÓÁ‰‡ÎÓ ‰Îfl Ì‡¯Â„Ó ÉÂÌ¯Ú‡·‡ ÔðÂÍð‡ÒÌ˚Â ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË... å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚ÎË ‚ÓÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸Òfl ËÏË. óÚÓ Á‡ÒÚ‡‚ËÎÓ ‚‡Ò ÔÓÈÚË Ì‡ Ò·ÎËÊÂÌËÂ Ò êÓÒÒËÂÈ ÔÓÒÎÂ ‚ÓÈÌ˚? ü ÔÓÌËÏ‡Î, ˜ÚÓ êÓÒÒËfl ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÌÓ‚Û˛ ·˚ÒÚðÓ ð‡ÒÚÛ˘Û˛ ÒËÎÛ ÏËðÓ‚Ó„Ó Ï‡Ò¯Ú‡·‡. êÓÒÒËfl ·ðÓÒËÎ‡ ‚˚ÁÓ‚ ÄÌÚ‡ÌÚÂ. ìÒÎÓ‚Ëfl ‰Îfl ·Óð¸·˚ ÔðÓÚË‚ Ó·˘Â„Ó ÔðÓÚË‚ÌËÍ‡ ·˚ÎË Ó˜ÂÌ¸ ·Î‡„ÓÔðËflÚÌ˚ÏË. ì Ì‡Ò ·˚Î ÍÓÁ˚ð¸:

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

101

k l a s i k l e r l e s ö y l e fl i и н т е р в ь ю с к л а с с и к о м

Benim yaflad›¤›m ça¤, ne tarafa dönseniz atefl çemberine al›nd›¤›n›z bir ça¤d›. Baflka flartlarda normal olabilecek hareketler benim ça¤›mda macerayd›. Kaybedilen savafl›n baflkumandan› olmak s›fat›yla, baflta itilaf devletleri olmak üzere bütün bir karfl› dünyan›n adaveti bana yönelmiflti. ‹ngilizler beni ve arkadafllar›m› “savafl suçlusu” ilan etmifl ve hakk›m›zda menfi propaganda bafllatm›flt›. Devletin bekas› için benim varl›¤›m art›k bir engeldi. Bu yüzden hakk›mdaki söylentilere, “vatan için bir faide me’mul ise”, ben de arkadafllar›m da itiraz etmedik. Öte yandan büyük bat›fllar büyük ümitleri de besliyor… H›zl› parlay›fl›mda ise bunun da pay› vard›r. Bugüne kadar millet sizi kiflisel h›rslar›n›z›n kurban› olarak gördü. Nas›l bir insand› Enver Pafla? Bu y›llarda bir insan olarak duyduklar›n›z› nas›l ifade edersiniz? En büyük emelim büyük bir asker olmakt›; bu u¤urda yaflad›m. Benim için evlad-ü iyal hep ikinci plânda kald›. Mesela, ben Anadolu’yu terk ettikten sonra do¤an o¤lum Ali’yi hiç görmedim; tan›mam bile! Hislerime gelince; zaman zaman bir ma¤arada, hiç kimse taraf›ndan tan›nmadan yaflayan, yaln›z bir adam olma iste¤i duymuflumdur. Öyle gün olmufltur ki, sanki vatan sevgisi hissiyle mekanik olarak hareket ettim. Bazen çok büyük yükleri olan bu hayat› ortadan kald›rmak için bir kurflun ya da top mermisi arad›¤›m olmufltur. Burada izninizle, biraz daha özele girerek sormak istiyorum; Saraya muhalefetle “Hürriyet Kahraman›” olarak ün kazanm›fl bir asker olarak Naciye Sultan’la evlili¤iniz, bütün kariyeriniz boyunca oldu¤u gibi, ikili oynaman›z›n bir parças› m›yd›? “‹kili oynama” yerine “siyasî davran›fl” tan›m›n› kullanmak daha adilane olurdu… Fakat evet, evlenmeden önce bu, sarayla iliflkiler aç›s›ndan ‹ttihat Ve Terakki’ye kolayl›k sa¤lamay› amaçlayan, politik bir evlilikti. Daha sonras›ndaysa, vatan›ma ba¤l›l›¤›m gibi, eflim “Sultan Efendi Hazretleri”ne aflk›m ve sadakatim de herkesçe malumdur. Bir baflkumandan›n, bir bask›n müfrezesine en önde atla ve k›l›çla karfl› ç›-

102

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Ben bir askerdim; yetifltirildi¤im gibi yaflad›m… Ölümüm de bir askerin ölümüydü. Hiçbir fleyi kendi elimle düflmana teslim edemezdim. Я был воином, я жил так, как был воспитан. И я погиб, как воин. Я не мог отдать врагу даже самой малости. k›fl›n› hangi mant›k ve stratejiyle aç›klayabilirsiniz? Makinelilerin üzerine k›l›çla gitmek…(!) Bir tür intihar sald›r›s› (?!) Ölümünüz bir intihar m›yd›? Mant›k ve strateji cephe tayini ve kazanman›n imkân› nispetinde de¤erlidir ve iflletilir. Aksi takdirde bir askere kalan son yol intikamd›r. Giderken götürebilece¤inizi al›rs›n›z… Ben bir askerdim; yetifltirildi¤im gibi yaflad›m… Ölümüm de bir askerin ölümüydü. Hiçbir fleyi kendi elimle düflmana teslim edemezdim. n

‚ÏÂÒÚÂ Ò ëÓ‚ÂÚÒÍÓÈ êÓÒÒËÂÈ Ï˚ ÒÔÓÒÓ·Ì˚ ·˚ÎË ÔÓ‰ÌflÚ¸ ‚ÒÂ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÂ ÁÂÏÎË Ì‡ ·Óð¸·Û ÔðÓÚË‚ ·ðËÚ‡ÌÒÍÓ„Ó ËÏÔÂðË‡ÎËÁÏ‡. ü ·˚Î ÔÂð‚˚Ï, ÍÚÓ ÛÍ‡Á‡Î ÉÂðÏ‡ÌËË Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ëÓ‚ÂÚ˚ ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl „ðÓÁÌÓÈ ÒËÎÓÈ. ü ‚ÒÚðÂ˜‡ÎÒfl Ò óË˜ÂðËÌ˚Ï, ê‡‰ÂÍÓÏ, áËÌÓ‚¸Â‚˚Ï, ãÂÌËÌ˚Ï, íðÓˆÍËÏ. ü ·˚Î ÔÓÒðÂ‰ÌËÍÓÏ ‚ ÒÓ‚ÂÚÒÍÓ-„ÂðÏ‡ÌÒÍËı ÔÂðÂ„Ó‚Óð‡ı. ü Ú‡ÍÊÂ Á‡ðÛ˜ËÎÒfl Ó·Â˘‡ÌËÂÏ ÔÓÏÓ˘Ë ‚ÓÓðÛÊÂÌËÂÏ ‰Îfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ-ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ‰‚ËÊÂÌËfl ‚ ÄÌ‡ÚÓÎËË. ü ıÓ˜Û ÍÓÒÌÛÚ¸Òfl ‚‡¯Ëı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò åÛÒÚ‡ÙÓÈ äÂÏ‡ÎÂÏ. ÉÓ‚ÓðflÚ, ˜ÚÓ ÏÂÊ‰Û ‚‡ÏË ·˚Î‡ ÒËÎ¸Ì‡fl ÍÓÌÍÛðÂÌˆËfl, ˜ÚÓ ‚˚ ·˚ÎË ‚ð‡„‡ÏË. ùÚÓ ÔÛÒÚ˚Â ð‡Á„Ó‚Óð˚. é ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ï˚ ÌÂ ‚ð‡Ê‰Ó‚‡ÎË, „Ó‚ÓðËÚ ıÓÚfl ·˚ ÚÓ, ˜ÚÓ åÛÒÚ‡Ù‡ äÂÏ‡Î¸ Ì‡ÁÌ‡˜ËÎ ÏÓÂÈ ‰Ó˜ÂðË å‡ıÔÂÈÍÂð ÔÓÊËÁÌÂÌÌÛ˛ ÔÂÌÒË˛ «á‡ ÒÎÛÊ·Û ÓÚÂ˜ÂÒÚ‚Û». é‰Ì‡ÍÓ ‚Ó ‚ðÂÏfl ‚ÓÈÌ˚ ‚˚ Ì‡ÏÂðÂ‚‡ÎËÒ¸ Í‡ÁÌËÚ¸ åÛÒÚ‡ÙÛ äÂÏ‡Îfl... ë åÛÒÚ‡ÙÓÈ äÂÏ‡ÎÂÏ Û Ì‡Ò ·˚ÎË ð‡ÁÌÓ„Î‡ÒËfl ÓÚÌÓÒËÚÂÎ¸ÌÓ ÔÓ‰ıÓ‰‡ Ë ÏÂÚÓ‰Ó‚ ðÂ¯ÂÌËfl ÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚ı Á‡‰‡˜. çÂÎ¸Áfl Á‡·˚‚‡Ú¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ï˚ Ì‡ıÓ‰ËÎËÒ¸ Ì‡ ð‡ÁÌ˚ı ÙðÓÌÚ‡ı Ë Á‡ÌËÏ‡ÎË ð‡ÁÌ˚Â ‰ÓÎÊÌÓÒÚË. Ö„Ó ˆÂÎË

Mustafa Kemal Pafla’yla her fleyden önce cephe ve memleket tayinimiz farkl›yd›… O, her zaman Misak-› Millî s›n›rlar›n› hedeflemifltir. С Мустафой Кемалем мы находились на разных фронтах и занимали разные должности. Его цели всегда были ограничены национальным движением.

и н т е р в ь ю с к л а с с и к о м k l a s i k l e r l e s ö y l e fl i

‚ÒÂ„‰‡ ·˚ÎË Ó„ð‡ÌË˜ÂÌ˚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Ï ‰Ó„Ó‚ÓðÓÏ. çÓ Ì‡¯Ë ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í‡Í ÒÔÓ‰‚ËÊÌËÍÓ‚ ÔÓ Ô‡ðÚËË «Ö‰ËÌÂÌËÂ Ë ÔðÓ„ðÂÒÒ» ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÎËÒ¸ Ë ÚÓ„‰‡, ÍÓ„‰‡ fl Ì‡ıÓ‰ËÎÒfl ‚ ëðÂ‰ÌÂÈ ÄÁËË. ÅÎ‡„Ó‰‡ðfl ÏÓÂÏÛ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÏÛ ‡‚ÚÓðËÚÂÚÛ ‚ ÉÂðÏ‡ÌËË Ë ‚ ëÓ‚ÂÚÒÍÓÈ êÓÒÒËË fl ÒÏÓ„ ‰Ó·ËÚ¸Òfl ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ı ÔðË‚ËÎÂ„ËÈ ‰Îfl íÛðˆËË. ç‡ÔðËÏÂð, ÑÓ„Ó‚Óð Ó ‰ðÛÊ·Â Ë ·ð‡ÚÒÚ‚Â ÏÂÊ‰Û êÓÒÒËÂÈ Ë íÛðˆËÂÈ ÒÚ‡Î ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï ·Î‡„Ó‰‡ðfl ÏÓÂÏÛ ÔÓÒðÂ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Û. Ç˚ ÌÂ Ô˚Ú‡ÎËÒ¸ ·ÓðÓÚ¸Òfl Á‡ ÎË‰ÂðÒÚ‚Ó ‚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎ¸ÌÓÏ ‰‚ËÊÂÌËË ‚ ÄÌ‡ÚÓÎËË? ì ÏÂÌfl ‚ÒÂ„‰‡ ·˚ÎË Ì‡ÚflÌÛÚ˚Â ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ÒÛÎÚ‡ÌÓÏ Ç‡ı‰ÂÚ‰ËÌÓÏ. áÌ‡fl ˝ÚÓ, ÒÛÎÚ‡Ì êÂ¯ËÚ, ÍÓ„‰‡ ·˚Î Ì‡ ÒÏÂðÚÌÓÏ Ó‰ðÂ, ÔÂðÂ‰‡Î ÏÌÂ Ô‡˜ÍÛ ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌÌ˚ı ÔÛÒÚ˚ı ·ÛÏ‡„, ÍÓÚÓð˚Â fl ÏÓ„ ·˚ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸ ‰Îfl ÛÍ‡ÁÓ‚. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ËÎ ÏÌÂ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÒÎÛÊËÚ¸ ÓÚ˜ËÁÌÂ. ë ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, fl ‚ÒÂ„‰‡ Ò˜ËÚ‡Î, ˜ÚÓ íÛðÂˆÍ‡fl êÂÒÔÛ·ÎËÍ‡ ÒÔÓÒÓ·Ì‡ ‚ÂÒÚË ·Óð¸·Û Á‡ ÔÓÎÌÛ˛ Ò‚Ó·Ó‰Û Ë ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Á‡ ÔðÂ‰ÂÎ‡ÏË ÄÌ‡ÚÓÎËË. ÅÎ‡„Ó‰‡ðfl ÏÓÂÈ ·Óð¸·Â Á‡ ÔðÂ‰ÂÎ‡ÏË Ë ÛÒËÎËflÏ åÛÒÚ‡Ù˚ äÂÏ‡Îfl ‚ÌÛÚðË ÄÌ‡ÚÓÎËË, ÄÌ„ÎËfl ‚˚·ð‡Î‡ ÔÛÚ¸ ÔÂðÂ„Ó‚ÓðÓ‚ Ò ëëëê Ë ÍÓÒ‚ÂÌÌ˚Ï Ó·ð‡ÁÓÏ ÔðËÁÌ‡Î‡ íÛðÂˆÍÓÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó. ÑÎfl ‚‡Ò ‚ÂÒ¸ ÏËð ·˚Î ÔÓÎÂÏ ·Ófl... çÂ Í‡ÊÂÚÒfl ÎË ‚‡Ï, ˜ÚÓ ‰Îfl ‚ÓÂÌÌÓ„Ó ‚˚ ˜ÂðÂÒ˜Ûð ÒÍÎÓÌÌ˚ Í ‡‚‡ÌÚ˛ðËÁÏÛ? àÎË ‚˚ ·˚ÎË ÏÂ˜Ú‡ÚÂÎÂÏ, ÍÓÚÓð˚È ÌÂ ÒÏÓ„ Ôð‡‚ËÎ¸ÌÓ ËÌÚÂðÔðÂÚËðÓ‚‡Ú¸ ÔðÓËÒıÓ‰Ë‚¯ËÂ ‚ ÏËðÂ ÒÓ·˚ÚËfl? é˜ÂÌ¸ ˜‡ÒÚÓ fl ÔÓ‰‚Âð„‡ÎÒfl Ó·‚ËÌÂÌËflÏ. ü ÊÂ Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ Ì‡ „Î‡Á‡ı ÏÓËı Ó·‚ËÌËÚÂÎÂÈ, ÒðÂ‰Ë ÍÓÚÓð˚ı ·˚ÎË Ë Ó˜ÂÌ¸ ·ÎËÁÍËÂ ÏÓË ‰ðÛÁ¸fl, Ì‡ÔðËÏÂð ÑÊÂÏ‡Î¸-Ô‡¯‡, ·˚Î‡ «ÔÓ‚flÁÍ‡» ÔÓÎËÚËÍË ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË, Ë ˜ÚÓ ÓÌË ÔðÓÒÚÓ Ó·Ï‡Ì˚‚‡ÎËÒ¸. ÇÒÂ, ˜ÚÓ Ì‡ÔËÒ‡ÌÓ Ó ‚‡Ò, ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ËÁÎË¯ÌÂÈ ÔðÂÚÂÌˆËÓÁÌÓÒÚ¸˛. Ç‡Ò ËÎË ÒËÎ¸ÌÓ ı‚‡ÎflÚ, ËÎË ‰ÂÎ‡˛Ú ËÁ ‚‡Ò Ò‡ÚËðË˜ÂÒÍËÈ ÔÂðÒÓÌ‡Ê. Ç ˜ÂÏ Á‰ÂÒ¸ ÔðË˜ËÌ‡? ü ÊËÎ ‚ Ú‡ÍÓÂ ‚ðÂÏfl, ÍÓ„‰‡ Ó‰ÌÓ„Ó ‰‚ËÊÂÌËfl ·˚ÎÓ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÔÓÔ‡ÒÚ¸ ÔÓ‰ ÔðËˆÂÎ. íÓ, ˜ÚÓ ‚ ‰ðÛ„Û˛ ˝ÔÓıÛ Í‡ÊÂÚÒfl ÌÓðÏ‡Î¸Ì˚Ï ÔÓ‚Â‰ÂÌËÂÏ, ‚ ÏÓÂ ‚ðÂÏfl ÔðÂ‚ð‡˘‡ÎÓÒ¸ ‚ Ì‡ÒÚÓfl˘Û˛ ‡‚‡ÌÚ˛ðÛ. ü ·˚Î „Î‡‚ÌÓÍÓÏ‡Ì‰Û˛˘ËÏ ÔÓ·ÂÊ‰ÂÌÌÓÈ ‡ðÏËË, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ‚Òfl ÌÂÔðËflÁÌ¸ Ë

ÑÓ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl ÚÛðÂˆÍËÈ Ì‡ðÓ‰ ÔðË‚˚Í Ò˜ËÚ‡Ú¸ ‚‡Ò ÊÂðÚ‚ÓÈ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ‡Ï·ËˆËÈ. óÚÓ Á‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ·˚Î ùÌ‚Âð-Ô‡¯‡? ä‡Í ‚˚ ÏÓÊÂÚÂ ÔðÓÍÓÏÏÂÌÚËðÓ‚‡Ú¸ ÚÓ, ˜ÚÓ „Ó‚ÓðflÚ Ó ‚‡Ò ÒÂÈ˜‡Ò? åÓÂÈ „Î‡‚ÌÓÈ Á‡‰‡˜ÂÈ ·˚ÎÓ ÒÚ‡Ú¸ ‚ÂÎËÍËÏ ÔÓÎÍÓ‚Ó‰ˆÂÏ. ÑÎfl ÏÂÌfl ÒÂÏ¸fl Ë ‰ÂÚË ‚ÒÂ„‰‡ ·˚ÎË Ì‡ ‚ÚÓðÓÏ ÔÎ‡ÌÂ. èÓÒÎÂ ÚÓ„Ó Í‡Í fl ÔÓÍËÌÛÎ ÄÌ‡ÚÓÎË˛, Û ÏÂÌfl ðÓ‰ËÎÒfl Ò˚Ì ÄÎË, ÍÓÚÓðÓ„Ó fl ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ‚Ë‰ÂÎ. óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl ÏÓÂ„Ó ‚ÌÛÚðÂÌÌÂ„Ó ÏËð‡, ËÌÓ„‰‡ ÏÌÂ ıÓÚÂÎÓÒ¸ ÊËÚ¸ ÌËÍÓÏÛ ÌÂ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚Ï ÓÚ¯ÂÎ¸ÌËÍÓÏ ‚ Í‡ÍÓÈ-ÌË·Û‰¸ ÔÂ˘ÂðÂ. Å˚ÎË Ú‡ÍËÂ ÏÓÏÂÌÚ˚, ÍÓ„‰‡ Í ‰ÂÈÒÚ‚Ë˛ ÏÂÌfl ÔÓ·ÛÊ‰‡Î‡ ÚÓÎ¸ÍÓ ÒËÎ¸Ì‡fl Î˛·Ó‚¸ Í ðÓ‰ËÌÂ, fl ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Î ‡‚ÚÓÏ‡ÚË˜ÂÒÍË. àÌÓ„‰‡ fl ıÓÚÂÎ ÔÓÔ‡ÒÚ¸ ÔÓ‰ ÔÛÎ˛ ËÎË ·˚Ú¸ Òð‡ÊÂÌÌ˚Ï ÒÌ‡ðfl‰ÓÏ, ˜ÚÓ·˚ Ò·ðÓÒËÚ¸ Ò ÒÂ·fl ÚflÊÂÎ˚È „ðÛÁ ÊËÁÌË.

Benim d›flar›da, Mustafa Kemal’inse içeride verdi¤imiz mücadele sonundad›r ki; ‹ngiltere, Sovyetlerle anlaflma yolunu seçerek, Türkiye Cumhuriyeti’ni de dolayl› olarak kabul etmek zorunda kalm›flt›r. Благодаря моей борьбе за пределами Анатолии и усилиям Мустафы Кемаля внутри её, Англия выбрала путь переговоров с СССР и косвенным образом признала Турецкое государство. ‚ð‡Ê‰Â·ÌÓÒÚ¸, ÍÓÚÓðÛ˛ ÔÂð‚˚ÏË ÔðÓfl‚ËÎË ÒÚð‡Ì˚ ÄÌÚ‡ÌÚ˚, ·˚Î‡ Ó·ð‡˘ÂÌ‡ Ì‡ ÏÂÌfl. ÄÌ„ÎËfl Ó·˙fl‚ËÎ‡ ÏÂÌfl Ë ÏÓËı ÒÓð‡ÚÌËÍÓ‚ «‚ÓÂÌÌ˚ÏË ÔðÂÒÚÛÔÌËÍ‡ÏË», ÔðÓÚË‚ Ì‡Ò ·˚Î‡ Ì‡˜‡Ú‡ ÌÂ„‡ÚË‚Ì‡fl ÔðÓÔ‡„‡Ì‰‡. ë‡ÏÓ ÏÓÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ ÔðÂ‚ð‡ÚËÎÓÒ¸ ‚ ÔðÂ„ð‡‰Û ‰Îfl ‰‡Î¸ÌÂÈ¯Â„Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. èÓ˝ÚÓÏÛ ÌË fl, ÌË ÏÓË ÔðË·ÎËÊÂÌÌ˚Â ð‡‰Ë ÔÓÎ¸Á˚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ÌÂ ÒÚ‡ÎË ÓÚðËˆ‡Ú¸ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ Ó Ì‡Ò „Ó‚ÓðËÎË. çÓ ÌÂÎ¸Áfl Á‡·˚‚‡Ú¸ Ë Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ·ÓÎ¸¯ËÂ ÔÓÚÂðË ðÓÊ‰‡˛Ú ·ÓÎ¸¯ËÂ Ì‡‰ÂÊ‰˚. ë ˝ÚËÏ Ò‚flÁ‡Ì Ë ÏÓÈ ·˚ÒÚð˚È ‚ÁÎÂÚ.

