Diyalog Avrasya 21 by da belarus

ISSN: 1302-5686

BCP SAMPLE

Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал / 3 ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi

Лето / Yaz 2006

Türkiye fiyat› 7.50 YTL.

Где Восток, где Запад? Hangi do¤u, hangi Bat›? Новый этап в ОИК с Экмеледдином Ихсаноглу Ekmeleddin ‹hsano¤lu’yla ‹KÖ’de yeni dönem

Иман Валерия Порохова:

Россия – союзник исламского мира ‹man Valeriya Porohova:

Rusya, ‹slâm dünyas›n›n müttefiki

Сердце, отданное детям Çocuklara adanm›fl bir kalp

“Diyalog ‘evet’le bafllar”

Диалог начинается с «да»

DA dergisi bir Diyalog Avrasya Platformu yay›n›d›r.

Журнал «ДА» – издание Платформы Диалог Евразия

Üç ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi

Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал

Yayg›n Süreli Yay›n

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

Что такое Восток и что такое Запад? Do¤u ne, Bat› ne?

Учредители ‹mtiyaz Sahibi Эркам Туфан Айтав и Некоммерческая организация «Фонд содействия развитию Центра восточной литературы Российской государственной библиотеки» От имени АО «Фон Да Ажанс Хизм. Сан. ве Тидж.» Fon Da Ajans Hizm. San ve Tic. Afi. ad›na

Erkam Tufan Aytav

Генеральный координатор и ответственный редактор Genel Koordinatör ve Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü

Дженгиз Шимшек Cengiz fiimflek

Зам. редактора Yaz› ‹flleri Müdür Yard›mc›s›

Лилия Якимова Liliya Yakimova

Главный редактор Yaz› ‹flleri Müdürü-Yay›n Editörü

Невваль Севинди Nevval Sevindi Главный консультант Yazar-Bafldan›flman

Мустафа Армаган Mustafa Arma¤an Редакторы русских текстов Rusça Redaktörleri

Александр Полещук, Марина Меланьина Aleksandr Polefluk, Marina Melanina Редакторы отделов Alan Editörleri

Политика Siyaset Bilimi: Бушра Эрсанлы Büflra Ersanl›, Cоциология Sosyoloji: Умит Мерич Ümit Meriç Kультура Kültür: Джемаль Ушак Cemal Uflak, Экономика Ekonomi: Кадир Дикбаш Kadir Dikbafl Консультативный совет Dan›flma Kurulu АНАР ANAR (Азербайджан Azerbaycan), Абиш Кекильбаев Abifl Kekilbayev, Мухтар Шаханов Muhtar fiahanov (Казахстан Kazakistan), Чингиз Айтматов Cengiz Aytmatov (Кыргызстан K›rg›zistan), Ростислав Рыбаков Rostislav R›bakov (Российская Федерация Rusya Federasyonu), Халиль Иналджик Halil ‹nalc›k, Кемаль Карпат Kemal Karpat, Шериф Мардин fierif Mardin, Ильбер Ортайлы ‹lber Ortayl›, Халит Рефиг Halit Refi¤, Мете Тунчай Mete Tunçay (Турция Türkiye) Редколлегия Yay›n Kurulu Албания Arnavutluk Джевахир Спахый Cevahir Sipahi Азербайджан Azerbaycan Бахтияр Вахабзаде Bahtiyar Vahapzade Низами Джафаров Nizami Caferov Ариф Эмрахоглу Arif Emraho¤lu Иса Хабиббейли ‹sa Habipbeyli Тофик Исмаилов Tevfik ‹smailov Энес Джансевер Enes Cansever Сулейман Окумуш Süleyman Okumufl Исмаил Хаджиев ‹smail Hac›yev Босния-Герцеговина Bosna Hersek Энес Пелидиджа Enes Pelidija Грузия Gürcistan Гиули Аласания Giuli Alasania Тамаз Гамкрелидзе Tamaz Gamkrelidze Рамаз Б. Кхотивари Ramaz B. Khotivari Нона Гамбашидзе Nona Gambaflidze Тато Ласхишвили Tato Lashiflvili Экрем Диндарол Ekrem Dindarol Казахстан Kazakistan Шeрхан Муртаза fierhan Murtaza Нурлан Оразалин Nurlan Orazalin Олжас Сулейменов Olcas Süleymenov Али Челикбаш Ali Çelikbafl

Кыргызстан K›rg›zistan К. Молдокасымов K. Moldokas›mov Мустафа Башкурт Mustafa Baflkurt

Таджикистан Tacikistan Муминшо Каноатов Muminflo Kanoatov Месут Ата Mesut Ata

Македония Makedonya Энвер Челик Enver Çelik

Турция Türkiye Мехмет Алтан Mehmet Altan Токтамыш Атеш Toktam›fl Atefl Бешир Айвазоглу Beflir Ayvazo¤lu Эге Джансен Ege Cansen Талат Саит Халман Talat Sait Halman М. Али Кылычбай M. Ali K›l›çbay Ниязи Октем Niyazi Öktem Авни Озгурель Avni Özgürel Мехмет Сарай Mehmet Saray Эдибе Созен Edibe Sözen

Монголия Mo¤olistan Цедендорж Дашдондов Ts. Dafldandov Молдова Moldova Мехмет Зор Кая Mehmet Zor Kaya Борис Мариaн Boris Marian Румыния Romanya Михаил Мирон Mihail Miron Российская Федерация Rusya Federasyonu Леонид Сукияйнен Leonid Sükiyainen Михаил Мейер Mihail Meyer Дмитрий Васильев Dimitriy Vasiliyev Мери Трифоненко Meri Trifonenko Дагестан Da¤›stan М. Дугричилов M. Dugr›c›lov Татарстан Tataristan Ильфак Ибрагимов ‹lfak ‹bragimov Разиль Валеев Razil Valeyev Расим Хуснутдинов Rasim Husnutdinov Башкортостан Baflk›rdistan Равиль Бикбаев Ravil Bikbayev Марат Абдуллин Marat Abdullin

Туркмениcтан Türkmenistan Джемиль Йылдыз Cemil Y›ld›z Украина Ukrayna Владимир Казарин Vladimir Kazarin Исмаил Керимов ‹smail Kerimov Виктор Кодун Viktor Kodun Павло Загребельный Pavlo Zagrebelniy Гокхан Демир Gökhan Demir

Ответственность за статьи, опубликованные в журнале, несут авторы. Yaz›lar›n sorumlulu¤u yazarlar›na aittir, dergiyi ba¤lamaz. Координатор журнала в РФ Rusya Federasyonu Koordinatörü Али Сами Йылдырым Ali Sami Y›ld›r›m

Отдел маркетинга Abone, Reklam ve Da¤›t›m Лейла Сака Leyla Saka (abone@da.com.tr)

Координатор журнала в Анкаре Ankara Koordinatörü Фарук Эрбильгин Faruk Erbilgin

Дизайн Görsel Tasar›m Мурат Аджар Murat Acar

Управ. информационным отделом ‹stihbarat ve Haber Bölüm fiefi Сефер Яйладжы Sefer Yaylac› Адрес Yönetim Yeri, ‹mtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür Adresi: Cumhuriyet Cad. No: 209/4 Harbiye-‹stanbul/Türkiye Тел Tel: +90 (212) 232 17 51 Факс Faks: +90 (212) 231 82 34 Bask›: Mega Bas›m / Çobançeflme Mah. Kalender Sok. No:9 34530 Yenibosna / ‹stanbul Tel: +90 (212) 551 11 19 Представительства Temsilcilikler: Албания-Македония-Румыния-Босния-Герцеговина-Турция Arnavutluk-Makedonya-Romanya-Bosna Hersek-Türkiye +90 (212) 232 17 51 Азербайджан Azerbaycan (azerbaycan@da.com.tr) +994 (12) 498 17 24 Грузия Gürcistan (gurcistan@da.com.tr) +995 (32) 93 43 76 Казахстан Kazakistan (kazakistan@da.com.tr) +7 (3272) 67 16 67 Кыргызстан K›rg›zistan (kirgizistan@da.com.tr) +996 (312) 66 56 01 Молдова Moldova (moldova@da.com.tr) +373 (79) 76 70 83 Монголия Mo¤olistan (mogolistan@da.com.tr) +34 29 66 32 54 63 Нахчеван Nahç›van (nahcivan@da.com.tr) +994 502 12 02 17

Российская Федерация Rusya Federasyonu (rusya@da.com.tr) +7 (495) 514 13 83 Дагестан Da¤›stan (dagistan@da.com.tr) +7 (8722) 65 00 66 Татарстан Tataristan (tataristan@da.com.tr) +7 (843) 238 18 47 Башкортостан Baflkurdistan (baskurdistan@da.com.tr) +7 (3472) 66 58 38 Tува Tuva (tuva@da.com.tr) +7 (39422) 518 84 Новосибирск Novosibirsk (novosibirsk@da.com.tr) +7 (3832) 21 17 67 Таджикистан Tacikistan (tacikistan@da.com.tr) +992 (372) 24 91 83 Туркменистан Türkmenistan (turkmenistan@da.com.tr) +993 (12) 39 67 95 Украина Ukrayna (ukrayna@da.com.tr) +38 (044) 268 64 06

Türkiye’de fiyat›: 7.50 YTL. KKTC’de fiyat›: 8.50 YTL. Y›ll›k abone bedeli: 28 YTL., ö¤renciler için: 25 YTL. Avrupa: 30 EURO, ABD: 35 USD Abone hesap numaralar›: Asya Finans fiiflli fiubesi, TL: 5-186593-1 USD: 186593-2 EURO: 186593-7 Подписной индекс: 83156 Каталог Пресса России Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве по делам печати, телерадиовещания и средств массовых коммуникаций Российской Федерации Свидетельство о регистрации: ПИ № 77-5826 от 07.12. 2000 В России и странах СНГ цена договорная Журнал «ДА» зарегистрирован в Министестве культуры, информации и спорта Республики Казахстан. Свидетельство о регистрации: 5878-Ж

www.da.com.tr • da@da.com.tr

24-63 Единственный адрес позитивных перемен – Запад? De¤iflim alan›n›n tek adresi Bat› m›? Мехмет Али Кылычбай / Mehmet Ali K›l›çbay

Возможно ли просвещать, не пугая? Ürkütmeden ayd›nlatmak mümkün mü? Элиф Шафак / Elif fiafak

Есть ли культурные границы между Востоком и Западом? Do¤u ile Bat› aras›nda kültürel s›n›rlar var m›d›r? Олжас Сулейменов / Olcas Süleymenov

Развод Востока и Запада невозможен Do¤u ile Bat›’n›n boflanmas› imkâns›z П. Франсуа Якан / P. François Yakan

Возможна ли критика ориентализма без Эдварда Саида? Edward Said’siz Oryantalizm elefltirilemez mi?

Мустафа Армаган / Mustafa Arma¤an

Ключ к миру – знание и понимание

Иман Валерия Порохова:

Динара Чочунбаева:

Россия – союзник исламского мира

Кыргызскую культуру выведем на мировую арену

Беседовал: Ахмет Рахат

Беседовал: Жолдошбек Бузурманкулов

Любовь Милованова

Bar›fl›n anahtar›: Tan›ma ve anlama Lübov Milovanova

‹man Valeriya Porohova:

Rusya, ‹slâm dünyas›n›n müttefiki

Dinara Çocunbayeva:

K›rg›z kültürünü dünya sahnesine ç›karal›m

Konuflan: Ahmet Rahat

Konuflan: Joldoflbek Buzurmankulov

104

Почему был разрушен Русский памятник в Сан-Стефано?

Тюрки-христиане: Гагаузы

Незих Башгелен

H›ristiyan Türkler: Gagavuzlar

18 Новый созыв ОИК: Демократия, модернизация и прогресс Беседовал: Джемаль Ушак

‹KÖ’nün yeni ça¤r›s›: Demokrasi, modernizasyon ve kalk›nma Konuflan: Cemal Uflak

Yeflilköy’deki Ayestefanos Rus an›t› neden y›k›ld›?

Степан Курогло - Мехмет Зор Кая Stepan Kuroglo- Mehmet Zor Kaya

Nezih Baflgelen

64 Современный терроризм

114

Сергей Телешун

Ça¤dafl Terörizm Sergey Teleflun

В Евразии создается медийный союз Avrasya’da medya birli¤i kuruluyor

88 Многоцветная Украина Алексей Мищенко

Rengârenk ukrayna Aleksey Miflenko

120

Казанская икона Божьей Матери вернулась на родину

Михаил Чемберджи: сердце, отданное детям

Дети на перекрестке цивилизаций

Е.В.Липаков

Мая Ржевская

Энес Джансевер

Kazan Meryem Ana ikonas› vatan›na döndü

Çocuklara adanm›fl bir kalp: Mihail Çemberci

Minikler medeniyetler kavfla¤›nda

E. V. Lipakov

Maya Rjevskaya

Enes Cansever

editör редактор

«Ты меня... меня заметь...» (Руми)

Невваль Севинди Главный редактор

“Sen as›l beni gör, beni” (Mevlana)

Nevval Sevindi Yay›n Editörü

Невозможно провести границу из колючей проволоки между Западом и Востоком. Достаточно взглянуть в прошлое, чтобы понять, что нередко истина просто утаивалась или подавалась в измененном виде. Do¤u-Bat› dikenli tellerle birbirinden ayr›lm›fl de¤il ve olmas› da mümkün olmaz. Zaten, tarihi arka plana bak›nca birçok gerçe¤in gizlendi¤i, farkl›laflt›r›ld›¤› anlafl›l›yor.

˜ÂÏ „Ó‚ÓðflÚ Ì‡Ï ÔÓÌflÚËfl «á‡Ô‡‰» Ë «ÇÓÒÚÓÍ»? ùÚÓ ÔðÓÒÚÓ ˜‡ÒÚË Ò‚ÂÚ‡ ËÎË „ÂÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍËÂ ðÂ„ËÓÌ˚? èÛÒÚ¸ ÓÔËÒ‡ÌËfl ÇÓÒÚÓÍ‡ Á‡Ô‡‰Ì˚ÏË ÓðËÂÌÚ‡ÎËÒÚ‡ÏË ÔÂðÂÔÓÎÌÂÌ˚ ‚ÒÂ‚ÓÁÏÓÊÌ˚ÏË ËÁ˚ÒÍ‡ÌËflÏË, ‚ÒÂ ÊÂ „Î‡‚ÌÓÂ Â„Ó ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌËÂ – ‚ÓÒÔðËflÚËÂ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â «‰ðÛ„Ó„Ó». ÇÓÒÚÓÍ ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ÓÚ Á‡Ô‡‰ÌÓÈ Ë ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ, Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ‚ÌÂ ˝ÚËı ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı ÙÂÌÓÏÂÌÓ‚. ÄÌÚðÓÔÓÎÓ„Ë ËÌÓ„‰‡ ÓÔðÂ‰ÂÎfl˛Ú ÍÛÎ¸ÚÛðÛ ÇÓÒÚÓÍ‡ Í‡Í «ÏÂÒÚÌÛ˛» ËÎË «ÔðËÏËÚË‚ÌÛ˛». Ñ‡ÊÂ ‚ Ì‡Û˜ÌÓÏ flÁ˚ÍÂ ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚÒfl ÔðÂ‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚Ó á‡Ô‡‰‡ Ë ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚‡ Ì‡‰ ÇÓÒÚÓÍÓÏ! èÓ˜ÂÏÛ Ï‡ÓðË ËÎË Ï‡Ò‡Ë Ò˜ËÚ‡˛ÚÒfl ÓÚÒÚ‡Î˚ÏË? èÓ˜ÂÏÛ ÓÚÒÚ‡ÎÓÒÚ¸˛ Ì‡Á˚‚‡ÂÚÒfl ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ˆËÍÎ ð‡Á‚ËÚËfl Í‡Ê‰Ó„Ó Ì‡ðÓ‰‡, ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÌËÂ ËÏ ðÓ‰ÌÓ„Ó flÁ˚Í‡ ËÎË ‚ÓÔÎÓ˘ÂÌËÂ ‚ ÊËÁÌ¸ Â„Ó ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ‚ÂðÓ‚‡ÌËÈ ‚ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘Ëı ÛÒÎÓ‚Ëflı? ùÚË Ë ÏÌÓ„ËÂ ÔÓ‰Ó·Ì˚Â ‚ÓÔðÓÒ˚ ‚ ÍÓÌÚÂÍÒÚÂ ÚÂÏ˚ «á‡Ô‡‰-ÇÓÒÚÓÍ» Ó·ÒÛÊ‰‡˛ÚÒfl Ì‡ ÒÚð‡ÌËˆ‡ı ÍÌË„, ÊÛðÌ‡ÎÓ‚ Ë ‰ËÒÒÂðÚ‡ˆËÈ. 21-È ÌÓÏÂð ÊÛðÌ‡Î‡ «ÑÄ» ÔÓÔ˚Ú‡ÎÒfl ÔÓ‰ðÓ·ÌÂÂ ð‡ÒÍð˚Ú¸ ˝ÚÛ ÚÂÏÛ. çÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ÔðÓ‚ÂÒÚË „ð‡ÌËˆÛ ËÁ ÍÓÎ˛˜ÂÈ ÔðÓ‚ÓÎÓÍË ÏÂÊ‰Û á‡Ô‡‰ÓÏ Ë ÇÓÒÚÓÍÓÏ. ÑÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‚Á„ÎflÌÛÚ¸ ‚ ÔðÓ¯ÎÓÂ, ˜ÚÓ·˚ ÔÓÌflÚ¸, ˜ÚÓ ÌÂðÂ‰ÍÓ ËÒÚËÌ‡ ÔðÓÒÚÓ ÛÚ‡Ë‚‡Î‡Ò¸ ËÎË ÔÓ‰‡‚‡Î‡Ò¸ ‚ ËÁÏÂÌÂÌÌÓÏ ‚Ë‰Â. ÇÂ‰¸ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚È ‚Á‡ËÏÓÓ·ÏÂÌ ÏÂÊ‰Û á‡Ô‡‰ÓÏ Ë ÇÓÒÚÓÍÓÏ – ÌÂÔðÂð˚‚Ì˚È ÔðÓˆÂÒÒ Â˘Â Ò ‡ÌÚË˜Ì˚ı ‚ðÂÏÂÌ. íÓÎ¸ÍÓ ÚÂððËÚÓðËfl ÄÌ‡ÚÓÎËË ‚ÏÂ˘‡ÂÚ Ú˚Òfl˜Ë ÔðËÏÂðÓ‚ ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl, ÍÓÚÓðÓÂ ‰ÎËÚÒfl ·ÓÎÂÂ 10 Ú˚Ò. ÎÂÚ. å‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓÂ Ë ‰ÛıÓ‚ÌÓÂ Ì‡ÒÎÂ‰ËÂ ÇÓÒÚÓÍ‡ Ë á‡Ô‡‰‡ „ðÓÏÍÓ Á‡fl‚ÎflÂÚ Ì‡Ï Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÓÌË ÌÂðÂ‰ÍÓ ÔÓËÎË ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡ ‚Ó‰ÓÈ ËÁ Ò‚ÓËı ðÛÍ. ü‚ÎflÂÚÒfl ÎË á‡Ô‡‰ Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÔÎ‡ˆ‰‡ðÏÓÏ ‰Îfl ÔÂðÂÏÂÌ? è˚Ú‡ÂÚÒfl ÎË á‡Ô‡‰, Ò˜ËÚ‡˛˘ËÈ ÒÂ·fl ˆÂÌÚðÓÏ ð‡Á‚ËÚËfl Ë ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl, Ì‡‚flÁ‡Ú¸ «‰ðÛ„ËÏ» Ò‚ÓË ÔðÓˆÂÒÒ˚ Ë ÏÂÚÓ‰˚ ð‡Á‚ËÚËfl? à ÌÂ ÔðË‚Ó‰ËÚ ÎË ˝ÚÓ Í ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚Ï ð‡Áð˚‚‡Ï Ë ÔÒÂ‚‰ÓÌ‡Û˜Ì˚Ï ÚÂÓðËflÏ? ê‡Á‚ËÚËÂ, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛˘ÂÂ ÒÓ·ÓÈ ÌÂÔðÂð˚‚Ì˚È ÔðÓˆÂÒÒ ‚Ó ÇÒÂÎÂÌÌÓÈ, ı‡ð‡ÍÚÂðÌÓ Ë ‰Îfl ÍÛÎ¸ÚÛð. á‡Ô‡‰ – ÌÂ ÔÓÒÎÂ‰Ìflfl ÒÚ‡ÌˆËfl, Í ÍÓÚÓðÓÈ ÒÚðÂÏflÚÒfl ÍÛÎ¸ÚÛð˚. ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, ‚ «Á‡Ô‡‰ÌÓÏ ÚÂÒÚÂ» ÏÌÓ„Ó «‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÒÓÎË». ùÎËÙ ò‡Ù‡Í ÒÔð‡¯Ë‚‡ÂÚ: «ÇÓÁÏÓÊÌÓ ÎË ÔðÓÒ‚ÂÚËÚ¸, ÌÂ ÔÛ„‡fl?» Ë ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÂÚ: «ê‡ÁÛÏÌÓÂ ÔÓ‚Â‰ÂÌËÂ ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡ÎÓ‚ ð‡ÁÌ˚ı ÒÚð‡Ì, ‚˚ð‡Ê‡˛˘ÂÂÒfl ıÓÚfl ·˚ ‚ ÏËÌËÏ‡Î¸ÌÓÏ ÓÒÓÁÌ‡ÌËË ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ‚ÒÂ Ï˚ ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ‰ÂÚË áÂÏÎË, ÒÔÓÒÓ·ÌÓ ÔðÂÓ‰ÓÎÂÚ¸ ˝ÚÛ Ôð‡ÍÚËÍÛ ÓÚ˜ÛÊ‰ÂÌËfl. ëÂ„Ó‰Ìfl ‚ ÏËðÂ ÌÂÚ ÌËÍ‡ÍÓ„Ó ÍÓÌÙÎËÍÚ‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. çÓ ‚ Í‡Ê‰ÓÈ ÒÚð‡ÌÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú ÍÓÌÙÎËÍÚ˚ Ë‰ÂÈ». «Ç‡¯‡ ÍÛÎ¸ÚÛð‡ – ˝ÚÓ ÚÓ, ˜Â„Ó ÌÂ‰ÓÒÚ‡ÂÚ ‚ ÏÓÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ», - ÛÚ‚ÂðÊ‰‡ÂÚ ã˛·Ó‚¸ åËÎÓ‚‡ÌÓ‚‡, ‰ÓÚð‡„Ë‚‡flÒ¸ ‰Ó ÓÚÍð˚ÚÓÈ ‰Îfl ‚ÒÂı Ì‡Ò ð‡Ì˚. ùÚ‡ ÒÚ‡Ú¸fl ÌÂ fl‚ÎflÂÚÒfl ˜‡ÒÚ¸˛ „Î‡‚ÌÓÈ ÚÂÏ˚ ˝ÚÓ„Ó ÌÓÏÂð‡, ÌÓ ‰ÓÔÓÎÌflÂÚ ð‡ÁÏ˚¯ÎÂÌËfl Ó ÒÛÚË ÇÓÒÚÓÍ‡ Ë á‡Ô‡‰‡. ëÍÓðÓ ‚˚È‰ÂÚ ‚ Ò‚ÂÚ ÚðÂÚ¸Â ËÁ‰‡ÌËÂ «ÇÒÚÛÔÎÂÌËfl Í äÓð‡ÌÛ» ÔÂðÂ‚Ó‰˜Ëˆ˚ ÒÏ˚ÒÎÓ‚ äÓð‡Ì‡ Ì‡ ðÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í àÏ‡Ì Ç‡ÎÂðËË èÓðÓıÓ‚ÓÈ. èÓðÓıÓ‚‡, ‡ÍÚË‚Ì˚È Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ‰ÂflÚÂÎ¸, ÛÚ‚ÂðÊ‰‡ÂÚ, ˜ÚÓ ˝ÚÓ ·Û‰ÂÚ ð‡Ò¯ËðÂÌÌ˚È ÍÓÏÏÂÌÚ‡ðËÈ, ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘ËÈ ÚðÂ·Ó‚‡ÌËflÏ ‚ðÂÏÂÌË. éÌ‡ ·˚Î‡ ÔðË„Î‡¯ÂÌ‡ ‚ àð‡Ì Ë ÇÂÎËÍÓ·ðËÚ‡ÌË˛. ÉÓ‚Óðfl Ó· ËÒÎ‡ÏÂ ‚ êÓÒÒËË, èÓðÓıÓ‚‡ Ì‡ÔÓÏËÌ‡ÂÚ ÒÎÓ‚‡ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡ èÛÚËÌ‡, ÍÓÚÓð˚È ÒÍ‡Á‡Î: «å˚ ‚ÒÂ„‰‡ ·˚ÎË Ó˜ÂÌ¸ ‚ÂðÌ˚ÏË ÒÓ˛ÁÌËÍ‡ÏË ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó ÏËð‡». ÇÂ‰¸ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl êÓÒÒËË Ò ËÒÎ‡ÏÓÏ ËÏÂ˛Ú ËÒÚÓðË˛ ‰ÎËÌÓÈ ‚ 500 ÎÂÚ. é·ð‡Á ÊËÁÌË Ë Úð‡‰ËˆËË „‡„‡ÛÁÓ‚, ÍÓÚÓð˚Â, ·Û‰Û˜Ë ıðËÒÚË‡Ì‡ÏË, ıð‡ÌflÚ Úð‡‰ËˆË˛ «ÍÛð·‡Ì‡» ÊÂðÚ‚ÓÔðËÌÓ¯ÂÌËfl, Â˘Â ð‡Á ÔÓ‰Ú‡ÎÍË‚‡ÂÚ Ì‡Ò Í ð‡ÁÏ˚¯ÎÂÌË˛ Ì‡‰ ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸˛ ÚÂðÏËÌÓ‚ «ÇÓÒÚÓÍ» Ë «á‡Ô‡‰». ç‡ÔÓÏÌËÏ ÒÎÓ‚‡ åÂ‚ÎflÌ˚: «å˚ ÔðË¯ÎË, ˜ÚÓ·˚ Ó·˙Â‰ËÌflÚ¸, ‡ ÌÂ ÒÂflÚ¸ ðÓÁÌ¸». å˚ Ê‰ÂÏ ‚‡¯Ëı ÓÚÍÎËÍÓ‚ Ì‡ ÒÚ‡Ú¸Ë Ì‡¯Â„Ó Ó·˘Â„Ó ÊÛðÌ‡Î‡. ë Ì‡‰ÂÊ‰ÓÈ Ì‡ ÍðÂÔÍËÂ Ó·˙flÚËfl á‡Ô‡‰‡ Ò ÇÓÒÚÓÍÓÏ... n

o¤u ve Bat› neyi ifade eder? Sadece bir yön tarifi mi verir, yoksa co¤rafya m›d›r? Bat›l› oryantalistlerin Do¤u’yu tarif etmelerinin içinde her ne kadar lokasyon varsa da, tan›m kültürel bir “öteki” üstüne oturtulmufltur. Do¤u, Bat›’dan; H›ristiyan kültürden ve medeniyetten farkl› olan, hatta d›fl›nda kalanlard›r. Bunlar›n baz›lar› antropolojik olarak “yerli” ya da “ilkel” diye de tarif edilmifltir. Bu bilimsel dil Bat› medeniyetinin ve H›ristiyan olan›n üstünlü¤ü halinin tercümesi! Neden Maoriler, Masailer geri say›ls›n? Her kültürün, dilin ve dinin kendi flartlar›nda yaflamas›, kendi aflamalar›n› ve süreçlerini devirmesi neden gerilik olsun? Bu ve benzeri birçok soru Do¤u-Bat› ekseninde binlerce kitap ve tezle tart›fl›lm›flt›r. DA dergisi 21. say›s›nda bu genifl konuyu dosya halinde incelemeye çal›flt›. Do¤u-Bat› dikenli tellerle birbirinden ayr›lm›fl de¤il ve olmas› da mümkün olmaz. Zaten, tarihi arka plana bak›nca birçok gerçe¤in gizlendi¤i, farkl›laflt›r›ld›¤› anlafl›l›yor. Oysa kültürel al›fl verifl Do¤u-Bat› aras›nda antik ça¤dan beri varolan bir durum. Geçirgen Anadolu topraklar› bu 10.000 y›la flahitlik eden binlerce eserle dolu zaten. Biz elimizdeki maddi, manevi kaynaklarla çok net Do¤u ve Bat›’n›n birbirinin elinden çok su içti¤ini görüp anl›yoruz. Bat› tek de¤iflim alan› m› acaba? Kendisini de¤iflimin biricik merkezi sayan Bat› “öteki”ne kendi süreçlerini ve de¤iflim yöntemlerini dayat›yor mu? Bu, bilim ad›na dayatmalar ve kültürel kopufllar getirmiyor mu? De¤iflim çok farkl› biçim ve zamanlarda her an kainatta devam etmekte oldu¤u gibi kültürler için de geçerlidir. Bat›, var›lacak son durak de¤ildir. Bat›’n›n hamurunda Do¤u’nun bol tuzu var. Elif fiafak “Ürkütmeden ayd›nlatmak mümkün mü” diye soruyor ve devam ediyor: “Bu karfl›l›kl› ötekilefltirme politikas›n› k›rmak için her ülkenin ayd›nlar›n›n daha bilinçli davranmalar› ve her fleyden evvel hepimizin dünya vatandafl› oldu¤umuzu hat›rlatmalar› gerekmektedir. Bugün dünyada bir medeniyetler çat›flmas› yok. Ama her ülkenin kendi içinde bir fikirler çat›flmas› var.” Lübov Milovanova “sizin kültürünüz, benim kültürümde eksik olan fleydir” derken can al›c› bir noktaya dokunuyor. Dosya d›fl› olsa da tamamlay›c› bir yaz› Milovanova’n›n aktard›klar›. Kur’an’› Rusçaya çeviren ‹man Valeriya Porohova’n›n Kur’an’a Girifl kitab›n›n 3. bask›s› çok yak›nda ç›kacak. “Bu bask›da geniflletilmifl yorumlar zaman›m›z›n isteklerine uygun hale gelecek” diyen Porohova ünlü bir sivil toplumcu. ‹ran ve ‹ngiltere’ye yapt›¤› gezilerde ‹slâm’› anlatan Porohova Putin’in geçenlerde “biz her zaman ‹slâm dünyas›n›n s›k› bir müttefiki olduk” dedi¤ini belirtiyor. Bu co¤rafyada birlikte 500 y›ld›r yafl›yoruz. Gagavuzlar›n H›ristiyan Türkler olarak kültürel farkl›l›klar›n› H›ristiyanl›kla yaflamalar› ve kurban gelene¤ini sürdürmeleri bize Do¤u-Bat› tasavvurlar›n› yeniden düflünmemizi gerektirir. Mevlana’n›n dedi¤i gibi “Biz ay›rmaya de¤il, birlefltirmeye geldik” Dopdolu DA dergimizi tart›flman›z› ve bize gönderece¤iniz düflüncelerinizi bekliyoruz. Do¤u’nun Bat›’yla kucaklaflmas› dile¤iyle… n

г л о б а л ь н ы й в з г л я д g l o b a l b a k › fl

Современный национализм – разрушительная сила Зураб Давиташвили Депутат парламента Грузии, профессор Тбилисского государственного университета.

Ça¤dafl ulusalc›l›k y›k›c› Zurab Davitaflvili

Prof., Dr., Tiflis Devlet Üniversitesi ö¤retim üyesi, Milletvekili (Gürcistan).