ë ‚‡¯Â„Ó ÔÓÁ‚ÓÎÂÌËfl, ıÓ˜Û ÍÓÒÌÛÚ¸Òfl Â˘Â Ó‰ÌÓÈ ÎË˜ÌÓÈ ÚÂÏ˚. èÓ‰ Ï‡ÒÍÓÈ «„ÂðÓfl-ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎfl», ÓÔÔÓÁËˆËÓÌÌÓ Ì‡ÒÚðÓÂÌÌÓ„Ó Í ÒÛÎÚ‡ÌÒÍÓÈ ÏÓÌ‡ðıËË, ‚˚ ÒÓ˜ÂÚ‡ÎËÒ¸ ·ð‡ÍÓÏ Ò ç‡‰ÊËÂëÛÎÚ‡Ì, ‰Ó˜Âð¸˛ Ä·‰ÛÎ-ï‡ÏË‰‡ II. ùÚÓÚ ·ð‡Í Ú‡ÍÊÂ ·˚Î ˜‡ÒÚ¸˛ ‚‡¯ÂÈ ‰‚ÓÈÌÓÈ Ë„ð˚, Í‡Í Ë ‚Òfl ‚‡¯‡ Í‡ð¸Âð‡? åÌÂ Í‡ÊÂÚÒfl, ÒÔð‡‚Â‰ÎË‚ÂÂ „Ó‚ÓðËÚ¸ ÌÂ Ó «‰‚ÓÈÌÓÈ Ë„ðÂ», ‡ Ó «ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÏ ¯‡„Â». çÓ ‚˚ Ôð‡‚˚: ˝ÚÓ ·˚Î ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÈ ·ð‡Í, ÔðÂ‰ÔðËÌflÚ˚È ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ Ó·ÎÂ„˜ËÚ¸ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ô‡ðÚËË «Ö‰ËÌÒÚ‚Ó Ë ÔðÓ„ðÂÒÒ» Ò ‰‚ÓðˆÓÏ. èÓÁ‰ÌÂÂ, Ó‰Ì‡ÍÓ, ÏÓfl Î˛·Ó‚¸ Ë ‚ÂðÌÓÒÚ¸ ÒÛÔðÛ„Â ÔÓÎÛ˜ËÎË Ú‡ÍÛ˛ ÊÂ ËÁ‚ÂÒÚÌÓÒÚ¸, Í‡Í Ë ÏÓfl ÔðË‚flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸ Í ÓÚÂ˜ÂÒÚ‚Û. ä‡ÍÓÈ ÎÓ„ËÍÓÈ Ë ÒÚð‡ÚÂ„ËÂÈ ‚˚ ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Ó‚‡ÎËÒ¸, ÍÓ„‰‡ Ì‡ ÍÓÌÂ Ò ¯‡¯ÍÓÈ ‚ ðÛÍ‡ı ‚ ÔÂð‚˚ı ðfl‰‡ı Ï˜‡ÎËÒ¸ Ì‡‚ÒÚðÂ˜Û ÓÚðfl‰Û äð‡ÒÌÓÈ ÄðÏËË? èðË ˝ÚÓÏ ‚˚ ‚ÓÁ„Î‡‚ÎflÎË ‡ðÏË˛. Ç‡¯‡ ÒÏÂðÚ¸ ·˚Î‡ Ò‡ÏÓÛ·ËÈÒÚ‚ÓÏ? èðÓÚË‚ÓÒÚÓflÚ¸ ıÓðÓ¯Ó ‚ÓÓðÛÊÂÌÌÓÏÛ ÓÚðfl‰Û Ò ¯‡¯ÍÓÈ ‚ ðÛÍÂ?! èÓıÓÊÂ, ‚˚ ÒÓÁÌ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÓÚ‰‡ÎË ÒÂ·fl ‚ ðÛÍË ÒÏÂðÚË... ãÓ„ËÍ‡ Ë ÒÚð‡ÚÂ„Ëfl ËÏÂ˛Ú ÁÌ‡˜ÂÌËÂ Ë ÔðËÏÂÌfl˛ÚÒfl ‚ Á‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÓÚ ÚÓ„Ó, Í‡ÍËÂ ÂÒÚ¸ ÔðÂ‰ÔÓÒ˚ÎÍË Ë ¯‡ÌÒ˚ ‰Îfl ÔÓ·Â‰˚. àÌ‡˜Â ÏÂÒÚ¸˛ ‚ÓËÌ‡ fl‚ÎflÂÚÒfl Â„Ó „ÂðÓË˜ÂÒÍ‡fl „Ë·ÂÎ¸. ìıÓ‰fl, ‚˚ ·ÂðÂÚÂ Ò ÒÓ·ÓÈ ÚÓÎ¸ÍÓ ÚÓ, ˜ÚÓ ÒÏÓÊÂÚÂ ÛÌÂÒÚË. ü ·˚Î ‚ÓËÌÓÏ, fl ÊËÎ Ú‡Í, Í‡Í ·˚Î ‚ÓÒÔËÚ‡Ì. à fl ÔÓ„Ë·, Í‡Í ‚ÓËÌ. ü ÌÂ ÏÓ„ ÓÚ‰‡Ú¸ ‚ð‡„Û ‰‡ÊÂ Ò‡ÏÓÈ Ï‡ÎÓÒÚË. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

103

ekonomi экономика

D›fl Ticaret ve Gümrüklerden Sorumlu Devlet Bakan›

Kürflat Tüzmen:

Orta Asya yat›r›mlar›n› destekliyoruz Mustafa Baflkurt K›rg›zistan Da temsilcisi.

Государственный министр Турции по делам внешней торговли и таможни

Кюршад Тюзмен:

Мы поддерживаем инвестиции в Среднюю Азию Мустафа Башкурт Представитель ДА в Кыргызстане.

D›fl Ticaret ve Gümrüklerden Sorumlu Devlet Bakan› Bakan› Kürflad Tüzmen, Türkiye’nin Orta Asya ülkelerine yönelik ekonomik yat›r›mlar›n› yerinde görmek, yat›r›mc› Türk ifl adamlar›yla ve yerel yöneticilerle görüfl al›fl veriflinde bulunmak üzere 2005’in son haftas›nda K›rg›zistan’a resmi bir ziyarette bulundu. K›rg›zistan Orta Asya’da Dünya Ticaret Örgütü’ne üye tek ülke olma özelli¤ine de sahip. Yönetimdeki de¤ifliklikler ve ülke içindeki ekonomik hareketlenmeler kimi ticari iliflkilerin yönünü de¤ifltirdi ama Türk firmalar› fazla etkilenmediler. Yine de iki ülkenin en yetkililerinin yapaca¤› somut aç›klamalara ihtiyaçlar› var. Ziyaretinde bu ve buna benzer problemlere aç›kl›k getirmek amac›yla ifl adamlar› ve meslektafllar›yla bir araya gelen say›n Bakana bu gezi ve görüflmelerden edindi¤i izlenimlerin detaylar›n› sorduk. Mustafa Baflkurt: Türkiye’nin Ba¤›ms›z Devletler Toplulu¤u ülkelerine karfl› yo¤un bir ilgisini biliyoruz. Bu ilginin ticari çerçevesini de¤erlendirir misiniz? Kürflat Tüzmen: Ba¤›ms›z Devletler Toplulu¤u ülkeleri ile Türkiye’nin ticari hacmi ilk bafllarda çok az rakamlara karfl›l›k geliyordu. Çevre ülkeler ve komflu ülkeler stra-

104

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Mustafa Baflkurt ve Kürflat Tüzmen Мустафа Башкурт и Кюршад Тюзмен

tejisini ortaya koydu¤umuzda, bu ülkelerle ticaret toplam ticaret hacminden % 3 pay al›yordu. fiuanda BDT da dahil olmak üzere komflu ve çevre ülkeleri ile toplam % 28’e ulaflm›fl durumda. Biz bu ülkelerde yapt›¤›m›z fuarlar, ziyaretlerle karma ekonomi anlaflmalar›yla bu ülkelerle ticaret hacmimizi artt›rmaya çal›fl›yoruz. Ama yine de yeterli oldu¤unu söyleyemem. Buralarda çok kaynak beklenmiyor. Bu co¤rafyada çok fazla ortak yönümüz var. Dinimiz, dilimiz, örf ve adetimiz, geleneklerimiz, co¤rafyam›z, tarihimiz hepsi bir. Dolay›s›yla bunlar› kullanarak bu bölgede ticareti de en iyi noktaya getirmek imkan›m›z var. Son günlerde Türkiye’nin AB’ye odaklanmas› Asya bölgesini ihmal etmesine yol açt› m›?

ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÏËÌËÒÚð íÛðˆËË ÔÓ ‰ÂÎ‡Ï ‚ÌÂ¯ÌÂÈ ÚÓð„Ó‚ÎË Ë Ú‡ÏÓÊÌË ä˛ð¯‡‰ í˛ÁÏÂÌ ‚ ÔÓÒÎÂ‰Ì˛˛ ÌÂ‰ÂÎ˛ 2005 „. ÔÓ·˚‚‡Î Ò ÓÙËˆË‡Î¸Ì˚Ï ‚ËÁËÚÓÏ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ, ˜ÚÓ·˚ Ì‡ ÏÂÒÚÂ Û‚Ë‰ÂÚ¸ ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÓÒÚ¸ ÚÛðÂˆÍËı ËÌ‚ÂÒÚËˆËÈ ‚ ˝ÍÓÌÓÏËÍÛ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ ëðÂ‰ÌÂÈ ÄÁËË, Ó·ÏÂÌflÚ¸Òfl ÏÌÂÌËflÏË Ò ÚÛðÂˆÍËÏË ·ËÁÌÂÒÏÂÌ‡ÏË Ë ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÓÏ ðÂÒÔÛ·ÎËÍË. ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì – Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ‚ ëðÂ‰ÌÂÈ ÄÁËË, fl‚Îfl˛˘ÂÂÒfl ˜ÎÂÌÓÏ ÇÒÂÏËðÌÓÈ ÚÓð„Ó‚ÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË. ëÏÂÌ‡ ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚‡ Ë ÓÊË‚ÎÂÌËÂ ˝ÍÓÌÓÏËÍË ‚ ÒÚð‡ÌÂ ËÁÏÂÌËÎË Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËÂ ÌÂÍÓÚÓð˚ı ÚÓð„Ó‚˚ı Ò‚flÁÂÈ, ÌÓ ÌÂ Ó˜ÂÌ¸ ÔÓ‚ÎËflÎË Ì‡ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ ÚÛðÂˆÍËı ÙËðÏ. é·Â ÒÚð‡Ì˚ ‚ÌÓ‚¸ ÌÛÊ‰‡˛ÚÒfl ‚ ÍÓÌÍðÂÚÌ˚ı ð‡Á˙flÒÌÂÌËflı ÒÓ ÒÚÓðÓÌ˚ ‚˚ÒÓÍÓÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚ı ÎËˆ. å˚ ÔÓÔðÓÒËÎË „-Ì‡ ÏËÌËÒÚð‡ ÔÓ‰ÂÎËÚ¸Òfl ÔÓ‰ðÓ·ÌÓÒÚflÏË Ó ıÓ‰Â Â„Ó ‚ËÁËÚ‡, ‚Ó ‚ðÂÏfl ÍÓÚÓðÓ„Ó ÓÌ ÔðÓ‚ÂÎ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÛ˛ ‚ÒÚðÂ˜Û ·ËÁÌÂÒÏÂÌÓ‚ Ë ÔÓÎËÚËÍÓ‚, ˜ÚÓ·˚ ÔðÓflÒÌËÚ¸ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘Û˛ ÒËÚÛ‡ˆË˛. åÛÒÚ‡Ù‡ Å‡¯ÍÛðÚ: å˚ ÁÌ‡ÂÏ Ó ·ÓÎ¸¯ÓÏ ËÌÚÂðÂÒÂ íÛðˆËË Í ëÓ‰ðÛÊÂÒÚ‚Û çÂÁ‡‚ËÒËÏ˚ı ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. Ç˚ ÌÂ ÏÓ„ÎË ·˚ Óı‡ð‡ÍÚÂðËÁÓ‚‡Ú¸ ÚÓð„Ó‚Û˛ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Û˛ ˝ÚÓ„Ó ËÌÚÂðÂÒ‡? ä˛ð¯‡‰ í˛ÁÏÂÌ: é·˙ÂÏ ÚÓð„Ó‚ÎË íÛðˆËË ÒÓ cÚð‡Ì‡ÏË ëÓ‰ðÛÊÂÒÚ‚‡

экономика ekonomi

çÂÁ‡‚ËÒËÏ˚ı ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ ÒÌ‡˜‡Î‡ ·˚Î Íð‡ÈÌÂ ÌÂ‚˚ÒÓÍ. äÓ„‰‡ Ï˚ ð‡Áð‡·‡Ú˚‚‡ÎË ÒÚð‡ÚÂ„Ë˛ ÚÓð„Ó‚˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò ÒÓÒÂ‰ÌËÏË Ë ÔÓ„ð‡ÌË˜Ì˚ÏË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË, ÚÓð„Ó‚Îfl Ò ÌËÏË ÒÓÒÚ‡‚ÎflÎ‡ ÎË¯¸ 3% ÓÚ Ó·˘Â„Ó Ó·˙ÂÏ‡. ëÂÈ˜‡Ò Ó·˙ÂÏ ÚÓð„Ó‚ÎË Ò ÒÓÒÂ‰ÌËÏË ÒÚð‡Ì‡ÏË, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ Ò ˜ÎÂÌ‡ÏË ëÓ‰ðÛÊÂÒÚ‚‡ çÂÁ‡‚ËÒËÏ˚ı ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚, ‰ÓÒÚË„‡ÂÚ 28%. å˚ ÒÚ‡ð‡ÂÏÒfl Û‚ÂÎË˜ËÚ¸ Ó·˙ÂÏ ÚÓð„Ó‚ÎË Ò ˝ÚËÏË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË ÔÛÚÂÏ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË flðÏ‡ðÓÍ Ë ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ÏÓÂÏÛ ‚ËÁËÚÓ‚, ÒÓ„Î‡¯ÂÌËÈ, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı Ò ð‡Á‚ËÚËÂÏ ÒÏÂ¯‡ÌÌÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍË. é‰Ì‡ÍÓ ÌÂ ÏÓ„Û ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ‚ÒÂ ËÒ˜ÂðÔ‡ÌÓ. ì Ì‡Ò ÂÒÚ¸ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ‰Ó‚ÂÒÚË ‰Ó Ì‡Ë‚˚Ò¯Â„Ó ÛðÓ‚Ìfl ˝ÍÓÌÓÏËÍÛ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡, ËÒÔÓÎ¸ÁÛfl Ó·˘ÌÓÒÚ¸ ‚Âð˚, ·ÎËÁÓÒÚ¸ flÁ˚Í‡, Ó·ðfl‰Ó‚, Úð‡‰ËˆËÈ, ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓ„Ó ÔðÓ¯ÎÓ„Ó.

Asya bölgesi hiç bir zaman Türkiye’de ihmal edilmemifltir. Geçti¤imiz y›llarda ‹pek Yolu tren fuarlar›yla biz bunu kan›tlad›k. Farkl› ülkelerde farkl› gümrüklerden geçerek çok zor ve s›k›nt›l› olmas›na ra¤men bu yolculu¤u tamamlad›k. ‹çerden ve d›flardan pek çok engeller oldu ama y›lmad›k. Avrupa Birli¤i bizim ticari hacmimizde % 55’lik bir a¤›rl›kta. BDT % 5 a¤›rl›kta bile de¤il. Dolay›s›yla 195 milyar dolarl›k d›fl ticaret hacmimiz içerisinde bizim burada bunu çok daha yüksek rakamlara tafl›mam›z laz›m. Yani, biz bugün % 10 ticaret yapsak, en az 20 milyar dolar ticaret bu ülkelerle yapmam›z laz›m. Türkiye ile ticaret hacmi 15 milyar dolar seviyesine gelmifltir. BDT derken Rusya’y› bunun d›fl›nda tutuyorum. Çünkü zaten flu anda Rusya ile 15 milyar dolarl›k bir ticaret hacmimiz var. Bunun d›fl›nda BDT ülkeleri ile yap›lan ticaret hacmi toplam 5 milyar dolar› zor buluyor. Bunu çok daha h›zl› flekilde art›rmam›z laz›m. BDT ile Türkiye aras›ndaki ulafl›m sorununun afl›lmas› için üzerinde çal›flt›¤›n›z “‹pek Yolu tren projesi” ne durumda? ‹pek Yolu tren fuar› projesini tamamlad›k. Gelifli 30 gün oldu. Dönüflü de yedi günde yapt›k. Çünkü fuar yap›larak geldi, giderken sadece yük tafl›d›k. Demek ki, yaklafl›k yedi gün içerisinde rahatça tafl›ma yap›labilecek bir hat. ‹flte bunun vurgulanmas› laz›m. Türkiye’den buralara t›r tafl›mac›l›¤› yerine tren kullan›rsak maliyetler üçte bir oran›nda düflebilir. Yani bu gün 7000-8000 dolara bir t›r geliyorsa bunu biz 2000 dolara indirebiliriz. Türkiye aç›s›ndan da, bu ülkeler ac›s›ndan da

çok iyi olur. Bu bütün ithalat, ihracat üretiminde bir patlama ortaya koyacakt›r. Bunun sürekli ifller haline gelmesi için projenin h›zland›r›l›p ve iflin gündemde tutularak bu ülkelerin gündemine sokmak gerek. Son y›llarda Türkiye Rusya iliflkilerinin ald›¤› belirgin mesafe neler sa¤lad›? Rusya ile iliflkilerimizin artmas›, büyük projelerin gelifltirilmesi, mavi ak›m gibi projelerin gerçeklefltirilmesi sadece Türkiye-Rusya iliflkilerini de¤il, dünyadaki birçok projeye de örnek olmufltur. Rusya bölgede önemli konuma sahip ciddi bir potansiyeldir. Dolay›s›yla Türkiye’nin Rusya’yla ticaret iliflkilerinin artmas› bölge ülkeleriyle ticaret hacmimizin artmas›n› da tetikleyecektir. Zaten Türkiye ile Rusya tarihten bir birini iyi tan›yan iki ülkedir. Bu co¤rafyada beraber büyümeyi, BDT ülkelerini beraberce aya¤a kald›rmay› hedeflemektedirler. BDT ülkelerine yönelik ne tür teflvikleriniz var? BDT ülkelerine dönük henüz net bir teflvik yok. Bugünkü Dünya Ticaret Örgütü ve Avrupa Birli¤i ile yapm›fl oldu¤umuz anlaflmalar çerçevesinde böyle bir fley söz konusu de¤il. Ama teflvik olarak flunu söyleyebiliriz: Gümrüklerde yapt›¤›m›z de¤ifliklerle gümrük ifllerinin daha h›zl› yap›lmas› mümkün. Türkiye’yi cazip hale getirdik. BDT ülkelerinde ifl adamlar›m›z›n yat›r›m yapmas›n› teflvik ettik. Ofis, ma¤aza, moda, marka teflvikleri, e¤itim teflvikleri gibi verilen teflvikler var ama bunlar›n d›fl›nda aç›ktan bir teflvik yoktur. “Sen al bu

çÂ ÓıÎ‡‰ËÎÓ ÎË ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ íÛðˆËË ‚ Öë ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ‚ðÂÏfl ÂÂ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ Í ‡ÁË‡ÚÒÍÓÏÛ ðÂ„ËÓÌÛ? Ç íÛðˆËË ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ Ë„ÌÓðËðÓ‚‡ÎË ‡ÁË‡ÚÒÍËÈ ðÂ„ËÓÌ. Ç ÔðÓ¯Â‰¯ËÂ „Ó‰˚ Ï˚ ÒÏÓ„ÎË ‰ÓÍ‡Á‡Ú¸ ˝ÚÓ Ò‚ÓËÏË ÊÂÎÂÁÌÓ‰ÓðÓÊÌ˚ÏË flðÏ‡ðÍ‡ÏË ÔÓ ÇÂÎËÍÓÏÛ ¯ÂÎÍÓ‚ÓÏÛ ÔÛÚË. å˚ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÎË ˝ÚÓ ÔÛÚÂ¯ÂÒÚ‚ËÂ, ÌÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÔðÓ·ÎÂÏ˚ Ë ÚðÛ‰ÌÓÒÚË, Ò ÍÓÚÓð˚ÏË ÒÚÓÎÍÌÛÎËÒ¸ Ì‡ ð‡ÁÎË˜Ì˚ı Ú‡ÏÓÊÌflı ‚ ð‡ÁÎË˜Ì˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ı. ì Ì‡Ò ·˚ÎÓ ÏÌÓ„Ó ‚ÌÂ¯ÌËı Ë ‚ÌÛÚðÂÌÌËı ÔðÂÔflÚÒÚ‚ËÈ, ÌÓ Ï˚ ÌÂ ËÒÔÛ„‡ÎËÒ¸. ç‡ Ö‚ðÓÔÂÈÒÍËÈ ëÓ˛Á ÔðËıÓ‰ËÚÒfl ÒÂÈ˜‡Ò 55% Ó·˙ÂÏ‡ Ì‡¯ÂÈ ‚ÌÂ¯ÌÂÈ ÚÓð„Ó‚ÎË, ëÓ‰ðÛÊÂÒÚ‚Ó çÂÁ‡‚ËÒËÏ˚ı ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ ÌÂ ‰ÓÒÚË„‡ÂÚ Ë 5%. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Û‚ÂÎË˜ËÚ¸ ˝ÚÛ ‰ÓÎ˛ ‚ Ó·˙ÂÏÂ ‚ÌÂ¯ÌÂÈ ÚÓð„Ó‚ÎË íÛðˆËË, ÍÓÚÓð˚È ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ 195 ÏÎð‰ ‰ÓÎÎ. íÓ ÂÒÚ¸, ÂÒÎË ÓðËÂÌÚËðÓ‚‡Ú¸Òfl Ì‡ 10%, ÚÓ ÚÓð„Ó‚Îfl Ò ˝ÚËÏË ÒÚð‡Ì‡ÏË ‰ÓÎÊÌ‡ ·˚Ú¸, Í‡Í ÏËÌËÏÛÏ, 20 ÏÎð‰. é·˙ÂÏ ÚÓð„Ó‚ÎË ˝ÚËı ÒÚð‡Ì Ò íÛðˆËÂÈ ÔÓ‰ÌflÎÒfl ‰Ó 15 ÏÎð‰. ÉÓ‚Óðfl Ó ëçÉ, fl ‚˚‰ÂÎfl˛ êÓÒÒË˛ ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓ. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏfl Ó·˙ÂÏ ÚÓð„Ó‚ÎË Ò êÓÒÒËÂÈ Û Ì‡Ò ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ 15 ÏÎð‰, ÚÓð„Ó‚Îfl Ò ëçÉ Ò ÚðÛ‰ÓÏ ‰ÓÒÚË„‡ÂÚ 5 ÏÎð‰. å˚ Ó·flÁ‡Ì˚ Û‚ÂÎË˜Ë‚‡Ú¸ Â„Ó ·ÓÎÂÂ ‚˚ÒÓÍËÏË ÚÂÏÔ‡ÏË. Ç Í‡ÍÓÏ ÒÓÒÚÓflÌËË Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ÊÂÎÂÁÌÓ‰ÓðÓÊÌ˚È ÔðÓÂÍÚ ÇÂÎËÍÓ„Ó ¯ÂÎÍÓ‚Ó„Ó ÔÛÚË, Ì‡‰ ÍÓÚÓð˚Ï ‚˚ ð‡·ÓÚ‡ÎË Ò ˆÂÎ¸˛ ðÂ¯ÂÌËfl ÔðÓ·ÎÂÏ ÒÓÓ·˘ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û ëçÉ Ë íÛðˆËÂÈ? å˚ Á‡‚Âð¯ËÎË ÔðÓÂÍÚ ÊÂÎÂÁÌÓ‰ÓðÓÊÌÓÈ flðÏ‡ðÍË ÔÓ ÇÂÎËÍÓÏÛ ¯ÂÎÍÓ‚ÓÏÛ ÔÛÚË, ÓÌ‡ ¯Î‡ ‚ Ó‰ÌÛ ÒÚÓðÓÌÛ 30 ‰ÌÂÈ, ‚ÂðÌÛÎ‡Ò¸ Ó·ð‡ÚÌÓ Á‡ 7 ‰ÌÂÈ. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÔÓ ‰ÓðÓ„Â ÚÛ‰‡ Ï˚ ÚÓð„Ó‚‡ÎË, Ó·ð‡ÚÌÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ÂÁÎË „ðÛÁ. áÌ‡˜ËÚ, ÔÓ ˝ÚÓÏÛ ÔÛÚË ÒÓÓ·˘ÂÌËfl „ðÛÁ ÏÓÊÌÓ ÌÓðÏ‡Î¸ÌÓ ÔÂðÂ‚ÂÁÚË Á‡ 7 ‰ÌÂÈ. ÇÓÚ Ì‡ ˝ÚÓÏ Ë ÌÛÊÌÓ Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ‡ÍˆÂÌÚ. ÖÒÎË Ï˚ ·Û‰ÂÏ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸ ‰Îfl ÔÂðÂ‚ÓÁÍË „ðÛÁÓ‚ ÔÓÂÁ‰‡ ‚ÏÂÒÚÓ ‡‚ÚÓÚð‡ÌÒÔÓðÚ‡, ÚÓ

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

105

ekonomi экономика

paray›, git ticaret yap ya da yat›r›m yap!” gibi bir fley söz konusu olamaz. Böyle bir fley flu anda dünyada yok.

·ðÂÌ‰˚. çÓ Ï˚ ÌÂ ÏÓÊÂÏ ÔðËÍ‡Á‡Ú¸ ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡ÚÂÎflÏ: «ÇÓÁ¸ÏË ‰ÂÌ¸„Ë Ë ÚÓð„ÛÈ ËÎË Ò‰ÂÎ‡È ‚ÎÓÊÂÌËfl!» í‡ÍÓ„Ó ÒÂ„Ó‰Ìfl ÌÂÚ ÌË„‰Â ‚ ÏËðÂ.

Gümrükler konusunda Orta Asya cumhuriyetleri ile ortak bir çal›flma var m›?

ÇÂ‰ÂÚÒfl ÎË ÒÔÂˆË‡Î¸Ì‡fl ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ‡fl ð‡·ÓÚ‡ ÒÓ ÒÚð‡Ì‡ÏË ëðÂ‰ÌÂÈ ÄÁËË ÔÓ Ú‡ÏÓÊÂÌÌ˚Ï ÔðÓ·ÎÂÏ‡Ï? ì Ì‡Ò ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÂÚÒfl ð‡·ÓÚ‡ ÔÓ ÒÓÁ‰‡ÌË˛ Â‰ËÌÓÈ Ú‡ÏÓÊÌË ÒÓ ÒÚð‡Ì‡ÏË ëðÂ‰ÌÂÈ ÄÁËË. å˚ ıÓÚËÏ, ˜ÚÓ·˚ Ì‡ Ú‡ÏÓÊÌÂ ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Î Â‰ËÌ˚È ‰ÓÍÛÏÂÌÚ. ç‡ á‡Ô‡‰Â Ï˚ ÔðÂÓ‰ÓÎÂÎË ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓÂ ð‡ÒÒÚÓflÌËÂ ‚ ˝ÚÓÏ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËË. ç‡ ÇÓÒÚÓÍÂ ÔðÓˆÂÒÒ ÔðÓ‰‚Ë„‡ÂÚÒfl ÌÂÏÌÓ„Ó ÏÂ‰ÎÂÌÌÂÂ. çÓ Ï˚ ·Û‰ÂÏ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡Ú¸ ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ÌÂ ÔÓÍÎ‡‰‡fl ðÛÍ.

Orta Asya ülkeleri ile gümrük birli¤i çal›flmalar›m›z devam ediyor. Tek bir belgenin geçerli olmas› için çal›flmalar var. Fakat bu, uzun bir yoldur. Bat›’da bu iflte bir hayli mesafe ald›k. Do¤u’da bu süreç biraz daha yavafl ilerliyor. Fakat usanmadan, y›lmadan devam edece¤iz. Bu co¤rafyaya yeni Exim Bank kredileri düflünülüyor mu? Exim Bank kredilerinin yeniden oluflturmas› için yeniden bir yap›land›rmaya girdik. Kredi hacmini daha da art›rmak, ilk düflündüklerimiz aras›nda. Bununla birlikte kredi vermedeki flartlar› iyilefltirmek üzere çal›flmalar›m›z var. 2003 y›l›nda K›rg›zistan’a yapt›¤›n›z ziyarette Türkiye ile ticaret hacmini 250 milyon dolara ç›karma hedefi konulmufltu, buna ulafl›labildi mi? O hedefi yakalayamad›k. Bu, Baflbakan›m›z taraf›ndan k›sa vadede verilmifl bir hedefti. fiu anda 70-80 milyon dolarday›z. San›r›m, ilk iki sene içerisinde K›rg›zistan istikrarl› bir tablo sa¤larsa, bunu yakalamam›z mümkün. Yeni K›rg›z hükümetinin yat›r›mc›lara destek vermesi ve ülkeyi güvenilir hale getirmesi laz›m. K›rg›zistan’› ziyaretiniz bu sürece ne gibi katk› sa¤lad›? K›rg›zistan’› bu seferki ziyaretimde Cumhurbaflkan› Daire Baflkan›, Baflbakan Birinci Yard›mc›s› ve Sanayi, Ticaret ve Turizm Bakan› ile ikili görüflmelerim oldu. Bu görüflmelerden çok olumlu izlenimler edindim. Türk yat›r›mc›lar›n›n yan›nda olduklar›n›, s›k›nt›lar›n› anlad›klar›n›, çözmek için ellerinden geleni yapacaklar›n› söylediler. K›rg›z halk›n›n güven tazelemesi gerekiyor, bunun için çal›fl›yorlar. Biz de Türkiye olarak elimizden gelen deste¤i kendilerine verece¤iz. Görüflmelerimizde “Yi¤it düfltü¤ü yerden kalkar. Bizi öldürmeyen darbe bizi daha da güçlendirir” dedim. Bu sözler, burada 24 Mart olay› yaflay›p bu ülkeyi terk etmeyen, kendi yaralar›n› sar›p tekrar aya¤a kalk›p buradaki ifllerini devam ettiren Türk ifl adamlar›m›z içindi. Biz ifl adamlar›m›za elimizden gelen deste¤i verece¤iz. n

106

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ÒÂ·ÂÒÚÓËÏÓÒÚ¸ ÚÓ‚‡ð‡ ÒÌËÁËÚÒfl ‚ 3 ð‡Á‡. íÓ ÂÒÚ¸, ÂÒÎË ÒÂ„Ó‰Ìfl Ó‰Ì‡ ÙÛð‡ ÔðË‚ÓÁËÚ ÚÓ‚‡ð Á‡ 7-8 Ú˚Ò. ‰ÓÎÎ., Ï˚ ÏÓÊÂÏ ÒÌËÁËÚ¸ ð‡ÒıÓ‰˚ ‰Ó 2 Ú˚Òfl˜ ‰ÓÎÎ‡ðÓ‚, ˜ÚÓ ·˚ÎÓ ·˚ Ó˜ÂÌ¸ ‚˚„Ó‰ÌÓ Í‡Í ‰Îfl íÛðˆËË, Ú‡Í Ë ‰Îfl ÒðÂ‰ÌÂ‡ÁË‡ÚÒÍËı ÒÚð‡Ì. ùÚÓ ·Û‰ÂÚ ÒÂÌÒ‡ˆËfl ‚ ˝ÍÒÔÓðÚÌÓ-ËÏÔÓðÚÌ˚ı ÓÔÂð‡ˆËflı. óÚÓ·˚ ÔÓÒÚ‡‚ËÚ¸ ÔðÓÂÍÚ Ì‡ ÔÓÒÚÓflÌÌÛ˛ ÓÒÌÓ‚Û, ÌÛÊÌÓ ÔÓÒÚ‡‚ËÚ¸ Â„Ó Ì‡ ÔÓ‚ÂÒÚÍÛ ‰Ìfl ‚ Ó·ÓËı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ı. óÚÓ Ó·ÂÒÔÂ˜ËÎÓ ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸ÌÓÂ ÔðÓ‰‚ËÊÂÌËÂ ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ íÛðˆËË Ë êÓÒÒËË? ì„ÎÛ·ÎÂÌËÂ Ì‡¯Ëı ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ, ð‡Áð‡·ÓÚÍ‡ Ë ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËÂ Ú‡ÍËı ÍðÛÔÌ˚ı ÔðÓÂÍÚÓ‚, Í‡Í «ÉÓÎÛ·ÓÈ ÔÓÚÓÍ», ÒÚ‡ÎË ÔðËÏÂðÓÏ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‰Îfl ðÓÒÒËÈÒÍÓÚÛðÂˆÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ, ÌÓ Ë ‰Îfl ÏÌÓ„Ëı ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì. Ç‡ÊÌÓÂ „ÂÓÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÂ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ êÓÒÒËË Ó·ÂÒÔÂ˜Ë‚‡ÂÚ ÂÈ ÒÂð¸ÂÁÌ˚È ÔÓÚÂÌˆË‡Î. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ð‡Á‚ËÚËÂ ÚÓð„Ó‚˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò êÓÒÒËÂÈ Ú‡ÍÊÂ ·Û‰ÂÚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Û‚ÂÎË˜ÂÌË˛ Ó·˙ÂÏ‡ ÚÓð„Ó‚ÎË ÒÓ ÒðÂ‰ÌÂ‡ÁË‡ÚÒÍËÏË ÒÚð‡Ì‡ÏË. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, íÛðˆËfl Ë êÓÒÒËfl ËÒÚÓðË˜ÂÒÍË ıÓðÓ¯Ó ÁÌ‡ÍÓÏ˚ ‰ðÛ„ Ò ‰ðÛ„ÓÏ. éÌË Ì‡ˆÂÎËÎËÒ¸ ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ‚ ˝ÚÓÏ „ÂÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍÓÏ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËË Ë ‚ÏÂÒÚÂ ÔÓÒÚ‡‚ËÚ¸ Ì‡ ÌÓ„Ë ÒÚð‡Ì˚ ëçÉ. ä‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ‚˚ ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚÂ ð‡Á‚ËÚË˛ ÒÚð‡Ì ëçÉ? ì Ì‡Ò ÒÂÈ˜‡Ò ÌÂÚ ˜ÂÚÍÓÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ÒÚð‡Ì‡Ï ëçÉ. é· ˝ÚÓÏ ÌÂ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ðÂ˜Ë ‚ ð‡ÏÍ‡ı Ì‡¯Ëı ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËı ÒÓ„Î‡¯ÂÌËÈ Ò ÇÒÂÏËðÌÓÈ ÚÓð„Ó‚ÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÂÈ Ë Ö‚ðÓÔÂÈÒÍËÏ ëÓ˛ÁÓÏ. çÓ Ï˚ ‰Ó·ËÎËÒ¸ ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì˚ı ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸Ì˚ı ËÁÏÂÌÂÌËÈ Ì‡ Ú‡ÏÓÊÌflı, ÚÂÔÂð¸ Ú‡ÏÓÊÂÌÌ˚Â ÔðÓˆÂ‰Ûð˚ ·Û‰ÛÚ Ë‰ÚË „Óð‡Á‰Ó ·˚ÒÚðÂÂ. å˚ Ò‰ÂÎ‡ÎË íÛðˆË˛ ÔðË‚ÎÂÍ‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ. å˚ ÒÚËÏÛÎËðÓ‚‡ÎË ËÌ‚ÂÒÚËˆËË Ì‡¯Ëı ·ËÁÌÂÒÏÂÌÓ‚ ‚ ˝ÍÓÌÓÏËÍÛ ÒÚð‡Ì ëçÉ. ì Ì‡Ò ÌÂÚ fl‚ÌÓ„Ó ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl, ÌÓ Ï˚ ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÏ ˜ÂðÂÁ ÓÙËÒ˚, Ï‡„‡ÁËÌ˚, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ÏÓ‰Û Ë

èÎ‡ÌËðÛ˛ÚÒfl ÎË ÍðÂ‰ËÚ˚ «ùÍÒËÏ·‡ÌÍ‡» ÍÓÏÔ‡ÌËflÏ ˝ÚÓ„Ó ðÂ„ËÓÌ‡? å˚ Ì‡˜‡ÎË Á‡ÌÓ‚Ó ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ ÒËÒÚÂÏÛ ÍðÂ‰ËÚÓ‚ «ùÍÒËÏ-·‡ÌÍ‡». ëðÂ‰Ë Ì‡¯Ëı ÔÂð‚ÓÓ˜ÂðÂ‰Ì˚ı Á‡‰ÛÏÓÍ – Û‚ÂÎË˜ÂÌËÂ ð‡ÁÏÂð‡ ÍðÂ‰ËÚ‡. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, ÂÒÚ¸ Ì‡ð‡·ÓÚÍË ÔÓ ÛÎÛ˜¯ÂÌË˛ ÛÒÎÓ‚ËÈ ÍðÂ‰ËÚÓ‚‡ÌËfl. ÇÓ ‚ðÂÏfl ‚‡¯Â„Ó ‚ËÁËÚ‡ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì ‚ 2003 „. ·˚Î‡ ÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌ‡ ˆÂÎ¸ ‰Ó‚ÂÒÚË Ó·˙ÂÏ Â„Ó ÚÓð„Ó‚ÎË Ò íÛðˆËÂÈ ‰Ó 250 ÏÎÌ ‰ÓÎÎ. ì‰‡ÎÓÒ¸ ˝ÚÓ Ò‰ÂÎ‡Ú¸? çÂÚ. í‡ÍÓÈ ÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎ¸ ·˚Î Á‡ÔÎ‡ÌËðÓ‚‡Ì Ì‡¯ËÏ ÔðÂÏ¸Âð-ÏËÌËÒÚðÓÏ Ì‡ ÒÎË¯ÍÓÏ ÍÓðÓÚÍËÈ ÒðÓÍ. ëÂÈ˜‡Ò Ï˚ Ì‡ıÓ‰ËÏÒfl Ì‡ ÛðÓ‚ÌÂ 70-80 ÏÎÌ ‰ÓÎÎ. ü ‰ÛÏ‡˛, ˜ÚÓ ÂÒÎË ‚ ·ÎËÊ‡È¯ËÂ ‰‚‡ „Ó‰‡ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ ·Û‰ÂÚ Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌ‡ ÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚ¸, Ï˚ ÒÏÓÊÂÏ ‚˚ÈÚË Ì‡ ˝ÚÛ ˆËÙðÛ. çÓ‚ÓÏÛ ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Û ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡Ú¸ ËÌ‚ÂÒÚÓðÓ‚ Ë Ó·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸ Ì‡‰ÂÊÌÓÒÚ¸ ‚ÎÓÊÂÌËÈ. ä‡ÍÓ‚˚ ðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ ‚‡¯ÂÈ ÔÓÂÁ‰ÍË ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì Ì‡ ‰‡ÌÌ˚È ÏÓÏÂÌÚ? ì Ì‡Ò ÒÓÒÚÓflÎËÒ¸ ‰‚ÛÒÚÓðÓÌÌËÂ ‚ÒÚðÂ˜Ë Ò ÔðÂÁË‰ÂÌÚÓÏ, ÔðÂÏ¸Âð-ÏËÌËÒÚðÓÏ, ÔÂð‚˚Ï ‚ËˆÂ-ÔðÂÏ¸ÂðÓÏ Ë ÏËÌËÒÚðÓÏ ÔðÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓÒÚË, ÚÓð„Ó‚ÎË Ë ÚÛðËÁÏ‡. ÇÓ ‚ðÂÏfl ˝ÚËı ‚ÒÚðÂ˜ ÓÌË Á‡‚ÂðËÎË Ì‡Ò ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ·Û‰ÛÚ ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÚÛðÂˆÍËÏ ËÌ‚ÂÒÚÓð‡Ï, ÔÓÌËÏ‡˛Ú Ëı ÚðÛ‰ÌÓÒÚË Ë ‰ÂÎ‡˛Ú ‚Òfi ‚ÓÁÏÓÊÌÓÂ ‰Îfl ðÂ¯ÂÌËfl Ëı ÔðÓ·ÎÂÏ. éÌË ð‡·ÓÚ‡˛Ú ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÒÌÓ‚‡ ‚ÒÂÎËÚ¸ ‚ Í˚ð„˚ÁÒÍËÈ Ì‡ðÓ‰ Ì‡‰ÂÊ‰Û. å˚ ÚÓÊÂ ‰ÂÎ‡ÂÏ ‚ÒÂ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÂ ‚ ˝ÚÓÏ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËË. ü ÌÂ ð‡Á „Ó‚ÓðËÎ: «ç‡ÒÚÓfl˘ËÈ ·ÓðÂˆ ÔÓÒÎÂ Û‰‡ð‡ ‚ÒÂ„‰‡ ‚ÒÚ‡ÂÚ Ì‡ ÌÓ„Ë. íÓ, ˜ÚÓ Ì‡Ò ÌÂ Û·¸ÂÚ, Ò‰ÂÎ‡ÂÚ ÒËÎ¸ÌÂÂ». ùÚË ÒÎÓ‚‡ ÔðÂ‰Ì‡ÁÌ‡˜‡ÎËÒ¸ ÚÛðÂˆÍËÏ ·ËÁÌÂÒÏÂÌ‡Ï, ÍÓÚÓð˚Â, ÔÂðÂÊË‚ ÒÓ·˚ÚËfl 24 Ï‡ðÚ‡, ÌÂ ÔÓÍËÌÛÎË ˝ÚÛ ÒÚð‡ÌÛ, Á‡ÎÂ˜ËÎË Ò‚ÓË ð‡Ì˚ Ë ÔðÓ‰ÓÎÊËÎË Á‰ÂÒ¸ Ò‚Ó˛ ð‡·ÓÚÛ. å˚ ·Û‰ÂÏ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡Ú¸ ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡ÚÂÎÂÈ ÔÓ ÏÂðÂ Ò‚ÓËı ÒËÎ. n

искусство sanat Bilge Ka¤an / Бильге-Каган

Azeri Sanatç› Aflraf Geybatov:

“Ben Avrasya’n›n ressam›y›m” Tamara Grebennikova Gazeteci (Ukrayna).

Азербайджанский художник Ашраф Гейбатов:

«Я – художник Евразии» Тамара Гребенникова Журналист (Украина).

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

107

sanat искусство

New York-11 Eylül / Нью-Йорк.11 сентября

á‡ÒÎÛÊÂÌÌ˚È ıÛ‰ÓÊÌËÍ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡, ˜ÎÂÌ îÂ‰Âð‡ˆËË ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚ ûçÖëäé, ˜ÎÂÌ ëÓ˛Á‡ ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚ êÓÒÒËË, ˜ÎÂÌ é·˙Â‰ËÌÂÌËfl ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚ ÉÂðÏ‡ÌËË, Î‡ÛðÂ‡Ú ÔðÂÏËË ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓÈ ‡ÒÒÓˆË‡ˆËË «àÒÍÛÒÒÚ‚Ó Ì‡ðÓ‰Ó‚ ÏËð‡», ‡Í‡‰ÂÏËÍ ÊË‚ÓÔËÒË, ÍÛð‡ÚÓð ÙÓÌ‰‡ ó.ÄÈÚÏ‡ÚÓ‚‡ ‚ ÉÂðÏ‡ÌËË Ä¯ð‡Ù ÉÂÈ·‡ÚÓ‚ „Ó‚ÓðËÚ, ˜ÚÓ «ÚÓÎ¸ÍÓ Ò‚ÓËÏ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚ÓÏ ıÛ‰ÓÊÌËÍ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ÛÒÎ˚¯‡Ì».

Azerbaycan Devlet Sanatç›s›, UNESCO Sanatç›lar› Federasyonu, Rusya Sanatç›lar› Birli¤i, Almanya Sanatç›lar› Birli¤i Üyesi, “Uluslararas› Dünya Halklar› Sanat›” Kurulu Ödülü Sahibi, Resim Sanat› Akademisyeni, Almanya Cengiz Aytmatov Vakf› Organizatörü Aflraf Geybatov: “Sanatç› ancak eserleriyle sesini duyurabilir” diyor. “Avrasya” O Yüce Sanatkâr’›n adeta bir araya gelmeleri mümkün olmayan› birlefltirdi¤i bir tuvaldir. Bu dünyan›n çeflitlili¤i ve renklerinin parlakl›¤›, en görmüfl-geçirmifl seyyahlar›n hayallerini, yazarlar›n f›rça ve kalemlerini hayrette b›rakmaktan yorulmaz. Onlar ne kadar çabalarsa çabalas›n bu yüce, çeflitli ve harikulade güzelli¤in s›rr›na ancak az›c›k yaklaflabilir. Bu “cüretkar”lardan biri de Azerbaycanl› ressam Aflraf Geybatov’dur. Sanatç› bugün Almanya’da Ren Nehri k›y›s›nda, sanat merkezi flehri olarak bilinen Koblents’te yafl›yor. Aflraf Geybatov kendini “Avrasya Sanatç›s›” say›yor. Her ne kadar o Avrasya k›tas›n› aflt›ysa da bunu kabul etmemek mümkün de¤il. Sanatç›, Bakû’de do¤du. Uzun süre Moskova’da yaflad›. Moskova Sanatç›lar›ndan mükemmel ve profesyonel bir e¤itim ald›. 1995 y›l›ndan beri Almanya’da çal›fl›yor. Geybatov 1991 y›l›nda UNESCO Sanatç›lar Kurulu’na kabul edildi. Fransa’da, ‹spanya’da, ‹talya’da, ‹srail’de, Hindistan’da, M›s›r’da, Türkiye’de ve Azerbaycan’da kiflisel sergiler açt›. Türkiye’de 1994 y›l›ndaki sergisinin aç›l›fl gününde, toplam 52 adet tablo sergilenir ve hepsinin de sat›lmas› karfl›s›nda ressam flaflk›nl›k içinde kal›r. Geybatov, sanat›n›n an›tsallaflmas›yla ünlüdür. Koblenz’e (Almanya) gelir gelmez flehre “Reyland-Pfalts Senfonisi” ad›nda 450 metrekarelik bir an›t-resim yapar. Bu eseriyle baflta Belediye Baflkan› olmak üzere flehrin bütün sakinlerini sevindirir.

108

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Geybatov’un tablolar› Avrasya k›tas›n›n tarihî ve kültürel merhalelerini anlatan bir efsane sanki... Картины Гейбатова – словно эпос Евразии, рассказывающий о вехах истории и культуры континента. 11 Eylül trajedisinden sonra New York’ta, bir ay içinde “New York – 11 Eylül” ad›n› verdi¤i 5 metre geniflli¤inde 2 metre boyunda bir an›t-pano yapt›. Geybatov, bu eserinde böyle bir trajedinin hepimizin bafl›na gelebilece¤ini, asl›nda bizlerin yani insanl›¤›n bunun kurban› oldu¤umuzu hat›rlatarak salt insan›n ac›s›n› ve endiflesini ifade etti. Bu eser New York fiehir Kurulu binas›n›n yan›nda sergilendi ve teröre karfl› gerçek bir protesto oldu. Geybatov’un sanatç› kimli¤i günümüzde de Do¤u’ya ait özelliklerini koruyan Bakû’de flekillendi. Bu nedenle eserleri de Do¤u’dan esintiler tafl›r. Bir tabloda Türk efsanelerinin meflhur kahraman› Dede Korkut bize bakar. Bir baflkas›nda yorgun ev han›m› lavafl yapmak için ince hamur aç›yor. Yan tarafta bir yerlerden davul sesi gelir ve

Ö‚ð‡ÁËfl – Ô‡ÎËÚð‡, Ì‡ ÍÓÚÓðÓÈ ‚ÒÂÏÓ„Û˘ËÈ ıÛ‰ÓÊÌËÍ ÒÏÂ¯‡Î, Í‡Á‡ÎÓÒ¸ ·˚, ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓÂ. åÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁËÂ Ë flðÍÓÒÚ¸ ˆ‚ÂÚÓ‚ ˝ÚÓ„Ó ÍÓÌÚËÌÂÌÚ‡ ÌÂ ÛÒÚ‡˛Ú ÔÓð‡Ê‡Ú¸ ‚ÓÓ·ð‡ÊÂÌËÂ Ò‡Ï˚ı ËÒÍÛ¯ÂÌÌ˚ı ÔÛÚÂ¯ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚, ð˚ˆ‡ðÂÈ ÍËÒÚË Ë ÔÂð‡. à Í‡Ê‰˚È ËÁ ÌËı ÒÚðÂÏËÚÒfl ıÓÚ¸ Ì‡ ¯‡„ ÔðË·ÎËÁËÚ¸Òfl Í ÔÓÒÚËÊÂÌË˛ Ú‡ÈÌ˚ ˝ÚÓ„Ó ‚ÂÎËÍÓ„Ó ÏÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁËfl Ë ÛÌËÍ‡Î¸ÌÓÈ Íð‡ÒÓÚ˚. é‰ËÌ ËÁ Ú‡ÍËı «‰ÂðÁÍËı ÒÏÂÎ¸˜‡ÍÓ‚» - ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍËÈ ıÛ‰ÓÊÌËÍ Ä¯ð‡Ù ÉÂÈ·‡ÚÓ‚. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏfl ıÛ‰ÓÊÌËÍ ÊË‚ÂÚ ‚ äÓ·ÎÂÌˆÂ – ÊË‚ÓÔËÒÌÓÏ ÌÂÏÂˆÍÓÏ „ÓðÓ‰Â Ì‡ ·ÂðÂ„Û êÂÈÌ‡. ë‡Ï Ä¯ð‡Ù ÉÂÈ·‡ÚÓ‚ Ò˜ËÚ‡ÂÚ ÒÂ·fl «ıÛ‰ÓÊÌËÍÓÏ Ö‚ð‡ÁËË», Ò ˜ÂÏ ÚðÛ‰ÌÓ ÌÂ ÒÓ„Î‡ÒËÚ¸Òfl, ıÓÚfl ÓÌ ‰‡‚ÌÓ ÔÂðÂ¯‡„ÌÛÎ „ð‡ÌËˆ˚ Â‚ð‡ÁËÈÒÍÓ„Ó ÍÓÌÚËÌÂÌÚ‡. éÌ ðÓ‰ËÎÒfl Ë ‚˚ðÓÒ ‚ Å‡ÍÛ, ‰ÓÎ„ÓÂ ‚ðÂÏfl ÊËÎ ‚ åÓÒÍ‚Â, „‰Â ÔðÓ¯ÂÎ ÔðÂÍð‡ÒÌÛ˛ ÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛ ¯ÍÓÎÛ Û ÏÓÒÍÓ‚ÒÍËı ÏÓÌÛÏÂÌÚ‡ÎËÒÚÓ‚, Ò 1995 „. ð‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚ ÉÂðÏ‡ÌËË. Ç 1991 „. ÉÂÈ·‡ÚÓ‚ ·˚Î ÔðËÌflÚ ‚ îÂ‰Âð‡ˆË˛ ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚ ûçÖëäé. Ö„Ó ÔÂðÒÓÌ‡Î¸Ì˚Â ‚˚ÒÚ‡‚ÍË ÔðÓıÓ‰ËÎË ‚Ó îð‡ÌˆËË, àÒÔ‡ÌËË, àÚ‡ÎËË, àÁð‡ËÎÂ, àÌ‰ËË, Ö„ËÔÚÂ, íÛðˆËË, ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂ. Ç 1994 „. ‚ íÛðˆËË Ò ÌËÏ ÔðÓËÁÓ¯ÂÎ Û‰Ë‚ËÚÂÎ¸Ì˚È ÒÎÛ˜‡È – ‚ ‰ÂÌ¸ ÓÚÍð˚ÚËfl ‚˚ÒÚ‡‚ÍË ÓÍ‡Á‡ÎÓÒ¸, ˜ÚÓ ‚ÒÂ Â„Ó ð‡·ÓÚ˚, ‡ Ëı ‚˚ÒÚ‡‚ÎflÎÓÒ¸ 52, ÔðÓ‰‡Ì˚. ÉÂÈ·‡ÚÓ‚ ËÁ‚ÂÒÚÂÌ ÏÓÌÛÏÂÌÚ‡ÎËÁÏÓÏ Ò‚ÓÂÈ ÊË‚ÓÔËÒË. äÓ„‰‡ ÓÌ ÚÓÎ¸ÍÓ