ÓÎ¸ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ‚ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍÂ ‚ÓÓ·˘Â Ë ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ ˝ÔÓıÛ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË fl‚ÎflÂÚÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁ ‡ÍÚÛ‡Î¸Ì˚ı ‚ÓÔðÓÒÓ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÒÚË. îÓðÏËðÓ‚‡ÌËÂ Ì‡ˆËÈ, Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ-ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎ¸ÌÓÂ ‰‚ËÊÂÌËÂ, ·Óð¸·‡ Á‡ ÒÓÁ‰‡ÌËÂ Ë ÛÍðÂÔÎÂÌËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ – ı‡ð‡ÍÚÂðÌ˚Â ˜ÂðÚ˚ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ë ÏËðÓ‚ÓÈ ËÒÚÓðËË ïIï-ïï ‚‚. ÉÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl, ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÏÂÌfl˛˘‡fl ÒËÚÛ‡ˆË˛, ‰ÓÎÊÌ‡ ·˚Î‡ ·˚ ‚˚Á‚‡Ú¸ ÓÒÎ‡·ÎÂÌËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ Ë ‚ ÍÓÌÂ˜ÌÓÏ Ò˜ÂÚÂ Â„Ó ËÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌËÂ, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ˝ÚÓÚ ÔðÓˆÂÒÒ ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÂÌ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÛ. é‰Ì‡ÍÓ ðÂ‡Î¸Ì‡fl ÒËÚÛ‡ˆËfl ÓÍ‡Á‡Î‡Ò¸ ËÌÓÈ. ç‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ‚˚ÒÚÛÔ‡ÂÚ Á‡ ÒÓÁ‰‡ÌËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ‰Îfl ÍÓÚÓðÓ„Ó Ì‡ˆËfl, Ì‡ˆËfl-„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó, ÒÛ‚ÂðÂÌËÚÂÚ, Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl ˝ÍÓÌÓÏËÍ‡, Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl ‚‡Î˛Ú‡, Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡ Ë Ú.‰. – Ò‚flÚ˚Â ÔÓÌflÚËfl. ÉÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl ÊÂ, Ì‡Ó·ÓðÓÚ, fl‚ÎflÂÚÒfl ‚˚ð‡ÊÂÌËÂÏ Ë ÚÂÓðÂÚË˜ÂÒÍÓÈ ‡ÔÓÎÓ„ËÂÈ ð‡ÁðÛ¯ÂÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı „ð‡ÌËˆ, ÒÚËð‡ÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ð‡ÁÎË˜ËÈ, ÛÔð‡Á‰ÌÂÌËfl Ì‡ˆËÈ„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚, ÛÚ‚ÂðÊ‰ÂÌËfl Ó·˘Â„Ó „ð‡Ê‰‡ÌÒÚ‚‡, Â‰ËÌÓÈ Ò‚ÂðıÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍË, Ó·˘ÂÈ ‚‡Î˛Ú˚, Úð‡ÌÒÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÍÓðÔÓð‡ˆËÈ Ë ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËfl ÒÛÔð‡Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ, ÍÓÒÏÓÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚. èÂð‚ÓÂ fl‚ÎflÂÚÒfl ÒËÌÓÌËÏÓÏ Ùð‡„ÏÂÌÚ‡ˆËË, Ë‰ÂÌÚËÙËÍ‡ˆËË Ë Ô‡ðÚËÍÛÎflðËÁ‡ˆËË, ‡ ‚ÚÓðÓÂ – ÒËÏ‚ÓÎ ‰ÂÚÂððËÚÓðËÁ‡ˆËË, ËÌÚÂ„ð‡ˆËË Ë ÛÌË‚ÂðÒ‡ÎËÁ‡ˆËË. Ç ÚÂ˜ÂÌËÂ ÔÓÒÎÂ‰ÌËı ‰‚Ûı ‚ÂÍÓ‚

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Глобализация, существенно меняющая ситуацию, должна была бы вызвать ослабление национализма и в конечном счете его исчезновение. Однако реальная ситуация оказалась иной. Önemli bir flekilde de¤iflen küreselleflmenin, ulusalc›l›¤›n zay›flamas›na ve son tahlilde yok olmas›na yol açmas› gerekiyordu. Fakat realite baflka flekilde gerçekleflti. Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ·˚Î Ì‡Ë·ÓÎÂÂ ÏÓ„Û˜ÂÈ, ÛÒÔÂ¯ÌÓÈ Ë ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌÌÓÈ Ë‰ÂÓÎÓ„ËÂÈ. åËÎÎËÓÌ˚ Î˛‰ÂÈ ÔÓÊÂðÚ‚Ó‚‡ÎË Ò‚ÓÂÈ ÊËÁÌ¸˛ ‚ ·Óð¸·Â Á‡ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â Ë‰ÂË, Ì‡ˆË˛, ðÓ‰ËÌÛ, Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛ Ò‚Ó·Ó‰Û, ‡ ·Óð¸·‡ Á‡ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â Ë‰Â‡Î˚ ÓˆÂÌË‚‡Î‡Ò¸ Í‡Í ‚˚Ò¯ÂÂ ÔðÓfl‚ÎÂÌËÂ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË. çÓ ‚ ÍÓÌˆÂ XX ‚. ÔÓ‰ ‚Ë‰ÓÏ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ÔÓfl‚ËÎÒfl ÌÓ‚˚È ÙÂÌÓÏÂÌ, ÍÓÚÓð˚È ÓÔËð‡ÂÚÒfl Ì‡ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ‰ðÛ„ËÂ ˆÂÌÌÓÒÚË Ë Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌ ÔðÓÚË‚ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ‰Îfl Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ Ò‚flÚÓ Ë ÌÂÔðËÍÓÒÌÓ‚ÂÌÌÓ. ë ˝ÚÓÈ ÔðÓ·ÎÂÏÓÈ ÏËð ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ÓÒÚðÓ ÒÚÓÎÍÌÛÎÒfl ‚ 90-Â

luslararas› politikada ulusalc›l›¤›n rolü, her zaman ama özellikle küreselleflme ça¤›nda zaman›n en güncel sorunlar›ndan biridir. Milletin oluflumu, ulusal ba¤›ms›zl›k hareketleri, ulus-devletlerin güçlenmesi 19.20. yüzy›llar›n dünya tarihi ve uluslararas› iliflkilerin ay›r›c› özellikleridir. Önemli bir flekilde de¤iflen küreselleflmenin, ulusalc›l›¤›n zay›flamas›na ve son tahlilde yok olmas›na yol açmas› gerekiyordu. Çünkü bu, ulusalc›l›¤a z›t bir süreçtir. Fakat realite baflka flekilde gerçekleflti. Son iki as›rda ulusalc›l›k daha güçlü, baflar›l› ve yayg›n bir ideolojiydi. Milyonlarca insan ulusal idealler için yap›lan mücadelelerde, millet için, vatan için, ulusal ba¤›ms›zl›k için hayat›n› verdi. Zira ulusal idealler için mücadele, ahlak›n en yüce göstergesiydi. Fakat 20. yüzy›l›n sonunda küreselleflme görüntüsü alt›nda baflka de¤erlere dayanan ve ulusalc›l›k için kutsal ve dokunulmaz olana yönelen yeni bir fenomen ortaya ç›kt›. Dünya, bu problemle özellikle 90’l› y›llarda küreselleflmenin gerçekten küresel bir olgu haline geldi¤i zamanda fliddetli bir flekilde karfl› karfl›ya geldi. Özellikle o zamanlar keskin etnik anlaflmazl›k halini alan yeni bir ulusalc›l›k bafl gösterdi. Dolay›s›yla bu nedenle “ulusalc›l›¤›n canlanmas›, küreselleflmenin sonucu ve bu sürece bir tepki de¤il mi?” sorusu ortaya ç›k›yor. Ço¤u ça¤dafl araflt›rmac›lar yeni ulu-

g l o b a l b a k › fl г л о б а л ь н ы й в з г л я д

„Ó‰˚, ÍÓ„‰‡ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ ÒÚ‡Î‡ „ÎÓ·‡Î¸Ì˚Ï fl‚ÎÂÌËÂÏ. àÏÂÌÌÓ ÚÓ„‰‡ ‚ÒÔ˚ıÌÛÎ ÌÓ‚˚È Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ, ÔðËÌfl‚¯ËÈ ÙÓðÏÛ ÓÒÚð˚ı ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚. èÓ˝ÚÓÏÛ ‚ÓÁÌËÍ‡ÂÚ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ‚ÓÔðÓÒ: ÌÂ fl‚ÎflÂÚÒfl ÎË ÓÊË‚ÎÂÌËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓÏ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË, ðÂ‡ÍˆËÂÈ Ì‡ ˝ÚÓÚ ÔðÓˆÂÒÒ? åÌÓ„ËÂ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Â ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎË Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ ÔðË˜ËÌÓÈ ‚ÓÁÌËÍÌÓ‚ÂÌËfl Ë ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËfl ÌÓ‚Ó„Ó Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ fl‚ÎflÂÚÒfl ÍðËÁËÒ Ì‡ˆËË„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ˜ÚÓ ı‡ð‡ÍÚÂðÌÓ ‰Îfl „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË. Ç ÛÒÎÓ‚Ëflı ÓÒÎ‡·ÎÂÌËfl Ì‡ˆËË-„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ‚ÚÓðÊÂÌËfl ‚ Â„Ó ÙÛÌÍˆËË ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ‰ÂÈÒÚ‚Û˛˘Ëı ÎËˆ (ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚Â Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË, Úð‡ÌÒÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ÍÓðÔÓð‡ˆËË, ÌÂÔð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÒÂÍÚÓð) Ë ÍÓÏÔÎÂÍÒÌÓÈ ‚Á‡ËÏÓÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÛÒËÎË‚‡ÂÚÒfl ÓÔÔÓÁËˆËfl Ì‡ÒÂÎÂÌËfl Í „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û, Ë ˜Û‚ÒÚ‚Ó ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÈ ÒÓÎË‰‡ðÌÓÒÚË ÔðËÓ·ðÂÚ‡ÂÚ ‚‡ÊÌÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ. Ç ÏÛÎ¸ÚË˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÏ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Â ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ ÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚‡ Ë ‰ðÛ„ËÂ ÌÂÚËÚÛÎ¸Ì˚Â ˝ÚÌÓÒ˚ ‚Ë‰flÚ ÒÔ‡ÒÂÌËÂ ‚ ·Â„ÒÚ‚Â ÓÚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÌÂ fl‚Îfl˛˘Â„ÓÒfl Ëı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Ï „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ. Ç „ÎÓ·‡Î¸ÌÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â ‚ ÌÂÏ ÌÂÚ Ì‡‰Ó·ÌÓÒÚË, ÓÌË ÏÓ„ÛÚ Ì‡ÔðflÏÛ˛, ÏËÌÛfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ÒÚðÛÍÚÛð˚, ÒÚ‡Ú¸ ÔÓÎÌÓÔð‡‚Ì˚ÏË ˜ÎÂÌ‡ÏË ÏËðÓ‚Ó„Ó ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡. ÑÎfl ÚËÚÛÎ¸ÌÓÈ Ì‡ˆËË Ú‡Í‡fl ÔÂðÒÔÂÍÚË‚‡ ÓÁÌ‡˜‡ÂÚ ð‡ÁðÛ¯ÂÌËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÓÌ‡ ‚ÒÚðÂ˜‡ÂÚ ÓÊÂÒÚÓ˜ÂÌÌÓÂ ÒÓÔðÓÚË‚ÎÂÌËÂ Ë ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ËÒÚÓ˜ÌËÍÓÏ ˝ÚÌÓÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚. é‰Ì‡ÍÓ ÔÓ˜ÚË ‚ÒÂ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Â ˝ÚÌÓÍÓÌÙÎËÍÚ˚ ËÏÂ˛Ú ‰ÓÎ„Û˛ ËÒÚÓðË˛ Ë Á‡ðÓ‰ËÎËÒ¸ Â˘Â ÚÓ„‰‡, ÍÓ„‰‡ ÍÓÌÚÛð˚ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ÌÂ ÔðÓÒÏ‡ÚðË‚‡ÎËÒ¸ ‰‡ÊÂ ‚ ÓÚ‰‡ÎÂÌÌÓÈ ÔÂðÒÔÂÍÚË‚Â. ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, ˝ÚÌÓÍÓÌÙÎËÍÚ˚ Ë Ú.Ì. ÌÓ‚˚È Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ·ÓÎ¸¯Â ‚ÒÂ„Ó ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌ˚ ‚ ÒÚð‡Ì‡ı, ÍÓÚÓð˚ı ÔðÓˆÂÒÒ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ÍÓÒÌÛÎÒfl Òð‡‚ÌËÚÂÎ¸ÌÓ ÒÎ‡·Ó. á‰ÂÒ¸ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ ÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚‡ ·Óð˛ÚÒfl ÔðÓÚË‚ Ì‡ˆËË„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ‚ ÒÓÒÚ‡‚Â ÍÓÚÓðÓ„Ó ÓÌË Ì‡ıÓ‰flÚÒfl, Ë Í‡Í ·Û‰ÚÓ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÒÚÓðÓÌÌËÍ‡ÏË „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË. ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ ÓÌË Ì‡ÏÂðÂÌ˚ ÒÓÁ‰‡Ú¸ Ò‚ÓÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó, ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ûfl Ùð‡„ÏÂÌÚ‡ˆËË ÏËð‡ Ë fl‚ÎflflÒ¸ ÔðÓÚË‚ÌËÍ‡ÏË „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË. çÂÍÓÚÓð˚Â ‡‚ÚÓð˚ ÛÚ‚ÂðÊ‰‡˛Ú, ˜ÚÓ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÈ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÔðÓfl‚ÎflÂÚÒfl ‚

salc›l›¤›n do¤mas› ve yay›lmas›n›n sebebi olarak ulus-devletlerin krizini gösterir. Bu da küreselleflmenin karakteristik bir özelli¤idir. Ulus-devletlerin zay›flamas›, uluslararas› flah›slar›n (uluslararas› örgütler, ulusötesi flirketler, sivil toplum kurulufllar›) devletin fonksiyonlar›na müdahale etmesi sonucu oluflan flartlarda ve karfl›l›kl› ba¤›ml›l›kta halk›n devlete muhalefeti güçleniyor ve etnik dayan›flma duygusu önemli bir anlam kazan›yor. Çok milletli devlette etnik az›nl›klar ve di¤er tan›mlanmayan etnik unsurlar, kurtuluflu kendi ulusuna ait olmayan devletten kaçmakta bulmufltur. Global toplumda buna gerek yok. Onlar devlet organlar›n› dikkate almadan dünya kamuoyunun eflit haklar›na sahip üyeleri olabilirler. Egemen ulus için böyle bir perspektif ulus-devletin y›k›lmas› demektir. Bu nedenle fliddetli bir dirence u¤rar ve etnik anlaflmazl›klar›n kayna¤› olur. Fakat zaman›m›z›n hemen hemen bütün etnik anlaflmazl›klar›n›n uzun bir tarihleri var ve küreselleflmenin siluetinin uzak gelecekte bile görünmedi¤i bir zamanda do¤dular. Üstelik etnik anlaflmazl›klar ve sözde yeni ulusalc›l›k, daha çok küreselleflme sürecinin nispeten az etkiledi¤i ülkelerde yayg›n. Buralarda etnik az›nl›klar, aralar›nda güya küreselleflme taraftar› olarak göründükleri devletin ulusuna karfl› savafl›yorlar. Böylece dünyan›n parçalanmas›na yard›m ederek ve küreselleflme karfl›tlar› olarak, asl›nda kendi ulusal devletlerini kurmak istiyorlar. Küreselleflmenin ulusalc›l›¤›n yeniden do¤mas›nda belirgin bir rolü oldu¤una flüphe yok. Fakat bu, yeni ulusalc›l›¤›n ana sebebi ve özellikle belirleyici sebebi de¤ildir. Ça¤dafl ulusalc›l›¤›n sebepleri “geleneksel” ve eskidir, küreselleflme ise sadece s›radan bir sebeptir. Ulusalc›l›k kural olarak tek uluslu¤a karfl›d›r. Küreselleflmenin belli bafll› yol göstericileri öncelikle ulus ötesi flirketler tek uluslukla, yani tek tiple kesinlikle ilgili de¤iller. Aksine; devletler aras›ndaki do¤al ve ifl kaynaklar› farkl›l›klar›, üretim seviyesi ve pazar hacmi farkl›l›klar› onlar›n ifline gelir. Bundan baflka etnik milliyetçilikle suçlanan birçok post komünist

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

г л о б а л ь н ы й в з г л я д g l o b a l b a k › fl

ÒÎÛ˜‡Â Û„ðÓÁ˚ ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÈ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚË. ÉÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl fl‚ÎflÂÚÒfl ÔðË˜ËÌÓÈ Ú‡ÍÓ„Ó ‚ÌÂÁ‡ÔÌÓ„Ó «‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËfl» Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ÌÂÚ ÌË˜Â„Ó ·ÓÎÂÂ ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜‡˘Â„Ó Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÛ, ˜ÂÏ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl. Ç ð‡Á‚Ë‚‡˛˘ËıÒfl ÒÚð‡Ì‡ı ÓÌ‡ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡ÂÚÒfl Í‡Í Ì‡ÊËÏ á‡Ô‡‰‡, ÛÚð‡Ú‡ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÈ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚË, Ì‡ÚËÒÍ Úð‡ÌÒÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÍÓðÔÓð‡ˆËÈ Ë ð‡ÁðÛ¯ÂÌËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. Ç ð‡Á‚ËÚ˚ı ÊÂ ÒÚð‡Ì‡ı ÒÂð¸ÂÁÌÓÈ Û„ðÓÁÓÈ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË Ò˜ËÚ‡ÂÚÒfl Ï‡ÒÒÓ‚‡fl ÏË„ð‡ˆËfl ËÁ ÚðÂÚ¸Â„Ó ÏËð‡, ˜ÚÓ ‚˚Á˚‚‡ÂÚ ðÓÒÚ ð‡ÒËÁÏ‡ Ë ÍÒÂÌÓÙÓ·ËË. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, Í‡Í ‚ Ò‚ÓÂ ‚ðÂÏfl ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ·˚ÎÓ „ÎÓ·‡Î¸Ì˚Ï fl‚ÎÂÌËÂÏ, Ú‡Í ÒÂ„Ó‰Ìfl „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl ÔÓðÓÊ‰‡ÂÚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚È Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ. çÂÚ ÒÓÏÌÂÌËÈ, ˜ÚÓ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl Ò˚„ð‡Î‡ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÛ˛ ðÓÎ¸ ‚ ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËË Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡. é‰Ì‡ÍÓ ÌÂ ÓÌ‡ fl‚ÎflÂÚÒfl „Î‡‚ÌÓÈ Ë ÚÂÏ ·ÓÎÂÂ ÓÔðÂ‰ÂÎfl˛˘ÂÈ ÔðË˜ËÌÓÈ ÌÓ‚Ó„Ó Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡. èðË˜ËÌ˚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ – ÒÚ‡ð˚Â, «Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚Â», ‡ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl – ÎË¯¸ Ó‰ËÌ, ðfl‰Ó‚ÓÈ Ù‡ÍÚÓð. ç‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ, Í‡Í Ôð‡‚ËÎÓ, ‚˚ÒÚÛÔ‡ÂÚ ÔðÓÚË‚ „ÓÏÓ„ÂÌËÁ‡ˆËË. ÉÎ‡‚Ì˚Â ÔðÓ‚Ó‰ÌËÍË „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË, Ë ‚ ÔÂð‚Û˛ Ó˜ÂðÂ‰¸ Úð‡ÌÒÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ÍÓðÔÓð‡ˆËË, ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÌÂ Á‡ËÌÚÂðÂÒÓ‚‡Ì˚ ‚ „ÓÏÓ„ÂÌËÁ‡ˆËË, Ú.Â. ‰ÓÒÚËÊÂÌËË Ó‰ÌÓðÓ‰ÌÓÒÚË. ç‡ÔðÓÚË‚, Ëı ÛÒÚð‡Ë‚‡˛Ú ð‡ÁÎË˜Ëfl, ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘ËÂ ÏÂÊ‰Û „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË ÔÓ Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌÌÓÒÚË ÔðËðÓ‰Ì˚ÏË Ë ÚðÛ‰Ó‚˚ÏË ðÂÒÛðÒ‡ÏË, ÛðÓ‚Ì˛ ÔðÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚‡ Ë Ó·˙ÂÏÛ ð˚ÌÍ‡. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, ÏÌÓ„ËÂ ÔÓÒÚÍÓÏÏÛÌËÒÚË˜ÂÒÍËÂ ÒÚð‡Ì˚, Ó·‚ËÌflÂÏ˚Â ‚ ˝ÚÌÓÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÂ, ‡ÍÚË‚ÌÓ ÒÚðÂÏflÚÒfl Í ‚ÒÚÛÔÎÂÌË˛ ‚ çÄíé Ë Â‚ðÓÒÚðÛÍÚÛð˚. ç‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl Á‡ÏÍÌÛÚÓÒÚ¸ ÌÂ ı‡ð‡ÍÚÂðÌ‡ ‰Îfl ÌËı. ùÚÓ ‰ÓÔÓÎÌËÚÂÎ¸Ì˚È ‡ð„ÛÏÂÌÚ ÔðÓÚË‚ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ Ò˜ËÚ‡Ú¸ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚È Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓÏ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË. ÇÓÓ·˘Â, Ò‚flÁ˚‚‡Ú¸ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Â ˝ÚÌÓÍÓÌÙÎËÍÚ˚ Ò „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËÂÈ – ‰Ó‚ÓÎ¸ÌÓ ÒÓÏÌËÚÂÎ¸Ì‡fl ‚ÂðÒËfl. Çðfl‰ ÎË ˝ÚÌÓÍÓÌÙÎËÍÚ˚ ð‡Á‚Ë‚‡ÎËÒ¸ ·˚ ÔÓ ËÌÓÏÛ ÔÛÚË Ë ÔðËÌÂÒÎË ‰ðÛ„ËÂ ðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı ÓÚÒÛÚÒÚ‚Ëfl „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË. ÅÓÎ¸¯‡fl „ðÛÔÔ‡ ‡‚ÚÓðÓ‚ Ì‡ÒÚ‡Ë‚‡ÂÚ Ì‡ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ‚ ˝ÔÓıÛ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ÛÊÂ ÌÂ fl‚ÎflÂÚÒfl ÌË Ó·˙Â‰ËÌËÚÂÎ¸Ì˚Ï, ÌË ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎ¸Ì˚Ï. Ö„Ó ·ÓÎ¸¯Â ÌÂÎ¸Áfl Ò˜ËÚ‡Ú¸ ÓÒÌÓ‚Ì˚Ï ‚ÂÍÚÓðÓÏ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl Ë ÔÓÁËÚË‚Ì˚Ï fl‚ÎÂÌËÂÏ. ç‡Ó·ÓðÓÚ, ÓÌ ÔðËÌflÎ ÌÂ„‡ÚË‚ÌÛ˛ Ë ‡„ðÂÒÒË‚ÌÛ˛

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

ülke aktif bir flekilde NATO ve Avrupa bünyesine girmek istiyor. Ulusal kapal›l›k onlar›n karakteristik bir özelli¤i de¤ildir. Bu da günümüz ulusalc›l›¤›n›n küreselleflmenin sonucu olmad›¤›na ek bir delildir. Zaten, ça¤dafl etnik anlaflmazl›klar› küreselleflme ile aç›klamak yeterince tart›flmal› bir yaklafl›md›r. Etnik anlaflmazl›klar›n küreselleflmenin olmad›¤› flartlarda farkl› flekilde geliflece¤i ve farkl› sonuçlar getirece¤i flüphelidir.

Сегодня каждое националистическое движение реакционно, разрушительно и вызывает хаос. Нация должна созреть для строительства современной капиталистической экономики. Bugün her ulusal hareket gerici ve y›k›c› bir harekettir ve kaos do¤urur. Ulus, ça¤dafl kapitalist ekonomi için olgunlaflmal›d›r. ÓÍð‡ÒÍÛ. ëÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚È Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ – ð‡ÁðÛ¯ËÚÂÎ¸Ì‡fl ÒËÎ‡, ÓÔËð‡˛˘‡flÒfl Ì‡ ˝ÚÌË˜ÂÒÍÛ˛ Ë flÁ˚ÍÓ‚Û˛ ËÒÍÎ˛˜ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸, ÌÂðÂ‰ÍÓ ÔÂðÂÔÎÂÚ‡˛˘Û˛Òfl Ò ðÂÎË„ËÂÈ. ÇðÂÏfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ-ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎ¸Ì˚ı ‰‚ËÊÂÌËÈ Á‡ÍÓÌ˜ËÎÓÒ¸. ëÓÁ‰‡ÌËÂ ÌÓ‚˚ı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ ÌÂ ÔðËÌÂÒÂÚ ÌËÍ‡ÍÓÈ ÔÓÎ¸Á˚ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Û. èÓ˝ÚÓÏÛ ÒÂ„Ó‰Ìfl Í‡Ê‰ÓÂ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍÓÂ ‰‚ËÊÂÌËÂ ðÂ‡ÍˆËÓÌÌÓ, ð‡ÁðÛ¯ËÚÂÎ¸ÌÓ Ë ‚˚Á˚‚‡ÂÚ ı‡ÓÒ. ç‡ˆËfl ‰ÓÎÊÌ‡ ÒÓÁðÂÚ¸ ‰Îfl ÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ Í‡ÔËÚ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍË, ÂÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ ‰ÓÎÊÌ‡ ÔðËÌÂÒÚË ÔÓÎ¸ÁÛ Ë ‰ðÛ„ËÏ. èÓ˜ÚË ‚ÒÂ Ú‡ÍËÂ Ì‡ˆËË ÛÊÂ ËÏÂ˛Ú Ò‚ÓË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, Ë

Yazarlardan büyük bir grup küreselleflme ça¤›nda milliyetçili¤in art›k bir araya getirici ve özgürlefltirici olmad›¤›nda ›srar ediyorlar. Onu art›k tarihsel geliflimin ana ekseni ve pozitif bir olgu oldu¤unu düflünmek mümkün de¤il. Aksine küreselleflme olumsuz ve sald›rgan bir hal ald›. Ça¤dafl ulusalc›l›k, etnik ve dil farkl›l›¤›na dayanan ve s›kça dinle kar›flan y›k›c› bir güçtür. Ulusal kurtulufl hareketlerinin zaman› bitmifltir. Yeni ulusal devletlerin kurulmas› insanl›¤a hiçbir fayda getirmeyecektir. Onun için bugün her ulusal hareket gerici ve y›k›c› bir harekettir ve kaos do¤urur. Ulus, ça¤dafl kapitalist ekonomi için olgunlaflmal› ve devlet yap›s› baflkalar›na da fayda getirmelidir. Böyle uluslar›n hemen hepsinin devleti var ve haz›r olmayan yeni uluslar›n devletleri iyi olan hiçbir fley vermeyecektir. Bugün dünyada özellikle böyle milletlerin ulusalc›l›¤› yayg›nd›r. Küreselleflme ça¤›n›n meyvesi ulusal ve etnik özgünlü¤ü bozan göçmen ve mültecilerdir. Küreselleflme sürecinde kendine özgü bir “kreolizasyon”u olan yeni etnik bir bilinç do¤uyor. Bu terim (creole*) küreselleflme sürecinin tarihsel devaml›l›¤›n› belirtir. Nede olsa sömürge ça¤lar›nda da ayn› süreç yafland› ve yenidünyan›n ço¤u milleti “kreolizasyon” yoluyla flekillendi. Bugün bu süreç sömürgecilikten büyük flehirlere do¤ru yer de¤ifltirdi ve kültürlerin küresel çapta birbirlerine kar›fl›m› gerçeklefliyor. Ça¤dafl küresel ulusalc›l›k genellikle üç flekilde kendini gösteriyor: Yeni sa¤c›lar›n ulusalc›l›¤›, radikal etnik ulusalc›l›k, radikal dini ulusalc›l›k. Birincisi geliflmifl Bat› ülkelerinde yayg›n ve göçmenlere yöneltilmifltir. ‹kincisi eski komünist ülkelerde kendini gösteriyor genellikle. Üçüncüsü ise geliflmekte olan Asya ve Afrika ülkelerinin belirleyici özelli¤idir. Politik kurulufllar›n de¤iflikli¤e u¤ramas› ulusalc›l›¤›n gelece¤i sorusunu or-

g l o b a l b a k › fl г л о б а л ь н ы й в з г л я д

„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ ÌÓ‚˚ı ÌÂÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌÌ˚ı Ì‡ðÓ‰Ó‚ ÌÂ ÔðËÌÂÒÂÚ ÌË˜Â„Ó ıÓðÓ¯Â„Ó. àÏÂÌÌÓ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ Ú‡ÍËı Ì‡ðÓ‰Ó‚ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌ ÒÂ„Ó‰Ìfl ‚ ÏËðÂ. èÓðÓÊ‰ÂÌËÂÏ ˝ÔÓıË „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË fl‚Îfl˛ÚÒfl ÏË„ð‡ÌÚ˚ Ë ·ÂÊÂÌˆ˚, ð‡ÁðÛ¯‡˛˘ËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛ Ë ˝ÚÌË˜ÂÒÍÛ˛ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚ¸. Ç ÔðÓˆÂÒÒÂ „Ë·ðË‰ËÁ‡ˆËË ‚ÓÁÌËÍ‡ÂÚ ÌÓ‚ÓÂ ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÂ Ò‡ÏÓÒÓÁÌ‡ÌËÂ, Ú.Â. ËÏÂÂÚ ÏÂÒÚÓ Ò‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌ‡fl «ÍðÂÓÎËÁ‡ˆËfl». ùÚÓÚ ÚÂðÏËÌ ÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡ÂÚ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÛ˛ ÔðÂÂÏÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ ˝ÚÓ„Ó ÔðÓˆÂÒÒ‡. ÇÂ‰¸ ‚ ˝ÔÓıÛ ÍÓÎÓÌËÁ‡ˆËË ÔðÓËÒıÓ‰ËÎË Ú‡ÍËÂ ÊÂ ÔðÓˆÂÒÒ˚, Ë ÏÌÓ„ËÂ Ì‡ˆËË ÌÓ‚Ó„Ó Ò‚ÂÚ‡ ÒÙÓðÏËðÓ‚‡ÎËÒ¸ ËÏÂÌÌÓ ÔÛÚÂÏ «ÍðÂÓÎËÁ‡ˆËË». ëÂ„Ó‰Ìfl ˝ÚÓÚ ÔðÓˆÂÒÒ ÔÂðÂÏÂÒÚËÎÒfl ËÁ ÍÓÎÓÌËÈ ‚ ÏÂÚðÓÔÓÎË˛, Ë ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ „ÎÓ·‡Î¸ÌÓÂ ÔÂðÂÏÂ¯Ë‚‡ÌËÂ ÍÛÎ¸ÚÛð. ëÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚È „ÎÓ·‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÈ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ, ‚ ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ, ÚðÂÏfl ÚËÔ‡ÏË: Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÌÓ‚˚ı Ôð‡‚˚ı ð‡‰ËÍ‡ÎÓ‚, ð‡‰ËÍ‡Î¸Ì˚È ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÈ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ Ë ð‡‰ËÍ‡Î¸Ì˚È ðÂÎË„ËÓÁÌ˚È Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ. èÂð‚˚È ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌ ‚ ð‡Á‚ËÚ˚ı ÒÚð‡Ì‡ı á‡Ô‡‰‡ Ë Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌ ÔðÓÚË‚ ËÏÏË„ð‡ÌÚÓ‚. ÇÚÓðÓÈ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ „Î‡‚Ì˚Ï Ó·ð‡ÁÓÏ ·˚‚¯ËÏË ÍÓÏÏÛÌËÒÚË˜ÂÒÍËÏË ÒÚð‡Ì‡ÏË. íðÂÚËÈ ı‡ð‡ÍÚÂðÂÌ ‰Îfl ð‡Á‚Ë‚‡˛˘ËıÒfl ÒÚð‡Ì ÄÁËË Ë ÄÙðËÍË. íð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËfl ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı ÒÚðÛÍÚÛð ‚˚‰‚Ë„‡ÂÚ ‚ÓÔðÓÒ Ó ·Û‰Û˘ÂÏ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡. óÚÓ·˚ Ï‡ÍÒËÏ‡Î¸ÌÓ ÒÌËÁËÚ¸ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚ Ë ‚ÓÁÌËÍÌÓ‚ÂÌËÂ ÌÓ‚˚ı Í‚‡ÁË„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚, ÔÓÍ‡ ˜ÚÓ Ì‡Ë·ÓÎÂÂ ˝ÙÙÂÍÚË‚Ì˚Ï Ò˜ËÚ‡˛Ú ‰‚Â ËÌÒÚËÚÛˆËÓÌÌ˚Â ÙÓðÏ˚: ÍÓÌÒÓðˆË‡ÌËÁÏ Ë ÙÂ‰Âð‡ÎËÁÏ. èÂð‚‡fl ÔÓ‰ð‡ÁÛÏÂ‚‡ÂÚ ÔðÓÔÓðˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ Û˜‡ÒÚËÂ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı „ðÛÔÔ ‚ ÛÔð‡‚ÎÂÌËË (ÒËÒÚÂÏ‡ Í‚ÓÚ), ‡ ‚ÚÓð‡fl – ÔÂðÂð‡ÒÔðÂ‰ÂÎÂÌËÂ ‚Î‡ÒÚË ÏÂÊ‰Û ˆÂÌÚðÓÏ Ë ÚÂððËÚÓðË‡Î¸Ì˚ÏË Â‰ËÌËˆ‡ÏË. éÚðËˆ‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ ÒÚÓðÓÌÓÈ ÙÂ‰Âð‡ÎËÁÏ‡ fl‚ÎflÂÚÒfl ÌÂð‡‚ÌÓÔð‡‚ÌÓÂ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı „ðÛÔÔ ‚ÌÛÚðË Ò‡ÏËı ÒÛ·˙ÂÍÚÓ‚ ÙÂ‰Âð‡ˆËË, ˜ÚÓ ÏÌÓ„ËÂ Ò˜ËÚ‡˛Ú ÍðËÁËÒÓÏ ÙÂ‰Âð‡ÎËÁÏ‡ Ë ÔðË‚Ó‰flÚ ‚ ÔðËÏÂð ð‡Á‚‡Î ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡, û„ÓÒÎ‡‚ËË Ë óÂıÓÒÎÓ‚‡ÍËË. èÓ˝ÚÓÏÛ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ÚÓ˜Í‡ ÁðÂÌËfl, ˜ÚÓ ‚ ·Û‰Û˘ÂÏ ÔðÓËÁÓÈ‰ÂÚ Úð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËfl Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ‚ ÒÛÔð‡Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ, Ë Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ ‰ÂÎÂÌËÂ ÒÏÂÌËÚ ÒÌ‡˜‡Î‡ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÈ, ‡ ÔÓÚÓÏ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÈ ÒÓ˛Á, ÍÓÚÓð˚È ÓÒÎ‡·ËÚ Ë, ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸, ‚ÓÓ·˘Â ÛÒÚð‡ÌËÚ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ. ÖÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ÏÌÓ„ËÂ ÌÂ ÒÓ„Î‡ÒÌ˚ Ò Ú‡ÍËÏ ÔðÓ„ÌÓÁÓÏ Ë Ò˜ËÚ‡˛Ú

ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï, ˜ÚÓ ‰‡ÊÂ ÒÛÔð‡Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ˜ÎÂÌÓ‚ Ö‚ðÓÒÓ˛Á‡ ÓÍ‡ÊÂÚÒfl ·ÓÎÂÂ ÒËÎ¸Ì˚Ï, ˜ÂÏ «Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È» („ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚È) Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ. Ö˘Â Ó‰ÌÓÈ ÔðÓ·ÎÂÏÓÈ fl‚ÎflÂÚÒfl ·Û‰Û˘ÂÂ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı ÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚ ËÎË ÊÂ Ì‡ðÓ‰Ó‚, ÌÂ ËÏÂ˛˘Ëı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË. íðÂ·Ó‚‡Ú¸, ˜ÚÓ·˚ Í‡Ê‰‡fl ˝ÚÌË˜ÂÒÍ‡fl „ðÛÔÔ‡ ËÏÂÎ‡ Ò‚ÓÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó – ÔÓÎÌ˚È ‡·ÒÛð‰. íÂÓðÂÚË˜ÂÒÍË ‚ÓÁÏÓÊÌÓ, Ó‰Ì‡ÍÓ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË ÚðÛ‰ÌÓ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÏÓ (ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ ‰ËÍÚ‡ÚÓðÒÍËı Ë ÌÂ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ı) ÒÓÁ‰‡ÌËÂ ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓ„Ó ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„Ó ðÂÊËÏ‡, ÍÓÚÓð˚È ÍÓÌÚðÓÎËðÓ‚‡Î ·˚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ë ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı ÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚, ÌÂ ‰ÓÔÛÒÍ‡Î ·˚ Û˘ÂÏÎÂÌËfl Ëı Ôð‡‚. ÖÒÚ¸ Â˘Â Ó‰Ì‡ ÏÓ‰ÂÎ¸, ÍÓÚÓðÛ˛ ÏÓÊÌÓ Ì‡Á‚‡Ú¸ «„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ÔÎ˛Ò Ì‡ˆËfl». èÓ ˝ÚÓÈ ÏÓ‰ÂÎË Ô‡ð‡ÎÎÂÎ¸ÌÓ ÒËÒÚÂÏÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ ‰ÓÎÊÌ‡ ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸Òfl ÒËÒÚÂÏ‡ Ì‡ˆËÈ. ÇÒÂ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ „ðÛÔÔ˚ ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ÒÛ·˙ÂÍÚ‡ÏË ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ, ÌÓ ˝ÚÓ ÌÂ ÔÓ‰ð‡ÁÛÏÂ‚‡ÂÚ ÒÓÁ‰‡ÌËÂ ÌÓ‚˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. èÓÏËÏÓ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ı „ð‡ÌËˆ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â (˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ) „ð‡ÌËˆ˚, ÌÂ ÒÓ‚Ô‡‰‡˛˘ËÂ ‰ðÛ„ Ò ‰ðÛ„ÓÏ. ç‡ˆËflÏ ‰‡ÂÚÒfl ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Ô‡ð‡ÎÎÂÎ¸ÌÓ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ Ò‚ÓË

Требовать, чтобы каждая этническая группа имела свое государство – полный абсурд. Her etnik grubun bir devletinin olmas›n› istemesi saçmad›r.

taya at›yor. Etnik anlaflmazl›k ve yeni “devletciklerin” ortaya ç›kmas› tehlikesini en aza indirmek için en etkili iki kurumsal flekil olarak konsorsianizm (konsorsiyum) ve federalizmi say›yorlar. Birinci sistem etnik gruplar›n yönetime oransal olarak kat›lmas› (kota/kontenjan sistemi), ikincisi ise iktidar›n merkez ile bölgesel yönetim birimleri aras›nda düzenlenmesi. Federalizmin olumsuz yönü; ço¤u insan›n Sovyetler Birli¤i, Yugoslavya ve Çekoslovakya’y› da da¤›lmaya götürdü¤ünü düflündü¤ü etnik gruplar›n federasyon kurumlar›nda eflit olmayan durumudur. Onun için gelecekte ulusalc›l›¤›n “üst ulusalc›l›¤a” (supranatsionalism) dönüflece¤ini, ulusal bölünmenin önce ekonomik sonra da ulusalc›l›¤› zay›flatacak veya tümden ortadan kald›racak politik birli¤i de¤ifltirece¤ini öne süren görüfller var. Elbette bu tahmine kat›lmayan ve bunu mümkün görmeyen çok insan var. Hatta Avrupa Birli¤i’nin üst ulusalc›l›¤› (supranatsionalism)n›n “milli” (devlet) ulusalc›l›ktan güçlü oldu¤unu düflünüyorlar. Bir baflka problem de, devleti olmayan etnik az›nl›k ve milletlerin gelece¤i. Her etnik grubun bir devletinin olmas›n› istemesi saçmad›r. Devletlerin ve etnik az›nl›klar›n iliflkilerini kontrol eden ve haklar›n›n zarar görmesine izin vermeyen uluslararas› bir ihtisas düzeninin kurulmas› teoride mümkün fakat pratikte (özellikle diktatör ve demokratik olmayan ülkelerde) zordur. “Devlet art› ulus” diye adland›r›labilecek bir model daha var. Bu modele göre devlet sistemine paralel ulus sisteminin de meydana getirilmesi gerekir. Bütün etnik gruplar

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

г л о б а л ь н ы й в з г л я д g l o b a l b a k › fl

«Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ‰ÓÏ‡» Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ˜ÚÓ·˚ ÌÂ Á‡ÚðÓÌÛÚ¸ ÚÂððËÚÓðË‡Î¸ÌÛ˛ ˆÂÎÓÒÚÌÓÒÚ¸ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. ç‡ˆËË Ë Ì‡ðÓ‰ÌÓÒÚË ÔÓÎÛ˜‡˛Ú ÓÙËˆË‡Î¸Ì˚È ÒÚ‡ÚÛÒ ‚ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËflı Ë ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı ·ÂÁ ‚ÒflÍÓ„Ó ÒÂÔ‡ð‡ÚËÁÏ‡ Ë Ì‡ðÛ¯ÂÌËfl ÚÂððËÚÓðË‡Î¸ÌÓÈ ˆÂÎÓÒÚÌÓÒÚË. é‰ÌËÏ ÒÎÓ‚ÓÏ, ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ÒÓÁ‰‡ÌËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚, ÍÓÚÓð‡fl ÌÂ ·Û‰ÂÚ ÚÂððËÚÓðË‡Î¸ÌÓ Óð„‡ÌËÁÓ‚‡Ì‡ ‚ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó, ÌÓ ·Û‰ÂÚ ËÏÂÚ¸ ÒÚ‡ÚÛÒ ÒÛ·˙ÂÍÚ‡ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„Ó Ôð‡‚‡. ìÍ‡Á‡ÌÌÓÂ ÒÓÓ·ð‡ÊÂÌËÂ ‚ðfl‰ ÎË ÔðËÂÏÎÂÏÓ Í‡Í ‰Îfl ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı ÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚, ÒÚðÂÏfl˘ËıÒfl Í ÒÓÁ‰‡ÌË˛ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚, Ú‡Í Ë ‰Îfl Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚ı Ì‡ˆËÈ-„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚, ÍÓÚÓð˚Â, Ì‡‚ÂðÌÓÂ, ÌÂ ÒÓ„Î‡ÒflÚÒfl ð‡ÁðÂ¯ËÚ¸ ÒÚ‡ÚÛÒ ÒÛ·˙ÂÍÚ‡ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„Ó Ôð‡‚‡ Ò‚ÓËÏ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÏ ÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚‡Ï. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜ËÂ ÏÂÊ‰Û ÚÂððËÚÓðË‡Î¸ÌÓÈ ˆÂÎÓÒÚÌÓÒÚ¸˛ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ë Ò‡ÏÓÓÔðÂ‰ÂÎÂÌËÂÏ Ì‡ðÓ‰Ó‚ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ‚‡ÊÌÂÈ¯ÂÈ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ ÔðÓ·ÎÂÏÓÈ, ÌÓ Ë ‚ÒÂ ·ÓÎ¸¯Â ÛÒËÎË‚‡ÂÚÒfl. ä‡Í ‚Ë‰ÌÓ, ÓÌÓ ÓÒÚ‡ÌÂÚÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁ ÓÒÌÓ‚Ì˚ı ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜ËÈ Ë ‚ ˝ÔÓıÛ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Согласно модели «государство плюс нация», возможно создание национальной системы, которая не будет территориально организована в независимое государство, но будет иметь статус субъекта международного права. “Devlet art› ulus” modelinde ise uluslar toprak olarak ba¤›ms›z devlet halinde organize olmam›fl fakat uluslararas› hukuka sahip organ hakk›n› alabilir. uluslararas› iliflkilerin organlar› haline geliyor fakat bu yeni devletlerin kurulmas› demek de¤ildir. Devlet s›n›rlar›ndan baflka birbirleri ile kar›flmayan etnik (ulusal) s›n›rlar da vard›r. Uluslara, devlete paralel olarak ülkenin toprak bütünlü¤üne dokunmamalar› için kendi “ulusal evleri”ni kurmak için imkan verilir. Uluslara, etnik gruplara ve ülkenin toprak bütünlü¤üne zarar vermeksizin ve her türlü ayr›l›kç›l›ktan uzak uluslararas› organizasyon ve iliflkilerde resmi statü verilir. Tek kelimeyle toprak olarak ba¤›ms›z devlet halinde organize olmam›fl fakat uluslararas› hukuka sahip organ hakk›n› alabilir.

Yukar›da tespit edilen düflünceyi kendi ulus-devletini kurmak isteyen etnik az›nl›klar ile etnik az›nl›klara uluslararas› haklara sahip organ haline gelmelerine izin vermeyecek olan geleneksel ulus-devletlerin kabul edece¤i flüphelidir. Böylelikle devletin toprak bütünlü¤ü ile uluslar›n kendi kaderini tayin etme hakk› aras›ndaki çeliflki en önemli politik sorun olmakla kalm›yor, gittikçe fliddetleniyor. Anlafl›lan bu problem küreselleflme ça¤›nda da bafll›ca çeliflkilerden biri olarak kalacakt›r. n * Creole: Hem Avrupa, hem de Afrika soyundan gelen kifli. Bu kiflilerin konufltu¤u dil.

г л о б а л ь н ы й в з г л я д g l o b a l b a k › fl

Ключ к миру – знание и понимание Любовь Милованова Президент Международной ассоциации «Природа и творчество», член совета НПО при Межпарламентской группе РФ.

Bar›fl›n anahtar›: Tan›ma ve anlama Lübov Milovanova

Uluslararas› “Tabiat ve Yarat›c›l›k” Birli¤i Baflkan›, Parlamentolar aras› STK’lar Konseyi üyesi (Rusya).

ðËÁËÒ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl Û„ÎÛ·ÎflÂÚÒfl ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏËðÂ. å‡ÌËÔÛÎflˆËfl Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÒÓÁÌ‡ÌËÂÏ, ‡„ðÂÒÒË‚Ì‡fl ÔðÓÔ‡„‡Ì‰‡, Á‡Úð‡„Ë‚‡˛˘‡fl Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË Í‡Ê‰Ó„Ó ÊËÚÂÎfl ÔÎ‡ÌÂÚ˚, ÌÂÓ·ð‡ÚËÏÓ ÏÂÌfl˛Ú ‚ÒÂ – ÓÚ „ÂÌÓÚËÔ‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ë ÓÍðÛÊ‡˛˘ÂÈ Â„Ó ÒðÂ‰˚ ‰Ó ÏÂÌÚ‡ÎËÚÂÚ‡ Ë ÒÓÁÌ‡ÌËfl Î˛‰ÂÈ, ÌÂ Á‡ÏÂ˜‡˛˘Ëı ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ„Ó ‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó ÓÒÍÛ‰ÂÌËfl Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚ı, ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ë ÔðË‚˚˜Ì˚ı ÒÚÂðÂÓÚËÔÓ‚ ÔÓ‚Â‰ÂÌËfl. ã˛‰Ë, ÛÚð‡ÚË‚¯ËÂ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ Ë ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚Â ÍÓðÌË, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ ÓÔ‡ÒÌ˚È ÍÓÌ„ÎÓÏÂð‡Ú ÔÓÚÂÌˆË‡Î¸Ì˚ı Ì‡ÂÏÌËÍÓ‚, „ÓÚÓ‚˚ı ÓÚÍÎËÍÌÛÚ¸Òfl Ì‡ Î˛·ÓÈ ÔðËÁ˚‚ Ë ÔÓÈÚË Ì‡ Î˛·ÓÂ ‡ÏÓð‡Î¸ÌÓÂ ‰ÂÎÓ. «åËð, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ Ï˚ ÊË‚ÂÏ, ˝ÚÓ ÏËð ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚ ÏÂÊ‰Û „ÎÓ·‡Î¸ÌÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍÓÈ Ë ð‡Á‰ðÓ·ÎÂÌÌ˚ÏË ÍÛÎ¸ÚÛð‡ÏË» (ÔðÓÙ. ÄÎÂÌ íÛðÓÌ, îð‡ÌˆËfl). ê‡ÒÚÛ˘‡fl ‚Á‡ËÏÓÒ‚flÁ¸ ÒÚð‡Ì Ë Ì‡ðÓ‰Ó‚ ‚Ó ‚ÒÂı ÒÙÂð‡ı ·˚ÚËfl Ó·˙ÂÍÚË‚ÌÓ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ‰ÂÏÓÍð‡ÚËÁ‡ˆËË ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. Ç ÚÓ ÊÂ ‚ðÂÏfl ÔðÓˆÂÒÒ˚ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ÔÓðÓÊ‰‡˛Ú ÒÂð¸ÂÁÌ˚Â ÔðÓ·ÎÂÏ˚ Ë ËÁ‰ÂðÊÍË. ëÂ„Ó‰Ìfl Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ ÏÌÓ„Ëı ÒÚð‡Ì Ó·ÓÒÌÓ‚‡ÌÌÓ ‚˚ð‡Ê‡ÂÚ ÚðÂ‚Ó„Û ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û ÛÚð‡Ú˚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚË Ë ÂÂ ð‡ÒÚ‚ÓðÂÌËfl ‚ ÔÓ¯ÎÓÈ Ë ‚ÛÎ¸„‡ðÌÓÈ Ï‡ÒÒÓ‚ÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ Ò ÔðËÒÛ˘ÂÈ ÂÈ ÛÌËÙËÍ‡ˆËÂÈ. èðÓfl‚ÎflÂÚÒfl ‰‡‚ÎÂÌËÂ Ó‰ÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ì‡ ‰ðÛ„ËÂ, ‡ ˝ÚÓ ÛÊÂ ÓÔ‡ÒÌÓ, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ÔÓ‰ð˚‚‡ÂÚÒfl ·‡Î‡ÌÒ ÍÛÎ¸ÚÛð. ë‚ÓË ÔÎ˛Ò˚ ÂÒÚ¸ Í‡Í ‚ ð‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÂ ÍÛÎ¸ÚÛð á‡Ô‡‰‡, Ú‡Í Ë ‚ „ÎÛ·ÓÍÓÈ ‰ÛıÓ‚ÌÓÒÚË Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚÌËı ÍÛÎ¸ÚÛð ÇÓÒÚÓÍ‡, ‡ êÓÒÒËfl ÛÊÂ ‚ ÚÂ˜ÂÌËÂ ÏÌÓ„Ëı ÒÚÓÎÂÚËÈ fl‚ÎflÂÚÒfl ‚‡ÊÌÂÈ¯ËÏ – Ò‚flÁÛ˛˘ËÏ Á‚ÂÌÓÏ ÏÂÊ‰Û á‡Ô‡‰ÓÏ Ë ÇÓÒÚÓÍÓÏ.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

oplumsal kriz bütün dünyada derinlefliyor. Toplum bilincinin manipüle edilmesi, gezegenimizin her ferdini inciten agresif propaganda, insan›n genetik yap›s›ndan onu kuflatan çevreyi, dünya görüflü ve gittikçe fakirleflen maneviyat›, geleneksel, tabii ve al›fl›lm›fl hayat tarzlar›n›n de¤iflti¤ini fark etmeyen bilince kadar her fleyi geri dönülmez bir flekilde de¤ifltiriyor.

Директор Информационного центра ООН в Москве А.С. Горелик, директор Центра восточной литературы РГБ М.Э. Трифоненко (в центре) и президент МАПИТ Л.А. Милованова во время открытия выставки «60 лет Великой Победы: сохраним вместе с ООН мир и всемирное культурное наследие» Moskova BMT Enformasyon Merkezi Baflkan› A.fi. Gorelik, Rusya Devlet Kütüphanesi Do¤u Edebiyatlar› Merkezi baflkan› Meri Trifonenko (ortada) ve Uluslararas› “Tabiat ve Yarat›c›l›k” Birli¤i Baflkan› L.Milovanova “II. Dünya Savafl› Zaferinin 60. Y›ldönümü: BM ile Birlikte Bar›fl ve Dünya Kültür Miras›n› Koruma” sergisi sergisi aç›l›fl›nda

èÓ ‚ÒÂÏÛ ÁÂÏÌÓÏÛ ¯‡ðÛ Í‡ÚËÚÒfl ‚ÓÎÌ‡ ÔÓ¯ÎÓÈ ÌË‚ÂÎËðÓ‚ÍË ÍÛÎ¸ÚÛð, Úð‡‰ËˆËÈ, Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚÂÈ, ı‡ð‡ÍÚÂðÓ‚. äÛÎ¸ÚÛð‡, ÔÓÏËÏÓ ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ Ë ÎËÚÂð‡ÚÛð˚, ˝ÚÓ Ó·ð‡Á ÊËÁÌË, ÒËÒÚÂÏ‡ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, Úð‡‰ËˆËË Ë ‚ÂðÓ‚‡ÌËfl, ÛÏÂÌËÂ ÊËÚ¸ ‚ÏÂÒÚÂ. ÜËÁÌ¸ ÎËˆÓÏ Í Úð‡‰ËˆËË, Í ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ Á‡‰‡ÌÓ ÓÚ ‚ÂÍ‡ Ë ˜ÚÓ ÔÂðÂ‰‡ÂÚÒfl ËÁ ÔÓÍÓÎÂÌËfl ‚ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ, – Ó‰Ì‡ ËÁ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Ëı

Etnik ve kültürel köklerini kaybeden insanlar tehlikeli bir y›¤›n, her türlü davete cevap verecek ve her türlü ahlaks›z ifle koflacak potansiyel ücretli bir asker halini al›rlar. “‹çinde yaflad›¤›m›z dünya, küresel ekonomi ile paramparça edilmifl kültürler aras›ndaki anlaflmazl›klar›n dünyas›d›r”. (Prof. Dr. Alen Turon, Fransa). Ülkelerin ve milletlerin, hayat›n her alan›ndaki büyüyen münasebetleri uluslararas› iliflkilerin objektif bir flekilde demokratikleflmesine yard›mc› olur. Küreselleflme ayn› zamanda ciddi problemler ve bedeller de do¤uruyor. Bugün ço¤u ülkelerin kamuoylar›, kendi özgün kültürlerinin kaybolmas›ndan, kitlesel kültürün kendine has baya¤› ve banal modelinde erimesinden korkuyorlar. Bir kültürün di¤er kültürlere bask›s› var. Bu bir tehlikedir, çünkü kültürler aras›ndaki denge sars›l›yor. Bat› kültürünün rasyonalizmi, Do¤u kültürünün de binlerce y›ll›k derin bir maneviyat› gibi art›lar› vard›r. Rusya ise yüzy›llar boyunca Bat› ve Do¤u aras›nda bafll›ca birlefltirici halka olmufltur. Bütün dünyada kültürleri, gelenekleri, milliyetleri, karakterleri i¤renç bir seviyeye

g l o b a l b a k › fl г л о б а л ь н ы й в з г л я д

«ÎÂÍÒËÍË ÒÓÁÌ‡ÌËfl», ‚ ÚÓ ‚ðÂÏfl Í‡Í ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ‡fl ÚÂıÌÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍ‡fl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl ‡ÌÚËÚð‡‰ËˆËÓÌÌ‡ ÔÓ Ò‚ÓÂÈ ÒÛÚË. ÇÓ‚ÎÂ˜ÂÌÌÓÒÚ¸ ‚ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ Úð‡‰ËˆË˛ ÒÓÁ‰‡ÂÚ «„ÎÛ·ËÌÛ» ‚ðÂÏÂÌË, Ó·˘Û˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÛ˛ Ô‡ÏflÚ¸, ˜Û‚ÒÚ‚Ó ıÓðÓ¯Ó Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌÌÓ„Ó Ú˚Î‡, ÚÓ ÂÒÚ¸ ÔÒËıÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓÂ fl‰ðÓ ÌÓðÏ‡Î¸ÌÓÈ Á‰ÓðÓ‚ÓÈ ÎË˜ÌÓÒÚË, ÌÂ ÓÁ‡·Ó˜ÂÌÌÓÈ Ò‚ÂÚÎ˚Ï ·Û‰Û˘ËÏ ‚ Û˘Âð· ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂÏÛ ‰Ì˛. åÓÊÂÚ ·˚Ú¸, ÏÌÓ„ËÂ ËÒÚËÌ˚ Ë ˆÂÌÌÓÒÚË ÔðÓ¯ÎÓ„Ó ÔÓÏÓ„ÛÚ Ì‡Ï ÒÂÈ˜‡Ò ð‡Á„Îfl‰ÂÚ¸ Ì˚ÌÂ¯ÌËÈ ÚÛÔËÍÓ‚˚È ÚÂıÌÓ„ÂÌÌ˚È ÔÓÚðÂ·ËÚÂÎ¸ÒÍËÈ Û„‡ð, Á‡ı‚‡ÚË‚¯ËÈ Ì‡¯Û ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛ Ë Ì‡Ò Ò‡ÏËı, ÔÓÔ‡‚¯Ëı ‚ ˝ÚÓÚ ÌÂÛÏÓÎËÏ˚È ÔÓÚÓÍ. é·ð‡˘‡flÒ¸ Í ËÒÚÓðËË Ò‚ÓÂ„Ó Ì‡ðÓ‰‡, Ó˘Û˘‡fl Ò‚ÓË ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÂ ÍÓðÌË, ÌÂð‡Áð˚‚ÌÓ Ò‚flÁ‡ÌÌ˚Â Ò ÏËðÓ‚ÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÂÈ, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ „ÎÛ·ÊÂ ÔÓÁÌ‡ÂÚ Ò‚Ó˛ ÒÚð‡ÌÛ, ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl Ô‡ÚðËÓÚÓÏ, ÌÓ Ë ÔÓÌËÏ‡ÂÚ ‚ÂÎË˜ËÂ Ë ˆÂÎÓÒÚÌÓÒÚ¸ ÔÎ‡ÌÂÚ˚, ‚Á‡ËÏÓÒ‚flÁ¸ ÔðÓËÒıÓ‰fl˘Ëı Ì‡ ÌÂÈ ÔðÓˆÂÒÒÓ‚, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ Ì‡¯Â ‚ðÂÏfl, ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË. ä‡Ê‰˚È ËÁ Ì‡ðÓ‰Ó‚ fl‚ÎflÂÚÒfl ÒÓÁ‰‡ÚÂÎÂÏ, ÌÓÒËÚÂÎÂÏ Ë ıð‡ÌËÚÂÎÂÏ ÌÂÔÓ‚ÚÓðËÏÓÈ ÛÌËÍ‡Î¸ÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚. äÛÎ¸ÚÛð‡ ‚ÒÂ„‰‡ ·˚Î‡ ÔðÂËÏÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÒðÂ‰ÒÚ‚ÓÏ Ó·˘ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û Ì‡ðÓ‰‡ÏË, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ÓÌ‡ ÏÓÊÂÚ ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÓ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÛÍðÂÔÎÂÌË˛ ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËfl, Û˜ËÚ˚‚‡fl ÒÔÂˆËÙË˜ÂÒÍËÈ ı‡ð‡ÍÚÂð ÙÓðÏ ‚˚ð‡ÊÂÌËfl Ë ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Í‡Ê‰Ó„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡. ç‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÂÍÓ‚ Ë Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËÈ ÔðÓËÒıÓ‰ËÎÓ ‚Á‡ËÏÌÓÂ Ó·Ó„‡˘ÂÌËÂ ÍÛÎ¸ÚÛð, ËÁ ÍÓÚÓð˚ı ÒÍÎ‡‰˚‚‡Î‡Ò¸ ÛÌËÍ‡Î¸Ì‡fl ÏÓÁ‡ËÍ‡ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË. áÌ‡ÌËÂ Ë ÔÓÌËÏ‡ÌËÂ ‰ðÛ„Ëı – ˝ÚÓ ÍÎ˛˜ Í ÏËðÛ. ä‡Í ÒÍ‡Á‡Î Ó‰ËÌ ‚˚‰‡˛˘ËÈÒfl ‡ÙðËÍ‡ÌÂˆ: «Ç‡¯‡ ÍÛÎ¸ÚÛð‡ – ˝ÚÓ ÚÓ, ˜Â„Ó ÌÂ‰ÓÒÚ‡ÂÚ ‚ ÏÓÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ». êÛÒÒÍ‡fl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl ËÏÂÂÚ Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚÌ˛˛ ËÒÚÓðË˛, Ó·Î‡‰‡fl ·Ó„‡Ú˚ÏË ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ÏË Ë ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË Úð‡‰ËˆËflÏË. à Ï˚ Í‡Í ÌÓÒËÚÂÎË ÔÓ‰ÎËÌÌÓÈ Ô‡ÏflÚË ‰ÓÎÊÌ˚ ÒÓıð‡ÌËÚ¸ êÓÒÒË˛ ‚ ÚÓÏ ‚Ë‰Â, ‚ Í‡ÍÓÏ ÓÌ‡ ÂÒÚ¸, ‚ ÚÂı ‰ÛıÓ‚ÌÓ Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚ı Ô‡ð‡ÏÂÚð‡ı, ÍÓÚÓð˚Â ÒÎÓÊËÎËÒ¸ Ì‡ ÂÂ ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı Ë ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÓÒÌÓ‚‡ÌËflı. ëÓıð‡ÌÂÌËÂ Ò‚ÓÂÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË ‚ ðfl‰Û ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì Ë ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ – ÚÂÏ‡ ‡ÍÚÛ‡Î¸Ì‡fl ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‰Îfl êÓÒÒËË, ÌÓ Ë ‰Îfl ÏÌÓ„Ëı ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì. ûçÖëäé fl‚ÎflÂÚÒfl Ó‰ÌÓÈ ËÁ ‚‡ÊÌÂÈ¯Ëı ÒËÒÚÂÏÓÓ·ð‡ÁÛ˛˘Ëı ËÌÒÚËÚÛÚÓ‚ ééç, Ó·Î‡‰‡˛˘ËÏ ÛÌËÍ‡Î¸Ì˚Ï Ï‡Ì‰‡ÚÓÏ Ì‡ ÍÓÓð‰ËÌ‡ˆË˛ ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î¸ÌÓÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ‚ ÏËðÂ Ë ÓðËÂÌÚËðÓ‚‡ÌÌ˚Ï Ì‡ ÛÚ‚ÂðÊ‰ÂÌËÂ

‚˚ÒÓÍËı „ÛÏ‡ÌËÒÚË˜ÂÒÍËı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. Ç ˝ÚÓÈ Ò‚flÁË ÓˆÂÌÍË ûçÖëäé ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÓÒÓ·˚È ËÌÚÂðÂÒ. Ç Ò‚ÓÂÏ ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËË Ì‡ ÉÂÌÂð‡Î¸ÌÓÈ ÍÓÌÙÂðÂÌˆËË ûçÖëäé ÔðÂÁË‰ÂÌÚ îð‡ÌˆËË Ü‡Í òËð‡Í ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÎ, ˜ÚÓ ÒÂ„Ó‰Ìfl „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl ˜‡ÒÚÓ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡ÂÚÒfl Í‡Í «ÌÓ‚‡fl ÙÓðÏ‡ ÍÓÎÓÌËÁ‡ˆËË, ÍÓÚÓð‡fl Ô˚Ú‡ÂÚÒfl ÔÓ‚Ò˛‰Û Ì‡Ò‡‰ËÚ¸ Ó‰ÌÓÓ·ð‡ÁÌÓÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ËÒÚÓðËË, Í ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ, Í ÅÓ„Û. éÚ‚ÂÚ Ì‡ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆË˛ – ‰Û¯ËÚÂÎ¸ÌËˆÛ ÍÛÎ¸ÚÛð ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ÚÓÎ¸ÍÓ Ó‰ËÌ: ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÂ ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁËÂ. é·flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸ ÔÓÎËÚËÍÓ‚ Ë ‚ÒÂı ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÎËˆ – ˆË‚ËÎËÁÓ‚‡Ú¸ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆË˛, ÔÓÒÚ‡‚ËÚ¸ Ì‡ ÔÂð‚ÓÂ ÏÂÒÚÓ ËÌÚÂðÂÒ˚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ‚ÒÂ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡». ÉÂÌÂð‡Î¸Ì˚È ‰ËðÂÍÚÓð ûçÖëäé äÓËÚËðÓ å‡ˆÛÛð‡ ÔðËÁ‚‡Î Í ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ·˚ «Ó˜ÂÎÓ‚Â˜ËÚ¸ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆË˛», ÔðÂ‚ð‡ÚË‚ ÂÂ ‚ «„ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆË˛ Ò ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËÏ ÎËˆÓÏ». å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÔðËÌflÚ¸ ÏÂð˚, ˜ÚÓ·˚ ÒÓıð‡ÌËÚ¸ ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó ÍÛÎ¸ÚÛð Ë Ëı ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁËÂ Ë ÒÎÂ‰ËÚ¸ Á‡ ÚÂÏ, ˜ÚÓ·˚ ‚ Ì‡¯ÂÏ ÏËðÂ ˆ‡ðËÎ ‰Ûı ð‡‚ÌÓÔð‡‚ÌÓ„Ó Ô‡ðÚÌÂðÒÚ‚‡ Ë ÒÓÎË‰‡ðÌÓÒÚË. é‰ÌËÏ ËÁ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍËı ‰ÂÈÒÚ‚ËÈ ‚ ‰‡ÌÌÓÏ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËË ÒÚ‡Î‡ åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì‡fl ÍÓÌ‚ÂÌˆËfl ÔÓ Óıð‡ÌÂ ‚ÒÂÏËðÌÓ„Ó ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó Ë ÔðËðÓ‰ÌÓ„Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl Ë ÇÒÂÓ·˘‡fl ‰ÂÍÎ‡ð‡ˆËfl ûçÖëäé Ó ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÏ ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁËË.