искусство sanat

‹stanbul’un Kubbeleri / Купола Стамбула

Selam Azerbaycan / Салям, Азербайджан

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

109

sanat искусство

genç k›z dansla kendini avutmaya haz›rlan›r. Geybatov’un tablolar› Avrasya k›tas›n›n tarihî ve kültürel merhalelerini anlatan bir efsane sanki... Sanat›n›n amac›n› sordu¤um zaman duraksamadan “Tablolar›m, benim dilimdir. Düflündü¤üm her fleyi, ne ile yafl›yorsam onu, heyecanlar›m›, mutluluk ve sevincimi tablolar›ma koyar›m. Onun içindir ki, 11 Eylül olaylar›ndan sonra çok sars›ld›m. Bu korkunç trajedide ac› çekenlerle endiflelerimi, onlarla dayan›flmam› ve protestomu ifade etmek istedim ve ben bunu sadece resimle yapabildim.” Geybatov çok heyecanl› ve sosyal aktiviteleriyle faal birisi. Nerede olursa olsun her saniye çal›flmak, bir fleyler yapmak gerekti¤ine inan›yor. ‹nsanlar› ve onlarla iletiflim kurmay› sever. Bu nedenle de aktif bir flekilde sosyal faaliyetlerle u¤rafl›r. Almanya’da “Bakû Toplulu¤u”nun üyesi olan ressam ayn› zamanda bu ülkede Cengiz Aytmatov Vakf›’n›n faaliyetlerini düzenliyor. Cengiz Aytmatov’la kadim bir dostluk ba¤›yla birbirlerine ba¤l›lar. Geybatov, büyük yazar›n sanat›n›n samimi bir hayran›. Aytmatov, birçok kez sanatç›n›n atölyesine gitmifl ve kiflisel sergilerini açm›flt›r. Geybatov’un sanat›n›n ça¤dafl evrensellikten farkl› oldu¤unu, onda Do¤u gelene¤iyle Bat› plastik sanatlar›n›n canl› bir flekilde birbirine kar›flt›¤›n› söyler. Sanatç›n›n eserlerinde Bat› ve Do¤u kültürlerinin s›k› bir flekilde birbirine geçmesiyle ortaya ç›kan harmonideki canl› etkileflimler Geybatov’u Avrasya kültürünün gerçek bir tafl›y›c›s› yapm›flt›r. n

110

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Ressam›n M›s›r gezisinden izlenimlerini yans›tt›¤› çal›flmalar›ndan biri Одна из картин, написанных после путешествия в Египет

ÔðËÂı‡Î ‚ äÓ·ÎÂÌˆ, ÚÓ ÔÓ‰‡ðËÎ „ÓðÓ‰Û Ó„ðÓÏÌÓÂ – 450 ÏÂÚðÓ‚ – Ô‡ÌÌÓ ÔÓ‰ Ì‡Á‚‡ÌËÂÏ «ëËÏÙÓÌËfl êÂÈÌÎ‡Ì‰èÙ‡Î¸ˆ‡», ˜ÂÏ Ó˜ÂÌ¸ Ó·ð‡‰Ó‚‡Î Ï˝ð‡ „ÓðÓ‰‡ Ë ‚ÒÂı Â„Ó ÊËÚÂÎÂÈ. èÓÒÎÂ Úð‡„Â‰ËË 11 ÒÂÌÚfl·ðfl 2001 „. ‚ ç¸˛âÓðÍÂ Ä¯ð‡Ù ÉÂÈ·‡ÚÓ‚ ·˚ÒÚðÓ, ·ÛÍ‚‡Î¸ÌÓ Á‡ Ó‰ËÌ ÏÂÒflˆ ÒÓÁ‰‡Î Â˘Â Ó‰ÌÓ ÏÓÌÛÏÂÌÚ‡Î¸ÌÓÂ Ô‡ÌÌÓ «ç¸˛âÓðÍ. 11 ÒÂÌÚfl·ðfl» ð‡ÁÏÂðÓÏ ÔflÚ¸ Ì‡ ‰‚‡ ÏÂÚð‡, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ‚˚ð‡ÁËÎ „ÓðÂ˜¸ Ë ·ÂÒÔÓÍÓÈÒÚ‚Ó ÔðÓÒÚÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, Ì‡ÔÓÏËÌ‡fl Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Úð‡„Â‰Ëfl ÏÓÊÂÚ ÔðÓËÁÓÈÚË Ò Í‡Ê‰˚Ï ËÁ Ì‡Ò Ë ÔÓ ÒÛÚË ‰ÂÎ‡ ‚ÒÂ Ï˚, ‚ÒÂ Î˛‰Ë, ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó fl‚ÎflÂÏÒfl ÂÂ ÊÂðÚ‚‡ÏË. è‡ÌÌÓ ·˚ÎÓ ‚˚ÒÚ‡‚ÎÂÌÓ ‚ Á‰‡ÌËË ÉÓðÓ‰ÒÍÓ„Ó ÒÓ‚ÂÚ‡ ç¸˛-âÓðÍ‡ Ë fl‚ËÎÓÒ¸ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÏ ÔðÓÚÂÒÚÓÏ ÔðÓÚË‚ ÚÂððÓðËÁÏ‡. îÓðÏËðÓ‚‡ÌËÂ ÉÂÈ·‡ÚÓ‚‡ Í‡Í ıÛ‰ÓÊÌËÍ‡ ÔðÓËÒıÓ‰ËÎÓ ‚ Å‡ÍÛ, ÍÓÚÓð˚È ıð‡ÌËÚ Ò‚ÓÈ ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚È ÍÓÎÓðËÚ Ë ‚ Ì‡¯Ë ‰ÌË. èÓ˝ÚÓÏÛ Ë ð‡·ÓÚ˚ Ï‡ÒÚÂð‡ ÌÂÒÛÚ ‚ ÒÂ·Â ‰Ûı ÇÓÒÚÓÍ‡. ë Ó‰ÌÓÈ Í‡ðÚËÌ˚ Ì‡ Ì‡Ò ÒÏÓÚðËÚ ÏÛ‰ð˚È ÑÂ‰Â äÓðÍÛÚ – ÁÌ‡ÏÂÌËÚ˚È ‰ðÂ‚ÌËÈ ð‡ÒÒÍ‡Á˜ËÍ Ú˛ðÍÒÍËı ˝ÔÓÒÓ‚, ‡ ‚ÓÚ ÛÒÚ‡‚¯‡fl ıÓÁflÈÍ‡ ð‡ÒÍ‡Ú˚‚‡ÂÚ ÚÓÌÍÓÂ ÚÂÒÚÓ ‰Îfl Î‡‚‡¯‡. éÚÍÛ‰‡-ÚÓ Ò·ÓÍÛ ‰ÓÌÓÒËÚÒfl Á‚ÛÍ ·‡ð‡·‡Ì‡ – ‰‡‚ÛÎ‡, Ë ˛Ì‡fl Íð‡Ò‡‚Ëˆ‡ ÛÊÂ „ÓÚÓ‚ËÚÒfl Á‡·˚Ú¸Òfl ‚ Ú‡ÌˆÂ... ä‡ðÚËÌ˚ ÉÂÈ·‡ÚÓ‚‡ – ÒÎÓ‚ÌÓ ˝ÔÓÒ Ö‚ð‡ÁËË, ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡˛˘ËÈ Ó ‚Âı‡ı ËÒÚÓðËË Ë ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ÍÓÌÚËÌÂÌÚ‡.

äÓ„‰‡ fl ÒÔðÓÒËÎ‡ ıÛ‰ÓÊÌËÍ‡, ‚ ˜ÂÏ ÓÌ ‚Ë‰ËÚ ÒÏ˚ÒÎ Ò‚ÓÂ„Ó Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡, ÓÌ ÌÂ Á‡‰ÛÏ˚‚‡flÒ¸ ÓÚ‚ÂÚËÎ: «ä‡ðÚËÌ˚ – ˝ÚÓ flÁ˚Í, Ì‡ ÍÓÚÓðÓÏ fl „Ó‚Óð˛. ÇÒÂ, Ó ˜ÂÏ fl ‰ÛÏ‡˛, ˜ÂÏ ÊË‚Û, ‚ÒÂ ÏÓË ÔÂðÂÊË‚‡ÌËfl, Ò˜‡ÒÚ¸Â Ë ð‡‰ÓÒÚ¸ fl ÔÂðÂ‰‡˛ Í‡ðÚËÌ‡Ï. àÏÂÌÌÓ ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÔÓÒÎÂ ÒÓ·˚ÚËÈ 11 ÒÂÌÚfl·ðfl ‚ ëòÄ fl ·˚Î ÔÓÚðflÒÂÌ, fl ıÓÚÂÎ ‚˚ÒÍ‡Á‡Ú¸ Ò‚ÓÈ ÔðÓÚÂÒÚ, Ò‚ÓË ÔÂðÂÊË‚‡ÌËfl Ë ÒÓÎË‰‡ðÌÓÒÚ¸ ÒÓ ‚ÒÂÏË ÚÂÏË, ÍÚÓ ÔÓÒÚð‡‰‡Î ‚ ˝ÚÓÈ ÒÚð‡¯ÌÓÈ Úð‡„Â‰ËË. à fl ÏÓ„ Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ˝ÚÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ÔðË ÔÓÏÓ˘Ë ÊË‚ÓÔËÒË». ÉÂÈ·‡ÚÓ‚ – ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ó˜ÂÌ¸ ˝ÏÓˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È Ë ‰ÂflÚÂÎ¸Ì˚È. É‰Â ·˚ ÓÌ ÌË ·˚Î, ÂÏÛ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Í‡Ê‰Û˛ ÒÂÍÛÌ‰Û ð‡·ÓÚ‡Ú¸, ˜ÚÓ-ÚÓ Ú‚ÓðËÚ¸, ÒÓÁË‰‡Ú¸. éÌ Î˛·ËÚ Î˛‰ÂÈ Ë Ó·˘ÂÌËÂ Ò ÌËÏË, ÔÓ˝ÚÓÏÛ Á‡ÌËÏ‡ÂÚÒfl ‡ÍÚË‚ÌÓÈ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸˛. éÌ – ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ Ó·˘ÂÒÚ‚‡ «Å‡ÍÛ» ‚ ÉÂðÏ‡ÌËË, Ì‡ðfl‰Û Ò ˝ÚËÏ ÓÌ ÍÛðËðÛÂÚ ð‡·ÓÚÛ ÙÓÌ‰‡ ó.ÄÈÚÏ‡ÚÓ‚‡ ‚ ˝ÚÓÈ ÒÚð‡ÌÂ. ë ÄÈÚÏ‡ÚÓ‚˚Ï Ä¯ð‡Ù‡ ÉÂÈ·‡ÚÓ‚‡ Ò‚flÁ˚‚‡ÂÚ ‰‡‚Ìflfl ‰ðÛÊ·‡. ÉÂÈ·‡ÚÓ‚ fl‚ÎflÂÚÒfl ËÒÍðÂÌÌËÏ ÔÓÍÎÓÌÌËÍÓÏ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡ ‚ÂÎËÍÓ„Ó ÔËÒ‡ÚÂÎfl, ÍÓÚÓð˚È ÌÂ ð‡Á ·˚‚‡Î ‚ Ï‡ÒÚÂðÒÍÓÈ ıÛ‰ÓÊÌËÍ‡, ‡ Ú‡ÍÊÂ ÓÚÍð˚‚‡Î Â„Ó ÎË˜Ì˚Â ‚˚ÒÚ‡‚ÍË. Ç Ó‰ÌÓÏ ËÁ ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËÈ óËÌ„ËÁ ÄÈÚÏ‡ÚÓ‚ ÓÒÓ·Ó ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÎ, ˜ÚÓ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó ÉÂÈ·‡ÚÓ‚‡ ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ ÛÌË‚ÂðÒ‡Î¸ÌÓÒÚ¸˛, ‚ ÌÂÏ Óð„‡ÌË˜ÌÓ ÔÂðÂÔÎÂÚ‡˛ÚÒfl Úð‡‰ËˆËË ÇÓÒÚÓÍ‡ Ë ÔÎ‡ÒÚËÍ‡ á‡Ô‡‰‡. ÑÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ, ÚÂÒÌÓÂ ÔÂðÂÔÎÂÚÂÌËÂ ÍÛÎ¸ÚÛð á‡Ô‡‰‡ Ë ÇÓÒÚÓÍ‡, Ëı Óð„‡ÌË˜ÌÓÂ ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ ‚ ‰ÓÒÚËÊÂÌËË „‡ðÏÓÌËË ‰ÂÎ‡˛Ú ÉÂÈ·‡ÚÓ‚‡ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÏ ÌÓÒËÚÂÎÂÏ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ö‚ð‡ÁËË. n

e¤itim oбразованиe

Kimdir?

Moldova Milli E¤itim Gençlik ve Spor Bakan›

1955 Kiflinev do¤umlu. Moldova Devlet Üniversitesi Tarih ve Toplumsal Bilimler bölümü mezunu. Tarih Bilimleri Doktoru olan Tsivirkun yabanc› dil olarak ‹ngilizce biliyor. E¤itimini Tarih bölümünde laborant, Tarih Bilimleri Akademisi’nde uzman Laborant olarak çal›flarak yürüttü. Bundan sonraki kariyeri flu flekilde devam etti: 1981-1984: Kiflinev ‹ona Krange E¤itim Enstitüsü Tarih Bölümü’nde asistan. Ayn› zamanda e¤itimine devam edip tarih alan›nda araflt›rma yapt›. Bu çal›flma sayesinde Moldova Devlet Üniversitesi’nde Bilim Uzmanl›¤›’n› k›sa sürede bitirme imkan› buldu, 1987-1993: Moldova Devlet Üniversitesi Ça¤dafl ve Yeni Tarih bölümünde Doçent, 1993-1995: Moldova D›fliflleri Bakanl›¤› Avrupa ve Kuzey Amerika masas› Baflkan Yard›mc›s›, 1995-1998: Moldova Türkiye Büyükelçilik Müflaviri, 1999- 2001: Macaristan Büyükelçilik Müflaviri,

2001’den itibaren Moldova Türkiye Büyükelçisi Vekili ve ayn› zamanda Katar, Kuveyt, Birleflik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Lübnan Büyükelçi Vekili,

Parlamentodan ald›¤› güvenoyu ve Moldova Cumhurbaflkan› emriyle 19 Nisan 2005 tarihinden beri Moldova Milli E¤itim Gençlik ve Spor Bakanl›¤›’na atanm›flt›r. Evli ve iki çocuk babas›d›r.

Кто он? Родился 18 октября 1955 г. в Кишиневе. Окончил Государственный университет Молдовы по специальности «История и общественные науки». Владеет английским языком. Доктор исторических наук. Учебу в госуниверситете совмещал с работой лаборанта на кафедре истории, старшего лаборанта в Институте истории Академии наук Молдовы. С 1981 по 1984 год ассистент кафедры истории Кишиневского педагогического института им. Иона Крянгэ, затем ассистент кафедры истории Государственного университета Молдовы. Одновременно с педагогической деятельностью занимался научными исследованиями в области истории, что позволило ему успешно закончить аспирантуру при Государственном университете Молдовы досрочно. В 19871993 гг. работал доцентом кафедры современной и новейшей истории Государственного университета Молдовы. В 1993-1995 гг. заместитель начальника управления Европы и Северной Америки Министерства иностранных дел Республики Молдова. В 1995-1998 гг. - советник посольства Республики Молдова в Турецкой Республике. В 1999-2001 гг. - советник и поверенный в делах посольства Республики Молдова в Венгерской Республике. С 2001 года Чрезвычайный и Полномочный Посол Республики Молдова в Турецкой Республике и по совместительству Чрезвычайный и Полномочный Посол в Катаре, Кувейте, Объединенных Арабских Эмиратах, Саудовской Аравии, Ливане. На основании вотума доверия, выраженного парламентом, указом президента Республики Молдова 19 апреля 2005 г. назначен министром просвещения, молодежи и спорта. Женат, имеет двоих детей.

112

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Viktor Tsivirkun:

Moldova’da vatansever bir nesil yetifliyor Konuflan: Mehmet Zor Kaya Moldova Da temsilcisi.

Министр просвещения, молодежи и спорта Республики Молдова

Виктор Цвиркун:

«В Молдове растет поколение патриотов» Беседовал: Мехмет Зор Кая Представитель «ДА» в Республике Молдова.

Her toplum kendi devletini gelece¤in söz sahibi ülkeleri aras›nda görmek ister. Bu nedenle de zaman zaman seçimlerle daha yeni yönetimler ve isimler ifl bafl›na gelirler. Sovyetler Birli¤i’nin da¤›lmas›ndan sonra Birlik üyesi cumhuriyetlerdeki her hareketlilik dikkatle izlenir oldu. Zira her bir yenilik bazen gerçekten de ülkesini daha yeni ve ileri sahillere tafl›yabiliyor. Moldova iflte buna benzer bir yenili¤i Milli E¤itim Bakanl›¤›’nda yaflad›. Bakanl›¤a 2005 Nisan’da atanan Viktor Tsivirkun devlet yönetiminde oldukça tecrübeli birisi. Gelece¤in Moldova’s› için nas›l bir gençlik yetifltirilmesi gerekti¤ini Say›n Bakanla yapt›¤›m›z sohbette konufltuk. Mehmet Zor Kaya: Bugün bütün dünya yeniden flekilleniyor. Bu ba¤lamda sizce Moldova halk›n›n ne gibi öncelikli problemleri var?

ã˛·ÓÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó Ì‡‰ÂÂÚÒfl ‚Ë‰ÂÚ¸ ÒÂ·fl ‡‚ÚÓðËÚÂÚÌ˚Ï Ì‡ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓÈ ‡ðÂÌÂ. èÓ˝ÚÓÏÛ ˜‡ÒÚÓ ÔÓÒÎÂ Ó˜ÂðÂ‰Ì˚ı ‚˚·ÓðÓ‚ Í ‚Î‡ÒÚË ÔðËıÓ‰flÚ ÌÓ‚˚Â ÎË‰Âð˚, Ì‡ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ ÒˆÂÌÂ ÔÓfl‚Îfl˛ÚÒfl ÌÓ‚˚Â ËÏÂÌ‡. èÓÒÎÂ ÚÓ„Ó Í‡Í ëÓ‚ÂÚÒÍËÈ ëÓ˛Á ÔðÂÍð‡ÚËÎ Ò‚ÓÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ, Î˛·˚Â ÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë ‰‚ËÊÂÌËfl Ì‡ ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓÏ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Â ÔðË‚ÎÂÍ‡˛Ú ÔðËÒÚ‡Î¸ÌÓÂ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ ‚ÒÂ„Ó ÏËð‡, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ‰‡ÊÂ ÌÂÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì˚Â ðÂÙÓðÏ˚ ÔÓÏÓ„‡˛Ú „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û Ò‰ÂÎ‡Ú¸ Á‡ÏÂÚÌ˚È ¯‡„ ‚ÔÂðÂ‰. çÓ‚˚È ÏËÌËÒÚð Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl

oбразованиe e¤itim

åÓÎ‰Ó‚˚, ÔðËÒÚÛÔË‚¯ËÈ Í Ò‚ÓËÏ Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚflÏ ‚ ‡ÔðÂÎÂ 2005 „., Ì‡‰ÂÂÚÒfl ÏÌÓ„Ó Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ‰Îfl ÒÂÍÚÓð‡ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. çÓ‚˚È ÏËÌËÒÚð ÇËÍÚÓð à‚‡ÌÓ‚Ë˜ ñ‚ËðÍÛÌ ËÏÂÂÚ ·Ó„‡Ú˚È ÓÔ˚Ú ð‡·ÓÚ˚ Ì‡ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÒÎÛÊ·Â. ç‡¯‡ ·ÂÒÂ‰‡ Ò „-ÌÓÏ ÏËÌËÒÚðÓÏ ·˚Î‡ ÔÓÒ‚fl˘ÂÌ‡ ÔðÓ·ÎÂÏ‡Ï ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl ÌÓ‚Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl, ÓÚ ÍÓÚÓðÓ„Ó Á‡‚ËÒËÚ ·Û‰Û˘ÂÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡.

Viktor Tsivirkun: Devletin yenilenmesinde ciddi ve derin yap›lanma problemleri oldu¤unu söyleyebilirim. Moldova’n›n bir an evvel Avrupa Birli¤i ile entegrasyonu, halk›n yüksek geçim seviyesine sahip olmas› için yoksullukla mücadele, sosyo-ekonomik ve politik reformlarla geliflme ve daha da ilerleme, toplumun demokratikleflmesinde h›zland›r›lm›fl bir geliflme ivmesi elde etme, s›k›nt›lar›m›zdan birkaç›. Sizin Bakanl›¤a gelmenizle çal›flma planlar›nda ne gibi de¤ifliklikler oldu? Milli E¤itim Gençlik ve Spor Bakanl›¤› her zaman yeni projeleri uyguluyor. Ben bu göreve atanmadan önce özellikle üniversite öncesi e¤itim alan›nda ciddi ad›mlar at›lm›flt›. Ülkede Avrupa’ya uyum yönünde yap›lan sosyo-ekonomik yap›lanmalar e¤itim sisteminde organizasyon mant›¤› ve parametreleriyle birlikte köklü bir de¤iflikli¤in uygulanmas›na ba¤l›. Bu ba¤lamda, hükümet taraf›ndan e¤itim siteminin modernizasyonuyla ilgili bir program›n haz›rlanmas› gerekliydi. 2005 ö¤retim y›l›n›n bafl›ndan beri bu program özellikle flu alt basamaklarda baflar›yla uygulanmakta: E¤itim alan›nda yeni mevzuatlar haz›rlanm›flt›r; en büyük önceli¤i orta ö¤retim kurumlar›n›n ve ilçe e¤itim müdürlüklerinin internet a¤›na ba¤lanmas› ve bilgi teknolojisi merkezinin oluflturulmas›na imkan veren Cumhurbaflkanl›¤› “SALT” program› baflar›yla uygulanmakta; okul öncesi e¤itimin iyilefltirilmesi ve farkl› geçim standard›na sahip aile çocuklar›n›n bu kurumlara ulaflt›r›lmas›n› daha da iyilefltirmek amac›yla program gelifltirildi; Dünya Bankas› taraf›ndan desteklenen ve finanse edilen “Köy yerleflim birimlerinde e¤itimin gelifltirilmesi” projesi haz›rland›.

insan, ister doktor, mühendis, ö¤retmen, devlet adam› ya da herhangi bir meslek adam› olsun, e¤er ülkesinin gerçek bir vatanperveriyse ona maksimum fayda getirecektir. ‹nsan vatanperverli¤i küçük yafllarda ö¤reniyor. Yurt d›fl›nda e¤itim gören ve orada doktoras›n› tamamlayan ö¤rencilerin ülke geliflimine ne gibi faydalar› olabilir? Bu ö¤renciler özellikle Moldova ekonomisine büyük bir katk› sa¤larlar. Elde ettikleri araflt›rma sonuçlar› ve araflt›rma verileri geçifl dönemindeki ülkemizin kimi somut problemlerinin çözümüne ›fl›k tutabilir ve ülkemizin sosyo-