Генеральный директор Российской государственной библиотеки В.В. Федоров и президент МАПИТ Л.А. Милованова (в центре) открывают выставку Rusya Devlet Kütüphanesi Müdürü V.V.Fedorov ve Uluslararas› “Tabiat ve Yarat›c›l›k” Birli¤i Baflkan› L.Milovanova (ortada) sergiyi açarken

düflürme dalgas› yay›l›yor. Kültür; sanat ve edebiyattan farkl› olarak bir hayat tarz›d›r, de¤erler, gelenekler ve inanç sistemi ve beraber yaflama becerisidir. Geleneklere; yüzy›llar boyu devam ederek gelmifl, nesilden nesle aktar›lan geleneklere karfl› yüzü dönük olan hayat, “fluuru meydana getiren bütünlerden bir parça”d›r. Ayn› zamanda ça¤dafl teknokrat medeniyet, özü itibariyle gelenek karfl›t› bir yap›ya sahiptir. Kendi gelene¤ine ilgi; zaman›n “derinli¤i”ni, ortak kültür haf›zas›n›, parlak bir gelecek kayg›s›yla bugününe zarar vermeyen, sa¤lam bir arka, yani sa¤l›kl› psikolojik bir öz yarat›r. Belki geçmiflin birçok gerçe¤i ve de¤erleri bugünkü ç›kmaz, tekno-deha tüketici-

ÇÒÂÏËðÌÓÂ Ì‡ÒÎÂ‰ËÂ Óı‚‡Ú˚‚‡ÂÚ Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ ËÒÚÓðË˛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ë áÂÏÎË, ‰‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÔÓÁÌ‡ÌËfl ÔðËðÓ‰˚ Ë ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë ÚÂı „ÎÛ·ËÌÌ˚ı А.В. Дамаскин. Ферапонтов монастырь Ferapontov Manast›r›. A.V.Damaskin

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

г л о б а л ь н ы й в з г л я д g l o b a l b a k › fl

Культурное наследие – источник творчества, а каждое творчество расцветает в контакте с другими культурами. Kültürel miras, yarat›c›l›¤›n kayna¤›d›r ve her eser di¤er kültürlerle iliflki ortam›nda geliflir. «Где вы, родные?». Студия «Пятерка». Руководитель Т.М. Бравина. К.Захарова, 11 кл. “Eflim, dostum neredesiniz?”. “Pyaterka” atölyesi. Baflkan: T.M.Bravina. K.Zaharova, lise ö¤rencisi

Ò‚flÁÂÈ, ÍÓÚÓð˚Â Ëı Ó·˙Â‰ËÌfl˛Ú. é‰ÌËÏ ÒÎÓ‚ÓÏ, ˝ÚÓ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍ‡fl Ô‡ÏflÚ¸ ÔÎ‡ÌÂÚ˚, ·ÂÒˆÂÌÌÓÂ Ì‡ÒÎÂ‰ËÂ, Ì‡ıÓ‰fl˘ÂÂÒfl ÔÓ‰ ˝„Ë‰ÓÈ ûçÖëäé. ÇÂ‰¸ ÚÓÎ¸ÍÓ ÒÓÁÌ‡‚‡fl Ì‡¯Û ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸, Ï˚ ÒÏÓÊÂÏ ÒÓıð‡ÌËÚ¸ ‚ÒÂ ÌÂÓ·˚ÍÌÓ‚ÂÌÌÓÂ ·Ó„‡ÚÒÚ‚Ó ÔÎ‡ÌÂÚ˚ áÂÏÎfl. äÛÎ¸ÚÛðÌÓÂ Ì‡ÒÎÂ‰ËÂ – ËÒÚÓ˜ÌËÍ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡, ‡ Í‡Ê‰ÓÂ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó ð‡Òˆ‚ÂÚ‡ÂÚ ‚ ÍÓÌÚ‡ÍÚÂ Ò ‰ðÛ„ËÏË ÍÛÎ¸ÚÛð‡ÏË. ÇÓÚ ÔÓ˜ÂÏÛ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÒÓıð‡ÌflÚ¸, ÔÓÔÛÎflðËÁËðÓ‚‡Ú¸ Ë ÔÂðÂ‰‡‚‡Ú¸ ·Û‰Û˘ËÏ ÔÓÍÓÎÂÌËflÏ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÂ Ì‡ÒÎÂ‰ËÂ ‚Ó ‚ÒÂı ÙÓðÏ‡ı, ÓÚð‡Ê‡˛˘Ëı ÓÔ˚Ú Ë ˜‡flÌËfl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡, ÒÓÁ‰‡‚‡fl ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ÔËÚ‡ÚÂÎ¸ÌÛ˛ ÒðÂ‰Û ‰Îfl Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡ ‚Ó ‚ÒÂÏ Â„Ó ÏÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁËË Ë ÔÓÓ˘ðflfl ‰Ë‡ÎÓ„ ÏÂÊ‰Û ÍÛÎ¸ÚÛð‡ÏË. ÅÛ‰Û˘ÂÂ ÛÒÚðÓÂÌËÂ ÏËð‡ ‰ÓÎÊÌÓ ÒÚ‡Ú¸ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓÏ ÛÒËÎËÈ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ Ë Ì‡ðÓ‰Ó‚, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚ı Ì‡ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó, ÒÓ„Î‡ÒÓ‚‡ÌËÂ Ë „‡ðÏÓÌËÁ‡ˆË˛ ÔðËÒÛ˘Ëı ËÏ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. ÉÎ‡‚Ì‡fl ˆÂÎ¸ Ì‡¯Â„Ó ‚ðÂÏÂÌË – ÒÓıð‡ÌÂÌËÂ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó Ë ÔðËðÓ‰ÌÓ„Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl, ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁËfl, Á‡˘ËÚ‡ ÌÂÏ‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓ„Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl, ð‡Á‚ËÚËÂ ÏÂÊÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡, ÔÓÎÌ‡fl ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËfl ÎË˜ÌÓÒÚË, ÏËðÌÓÂ ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ, ÊËÁÌ¸ ‚ ÒÓ„Î‡ÒËË Ò Ò‡ÏËÏË ÒÓ·ÓÈ Í‡Í ÛÒÎÓ‚ËÂ ‚˚ÊË‚‡ÌËfl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡. ùÚÓÈ ‚˚ÒÓÍÓÈ ˆÂÎË Ë ÒÎÛÊËÚ Ò 1991 „. ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓÈ ‡ÒÒÓˆË‡ˆËË «èðËðÓ‰‡ Ë Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó» (åÄèËí), ÌÂÔð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË ÔðË ééç ÒÓ ÒÚ‡ÚÛÒÓÏ Û˜‡ÒÚÌËÍ‡ ëÓ‚ÂÚ‡ Ö‚ðÓÔ˚. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

li¤e, medeniyetimizi ve bu amans›z ak›ma düflen, bizzat bizi kaplayan kirlili¤e bakmam›za yard›mc› olur. ‹nsan milletinin tarihine yönelerek, dünya medeniyetiyle kopmaz bir flekilde ba¤l› olan kendi tarihi köklerini hissedince, sadece ülkesini daha derin tan›makla kalmay›p, vatansever olur ve dünyan›n büyüklü¤ünü ve bütünlü¤ünü anlar. Dünyada özellikle zaman›m›zdaki küreselleflme flartlar›nda geliflen olaylar›n karfl›l›kl› iliflkilerini anlar. Her millet, eflsiz ve tekrar› olmayan bir kültürün yarat›c›s›, tafl›y›c›s› ve koruyucusudur. Kültür, her zaman uluslararas› iliflkilerde en ayr›cal›kl› araçlardan biridir. Çünkü kültür, her toplumun ifade flekillerinin ve kültürel de¤erlerinin özel yap›s›n› dikkate alarak karfl›l›kl› anlamay› kuvvetlendirir. Yüzy›llarca, binlerce y›l boyunca kültürlerin karfl›l›kl› zenginleflmeleri meydana geldi. Bu kültürlerden insan medeniyetinin benzersiz mozai¤i meydana geldi. Baflkas›n› tan›ma ve anlama, bar›fl›n anahtar›d›r. Afrikal› bir liderin dedi¤i gibi “sizin kültürünüz, benim kültürümde eksik olan fleydir”. Rus medeniyeti zengin kültürel ve dini geleneklere sahiptir, bin y›ll›k bir geçmifli vard›r. Biz gerçek bir hat›ra olan bu kültürün tafl›y›c›lar› olarak Rusya’y› oldu¤u flekilde, dini ve kültürel parametrelerin temelinde oluflan manevi gelenekleri de korumam›z gerekir. Sadece Rusya için de¤il, di¤er çok say›da uygarl›k için de kendi aidiyetini korumak, güncel bir konudur. UNESCO, BM (Birleflmifl Milletler)’nin dünyadaki entelektüel faaliyetlerini koordine eden tek yetkiye sahip, sistem üreten, yüksek hü-

manist de¤erleri kuran en önemli kurumlar›ndan biridir. Bu ba¤lamda UNESCO’nun de¤erlendirmeleri büyük önem tafl›r. Jacques Chirac UNESCO Genel Kurulu’ndaki bir konuflmas›nda, küreselleflmeye bugün daha çok “her yerde insana, tarihe ve Tanr›’ya ayn› yaklafl›m› getirmeye yeltenen sömürgecili¤in yeni flekli olarak bak›l›yor” dedi. Kültürleri bo¤an küreselleflmeye tek cevap, belki kültürel çeflitliliktir. Politikac› ve bütün sorumlular›n görevi küreselleflmeyi uygarlaflt›rmak, insan›n ve bütün insanl›¤›n ç›karlar›n› birinci s›raya koymakt›r. UNESCO Genel Direktörü Koichiro Matsuura “küreselleflmeyi insani bir hale getirmeye”, ona “insani bir yüz kazand›rmaya” ça¤›rd›. Biz kültürel ço¤unlu¤u ve çeflitlili¤i sa¤lamak için gerekli tedbirleri almal›y›z ve dünyam›zda eflit ortakl›¤›n ve dayan›flma ruhunun egemen olmas› için dikkatli olmal›y›z. Bu yöndeki pratik etkinliklerden birisi uluslararas› bütün dünya kültürel ve do¤al miras› koruma anlaflmas› ve UNESCO’nun kültürel çeflitlilik hakk›ndaki deklarasyonuydu. Dünya miras› ayn› zamanda insan›n yeryüzünün tarihini kaplar, tabiat› ve onlar› birbirine ba¤layan derin ba¤lar› kültürü tan›ma imkân› verir. Tek kelimeyle bu yerkürenin haf›zas›, UNESCO’nun himayesi alt›nda bulunan paha biçilemeyen bir de¤erdir. Çünkü biz ancak sorumlulu¤umuzu hissetti¤imiz zaman gezegenimizin bu eflsiz zenginli¤ini koruyabiliriz. Kültürel miras, yarat›c›l›¤›n kayna¤›d›r ve her eser di¤er kültürlerle iliflki ortam›nda geliflir. ‹flte bunun için kültürel miras› korumak ve onu insanl›¤›n tecrübe ve ümitlerini yans›tan sanat›n bütün flekillerinde besleyici ortamlar yaratarak ve kültürler aras› diyalo¤u geniflleterek gelecek nesillere aktarmak önemlidir. Dünyan›n gelecekteki kuruluflu devlet ve milletlerin sanata, huzura ve her kesin kendi has de¤erlerinin uyumuna hedeflenmifl gayretlerinin bir sonucu olmal›d›r. Zaman›m›z›n bafll›ca hedefi; kültürel ve do¤al miras›n, kültürel çeflitlili¤in korunmas›, manevi miras›n savunulmas›, kültürler aras› diyalo¤un gelifltirilmesi, kiflili¤in bütünüyle hayata geçirilmesi, bar›fl içinde beraber yaflama, insanl›¤›n hayatta kalma flart›; kendisiyle bar›fl›k yaflama olmal›d›r. Bu yüce hedefe Avrupa Birli¤i kat›l›mc›s› unvan› ile 1991 y›l›ndan beri BM bünyesinde bulunan uluslararas› sivil toplum kuruluflu “Do¤a ve Sanat (MAP‹T)” hizmet ediyor.n

лицом к лицу yüz yüze

Новый созыв ОИК:

Демократия, модернизация и прогресс Беседовал: Джемаль Ушак Журналист, писатель (Турция).

‹KÖ’nün yeni ça¤r›s›:

Demokrasi, modernizasyon ve kalk›nma Konuflan: Cemal Uflak Gazeteci, yazar (Türkiye).

éð„‡ÌËÁ‡ˆËfl «àÒÎ‡ÏÒÍ‡fl äÓÌÙÂðÂÌˆËfl» (éàä) fl‚ÎflÂÚÒfl ‚ÚÓðÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÂÈ ÔÓÒÎÂ ééç, ÍÓÚÓð‡fl ÔðÂÒÎÂ‰ÛÂÚ ˆÂÎ¸ ÔðËÌÓÒËÚ¸ ÔÓÎ¸ÁÛ Ì‡ðÓ‰‡Ï ÁÂÏÎË. éÚÎË˜ËÚÂÎ¸ÌÓÈ ˜ÂðÚÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÎ‡Ò¸ ‚ÁflÚ‡fl ËÁ ËÒÎ‡ÏÒÍÓÈ ‚Âð˚ Â‰ËÌ‡fl Ë‰Âfl ÒÔÎÓ˜ÂÌËfl, ‚ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË ÒÚð‡Ì ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó ÏËð‡. çÓ Ò ÔÂð‚˚ı ÊÂ ‰ÌÂÈ Ò‚ÓÂ„Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl ÌÂ ÒÏÓ„Î‡ ÔðÓfl‚ËÚ¸ ÒÂ·fl, ÂÈ ÌÂ Û‰‡ÎÓÒ¸ ðÂ‡ÎËÁÓ‚‡Ú¸ ÔðËÌflÚ˚Â ðÂ¯ÂÌËfl. ÑÓÎÊÌÓÒÚ¸ „ÂÌÒÂÍ‡ éàä ÓÔðÂ‰ÂÎflÎ‡Ò¸ Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌËÂÏ, Ë ÎË¯¸ ÌÓ‚˚È ÒÂÍðÂÚ‡ð¸ Á‡ÌflÎ Ò‚ÓÈ ÔÓÒÚ ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËÏ ÔÛÚÂÏ. å˚ ·ÂÒÂ‰Ó‚‡ÎË Ò ÌÓ‚˚Ï „ÂÌÂð‡Î¸Ì˚Ï ÒÂÍðÂÚ‡ðfiÏ éàä, ÍÓÚÓð˚È fl‚ÎflÂÚÒfl ÚÛðÍÓÏ ÔÓ ÔðÓËÒıÓÊ‰ÂÌË˛ Ë Û˜ÂÌ˚Ï. èðÓÙÂÒÒÓð ùÍÏÂÎÂ‰‰ËÌ àıÒ‡ÌÓ„ÎÛ ð‡ÒÒÍ‡Á‡Î Ì‡Ï Ó· éàä Ë Ó ÂÂ ÔÎ‡Ì‡ı, Í‡Ò‡˛˘ËıÒfl Ö‚ð‡ÁËË. ÑÊÂÏ‡Î¸ ì¯‡Í: ì‚‡Ê‡ÂÏ˚È „-Ì àıÒ‡ÌÓ„ÎÛ, ‚‡¯ ÔðËıÓ‰ Ì‡ ‰ÓÎÊÌÓÒÚ¸ „ÂÌÂð‡Î¸ÌÓ„Ó ÒÂÍðÂÚ‡ðfl ÒÓ‚Ô‡Î Ò ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËÏ ÔÓ‰˙ÂÏÓÏ ‰‚ËÊÂÌËfl ‚ ÒÚð‡Ì‡ı ÅÎËÊÌÂ„Ó ÇÓÒÚÓÍ‡. èÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡ÎË ÎË ‚˚ Í‡ÍÛ˛-ÎË·Ó ð‡ÁÌËˆÛ Ò ÚÂÏ, Í‡Í ‚˚ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÎË ÒÂ·Â éàä Ë Í‡ÍÓÈ ÓÌ‡ ÓÍ‡Á‡Î‡Ò¸ ‚ ðÂ‡Î¸ÌÓÒÚË? ê‡ÒÒÍ‡ÊËÚÂ Ó ÔÂðÒÔÂÍÚË‚‡ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË. ùÍÏÂÎÂ‰‰ËÌ àıÒ‡ÌÓ„ÎÛ: éð„‡ÌËÁ‡ˆËfl «àÒÎ‡ÏÒÍ‡fl

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

äÓÌÙÂðÂÌˆËfl» Ò˜ËÚ‡ÂÚÒfl ‚ÚÓðÓÈ ÔÓ ‚ÂÎË˜ËÌÂ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÂÈ ÛðÓ‚Ìfl ééç, ‚ ÍÓÚÓðÛ˛ ‚ıÓ‰flÚ 57 „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚, ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌ˚ı Ì‡ ˜ÂÚ˚ðÂı ÍÓÌÚËÌÂÌÚ‡ı. èÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ‚ ÌÂÈ ÒÓÒÚÓflÚ ÔÓ˜ÚË ‚ÒÂ ÒÚð‡Ì˚ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó ÏËð‡, ÓÌ‡ ËÏÂÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÚ¸ Ëı ËÌÚÂðÂÒ˚ Ì‡ ÏËðÓ‚ÓÈ ‡ðÂÌÂ, ÌÂ ËÏÂfl ÔðË ˝ÚÓÏ ÌË Ó‰ÌÓ„Ó ÍÓÌÍÛðÂÌÚ‡. åËÒÒËfl éàä, Í‡Í ÓÌ‡ ·˚Î‡ Ó·ÓÁÌ‡˜ÂÌ‡ ‚ 1969 „., ÒÓÒÚÓflÎ‡ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ·˚ ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚ¸ Ò‚fl˘ÂÌÌ˚È „ÓðÓ‰ àÂðÛÒ‡ÎËÏ, ÔÓ‰‰ÂðÊ‡Ú¸ ÔðËÁ˚‚ è‡ÎÂÒÚËÌ˚, ÒÓıð‡ÌËÚ¸ Ë ÛÒËÎËÚ¸ ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÒÚð‡Ì ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó ÏËð‡. Ç Ò‚flÁË Ò ËÁÏÂÌÂÌËflÏË ‚ ÏËðÂ Ë ‚ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl, ÒÓÒÚÓfl‚¯‡fl ÍÓ„‰‡-ÚÓ ËÁ Ó‰ÌÓ„Ó ÚÓÎ¸ÍÓ ÒÂÍðÂÚ‡ðË‡Ú‡, ð‡Ò¯ËðËÎ‡ Ò‚Ófi ÔÓÎÂ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË. íÂÔÂð¸ ‚ ÌÂÂ ‚ıÓ‰flÚ, Ì‡ðfl‰Û Ò àÒÎ‡ÏÒÍËÏ ·‡ÌÍÓÏ ð‡Á‚ËÚËfl, ÒÔÂˆË‡ÎËÁËðÓ‚‡ÌÌ˚Â Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË, ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎ¸ÒÍËÂ ˆÂÌÚð˚ Ë ‰‡ÊÂ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ˚. ü Ó˜ÂÌ¸ ‚Á‚ÓÎÌÓ‚‡Ì Ë „ÓðÊÛÒ¸ ÚÂÏ, ˜ÚÓ ËÏÂÌÌÓ Ì‡ ÏÓ˛ ‰ÓÎ˛ ‚˚Ô‡ÎÓ ÒÚ‡Ú¸ „ÂÌÂð‡Î¸Ì˚Ï ÒÂÍðÂÚ‡ðfiÏ Ë ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÚ¸ Óð„‡ÌËÁ‡ˆË˛ ‚ ÔÂðÂıÓ‰Ì˚È ‰Îfl ÌÂfi ÔÂðËÓ‰. ü ÔÓÒÚ‡ð‡˛Ò¸ ÓÔð‡‚‰‡Ú¸ Ì‡‰ÂÊ‰˚ 1,3 ÏËÎÎË‡ð‰‡ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì Ë ÔðËÎÓÊÛ ‚ÒÂ ÛÒËÎËfl ‰Îfl ‰‡Î¸ÌÂÈ¯Â„Ó ÒÔÎÓ˜ÂÌËfl Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË Ë ÔÓ‚˚¯ÂÌËfl ÂÂ ‡‚ÚÓðËÚÂÚ‡ ‚ „Î‡Á‡ı ÏËðÓ‚Ó„Ó ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡. çÓ ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó

‹slâm Konferans› Örgütü (‹KÖ) BM’den sonra farkl› millerlerin ortak ç›karlar›na hizmet etmek amac›yla kurulmufl ikinci bir organizasyon. Bafllang›ç fikrini ‹slâm dininden alarak bilhassa Müslüman ülkeleri bir araya getirmesiyle farkl›l›k arz ediyor. Fakat kuruldu¤u günden beri pek kendini gösteremeyen, ald›¤› kararlar› uygulayamayan bir yap›s› göze çarpt›. Genel Sekreterlerini hep atamayla seçen bu örgüt ilk kez demokratik bir seçimle Genel Sekreterini belirledi. Hem bir Türk ve hem de bu camian›n içindeki bir akademisyen olmas›yla da di¤erlerinden ayr›flan yeni Genel Sekreter Prof. Dr. Ekmeleddin ‹hsano¤lu ile örgütün yap›s›n› ve Avrasya’ya dönük planlar› konufltuk. Cemal Uflak: Say›n ‹hsano¤lu, kurumun bafl›na gelmenizle Ortado¤u ülkelerinde demokratikleflme taleplerinin kuvvetli bir flekilde dile getirilmesi ayn› döneme denk geldi. Kurumun en üst kademesine gelmekle hayal ettikleriniz ve bulduklar›n›z aras›nda önemli bir farkl›l›k var m›? Kurumun gelecek vizyonundan biraz bahseder misiniz? Ekmeleddin ‹hsano¤lu: ‹slâm Konferans› Örgütü, dört k›taya yay›lan 57 üyesiyle Birleflmifl Milletler’den sonra en büyük ikinci uluslararas› kurulufltur.

yüz yüze лицом к лицу

ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÛÍðÂÔËÚ¸ ‰Ó‚ÂðËÂ ÒðÂ‰Ë Ò‡ÏËı ÒÚð‡Ì-Û˜‡ÒÚÌËˆ, ÛÒËÎËÚ¸ Ëı ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó Ë ÒÓÎË‰‡ðÌÓÒÚ¸. óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl ‚ÓÔðÓÒ‡ Ó ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË ‚ ÒÚð‡Ì‡ı ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó ÏËð‡ Ë ÅÎËÊÌÂ„Ó ÇÓÒÚÓÍ‡, ÚÓ, ‚ ÔðÓÚË‚Ó‚ÂÒ ÌÂÍÓÚÓð˚Ï ÛÚ‚ÂðÊ‰ÂÌËflÏ, ıÓ˜Û ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÚ¸, ˜ÚÓ ÏÂÊ‰Û ËÒÎ‡ÏÓÏ Ë ‰ÂÏÓÍð‡ÚËÂÈ ÌÂÚ ÌÂÔðÂÓ‰ÓÎËÏÓÈ „ð‡ÌËˆ˚. èðËÁ˚‚˚ ËÒÎ‡Ï‡ ÓÔËð‡˛ÚÒfl Ì‡ ÔðËÌˆËÔ˚ ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË. ëÚð‡Ì˚ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó ÏËð‡ Ú‡ÍÊÂ ÔðËÌËÏ‡˛Ú ÛÌË‚ÂðÒ‡Î¸Ì˚Â ˆÂÌÌÓÒÚË ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ ËÁÁ‡ ð‡ÁÎË˜Ëfl ÛÒÎÓ‚ËÈ Ë ÛðÓ‚Ìfl ð‡Á‚ËÚËfl Í‡Ê‰‡fl ÒÚð‡Ì‡ ‚˚ÌÛÊ‰ÂÌ‡ ‚˚·Ëð‡Ú¸ Ò‚ÓÈ ÍÛðÒ. ÇÏÂ¯‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ÒÓ ÒÚÓðÓÌ˚ ÌÂ ÔðË‚Â‰fiÚ Í ÒÚËÏÛÎËðÓ‚‡ÌË˛ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı ðÂÙÓðÏ, ‡ Ì‡Ó·ÓðÓÚ ÛÒÛ„Û·ËÚ ÒËÚÛ‡ˆË˛. èÓÚÓÏÛ Ì‡¯ ÒÂÍðÂÚ‡ðË‡Ú ÔÎ‡ÌËðÛÂÚ ð‡·ÓÚÛ ÔÓ Ó·ÏÂÌÛ ÓÔ˚ÚÓÏ ÒÚð‡Ì-Û˜‡ÒÚÌËˆ éàä. åÓÊÌÓ ÎË ÛÚ‚ÂðÊ‰‡Ú¸, ˜ÚÓ éàä ‚ÒÚÛÔËÎ‡ ‚ ÌÓ‚˚È ˝Ú‡Ô? Ñ‡, ÌÂÒÓÏÌÂÌÌÓ, éàä ‚ÒÚÛÔËÎ‡ ‚ ÌÓ‚Û˛ Ù‡ÁÛ Ò‚ÓÂ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl. ëÚðÛÍÚÛð‡ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË ËÁÏÂÌflÂÚÒfl, Ì‡˜ËÌ‡fl Ò ‚ÌÛÚðÂÌÌÂ„Ó ÛÒÚ‡‚‡ Ë ÔÓÌËÏ‡ÌËfl ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË Âfi ÒÓÚðÛ‰ÌËÍ‡ÏË Ë ‰Ó

ОИК вступила в новую фазу своего развития. Структура организации изменяется, начиная с внутреннего устава и понимания ответственности её сотрудниками и до отношений с гражданскими институтами и международными организациями. ‹KT’de yeni bir dönem bafllad›. Kurucu misaktan ve iç tüzüklerden, çal›flanlar›n çal›flma ve sorumluluk anlay›fl›na, sivil toplum kurulufllar› ve uluslararas› kurulufllarla iliflkilere kadar her fley de¤ifliyor. ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò „ð‡Ê‰‡ÌÒÍËÏË ËÌÒÚËÚÛÚ‡ÏË Ë ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ÏË Óð„‡ÌËÁ‡ˆËflÏË. ç‡¯‡ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl ÔÓfl‚ËÎ‡Ò¸ ‚ ÔÂðËÓ‰ ÍÓ„‰‡ Â˘Â ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓÒ¸ ‚ÎËflÌËÂ «ıÓÎÓ‰ÌÓÈ ‚ÓÈÌ˚». ëÓ ‚ðÂÏÂÌÂÏ ‚ÓÁÌËÍÎË ÌÓ‚˚Â ‚ÓÔðÓÒ˚, ÛÒÎÓ‚Ëfl Ë ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË. ÇÓÁðÓÒÎË Ì‡‰ÂÊ‰˚ Ì‡ éàä ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Âfi Û˜‡ÒÚÌËÍÓ‚, ÌÓ Ë ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı ÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚, „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ÍÓÚÓð˚ı ÌÂ ÒÓÒÚÓflÚ ‚ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË. Ç XXI ‚ÂÍ ËÒÎ‡ÏÒÍËÈ ÏËð ‚Ó¯fiÎ ÒÓ ÏÌÓ„ËÏË ÔðÓ·ÎÂÏ‡ÏË Ë ÒÚÓÎÍÌÛÎÒfl ÒÓ ÏÌÓ„ËÏË ÓÔ‡ÒÌÓÒÚflÏË. óÚÓ·˚ ÛÒÔÂ¯ÌÓ

Bütün ‹slâm ülkelerinin üye olmas› sebebiyle ‹slâm Konferans› Örgütü, ‹slâm dünyas›n›n uluslararas› arenada sözcülü¤ünü ve temsilcili¤ini yapmak durumunda olup, bu konuda rakibi olabilecek bir ikinci kurulufl yok. Üye ülkelerin yan›s›ra, üye olmayan ülkelerde az›nl›k konumunda yaflayan milyonlarca Müslüman›n da teflkilattan talepleri ve beklentileri bulunmaktad›r. 1969'da ‹KÖ kurulurken ana hedefi, mukaddes Kudüs flehrinin kurtar›larak,

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

лицом к лицу yüz yüze

Filistin davas›n›n desteklenmesi ve savunulmas› amac›yla ‹slâm dayan›flmas›n›n güçlendirilmesi olarak tespit edilmiflti. Aradan geçen zaman içinde dünyadaki ve uluslararas› iliflkilerdeki de¤ifliklikler sebebiyle bafllang›çta bir sekreteryadan ibaret olan yap›s› ve üstlendi¤i vazifeler geniflledi. Örgütün bünyesinde ‹slâm Kalk›nma Bankas› dahil bir çok ihtisas kurulufllar›, araflt›rma merkezleri, hatta üniversiteler kuruldu. ‹slâm dünyas›n› uluslararas› seviyede temsil eden ve bu kadar önemli görevler icra eden bir teflkilat›n Genel Sekreterli¤i görevini, hem uluslararas› iliflkilerin, hem de teflkilat›n kendisinin büyük de¤ifliklikler geçirdi¤i bir dönemde, üye ülkelerin ilk defa gerçeklefltirdikleri oylamay› kazanarak üstlenmifl olmaktan büyük fleref ve heyecan duyuyorum. Genel Sekreterli¤im döneminde, üye ülkeler aras›nda sözde kalmayan gerçek bir dayan›flma ruhu yarat›lmas›na, ‹slâm Konferans› Örgütü Genel Sekreterli¤i'nin 1.3 milyar Müslüman›n beklentilerine lay›k, uluslararas› arenada sayg› duyulan ve ciddiye al›nan bir kurulufl haline getirilmesine çal›flmaktay›m. Bunun için her fleyden önce üye ülkelerinin teflkilata olan güvenlerinin pekifltirilmesi ve siyasi iradelerinin ibresinin teflkilat çerçevesindeki iflbirli¤i ve dayan›flma yönüne dönmesi gerekti¤ine inan›yorum. Üye ülkelerin yeterli maddi ve manevi deste¤i olmadan Genel Sekreterli¤e yeni bir vizyon kazand›r›lmas› son derece güç.

Миссия ОИК, как она была обозначена в 1969 г., состояла в том, чтобы освободить священный город Иерусалим, поддержать призыв Палестины, сохранить и усилить взаимоотношения стран исламского мира. 1969’da ‹KT kurulurken ana hedefi, mukaddes Kudüs flehrinin kurtar›larak, Filistin davas›n›n desteklenmesi ve savunulmas› amac›yla ‹slâm dayan›flmas›n›n güçlendirilmesi olarak tespit edilmiflti. ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÚ¸ ˝ÚËÏ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚflÏ, ÔÓÌ‡‰Ó·ËÎ‡Ò¸ ËÒÎ‡ÏÒÍ‡fl ÒÓÎË‰‡ðÌÓÒÚ¸, ËÁÏÂÌÂÌËÂ ˆÂÎÂÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË Ë Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËÈ ð‡·ÓÚ˚ Âfi ÒÂÍðÂÚ‡ðË‡Ú‡, ˜ÚÓ·˚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÌÓ‚˚Ï ÚðÂ·Ó‚‡ÌËflÏ. ê‡·ÓÚ‡ ÔÓ ˝ÚËÏ ‚ÓÔðÓÒ‡Ï ÛÊÂ Ì‡˜‡Ú‡. èÓ-ÌÓ‚ÓÏÛ ‚Ë‰flÚÒfl ÔÂðÒÔÂÍÚË‚˚. å˚ ÔÓÔ˚Ú‡ÂÏÒfl ‰Ó·ËÚ¸Òfl ÔÓ‰ÎËÌÌÓÈ ÒÓÎË‰‡ðÌÓÒÚË ‚ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÏ

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Ë ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÏ ÔðÓ„ðÂÒÒÂ, ·Óð¸·Â Ò ·ÓÎÂÁÌflÏË, „ÓÎÓ‰ÓÏ Ë ıðÓÌË˜ÂÒÍÓÈ ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛, ÏÓ‰ÂðÌËÁ‡ˆËË Ë ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÈ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍÓÈ ð‡·ÓÚÂ Ò „ð‡Ê‰‡ÌÒÍËÏË ËÌÒÚËÚÛÚ‡ÏË Ë ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ÏË Óð„‡ÌËÁ‡ˆËflÏË. é‰ÌËÏ ËÁ ‚‡ÊÌ˚ı ˝Ú‡ÔÓ‚ ÒÚ‡ÎÓ ÔðËÌflÚËÂ ‚ åÂÍÍÂ ‚ ‰ÂÍ‡·ðÂ ÔðÓ¯ÎÓ„Ó „Ó‰‡ ÑÂÒflÚËÎÂÚÌÂÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚

‹slâm ve Ortado¤u ülkelerindeki demokrasi taleplerine gelince, baz› iddialar›n aksine, ‹slâm ile demokrasi aras›nda bir uyumsuzluk bulunmamakta. ‹slâmiyet, demokratik prensiplerin birço¤unu kendi mesajlar› olarak sunmaktad›r. Demokrasinin evrensel de¤erleri ‹slâm ülkelerinde de kabul görüyor. Bununla birlikte, her ülkede geliflme seviyeleri ve flartlar›n›n farkl› olmas›, bu konuda her devletin kendi flartlar›na uygun bir rota çizmesini zorunlu k›l›yor. Siyasi reformlara iliflkin d›flar›dan yap›lacak zorlamalar bu yöndeki ilerlemeleri teflvik etmeyecek, aksine zorlaflt›racakt›r. Genel Sekreterli¤imiz bu konuda üye ülkelerin birbirlerine tecrübelerini aktarmalar›n› sa¤lay›c› çal›flmalar yapmay› planl›yor. ‹KÖ’de yeni bir döneme girildi¤i söylenebilir mi?

yüz yüze лицом к лицу

ð‡Á‚ËÚËfl éð„‡ÌËÁ‡ˆËË «àÒÎ‡ÏÒÍ‡fl äÓÌÙÂðÂÌˆËfl». èðÓ„ð‡ÏÏ‡ ·˚Î‡ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌ‡ ÔÛÚÂÏ ÍÓÓð‰ËÌ‡ˆËË ÛÒËÎËÈ „ÂÌÂð‡Î¸ÌÓ„Ó ÒÂÍðÂÚ‡ðË‡Ú‡ Ë ‚Â‰Û˘Ëı Ï˚ÒÎËÚÂÎÂÈ Ë ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ‰ÂflÚÂÎÂÈ, Û˜ÂÌ˚ı Ë ‚Ó·ð‡Î‡ ‚ ÒÂ·fl ÓðË„ËÌ‡Î¸Ì˚Â Ë‰ÂË Ë ÔðÂ‰ÎÓÊÂÌËfl. éÌ‡ ·˚Î‡ Ó‰Ó·ðÂÌ‡ ÎË‰Âð‡ÏË ËÒÎ‡ÏÒÍËı ÒÚð‡Ì ÔðË ÔÓÎÌÓÏ ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËË Ë Ó·˘ÂÏ ÒÓ„Î‡ÒËË. Ç ÑÂÒflÚËÎÂÚÌÂÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏÂ, Ì‡ðfl‰Û Ò ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏË ÚÂÏ‡ÏË, ÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ Á‡‰‡˜Ë ÚÓð„Ó‚ÎË, Ì‡Û˜Ì˚ı Ë ÚÂıÌË˜ÂÒÍËı ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÈ. Ç ÒÔËÒÍÂ í˚Òfl˜ÂÎÂÚÌËı (åËÎÎÂÌËÛÏ) Á‡‰‡˜ ééç ·ÓÎ¸¯ÓÂ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚Ó ÒıÓÊËı Ò ÑÂÒflÚËÎÂÚÌÂÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏÓÈ ÔÓÎÓÊÂÌËÈ. ü ‚Âð˛, ˜ÚÓ Ó·˘‡fl ð‡·ÓÚ‡ ·Û‰ÂÚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Û ÒÚð‡ÌÛ˜‡ÒÚÌËˆ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË Ë ‚ÓÁðÓ‰ËÚ ‰Ûı ÒÓÎË‰‡ðÌÓÒÚË. ùÚÓÏÛ ‚ ·ÓÎ¸¯ÓÈ ÒÚÂÔÂÌË ·Û‰ÂÚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ ÉÂÌÂð‡Î¸ÌÓ„Ó ÒÂÍðÂÚ‡ðË‡Ú‡ éð„‡ÌËÁ‡ˆËË «àÒÎ‡ÏÒÍ‡fl äÓÌÙÂðÂÌˆËfl» Ì‡ ÏËðÓ‚ÓÈ ‡ðÂÌÂ. ä‡Í ‚˚ ÓˆÂÌË‚‡ÂÚÂ ˜ÎÂÌÒÚ‚Ó êÓÒÒËË ‚ éàä? êÓÒÒËÈÒÍ‡fl îÂ‰Âð‡ˆËfl ÔÓÔðÓÒËÎ‡ ÒÚ‡ÚÛÒ Ì‡·Î˛‰‡ÚÂÎfl ‚ Ì‡¯ÂÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË Ë ·˚Î‡ ÔðËÌflÚ‡ Ì‡ 32-Ï ëÓ·ð‡ÌËË åËÌËÒÚðÓ‚ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ àÒÎ‡Ï‡, ÔðÓ¯Â‰¯ÂÏ ‚ ÒÚÓÎËˆÂ âÂÏÂÌ‡ „ÓðÓ‰Â ë‡Ì‡ ‚ Ë˛ÌÂ 2005 „Ó‰‡. á‡ÔðÓÒ êî ·˚Î ÔÓ‰‰ÂðÊ‡Ì ˜ÎÂÌ‡ÏË éàä. ìÍðÂÔÎÂÌËÂ Ò‚flÁÂÈ Ò êî ‰ÓÎÊÌÓ

ÓˆÂÌË‚‡Ú¸Òfl Í‡Í ÔÓÁËÚË‚Ì˚È Ù‡ÍÚ ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ðÓÒÒËÈÒÍËÏË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì‡ÏË. ÇÒÎÂ‰ÒÚ‚ËÂ ˝ÚÓ„Ó Ì‡˜‡ÎËÒ¸ ÓÙËˆË‡Î¸Ì˚Â ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÏË Ì‡ðÓ‰‡ÏË êî Ë éàä, ÍÓÚÓð‡fl ÒÚ‡Î‡ ÏÓÒÚÓÏ ÏÂÊ‰Û ‚ÒÂÏË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÏË Ì‡ðÓ‰‡ÏË Ë êÓÒÒËÂÈ. é‰ÌËÏ ËÁ ÔðËÏÂðÓ‚ ˝ÚËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÒÚ‡ÎÓ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó êî ‚ åÂÍÍÂ 7-8 ‰ÂÍ‡·ðfl 2005 „Ó‰‡ ðÓÒÒËÈÒÍËÏË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì‡ÏË Ë ÓÙËˆË‡Î¸ÌÓÂ ÔÓÒÂ˘ÂÌËÂ 1 ‡ÔðÂÎfl 2006 „Ó‰‡ ÉÂÌÂð‡Î¸ÌÓ„Ó ÒÂÍðÂÚ‡ðË‡Ú‡ éàä ‚ „ÓðÓ‰Â ÑÊË‰‰Â ÔðÂÁË‰ÂÌÚÓÏ í‡Ú‡ðÒÚ‡Ì‡ åËÌÚËÏÂðÓÏ ò‡ðËÔÓ‚Ë˜ÂÏ ò‡ÈÏËÂ‚˚Ï. èÓÎÛ˜ÂÌËÂ ÒÚ‡ÚÛÒ‡ Ì‡·Î˛‰‡ÚÂÎfl ‰‡ÎÓ êÓÒÒËË ÒÚð‡ÚÂ„Ë˜ÂÒÍÛ˛ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÓÚÍð˚ÚËfl ÒÂ·fl ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÏ Ó·˘ËÌ‡Ï êÓÒÒËË. Ç Ò‚flÁË Ò ˝ÚËÏ Ï˚ Ì‡‰ÂÂÏÒfl Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ˝ÚÓ ÔÓÁ‚ÓÎËÚ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÏ ÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚‡Ï êÓÒÒËË Ë‰ÚË ÔÓ ÔÛÚË ÔðÓ„ðÂÒÒ‡, ÒÓıð‡ÌÂÌËfl Ë ð‡Á‚ËÚËfl Ò‚ÓËı ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËı Ë

Evet, ‹KÖ’de yeni bir dönem bafllad›. Kurucu misaktan ve iç tüzüklerden, çal›flanlar›n çal›flma ve sorumluluk anlay›fl›na, sivil toplum kurulufllar› ve uluslararas› kurulufllarla iliflkilere kadar her fley de¤ifliyor. Örgütün kuruldu¤u y›llarda uluslararas› ortam So¤uk Savafl’›n etkisi alt›ndayd›. Aradan geçen süre içinde yeni koflullar, yeni sorunlar ve yeni imkanlar ortaya ç›kt›. Üyelerimizin, halklar›n›n ve hatta üye olmayan devletlerdeki Müslüman az›nl›klar›n ‹KÖ’den yeni ve hakl› beklentileri var. 21. asra ‹slâm dünyas› birçok problem ve tehditlerle karfl› karfl›ya bir flekilde girmifltir. Bu tehditlere karfl› konulabilmesi için, gerçek bir ‹slâm dayan›flmas›n›n ortaya ç›kar›lmas›, teflkilat›m›z›n kurucu misak›n›n de¤ifltirilmesi, Genel Sekreterli¤in ve yan kurulufllar›n›n da yeni ihtiyaçlara cevap verecek flekilde yeniden yap›land›r›lmalar› gerekmekte-

Одним из важных этапов стало принятие в Мекке в декабре прошлого года Десятилетней программы развития Организации «Исламская Конференция». On Y›ll›k Aksiyon Program›n› kabul eden Aral›k ay›ndaki Mekke Zirvesi gözlemcilerce ‹slâm Konferans› Teflkilat› tarihinde bir dönüm noktas› teflkil etti.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

лицом к лицу yüz yüze

ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, ÛÍðÂÔÎÂÌËfl ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò ÓÒÚ‡Î¸Ì˚Ï ËÒÎ‡ÏÒÍËÏ ÏËðÓÏ. Ç Ë˛ÌÂ ˝ÚÓ„Ó „Ó‰‡ ÒÓÒÚÓËÚÒfl ÏÓÈ ÓÙËˆË‡Î¸Ì˚È ‚ËÁËÚ ‚ êÓÒÒËÈÒÍÛ˛ îÂ‰Âð‡ˆË˛. ü ð‡ÒÒ˜ËÚ˚‚‡˛ ‚ÒÚðÂÚËÚ¸Òfl Ò ðÓÒÒËÈÒÍËÏË ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏË ‰ÂflÚÂÎflÏË Ë Ò ÔðÂÁË‰ÂÌÚÓÏ ÇÎ‡‰ËÏËðÓÏ èÛÚËÌ˚Ï. ä‡Í Ì‡Ï ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ÔÓÒÎÂ ð‡ÒÔ‡‰‡ ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡ ˜ÎÂÌ‡ÏË éàä ÒÚ‡ÎÓ ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. àÁÏÂÌËÚÒfl ÎË ÔÓÎËÚËÍ‡ éàä ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ Í ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÏ ÒÚð‡Ì‡Ï Ö‚ð‡ÁËË? óÎÂÌÒÚ‚Ó ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı ÒÚð‡Ì Ö‚ð‡ÁËË ÓÚÍð˚ÎÓ Ì‡Ï ÌÓ‚˚Â ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË. ùÚÓ ÒÓ·˚ÚËÂ ÔÓÁ‚ÓÎËÎÓ ÛÍðÂÔËÚ¸ ðÓÎ¸ éàä Ì‡ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓÈ ‡ðÂÌÂ Ë ÔÓÒÎÛÊËÎÓ ‚Ó ·Î‡„Ó ˝ÚËı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. á‡ ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ‚ðÂÏfl ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚÒfl ÔÓÁËÚË‚ÌÓÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í Ì‡¯ÂÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË ÒÓ ÒÚÓðÓÌ˚ ˝ÚËı ÒÚð‡Ì. éÌË Û˜‡ÒÚ‚Û˛Ú ‚ ÒÓ·ð‡ÌËflı Ì‡ ‚˚ÒÓÍÓÏ ÛðÓ‚ÌÂ. Ç Å‡ÍÛ ‚ Ë˛ÌÂ ·Û‰ÂÚ ÔðÓ‚Â‰ÂÌ‡ 33-fl ÍÓÌÙÂðÂÌˆËfl ÏËÌËÒÚðÓ‚ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ. ÉÎ‡‚ÌÓÈ ÚÂÏÓÈ ˝ÚÓ„Ó ÒÓ·ð‡ÌËfl ·Û‰ÂÚ ‰ÂÏÓÍð‡ÚËfl, ÏÓ‰ÂðÌËÁ‡ˆËfl Ë ÔðÓ„ðÂÒÒ. èÓÒÎÂ Å‡ÍÛ fl ÔÓÒÂ˘Û ˝ÚË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ë ÔÓÒÚ‡ð‡˛Ò¸ ÔðËÁ‚‡Ú¸ Í ‡ÍÚË‚ÌÓÏÛ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Û ‚ ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ˚ı ÔðÓÂÍÚÓ‚. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

dir. Bu konudaki çal›flmalar flimdiden bafllam›flt›r. Örgütümüzün vizyon ve öncelikleri yeniden belirlemektedir. Fiiliyatta uygulanabilecek gerçek bir dayan›flma, bütün unsurlar›yla sosyal ve ekonomik kalk›nma, hastal›klarla, açl›kla ve kronik fakirlikle mücadele, demokrasi ve modernleflme ve sivil toplum kurulufllar› ile uluslararas› kurulufllarla pratikte iflbirli¤i, yeni dönemde vermeye çal›flt›¤›m›z mesajlard›r. On Y›ll›k Aksiyon Program›n› kabul eden Aral›k ay›ndaki Mekke Zirvesi gözlemcilerce ‹slâm Konferans› Örgütü tarihinde bir dönüm noktas› teflkil etti. Zirve'de ‹slâm ülkeleri liderleri, takdire fla-

yan bir ad›m atarak, Genel Sekreterli¤imizin yo¤un koordinasyon ve çal›flmalar› alt›nda Müslüman dünyas›n›n önde gelen fikir ve din adamlar› ile akademisyenleri taraf›ndan tasla¤› haz›rlanan bu Aksiyon Program›’ndaki fikir ve önerileri, tarihte misaline nadiren rastlanabilecek bir ittifak ve anlay›fl birli¤iyle desteklediler. On Y›ll›k Aksiyon Program›’nda siyasi konular yan›nda özellikle üye ülkeler aras› ticaretin oran› ve üye ülkelerce bilimsel ve teknolojik araflt›rma harcamalar›n›n GSMH içindeki pay› gibi muayyen hedefler yer al›yor. BM’nin Bin Y›l (Millenium) hedefleri dizisiyle birçok noktada ortak hedefler içeren On Y›ll›k Aksiyon Progra-

Российская Федерация попросила статус наблюдателя в нашей организации и была принята на 36-м Собрании Министров иностранных дел, прошедшем в столице Йемена городе Сана в июне 2005 года. Rusya Federasyonu Teflkilat›m›za gözlemci olmak için baflvurmufl ve Haziran 2005’te Yemen’in baflkenti Sana’da yap›lan 32. D›fliflleri Bakanlar› Konferans› Toplant›s›’nda bu statüyü kazanm›flt›r.

yüz yüze лицом к лицу

m›m›z›n verdi¤i güçle, yeni çal›flma disiplini ve anlay›fl›m›zla ve üye ülkelerin iflbirli¤i ve dayan›flma ruhunun yeniden canlanmas›yla, ‹slâm Konferans› Örgütü Genel Sekreterli¤i’nin uluslararas› arenadaki görünürlü¤ünün ve rolünün süratle güçlenece¤ine inan›yorum. Rusya Federasyonu’nun ‹KÖ üyeli¤ini nas›l de¤erlendiriyorsunuz? Rusya Federasyonu Örgütümüze gözlemci olmak için baflvurmufl ve Haziran 2005'te Yemen'in baflkenti Sana'da yap›lan 32. ‹slâm D›fliflleri Bakanlar› Konferans› Toplant›s›’nda bu statüyü kazanm›flt›r. Konferansta konu görüflülürken Rusya’n›n talebi üye ülkelerden genifl destek buldu. Bu konudaki de¤erlendirmemiz, bu teflkil edilen ba¤›n esas olarak Rusya Federasyonu Müslümanlar› bak›m›ndan faydal› bir geliflme oldu¤u yönündedir. Böylece bir yandan Rusya Federasyonu bünyesindeki Müslüman halklarla ‹slâm ülkeleri aras›nda resmen temas ba¤› kurulmufl, di¤er taraftan da bu Müslüman halklar›n Rusya Federasyonu ile ‹slâm dünyas› aras›nda bir köprü vazifesi görmesi imkan dahiline girmifltir. Bu yeni iliflkiler manzumesinin en güzel misalleri, Rusya Federasyonu’nun 7-8 Aral›k 2005 tarihlerinde düzenlenen Ola¤anüstü Mekke ‹slâm Zirvesi’nde Müslüman temsilcilerce temsil edilmesi ve de¤erli devlet adam› ve aziz dostumuz Tataristan Cumhurbaflkan› Mintimer fiaripoviç fiaymiev’in 1 Nisan 2006 tarihinde Cidde’de ‹slâm Konferans› Örgütü Genel Sekreterli¤i’ne resmi bir ziyaret yapm›fl olmas›d›r. ‹KÖ’ye gözlemci üyelik Rusya Federasyonu’nun ‹slâm dünyas›na aç›lma stratejisinde mühim bir yer tutmakta olup, Rusya Federasyonu’nun kendi Müslüman az›nl›¤›na yaklafl›m›nda bir dönüm noktas› teflkil etmektedir. Bu sayede gelifltirilecek iliflkilerin Rusya Müslümanlar›n›n refah ve kalk›nmas›na, tarih ve kültür de¤erlerini yaflatmalar›na ve ‹slâm dünyas›yla ba¤lar›n› kuvvetlendirmelerine hizmet etmesini temenni ediyoruz. Haziran ay› bafl›nda Rusya Federasyonu’na yapaca¤›m resmi ziyaret bütün bu hususlarda Devlet Baflkan› Say›n Vladimir Putin baflta olmak üzere üst düzey Rus yetkililerle fikir teatisinde bulunmama imkan tan›yacakt›r. Bilindi¤i gibi Sovyetler Birli¤i’nin da-

¤›lmas›yla birlikte ‹KÖ’nün ‹slâm dünyas›ndan birçok üyesi oldu. Gelecek dönemde ‹KÖ’nün Müslüman Avaraysa ülkeleriyle ilgili farkl› bir yaklafl›m› ve politikas› olacak m›? Müslüman Avrasya ülkelerinin üye olmas›yla teflkilat›m›z yeni bir co¤rafyaya aç›lm›fl ve yeni bir boyut kazanm›flt›r. Bu çeflitlilik hem uluslararas› seviyede rol ve gücünü artt›rma aray›fl›nda olan ‹KÖ’nün, hem de bu ülkelerin kendi menfaatlerine hizmet etmektedir. Son dönemde bu ülkelerin teflkilat›m›za bak›fllar›nda ve iflbirli¤ine yaklafl›mlar›nda olumlu geliflmeler görülmektedir. Zirve

ve Bakanlar seviyesindeki toplant›lar›m›za giderek daha üst seviyelerde ifltirak etmeye bafllam›fllard›r. Bu bak›mdan Haziran ay›nda Bakû’de düzenlenecek 33. ‹slâm D›fliflleri Bakanlar› Konferans› da bir ilk olacak ve bir dönüm noktas› teflkil edecektir. Ana mesajlar› itibariyle demokrasi, modernizasyon ve kalk›nma ça¤r›s› yapan teflkilat›m›za üyelik, bu ülkeler için bir art› de¤er olmaya bafllam›flt›r bile. Bakû Konferans›’n›n ard›ndan bu ülkelere yapaca¤›m ziyaretlerde ortak projelerimize daha aktif kat›lmalar›n› sa¤lamay› ve iliflkilerde yeni bir dönem bafllat›lmas›na katk›da bulunmay› ümit ediyorum. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

Единственный адрес позитивных перемен – Запад? Мехмет Али Кылычбай Доктор политологии (Турция).

De¤iflim alan›n›n tek adresi Bat› m›? Mehmet Ali K›l›çbay Prof. Dr. (Türkiye).

˛·‡fl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl ÌÓÒËÚ Ì‡Á‚‡ÌËÂ ÏÂÒÚÌÓÒÚË, ÓÚÍÛ‰‡ ÓÌ‡ ÔðÓËÁÓ¯Î‡, ÎË·Ó Ì‡Á‚‡ÌËÂ ˝ÚÌÓÒ‡, fl‚Îfl˛˘Â„ÓÒfl ÌÓÒËÚÂÎÂÏ ‰‡ÌÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË. Ö‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ËÒÍÎ˛˜ÂÌËÂ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ‰‚Â ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË, Ì‡Á‚‡ÌÌ˚Â ÔÓ ÒÚð‡Ì‡Ï Ò‚ÂÚ‡, – ‚ÓÒÚÓ˜Ì‡fl Ë Á‡Ô‡‰Ì‡fl. é˜Â‚Ë‰ÌÓ, ˜ÚÓ ÓÌË ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ Â‰ËÌÛ˛ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛, ‚ Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ÏÓÏÂÌÚ ð‡Á‰ÂÎË‚¯Û˛Òfl Ì‡ ‰‚Â ˜‡ÒÚË, ÍÓÚÓð˚Â ‰Ó‚ÓÎ¸ÌÓ ·˚ÒÚðÓ ÓÚÏÂÊÂ‚‡ÎËÒ¸ ‰ðÛ„ ÓÚ ‰ðÛ„‡. ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ Ôð‡‚ÓÏÂðÌÓ „Ó‚ÓðËÚ¸ ÌÂ Ó ð‡ÒÍÓÎÂ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË, ‡ Ó· ÓÚ‰‡ÎÂÌËË Ë ÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËË Ó‰ÌÓ„Ó ÂÂ Íð˚Î‡, ‚ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚ËË ÔÓÎÛ˜Ë‚¯Â„Ó ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌËÂ «á‡Ô‡‰‡». ç‡ á‡Ô‡‰Â ÒÎÓÊËÎÒfl ÍÎ‡ÒÒ ‡ÍÚË‚Ì˚ı ðÂÙÓðÏ‡ÚÓðÓ‚, ÇÓÒÚÓÍ ÊÂ ‚ ·ÓÎ¸¯ÂÈ ÒÚÂÔÂÌË ÒÓıð‡ÌËÎ ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ‡Î¸Ì˚Â ÓÒÌÓ‚˚ ÔÂð‚ÓÌ‡˜‡Î¸ÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË. ùÚË ÒÂð¸ÂÁÌ˚Â ð‡ÁÎË˜Ëfl Ë ðÂÁÍËÈ ÓÚıÓ‰ ÓÚ Â‰ËÌ˚ı ËÒÚÓÍÓ‚ ‚ÔÂð‚˚Â ‚ÓÁÌËÍÎË ÔÓÒÎÂ ÔÓfl‚ÎÂÌËfl ËÒÎ‡Ï‡. èÓÒÎÂ ˝ÚÓ„Ó ð‡‰ËÍ‡Î¸ÌÓ„Ó ð‡Áð˚‚‡ Ì‡˜‡ÎËÒ¸ Ú‡ÍËÂ Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚Â Á‡Ô‡‰ÌÓÏÛ ÏËðÛ ÔðÓˆÂÒÒ˚ Ë fl‚ÎÂÌËfl, Í‡Í ÙÂÓ‰‡ÎËÁÏ, êÂÌÂÒÒ‡ÌÒ, êÂÙÓðÏ‡ˆËfl, èðÓÒ‚Â˘ÂÌËÂ, Í‡ÔËÚ‡ÎËÁÏ, Ì‡Û˜ÌÓ-ÚÂıÌË˜ÂÒÍ‡fl ðÂ‚ÓÎ˛ˆËfl. Ç ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚Â, ÒÚðÛÍÚÛðÌ˚Â Ë ÏÂÌÚ‡Î¸Ì˚Â ð‡ÁÎË˜Ëfl ÏÂÊ‰Û ÇÓÒÚÓÍÓÏ Ë á‡Ô‡‰ÓÏ ÛÏÌÓÊËÎËÒ¸. àÁÛ˜ÂÌËÂ ˝ÚËı ÔðÓˆÂÒÒÓ‚ Ë fl‚ÎÂÌËÈ ÒÔÓÒÓ·ÌÓ ‰‡Ú¸ ÓÚ‚ÂÚ Ì‡ ‚ÓÔðÓÒ, ÔÓ˜ÂÏÛ ËÌ‰Ë‚Ë‰Û‡ÎËÁÏ, ÎË˜Ì˚Â Ôð‡‚‡ Ë Ò‚Ó·Ó‰˚, ÒÂÍÛÎflðËÁÏ, ‰ÂÏÓÍð‡ÚËfl, ð‡Á‰ÂÎÂÌËÂ ÒÙÂð ˜‡ÒÚÌÓÈ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÊËÁÌË ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ Ì‡ á‡Ô‡‰Â, ‚ ÚÓ ‚ðÂÏfl Í‡Í ÇÓÒÚÓÍ, ÒÓÒÚ‡‚Ë‚¯ËÈ ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË, ÌÂ ÒÛÏÂÎ ÒÓÁ‰‡Ú¸ ÔÓ‰Ó·Ì˚Â ËÌÒÚËÚÛÚ˚ Ë ÍÓÌˆÂÔˆËË. ì ËÒÚÓÍÓ‚ Á‡Ô‡‰ÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË ÒÚÓËÚ

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Единственно верной Запад считает свою точку зрения, поэтому не рассматривает даже вероятность синтеза с Востоком. Bat› kendini “olmas› gereken” olarak gördü¤ü için, Do¤u’yla bir senteze gitmeyi asla akl›na getirmemektedir. ‰ðÂ‚ÌÂ„ðÂ˜ÂÒÍËÈ «ÎÓ„ÓÒ» (Ñ‡ÊÂ ÒÂÏ‡ÌÚË˜ÂÒÍËı ÓÚÎË˜ËÈ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ, ˜ÚÓ·˚ ÔÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ð‡ÁÌËˆÛ ÏÂÊ‰Û á‡Ô‡‰ÓÏ Ë ÇÓÒÚÓÍÓÏ: ÔÓÌflÚËÂ «ÎÓ„ÓÒ» ‚ Á‡Ô‡‰Ì˚ı flÁ˚Í‡ı ÓÁÌ‡˜‡ÂÚ «ÁÌ‡ÌËÂ», ÔðÂ‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚Ó ð‡ÁÛÏ‡ Ë ‡ð„ÛÏÂÌÚ‡ˆËË, ‡ ‚ ËÒÎ‡ÏÒÍÓÈ ÙËÎÓÒÓÙËË fl‚ÎflÂÚÒfl ·ÎËÁÍËÏ ÔÓ ÁÌ‡˜ÂÌË˛ Í ÚÂðÏËÌÛ «ÍÂÎ‡Ï», Ì‡Û˜ÌÓÈ ‰ËÒˆËÔÎËÌÂ, Ó·ÓÒÌÓ‚˚‚‡˛˘ÂÈ Â‰ËÌÒÚ‚Ó ÄÎÎ‡ı‡ Ë ÓÒÌÓ‚Ì˚ı ÔÓÎÓÊÂÌËÈ ËÒÎ‡Ï‡). ÑðÂ‚ÌÂ„ðÂ˜ÂÒÍ‡fl ÙËÎÓÒÓÙËfl ÔÓ‰‡ðËÎ‡ á‡Ô‡‰Û ÒÔÓÒÓ· ÙËÍÒ‡ˆËË fl‚ÎÂÌËÈ Ë ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÈ ‚ ÔÓÌflÚËflı Ë ÚÂðÏËÌ‡ı. êÂÌÂÒÒ‡ÌÒ ‚˚Ò‚Ó·Ó‰ËÎ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ËÁ-ÔÓ‰ ÔðÂÒÒ‡ Ó·˘ËÌÌÓ„Ó Ó·ð‡Á‡ ÊËÁÌË, èðÓÒ‚Â˘ÂÌËÂ Ë ÏÓ‰ÂðÌËÁ‡ˆËfl ÓÚÍð˚ÎË ‰ÓðÓ„Û ÍðËÚË˜ÂÒÍÓÏÛ ð‡ÁÛÏÛ. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ËÒÚÓðËfl ÒÚ‡Î‡ ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡Ú¸Òfl Í‡Í ÒÓÁË‰‡ÚÂÎ¸Ì‡fl ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ÔðÂ‰ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓÒÚ¸ (ÒÛ‰¸·‡) ·˚Î‡ ÓÚ‚Âð„ÌÛÚ‡. ç‡ðfl‰Û Ò ˝ÚËÏ, „ÓÒÔÓ‰ÒÚ‚Ó ð‡ÁÛÏ‡ ·˚ÎÓ ÔðÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌÓ ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ

ünya tarihinde uygarl›k olarak nitelenen tüm oluflumlar, adlar›n› ya co¤rafyadan ya da egemen kültürün tafl›y›c›s› olan halktan alm›flt›r. Bunun tek istisnas›, Bat› ve Do¤u biçiminde yön adlar›yla belirlenen iki uygarl›k alan›d›r. Bu yönsel adland›rmalar›n aç›kça iflaret etti¤i üzere, asl›nda köken itibariyle tek bir uygarl›k söz konusudur. Bu kökensel uygarl›k, belli bir süreç içinde ve bir momentte ikiye bölünmüfl ve iki cephe birbirinden farkl›laflm›flt›r. Asl›nda bir bölünmeden çok, sonradan Bat› ad›n› alacak kesimin ana gövdeden ayr›lmas› ve farkl›laflmas› söz konusudur. Bat› bu süreçte aktif kesimi meydana getirirken, Do¤u, kökensel yap›lanmalar› büyük ölçüde muhafaza etmifltir. Bat› küresinin ayr› ayr›l›¤› aç›kça fark edilir ve kökenden uzaklaflm›fl bir uygarl›k alan› haline gelmesinin bafllang›c›n› ‹slâmiyetin zuhuruna kadar geri götürmek mümkündür. Bu radikal kopuflun ard›ndan, tamamen Bat›’da oluflan ve Bat›’ya özgü süreçler olarak Feodalite, Rönesans, Reformasyon, Ayd›nlanma, Kapitalizm, Sanayi Devrimi gibi oluflumlar, Bat› ad›n› verdi¤imiz uygarl›k küresinin Do¤u’dan tamamen farkl› bir kurumsal, kültürel ve zihinsel iklim oluflturmas›na neden olmufllard›r. Bütün bu süreçler birikimli olarak okunduklar›nda, bireysellik, kiflisel hak ve özgürlükler, laiklik, demokrasi, özel-kamusal alan ayr›m› gibi kurum ve yap›lanmalar›n da neden Bat›’da ortaya ç›k-

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

ÓÚÍðÓ‚ÂÌË˛, ðÂÎË„Ëfl t›klar›n› ama Do¤u’nun ·˚Î‡ ÓÚ‰ÂÎÂÌ‡ ÓÚ kökende kalmas› nede„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ë ‚˚ÚÂÒÌÂÌ‡ niyle bunlara benzer bir Ì‡ ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÛ˛ fleyler üretemedi¤ini görÚÂððËÚÓðË˛, ÛÚð‡ÚË‚ mek mümkün hale gelir. Ò‚Ó˛ ‚ÒÂÓı‚‡ÚÌÓÒÚ¸ Ë Eski Dünya’n›n tarihi bu ÔðÂ‚ð‡ÚË‚¯ËÒ¸ ‚ ÎË˜ÌÓÂ ba¤lamda de¤erlendiril‰ÂÎÓ Í‡Ê‰Ó„Ó. ÑÂÏÓÍð‡ÚËfl, di¤inde, Bat› kendini baz› ‚ÓÁ‰‚Ë„ÌÛÚ‡fl Ì‡‰ miraslar›n üzerinde yükÒÂÍÛÎflðËÁÏÓÏ, ‚˚Á‚‡Î‡ Í seliyor olarak görmekteÊËÁÌË ÔÓÎËÚËÍÛ, dir. Bat› uygarl›¤›, temeliÓÒÌÓ‚‡ÌÌÛ˛ ÌÂ Ì‡ ni eski “Yunan logos”una ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ yerlefltirmektedir (anlamË‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË, ‡ Ì‡ sal ay›r›m bile farkl›l›¤› ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÏ ÌÂð‡‚ÂÌÒÚ‚Â. tek bafl›na ortaya koyacak áÌ‡ÏÂÌËÚ˚È niteliktedir, ayn› “logos” ‡Ì„ÎËÈÒÍËÈ ÔËÒ‡ÚÂÎ¸ kelimesi Bat› dillerine êÂ‰¸flð‰ äËÔÎËÌ„ ÒÍ‡Á‡Î: “bilgi” olarak geçerken, ‹s«ÇÓÒÚÓÍ ÂÒÚ¸ ÇÓÒÚÓÍ, lâm felsefesinde bu “keá‡Ô‡‰ ÂÒÚ¸ á‡Ô‡‰, Ë lam” olarak anlafl›lmakta‚ÏÂÒÚÂ ËÏ ÌÂ ÒÓÈÚËÒ¸». Ç d›r). Bu, akl›n ve ispat›n ˝ÚËı ÒÎÓ‚‡ı – ÍÎ˛˜Â‚ÓÂ dinsel mitoslara üste gelÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ á‡Ô‡‰‡ Ó ÇÓÒÚÓÍÂ. Ö‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓ mesidir. Eski Yunan felse‚ÂðÌÓÈ á‡Ô‡‰ Ò˜ËÚ‡ÂÚ fesi Bat›’ya kavramsallaflÒ‚Ó˛ ÚÓ˜ÍÛ ÁðÂÌËfl, t›rmay› arma¤an etmiflÔÓ˝ÚÓÏÛ ÌÂ tir. Rönesans bireyi cemað‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡ÂÚ ‰‡ÊÂ at cenderesinden kurta‚ÂðÓflÚÌÓÒÚ¸ ÒËÌÚÂÁ‡ Ò r›rken, Ayd›nlanma ve ÇÓÒÚÓÍÓÏ. «ñË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚Ï» modernite elefltirel akl› ÇÓÒÚÓÍ ÏÓÊÂÚ ÒÚ‡Ú¸ gündeme sokmufllard›r. ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ÒÎÛ˜‡Â Böylece art›k “tarih” insan «Â‚ðÓÔÂËÁ‡ˆËË» (ËÎË taraf›ndan yarat›lan bir ‡ÏÂðËÍ‡ÌËÁ‡ˆËË), süreç olarak alg›lan›rken, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ «ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl» önbelirlenmifllik (kader) fl‚ÎflÂÚÒfl ÔðËÌ‡‰ÎÂÊÌÓÒÚ¸˛ Любая цивилизация носит название местности, doktrini reddedilmekteá‡Ô‡‰‡. èÓ‰Ó·ÌÓÂ dir. Bunun yan› s›ra, akl›n откуда она произошла, либо название этноса, Û·ÂÊ‰ÂÌËÂ egemenli¤i vahye karfl› ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌÓ ÒÚÓÎ¸ являющегося носителем данной цивилизации. ç›km›fl, din özel alana ta¯ËðÓÍÓ, ˜ÚÓ Ì‡ á‡Ô‡‰Â ‚ fl›narak kamusall›¤›n› Единственное исключение составляют две ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÍðÛ„‡ı ÌÂ kaybetmifl, bireysel bir koÔðËÌflÚÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ цивилизации, названные по странам света, – numa indirgenerek top‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ı ıðËÒÚË‡Ì восточная и западная. lumsall›¤›ndan uzaklaflt›˜‡ÒÚ¸˛ ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓ„Ó ÏËð‡, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ Ë ÓÌË r›lm›flt›r. Laiklik veya se‰ÓÎÊÌ˚ ÒÚðÂÏËÚ¸Òfl ÒÚ‡Ú¸ külerleflme ad›n› alan bu Dünya tarihinde uygarl›k olarak nitelenen tüm ·ÓÎÂÂ ˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚ÏË ‚ Á‡Ô‡‰ÌÓÏ ÒÏ˚ÒÎÂ ÒÎÓ‚‡. oluflumlar, adlar›n› ya co¤rafyadan ya da egemen oluflumun üzerinde infla edilen demokrasi ise, Ç ÚÓ ‚ðÂÏfl Í‡Í Ì‡ kültürün tafl›y›c›s› olan halktan alm›flt›r. Bunun kimliklere de¤il ekonomik á‡Ô‡‰Â ÔÓfl‚ËÎ‡Ò¸ Ì‡Û˜Ì‡fl paylafl›m›n yönüne iliflkin tek istisnas›, Bat› ve Do¤u biçiminde yön adlar›yla ‰ËÒˆËÔÎËÌ‡, Ì‡Á˚‚‡ÂÏ‡fl siyasetin flekillenmesini ÓðËÂÌÚ‡ÎËÒÚËÍÓÈ, Ì‡ belirlenen iki uygarl›k alan›d›r. gündeme sokmufltur. ÇÓÒÚÓÍÂ ÌÂ ÒÎÓÊËÎ‡Ò¸ «ÓÍÒË‰ÂÌÚ‡ÎËÒÚËÍ‡» Ünlü ‹ngiliz yazar Rud(«Á‡Ô‡‰Ó‚Â‰ÂÌËÂ»). á‡Ô‡‰ ËÁÛ˜‡ÂÚ ÇÓÒÚÓÍ Û˜ðÂÊ‰ÂÌËfl Ë ËÌÒÚËÚÛÚ˚ ‚Î‡ÒÚË, ‡ Ì‡ yard Kipling, “Do¤u Do¤u’dur, Bat› da Ba‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ËÌÚÂðÂÒÌÓ„Ó, ÌÂÓ·˚˜ÌÓ„Ó ÇÓÒÚÓÍÂ „ÓÒÔÓ‰ÒÚ‚Û˛Ú Úð‡‰ËˆËË. t›, bu ikisi asla birleflemez” demifltir. Bu Ó·˙ÂÍÚ‡, ÙÓðÏËðÛfl ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó ÌÂÏ Ç ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËË Ò ÔÓ‰Ó·ÌÓÈ ÚÓ˜ÍÓÈ söz, Bat›’n›n Do¤u tasavvurunun temel Í‡Í Ó Ò‚ÓÂÈ ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌÓÒÚË. á‡Ô‡‰ ÁðÂÌËfl ÇÓÒÚÓÍ ÔðÂ‚ð‡˘‡ÂÚÒfl ‚ ‡ÌÚËiflaretlerinden biridir. Bat› kendini “olÔðË‚˚Í Ò˜ËÚ‡Ú¸ ÇÓÒÚÓÍ «in statu á‡Ô‡‰ (Ò‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌ˚È Ñ‡‰Ê‡Î – pupillari» (Ì‡ ÔÓÎÓÊÂÌËË Û˜ÂÌËÍ‡, Ú.Â. mas› gereken” olarak gördü¤ü için, Do«‡ÌÚËıðËÒÚ»). ÇÓÒÔðËÌËÏ‡ÂÏ˚È ‚ ÌÂÁðÂÎ˚Ï, ÌÂ ÒÙÓðÏËðÓ‚‡‚¯ËÏÒfl). ùÚÓ ¤u’yla bir senteze gitmeyi asla akl›na geÍ‡˜ÂÒÚ‚Â «˜ÛÊÓ„Ó», «‰ðÛ„Ó„Ó» ÇÓÒÚÓÍ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ò ÚÂÏ, ˜ÚÓ á‡Ô‡‰ÓÏ ÛÔð‡‚Îfl˛Ú tirmemekte, onun ancak bat›l›laflarak ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

ÛÒÚðÓÈÒÚ‚Ó, „‰Â „ÓÒÔÓ‰ÒÚ‚Û˛Ú ÒÚðÓ„‡fl ËÂð‡ðıËfl, ‰ÂÒÔÓÚËÁÏ, ËÌÚðË„Ë Ë Á‡„Ó‚Óð˚, ˜ÚÓ ÒÎÛÊËÚ ‰ÂÍÓðÓÏ Í ÒÍ‡ÁÍ‡Ï «í˚Òfl˜‡ Ë Ó‰ÌÓÈ ÌÓ˜Ë». èðË ˝ÚÓÏ á‡Ô‡‰ ÔðËÓ·ðÂÚ‡ÂÚ Ó·ÎËÍ ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ÒÓ Ò‚Ó·Ó‰ÓÈ ÒÎÓ‚‡ Ë ð‡‚ÂÌÒÚ‚ÓÏ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ. á‡Ô‡‰Ì‡fl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl Ò˜ËÚ‡ÂÚ ÒÂ·fl ‰ÂÚË˘ÂÏ èðÓÒ‚Â˘ÂÌËfl, îð‡ÌˆÛÁÒÍÓÈ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËË Ë ÏÓ‰ÂðÌËÁ‡ˆËË, ‚ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ˜Â„Ó ðÂÎË„Ëfl ·˚Î‡ ÓÚ‰ÂÎÂÌ‡ ÓÚ ÔÓÎËÚËÍË, ÍÛÎ¸ÚÛð˚, Ó·˚˜‡Â‚ Ë Úð‡‰ËˆËÈ, ˝ÚË ÒÙÂð˚ ÊËÁÌË ·˚ÎË «ÓÒ‚Ó·ÓÊ‰ÂÌ˚» ÓÚ ðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó

Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl. ç‡ ÇÓÒÚÓÍÂ ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ËÁÏÂÌÂÌËÈ ÌÂ ÔðÓËÁÓ¯ÎÓ, ÔÓ˝ÚÓÏÛ á‡Ô‡‰ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ Ú‡Ï ðÂÎË„Ëfl Ë„ð‡ÂÚ ðÂ¯‡˛˘Û˛ ðÓÎ¸ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â, fl‚ÎflÂÚÒfl ‰‚ËÊÛ˘ÂÈ ÒËÎÓÈ ‰‡Î¸ÌÂÈ¯Â„Ó ð‡Á‚ËÚËfl. ëÓ„Î‡ÒÌÓ Á‡Ô‡‰Ì˚Ï ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËflÏ, «„ÓÒÔÓ‰ÒÚ‚Û˛˘‡fl Ì‡ ÇÓÒÚÓÍÂ ðÂÎË„Ëfl – ËÒÎ‡Ï, Á‡ÏÍÌÛÚ‡ Ì‡ Ò‚ÓËı ‰Ó„Ï‡ı (ËÎË ÚðÂ‚Ó„‡ı Ë ÔÓ‰ÓÁðÂÌËflı), ÓÚ‚Âð„‡ÂÚ ‰ËÒÍÛÒÒËË, Ò‚Ó·Ó‰Û ‚˚ð‡ÊÂÌËfl Ï˚ÒÎË Ë, Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ‚ÂðËÚ, ˜ÚÓ Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓ ‚ÂðÌ˚Ï ÒÔÓÒÓ·ÓÏ Ï˚¯ÎÂÌËfl fl‚ÎflÂÚÒfl ÒÔÓÒÓ·, ËÒÔÓ‚Â‰ÛÂÏ˚È ˝ÚÓÈ ðÂÎË„ËÂÈ,

Знаменитый английский писатель Редьярд Киплинг сказал: «Восток есть Восток, Запад есть Запад, и вместе им не сойтись». В этих словах – ключевое представление Запада о Востоке. Ünlü ‹ngiliz yazar Rudyard Kipling, “Do¤u Do¤u’dur, Bat› da Bat›, bu ikisi asla birleflemez” demifltir. Bu söz, Bat›’n›n Do¤u tasavvurunun temel iflaretlerinden biridir.