ì‚‡Ê‡ÂÏ˚È ÇËÍÚÓð à‚‡ÌÓ‚Ë˜! å˚ ÊË‚ÂÏ ‚ ˝ÔÓıÛ ÔÓÒÚÓflÌÌ˚ı ËÁÏÂÌÂÌËÈ, ÒÚðÂÏËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl Ë ÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÈ. ä‡ÍËÂ ‚ÓÔðÓÒ˚ Ë ÔðÓ·ÎÂÏ˚ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÒÂÈ˜‡Ò ÔÂð‚ÓÒÚÂÔÂÌÌ˚ÏË ‰Îfl ÏÓÎ‰‡‚ÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡? ÇËÍÚÓð ñ‚ËðÍÛÌ: èðÓ·ÎÂÏ˚ ˝ÔÓıË ÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÈ, fl ·˚ ÒÍ‡Á‡Î „ÎÛ·ÓÍÓÈ, ÒÂð¸fiÁÌÓÈ ÔÂðÂÒÚðÓÈÍË Ì‡¯Â„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ÒÓÒÚÓflÚ, Ì‡ ÏÓÈ ‚Á„Îfl‰, ‚ ÒÍÓðÂÈ¯ÂÈ ËÌÚÂ„ð‡ˆËË êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓÎ‰Ó‚‡ ‚ Ö‚ðÓÔÂÈÒÍÓÂ ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚Ó (ÔÓ ‚ÒÂÏ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËflÏ); ‚ ·Óð¸·Â Ò ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛, ‚ ÔÓ‚˚¯ÂÌËË ·Î‡„ÓÒÓÒÚÓflÌËfl Ì‡ðÓ‰‡; ‚ ‰‡Î¸ÌÂÈ¯ÂÏ Û„ÎÛ·ÎÂÌËË Ë ð‡Á‚ËÚËË ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ-˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı Ë ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı ðÂÙÓðÏ; ‚ ÛÒÍÓðÂÌÌÓÏ ð‡Á‚ËÚËË Ó·˘ÂÒÚ‚‡ Ì‡ ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËı ÔðËÌˆËÔ‡ı. óÚÓ ËÁÏÂÌËÎÓÒ¸ ‚ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ÔÓÒÎÂ ‚‡¯Â„Ó ÔðËıÓ‰‡ Í ‰ÓÎÊÌÓÒÚË? ÑÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ÔðÂÚÂðÔÂ‚‡ÂÚ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â ËÁÏÂÌÂÌËfl, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚Â Ò ‚ÌÂ‰ðÂÌËÂÏ ÌÓ‚˚ı ðÂÙÓðÏ. ÑÓ ÏÓÂ„Ó Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌËfl ‡ÔÔ‡ð‡ÚÓÏ

Gelecekte ülkesine daha faydal› olmak isteyen Moldova gençli¤i kendini nas›l yetifltirmeli? Öncelikle, her ülkenin gençli¤i gibi Moldova gençli¤inin de vatanseverlik duygular›yla yetiflmesi gerekir. Vatana, onun de¤erlerine, kültürüne, tarihine, geleneklerine, diline sevgi ve sayg› e¤itim sürecinin temel tafllar›n› oluflturmal›d›r. Elbette e¤itim ve ö¤retim sürecinde kesinlikle olmas› gereken di¤er baz› önemli konular da var. Fakat her

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

113

e¤itim oбразованиe

ekonomik reformlar›n›n geliflmesine büyük katk› sa¤larlar. Önemli olan, Moldova’n›n bilimsel potansiyelini ak›ll›ca kullanmak, ülkenin modernizasyonu için birinci derecede önemli meselelerin halledilmesi yolunda bilimsel araflt›rmalar yürütmektir. Moldoval› bir baba olarak çocuklar›n›za nas›l bir e¤itim verdiniz? Bir baba olarak çocuklar›m› ailesine, vatan›na sevgi ve atalar›n›n miras›na karfl› sayg› içinde yetifltiriyorum. Davran›fllar› karfl›s›nda sorumluluk sahibi olmalar›n› sa¤l›yorum. Okumak ve müzik dinlemek, tarihi, kültürü ve dünya medeniyetini iyi anlamam›z› ve ailemizin manevi geliflimini sa¤layan bir araçt›r. Kendinizi bir ö¤renci olarak düflünecek olursan›z, Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n hangi problemi çözmesini isterdiniz? Öyle san›yorum ki, ö¤rencilik ve ö¤renci hayat›n› ilgilendiren problem ve sorunlarla ilgili çizgi uzun y›llar boyunca de¤iflmedi. Genel olarak, daha iyi bir e¤itim ve sosyal yaflamla ilgili meseleler ilk plandayd›. Bu, farkl› zamanlarda farkl› sloganlar ve farkl› çözüm yollar›yla hep ayn› flekilde oldu. fiu konu çok önemli: Ö¤renci gruplar›yla ister üniversite idari yetkilileri, isterse devlet yetkilileri aras›ndaki sürekli bir diyalog içinde olmak gerek. Bu iliflki ne kadar kuvvetli ise problemlere bulunan çözümler de o nispette isabetli olacakt›r. Bu konuda oldukça ciddi bir çal›flma bafllatt›k ve art›k somut geliflmeler kaydedildi. Öyle san›yorum ki, s›radan bir ö¤renci olarak, öncelikle hangi problem olursa olsun daha isabetli bir flekilde çözüme kavuflturulabilmesi için böyle kaliteli bir iflbirli¤inin oluflturulmas›n› isterdim. Türkiye ve Moldova aras›ndaki iliflkileri nas›l de¤erlendiriyorsunuz? Oldukça faydal› ve her iki taraf›nda ç›kar›na oldu¤unu düflünüyorum. Özellikle e¤itim alan›nda Türkiye ve Moldova aras›ndaki iflbirli¤i 1994’te imzalanan kültür alan›nda iflbirli¤i anlaflmas› ve 1996’da iki ülke Milli E¤itim Bakanl›klar› aras›nda imzalanan anlaflmalar çerçevesinde yürütülmekte. Bu anlaflmalar çerçevesinde her iki ülke de e¤itim ve kültür alan›nda bilgi paylafl›m› sa¤lan-

114

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Türk üniversitelerinde Moldoval› 182 ö¤renci e¤itim görüyor. Moldova üniversitelerinde ise 257 Türk ö¤renci e¤itim al›yor. На сегодняшний день в вузах Турции обучаются 182 гражданина Молдовы. В вузах нашей страны обучается свыше 257 турецких граждан. makta ve imkan dahilinde ö¤retmenlerin staj yapabilmeleri için burs sa¤lanmaktad›r. Türk yetkililer Moldova’da okul açt›lar ve e¤itim programlar› düzenlediler. Bu konudaki düflünceleriniz nedir? Bu çal›flmalar Moldova milli e¤itimine nas›l bir katk› sa¤lam›fl olabilir? fiunu belirtmek gerekir ki, Türk üniversitelerinde Moldoval› 182 ö¤renci e¤itim görüyor. 2005-2006 e¤itim döneminde ise 26 ö¤renci e¤itim görmek üzere Türkiye’ye gönderildi. Moldova üniversitelerinde ise 257 Türk ö¤renci e¤itim al›yor. Bunlardan 60’› burslu, 177’si ise özel anlaflmal›. Bu ö¤rencilerin ço¤unlu¤u Moldova Devlet Üniversitesi, Teknik Üniversite ve Komrat Üniversitesi’nde e¤itim görüyor. 2005 verilerine göre Moldova e¤itim kurumlar›nda toplam 58 Türk ö¤retmen görev yap›yor. Bugün itibariyle Moldova Gençlik ve Spor Bakanl›¤›’nda Türkiye ile e¤itim alan›nda iflbirli¤i yapmak üzere “‹flbirli¤i Anlaflmas›n› Yürütme Protokolü” projesi haz›rlanm›flt›r. Öyle san›yorum ki, bu protokolün imzalanmas› Moldova-Türkiye aras›ndaki e¤itim ve gençlik iflbirli¤ine yeni bir hareket getirecektir. n

ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ ·˚Î‡ ÔðÓ‰ÂÎ‡Ì‡ Ó„ðÓÏÌ‡fl ð‡·ÓÚ‡ ÔÓ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌË˛ ðÂÙÓðÏ˚ ‰ÓÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÒÍÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, Ó‰Ì‡ÍÓ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ-˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ ÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚ ðÂÒÔÛ·ÎËÍÂ, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚Â Ì‡ ÒËÌıðÓÌËÁ‡ˆË˛ Ò Â‚ðÓÔÂÈÒÍËÏË ÚÂÌ‰ÂÌˆËflÏË, Ó·ÛÒÎÓ‚ÎË‚‡˛Ú ‚ÌÂ‰ðÂÌËÂ ‚ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÛ˛ ÒËÒÚÂÏÛ ÔÓÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ ðÂÙÓðÏ˚ „ÎÓ·‡Î¸ÌÓ„Ó ı‡ð‡ÍÚÂð‡ Ò ËÁÏÂÌÂÌËÂÏ Ô‡ð‡‰Ë„Ï˚ Ë ÎÓ„ËÍË Âfi Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË. Ç ˝ÚÓÈ Ò‚flÁË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÓÚÏÂÚËÚ¸ ð‡Áð‡·ÓÚÍÛ Ë ÛÚ‚ÂðÊ‰ÂÌËÂ Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓÎ‰Ó‚‡ èðÓ„ð‡ÏÏ˚ ÏÓ‰ÂðÌËÁ‡ˆËË ÒËÒÚÂÏ˚ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚ êÂÒÔÛ·ÎËÍÂ åÓÎ‰Ó‚‡. ç‡˜ËÌ‡fl Ò 2005 „Ó‰‡ ˝Ú‡ ÔðÓ„ð‡ÏÏ‡ ÛÒÔÂ¯ÌÓ ðÂ‡ÎËÁÛÂÚÒfl. Ç ð‡ÏÍ‡ı ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ ð‡Áð‡·ÓÚ‡Ì ÔðÓÂÍÚ ë‚Ó‰‡ Á‡ÍÓÌÓ‚ ‚ Ó·Î‡ÒÚË Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. ÅÓÎÂÂ ÛÒÔÂ¯ÌÓ ‚ÌÂ‰ðflÂÚÒfl ÔðÂÁË‰ÂÌÚÒÍ‡fl ÔðÓ„ð‡ÏÏ‡ «SALT», ÔðËÓðËÚÂÚÌ˚ÏË Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËflÏË ÍÓÚÓðÓÈ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÔÓ‰ÍÎ˛˜ÂÌËÂ ÒðÂ‰ÌËı Û˜Â·Ì˚ı Û˜ðÂÊ‰ÂÌËÈ Ë ð‡ÈÓÌÌ˚ı ÛÔð‡‚ÎÂÌËÈ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ÏÓÎÓ‰fiÊË Ë ÒÔÓðÚ‡ Í ÒÂÚË àÌÚÂðÌÂÚ Ë ÒÓÁ‰‡ÌËÂ àÌÙÓðÏ‡ˆËÓÌÌÓÚÂıÌÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓ„Ó ˆÂÌÚð‡. äðÓÏÂ ˝ÚÓ„Ó, ð‡Áð‡·ÓÚ‡Ì‡ èðÓ„ð‡ÏÏ‡ ÔÓ ÛÎÛ˜¯ÂÌË˛ Í‡˜ÂÒÚ‚‡ ‰Ó¯ÍÓÎ¸ÌÓ„Ó ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl Ë ð‡Ò¯ËðÂÌË˛ ‰ÓÒÚÛÔ‡ Í ÌÂÏÛ ‰ÂÚÂÈ ËÁ ÒÂÏÂÈ Ò ð‡ÁÎË˜Ì˚Ï ÛðÓ‚ÌÂÏ Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌÌÓÒÚË. ê‡Áð‡·ÓÚ‡Ì ÔðÓÂÍÚ «ÇÓÁðÓÊ‰ÂÌËÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚ ÒÂÎ¸ÒÍÓÈ ÏÂÒÚÌÓÒÚË», Ó‰Ó·ðÂÌÌ˚È Ë ˜‡ÒÚË˜ÌÓ ÙËÌ‡ÌÒËðÛÂÏ˚È ÇÒÂÏËðÌ˚Ï ·‡ÌÍÓÏ.

oбразованиe e¤itim

ä‡ÍËÏË Í‡˜ÂÒÚ‚‡ÏË ‰ÓÎÊÌÓ Ó·Î‡‰‡Ú¸ ÌÓ‚ÓÂ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ „ð‡Ê‰‡Ì åÓÎ‰Ó‚˚, ˜ÚÓ·˚ ·˚Ú¸ ÔÓÎÂÁÌ˚ÏË Ò‚ÓÂÏÛ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û Ë ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Â„Ó ÔÓÒÚÓflÌÌÓÏÛ ð‡Á‚ËÚË˛? åÓÎÓ‰ÂÊ¸ Î˛·ÓÈ ÒÚð‡Ì˚ Ë, ð‡ÁÛÏÂÂÚÒfl, êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓÎ‰Ó‚‡, ‰ÓÎÊÌ‡ ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡Ú¸Òfl ‚ ‰ÛıÂ Ô‡ÚðËÓÚËÁÏ‡. ã˛·Ó‚¸ Ë Û‚‡ÊÂÌËÂ Í êÓ‰ËÌÂ, Í ÂÂ ˆÂÌÌÓÒÚflÏ, ÍÛÎ¸ÚÛðÂ, ËÒÚÓðËË, Úð‡‰ËˆËflÏ, flÁ˚ÍÛ ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ ÓÒÌÓ‚ÓÔÓÎ‡„‡˛˘ËÏË ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘ËÏË ‚ÓÒÔËÚ‡ÚÂÎ¸ÌÓ„Ó Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ÔðÓˆÂÒÒÓ‚. ÖÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ÂÒÚ¸ ðfl‰ ‰ðÛ„Ëı Ó˜ÂÌ¸ ‚‡ÊÌ˚ı ‚ÓÔðÓÒÓ‚, ÍÓÚÓð˚Â ‰ÓÎÊÌ˚ ‚ Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓÏ ÔÓðfl‰ÍÂ Û˜ËÚ˚‚‡Ú¸Òfl ‚ ÔðÓˆÂÒÒÂ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. çÓ Î˛·ÓÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ - ‚ð‡˜, ÔÂ‰‡„Ó„, ËÌÊÂÌÂð, „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÒÎÛÊ‡˘ËÈ, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎ¸ Î˛·ÓÈ ‰ðÛ„ÓÈ ÔðÓÙÂÒÒËË ÔðËÌÂÒÂÚ Ï‡ÍÒËÏÛÏ ÔÓÎ¸Á˚ ‰Îfl Ò‚ÓÂÈ ÒÚð‡Ì˚, ÂÒÎË ·Û‰ÂÚ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÏ ÂÂ Ô‡ÚðËÓÚÓÏ. Ä Ô‡ÚðËÓÚËÁÏ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡Ú¸ Ò Ò‡Ï˚ı ð‡ÌÌËı ÎÂÚ. ä‡Í ‚˚ ÓˆÂÌË‚‡ÂÚÂ ÔÓÚÂÌˆË‡Î¸Ì˚È ‚ÍÎ‡‰ ‚ ð‡Á‚ËÚËÂ åÓÎ‰Ó‚˚ ÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚, Ó·Û˜‡˛˘ËıÒfl Á‡ „ð‡ÌËˆÂÈ, ÚÂı, ÍÚÓ ‚ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚ËË ÔÓÎÛ˜‡Ú Ú‡Ï Ï‡„ËÒÚÂðÒÍËÂ Ë ‰ÓÍÚÓðÒÍËÂ ÒÚÂÔÂÌË? Éð‡Ê‰‡ÌÂ êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓÎ‰Ó‚‡ – ‚˚ÔÛÒÍÌËÍË Á‡ðÛ·ÂÊÌ˚ı ‚ÛÁÓ‚, ‡ Ú‡ÍÊÂ Á‡˘ËÚË‚¯ËÂ ‰ÓÍÚÓðÒÍÛ˛ ÒÚÂÔÂÌ¸ Á‡ ðÛ·ÂÊÓÏ ÏÓ„ÛÚ ‚ÌÂÒÚË ·ÓÎ¸¯ÓÈ ‚ÍÎ‡‰ ‚ ð‡Á‚ËÚËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍË. ÇÌÂ‰ðÂÌËÂ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓ‚ Ëı Ì‡Û˜Ì˚ı ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÈ, Ëı ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎ¸ÒÍËÈ ÓÔ˚Ú ÏÓ„ÛÚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÛÒÔÂıÛ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı ðÂÙÓðÏ, ðÂ¯ÂÌË˛ ÍÓÌÍðÂÚÌ˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ ÔÂðÂıÓ‰ÌÓ„Ó ÔÂðËÓ‰‡. Ç‡ÊÌÓ ð‡ÁÛÏÌÓ ÓÒ‚ÓËÚ¸ Ì‡Û˜Ì˚È ÔÓÚÂÌˆË‡Î åÓÎ‰Ó‚˚, ÓðËÂÌÚËðÓ‚‡Ú¸ Ì‡Û˜Ì˚Â ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl Ì‡ ÔÓËÒÍ ðÂ¯ÂÌËÈ ÔÂð‚ÓÓ˜ÂðÂ‰Ì˚ı Á‡‰‡˜ ÏÓ‰ÂðÌËÁ‡ˆËË ÒÚð‡Ì˚.

‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ·ÓÎ¸¯Ó„Ó ‚ðÂÏÂÌË ÌÂ Ó˜ÂÌ¸ ËÁÏÂÌËÎÒfl. Ç Ó·˘Ëı ˜ÂðÚ‡ı, ˝ÚÓ ÔÓÒÚÓflÌÌÓÂ ÒÓÒÚflÁ‡ÌËÂ ‚ ÔÓÎÛ˜ÂÌËË Í‡˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ. í‡Í ·˚ÎÓ ‚ÒÂ„‰‡, ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓ ÓÚ ÎÓÁÛÌ„Ó‚ Ë ‚‡ðË‡ÌÚÓ‚ ðÂ¯ÂÌËfl ÔðÓ·ÎÂÏ. é‰ÌÓ Ó˜ÂÌ¸ ‚‡ÊÌÓ – ‰Ë‡ÎÓ„ ÏÂÊ‰Û ÒÚÛ‰ÂÌ˜ÂÒÍËÏ ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚ÓÏ Ë ‡‰ÏËÌËÒÚð‡ˆËÂÈ: ·Û‰¸ ˝ÚÓ ‡‰ÏËÌËÒÚð‡ˆËfl ‚ÛÁ‡ ËÎË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. ç‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ ‚˚ÒÓÍÓ Í‡˜ÂÒÚ‚Ó ˝ÚÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡, Ì‡ÒÚÓÎ¸ÍÓ Í‡˜ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ðÂ¯ÂÌËfl ·Û‰ÛÚ ÔðËÌËÏ‡Ú¸Òfl. å˚ Ì‡˜‡ÎË ÒÂð¸ÂÁÌÓ ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ‚ ˝ÚÓÏ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËË Ë ËÏÂÂÏ ÛÊÂ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â ðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚. ÑÛÏ‡˛, ˜ÚÓ ·Û‰Û˜Ë ÔðÓÒÚ˚Ï ÒÚÛ‰ÂÌÚÓÏ, fl ıÓÚÂÎ ·˚, ˜ÚÓ·˚ Ú‡ÍÓÂ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó ð‡Á‚Ë‚‡ÎÓÒ¸ Í‡˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ Î˛·‡fl, ‰‡ÊÂ Ò‡Ï‡fl Ï‡ÎÂÌ¸Í‡fl ÔðÓ·ÎÂÏ‡ ÓÔÂð‡ÚË‚ÌÓ ðÂ¯‡ÂÚÒfl. ä‡Í ‚˚ ÓˆÂÌË‚‡ÂÚÂ ‰Ë‡ÎÓ„ ÏÂÊ‰Û åÓÎ‰Ó‚ÓÈ Ë íÛðˆËÂÈ? ü ÓˆÂÌË‚‡˛ ˝ÚÓÚ ‰Ë‡ÎÓ„ Í‡Í ÍÓÌÒÚðÛÍÚË‚Ì˚È Ë ‚Á‡ËÏÓ‚˚„Ó‰Ì˚È ‰Îfl Ó·ÂËı ÒÚÓðÓÌ. éÚÌÓÒËÚÂÎ¸ÌÓ ÒÙÂð˚ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ÓÚÏÂÚËÏ, ˜ÚÓ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓÎ‰Ó‚‡ Ë êÂÒÔÛ·ÎËÍË íÛðˆËfl ðÂ‡ÎËÁÛÂÚÒfl Ì‡ ÓÒÌÓ‚Â Ú‡ÍËı ‰ÓÍÛÏÂÌÚÓ‚, Í‡Í ÏÂÊÔð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ëÓ„Î‡¯ÂÌËÂ Ó ‰‚ÛÒÚÓðÓÌÌÂÏ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Â ‚ Ó·Î‡ÒÚË ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌÌÓÂ ‚ 1994 „Ó‰Û, Ë ëÓ„Î‡¯ÂÌËÂ Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Â ÏÂÊ‰Û åËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÏ ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌËfl êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓÎ‰Ó‚‡ Ë åËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÏ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó

Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ðÂÒÔÛ·ÎËÍË íÛðˆËfl, ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌÌÓÂ ‚ 1996 „. Ç ð‡ÏÍ‡ı ÛÍ‡Á‡ÌÌ˚ı ÒÓ„Î‡¯ÂÌËÈ ÒÚÓðÓÌ˚ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Îfl˛Ú Ó·ÏÂÌ ËÌÙÓðÏ‡ˆËÂÈ ‚ Ó·Î‡ÒÚË ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÚËÔÂÌ‰ËË, ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰Îfl ÒÚ‡ÊËðÓ‚ÍË ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÚÂÎÂÈ. ä‡Í ð‡Á‚Ë‚‡ÂÚÒfl ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó ‚ ÒÙÂðÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ÏÂÊ‰Û íÛðˆËÂÈ Ë åÓÎ‰Ó‚ÓÈ? ç‡ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËÈ ‰ÂÌ¸ ‚ ‚ÛÁ‡ı íÛðˆËË Ó·Û˜‡˛ÚÒfl 182 „ð‡Ê‰‡ÌËÌ‡ åÓÎ‰Ó‚˚. Ç 2005-2006 „„. Ì‡ Ó·Û˜ÂÌËÂ ‚ íÛðˆËË ·˚ÎË Á‡˜ËÒÎÂÌ˚ 26 „ð‡Ê‰‡Ì åÓÎ‰Ó‚˚. Ç ‚ÛÁ‡ı Ì‡¯ÂÈ ÒÚð‡Ì˚ Ó·Û˜‡ÂÚÒfl Ò‚˚¯Â 257 ÚÛðÂˆÍËı „ð‡Ê‰‡Ì ËÁ ÍÓÚÓð˚ı – 60 ÒÚËÔÂÌ‰Ë‡ÚÓ‚ Ë 177 Ó·Û˜‡˛˘ËıÒfl Ì‡ ÍÓÌÚð‡ÍÚÌÓÈ ÓÒÌÓ‚Â. ç‡Ë·ÓÎ¸¯‡fl ˜‡ÒÚ¸ „ð‡Ê‰‡Ì íÛðˆËË Ó·Û˜‡ÂÚÒfl ‚ ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÂ åÓÎ‰Ó‚˚, íÂıÌË˜ÂÒÍÓÏ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÂ Ë äÓÏð‡ÚÒÍÓÏ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÂ. èÓ ‰‡ÌÌ˚Ï Ì‡ 2005 „., ‚ Û˜Â·Ì˚ı Á‡‚Â‰ÂÌËflı êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓÎ‰Ó‚‡ ð‡·ÓÚ‡˛Ú 58 ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÚÂÎÂÈ ËÁ êÂÒÔÛ·ÎËÍË íÛðˆËfl. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏfl ‚ åËÌËÒÚÂðÒÚ‚Â ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌËfl, ÏÓÎÓ‰ÂÊË Ë ÒÔÓðÚ‡ êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓÎ‰Ó‚‡ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌ ÔðÓÂÍÚ àÒÔÓÎÌËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ÔðÓÚÓÍÓÎ‡ Í ëÓ„Î‡¯ÂÌË˛ Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Â ‚ Ó·Î‡ÒÚË Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ò êÂÒÔÛ·ÎËÍÓÈ íÛðˆËfl. ÑÓÍÛÏÂÌÚ ·˚Î ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ íÛðÂˆÍÓÈ ÒÚÓðÓÌÂ. ç‡‰ÂÂÏÒfl, ˜ÚÓ ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌËÂ ÛÍ‡Á‡ÌÌÓ„Ó èðÓÚÓÍÓÎ‡ ÔðË‰‡ÒÚ ÌÓ‚˚È ËÏÔÛÎ¸Ò ÏÓÎ‰Ó‚Ó-ÚÛðÂˆÍÓÏÛ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Û ‚ ÒÙÂðÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë ÏÓÎÓ‰ÂÊË. n

Öncelikle, her ülkenin gençli¤i gibi Moldova gençli¤inin de vatanseverlik duygular›yla yetiflmesi gerekir. Молодежь любой страны и, разумеется, Республики Молдова, должна воспитываться в духе патриотизма.