“uygarlaflabilece¤ini” düflünmektedir, çünkü “uygarl›k demek, Bat› demektir”. Bu anlay›fl Bat›’da o kadar egemendir ki, Bat› dinsel çevreleri bile Do¤u H›ristiyanlar›n› kendilerinden de¤il de, Do¤ulu olarak görmekte ve onlar›n da “uygarlaflmalar›”, yani bat›l›laflmalar› gerekti¤ini düflünmektedirler. Bat›’da “oryantalizm” ad› verilen bir inceleme disiplininin ç›kmas›na ra¤men, Do¤u’da oksidantalizm gibi, bunun muadili bir alan oluflmam›flt›r. Çünkü Bat›, Do¤u’yu hem bir merak nesnesi olarak incelemekte, hem de bir karfl›t-ben olarak infla ederken, kendi idealini ve Bat› tasavvurunu oluflturmaktad›r. Bat›’n›n oryantalizmi, Do¤u’yu “in situ pupillari” (yetiflkinli¤e eriflmemifllerin konumu, reflit olmam›fl) görmektedir, çünkü Bat›’da kurumlar, Do¤u’da gelenekler egemendir. Böylesine bir zihinsel ve tarihsel yap›lanman›n do¤rultusunda, Bat›’n›n Do¤u tasavvuru, bir cins Bat›’n›n z›dd› (veya Deccal) olarak belirmektedir. Bu ba¤lamda, bu “öteki” olarak alg›lanan Do¤u, 1001 Gece Masallar›’n›n baflat dekoru oluflturdu¤u bir alemde, her fleyin gizli kapakl› oldu¤u, despotik (müstebit), komplocu ve kat› hiyerarflik bir toplum yap›lanmas›n›n içine oturtulurken; Bat› demokrasi, ifade özgürlü¤ü ve f›rsat eflitli¤inin alan› olarak karakter kazanmaktad›r. Bat› uygarl›¤› kendini Ayd›nlanman›n, Frans›z Devrimi’nin ve Modernitenin öz çocu¤u olarak görürken, bu üçlü sürecin dinin siyasetten, iktisattan, kültürden, örf ve adetlerden ayr›lmas›n›n ve bütün bu alanlar›n dinin vesayetinden kurtulmas›n› sa¤lad›¤›n› belirlemekte, Do¤u’da buna benzer bir fley yaflanmad›¤› için, dinin bu bölgede birinci konuflmac›, en önemli belirleyici olma konumunu sürdürdü¤ünü tespit etmektedir. Bat›’ya göre, Do¤u’nun temel dini olan ‹slâmiyet “dogmalar›n›n (veya kuflkular›n›n) üzerine kapanm›flt›r. Tart›flmay›, kanaat özgürlü¤ünü hakaret olarak kabul etmekte, böylece kendi gibi olmayan›n veya düflünmeyenin de onun gibi düflünmesi ve davranmas› gerekti¤ine inanmaktad›r. Düflünceye ve bilgiye kap›lar›n› kapatm›flt›r (içtihat kap›s› kapand›)”. Bat› kendini evrensel ülkülerin gerçekleflme alan› olarak görmekte, böylece kendi tarihini de evrensel tarih ve di¤er

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÒÚðÂÏËÚÒfl Í ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ·˚ ‚ÒÂ ‰ÛÏ‡ÎË Ë ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡ÎË ÒÓ„Î‡ÒÌÓ ÂÈ. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, ËÒÎ‡Ï ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ Á‡Íð˚Ú Ì‡ÛÍÂ Ë ÁÌ‡ÌËflÏ». á‡Ô‡‰ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡ÂÚ ÒÂ·fl ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚‡, „‰Â ðÂ‡ÎËÁÛ˛ÚÒfl ÔÎ‡ÌÂÚ‡ðÌ˚Â ÔðËÌˆËÔ˚ Ë Ë‰Â‡Î˚. èÓ˝ÚÓÏÛ ÓÌ ‚Ë‰ËÚ Ò‚Ó˛ ËÒÚÓðË˛ ËÒÚÓðËÂÈ ÛÌË‚ÂðÒ‡Î¸ÌÓÈ, ‡ ‚ÒÂ ÓÒÚ‡Î¸Ì˚Â ‚Ë‰˚ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡ÂÚ Í‡Í ÓÚÍÎÓÌÂÌËfl ÓÚ Ôð‡‚ËÎ¸ÌÓ„Ó ÔÛÚË. ë˜ËÚ‡ÂÚÒfl, ˜ÚÓ „ÛÏ‡ÌËÁÏ, Ôð‡‚‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ÔÓÁËÚË‚ÌÓÂ Ôð‡‚Ó ÔÓðÓÊ‰ÂÌ˚ Ò‚Ó·Ó‰ÓÈ Ï˚¯ÎÂÌËfl, ÍÓÚÓð‡fl Ú‡ÍÊÂ fl‚ÎflÂÚÒfl ÔðÓ‰ÛÍÚÓÏ Á‡Ô‡‰ÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË. ë‚Ó·Ó‰Ì˚Ï ÔðË ˝ÚÓÏ Ì‡Á˚‚‡ÂÚÒfl Ú‡ÍÓÈ ÒÔÓÒÓ· Ï˚¯ÎÂÌËfl, ÍÓÚÓð˚È ÌÂ Ò‚flÁ‡Ì Ë ÌÂ ÔÓ‰‰‡ÂÚÒfl ÌËÍ‡ÍËÏ Ë‰ÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÏ ‚ÎËflÌËflÏ, ÔðËÁÌ‡ÂÚ „ÓÒÔÓ‰ÒÚ‚Ó ð‡ÁÛÏ‡ Ë Ì‡ÛÍË. éÔËð‡flÒ¸ Ì‡ ˝ÚÓ Û·ÂÊ‰ÂÌËÂ, á‡Ô‡‰ ÒÚðÂÏËÚÒfl Ì‡Ò‡‰ËÚ¸ ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏËðÂ Ò‚Ó˛ ÒËÒÚÂÏÛ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ÔðÂ‚ð‡ÚËÚ¸ ÌÂÔÓÁÌ‡‚‡ÂÏ˚È, ‡ ÔÓ˝ÚÓÏÛ ·ÂÒÍÓÌÂ˜Ì˚È ÏËð ‚ ÏËð Ó„ð‡ÌË˜ÂÌÌ˚È (Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚Ï ÌÂËÁ‚ÂÒÚÌÓÂ), ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ÔðËðÓ‰Û Á‡ÏÂÌËÚ¸ ËÒÍÛÒÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÒðÂ‰ÓÈ, ÒÓÁ‰‡ÌÌÓÈ ÔÓÒðÂ‰ÒÚ‚ÓÏ ÚÂıÌËÍË Ë ÔðÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓÒÚË. á‡Ô‡‰ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡ÂÚ ÒÂ·fl ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÔÓÎË„ÓÌ‡ ÔÓÁËÚË‚Ì˚ı ÔÂðÂÏÂÌ, ‚ ÚÓ ‚ðÂÏfl Í‡Í ÇÓÒÚÓÍ ÔðÓÚË‚ËÚÒfl ˝ÚËÏ ÔÂðÂÏÂÌ‡Ï. àÒÚÓðËfl ð‡Á‚Ë‚‡ÂÚÒfl Ì‡ á‡Ô‡‰Â, ÇÓÒÚÓÍ ÊÂ Ò˜ËÚ‡ÂÚÒfl ÏÂÒÚÓÏ, „‰Â ð‡Á‚ËÚËfl ÌÂÚ. çÂ‰‡‚ÌËÈ «Í‡ðËÍ‡ÚÛðÌ˚È ÍðËÁËÒ» Ë ðÂ‡ÍˆËfl Á‡Ô‡‰Ì˚ı ëåà Ì‡ ‚ÓÎÌ˚ ÔðÓÚÂÒÚ‡, ÔðÓÍ‡ÚË‚¯ËÂÒfl ÔÓ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÏÛ ÏËðÛ, ÓÚ˜ÂÚÎË‚Ó ÔÓÍ‡Á‡ÎË ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ ÒÂð¸ÂÁÌ˚ı ÏÂÌÚ‡Î¸Ì˚ı ð‡ÁÎË˜ËÈ ÏÂÊ‰Û ÇÓÒÚÓÍÓÏ Ë á‡Ô‡‰ÓÏ. á‡Ô‡‰ Á‡fl‚ÎflÂÚ, ˜ÚÓ ÂÒÎË Í‡ðËÍ‡ÚÛð˚ ÍÓ„Ó-ÚÓ ÓÒÍÓð·ËÎË (ÔðË ˝ÚÓÏ ÔÓ‰ð‡ÁÛÏÂ‚‡ÂÚÒfl ÎË˜ÌÓÂ ÓÒÍÓð·ÎÂÌËÂ), ‰ÂÎÓ ‰ÓÎÊÌÓ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡Ú¸Òfl ÌÂ Í‡ÍÓÈ-ÎË·Ó ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ „ðÛÔÔÓÈ ËÎË Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÂÈ ·ÓÂ‚ËÍÓ‚, ‡ ÒÛ‰ÓÏ. ñËÚ‡Ú‡ ËÁ Ó‰ÌÓÈ Ùð‡ÌˆÛÁÒÍÓÈ „‡ÁÂÚ˚ ÔÓ‰Ú‚ÂðÊ‰‡ÂÚ ÓÒÌÓ‚ÌÓÂ ð‡ÁÎË˜ËÂ ÏÂÊ‰Û ÇÓÒÚÓÍÓÏ Ë á‡Ô‡‰ÓÏ: «èÓÎÂÏËÍ‡ ÓÚÌÓÒËÚÂÎ¸ÌÓ Í‡ðËÍ‡ÚÛð Ì‡ èðÓðÓÍ‡ åÛı‡ÏÏ‡‰‡, Ì‡˜‡Ú‡fl ÒÌ‡˜‡Î‡ ‚ ‰‡ÚÒÍÓÈ, ‡ ÔÓÚÓÏ Ë ‚Ó ‚ÒÂÈ Â‚ðÓÔÂÈÒÍÓÈ ÔðÂÒÒÂ, „Ó‚ÓðËÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ËÒÎ‡Ï ‰ÓÎÊÂÌ ÔÓÌflÚ¸, ˜ÚÓ fl‚ÎflÂÚÒfl Ú‡ÍÓÈ ÊÂ ðÂÎË„ËÂÈ, Í‡Í Ë ‰ðÛ„ËÂ ðÂÎË„ËË ‚ Ö‚ðÓÔÂ. íÓ ÂÒÚ¸, ÔÓ‰Ó·ÌÓ ‰ðÛ„ËÏ ðÂÎË„ËflÏ, ËÒÎ‡Ï ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ Ó„ð‡ÌË˜ÂÌ ÒÙÂðÓÈ ÎË˜ÌÓÈ ÊËÁÌË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ë Û‚‡Ê‡Ú¸ ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËÂ ÔðËÌˆËÔ˚ Ë Á‡ÍÓÌ˚, „Î‡‚ÂÌÒÚ‚Û˛˘ËÏ ËÁ ÍÓÚÓð˚ı fl‚ÎflÂÚÒfl Ò‚Ó·Ó‰‡ ÒÎÓ‚‡». èÓÍ‡ á‡Ô‡‰ ·Û‰ÂÚ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡Ú¸ Ò˜ËÚ‡Ú¸ ÒÂ·fl Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓ Ôð‡‚ËÎ¸ÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÂÈ, ‡ ÇÓÒÚÓÍ ÒÎÂ‰Ó‚‡Ú¸ «Ò‚ÓÂÈ ËÒÚËÌÂ», ÒÎÓ‚‡ êÂ‰¸flð‰‡ äËÔÎËÌ„‡ ÒÓıð‡ÌflÚ Ò‚Ó˛ ‡ÍÚÛ‡Î¸ÌÓÒÚ¸. n

Согласно западным представлениям, господствующая на Востоке религия – ислам, замкнута на своих догмах (или тревогах и подозрениях). Bat›’ya göre, Do¤u’nun temel dini olan ‹slâmiyet dogmalar›n›n (veya kuflkular›n›n) üzerine kapanm›flt›r. tarihleri de evrensellikten sapma olarak konumland›rmaktad›r. Bu durumda, hümanizma, insan haklar›, insan yap›s› yasalar›n (pozitif hukuk) üstünlü¤ü gibi kurumlar›n oluflumunun ard›nda, yaln›zca kendi uygarl›k küresinin ürünü olarak gördü¤ü özgür akl› bulmaktad›r. Özgür ak›l ise, din de dahil her türlü totalitenin hükmünden kurtulufl, ak›l ve bilimin dine üstünlü¤ü olarak tan›mlanmaktad›r. Bu do¤rultuda Bat› ideali, dünyan›n tümünü ayn› sistemin (kendi sistemi) içine almak; kavran›lamayan, bu yüzden sonsuz olan evreni sonlu dünyaya dönüfltürmek (bilinmezi bilinir hale getirmek); do¤al do¤an›n yerine, iktisat taraf›ndan yarat›lan yapay do¤ay› yerlefl-

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

tirmek olmaktad›r. Bunlar›n sonucu olarak Bat› kendini “de¤iflme”nin alan› olarak görürken, Do¤u’nun de¤iflmeye direndi¤ini düflünmekte, buradan hareketle Bat›’n›n tarihin, Do¤u’nun tarihsizli¤in alan› oldu¤unu kurgulamaktad›r. Son karikatür krizinin ard›ndan ‹slâm aleminde görülen protesto hareketleri karfl›s›nda Bat› medyas›n›n tepkisi, Bat› ile Do¤u aras›ndaki zihniyet farkl›l›klar›n›n ço¤unu ortaya koymufltur. Bat›, e¤er karikatürler herhangi bir kimseye zarar verdiyse (zarar›n bireysel olmas› flartt›r), buna karar vermenin flu veya bu dinsel öndere veya kuruma veya militan bir gruba de¤il, mahkemelere düflen bir hak oldu¤unu söylerken, temel Do¤uBat› farkl›¤›n› da belirlemifltir. Nitekim bir Frans›z gazetesinden yapt›¤›m flu al›nt› baflka bir söze gerek b›rakmamaktad›r: “Önce Danimarka bas›n›nda, sonra Avrupa bas›n›nda yay›nlanan Hz. Muhammed karikatürleri çerçevesindeki polemik, ‹slâmiyetin Avrupa’daki di¤er dinler gibi bir din olmay› ö¤renmesinin gerekti¤ini ortaya koymaktad›r. Yani t›pk› di¤er dinler gibi esas olarak özel hayatla s›n›rl› ve ifade özgürlü¤ü baflta olmak üzere demokratik ilkelere ve yasalara sayg›l› bir din olmay› ö¤renmesi gerekmektedir”. Bat› kendini “olmas› gereken” olarak görmeyi sürdürdükçe, Do¤u da “kendi do¤rular›”na saplan›p kald›kça, Rudyard Kipling hakl› olmay› sürdürecektir. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

Возможно ли просвещать, не пугая? Элиф Шафак Журналист, писатель (Турция).

Ürkütmeden ayd›nlatmak mümkün mü? Elif fiafak

Gazeteci, yazar (Türkiye).

ÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚È ÔËÒ‡ÚÂÎ¸ÒÍËÈ ÍÓÌ„ðÂÒÒ PEN ‚ ç¸˛-âÓðÍÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ˜ÚÓ Á‡ÍÓÌ˜ËÎÒfl. åÌÂ ÔÂðÂ‰‡ÎË, ˜ÚÓ ÒÓ ÏÌÓÈ ıÓ˜ÂÚ ÔÓÁÌ‡ÍÓÏËÚ¸Òfl ÔË¯Û˘‡fl ‰Îfl ÒÂð¸ÂÁÌ˚ı ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍËı ËÁ‰‡ÌËÈ ÊÛðÌ‡ÎËÒÚÍ‡, ‚ÌËÏ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÒÎÛ¯‡‚¯‡fl ÏÓÂ ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËÂ. å˚ ‰Ó„Ó‚ÓðËÎËÒ¸ Ó ‚ÒÚðÂ˜Â. ÇÒÚðÂÚËÎËÒ¸. á‡¯Î‡ ðÂ˜¸ Ó ÎËÚÂð‡ÚÛðÂ Ë Ó· ËÒÚÓðËË ÎËÚÂð‡ÚÛð˚. ê‡Á„Ó‚Óð ÓÊË‚ËÎÒfl. ë ÔðËflÚÌ˚Ï Û‰Ë‚ÎÂÌËÂÏ Ï˚ Ó·Ì‡ðÛÊËÎË, ˜ÚÓ ÔÓ Ó‰ËÌ‡ÍÓ‚˚Ï ÔðË˜ËÌ‡Ï ÌÂ Î˛·ËÏ Ó‰ÌËı Ë ÚÂı ÊÂ ‡‚ÚÓðÓ‚ Ë ËÒÔ˚Ú˚‚‡ÂÏ ÒıÓ‰Ì˚È ËÌÚÂðÂÒ Í Ó‰ÌËÏ Ë ÚÂÏ ÊÂ ÔÂðËÓ‰‡Ï ‚ ÎËÚÂð‡ÚÛðÂ. ÅÂÒÂ‰‡ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÎ‡Ò¸ ‚ÒÂ „ÎÛ·ÊÂ, ÚÂÏÛ ÔÓÎËÚËÍË ÒÏÂÌËÎ ˛ÏÓð, Á‡ ÌËÏ ÔÓÒÎÂ‰Ó‚‡ÎË ð‡ÒÒÛÊ‰ÂÌËfl Ó Ô‡ÚðË‡ðı‡ÚÂ, ëåà Ë ‰ðÛ„Ëı ‚ÓÎÌÛ˛˘Ëı Ì‡Ò ‚ÓÔðÓÒ‡ı, ÔðË˜ÂÏ ÔÓ˜ÚË ‚ÒÂ„‰‡ Ï˚ ‰ÓÒÚË„‡ÎË ÍÓÌÒÂÌÒÛÒ‡. ç‡¯‡ ·ÂÒÂ‰‡ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡Î‡Ò¸ ‚ ÔðËflÚÌÓÏ ðÛÒÎÂ, Í‡Í ‚‰ðÛ„ ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍ‡fl ÊÛðÌ‡ÎËÒÚÍ‡ Ò‰ÂÎ‡Î‡ Ô‡ÛÁÛ, Ì‡ÍÎÓÌËÎ‡Ò¸ ÍÓ ÏÌÂ, ÒÎÓ‚ÌÓ ÒÓ·Ëð‡flÒ¸ ÓÚÍð˚Ú¸ ÏÌÂ ·ÓÎ¸¯Û˛ Ú‡ÈÌÛ, Ë ÒÍ‡Á‡Î‡: «ä‡Í ‚˚ ‰ÛÏ‡ÂÚÂ ÔðÓ·Û‰ËÚ¸ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı ÊÂÌ˘ËÌ ÓÚ „ÎÛ·ÓÍÓ„Ó ÒÌ‡?» èÓ-‚Ë‰ËÏÓÏÛ, Ì‡ ÏÓÂÏ ÎËˆÂ ÓÚð‡ÁËÎÓÒ¸ ÔÓÎÌÓÂ ÌÂÔÓÌËÏ‡ÌËÂ ‚ÓÔðÓÒ‡, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÊÛðÌ‡ÎËÒÚÍ‡ ðÂ¯ËÎ‡ Â„Ó ÔÓ‚ÚÓðËÚ¸: «ä‡ÍÓÈ ÌÛÊÂÌ ÔÓ‰ıÓ‰? ÇÓÁÏÓÊÌÓ ÎË ÔðÓÒ‚ÂÚËÚ¸ ˝ÚËı ÊÂÌ˘ËÌ, ÌÂ ÔÛ„‡fl Ëı?» èðÓÒ‚ÂÚËÚ¸, ÌÂ ÔÛ„‡fl... ùÚË ‰‚‡ ÒÎÓ‚‡ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ð‡Á ÓÚ‰‡ÎËÒ¸ ˝ıÓÏ Û ÏÂÌfl ‚ „ÓÎÓ‚Â. ä‡ÍÓÂ ‰Ó ·ÓÎË ÁÌ‡ÍÓÏÓÂ ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËÂ... èðÓÒ‚ÂÚËÚ¸, ÌÂ ÔÛ„‡fl... ê‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌÌÓÂ ‚ ÄÏÂðËÍÂ ‚ Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏfl Û·ÂÊ‰ÂÌËÂ Ó

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Распространенное в Америке в настоящее время убеждение о необходимости «не пугая, просвещать Восток / мусульман» – не новая точка зрения. Amerika’da halihaz›rda son derece yayg›n bir flekilde dolafl›mda olan “ürkütmeden ayd›nlat›lmas› gereken Do¤u/‹slâm” anlay›fl› yeni bir kan› de¤il asl›nda. ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË «ÌÂ ÔÛ„‡fl, ÔðÓÒ‚Â˘‡Ú¸ ÇÓÒÚÓÍ / ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì» – ÌÂ ÌÓ‚‡fl ÚÓ˜Í‡ ÁðÂÌËfl. à ıÓÚ¸ ÔÓ‚ÓðÓÚÌ˚Ï ÒÓ·˚ÚËÂÏ, ‚˚Á‚‡‚¯ËÏ ÔÓ‰Ó·ÌÓÂ ÏÌÂÌËÂ, ÔðËÌflÚÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ 11 ÒÂÌÚfl·ðfl 2001 „., ‚ÒÂ ÊÂ ˝Ú‡ ‰‡Ú‡ ÌÂ fl‚ÎflÂÚÒfl Ì‡˜‡ÎÓÏ ÌÓ‚ÓÈ ˝ÔÓıË. 11 ÒÂÌÚfl·ðfl ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ·ÓÎÂÂ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓÏÛ ÔðÓfl‚ÎÂÌË˛ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡‚¯Ëı ‰Ó ˝ÚÓ„Ó „ÎÛ·ÓÍËı ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı ÔðÂ‰Û·ÂÊ‰ÂÌËÈ, ÍÓÚÓð˚Â ð‡Òˆ‚ÂÎË Ë Ì‡¯ÎË Ò‚ÓËı ÒÚÓðÓÌÌËÍÓ‚ ‚ Ì‡ÔðflÊÂÌÌÓÈ Ë ð‡ÒÍÓÎÓÚÓÈ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÈ ‡ÚÏÓÒÙÂðÂ ÏËð‡. äÓÌÒÂð‚‡ÚË‚Ì‡fl ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍ‡fl ÔðÂÒÒ‡ ‚Ë‰ËÚ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ËÁ„Ófl (˜ÛÊÓ„Ó) ËÒÎ‡Ï, ÔÓÌËÏ‡ÂÏ˚È Í‡Í ðÂÎË„Ëfl ‰ÂÒÔÓÚËÁÏ‡ Ë Ì‡ÒËÎËfl. ëÓ„Î‡ÒÌÓ ˝ÚÓÏÛ ÒˆÂÌ‡ðË˛, ÇÓÒÚÓÍ ÌÂ Ó·Î‡‰‡ÂÚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Ï ‰Îfl ÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÈ ‰ËÌ‡ÏËÁÏÓÏ, ÔÓ˝ÚÓÏÛ

ew York’ta düzenlenen PEN Dünya Yazarlar Kongresi’nden hemen sonrayd›. Kongrede konuflmam› dinleyip, hayli be¤endi¤ini söyleyen ve büyük Amerikan bas›n› için yazan bir kad›n gazeteci benimle tan›flmak istedi. Randevulaflt›k, bulufltuk. Edebiyattan, edebiyat tarihinden aç›ld› söz. Dalland›kça dalland›. Ayn› yazarlar› benzer sebeplerden ötürü sevdi¤imizi, ayn› tarihsel dönemlere benzer bir ilgi gösterdi¤imizi fark ettik keyifli bir merakla. Sohbet koyulaflt›kça siyasetten mizaha, ataerkillikten medyaya kadar nice konuda fikir uyumumuz oldu¤u ortaya ç›kt›. Sohbetimiz böyle keyifle sürmekteydi ki, gazeteci aniden durdu, bir s›r verircesine sesini alçalt›p öne do¤ru e¤ildi: “Peki sizce ne yapmal› bu Müslüman kad›nlar› derin uykular›ndan uyand›rmak için?” Soruyu anlamad›¤›m› belli eden bir ifadeyle bakm›fl olmal›y›m ki, tekrar etme gere¤i duydu: “Nas›l yaklaflmal› sizce, ürkütmeden ayd›nlatmak mümkün mü?”

Ürkütmeden ayd›nlatmak... beynimde yank›land› bu iki kelime. Ne kadar da tan›d›k bu zihniyet... Ürkütmeden ayd›nlatmak... Amerika’da halihaz›rda son derece yayg›n bir flekilde dolafl›mda olan “ürkütmeden ayd›nlat›lmas› gereken Do¤u/‹slâm” anlay›fl› yeni bir kan› de¤il asl›nda. Bu anlamda, 11 Eylül her ne kadar önemli bir dönüm noktas› teflkil etse de, bir milat say›lmaz. 11 Eylül sonras› düzen, zaten mevcut olan köklü kültürel önyarg›lar›n

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ÌÛÊ‰‡ÂÚÒfl ‚ ÔÓ‰Ú‡ÎÍË‚‡ÌËË ËÁ‚ÌÂ, ˜ÚÓ ‰ÂÎ‡ÂÚ Â„Ó ÛflÁ‚ËÏ˚Ï ‰Îfl Î˛·Ó„Ó ‚ÌÂ¯ÌÂ„Ó ‚ÏÂ¯‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚‡. èðË ˝ÚÓÏ ‚‡ÊÌÓ ÌÂ Á‡·˚‚‡Ú¸ Ó ‰‚Ûı ‚‡ÊÌ˚ı Ó·ÒÚÓflÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ı. ÇÓ-ÔÂð‚˚ı, ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍ‡fl ÔðÂÒÒ‡ Ë ‚ÒÂ „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ‚ÌÛÚðÂÌÌÂ ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜Ë‚˚ Ë ÌÂ ËÏÂ˛Ú Â‰ËÌÓ„Î‡ÒËfl. çÂÎ¸Áfl Á‡·˚‚‡Ú¸ Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËË ‚ ÄÏÂðËÍÂ ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ÌËÍÓËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ÌÂ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡˛˘ÂÈ ËÒÎ‡ÏÓÙÓ·Ë˛, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛˘ÂÈ ÒÓ·ÓÈ ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌ˚È ÍðËÚË˜ÂÒÍËÈ ÔÓ‰ıÓ‰. çÂÚ Â‰ËÌÓÈ ÄÏÂðËÍË, ÂÒÚ¸ ÄÏÂðËÍ‡ ÒÚ‡ÎÍË‚‡˛˘ËıÒfl ‰ðÛ„ Ò ‰ðÛ„ÓÏ ˜‡ÒÚÂÈ. ÇÚÓðÓÂ. ç‡Ò‡Ê‰ÂÌËÂ Ó·ð‡Á‡ «˜ÛÊÓ„Ó» ÍÓÌÒÂð‚‡ÚË‚ÌÓÈ ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍÓÈ ÔðÂÒÒÓÈ – ‰ÓðÓ„‡ Ò ‰‚ÛÒÚÓðÓÌÌËÏ ‰‚ËÊÂÌËÂÏ. çÂ˜ÚÓ ÔÓıÓÊÂÂ ÏÓÊÌÓ ‚ÒÚðÂÚËÚ¸ Ë Ì‡ ÅÎËÊÌÂÏ ÇÓÒÚÓÍÂ, „‰Â Ú‡ÍÊÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ÍÓÌÒÂð‚‡ÚË‚ÌÓÓÚ˜ÛÊ‰‡˛˘ËÈ ÔÓ‰ıÓ‰, ÍÓÚÓð˚È ‚Ë‰ËÚ ‚ÂÒ¸ Á‡Ô‡‰Ì˚È ÏËð Ó‰ÌÓˆ‚ÂÚÌ˚Ï, «˜ÛÊËÏ» fl‚ÎÂÌËÂÏ. èÓÍÎÓÌÌËÍË Ë‰ÂË ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ, ÒÚðÂÏfl˘ËÂÒfl Í‡Í ÏÓÊÌÓ ·˚ÒÚðÂÂ ÔðÂÚ‚ÓðËÚ¸ ÂÂ ‚ ÊËÁÌ¸, ÂÒÚ¸ ‚ Í‡Ê‰ÓÈ ÒÚð‡ÌÂ. Ç ÔðÓˆÂÒÒÂ «ÓÚ˜ÛÊ‰ÂÌËfl», ‰‚ËÊÛ˘ÂÏÒfl ÔÓ Ï‡ð¯ðÛÚÛ ÄÏÂðËÍ‡ – ÅÎËÊÌËÈ ÇÓÒÚÓÍ – ÄÏÂðËÍ‡, ÚÂÏ‡ ÊÂÌ˘ËÌ˚ Á‡ÌËÏ‡ÂÚ ÓÒÓ·ÓÂ ÏÂÒÚÓ.