óÚÓ ‚˚ Ò˜ËÚ‡ÂÚÂ „Î‡‚Ì˚Ï ‚ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËË ‚‡¯Ëı ‰ÂÚÂÈ? ü ÒÚ‡ð‡˛Ò¸ ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡Ú¸ Ò‚ÓËı ‰ÂÚÂÈ ‚ ‰ÛıÂ Î˛·‚Ë Í ÒÂÏ¸Â Ë êÓ‰ËÌÂ, ·ÂðÂÊÌÓ„Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í Ô‡ÏflÚË ÔðÂ‰ÍÓ‚, ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË Á‡ Ò‚ÓË ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl Ë ÔÓÒÚÛÔÍË. óÚÂÌËÂ Ë ÏÛÁ˚Í‡ ‰Îfl Ì‡¯ÂÈ ÒÂÏ¸Ë fl‚Îfl˛ÚÒfl ÒðÂ‰ÒÚ‚ÓÏ ‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl, ÔÓÁÌ‡ÌËfl ËÒÚÓðËË, ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl ÏËðÓ‚ÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË. ÖÒÎË ·˚ ‚˚ ÒÂÈ˜‡Ò ·˚ÎË ÒÚÛ‰ÂÌÚÓÏ, ˜Â„Ó ·˚ ÔÓÚðÂ·Ó‚‡ÎË ÓÚ åËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl? àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, Í‡ÍËÂ ÔÂð‚ÓÓ˜ÂðÂ‰Ì˚Â ÔðÓ·ÎÂÏ˚ ÒÚÓflÚ ÔÂðÂ‰ ÒÚÛ‰ÂÌ˜ÂÒÚ‚ÓÏ åÓÎ‰Ó‚˚? ü ‰ÛÏ‡˛, ˜ÚÓ ÍðÛ„ ÔðÓ·ÎÂÏ, ‚ÓÎÌÛ˛˘Ëı ÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚, Ì‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

115

ekonomi экономика

K›rg›zistan “Ata” fiirketler Grubu Yönetim Kurulu Baflkan›

Kamil Dede:

Amac›m›z sadece ticari kazanç de¤il Mustafa Baflkurt K›rg›zistan Da temsilcisi.

Председатель правления группы компаний «Ата»

Камиль Деде:

«Наша цель не ограничивается стремлением к получению прибыли» Мустафа Башкурт Представитель ДА в Кыргызстане.

Foto: Marat Omurov фото: Марат Омуров

Ticari alandaki tecrübesini yurt d›fl›nda kullanmak amac›yla K›rg›zistan’a giden Kamil Dede, bugün bir Türk-K›rg›z sermayeli ATA fiirketler Grubu’nun Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›n› yap›yor. Bünyesinde g›da, deterjan ve mobilya ifl kollar›n› bar›nd›ran ATA’n›n pazar pay› % 4550. K›rg›zistan’›n siyasi kriz günlerinde bile çal›flmalar›na devam ettiklerinin alt›n› çizen Dede, ticarette kazanman›n yolunu “ifl yap›lan ülkenin gelece¤ine yat›r›m yapmak” fleklinde ifade ediyor.

116

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Mustafa Baflkurt: Kamil bey kendinizden k›saca bahseder misiniz? Kamil Dede: Türkiye Kahramanmarafll›y›m. Mersin’de halen devam eden tekstil firmam›z var. Bu firmay› çocuklar›m takip ediyor. Ben K›rg›zistan Biflkek’te faaliyet yürüten Ata fiirketler Grubu’nda Yönetim Kurulu Baflkanl›¤› yap›yorum. Ben ticarete 1961 y›l›nda ilkokulu bitirdikten sonra iflportac›l›kla bafllad›m. O zamanlarda Türkiye’de seyyar sat›c› çok azd›. Bir zaman sonra yapt›¤›m›z ifller için

éÚÔð‡‚ÎflflÒ¸ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì, ä‡ÏËÎ¸ ÑÂ‰Â Ì‡ÏÂðÂ‚‡ÎÒfl Ì‡ÈÚË ÔðËÏÂÌÂÌËÂ Ò‚ÓÂÏÛ ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡ÚÂÎ¸ÒÍÓÏÛ ÓÔ˚ÚÛ ‚ ÌÓ‚˚ı ÛÒÎÓ‚Ëflı Ë ÌÓ‚ÓÈ ÒÙÂðÂ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË. ëÂÈ˜‡Ò ÓÌ fl‚ÎflÂÚÒfl ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎÂÏ Ôð‡‚ÎÂÌËfl Í˚ð„˚ÁÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍÓÈ „ðÛÔÔ˚ ÍÓÏÔ‡ÌËÈ «ÄÚ‡». «ÄÚ‡» Á‡ÌËÏ‡ÂÚÒfl ‚˚ÔÛÒÍÓÏ Ë ‰ËÒÚðË·¸˛ÚÂðÒÚ‚ÓÏ ÍÓÌ‰ËÚÂðÒÍËı ËÁ‰ÂÎËÈ, ıËÏË˜ÂÒÍËı ˜ËÒÚfl˘Ëı ÒðÂ‰ÒÚ‚ Ë ÏÂ·ÂÎË. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ËÈ ÏÓÏÂÌÚ ÓÍÓÎÓ 45-50% ÓÚð‡ÒÎË Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ‚ ðÛÍ‡ı ÍÓÏÔ‡ÌËË. êÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎ¸ ÍÓÏÔ‡ÌËË, ÍÓÚÓð‡fl ÌÂ ÔðÂð‚‡Î‡ Ò‚Ó˛ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ Ë ‚Ó ‚ðÂÏfl ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓ„Ó ÍðËÁËÒ‡ ‚ ðÂÒÔÛ·ÎËÍÂ, ÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡ÂÚ: «çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‚ÍÎ‡‰˚‚‡Ú¸ ‚ ·Û‰Û˘ÂÂ ÒÚð‡Ì˚, ‚ ÍÓÚÓðÓÈ ‚˚ ð‡·ÓÚ‡ÂÚÂ». åÛÒÚ‡Ù‡ Å‡¯ÍÛðÚ: ä‡ÏËÎ¸-·ÂÈ, ð‡ÒÒÍ‡ÊËÚÂ ÌÂÏÌÓ„Ó Ó ÒÂ·Â. ä‡ÏËÎ¸ ÑÂ‰Â: ü ðÓ‰ÓÏ ËÁ ÚÛðÂˆÍÓ„Ó „ÓðÓ‰‡ ä‡ıð‡Ï‡ÌÏ‡ð‡¯. ì ÏÂÌfl ÂÒÚ¸ ÚÂÍÒÚËÎ¸ÌÓÂ ÔðÂ‰ÔðËflÚËÂ ÌÂÔÓ‰‡ÎÂÍÛ ÓÚ ä‡ıð‡Ï‡ÌÏ‡ð‡¯‡, ‚ åÂðÒËÌÂ. èðÂ‰ÔðËflÚËÂÏ ‚ ‰‡ÌÌ˚È ÏÓÏÂÌÚ Á‡ÌËÏ‡˛ÚÒfl ÏÓË ‰ÂÚË, ‡ fl ÒÚ‡Î

экономика ekonomi

Kürflat Tüzmen Ata Grubu’nun bisküvi fabrikas›n› açt› Кюршад Тюзмен открыл новую фабрику “Атагруп”

Kahramanmarafl küçük gelmeye bafllay›nca Mersin’e tafl›nd›k. Ben ticarete bafllad›¤›mda on bir yafl›ndayd›m ve ilk iflim çorap satmakt›. Daha do¤rusu hayata erken at›ld›m. Evlendi¤imde de on yedi yafl›ndayd›m.

Ortakl›klar çok büyük fedakarl›klar ister. Bunu bir tür evlilik gibi de¤erlendirmek gerek.

Mersin’den sonra hayat›n›z nas›l devam etti?

Партнерство требует компромиссов, его можно сравнить с браком.

Mersin’de bakliyat ifli iyi gidiyordu, bu nedenle biz de bakliyat ticareti yapt›k. Zamanla bu ifl ilgi kaybetmeye bafllad›. Biz de tekstile geçtik. Peki, nas›l oldu da ticarete K›rg›zistan’da devam etme karar› ald›n›z? 1990’l› y›llar bafl›nda K›rg›zistan’a bir grup ifladam›yla gezi düzenlenmifl ve bu gezi sonucunda ifladamlar› henüz ba¤›ms›z olan Orta Asya cumhuriyetlerinde yeni ifl f›rsatlar› oldu¤una karar vermifllerdi. Bu düflünce bir teklif olarak bana da geldi. Mersin’deki kurulu düzenim devam etmek flart›yla 1994’te ben de buraya geldim. ‹lk olarak, yaklafl›k alt› t›r Ülker marka çikolata, bisküvi vs getirdik. Fakat o dönemdeki ortaklar›m›z farkl› insanlard›. Ben ifller bafllad›ktan iki-üç ay sonra gelmifltim. Arkadafllar

baz› ekonomik s›k›nt›lar›m›zdan bahsetmifllerdi. fiirket bünyesinde radikal de¤ifliklikler yapmaya karar verdik. Kimi ortaklar›m›z ayr›l›rken, kimileriyle yeniden bir araya gelmifltik. Türkiye’deki kimi firma yetkilileriyle ikili iliflkilerim çok iyiydi. Bu nedenle onlardan teminats›z mal almam zor olmad›. Ortakl›k genelde zor ifltir. Siz ortaklar›n›z› tan›yor muydunuz? Ortaklar›mdan Memedali Tunç, benim akrabam. Beni bu grupla da o tan›flt›rd›. Gruptaki herkes emekli kiflilerdi. Bizi tesadüflerin bir araya getirdi¤ini söyleyebilirim. Birbirimizi yeteri kadar tan›mad›¤›m›z için yaflad›¤›m›z s›k›nt›lar oldu tabi ki. Ortakl›klar çok büyük fe-

ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎÂÏ Ôð‡‚ÎÂÌËfl „ðÛÔÔ˚ ÍÓÏÔ‡ÌËÈ «ÄÚ‡», ÍÓÚÓð‡fl ð‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ. Ç 1961 „., ÔÓÒÎÂ ÓÍÓÌ˜‡ÌËfl Ì‡˜‡Î¸ÌÓÈ ¯ÍÓÎ˚, fl ÒÚ‡Î ÎÓÚÓ˜ÌËÍÓÏ, ÚÓð„Ó‚‡Î ÌÓÒÍ‡ÏË. Ç ÚÓ ‚ðÂÏfl ‚ íÛðˆËË ÛÎË˜Ì‡fl ÚÓð„Ó‚Îfl ·˚Î‡ ÌÂð‡Á‚ËÚ‡. ÇÁðÓÒÎ‡fl ÊËÁÌ¸ ‰Îfl ÏÂÌfl Ì‡˜‡Î‡Ò¸ Ó˜ÂÌ¸ ð‡ÌÓ. ü Ë ÊÂÌËÎÒfl ‚ 17 ÎÂÚ. ëÓ ‚ðÂÏÂÌÂÏ Ï˚ ð‡Ò¯ËðËÎË Ì‡¯Â ‰ÂÎÓ, ‰Îfl Ì‡Ò ä‡ıð‡Ï‡ÌÏ‡ð‡¯ ÒÚ‡Î ÒÎË¯ÍÓÏ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËÏ, Ë Ï˚ ÔÂðÂÂı‡ÎË ‚ åÂðÒËÌ. óÂÏ ‚˚ Á‡ÌËÏ‡ÎËÒ¸ ‚ åÂðÒËÌÂ? Ç åÂðÒËÌÂ ·˚ÎÓ ‚˚„Ó‰ÌÓ ÔðÓ‰‡‚‡Ú¸ ·Ó·Ó‚˚Â Ë ÍðÛÔ˚, ÔÓ˝ÚÓÏÛ Ï˚ Ò ÌËı Ë Ì‡˜‡ÎË. ëÓ ‚ðÂÏÂÌÂÏ ˝ÚÓ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËÂ ÔÂðÂÒÚ‡ÎÓ ‰‡‚‡Ú¸ ÊÂÎ‡ÂÏ˚È ‰ÓıÓ‰. íÓ„‰‡ Ï˚ ÔÂðÂ¯ÎË Ì‡ ÚÂÍÒÚËÎ¸. ä‡Í ÒÎÛ˜ËÎÓÒ¸, ˜ÚÓ ‚˚ ðÂ¯ËÎË ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ? Ç Ì‡˜‡ÎÂ 90-ı ·˚Î‡ Óð„‡ÌËÁÓ‚‡Ì‡ ÔÓÂÁ‰Í‡ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì ‰Îfl ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡ÚÂÎÂÈ. ùÚ‡ ÔÓÂÁ‰Í‡ ÔÓÍ‡Á‡Î‡, ˜ÚÓ ‚ ÒðÂ‰ÌÂ‡ÁË‡ÚÒÍËı ðÂÒÔÛ·ÎËÍ‡ı, ÍÓÚÓð˚Â ÒÓ‚ÒÂÏ ÌÂ‰‡‚ÌÓ Ó·ðÂÎË ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸, ÂÒÚ¸ ·ÓÎ¸¯ËÂ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰Îfl ‚ÎÓÊÂÌËfl Í‡ÔËÚ‡Î‡. Å˚ÎÓ ÔðËÌflÚÓ Ú‡ÍÓÂ ðÂ¯ÂÌËÂ, ÏÌÂ ÚÓÊÂ ÔðÂ‰ÎÓÊËÎË Âı‡Ú¸ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì. ü ÒÓ„Î‡ÒËÎÒfl, ÌÓ Ò ÛÒÎÓ‚ËÂÏ, ˜ÚÓ ÏÓÂ ‰ÂÎÓ ‚ åÂðÒËÌÂ ·Û‰ÂÚ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡Ú¸Òfl. ç‡Ò ·˚ÎÓ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ Ô‡ðÚÌÂðÓ‚. ëÌ‡˜‡Î‡ Ï˚

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

117

ekonomi экономика

Ata Grup K›rg›zistan n ATA GIDA LTD.

Fabrika aç›l›fl›ndan bir sahne Во время открытия фабрики

1998 y›l›nda flekerleme üretmek üzere K›rg›z Türk ortakl›¤› olarak 450.000 $ sermaye ile kurulan ATA’n›n flu anki sermayesi 1.263.000 dolar. 1999 y›l›nda Gofret, 2002 y›l›nda Çikolata, 2004 y›l›nda da Bisküvi üretimine bafllam›flt›r. 6.000 metrekarelik arazi üzerinde kurulu olan tesislerde 410 K›rg›z vatandafl› ve 7 Türk teknik personel çal›flmaktad›r. 2004 y›l›nda 2.610.000 $, 2005’in ilk 11 ay›nda 154.299.000 Som ciro yapm›fl, yurt d›fl›na yapt›¤› ihracat karfl›l›¤›nda 2004 y›l›nda 140.000 $, 2005 y›l› ilk 11 ay›nda 416.000 $ döviz girdisi sa¤lam›flt›r.

n DETAfi LTD. DETERJAN ÜRET‹M TES‹SLER‹

2002 y›l›nda 120.000 $ sermayeyle K›rg›z-Türk ortakl›¤›nda üretime bafllayan DETAfi LTD. s›v› el sabunu, s›v› bulafl›k sabunu, flampuan, çamafl›r suyu, ka¤›t peçete, ka¤›t havlu, tuvalet ka¤›d› ve plastik ambalaj üretimi yapmaktad›r. 49 K›rg›z vatandafl› ve 4 Türk teknik eleman›n çal›flt›¤› DETAfi 2004’te 648.000 $, 2005’in ilk 11 ayl›k döneminde ise 851.282 $ ciro yapm›flt›r.

n ATA MOB‹LYA LTD.

Biflkek ve Ofl flehirlerinde faaliyet yapan flirket Türk ‹ST‹KBAL ve BELLONA marka mobilyalar›n distribütörlü¤ünü yapmaktad›r. 2004’te Türkiye’den yapt›¤› 510.000 dolarl›k ithalat karfl›l›¤›nda K›rg›zistan ekonomisine toplam 160.200 dolar vergi girdisi sa¤lam›flt›r. 2005’in ilk 11 ay›nda ise 604.100 dolarl›k ithalattan 156.685 dolarl›k bir vergi ödemesi yap›lm›flt›r.

n DEMAR LTD.

28 Nisan 2005 y›l›nda 195.000 $ sermaye ile kurulan flirket bir K›rg›z-Türk ortakl›¤›d›r. Kendi üretim fabrikalar›m›z›n ve ithal ürünlerin pazarlamas›n› yapmakta olan flirkette 18 yerli personel çal›flt›rmaktad›r. Kurulmas›n›n üzerinden dört ay geçmifl olmas›na ra¤men 1.072.912 $ ciro yapm›fl, 205.984 $ vergi ödemifltir.

«Атагруп» – Кыргызстан n ATA GIDA LTD В 1998 г. было создано совместное турецко-кыргызстанское предприятие по производству конфет с капиталом 450 000 $. В настоящий момент капитал фирмы составляет 1 263 000 $. В 1999г. было начато производство вафельной продукции, в 2002 г. – шоколада, в 2004 – печенья. На фабрике площадью 6 000 м2 работают 410 граждан Кыргызстана, 7 граждан Турции. В 2004 г. торговый оборот фирмы составил 2 610 000 $, за первые 11 месяцев 2005 г. торговый оборот составил 154 299 000. Благодаря продажам наших товаров в 2004 г. приток валюты в Кыргызстан составил 140 000 $, за 11 месяцев 2005 г. – 416 000 $.

n DETAfi LTD Совместное кыргызстанско-турецкое предприятие DETAfi LTD начало работу в Кыргызстане в 2002 г. с капиталом 120 000 $. Предприятие занимается выпуском жидкого мыла, жидкости для мытья посуды, шампуней, отбеливателей, салфеток, бумажных полотенец, туалетной бумаги и пластиковой упаковки. На предприятии работают 49 граждан Кыргызстана и 4 гражданина Турции. Торговый оборот DETAfi в 2004 г. составил 648 000 $, за первые 11 месяцев 2005 г. – 851 282 $.

n ATA MOB‹LYA LTD Компания Ata Mobilya Ltd является дистрибьютором турецкой мебели ‹ST‹KBAL и BELLONA в Бишкеке и Оше. Благодаря импорту мебели в 2004 г., который составил 510000 $, в казну Кыргызстана поступили налоги на сумму 160 200$. За первые 11 месяцев 2005 г. импорт составил 604 100 $, налоговые поступления составили 156 685 $.

n DEMAR LTD Компания была основана 28 апреля 2005 г. с капиталом 195 000 $. Это совместная кыргызстанско-турецкая компания. В компании, которая занимается производством и импортом, работают 18 местных жителей. Несмотря на то, что компания была создана совсем недавно, за первые 4 месяца ее торговый оборот составил 1 072 912 $, в казну Кыргызстана в качестве налогов поступило 205 984 $.

118

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

dakarl›klar ister, birbirine de¤er verme ister. Bunu bir tür evlilik gibi de¤erlendirmek gerekli. Birbirinize sayg› ve sevgiyle ifllerinizi yürütmelisiniz. Pek tan›mad›¤›n›z bir bölgede ifl yapmak sizi korkutmad› m›? Daha önce Orta Asya halk›n› yak›ndan görmemifl ve tan›mam›flt›k. K›rg›zistan’a geldi¤imizde buradaki K›rg›z halk›n›n bize çok yak›n oldu¤unu hissettik. Gösterdikleri misafirperverlik ve ilgi, onlar›n bize kültürel yak›nl›klar›n› gösterdi. Sanki kendi memleketimden, yöremizden ve kendi insanlar›m›zdan birileriydi. Tabiî ki bunda onlar›n duyarl› ve sevecen olmalar›n›n da pay› büyük. Yoksa buraya gelip çal›flmak kolay de¤ildi. Kurdu¤umuz s›cak iliflkilerin büyük faydas›n› gördük. Türkiye’den bir mal getirmenin kendi zorluklar› vard›; yol uzakl›¤›, rekabet flans› vs… 1998 y›l›nda ifle flekerleme ile bafllamak üzere bir yat›r›m yapma karar› ald›k. Önce Mis Çiko-

экономика ekonomi

Bir Türk nas›l kendi ülkesine yat›r›m yaparak hem ülke halk›na faydal› olur ve hem de para kazan›rsa, biz de ayn› fleyi yap›yoruz. Турок, инвестирующий капитал в экономику своей страны, приносит пользу и народу, и государству. Мы делаем то же самое в Кыргызстане. ÔðË‚ÂÁÎË 6 „ðÛÁÓ‚ËÍÓ‚ Ò ÔÂ˜ÂÌ¸ÂÏ Ë ¯ÓÍÓÎ‡‰ÓÏ Ülker. ùÚÓ ·˚Î1994-È „Ó‰. ü ÔðËÂı‡Î ÒÔÛÒÚfl ‰‚‡ ËÎË ÚðË ÏÂÒflˆ‡ ÔÓÒÎÂ ÚÓ„Ó, Í‡Í ÏÓË ÚÛðÂˆÍËÂ Ô‡ðÚÌÂð˚ Ì‡˜‡ÎË ð‡·ÓÚ‡Ú¸. åÌÂ ÒÍ‡Á‡ÎË, ˜ÚÓ ÂÒÚ¸ ÙËÌ‡ÌÒÓ‚˚Â ÔðÓ·ÎÂÏ˚. èÓ˝ÚÓÏÛ Ï˚ ÒðÓ˜ÌÓ ÔðËÌflÎË ðÂ¯ÂÌËÂ ð‡‰ËÍ‡Î¸ÌÓ ËÁÏÂÌËÚ¸ ÒÚðÛÍÚÛðÛ Ë ÙÛÌÍˆËÓÌËðÓ‚‡ÌËÂ ÔðÂ‰ÔðËflÚËfl. äÚÓ-ÚÓ ËÁ Ì‡¯Ëı Ô‡ðÚÌÂðÓ‚ ‚ÂðÌÛÎÒfl ‚ íÛðˆË˛, ÔðËÂı‡ÎË ÌÓ‚˚Â Î˛‰Ë. ì ÏÂÌfl ıÓðÓ¯ËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ðÛÍÓ‚Ó‰ËÚËÎflÏË ÏÌÓ„Ëı ÍðÛÔÌ˚ı ÍÓÏÔ‡ÌËÈ ‚ íÛðˆËË. èÓ˝ÚÓÏÛ Ì‡ ÔÂð‚˚ı ÔÓð‡ı ·˚ÎÓ ÌÂÒÎÓÊÌÓ ‰Ó„Ó‚ÓðËÚ¸Òfl Ó ÔÓÒÚ‡‚Í‡ı ÔðÓ‰ÛÍˆËË ·ÂÁ ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌËfl „‡ð‡ÌÚËÈ Ò Ì‡¯ÂÈ ÒÚÓðÓÌ˚.

lata ile bir iflbirli¤i düflündük. Çünkü üretici olarak çok uzman bir gruptu. Bu iflbirli¤imiz baz› s›k›nt›lardan dolay› birbir buçuk y›l sürdü. Mis Çikolata’dan sonra ifller daha da zorlafl›nca sermayeleri bir araya getirip gofrete girdik. Arkas›ndan tekrar çikolata derken 2005’te bisküviye bafllad›k. Burada yerli ifl adamlar›ndan A. Mam›dov ve B. Mam›dov’la iflbirli¤ine bafllad›k. Onlar yerli pazar› iyi biliyordu. Aradaki güvenin de sa¤lanm›fl olmas›yla befl ortakl› bir grup kurduk. Sizi “Atagrup” olarak tan›yoruz. Fakat bunun içerisinde Türkiye’den de¤iflik mobilya firmalar›n›n distribütörlü¤ü ve san›r›m bir de deterjan üretimi de yap›l›yor. Bunlardan k›saca bahseder misiniz? 1999-2000 y›llar›nda biz mobilya ma¤azas› açmaya karar verdik. Türkiye ve dünyan›n en büyük mobilya üreticilerinden Bellona ve ‹stikbal’e öneri götürdük.

K›rg›zistan mobilya pazar›n›n yat›r›m yapmaya uygun oldu¤undan bahsettik. Böylece iflbirli¤imiz bafllad› ve ilk ma¤azam›z› açm›fl olduk. Asl›nda önce Türk televizyon markas› Vestel’i K›rg›zistan’da pazarlamaya bundan önce bafllam›flt›k ama Dubai, Çin, Kore TV mallar› ile Vestel aras›nda ciddi fiyat farkl›l›klar› vard›. Bu nedenle onlarla rekabet etme imkan›m›z pek yoktu. Bu nedenle televizyonu b›rak›p mobilyaya devam ettik.