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Консервативная американская пресса видит в качестве изгоя (чужого) Ислам, понимаемый как религия деспотизма и насилия. Bugün Amerikan muhafazakar bas›n›n “öteki”si, bask›lar, despotizm ve tahakküm diyar› olarak alg›lanan hayali bir “Dar-ül ‹slâm”d›r. ëÚÓðÓÌÌËÍË ÍÓÌÒÂð‚‡ÚË‚ÌÓ„Ó ÌÂËÁÏÂÌÌÓ„Ó ÔÓ‰ıÓ‰‡ Ú‡Ï Ë Ú‡Ï ËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛Ú ˝ÚÛ ÚÂÏÛ ‰Îfl ÔÓ‰ÍðÂÔÎÂÌËfl Ò‚ÓÂÈ ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl. ÄÏÂðËÍ‡ÌÒÍËÂ ÍÓÌÒÂð‚‡ÚÓð˚ ÌÂ ÛÒÚ‡˛Ú Û·ÂÊ‰‡Ú¸ ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍËı ÊÂÌ˘ËÌ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÓÌË ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ ·Î‡„Ó‰‡ðÌ˚ ÒÛ‰¸·Â: «ÖÒÎË ·˚ ‚˚ ðÓ‰ËÎËÒ¸ Ì‡ ÅÎËÊÌÂÏ ÇÓÒÚÓÍÂ, ‚˚ ·˚ ÔÓ‰‚Âð„‡ÎËÒ¸ ÔÓÒÚÓflÌÌ˚Ï ÛÌËÊÂÌËflÏ, ·˚ÎË ·˚ ÌÂÒ˜‡ÒÚÌ˚». ÄÏÂðËÍ‡ÌÒÍËÂ ÊÂÌ˘ËÌ˚, ÒÓ˜Û‚ÒÚ‚Ûfl ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÍ‡Ï, ÍÓÚÓð˚ı ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ‚Ë‰ÂÎË Ë Ó ÍÓÚÓð˚ı ÒÎ˚¯‡ÎË ÚÓÎ¸ÍÓ „ðÛÒÚÌ˚Â ËÒÚÓðËË, ð‡‰Û˛ÚÒfl Ò‚ÓÂÏÛ ÔÓÎÓÊÂÌË˛ Ë ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ÓÌË – ÌÂ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÍË. ë ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, Úð‡‰ËˆËÓÌ‡ÎËÒÚ˚ ÅÎËÊÌÂ„Ó ÇÓÒÚÓÍ‡ Ó·ð‡˘‡˛ÚÒfl Í Ò‚ÓËÏ ÊÂÌ˘ËÌ‡Ï Ò Ú‡ÍËÏË ÒÎÓ‚‡ÏË: «ÅÎ‡„Ó‰‡ðËÚÂ ·Ó„‡ Á‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ‚˚ ÌÂ ðÓ‰ËÎËÒ¸ Ì‡ á‡Ô‡‰Â! àÌ‡˜Â ‚˚ ‚ÒÂ„‰‡ Ë ‚ÂÁ‰Â ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡ÎËÒ¸ ·˚ ÚÓÎ¸ÍÓ Í‡Í Ó·˙ÂÍÚ ÒÂÍÒÛ‡Î¸Ì˚ı

berraklaflmas›n›, görünürlük kazanmas›n› sa¤lad›. Bu tür önyarg›lar, alabildi¤ine kutuplaflm›fl ve gerginleflmifl bir siyasikültürel ortamda daha rahat yeflerdi, al›c› buldu. Bugün Amerikan muhafazakar bas›n›n “öteki”si, daima statik olarak kurgulanan, bask›lar, despotizm ve tahakküm diyar› olarak alg›lanan hayali bir Dar-ül ‹slâm’d›r. Bu kurguda Do¤u kendi kendini dönüfltürecek dinamiklerden yoksun oldu¤u için d›flardan müdahaleye muhtaçt›r. ‹çeriden dönüflemeyece¤i kan›s› d›flar›dan müdahalenin yolunu açar. Ne var ki, iki nokta bilhassa önemli. Birincisi, Amerikan bas›n› da, sivil toplumu da son derece çeflitli ve çeliflkili seslerin toplam›ndan olufluyor. Dolay›s›yla onu da tek bir sese indirgememek gerek. Amerika’daki ‹slâm-fobisinden rahats›z olan

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

‰ÓÏÓ„‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚ Ë ·˚ÎË ·˚ ÌÂÒ˜‡ÒÚÌ˚». í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ Ë ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÍË ÒÓ˜Û‚ÒÚ‚Û˛Ú ÚÂÏ ‡ÏÂðËÍ‡ÌÍ‡Ï, ÍÓÚÓð˚ı ‚ „Î‡Á‡ ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ‚Ë‰ÂÎË, ÌÓ Ó ÍÓÚÓð˚ı ÒÎ˚¯‡ÎË ÒÚÓÎ¸ÍÓ ‚ÒÂ„Ó ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸ÌÓ„Ó. åÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÍË ð‡‰Û˛ÚÒfl, ˜ÚÓ ÌÂ ðÓ‰ËÎËÒ¸ Ì‡ á‡Ô‡‰Â, ‚ ÚÓÏ ÒÚð‡¯ÌÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â. Ç ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ Ë Ì‡ á‡Ô‡‰Â, Ë Ì‡ ÇÓÒÚÓÍÂ ÔÓ·ÂÊ‰‡ÂÚ Á‡ÒÚ˚‚¯ËÈ Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚È Ó·ð‡Á Ï˚¯ÎÂÌËfl, „ÓÒÔÓ‰ÒÚ‚ÛÂÚ ÔÓÎflðËÁ‡ˆËfl, Ì‡„ÌÂÚ‡ÂÚÒfl ÒÚð‡ı. ê‡ÁÛÏÌÓÂ ÔÓ‚Â‰ÂÌËÂ ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡ÎÓ‚ ð‡ÁÌ˚ı ÒÚð‡Ì, ‚˚ð‡Ê‡˛˘ÂÂÒfl ıÓÚfl ·˚ ‚ ÏËÌËÏ‡Î¸ÌÓÏ ÓÒÓÁÌ‡ÌËË ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ‚ÒÂ Ï˚ ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ‰ÂÚË áÂÏÎË, ÒÔÓÒÓ·ÌÓ ÔðÂÓ‰ÓÎÂÚ¸ ˝ÚÛ Ôð‡ÍÚËÍÛ ÓÚ˜ÛÊ‰ÂÌËfl. ëÂ„Ó‰Ìfl ‚ ÏËðÂ ÌÂÚ ÌËÍ‡ÍÓ„Ó ÍÓÌÙÎËÍÚ‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. çÓ ‚ Í‡Ê‰ÓÈ ÒÚð‡ÌÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú ÍÓÌÙÎËÍÚ˚ Ë‰ÂÈ. äð‡ÈÌËÏË ‚˚ð‡ÁËÚÂÎflÏË ˝ÚËı ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÚÂ, ÍÚÓ ÒÚðÂÏËÚÒfl Í ÔÓÎflðËÁ‡ˆËË ÏËð‡, Ì‡Ò‡Ê‰‡˛Ú ÒÚð‡ı, Ë ÍÓÒÏÓÔÓÎËÚ˚, ÒÔÓÒÓ·Ì˚Â ‚ÌËÏ‡Ú¸ «ËÌÓÏÛ». ëˆÂÌÓÈ ‰Îfl ð‡Á˚„ð˚‚‡ÌËfl ˝ÚÓÈ ‰ð‡Ï˚ ÒÚ‡ÎË Ë ÄÏÂðËÍ‡, Ë çË‰ÂðÎ‡Ì‰˚, Ë Ä‚ÒÚðËfl, Ë íÛðˆËfl. à ÂÒÎË ÔÓ·Â‰Û Ó‰ÂðÊ‡Ú ÒÚÓðÓÌÌËÍË Íð‡ÈÌÓÒÚÂÈ, ˝ÚÓ ÒÚÓÎÂÚËÂ ÒÌÓ‚‡ ÒÚ‡ÌÂÚ ÒÚÓÎÂÚËÂÏ ÌÂÌ‡‚ËÒÚË, ÒÚÂðÂÓÚËÔÓ‚ Ë ÓÚ˜ÛÊ‰ÂÌËfl. à ÊÂÌ˘ËÌ˚ Ú‡Í Ë ·Û‰ÛÚ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡Ú¸ ÒÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‰ðÛ„ ‰ðÛ„Û, Ì‡ıÓ‰flÒ¸ Ì‡ ‰‚Ûı ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌ˚ı ÔÓÎ˛Ò‡ı. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

son derece elefltirel bir karfl›t kültürün oldu¤unu da hat›rda tutmak laz›m. Tek bir Amerika yok. Birbirleriyle kap›flan Amerikalar var. ‹kincisi Amerikan muhafazakar bas›n›n›n ötekilefltirme süreci, iki yönlü iflleyen bir yol. Benzer bir söylem, Ortado¤u’da da üretiliyor. Buradaki muhafazakar-d›fllay›c› söylem de tüm Bat› dünyas›n› genelleyip tek-renklilefltirmekte, ötekilefltirmekte. Medeniyetler çat›flmas›na inananlar ve bunu bir an evvel hayata geçirmek isteyenler her ülkede mevcut. Amerika’dan Ortado¤u’ya Ortado¤u’dan Amerika’ya iflleyen bu iki yönlü ötekilefltirme sürecinde “kad›n” temas› önemli bir yer tutuyor. Her iki tarafta da statükocu yaklafl›m kad›nlar› kullanarak kendi söylemini perçinliyor. Amerika’daki statükocular “flükret!” diyorlar Amerikan kad›nlar›na. “Ya Ortado¤u’da do¤mufl olsayd›n? O zaman sürekli ezilecek, mutsuz olacakt›n.” Böylelikle Amerikan kad›nlar› o hiç görmedikleri, bilmedikleri, hakk›nda sadece olumsuz fleyler duyduklar› Müslüman kad›nlar için üzülüp, onlardan biri olmad›klar› için flükrediyorlar hallerine. Öte yandan Ortado¤u’daki statükocu söylem de kendi kad›nlar›na sesleniyor. “fiük-

ret!” diyor onlara. “Ya Bat›’da do¤mufl olsayd›n, o zaman sürekli cinsel bir obje olarak görülecek, mutsuz olacakt›n.” Böylelikle nice Müslüman kad›n, o hiç görmedikleri bilmedikleri ama hakk›nda hep olumsuz fleyler iflittikleri Amerikal› kad›nlara üzülüp, onlardan biri olmad›klar› için flükretmekteler. Sonuçta her iki tarafta da kazanan statükodur, kutuplaflm›fl düzendir, korku politikalar›d›r. Bu karfl›l›kl› ötekilefltirme politikas›n› k›rmak için her ülkenin ayd›nlar›n›n daha bilinçli davranmalar› ve her fleyden evvel hepimizin dünya vatandafl› oldu¤umuzu hat›rlatmalar› gerekmektedir. Bugün dünyada bir medeniyetler çat›flmas› yok. Ama her ülkenin kendi içinde bir fikirler çat›flmas› var. Bu çat›flma “korku politikalar›”n› üretip kutuplaflm›fl dünya isteyenler ile kozmopolit, ötekine aç›k sesler aras›nda zuhur ediyor. Böyle bak›nca Amerika da bu çat›flmaya sahne, Hollanda da, Avusturya da, Türkiye de. E¤er kutuplaflm›fl dünyadan yana olan sesler kazan›rsa, bu yüzy›l daha nice düflmanl›¤a, genellemeye, ötekilefltirmeye tan›k olacak demektir. Ve her iki tarafta da kimi kad›nlar, ötekinin kad›nlar›na uzaktan ac›may› sürdürecekler. n

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Есть ли культурные границы между Востоком и Западом? Олжас Сулейменов Писатель, глава представительства Казахстана при ЮНЕСКО.

Do¤u ile Bat› aras›nda kültürel s›n›rlar var m›d›r? Olcas Süleymenov Yazar, UNESCO Kazakistan temsilcisi.

ÚÓÚ ‚ÓÔðÓÒ ÔÓðÓÊ‰ÂÌ ÓÒÓÁÌ‡ÌËÂÏ Ó·ÓÒÚðfl˛˘Â„ÓÒfl ÔðÓˆÂÒÒ‡ „ÎÓ·‡Î¸Ì˚ı ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜ËÈ, ÍÓÚÓð˚È ÔÓÎËÚËÍË Ì‡Á‚‡ÎË ëÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËÂÏ ñË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. ûçÖëäé ÔðÂ‰Î‡„‡ÂÚ ÔÂðÂ‚ÂÒÚË ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËÂ ‚ ·ÓÎÂÂ ÏËðÌ˚È ðÂÊËÏ ÑË‡ÎÓ„‡ ñË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. é˜Â‚Ë‰ÌÓ, ˜ÚÓ ‚ Î˛·ÓÏ ÒÎÛ˜‡Â ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ð‡ÁÓ·ð‡Ú¸Òfl ‚ ÔðË˜ËÌ‡ı ð‡ÁÌÓ„Î‡ÒËÈ, ÍÓÚÓð˚Â ËÏÂ˛Ú, ·ÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÂ ËÒÚÓÍË. ç‡¯ÂÏÛ ‚ÓÒÔðËflÚË˛ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ ÇÓÒÚÓÍ Ë á‡Ô‡‰ Í‡Í ÒÎÂ‰ÒÚ‚Ëfl ÏÌÓ„Ó‚ÂÍÓ‚Ó„Ó ð‡Á‚ËÚËfl ˝ÚËı ÔðË˜ËÌ. çÂÍÓÚÓð˚Ï ÍÛÎ¸ÚÛðÓÎÓ„‡Ï Û‰Ó·ÌÂÂ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡Ú¸ ÒËË fl‚ÎÂÌËfl Í‡Í ‚Ó ‚ÒÂÏ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌ˚Â, ÌÂÁ‡‚ËÒËÏ˚Â, ËÒÚÓðË˜ÂÒÍË ËÁÓÎËðÓ‚‡ÌÌ˚Â ‰ðÛ„ ÓÚ ‰ðÛ„‡. à Ú‡ÍÓÏÛ ‚Á„Îfl‰Û, Ë ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌÓÏÛ Ì‡È‰ÛÚÒfl Ó·ÓÒÌÓ‚‡ÌËfl. çÓ Ì‡‰Ó ÒÓ„Î‡ÒËÚ¸Òfl, ˜ÚÓ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡Ú¸ ÔÓ ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓÒÚË ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸ÌÓ Û‰Ó·ÌÂÂ. éÒÓ·ÂÌÌÓ Ú‡ÍÓÂ ÒÎÓÊÌÓ-ÏÓÁ‡Ë˜ÌÓÂ ÔÓÌflÚËÂ Í‡Í «ÇÓÒÚÓÍ»: ËÒÎ‡Ï, ·Û‰‰ËÁÏ, ËÌ‰ÛËÁÏ, ÒËÌÚÓËÁÏ, ¯‡Ï‡ÌËÁÏ, ÚÂÌ„ðË‡ÌÒÚ‚Ó... çÂÎ¸Áfl ÔðËÏÂÌflÚ¸ Ó·Ó·˘‡˛˘ËÂ ÚÂðÏËÌ˚ ÚËÔ‡ «ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ÇÓÒÚÓÍ‡», «‚ÓÒÚÓ˜Ì‡fl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl». à Ì‡ÔðÓÚË‚: «Á‡Ô‡‰Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡», «Á‡Ô‡‰Ì‡fl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl» – ÚÂðÏËÌ˚ ‚ÔÓÎÌÂ Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌÌ˚Â ÍÓÌÍðÂÚÌ˚ÏË ÒÏ˚ÒÎ‡ÏË. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ «á‡Ô‡‰», ‚ Ì‡¯ÂÏ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËË, ÔÓÌflÚËÂ ·ÓÎÂÂ ÍÓÏÔ‡ÍÚÌÓÂ ‚Ó ‚ÒÂı ÔÎ‡Ì‡ı. çÂ ‚ ÔÓÒÎÂ‰Ì˛˛ Ó˜ÂðÂ‰¸ – ‚ ðÂÎË„ËÓÁÌÓÏ. Ñ‡‚ÌÓ Á‡ÌËÏ‡ÂÚ ‚ÓÔðÓÒ ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÇÂð˚ Ë áÌ‡ÌËfl, ÍÓÚÓð˚Â ‚ÓÁÌËÍÎË Ì‡ Á‡ðÂ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë ÔðÓ‰ÓÎÊ‡˛ÚÒfl ‰Ó ÒËı ÔÓð. èÓ˜ÂÏÛ ÏÓÌÓÚÂËÒÚË˜ÂÒÍËÂ ðÂÎË„ËË ÓÍ‡Á‡ÎË ÚÓðÏÓÁfl˘ÂÂ ‚ÓÁ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ Ì‡ Ì‡ÛÍÛ Ë ÚÂıÌËÍÛ ÇÓÒÚÓÍ‡?

Западная культура явилась произведением христианской аскетической морали и эллинского культа земного бытия. Bat› kültürü, H›ristiyan riyazet ahlak›n›n ve Helenizmin dünya hayat›na tap›nmas›n›n bir eseridir. ÇÂÎËÍ‡fl ÍËÚ‡ÈÒÍ‡fl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl ÔðÓfl‚ËÎ‡ ÒÂ·fl ‚ ‚Ë‰Â Ú‡ÍËı ÏËðÓ‚˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, Í‡Í ÒÚÂÍÎÓ, Ù‡ðÙÓð, ·ÛÏ‡„‡, ÌÓÚÌ˚È ÒÚ‡Ì, ÔÓðÓı, ÓÚÍð˚ÚËÂ ÔðËÌˆËÔ‡ ðÂ‡ÍÚË‚ÌÓ„Ó ‰‚ËÊÂÌËfl Ë ÏÌÓ„Ó„Ó ‰ðÛ„Ó„Ó. à ‚ÒÂ ˝ÚÓ – ‰Ó ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËfl ·Û‰‰ËÁÏ‡ ‚ ëðÂ‰ËÌÌÓÈ ËÏÔÂðËË. í‡ÍÓÂ ÊÂ ÚÓðÏÓÊÂÌËÂ Ì‡Û˜ÌÓÈ Ë ÚÂıÌË˜ÂÒÍÓÈ Ï˚ÒÎË ÔðÓËÁÓ¯ÎÓ ‚ ÑðÂ‚ÌÂÈ àÌ‰ËË, ‚ ‰ðÛ„Ëı Íð‡flı, ÔÓÁÌ‡‚¯Ëı ÌËð‚‡ÌÛ. ëıÓ‰Ì˚ÏË ÏÓÊÌÓ Ì‡Á‚‡Ú¸ ðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ ‚ÓÁ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ËÒÎ‡Ï‡ Ì‡ ÒðÂ‰ÌÂ‚ÂÍÓ‚˚Â ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ‡ð‡·Ó‚, àð‡Ì‡, Ú˛ðÍÒÍËı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. à ÚÂÔÂð¸, Ì‡ÍÓÌÂˆ: ÔÓ˜ÂÏÛ ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚Ó ÌÂ ÒÏÓ„ÎÓ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ áÌ‡ÌËÂ? èðË˜ËÌ‡, ‚Ë‰ËÏÓ, ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚ Ì‡˜‡ÎÂ ÇÚÓðÓ„Ó Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËfl ‰ÓÍÚðËÌ‡ ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚‡, ÛÊÂ ‰ÂÒflÚ¸ ‚ÂÍÓ‚ ÔÓ‰‡‚Îfl‚¯‡fl ÒÓÁÌ‡ÌËÂ Â‚ðÓÔÂÈÒÍËı Ó·˘ÂÒÚ‚, ËÒÔ˚Ú‡Î‡ ÌÂÓÊË‰‡ÌÌÓÂ ÔðÓÚË‚Ó‰ÂÈÒÚ‚ËÂ. ëÍ‚ÓÁ¸ ÔÎÓÚÌÓ ÛÚÓÔÚ‡ÌÌÛ˛ ÔÓ˜‚Û ÔðÓ·ËÎËÒ¸ ÔÂð‚˚Â

o¤u ile Bat› aras›nda kültürel s›n›rlar var m›d›r? Bu soru, politikac›lar›n Medeniyetler Çat›flmas› dedikleri küresel çeliflkilerin bilincine varmas›ndan sonra do¤du. UNESCO bu karfl›t konumlar› daha bar›flç›l bir düzene; Medeniyetler Diyalo¤una tafl›may› teklif ediyor. Görünen o ki, her halükârda ve elbette tarihi kaynaklar› olan bu ihtilaflar› incelemek gerekir. Do¤u ve Bat›, yüzlerce y›ll›k tarihi olan bu sebeplerin geliflmesinin sonuçlar› olarak idrakimize yans›t›lm›flt›r. Baz› kültürologlar için, her fleye oldu¤u gibi bu olgular› da ay›r›c› özelli¤i olan bir olgu, ba¤›ms›z ve tarih boyunca birbirinden tecrit edilmifl olarak görmek daha kolay geliyor. Böyle bir bak›fla da, z›t bir bak›fla da delil bulmak mümkündür. Fakat kabul etmek gerekir ki, teker teker bakmak çok daha kolay. “Do¤u” kavram›, ‹slâm, Budizm, Hinduizm, fiintoizm, fiamanizm, Gök tanr› inanc› gibi oldukça karmafl›k ve suiistimal edilen bir kavramd›r… “Do¤u Kültürü” ve “Do¤u Medeniyeti” gibi genelleme yap›lan terimleri kullanmak do¤ru de¤ildir. Fakat tam tersine “Bat› Kültürü”, “Bat› Medeniyeti” daha kesin anlamlar› olan terimlerdir. Çünkü bizim tasavvurumuzda, dinî anlamda da olmak üzere “Bat›” her anlamda daha net bir kavram. ‹nanç ve bilginin karfl›l›kl› iliflkileri, kültürün ilk ça¤lar›ndan günümüze kadar insanlar› meflgul etmeye devam etmifltir.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

ðÓÒÚÍË ‰‡‚ÌÓ Á‡·˚ÚÓ„Ó, ÌÓ ‚‰ðÛ„ ÓÊË‚¯Â„Ó ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î¸ÌÓ„Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl.

С чего началась эпоха Возрождения? ...ëÔðÓÒËÚÂ ¯ÍÓÎ¸ÌËÍ‡ ‚ è‡ðËÊÂ ËÎË ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÏ Å‡„‰‡‰Â: Í‡Í Ë Ò ˜Â„Ó Ì‡˜‡Î‡Ò¸ ˝ÔÓı‡ ÇÓÁðÓÊ‰ÂÌËfl? óÚÓ ËÏÂÌÌÓ ‚ÓÁðÓÊ‰‡ÎÓÒ¸? ü Ì‡‰Â˛Ò¸, ˜ÚÓ ‚ Û˜Â·ÌËÍ‡ı ïïI ‚ÂÍ‡, Ì‡ÍÓÌÂˆ, ·Û‰ÂÚ ËÁÎÓÊÂÌ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÈ Ò˛ÊÂÚ, ÓÚ‚Â˜‡˛˘ËÈ Ì‡ ˝ÚË ‚ÓÔðÓÒ˚. ë˛ÊÂÚ ‰‡‚ÌÓ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌÌ˚È, ËÁ‚ÂÒÚÌ˚È ‰ÂÒflÚÍÛ-‰ðÛ„ÓÏÛ ÒÔÂˆË‡ÎËÒÚÓ‚, ÌÓ ÌÂ ÔÓÎÛ˜Ë‚¯ËÈ Ï‡ÒÒÓ‚Ó„Ó ÚËð‡ÊËðÓ‚‡ÌËfl. ïðËÒÚË‡ÌÒÚ‚Ó èÂð‚Ó„Ó Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËfl «ÌÓ‚ÓÈ ˝ð˚» Ï‡ÎÓ ˜ÂÏ ÓÚÎË˜‡ÎÓÒ¸ ÓÚ ‰ðÛ„Ëı ðÂÎË„ËÈ. Ñ‡ÊÂ ·˚ÎÓ ·ÓÎÂÂ Í‡ÚÂ„ÓðË˜ÌÓ ‚ Ò‚ÓÂÏ ÒÚðÂÏÎÂÌËË Á‡ÏÂÌËÚ¸ ÁÌ‡ÌËfl ‚ÂðÓÈ. éÌÓ ÛÚ‚ÂðÊ‰‡ÎÓ ÓÚÍ‡Á ÓÚ ÔÎÓÚÒÍËı ð‡‰ÓÒÚÂÈ ‚Ó ËÏfl ‚Â˜ÌÓ„Ó ·Î‡ÊÂÌÒÚ‚‡ Ì‡ ÌÂ·ÂÒ‡ı. ÜÂÒÚÓÍÓ ÔðÂÒÎÂ‰Ó‚‡ÎËÒ¸ Î˛·˚Â Ì‡ÔÓÏËÌ‡ÌËfl Ó flÁ˚˜ÂÒÍËı Ò‚Ó·Ó‰‡ı ÑðÂ‚ÌÂÈ ÉðÂˆËË Ë êËÏ‡ Ò Ëı ÍÛÎ¸ÚÓÏ ÁÂÏÌÓÈ ÊËÁÌË. ë ÔÓ‰ÊÓ„‡ ÄÎÂÍÒ‡Ì‰ðËÈÒÍÓÈ ·Ë·ÎËÓÚÂÍË – Ò‡ÏÓ„Ó ÔÓÎÌÓ„Ó ÒÓ·ð‡ÌËfl Ï‡ÌÛÒÍðËÔÚÓ‚ ‰ðÂ‚ÌÂ„Ó ÏËð‡ – Ì‡˜‡ÎÒfl ÍðÂÒÚÓ‚˚È ÔÓıÓ‰ ÔÂð‚ÓıðËÒÚË‡Ì ÔðÓÚË‚ «ÔðÓÍÎflÚÓ„Ó ÔðÓ¯ÎÓ„Ó». ÑðÂ‚ÌÂ„ðÂ˜ÂÒÍ‡fl ÔËÒ¸ÏÂÌÌÓÒÚ¸ ·˚Î‡ ÛÌË˜ÚÓÊÂÌ‡ Ì‡ ÚÂððËÚÓðËË ‚ÒÂÈ Ö‚ðÓÔ˚. ç‡ ˆÂÎÓÂ Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËÂ Ö‚ðÓÔ‡, ÔÓ„ðÛÊÂÌÌ‡fl ‚Ó Ïð‡Í ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓ„Ó ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡, Á‡·˚Î‡, ‚˚˜ÂðÍÌÛÎ‡ ËÁ Ò‚ÓÂÈ Ô‡ÏflÚË ÊËÁÌÂð‡‰ÓÒÚÌÛ˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ ùÎÎ‡‰˚. èÂð„‡ÏÂÌÚÌ˚Â Ò‚ËÚÍË Ò ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËflÏË ‰ðÂ‚ÌÂ„ðÂ˜ÂÒÍËı ‡‚ÚÓðÓ‚ ÛˆÂÎÂÎË Ì‡ ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ı ÓÍð‡ËÌ‡ı ÑðÂ‚ÌÂ„Ó ÏËð‡ – ‚ Å‡„‰‡‰Â, ÒÚÓÎËˆÂ Äð‡·ÒÍÓ„Ó ı‡ÎËÙ‡Ú‡. åÓÎÓ‰ÓÈ ËÒÎ‡Ï ·˚Î Â˘Â ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ ð‡ÒÍÓ‚‡Ì. Äð‡·ÒÍËÂ Û˜ÂÌ˚Â ÛÒÔÂÎË ‚‚ÂÒÚË ‚ Ï‡ÚÂÏ‡ÚËÍÛ ÌÓ‚˚Â ‰ËÒˆËÔÎËÌ˚ (‘al-gebri), ð‡Á‚Ë‚‡ÎË ıËÏË˛ (al-chimia), ÙËÎÓÒÓÙË˛... Ç ÏÌÓ„ÓflÁ˚ÍÓÈ ëðÂ‰ÌÂÈ ÄÁËË ‚ ð‡ÌÌÂÏ ëðÂ‰ÌÂ‚ÂÍÓ‚¸Â ÒÎÓÊËÎ‡Ò¸ ÙÓðÏÛÎ‡: «í˛ðÍÒÍËÈ flÁ˚Í – ‰Îfl ‚ÓËÌÓ‚, ÔÂðÒË‰ÒÍËÈ – ‰Îfl ÔÓ˝ÚÓ‚, ‡ð‡·ÒÍËÈ – ‰Îfl Û˜ÂÌ˚ı». í˛ðÓÍ åÛı‡ÏÏÂ‰ ‡Î¸-î‡ð‡·Ë ‚ ï ‚ÂÍÂ ÔÂðÂ‚Ó‰ËÚ Ì‡ ‡ð‡·ÒÍËÈ ÍÌË„Ë ÄðËÒÚÓÚÂÎfl Ë èÎ‡ÚÓÌ‡, Á‡ ˜ÚÓ ‚ Ì‡Û˜Ì˚ı ÍðÛ„‡ı ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ÔÓÎÛ˜‡ÂÚ Á‚‡ÌËÂ ÇÚÓðÓ„Ó ì˜ËÚÂÎfl åËð‡ (Î‡‚ð˚ èÂð‚Ó„Ó ì˜ËÚÂÎfl ‰ÓÒÚ‡ÎËÒ¸ ÄðËÒÚÓÚÂÎ˛). ùÚË ÍÌË„Ë ÔÓÔ‡‰‡˛Ú ‚ ËÒÔ‡ÌÒÍÛ˛ äÓð‰Ó‚Û, Ì‡ÒÂÎÂÌÌÛ˛ ‡ð‡·‡ÏË. í‡Ï ‚ ÚÓ ‚ðÂÏfl Ó·ðÂÚ‡˛ÚÒfl ËÌ‡ÍÓÏ˚ÒÎfl˘ËÂ ËÁ Í‡ÚÓÎË˜ÂÒÍÓ„Ó ÏËð‡. éÌË ÔÂðÂ‚Ó‰flÚ ÚðÛ‰˚ ‚ÂÎËÍËı „ðÂÍÓ‚ Ò ‡ð‡·ÒÍÓ„Ó Ì‡ Î‡Ú˚Ì¸. äÌË„Ë ˝ÚË ‚ ïI ‚ÂÍÂ Ú‡ÈÌÓ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡Ìfl˛ÚÒfl ÔÓ Ö‚ðÓÔÂ, ‚ÓÁðÓÊ‰‡fl ÌÂ‚Â‰ÓÏ˚Â ˜Û‚ÒÚ‚‡ Ë

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Ì‡ÒÚðÓÂÌËfl. Ç Ö‚ðÓÔÛ ‚ÓÁ‚ð‡˘‡ÎÓÒ¸ Ó˘Û˘ÂÌËÂ ð‡‰ÓÒÚË ÁÂÏÌÓ„Ó ·˚ÚËfl. í‡Í Ì‡˜ËÌ‡ÎÒfl êÂÌÂÒÒ‡ÌÒ – ÇÓÁðÓÊ‰ÂÌËÂ ˝ÎÎËÌËÁÏ‡. éÌÓ ‚˚ð‡ÁËÎÓÒ¸ ‚ ÎËÚÂð‡ÚÛðÂ, ‚ ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂÎ¸ÌÓÏ ËÒÍÛÒÒÚ‚Â, ‚ Ì‡ÛÍÂ. ëÙÓðÏËðÓ‚‡ÎÓ ÒÓÁÌ‡ÌËÂ Homo Sapiens(a), ÔÓÁ‚ÓÎË‚¯ÂÂ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÈ Ï˚ÒÎË ÔðÓÌËÍ‡Ú¸ ‚ Ò‡Ï˚Â ÒÓÍðÓ‚ÂÌÌ˚Â Ú‡ÈÌ˚ ÏËðÓÁ‰‡ÌËfl. ÑÛı ÇÓÁðÓÊ‰ÂÌËfl ÔÓÏÓ„ Û‚Ë‰ÂÚ¸ ÔÓÚ‡ÂÌÌ˚Â ÒÏ˚ÒÎ˚ ‚ Á‡ÚÂðÚ˚ı ÚÂÍÒÚ‡ı ë‚fl˘ÂÌÌÓ„Ó ÔËÒ‡ÌËfl. íÂÁËÒ «ÅÓ„ ÒÓÁ‰‡Î ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÔÓ Ó·ð‡ÁÛ Ë ÔÓ‰Ó·Ë˛ Ò‚ÓÂÏÛ» ‚ ðÂÌÂÒÒ‡ÌÒÌÓÏ ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓÏ ÒÓÁÌ‡ÌËË ‚ÓÁÊË„‡ÂÚ ÇËÙÎÂÂÏÒÍÛ˛ Á‚ÂÁ‰Û ‰Îfl Í‡Ê‰Ó„Ó ‚ ÏËð ÔðËıÓ‰fl˘Â„Ó. à·Ó Í‡Ê‰˚È – ÔÓ‰Ó·ÂÌ í‚ÓðˆÛ Ë ëÓÁ‰‡ÚÂÎ˛, ÍÓÚÓð˚È ÔðÓËÁ‚ÂÎ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ˜ÚÓ·˚ ÓÌ Ú‚ÓðËÎ Ë ÒÓÁ‰‡‚‡Î. í‡ÍÓÂ ÒÓÁÌ‡ÌËÂ ÛÒÍÓðflÎÓ ð‡Á‚ËÚËÂ Ú‚Óð˜ÂÒÍÓ„Ó, ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Ì‡˜‡Î‡ ÎË˜ÌÓÒÚË. èÓ‰‚Ó‰fl Ò‡Ï˚Â ÔÓ‚ÂðıÌÓÒÚÌ˚Â ËÚÓ„Ë, ÏÓÊÌÓ ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ Á‡Ô‡‰Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡ fl‚ËÎ‡Ò¸ ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÂÏ ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓÈ ‡ÒÍÂÚË˜ÂÒÍÓÈ ÏÓð‡ÎË Ë ˝ÎÎËÌÒÍÓ„Ó ÍÛÎ¸Ú‡ ÁÂÏÌÓ„Ó ·˚ÚËfl. ìÔÓðÌ‡fl ·Óð¸·‡ Ë Â‰ËÌÒÚ‚Ó ˝ÚËı ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌÓÒÚÂÈ ‰Ûı‡ ÓÔðÂ‰ÂÎËÎË ÒÓ‰ÂðÊ‡ÌËÂ Ë ÚÂÏÔ˚ ð‡Á‚ËÚËfl Á‡Ô‡‰ÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË ‚Ó ÇÚÓðÓÏ Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËË ÓÚ êÓÊ‰ÂÒÚ‚‡ ïðËÒÚÓ‚‡. çË ·Û‰‰ËÁÏ, ÌË ËÒÎ‡Ï ÌÂ ÁÌ‡ÎË Ú‡ÍËı ‰Ë‡ÎÂÍÚË˜ÂÒÍËı ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜ËÈ ‚ ÔðÓˆÂÒÒÂ Ò‚ÓÂ„Ó ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl. èÓÍÓðÌÓÒÚ¸ ÒÛ‰¸·Â, ‚ÓÒÔËÚ‡ÌÌ‡fl ÇÂðÓÈ, ÓÔðÂ‰ÂÎËÎ‡ ‰ÓÎ„ÓÂ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌÓÂ ÓÚÒÚ‡‚‡ÌËÂ ÇÓÒÚÓÍ‡. ëÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Â ÔÓÎËÚËÍË Ó·flÁ‡Ì˚ Û˜ËÚ˚‚‡Ú¸ ˝ÚÓÚ Ù‡ÍÚÓð ÔðË ‡Ì‡ÎËÁÂ ÛÒÎÓ‚ËÈ «‡ÁË‡ÚÒÍÓ„Ó ÍÓÌÚÂÍÒÚ‡», ‚ ÍÓÚÓð˚È ÔÓÏÂ˘‡˛ÚÒfl Ú‡ÍËÂ Á‡Ô‡‰Ì˚Â ÔÓÌflÚËfl, Í‡Í ÒÓˆË‡ÎËÁÏ, ‰ÂÏÓÍð‡ÚËfl, „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl Ë ‰ð.