ê‡·ÓÚ‡Ú¸ Ò Ô‡ðÚÌÂð‡ÏË, ‚ÂÒÚË ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÂ ‰ÂÎÓ ‚ÒÂ„‰‡ ÚðÛ‰ÌÓ. Ç˚ ·˚ÎË ÁÌ‡ÍÓÏ˚ ÒÓ Ò‚ÓËÏË Ô‡ðÚÌÂð‡ÏË ÔÓ ÍÓðÔÓð‡ˆËË? é‰ËÌ ËÁ Ì‡¯Ëı Ô‡ðÚÌÂðÓ‚, åÂÏÂ‰‡ÎË íÛÌ˜ – ÏÓÈ ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍ. éÌ Ë ÔÓÁÌ‡ÍÓÏËÎ ÏÂÌfl Ò ˝ÚÓÈ „ðÛÔÔÓÈ ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡ÚÂÎÂÈ. ÇÒÂ ˜ÎÂÌ˚ „ðÛÔÔ˚ ·˚ÎË ÒÓÎË‰Ì˚ÏË ÔÓÊËÎ˚ÏË

Bildi¤imiz kadar›yla deterjan konusunda da bir yat›r›m›n›z var. Genel bir bak›flla de¤erlendirdi¤imizde siz hep bir ürünle bafllay›p sonra o ürünle bir yat›r›ma girmiflsiniz. ‹thal ve ihracat yapanlar genelde bu ifllerine devam ederler. Ama siz farkl› bir yol izliyorsunuz. Mal ald›¤›n›z firmalar›n buralara yat›r›m yapmalar›n› sa¤lam›fls›n›z. Bunun bir sebebi var m›? Biz evet, bir ifladam›y›z ama yaflad›¤›m›z ülkenin insanlar›n› da düflünüyo-

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

119

ekonomi экономика

ruz. Bir Türk nas›l kendi ülkesine yat›r›m yaparak hem ülke halk›na faydal› olur ve hem de para kazan›rsa, biz de ayn› fleyi yap›yoruz. Buraya yat›r›m yap›yor hem yerli halka faydal› olmaya çal›fl›yor, hem de para kazan›yoruz. Hatta buralara daha çok yat›r›mc›n›n gelmesini istiyorum. Yat›r›mc› demek, bu ülkeye bir vergi veren, iflçi çal›flt›ran demektir. Bir ülke ekonomisi böyle geliflir. Yeralt› kayna¤› olan ülkelerin bu kaynaklar› tükenebilir ama yat›r›m yaparsan›z bu daha da uzun ömürlü olur. Ülke yöneticileri özellikle bu konuya dikkat etmeliler. Konuyu biraz farkl› yöne çekmek istiyorum. Burada flu anda birkaç dalda üretiminiz var; çikolata, gofret, bisküvi ve temizlik ürünleri. K›rg›zistan’daki pazar pay›n›z nedir? Pazar pay›m›z›n çok yüksek oldu¤unu ve art›k bir marka oldu¤umuz biliyoruz. Tüm pazar ve marketlerde mal›m›z sat›l›yor. Pay›m›z›n yaklafl›k % 45-50 oldu¤unu söyleyebilirim. Ürünlerimizi pazara sürerken halk›n iste¤ini dikkate al›yoruz. Daha farkl› imkanlar verilse, belki yurt d›fl›na da çok büyük distribütörlük verebiliriz: Almata’ya, Tacikistan’a, Mo¤olistan’a. Mesela komflumuz Çin’e mal satmay› planl›yoruz. 24-Mart devriminde bir çok firma zarar gördü. Sizin firmalar da en çok zarar gören firmalardan biri oldu. Bu sizin ifl aflk›n›z› k›rmad› m›? Yani size ne güven verdiler de burada iflinize devam ettiniz?

Yeralt› kayna¤› olan ülkelerin bu kaynaklar› tükenebilir ama yat›r›m daha uzun ömürlü olur. Ресурсы отдельно взятого государства исчерпывают себя, а инвестиции создают условия для продолжительной деятельности.

120

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

Bunun gibi siyasi hareketler dünyan›n her taraf›nda oluyor. Dünyan›n her taraf›nda bu gibi geliflmeleri görüyoruz. Terörizmin yafland›¤› ülkelerde bile istikrar aramak mümkündür. Biz Türkiye’de de aflamalardan geçtik, çok s›k›nt›lar yaflad›k. Biz hiçbir zaman K›rg›z halk›n›n suçlu oldu¤una inanm›yoruz. O anki bir tarihtir, ne yapt›¤› bilincinde olmadan yaflanan bir halk hareketidir. Talan elbette bizim kültürümüzde olmayan bir davran›fl flekli ama o günler art›k geride kald›. Biz K›rg›zistan’›n gelece¤i için ileriye bakmal›y›z. O gün, iflçilerimize karfl› hiçbir tav›r de¤iflikli¤i göstermedik. Onlar› sükunete davet edip, endiflelenmemelerini istedik. Sadece ortal›¤›n sakinleflmesi için zaman gerekliydi. Nitekim belli bir zaman sonra tekrar ifl yerlerimizi açt›k ve K›rk›z halk›na hizmet verdik. Bu arada iflçilerimiz maafllar›n› almaya devam ettiler tabiî ki. Biz e¤er bu ülkede bir ifl yapacaksak halka sayg› duymak ve onlar› sevmek zorunday›z. Bizim bütün büyüklerimiz bize bunu ö¤ütler. Biz de bunu yapt›k. Ticari planlar›nda hedefini uzak tutan hiçbir yat›r›mc›n›n bu gibi zamana ba¤l› olarak de¤iflecek olaylardan etkilenmesini do¤ru bulmuyorum. Çünkü ticarette her zaman kazanmazs›n›z. Bugün K›rg›zistan istikrara kavuflmufltur ve gelecek yeni yat›r›mlar için güven ortam› sa¤lanm›flt›r. Biz hâlâ ciddi zarar görmeden halka hizmet etmeye devam ediyorsak, bunu bir insan olarak müflteriye sayg›ya, yat›r›m yapt›¤›m›z ülkenin gelece¤ine de¤er verdi¤imize borçluyuz. K›rg›z halk› bunu çok iyi biliyor. n

·ËÁÌÂÒÏÂÌ‡ÏË. åÓ„Û ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ Ì‡Ò ‚ÏÂÒÚÂ Ò‚ÂÎ ÒÎÛ˜‡È. äÓÌÂ˜ÌÓ, ÔðË¯ÎÓÒ¸ ÔðÓÈÚË ˜ÂðÂÁ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â ÚðÛ‰ÌÓÒÚË, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË Ï˚ ÌÂ ·˚ÎË ÁÌ‡ÍÓÏ˚ ‰ðÛ„ Ò ‰ðÛ„ÓÏ. èÓ‰Ó·ÌÓÂ Ô‡ðÚÌÂðÒÚ‚Ó ÚðÂ·ÛÂÚ ÍÓÏÔðÓÏËÒÒÓ‚, Â„Ó ÏÓÊÌÓ Òð‡‚ÌËÚ¸ Ò ·ð‡ÍÓÏ. Ç ÓÒÌÓ‚Â Î˛·ÓÈ Ì‡¯ÂÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ÎÂÊËÚ Î˛·Ó‚¸ Ë ‚Á‡ËÏÌÓÂ Û‚‡ÊÂÌËÂ. Ç‡Ï ÌÂ ·ÓflÁÌÓ ·˚ÎÓ Ì‡˜ËÌ‡Ú¸ ‰ÂÎÓ ‚ ÌÂÁÌ‡ÍÓÏÓÏ ðÂ„ËÓÌÂ? ç‡Ï ÔðÂ‰ÒÚÓflÎÓ ‚ÔÂð‚˚Â ·ÎËÁÍÓ Ó·˘‡Ú¸Òfl Ò ÊËÚÂÎflÏË ëðÂ‰ÌÂÈ ÄÁËË. çÓ ÍÓ„‰‡ Ï˚ ÔðËÂı‡ÎË ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì, Ï˚ ÔÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡ÎË, ˜ÚÓ ˝ÚÓÚ Ì‡ðÓ‰ Ì‡Ï Ó˜ÂÌ¸ ·ÎËÁÓÍ. ÉÓÒÚÂÔðËËÏÒÚ‚Ó, ËÌÚÂðÂÒ, ÔðÓfl‚ÎÂÌÌ˚È Í Ì‡Ï, ÔÓÍ‡Á‡ÎË, Í‡Í Ï˚ ÔÓıÓÊË. ëÎÓ‚ÌÓ ˝ÚÓ ·˚ÎË Î˛‰Ë ÏÓÂÈ ÒÚð‡Ì˚, ÏÓÂ„Ó ð‡ÈÓÌ‡, ÒÎÓ‚ÓÏ «Ò‚ÓË». äÓÌÂ˜ÌÓ, ·ÓÎ¸¯Û˛ ðÓÎ¸ Á‰ÂÒ¸ Ò˚„ð‡Î Ëı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È ı‡ð‡ÍÚÂð, ÓÌË Ó˜ÂÌ¸ ÔðËflÚÌ˚Â Ë ÓÚÁ˚‚˜Ë‚˚Â Î˛‰Ë. àÌ‡˜Â ð‡·ÓÚ‡Ú¸ Á‰ÂÒ¸ ·˚ÎÓ ·˚ ÌÂ‚˚ÌÓÒËÏÓ ÚðÛ‰ÌÓ. å˚ Ò Ò‡ÏÓ„Ó Ì‡˜‡Î‡ ÒÚðÂÏËÎËÒ¸ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ ÚÂÔÎ˚Â ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò Î˛‰¸ÏË. Å˚ÎÓ ÌÂ ÔðÓÒÚÓ ‚ÂÁÚË ÚÓ‚‡ð ËÁ íÛðˆËË. å˚ ÒÚ‡ÎÍË‚‡ÎËÒ¸ Ò ÔðÓ·ÎÂÏ‡ÏË Ì‡ Ú‡ÏÓÊÌÂ, ‰ÎËÌÌ‡fl ‰ÓðÓ„‡, ÍÓÌÍÛðÂÌˆËfl Ë Ú.‰. Ç 1998 „. Ï˚ ÔðËÌflÎË ðÂ¯ÂÌËÂ Ì‡˜‡Ú¸ ÍÓÌ‰ËÚÂðÒÍÓÂ ÔðÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚Ó ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ. å˚ Ì‡˜‡ÎË ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ‚ÏÂÒÚÂ Ò ¯ÓÍÓÎ‡‰ÌÓÈ Ù‡·ðËÍÓÈ Mis. ùÚÓ ÔðÂ‰ÔðËflÚËÂ ËÏÂÎÓ ·ÓÎ¸¯ÓÈ ÓÔ˚Ú ‚ ÔðÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚Â ¯ÓÍÓÎ‡‰‡. ç‡¯Â ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó ‰ÎËÎÓÒ¸ ÔÓÎÚÓð‡ „Ó‰‡. èÓÒÎÂ ð‡Áð˚‚‡ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò Mis Ï˚ ÒÚÓÎÍÌÛÎËÒ¸ Ò ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ÏË ÚðÛ‰ÌÓÒÚflÏË, Ó·˙Â‰ËÌË‚ Í‡ÔËÚ‡Î, Ì‡˜‡ÎË ‚˚ÔÛÒÍ ‚‡ÙÂÎ¸ÌÓÈ ÔðÓ‰ÛÍˆËË. èÓÚÓÏ ÒÌÓ‚‡ ·˚Î ¯ÓÍÓÎ‡‰, ‚ 2005 „. Ï˚ ÔðËÒÚÛÔËÎË Í ‚˚ÔÛÒÍÛ ÔÂ˜ÂÌ¸fl. å˚ Ì‡˜‡ÎË ÒÓÚðÛ‰ÌË˜‡Ú¸ Ò ÏÂÒÚÌ˚ÏË ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡ÚÂÎflÏË Ä. å‡Ï˚‰Ó‚˚Ï Ë Å. å‡Ï˚‰Ó‚˚Ï. éÌË Ó˜ÂÌ¸ ıÓðÓ¯Ó ÁÌ‡˛Ú

экономика ekonomi

ÏÂÒÚÌ˚È ð˚ÌÓÍ. ëÓ ‚ðÂÏÂÌÂÏ ‚Á‡ËÏÌÓÂ ‰Ó‚ÂðËÂ ÔÓÁ‚ÓÎËÎÓ Ì‡Ï ÒÓÁ‰‡Ú¸ „ðÛÔÔÛ, Ó·˙Â‰ËÌË‚¯Û˛ ÔflÚ¸ ÍÓÏÔ‡ÌËÈ. Ç˚ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ ·Î‡„Ó‰‡ðfl ·ðÂÌ‰Û «ÄÚ‡„ðÛÔ». å˚ ÁÌ‡ÂÏ, ˜ÚÓ ‚˚ Ú‡ÍÊÂ Á‡ÌËÏ‡ÂÚÂÒ¸ ÔðÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚ÓÏ ˜ËÒÚfl˘Ëı ÒðÂ‰ÒÚ‚ Ë fl‚ÎflÂÚÂÒ¸ ‰ËÒÚðË·¸˛ÚÓð‡ÏË ÚÛðÂˆÍÓÈ ÏÂ·ÂÎË. çÂ ÏÓ„ÎË ·˚ ‚˚ ð‡ÒÒÍ‡Á‡Ú¸ Ó· ˝ÚÓÈ ÒÚÓðÓÌÂ ‚‡¯ÂÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË? Ç 1999-2000 „„. Ï˚ ÔðËÌflÎË ðÂ¯ÂÌËÂ ÓÚÍð˚Ú¸ Ï‡„‡ÁËÌ ÏÂ·ÂÎË. å˚ Ó·ð‡ÚËÎËÒ¸ Ò ÔðÂ‰ÎÓÊÂÌËflÏË Í ‰‚ÛÏ ÍðÛÔÌ˚Ï ÔðÓËÁ‚Ó‰ËÚÂÎflÏ ÏÂ·ÂÎË Bellona Ë ‹stikbal, ËÁ‚ÂÒÚÌ˚Ï ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ íÛðˆËË, ÌÓ Ë ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏËðÂ. å˚ ð‡ÒÒÍ‡Á‡ÎË Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ ·Î‡„ÓÔðËflÚÌ‡fl Ó·ÒÚ‡ÌÓ‚Í‡ ‰Îfl ËÌ‚ÂÒÚËðÓ‚‡ÌËfl. í‡Í Ï˚ Ì‡˜‡ÎË ÒÓÚðÛ‰ÌË˜‡Ú¸ Ë ÓÚÍð˚ÎË ÔÂð‚˚È Ï‡„‡ÁËÌ. Ö˘Â ð‡Ì¸¯Â Ï˚ ÔðÂ‰ÔðËÌflÎË ÔÓÔ˚ÚÍÛ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËfl ÚÛðÂˆÍËı ÚÂÎÂ‚ËÁÓðÓ‚ Vestel, ÌÓ ˝ÚÓÚ ÔðÓ‰ÛÍÚ ÓÍ‡Á‡ÎÒfl ÌÂÍÓÌÍÛðÂÌÚÓÒÔÓÒÓ·Ì˚Ï ðfl‰ÓÏ Ò ÍËÚ‡ÈÒÍÓÈ, ÍÓðÂÈÒÍÓÈ ÔðÓ‰ÛÍˆËÂÈ Ë ÔðÓ‰ÛÍˆËÂÈ ËÁ ÑÛ·‡fl. í‡Í Ï˚ ÓÚÍ‡Á‡ÎËÒ¸ ÓÚ ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ÚÂÎÂ‚ËÁÓðÓ‚ Ë ÔÂðÂ¯ÎË Ì‡ ÏÂ·ÂÎ¸. ç‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ ÏÌÂ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ‚˚ Á‡ÌËÏ‡ÂÚÂÒ¸ ËÏÔÓðÚÓÏ ˜ËÒÚfl˘Ëı ÒðÂ‰ÒÚ‚. ä‡Í fl ÛÒÔÂÎ Á‡ÏÂÚËÚ¸, ‚˚ Ì‡˜ËÌ‡ÂÚÂ Ò ËÏÔÓðÚ‡ ÔðÓ‰ÛÍÚ‡ Ë ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ ÔÂðÂıÓ‰ËÚÂ Í ËÌ‚ÂÒÚËðÓ‚‡ÌË˛. é·˚˜ÌÓ ÙËðÏ˚, Á‡ÌËÏ‡˛˘ËÂÒfl ËÏÔÓðÚÓÏ Ë ˝ÍÒÔÓðÚÓÏ, ÌÂ ÔðÓ·Û˛Ú ÒÂ·fl ‚ ‰ðÛ„Ëı ‚Ë‰‡ı ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË. Ç˚ ÒÎÂ‰ÛÂÚÂ ÒÓ‚ÒÂÏ ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚð‡ÚÂ„ËË. Ç˚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎË ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ·˚ ÙËðÏ˚, Û ÍÓÚÓð˚ı ‚˚ ÔÓÌ‡˜‡ÎÛ ÚÓÎ¸ÍÓ ÔÓÍÛÔ‡ÎË ÔðÓ‰ÛÍˆË˛, ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ ÒÚ‡ÎË ‰ÂÎ‡Ú¸ ÍðÛÔÌ˚Â Í‡ÔËÚ‡ÎÓ‚ÎÓÊÂÌËfl ‚ ðÂ„ËÓÌ. èÓ˜ÂÏÛ ‚˚ ˝ÚÓ ‰ÂÎ‡ÂÚÂ? å˚ – ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡ÚÂÎË. çÓ Ï˚ ÒÚ‡ð‡ÂÏÒfl ‰ÛÏ‡Ú¸ Ë Ó Ì‡ðÓ‰Â ÒÚð‡Ì˚, „‰Â Ï˚ ÊË‚ÂÏ Ë ð‡·ÓÚ‡ÂÏ. íÛðÓÍ, ËÌ‚ÂÒÚËðÛ˛˘ËÈ Í‡ÔËÚ‡Î ‚ ˝ÍÓÌÓÏËÍÛ Ò‚ÓÂÈ ÒÚð‡Ì˚, ÔðËÌÓÒËÚ ÔÓÎ¸ÁÛ Ë Ì‡ðÓ‰Û, Ë „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û. å˚ ‰ÂÎ‡ÂÏ ÚÓ ÊÂ Ò‡ÏÓÂ: ËÌ‚ÂÒÚËðÛÂÏ Í‡ÔËÚ‡Î ‚ ÏÂÒÚÌÛ˛ ˝ÍÓÌÓÏËÍÛ, Ú.Â. ÒÚðÂÏËÏÒfl ÔðËÌÂÒÚË ÔÓÎ¸ÁÛ ÏÂÒÚÌÓÏÛ Ì‡ðÓ‰Û, ÔðË ˝ÚÓÏ Á‡ð‡·‡Ú˚‚‡ÂÏ ‰ÂÌ¸„Ë. ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, fl ıÓ˜Û, ˜ÚÓ·˚ Í‡Í ÏÓÊÌÓ ·ÓÎ¸¯Â ËÌ‚ÂÒÚÓðÓ‚ Âı‡ÎË Ò˛‰‡. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ËÌ‚ÂÒÚÓð ÔÎ‡ÚËÚ Ì‡ÎÓ„Ë ‚ ˝ÚÓÈ ÒÚð‡ÌÂ, ÒÓÁ‰‡ÂÚ ð‡·Ó˜ËÂ ÏÂÒÚ‡. ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ‡fl ˝ÍÓÌÓÏËÍ‡ ð‡Á‚Ë‚‡ÂÚÒfl Ú‡ÍËÏ ÒÔÓÒÓ·ÓÏ. êÂÒÛðÒ˚ ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓ ‚ÁflÚÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ËÒ˜ÂðÔ˚‚‡˛Ú ÒÂ·fl, ‡ ËÌ‚ÂÒÚËˆËË ÒÓÁ‰‡˛Ú ÛÒÎÓ‚Ëfl ‰Îfl ÔðÓ‰ÓÎÊËÚÂÎ¸ÌÓÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË. ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ðÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎË ‰ÓÎÊÌ˚ Ó·ð‡˘‡Ú¸ Ì‡ ˝ÚÓ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ.

E¤er bu ülkede bir ifl yapacaksak halka sayg› duymak ve onlar› sevmek zorunday›z. Bütün büyüklerimiz bize bunu ö¤ütler. Если мы хотим работать в этой стране, мы должны любить и уважать ее народ. Этому учит нас наша культура . Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏfl ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ ‚˚ ÔðÓËÁ‚Ó‰ËÚÂ ËÁ‰ÂÎËfl ËÁ ¯ÓÍÓÎ‡‰‡, ‚‡ÙÎË Ë ˜ËÒÚfl˘ËÂ ÒðÂ‰ÒÚ‚‡. ä‡Í‡fl ‰ÓÎfl Á‰Â¯ÌÂ„Ó ð˚ÌÍ‡ ÔðËÌ‡‰ÎÂÊËÚ ‚‡Ï? ç‡¯‡ ‰ÓÎfl Ó˜ÂÌ¸ ‚ÂÎËÍ‡, ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ Ï˚ ÒÚ‡ÎË ËÁ‚ÂÒÚÌ˚Ï ·ðÂÌ‰ÓÏ. ÇÓ ‚ÒÂı ÒÛÔÂðÏ‡ðÍÂÚ‡ı Ë Ì‡ ð˚ÌÍ‡ı ÔðÓ‰‡˛ÚÒfl Ì‡¯Ë ÚÓ‚‡ð˚. åÓ„Û ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ Ï˚ Óı‚‡Ú˚‚‡ÂÏ 40-45% Ó·˘Â„Ó ð˚ÌÍ‡. èðË ÔðÂ‰ÎÓÊÂÌËË Ì‡ ð˚ÌÓÍ ÌÓ‚Ó„Ó ÚÓ‚‡ð‡ Ï˚ ÓÒÌÓ‚˚‚‡ÂÏÒfl Ì‡ ÔÓÍÛÔ‡ÚÂÎ¸ÒÍÓÏ ÒÔðÓÒÂ. ÖÒÎË Ï˚ ÒÏÓÊÂÏ Û‚ÂÎË˜ËÚ¸ Ò‚ÓÈ ÔÓÚÂÌˆË‡Î, ‚ÓÁÏÓÊÌÓ, Û Ì‡Ò ÔÓÎÛ˜ËÚÒfl ‰‡ÊÂ Ì‡˜‡Ú¸ ‰ËÒÚðË·¸˛ÚÓðÒÍÛ˛ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ ‚ ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì‡ı: ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ, í‡‰ÊËÍËÒÚ‡ÌÂ, åÓÌ„ÓÎËË. å˚ ÔÎ‡ÌËðÛÂÏ ÔðÓ‰‡‚‡Ú¸ Ì‡¯Û ÔðÓ‰ÛÍˆË˛ äËÚ‡˛. ÇÓ ‚ðÂÏfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÔÂðÂ‚ÓðÓÚ‡ 24 Ï‡ðÚ‡ 2005 „. ÔÓÒÚð‡‰‡ÎÓ Ó˜ÂÌ¸ ÏÌÓ„Ó ÍÓÏÔ‡ÌËÈ,

ÒðÂ‰Ë ÍÓÚÓð˚ı ·˚ÎË Ë ‚‡¯Ë ÔðÂ‰ÔðËflÚËfl. ëÍ‡Á‡ÎÓÒ¸ ÎË ˝ÚÓ Ì‡ ‚‡¯ÂÏ ÊÂÎ‡ÌËË ð‡·ÓÚ‡Ú¸ Á‰ÂÒ¸? à ÔÓ˜ÂÏÛ ‚˚ ÒÓ„Î‡ÒËÎËÒ¸ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡Ú¸, Í‡ÍËÂ „‡ð‡ÌÚËË ·˚ÎË ‚‡Ï ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌ˚? èÓ‰Ó·Ì˚Â ÒÓ·˚ÚËfl ÔðÓËÒıÓ‰flÚ ‚ ð‡ÁÌ˚ı ÒÚð‡Ì‡ı. çÓ ‰‡ÊÂ Ú‡Ï, „‰Â ÂÒÚ¸ ÚÂððÓðËÒÚ˚, ÏÓÊÌÓ Ì‡ÈÚË ÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚ¸. Ç íÛðˆËË Ï˚ ÔðÓ¯ÎË ÔÓ Ú‡ÍÓÏÛ ÊÂ ÔÛÚË, ÒÚÓÎÍÌÛÎËÒ¸ Ò ÒÂð¸ÂÁÌ˚ÏË ÚðÛ‰ÌÓÒÚflÏË. çÓ Ï˚ ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ Ò˜ËÚ‡ÎË Ì‡ðÓ‰ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡ ‚ËÌÓ‚Ì˚Ï ‚ ð‡ÁðÛ¯ËÚÂÎ¸Ì˚ı ‰ÂÈÒÚ‚Ëflı. ùÚÓ ·˚ÎÓ Ì‡ðÓ‰ÌÓÂ ‰‚ËÊÂÌËÂ, ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌ˚Â ÔÓ„ðÓÏ˚ ·˚ÎË ‡ÍÚÓÏ ÌÂÓÒÓÁÌ‡ÌÌ˚Ï. äÓÌÂ˜ÌÓ, ÔÓ„ðÓÏ˚ ÌÂ ı‡ð‡ÍÚÂðÌ˚ ‰Îfl Ì‡¯ÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ÌÓ ˝ÚË ‰ÌË ÓÒÚ‡ÎËÒ¸ ÔÓÁ‡‰Ë. ê‡‰Ë ·Û‰Û˘Â„Ó ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡ Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÒÏÓÚðÂÚ¸ ‚ÔÂðÂ‰. å˚ ÌÂ ËÁÏÂÌËÎË Ò‚ÓÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ð‡·Ó˜ËÏ Ì‡¯Ëı ÔðÂ‰ÔðËflÚËÈ. èÓÒÚ‡ð‡ÎËÒ¸ ÔðËÁ‚‡Ú¸ Ëı Í ÒÔÓÍÓÈÒÚ‚Ë˛. çÛÊÌÓ ·˚ÎÓ ‚ðÂÏfl ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ‚ÒÂ ÛÚËıÎÓ. ëÔÛÒÚfl ÌÂÍÓÚÓðÓÂ ‚ðÂÏfl Ï˚ ÒÌÓ‚‡ ÓÚÍð˚ÎË Ì‡¯Ë ÔðÂ‰ÔðËflÚËfl Ë ÔðÓ‰ÓÎÊËÎË ð‡·ÓÚ‡Ú¸. ç‡¯Ë ð‡·Ó˜ËÂ ·ÂÁ ÔÂðÂð˚‚‡ ÔÓÎÛ˜‡ÎË Á‡ðÔÎ‡ÚÛ. ÖÒÎË Ï˚ ıÓÚËÏ ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ‚ ÒÚð‡ÌÂ, Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Î˛·ËÚ¸ Ë Û‚‡Ê‡Ú¸ ÂÂ Ì‡ðÓ‰. ç‡¯‡ ÍÛÎ¸ÚÛð‡ Û˜ËÚ Ì‡Ò ˝ÚÓÏÛ. å˚ Ú‡Í Ë ÔÓÒÚÛÔ‡ÂÏ. çÂ ‰ÛÏ‡˛, ˜ÚÓ ËÌ‚ÂÒÚÓð, ÍÓÚÓð˚È ð‡ÒÒ˜ËÚ˚‚‡ÂÚ Ì‡ ÔðÓ‰ÓÎÊËÚÂÎ¸ÌÛ˛ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ ‚ ðÂ„ËÓÌÂ, ËÁÏÂÌËÚ Ò‚ÓË ÔÎ‡Ì˚ ËÁ-Á‡ ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ÒÓ·˚ÚËÈ. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ‚ ·ËÁÌÂÒÂ ÌÂÎ¸Áfl ‚ÒÂ„‰‡ ·˚Ú¸ ‚ ‚˚Ë„ð˚¯Â. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ËÈ ÏÓÏÂÌÚ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ ÒÚ‡·ËÎ¸Ì‡fl Ó·ÒÚ‡ÌÓ‚Í‡, ÔÓ‰ıÓ‰fl˘ËÂ ÛÒÎÓ‚Ëfl ‰Îfl ð‡·ÓÚ˚. íÓ, ˜ÚÓ Ï˚ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÂÏ ð‡·ÓÚ‡Ú¸ Á‰ÂÒ¸ Ë ÌÂ ÌÂÒÂÏ ·ÓÎ¸¯Ëı Û·˚ÚÍÓ‚, Ó·˙flÒÌflÂÚÒfl Ì‡¯ËÏ Û‚‡ÊÂÌËÂÏ Í ÍÎËÂÌÚ‡Ï, Á‡·ÓÚÓÈ Ó ·Û‰Û˘ÂÏ ÒÚð‡Ì˚, ‚ ÍÓÚÓðÓÈ Ï˚ ð‡·ÓÚ‡ÂÏ. ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ìˆ˚ ˜Û‚ÒÚ‚Û˛Ú ˝ÚÓ. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

121

info инфо

2005 Rusya-Türkiye Dostluk ve Baflar› Ödülleri da¤›t›ld› Вручены награды «За особые успехи» и «За вклад в российско-турецкую дружбу – 2005»

ürkiye ve Rusya Federasyonu aras›ndaki dostluk ba¤lar›n›n kültür, turizm, e¤itim, sanat ve ekonomi ile daha da güçlendirilmesi amac›yla kurulan Rusya Federasyonu ile Türkiye ‹fl ve Dostluk Derne¤i’nin (RUT‹D), her y›l geleneksel olarak verdi¤i baflar› ödüllerini bu y›l 25 Ocak’ta ‹stanbul’da sahiplerine sundu.

Yaklafl›k iki yüz davetlinin bulundu¤u ödül törenine, ‹stanbul Valisi Muammer Güler, RUT‹D Onursal Baflkan› fiar›k Tara, Prof. Dr. ‹lber Ortayl›, gazeteci Mehmet Ali Birand, T‹M Baflkan› O¤uz Sat›c›, Finansbank Yönetim Kurulu Baflkan› Hüsnü Özye¤in, Kültür Afi Genel Müdürü Nevzt Bayhan, Beykoz Belediye Baflkan› Muharrem Ergül, ünlü sunucu Sezen Cumhur Önal, Demokrasi Vakf› Baflkan› Bülent Akarcal›, Rusya Federasyonu ‹stanbul Baflkonsolosu Aleksandr Krivenko, Rusya Federasyonu Dostluk Grubu Baflkan› ve Savunma Komisyonu Baflkan Yrd. Mama Mamaev, Büyükelçi Peter Stegniy, Rusya Federasyonu Ekonomi Bakan› Dan›flman› Valeri Kononov kat›ld›.

‹stanbul Dolmabahçe Saray›’nda düzenlenen törende, ekonomi alan›nda Koç Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Mustafa Koç ve Zorlu Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Ahmet Nazif Zorlu’ya, politika alan›nda Devlet Bakan› Kürflat Tüzmen ve Rusya Federasyonu Sanayi Bakan› Viktor Hristenko’ya Dostluk ve Baflar› ödülleri takdim edildi. Diplomasi alan›nda Rusya Ankara Büyükelçisi Petr Stegniy ve Rusya-Türkiye Dostluk Grubu Baflkan› Nevzat Yalç›ntafl’a, yerel yönetim alan›nda ise Ankara Büyükflehir Belediye Baflkan› Melih Gökçek ile Moskova Belediye Baflkan› Yuri Luçkov’a, kültür sanat alan›nda Rahmaninov Vakf› Baflkan› Viktor Merzhanov, Rusya Flarmoni Orkestras› Kurucusu Vlademir Spivakov ile gazeteci - yazar Gleb Shelpekov’a, akademi- e¤itim alan›nda ‹stanbul Üniversitesi Ö¤retim üyesi Ataol Behramo¤lu ve Moskova E¤itim Komitesi Baflkan› Kezina Lubov Petrovna’ya ödül verdi. Türkiye Voleybol Milli Tak›m›’ndaki baflar›l› performans›yla bilinen Rus as›ll› Natali Haniko¤lu da spor alan›nda verilen Dostluk ve Baflar› Ödülü’nü ald›. n

122

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

flÌ‚‡ðfl 2006 „. ·˚ÎË ‚ðÛ˜ÂÌ˚ Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚Â Ì‡„ð‡‰˚ ÄÒÒÓˆË‡ˆËË ‰ðÛÊ·˚ Ë ð‡Á‚ËÚËfl ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı Ò‚flÁÂÈ Ò êÓÒÒËÈÒÍÓÈ îÂ‰Âð‡ˆËÂÈ (RUT‹D), ÒÓÁ‰‡ÌÌÓÈ Ò ˆÂÎ¸˛ ð‡Á‚ËÚËfl Ë ÛÍðÂÔÎÂÌËfl ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û êÓÒÒËÂÈ Ë íÛðˆËÂÈ ‚ Ó·Î‡ÒÚË ÚÛðËÁÏ‡, ÍÛÎ¸ÚÛð˚, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ Ë ˝ÍÓÌÓÏËÍË. Ç ˆÂðÂÏÓÌËË Ì‡„ð‡Ê‰ÂÌËfl ÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚËÂ ÓÍÓÎÓ 200 „ÓÒÚÂÈ, ÒðÂ‰Ë ÍÓÚÓð˚ı ·˚ÎË „Û·ÂðÌ‡ÚÓð ëÚ‡Ï·ÛÎ‡ åÛı‡ÏÏÂ‰ ÉÛÎÂð, ÔÓ˜ÂÚÌ˚È ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ RUT‹D ò‡ð˚Í í‡ð‡, ‰ÓÍÚÓð ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËı Ì‡ÛÍ, ÔðÓÙÂÒÒÓð àÎ¸·Âð éðÚ‡ÈÎ˚, ËÁ‚ÂÒÚÌ˚È ÔÛ·ÎËˆËÒÚ Ë ÊÛðÌ‡ÎËÒÚ åÂıÏÂÚ ÄÎË ÅËð‡Ì‰, ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ ÒÓ‚ÂÚ‡ ˝ÍÒÔÓðÚÂðÓ‚ íÛðˆËË é„ÛÁ ë‡Ú˚‰ÊË, ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ Ôð‡‚ÎÂÌËfl ·‡ÌÍ‡ Finansbank ïÛÒÌ˛ éÁ˙Â„ËÌ, ‰ËðÂÍÚÓð ÓÚ‰ÂÎ‡ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ï˝ðËË ëÚ‡Ï·ÛÎ‡ çÂ‚Á‡Ú Å‡Èı‡Ì, ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ ÏÛÌËˆËÔ‡ÎËÚÂÚ‡ ÏËÍðÓð‡ÈÓÌ‡ ÅÂÈÍÓÁ åÛı‡ððÂÏ ùð„ÛÎ¸, ËÁ‚ÂÒÚÌ˚È ‰ËÍÚÓð ÚÂÎÂ‚Ë‰ÂÌËfl ëÂÁÂÌ ÑÊÛÏıÛð éÌ‡Î, ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ îÓÌ‰‡ ð‡Á‚ËÚËfl ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË Å˛ÎÂÌÚ ÄÍ‡ð‰Ê‡Î˚, „ÂÌÂð‡Î¸Ì˚È ÍÓÌÒÛÎ êî ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ ÄÎÂÍÒ‡Ì‰ð äðË‚ÂÌÍÓ, ÒÓÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÈ Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚÒÍÓÈ „ðÛÔÔ˚ êÓÒÒËfl-íÛðˆËfl Ë Á‡ÏÂÒÚËÚÂÎ¸ ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎfl äÓÏËÚÂÚ‡ ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÑÛÏ˚ ÔÓ Ó·ÓðÓÌÂ å‡Ï‡ å‡ÏÏ‡Â‚, óðÂÁ‚˚˜‡ÈÌ˚È Ë èÓÎÌÓÏÓ˜Ì˚È èÓÒÓÎ êî ‚ íÛðˆËË èÂÚð ëÚÂ„ÌËÈ, ÒÓ‚ÂÚÌËÍ ÔÓ ðÓÒÒËÈÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍËÏ ÚÓð„Ó‚Ó-˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÏ ÓÚÌÓ¯ÂÌËflÏ åËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl Ë ÚÓð„Ó‚ÎË êî Ç‡ÎÂðËÈ äÓÌÓÌÓ‚.

ÇðÛ˜ÂÌËÂ Ì‡„ð‡‰ ÒÓÒÚÓflÎÓÒ¸ ‚ Ó‰ÌÓÏ ËÁ ÊË‚ÓÔËÒÌ˚ı ÏÂÒÚ ëÚ‡Ï·ÛÎ‡ – ‰‚ÓðˆÂ ÑÓÎÏ‡·‡ı˜Â. èðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ Ôð‡‚ÎÂÌËfl ıÓÎ‰ËÌ„‡ «äÓ˜» åÛÒÚ‡Ù‡ äÓ˜ Ë ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ Ôð‡‚ÎÂÌËfl ıÓÎ‰ËÌ„‡ «áÓðÎÛ» ÄıÏÂÚ ç‡ÁËÙ áÓðÎÛ ·˚ÎË Ì‡„ð‡Ê‰ÂÌ˚ Á‡ ð‡Á‚ËÚËÂ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡, „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ ÏËÌËÒÚðÛ íÛðˆËË äÛð¯‡‰Û í˛ÁÏÂÌÛ Ë ÏËÌËÒÚðÛ ÔðÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓÒÚË Ë ˝ÌÂð„ÂÚËÍË êî ÇËÍÚÓðÛ ïðËÒÚÂÌÍÓ ·˚ÎË ‚ðÛ˜ÂÌ˚ Ì‡„ð‡‰˚ Á‡ ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ‚ ð‡Á‚ËÚËË ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı Ò‚flÁÂÈ ÏÂÊ‰Û ‰‚ÛÏfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË. ç‡„ð‡‰‡ÏË ·˚ÎË ÓÚÏÂ˜ÂÌ˚ ‰ËÔÎÓÏ‡ÚË˜ÂÒÍËÂ ÛÒÔÂıË ÔÓÒÎ‡ èÂÚð‡ ëÚÂ„ÌËfl Ë ÒÓÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎfl ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÈ Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚÒÍÓÈ „ðÛÔÔ˚ êÓÒÒËfl-íÛðˆËfl çÂ‚Á‡Ú‡ üÎ˜ËÌÚ‡¯‡. á‡ ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ‚ ðÂ„ËÓÌ‡Î¸ÌÓÏ ÛÔð‡‚ÎÂÌËË ·˚ÎË Ì‡„ð‡Ê‰ÂÌ˚ Ï˝ð åÓÒÍ‚˚ ûðËÈ ãÛÊÍÓ‚ Ë Ï˝ð ÄÌÍ‡ð˚ åÂÎËı ÉÓÍ˜ÂÍ. Ç Ó·Î‡ÒÚË ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ Ì‡„ð‡‰ Û‰ÓÒÚÓÂÌ˚ ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ êÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó ê‡ıÏ‡ÌËÌÓ‚ÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ÇËÍÚÓð åÂðÊ‡ÌÓ‚, ðÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎ¸ ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Í‡ÏÂðÌÓ„Ó ÓðÍÂÒÚð‡ «ÇËðÚÛÓÁ˚ åÓÒÍ‚˚» ÇÎ‡‰ËÏËð ëÔË‚‡ÍÓ‚, ÊÛðÌ‡ÎËÒÚ Ë ÔËÒ‡ÚÂÎ¸ ÉÎÂ· òÛÎ¸ÔflÍÓ‚. á‡ ‚ÍÎ‡‰ ‚ ð‡Á‚ËÚËÂ Ì‡ÛÍË Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ì‡„ð‡‰˚ ÔÓÎÛ˜ËÎË Á‡‚. Í‡ÙÂ‰ðÓÈ ÓÚ‰ÂÎÂÌËfl ðÛÒÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ Ë ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ ëÚ‡Ï·ÛÎ¸ÒÍÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ ÄÚ‡ÓÎ ÅÂıð‡ÏÓ„ÎÛ Ë ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ ÍÓÏËÚÂÚ‡ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ åÓÒÍ‚˚ ã˛·Ó‚¸ äÂÁËÌ‡. ç‡Ú‡Î¸fl ï‡ÌËÍÓ„ÎÛ, ËÁ‚ÂÒÚÌ‡fl ÛÒÔÂ¯ÌÓÈ Ë„ðÓÈ Á‡ Ò·ÓðÌÛ˛ íÛðˆËË ÔÓ ‚ÓÎÂÈ·ÓÎÛ, ÔÓÎÛ˜ËÎ‡ Ì‡„ð‡‰Û Á‡ ÒÔÓðÚË‚Ì˚Â ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl. n

инфо info

n KAR‹KATÜR KR‹Z‹ n КАРИКАТУРНЫЙ КРИЗИС Hiç kimse baflka bir dine hakaret etme hakk›na sahip de¤ildir Gürcistan Ortodoks Kilisesi Patri¤i II. ‹liya, baz› Bat› bas›n organlar›nda ç›kan Hz. Muhammed ile ilgili karikatürleri k›nad›. Patrik, ülkenin dinî kurumlar›n temsilcileri ile yap›lan toplant›da “Hiç kimsenin baflka bir dine hakaret etme hakk› yoktur. Bu durumda hakaret ‹slâm’a ve Müslümanlara yap›lm›flt›r” dedi. Ни у кого нет права оскорблять другую религию Каталикос-патриарх всея Грузии Илия II от имени Грузинской православной церкви осудил карикатуры на пророка Мухаммеда, которые опубликовал ряд западных СМИ. «Ни у кого нет права оскорблять другую религию. В этом случае оскорбление было нанесено исламу и мусульманам», – сказал патриарх на встрече с главами религиозных общин страны. Hz. Muhammed ile ilgili karikatürlerin yay›nlanmas› ça¤dafl Avrupa’n›n uygar olmayan yüzünü göstermifltir Belarus Cumhurbaflkan› Aleksandr Lukaflenko, dine dayanarak ç›kar›lan anlaflmazl›klar›n kabul edilemez oldu¤unu söyledi. Hz. Muhammed’in karikatürlerini çizenleri elefltirdi¤i konuflmas›nda “uygar bir dünyada bu kabul edilemez” dedi. Публикация карикатур на пророка Мухаммеда показала нецивилизованность современной Европы Президент Беларуси Александр Лукашенко назвал недопустимым развязывание конфликтов на религиозной почве и выступил с критикой авторов карикатур на пророка Мухаммеда. «Считаю, что это недопустимо в цивилизованном мире», – заявил он.

Dünyada tek olan Çingene tiyatrosu “Romen” 75 yafl›nda Dünyan›n tek Çingene tiyatrosu “Romen” bugüne kadar sadece Moskova seyircisini de¤il, Çingene sanat›na ilgi duyan birçok dünya insan›n› kendine çekti.

Единственному в мире цыганскому театру «Ромэн» исполняется 75 лет За это время коллектив стал одним из самых популярных не только у московской публики - на спектакли «Ромэна» приезжают поклонники цыганского искусства из разных уголков страны и мира.

Maria Stepanova Avrupa’n›n en iyisi

“Öteki” korkusunun ortaya ç›kar›lmas› kabul edilemez Ukrayna yönetimi Hz. Muhammed ile ilgili karikatürleri k›nad›. Bununla ilgili bas›n toplant›s›nda Cumhurbaflkan› Viktor Yuflenko’nun sözcüsü ‹rina Geraflenko “biz dinî ve millî duygular› rencide eden her türlü yay›n, malzeme ve hareketin sayg›s›z oldu¤unu düflünüyoruz. Ukrayna Cumhurbaflkan› her türlü hoflgörüsüzlük ve ‘öteki’ korkusunu k›n›yor.” dedi.

Samara’n›n (Rusya) VBM-SGAU Avrupa ligi bayan kulübü oyuncusu Maria Stepanova Avrupa’da 2005 y›l›n›n en iyi bayan basketbolcusu seçildi.

Проявление ксенофобии недопустимо Руководство Украины осуждает карикатуры на пророка Мухаммеда. Об этом на прессконференции в Киеве заявила пресс-секретарь президента Виктора Ющенко Ирина Геращенко. «Мы считаем некорректными любые публикации, материалы, действия, которые могут оскорблять национальные или религиозные чувства граждан. Президент Украины осуждает любые проявления нетерпимости и ксенофобии», – сказала она.

Россиянка Мария Степанова, выступающая за самарский клуб ВБМ-СГАУ, признана лучшей баскетболисткой Европы 2005 года.

Durumu kontrol alt›na almak gerekir Rusya Federasyonu Baflkan› Vladimir Putin, Hz. Muhammed karikatürlerinin yay›nlanmas›n› k›nad›. Vladimir Putin ayr›ca Müslüman siyasi ve dinî liderleri Avrupa bas›n›nda ç›kan karikatürlerden sonra oluflan durumu kontrol alt›na almaya ça¤›rd›. Vladimir Putin, “biz dinler aras› ek ayr›l›klar getiren, inananlar›n duygular›n› rencide eden, onlar› tahrik eden karikatürleri k›n›yoruz” dedi. Необходимо взять ситуацию под контроль Российский президент Владимир Путин осудил публикацию карикатур, изображающих пророка Мухаммеда, но при этом призвал мусульманских религиозных и политических лидеров взять под контроль ситуацию, сложившуюся после их появления в европейских газетах. «Мы осуждаем карикатуры подобного рода, которые вносят дополнительный раскол между конфессиями, которые оскорбляют чувства верующих, провоцируют их», – заявил В. Путин.

Мария Степанова лучшая в Европе!

2006 Tataristan’da Edebiyat ve Sanat y›l› Edebiyat ve sanat›n Tataristan halk›n›n zengin kültürel potansiyelini yans›tmas›, de¤iflik kültür ve medeniyetlerin bulufltu¤u bu co¤rafyada milletleri birlefltiren eflsiz bir miras olmas› nedeniyle, Tataristan Cumhurbaflkan› M.fi. fiaymiyev 2006 y›l›n› Tataristan’da edebiyat ve sanat y›l› olarak ilan etti.

2006 – год литературы и искусства в Республике Татарстан Литература и искусство Татарстана, ярко раскрывшие богатейший культурный потенциал народов Республики Татарстан, составляют уникальное творческое наследие, рожденное на стыке различных культур и цивилизаций и способствующее единению многонационального народа Татарстана. Учитывая это, президент РТ постановил объявить Годом литературы и искусства в Республике Татарстан 2006 год.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

123

eko-vitrin эко-витрин

Önce sa¤l›k! A

KPHARMA flirketinin Genel Müdürü Abdullah Türko¤lu “Ön plandas›hhat olmal›” diyor. AKPHARMA, insan sa¤l›¤›na önem vermeyi, kalite ve hijyeni ön planda tutmay›, bir iflletme prensibi olarak benimsiyor. AKPHARMA flirketi 2003 y›l›nda Kazakistan`da kuruldu. Sa¤lam temeller üzerinde oturtulmak amac›yla, Türkiye’de köklü bir temel ve ilaç sanayindeki uzun y›llara dayal› deneyimleriyle bilinen B‹OFARMA ‹laç Sanayi ve Ticaret A.fi. ile iflbirli¤i kurularak ilaç sanayine ilk ad›mlar at›ld›. Arjantin’deki ROEMMERS, SANDOS, ELEA, LAR, LAZAR gibi ilaç firmalar›yla yap›lan anlaflmalar neticesinde, uluslararas› ilaç piyasalar›nda en çok ra¤bet gören yeni moleküler ilaçlar› da oldukça genifl bir ürün yelpazesi içinde pazarlamaya bafllad›. AKPHARMA ürün yelpazesinde yaklafl›k 100 ürün yer al›yor ve bunlardan 25’i yüksek teknoloji ile dünyada çok az üretim tesislerinde ürütebilen onkoloji ürünleri. AKPHARMA ilaç firmas›n›n üstünlükleri: • ‹laç piyasas›na kendine ait çal›flmalar ve yeni ilaç brendleri sunmak. • Bilimsel birikimi sa¤lamlaflt›rmak (ilaç üretiminde yeni teknoloji kullanarak). • Kaliteli ürünü uygun bir maliyetle üretmek. • Kendine ait bilimsel araflt›rmalarla ürün çeflitlerini art›r›p piyasaya sunmak. Sa¤l›kl› günlerde hep birlikte olabilmek dile¤iyle!

Здоровье – прежде всего! доровье должно быть на первом плане», – считает генеральный директор фармацевтической компании AKPHARMA Абдуллах Тюркоглу. «Именно забота о здоровье должна стоять в авангарде жизненных потребностей человека», - продолжает он. AKPHARMA стремится проявлять эту заботу и быть лидером в этом направлении. Компания AKPHARMA была создана в 2003 году в Казахстане. Свои первые шаги в фармацевтической отрасли AKPHARMA сделала, сотрудничая с компанией “Биофарма”, известной в Турции благодаря многолетнему опыту и успехам в фармацевтике. В результате соглашений, заключенных с такими фармацевтическими компаниями Аргентины, как ROEMMERS, SANDOS, ELEA, LAR, LAZAR, AKPHARMA начала продажу достаточно широкого ассортимента новых молекулярных медикаментов, которые пользуются большим спросом на международном рынке. Ассортимент лекарств достигает 100 наименований, 25 из которых – онкологические средства, производимые с использованием высоких технологий на немногочисленных фармацевтических предприятиях мира. Преимущества и достижения AKPHARMA: • Запуск в производство собственных разработок, создание и поддержание оригинальных брендов лекарственных препаратов • Укрепление научного потенциала (разработка и внедрение новейших фармацевтических технологий) • Производство качественной продукции по невысокой цене • Проведение самостоятельных исследовательских работ, своевременное обновление мощностей и ассортимента выпускаемых медикаментов Здоровых и счастливых дней вместе с AKPHARMA!

«З

karikatür литература

Behice Kolçak fiark (Azerbaycan) Бехидже Колчак Шарк (Азербайджан)