Бог не может быть ни черным, ни белым

Niçin tektanr›l› dinler Do¤u bilimi ve tekni¤ine frenleyici etki yapm›fllard›r?

Ä ÓÔ˚Ú ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚‡ ‚ÍÎ˛˜‡ÂÚ ‚ ÒÂ·fl Ë Ù‡ÍÚ˚ ÌÂÔÓÒÎÛ¯‡ÌËfl ·Ë·ÎÂÈÒÍËÏ Á‡ÔÓ‚Â‰flÏ. «ü ÂÒÚ¸ ÉÓÒÔÓ‰¸, fl – ÅÓ„ Ú‚ÓÈ. çÂ ÒÓÚ‚ÓðË ÒÂ·Â ÍÛÏËð‡ Ë ÌÂ ‰ÂÎ‡È ÌËÍ‡ÍÓ„Ó ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ Ì‡ ÌÂ·Â ‚‚ÂðıÛ, ˜ÚÓ Ì‡ ÁÂÏÎÂ ‚ÌËÁÛ Ë ˜ÚÓ ‚ ‚Ó‰Â ÌËÊÂ ÁÂÏÎË». é‰Ì‡ÍÓ ÔÂð‚˚Â ˜ËÚ‡ÚÂÎË äÌË„Ë Ì‡ðÛ¯ËÎË Á‡‚ÂÚ – ÔÓÒÏÂÎË ËÁÓ·ð‡ÁËÚ¸ ÅÓ„‡ Ë ë˚Ì‡ ÅÓÊ¸Â„Ó Ë ë‚flÚ˚ı, ÔðË‰‡‚ ËÏ ˜ÂðÚ˚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓ‚ Ó‰ÌÓÈ, Ò‚ÓÂÈ ð‡Ò˚. (äðÂ˘ÂÌ˚Â ‡ÙðÓ-‡ÏÂðËÍ‡Ìˆ˚ Ë ‡ÙðËÍ‡Ìˆ˚ Ó·˙flÒÌfl˛Ú ÔÂðÂıÓ‰ ‚ ËÒÎ‡Ï ÌÂÊÂÎ‡ÌËÂÏ ÏÓÎËÚ¸Òfl «·ÂÎÓÏÛ ·Ó„Û». éÚ‰‡ÎÂÌÌÓÂ ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚ËÂ ÚÓ„Ó Ò‚ÓÂ‚ÓÎËfl.) àÒÎ‡Ï ÌÂ Ì‡ðÛ¯ËÎ ÔðË‚Â‰ÂÌÌÓÈ Á‡ÔÓ‚Â‰Ë: Á‡ÔðÂ˘‡ÂÚ ËÁÓ·ð‡Ê‡Ú¸ ÅÓ„‡ Ë ‚ÒÂ ÊË‚ÓÂ, ÒÓÚ‚ÓðÂÌÌÓÂ ËÏ. ì ÄÎÎ‡ı‡ –

Peki “H›ristiyanl›k niçin bilgiyi durduramad›?” Sebep; galiba ikinci bin y›l›n bafl›nda, on as›rd›r Avrupa toplumlar›n›n bilincine hâkim olan H›ristiyanl›k doktrini beklenmedik bir dirençle karfl›laflt›. Çok kesif

Büyük Çin Medeniyeti cam, porselen, kâ¤›t, nota portesi, barut, tepki hareketi kanununun buluflu gibi ve dünya çap›nda daha birçok alanda kendini gösterdi. Ve bütün bunlar Çin’de Budizm’in yay›lmas›ndan önce gerçekleflti. Bilimsel ve kültürel düflüncenin durmas› eski Hint ve Nirvana’y› ö¤renen di¤er bölgelerde de meydana geldi. ‹slâm’›n Arap, ‹ran ve Türkî devletlerin Ortaça¤ kültürlerine etkisinin sonuçlar›n›n da benzer oldu¤unu söylemek mümkündür.

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ÌÂÚ Ó·ð‡Á‡, ‰ÓÒÚÛÔÌÓ„Ó ÁðÂÌË˛. çÂÚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Ë ð‡ÒÓ‚˚ı ÔðËÁÌ‡ÍÓ‚. éÌ – ÌÂ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ë ÌÂ ÊË‚ÓÚÌÓÂ. éÌ – ÅÓ„. à ˝ÚËÏ ‚ÒÂ ÒÍ‡Á‡ÌÓ Ò ËÒ˜ÂðÔ˚‚‡˛˘ÂÈ ÔÓÎÌÓÚÓÈ.

ÔÓ‰Ó·Ë˛ Ò‚ÓÂÏÛ» (ùð‡ ÔðÓðÓÍÓ‚, I Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËÂ ‰Ó Ì.˝. – I Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËÂ Ì.˝.).

Ç ˜ÂÏ ÔðÂËÏÛ˘ÂÒÚ‚Ó Ú‡ÍÓ„Ó ÔÓÌËÏ‡ÌËfl?

ùÚ‡ ÙËÎÓÒÓÙËfl ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸ÌÓ ÛÒÍÓðËÎ‡ ÚÂ˜ÂÌËÂ ÇðÂÏÂÌË: ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó Á‡ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ‚ÂÍÓ‚ ÓÚÌÂÒÎÓ ‚ ·Û‰Û˘ÂÂ Í‡ÊÂÚÒfl, ‰‡Î¸¯Â, ˜ÂÏ ÒÎÂ‰Ó‚‡ÎÓ. èÂÒÚð˚È, Á‡ÔÛ„‡ÌÌ˚È ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏË ‰ÓÍÚðËÌ‡ÏË Ë ÔðËðÓ‰Ì˚ÏË Ò·ÓflÏË ÏËð!..

ä‡Ê‰‡fl ð‡Ò‡ ÒÚðÂÏËÚÒfl ÔðË·ÎËÁËÚ¸ ÒÂ·fl Í «Ó·ð‡ÁÛ ·ÓÊ¸ÂÏÛ», ‰‡ÊÂ ÌÂ ‚Â‰‡fl, Í‡ÍÓÈ ÓÌ. ùÚÓ, Ì‡‚ÂðÌÓÂ, Ó‰ËÌ ËÁ Ò‡Ï˚ı ÓÚ‚ÎÂ˜ÂÌÌ˚ı ÒÔÓÒÓ·Ó‚ Ò‡ÏÓÛÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. í‡ÍÓÈ ÔÓ‰ıÓ‰, ‚ÂðÓflÚÌÓ, ÒÔÓÒÓ·ÂÌ ·˚Î Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ËÒÎ‡Ï ÔÓËÒÚËÌÂ Ó·˘Â˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÈ ðÂÎË„ËÂÈ. ÖÒÎË ·˚ ˝ÚÓ„Ó ÔÎ˛Ò‡ ÓÍ‡Á‡ÎÓÒ¸ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ. ...Ç ·ÛÌÚ‡ðÒÚ‚Â ÌÂÔÓÒÎÛ¯‡ÌËfl ‚˚ð‡ÁËÎ‡Ò¸ ÔÓÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ ð‡Á‚ËÚËfl ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ‡Î¸ÌÓ„Ó ÔÓÎÓÊÂÌËfl Ó ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÏ „ÂÌÂÁËÒÂ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡: I. «ÅÓ„ ÒÓÁ‰‡Î ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÔÓ Ó·ð‡ÁÛ Ë

II. «ÅÓ„ ÔÓıÓÊ Ì‡ ÏÂÌfl Ò‡ÏÓ„Ó, Ë·Ó fl – Ú‚ÓðÂˆ!» (ùÔÓı‡ ÇÓÁðÓÊ‰ÂÌËfl, II Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËÂ Ì.˝.).

ÇÏÂÒÚÓ «ıÓÎÓ‰ÌÓÈ ‚ÓÈÌ˚» – «„ÎÓ·‡Î¸ÌÓÂ ÔÓÚÂÔÎÂÌËÂ»! åËð ÔÓÎÛ˜ËÚ ¯‡ÌÒ Ó·˙Â‰ËÌËÚ¸Òfl, ˜ÚÓ·˚ ‚˚ÊËÚ¸, ÂÒÎË ÇÓÒÚÓÍ Ë á‡Ô‡‰ Ì‡Î‡‰flÚ ÓÒÓÁÌ‡ÌÌÓÂ ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ, Í‡Í ‰‚‡ ÔÓÎÛ¯‡ðËfl ÏÓÁ„‡ ÇÒÂÎÂÌÌÓÈ. ä‡Í ÇÂð‡ Ë áÌ‡ÌËÂ, ÒÛÏÂ‚¯ËÂ Ó·˙Â‰ËÌËÚ¸Òfl ‚ ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌÌÓÈ Ö‚ðÓÔÂ ˝ÔÓıË êÂÌÂÒÒ‡ÌÒ‡. n

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

bir flekilde s›k›flt›r›lm›fl zeminden, uzun zamand›r unutulmufl entelektüel miras› birdenbire canland›ran ilk filizler ç›kt›.

Rönesans ne ile bafllad›?

Paris’te veya Ba¤dat’ta bir ö¤renciye “Rönesans ça¤› nas›l ve ne ile bafllad›?” diye sorun. Özellikle, “yeniden ne do¤du?” diye sorun… Ben 21. yüzy›l›n ders kitaplar›nda nihayet bu sorulara cevap veren tarihî önemde bu konunun yer alaca¤›n› ümit ediyorum. Konu çoktan araflt›r›ld› ve onlarca yabanc› bilim adamlar›nca biliniyor fakat henüz kitlelere yay›lmad›. “Yeni Ça¤”›n H›ristiyanl›¤›n›n di¤er dinlerden çok fark› yoktu. Hatta bilgiyi inançla de¤ifltirme hevesinde çok kararl›-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

l›k gösterdi. Bilgi göklerdeki sonsuz zevkler için bedensel sevinçlerden vazgeçmeye inand›r›yordu. Eski Yunan ve Roma’n›n putperestlik özgürlü¤ünü ve onlar›n dünya hayat›na olan perestiflini hat›rlatan her fley s›k› bir flekilde takip ediliyordu. ‹skenderiye’nin eski dünyan›n en zengin el yazmalar› kütüphanesinin yak›lmas›ndan sonra ilk H›ristiyanlar›n “lanetli geçmifle” karfl› Haçl› Seferleri bafllad›. Avrupa’n›n her taraf›nda eski Yunan yaz›l› eserleri yok edildi. Tam bin y›l H›ristiyanl›¤›n karanl›¤›na dalan Avrupa, Yunan kültürünün hayat sevincini unutuyordu, unuttu ve haf›zas›ndan sildi. Eski Yunan yazarlar›n›n eserlerinin yaz›l› oldu¤u parflömen tomarlar Arap halifeli¤inin baflkenti, eski dünyan›n do¤usunda Ba¤dat’ta sa¤lam kald›lar. Henüz genç olan ‹slâmiyet kültürel anlamda daha yeni gelifliyordu. Arap bilim adamlar› matemati¤e yeni branfllar (al-gebra) dahil etmifl, kimyay› (al-chimia), felsefeyi gelifltirmifllerdi. Çok dilli Orta Asya’da erken Ortaça¤ döneminde “Türkçe asker dili, Farsça fliir dili, Arapça bilim dili” formülü oluflmufltu. Türk bilgini, Muhammed El-Farabi 10. yüzy›lda Aristo ve Platon’un kitaplar›n› Arapçaya tercüme etmifl, bunun sonucunda zaman›n bilim çevrelerinde “Dünyan›n ‹kinci Hocas›” unvan›n› al›yordu (“‹lk Ö¤retmen” unvan› Aristo’ya aitti). Bu kitaplar Araplar›n yerleflmifl oldu¤u ‹spanya Kurtuba’ya kadar ulafl›yor. Orada o zamanlar Katolik dünyas›ndan baflka düflünceden insanlar bulunuyordu. Bunlar büyük Yunanl›lar›n eserlerini Arapçadan Latinceye çevirirdiler. Bu kitaplar 11. yüzy›lda Avrupa’da o zamana kadar bilinmedik duygular ve haller do¤urarak gizlice yay›ld›lar. Avrupa dünyada var olman›n sevincine kavufltu. Rönesans – Helenizmin do¤uflu böyle bafllad›. Bu do¤ufl edebiyata, plastik sanatlara ve bilime yans›d›. ‹nsan düflüncesinde, kainat›n en derin s›rlar›na nüfuz etme imkan› veren Homo Sapiens bilinci olufltu. Rönesans ruhu, Kutsal kitab›n silik metinlerindeki sakl› anlamlar› görmeye vesile oldu. “Tanr› insan› kendi suretinde yaratt›” tezi Rönesans H›ristiyan bilincinde dünyaya gelen herkes için bir Beytu’l-Lahim y›ld›z› yakt›. Çünkü herkes Yaratan’a benziyorsa, bu onun da yaratmas› (üretmesi) içindir. Bu bilinç, kiflili¤in üretici ve tanr›sal bafllang›c›n›n geliflimini h›zland›rd›.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

analiz ederken bu faktörü de göz önünde bulundurmal›lar.

Tanr› siyah ya da beyaz de¤ildir

H›ristiyanl›k tecrübesi ise “Ben Tanr›’y›m. Ben senin Rabb’inim. Kendin için put oyma, yukarda; göklerde olan›n, yahut afla¤›da; yerde olan›n, yahut yerin alt›nda; sularda olan›n hiç suretini yapmayacaks›n” diyen ‹ncil’i dinlemedi¤ini de içerir. Fakat Kitab›n ilk okuyucular› bu nasihati dinlemediler. Ve Tanr›’y›, o¤lunu ve di¤er kutsallar› sadece kendi ›rk›n›n insan›n›n özelliklerini vererek resmetme cüretini gösterdiler. Vaftiz edilmifl Afro-Amerikal› ve Afrikal›lar ‹slâm’a geçifllerini “beyaz Tanr›’ya” ibadet etmek istememekle aç›kl›yorlar. Bu yukar›daki O keyfili¤in bir sonucudur…

Каждая раса стремится приблизить себя к «образу божьему», даже не ведая, какой он. Это, наверное, один из самых отвлеченных способов самоусовершенствования человека. Her ›rk, görmedi¤i halde kendini ilahi flekle yak›nlaflt›rmaya çal›fl›r. Bu galiba, insan›n kendini yetkinlefltirmenin en soyut yollar›ndan biridir. En yüzeysel sonuçlar› s›ralad›¤›m›zda, Bat› kültürünün, H›ristiyan riyazet ahlak›n›n ve Helenizmin dünya hayat›na tap›nmas›n›n bir eseri oldu¤unu söylemek mümkündür. Bu çeliflkilerin ›srarl› savafl› ve ittifak›n›n ruhu, Bat› medeniyetinin M.S. ikinci bin y›ldaki gelifliminin muhtevas›n› ve temposunu belirlemifltir. Ne Budizm, ne ‹slâm kendi ilk teflekkül safhalar›nda bu türden diyalektik çeliflkiler yaflamad›lar. ‹nançla terbiye edilmifl ve kadere teslimiyet anlay›fl› Do¤u’nun medeniyetten uzun süre geri kalmas›na sebep oldu. Ça¤dafl politikac›lar, içinde sosyalizm, demokrasi, küreselleflme gibi Bat›l› anlay›fllar›n yer ald›¤› “Asya’n›n genel durumu”nun (kontekst) flartlar›n›

‹slâm, gönderilen emre karfl› ç›kmad›, Tanr›’y› ve onun yaratt›¤› bütün canl›lar› tasviri yasaklar. Allah’›n gözle görülebilen bir flekli yoktur. Milli ve ›rksal belirtileri yoktur. O insan ve herhangi bir canl› de¤ildir. O ‹laht›r. Bununla her fley en ayr›nt›l› hali ile söylenmifltir zaten. Böyle bir anlay›fl›n üstünlü¤ü nedir? Her ›rk, görmedi¤i halde kendini ilahi flekle yak›nlaflt›rmaya çal›fl›r. Bu galiba, insan›n kendini yetkinlefltirmenin en soyut yollar›ndan biridir. Böyle bir yaklafl›m galiba ‹slâm’› gerçekten ortak bir befler dini yapmaya muktedirdir. Tabii, e¤er bu üstünlük yeterli olsayd›. ‹syanc› itaatsizlikte insan›n ilahi yarat›l›fl›n temel tezlerinin silsilesi de ifade edilmifltir: I. “Tanr› insan› kendi fleklinde ve kendine benzer yaratt›” (Peygamberler ça¤› M.Ö.1. y.y. M.S. 1.y.y.). II. “Tanr› bana benziyor, çünkü ben tanr›y›m” (Ayd›nlanma ça¤› M.S. 2. bin y›l) Bu felsefe zaman›n ak›fl›n› oldukça h›zland›rd›. ‹nsanl›k birkaç yüzy›l zarf›nda gere¤inden fazla gelece¤i geçti galiba. Rengârenk, politik doktrinlerle ve do¤al afetlerle gözü korkutulmufl bir dünya! … “So¤uk savafl”›n yerine “küresel ›s›nma”! Dünya, yaflamak için birleflme flans› yakalayacak. Yeter ki, inanç ve bilginin Rönesans ça¤› ayd›n Avrupa’s›nda birlefltikleri gibi, Do¤u ve Bat› da evrenin iki yar›m küreli beyni olarak karfl›l›kl› iliflkilerini düzeltsinler… n

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

Олег Колобов:

Выход – в многополярности Беседовал: Мухаммед Карадаг Преподаватель факультета международных отношений Нижегородского государственного университета им. Н.И. Лобачевского (Россия).

Oleg Kolobov:

Çare çok kutuplulukta Konuflan: Muhammed Karada¤

Nijegorodskiy Devlet Üniversitesi Uluslararas› ‹liflkiler Fakültesi Ö¤retim Görevlisi (Rusya).

ÑÂÍ‡Ì Ù‡ÍÛÎ¸ÚÂÚ‡ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ççÉì ËÏ. ç.à. ãÓ·‡˜Â‚ÒÍÓ„Ó éÎÂ„ äÓÎÓ·Ó‚ ËÁ‚ÂÒÚÂÌ Ì‡Û˜Ì˚ÏË ð‡·ÓÚ‡ÏË ‚ Ó·Î‡ÒÚË ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ë ÔÓÎËÚÓÎÓ„ËË. îÓðÏËðÛ˛˘ËÂÒfl ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ‚ðÂÏfl ÌÓ‚˚Â ÙÓðÏ˚ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl ÏËðÓÏ ÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú ‚ÎËflÌËÂ Ì‡ ÒÚð‡Ì˚ Ë ðÂ„ËÓÌ˚, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ Ë êÓÒÒË˛. Ç ˝ÚÓÏ ÔðÓˆÂÒÒÂ ‚‡ÊÌÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ËÏÂÂÚ ÛðÓ‚ÂÌ¸ ð‡Á‚ËÚËfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. ùÚ‡ ÒËÚÛ‡ˆËfl ÒÓÁ‰‡ÂÚ Û ðÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎÂÈ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ Ë Ì‡ðÓ‰‡ ˝ÙÙÂÍÚ ÔðÂ‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚‡ Ó‰ÌÓÈ Ì‡ˆËË Ì‡‰ ‰ðÛ„ÓÈ ËÎË ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ÔÓfl‚ÎÂÌË˛ ÍÓÏÔÎÂÍÒÓ‚ Û ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ı Ì‡ðÓ‰Ó‚. ÇÓ¯ÎÓ ‚ ÔðË‚˚˜ÍÛ „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó ÔðÓ‰‚ËÌÛÚ˚ı Ë ÓÚÒÚ‡Î˚ı ÒÚð‡Ì‡ı. ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, Ó·˚˜ÌÓ „Ó‚ÓðflÚ Ó «ð‡Á‚ËÚÓÏ á‡Ô‡‰Â» Ë «ÓÚÒÚ‡ÎÓÏ ÇÓÒÚÓÍÂ». å˚ ÔÓÔðÓÒËÎË Ì‡¯Â„Ó ÒÓ·ÂÒÂ‰ÌËÍ‡ ‚ÌÂÒÚË flÒÌÓÒÚ¸ ‚ ÌÂÍÓÚÓð˚Â ‚ÓÔðÓÒ˚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË. åÛı‡ÏÏÂ‰ ä‡ð‡‰‡„: éÎÂ„ ÄÎÂÍÒÂÂ‚Ë˜, ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚ Ó˜ÂÌ¸ ÏÌÓ„Ó „Ó‚ÓðflÚ Ó ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËË «ÌÓ‚Ó„Ó ÏËðÓÔÓðfl‰Í‡», ÌÓ‚ÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl ÏËðÓÏ. óÚÓ Ú‡ÍÓÂ «ÌÓ‚˚È ÏËðÓÔÓðfl‰ÓÍ», ÔÓ˜ÂÏÛ ‚ÓÁÌËÍÎ‡ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ ‚ ÌÂÏ? éÎÂ„ äÓÎÓ·Ó‚: èÂðËÓ‰ «ıÓÎÓ‰ÌÓÈ ‚ÓÈÌ˚» ı‡ð‡ÍÚÂðËÁÓ‚‡ÎÒfl Ì‡ÎË˜ËÂÏ ·ËÔÓÎflðÌÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚, ÍÓÚÓð‡fl ÔðÂ‰ÔÓÎ‡„‡Î‡ ÒÓÔÂðÌË˜ÂÒÚ‚Ó Ë

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

N.‹. Lobaçevskiy Devlet Üniversitesi Uluslararas› ‹liflkiler Fakültesi Dekan› O.A. Kolobov Nijegorodskiy, toplumsal araflt›rmalar ve devletçilik alanlar›nda yapm›fl oldu¤u bilimsel çal›flmalarla tan›nan bir akademisyen. Son zamanlarda flekillenen dünya yönetim biçimleri Rusya baflta olmak üzere ço¤u ülkeyi etkiledi. Bu konuda ülkelerin geliflmifllik ölçüleri elbette önemli rol oynuyor. Bu durum do¤al olarak ülke yöneticilerinde ve halk üzerinde psikolojik “üstünlükafla¤›l›k” etkisi yap›yor. S›rf bu nedenden baz› ülkeler “geri”, baz›lar› “ileri” diye ifade ediliyor ve hatta dünya “ileri Bat›” ve “geri Do¤u” diye de kutuplaflt›r›l›yor. Konuya aç›kl›k getirmek amac›yla Oleg Alekseeviç’in fikirlerine müracaat ettik. ÔðÓÚË‚Ó·ÓðÒÚ‚Ó. ë Ó‰ÌÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚ ·˚Î á‡Ô‡‰ ‚Ó „Î‡‚Â Ò ëòÄ; Ò ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚ ÇÓÒÚÓÍ, ËÎË ÒÓˆË‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÈ ÏËð, ‚Ó „Î‡‚Â Ò ëëëê. Å˚Î‡ ÌÂÍ‡fl ÛÒÚÓÈ˜Ë‚ÓÒÚ¸ ‚ ÒËÒÚÂÏÂ ÍÓÓð‰ËÌ‡Ú, ÔÓÚÓÏ ‚ÒÂ ðÛıÌÛÎÓ. ëÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚È ÏËð ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÌÓ‚ÓÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ó‰ËÌ ÔÓÎ˛Ò, ÒÍÓÌˆÂÌÚðËðÓ‚‡‚¯ËÈ ‚Òfi Ë ‚Òfl Ì‡ ÔÎ‡ÌÂÚÂ, ‡ ËÏÂÌÌÓ: ðÂÒÛðÒ˚, ‚Î‡ÒÚ¸, ÔÓÎÌÓÏÓ˜Ëfl, ‚ÎËflÌËÂ Ì‡ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚Â Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË. ç‡ ˝ÚÓÏ ÔÓÎ˛ÒÂ Ì‡ıÓ‰flÚÒfl ëòÄ, ÍÓÚÓð˚Â ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ ‚ Û‰Ë‚ËÚÂÎ¸ÌÓÏ,

Muhammed Karada¤: Oleg Alekseeviç, son y›llarda dünyay› yönetecek yeni bir sistem “yeni dünya düzeni” hakk›nda çok konufluluyor. “Yeni dünya düzeni” nedir? Buna niçin ihtiyaç duyuldu? Oleg Kolobov: “So¤uk savafl” dönemi rekabet ve mücadele olmak üzere iki kutuplu bir sistemdi; bir tarafta ABD önderli¤inde Bat›, di¤er tarafta SSCB önderli¤inde Do¤u veya sosyalist dünya. Bir tür istikrar›n koordinat oldu¤u bir sistemdi. fiimdi her fley y›k›ld›.

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜Ë‚ÓÏ, ÌÓ ‚Ó ÏÌÓ„ÓÏ Â‰ËÌÓÏ ÏËðÂ Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ÒÛÔÂð‰ÂðÊ‡‚Û. ë ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ·‡Î‡ÌÒ‡ ÒËÎ ˝ÚÓ ÔÎÓıÓ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ëòÄ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË Á‡ ‚ÒÂ ÍðËÁËÒ˚, ÍÓÚÓð˚Â ÔðÓËÒıÓ‰flÚ Ì‡ ÔÎ‡ÌÂÚÂ. ÇÓ ‚ÒflÍÓÏ ÒÎÛ˜‡Â, ·ÂðÛÚ Ì‡ ÒÂ·fl Ú‡ÍÛ˛ ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸. ë ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, ÚÓ, ˜ÚÓ ·˚ÎÓ ‚ÒÂ„‰‡ Á‡ Í‡‰ðÓÏ Ë ð‡Ì¸¯Â Ì‡Á˚‚‡ÎÓÒ¸ ÚðÂÚ¸ËÏ ÏËðÓÏ, ÒÂÈ˜‡Ò ÔðÂ‰ÒÚ‡ÂÚ ‚ ÌÂÍÓÈ ÌÓ‚ÓÈ ËÔÓÒÚ‡ÒË. ùÚÓ ‰ËÌ‡ÏË˜Ì‡fl ÒËÎ‡, ÍÓÚÓð‡fl ÒÓÒÚÓËÚ ËÁ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍËı ÒËÎÓ‚˚ı ˆÂÌÚðÓ‚. ëðÂ‰Ë ˝ÚËı ˆÂÌÚðÓ‚ Ï˚ ‚Ë‰ËÏ Åð‡ÁËÎË˛, íÛðˆË˛, äËÚ‡È, àÌ‰Ë˛… ùÚË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ÒÔÓÒÓ·Ì˚ ÒÍ‡Á‡Ú¸ ÌÂ˜ÚÓ ÌÓ‚ÓÂ ‚ Ó·ÓÁðËÏÓÏ ·Û‰Û˘ÂÏ. èÓ˝ÚÓÏÛ ÚÓÈ Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Ò‚Âðı‰ÂðÊ‡‚Â, ÍÓÚÓð‡fl ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ‚ ÒÚ‡ðÓÏ Í‡˜ÂÒÚ‚Â Ë Ë‰ÂÚ ÔÓ ÒËÎÓ‚ÓÏÛ ÔÛÚË, ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓËÚ ÏÓ·ËÎ¸Ì‡fl ÒËÎ‡, Á‡ ÍÓÚÓðÓÈ – ·Û‰Û˘ÂÂ. ü Û·ÂÊ‰ÂÌ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, Ó·Î‡‰‡˛˘ËÂ ðÂÒÛðÒ‡ÏË Ë ‰ÂÏÓÌÒÚðËðÛ˛˘ËÂ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÈ ðÓÒÚ, ËÏÂ˛˘ËÂ ‰ËÌ‡ÏË˜ÌÓÂ ÏÓÎÓ‰ÓÂ Ì‡ÒÂÎÂÌËÂ, ÒÔÓÒÓ·ÌÓÂ ‡ÍÚË‚ÌÓ ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ú¸, ·Û‰ÛÚ ‚Òfi ·ÓÎ¸¯Â Ë ·ÓÎ¸¯Â ‚ÎËflÚ¸ Ì‡ ıÓ‰ ÏËðÓ‚˚ı ÒÓ·˚ÚËÈ. åÌÂ Í‡Í ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎ˛ êÓÒÒËË ıÓÚÂÎÓÒ¸ ·˚, ˜ÚÓ·˚ êÓÒÒËfl ÔÓÌËÏ‡Î‡ Ò‚ÓÂ ÌÓ‚ÓÂ ÔðÂ‰Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ‚ ÏËðÂ Ë Ì‡ÍÓÌÂˆ-ÚÓ ÓÔðÂ‰ÂÎËÎ‡Ò¸ Ì‡ ÏËðÓ‚ÓÈ ‡ðÂÌÂ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÎË‰Âð‡. íÓÎ¸ÍÓ ÚÓ„‰‡ ÏËð Ó·ðÂÚÂÚ ÏÌÓ„ÓÔÓÎflðÌ˚Â ÍÓÌÚÛð˚, Ë ‚ ÌÂÏ Ì‡È‰ÂÚÒfl ÏÂÒÚÓ Ë ËÌ‰ÛÒÚðË‡Î¸ÌÓ ð‡Á‚ËÚ˚Ï „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡Ï, Ë ÚÂÏ ÒÚð‡Ì‡Ï, ÍÓÚÓð˚Â ÒÂÈ˜‡Ò ÔÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú ÒÂ·fl Í‡Í Ì‡Ë·ÓÎÂÂ ‰ËÌ‡ÏË˜ÌÓ ð‡Á‚Ë‚‡˛˘ËÂÒfl. Ç ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÏ ÏËðÂ ÌÂðÂ‰ÍÓ „Ó‚ÓðflÚ Ó ÍÓÌÙÎËÍÚÂ Ë ÌÂÔÓÌËÏ‡ÌËË ÏÂÊ‰Û á‡Ô‡‰ÓÏ Ë ÇÓÒÚÓÍÓÏ. ùÚ‡ ÔðÓ·ÎÂÏ‡ ÓÒÓ·ÂÌÌÓ Ó·ÓÒÚðËÎ‡Ò¸ ÔÓÒÎÂ Í‡ðËÍ‡ÚÛðÌÓ„Ó ÒÍ‡Ì‰‡Î‡. óÂÏ ‚˚ ˝ÚÓ Ó·˙flÒÌflÂÚÂ? ä‡ðËÍ‡ÚÛðÌ˚È ÒÍ‡Ì‰‡Î – ˝ÚÓ ËÁÓ˘ðÂÌÌÂÈ¯‡fl ÔðÓ‚ÓÍ‡ˆËfl á‡Ô‡‰‡, ÍÓÚÓð˚È ÌÂ ÊÂÎ‡ÂÚ Ò˜ËÚ‡Ú¸Òfl ÒÓ

Олег Алексеевич Колобов Декан факультета международных отношений ННГУ им. Н.И. Лобачевского (2002), заслуженный деятель науки РФ (1998), заслуженный профессор ННГУ (1999), действительный член (академик) Международной славянской академии наук, образования, искусств и культуры (1993), Академии истории и политологии РФ (1993), Российской академии гуманитарных наук (1994), Международной академии информатизации (1996), Академии народов мира «Элита» при ООН (1996), Академии военных наук России (1997), Общероссийской академии человековедения (1997), Российской академии естественных наук(1998), Российской академии безопасности, обороны и правопорядка (2003), Российской академии политических наук и других отечественных и зарубежных академий. В 1997 году О.А. Колобов утвержден заместителем генерального директора и избран членом Консультативного совета Международного биографического центра (Кембридж, Великобритания). За выдающиеся достижения в научной, учебной и общественной деятельности удостоен почетного звания «Человек года» по версиям Международного биографического центра и Американского биографического института (1998-1999). В 1997г. он был награжден медалью Всероссийского монархического центра за выдающийся вклад в восстановление русской православной государственности. В 2003 г. О.А. Колобов удостоен общественной организацией «Православная Россия» медали «За жертвенное служение Отечеству».

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Ça¤dafl dünya, gezegendeki her fleyi kendisinde toplayan tek bir kutup haline geldi. Ama özellikle kaynaklar, iktidar, yetkiler, uluslararas› kurulufllara etkiler topland›. Bunun bafl›n›, flafl›rt›c› bir çeliflki gösteren ve ço¤u fleyde dünyan›n tek süper gücü olan ABD çekiyor. Bu, güçlerin dengesi anlay›fl›na göre kötü bir durum. Çünkü Amerika yeryüzünde meydana gelen bütün krizlerin sorumlusu. Her halükarda böyle bir sorumlulu¤u üzerine al›yor. Di¤er taraftan görüntünün arkas›nda kalan k›sma, eskiden de üçüncü dünya denirdi. fiimdi yeni bir kutsal üçlü içinde görünüyor. Bu, bir kaç güç merkezinden oluflan dinamik bir güçtür. Bu merkezler aras›nda biz Brezilya’y›, Türkiye’yi, Çin’i, Hindistan’› görüyoruz. Bu devletler görünen gelecekte yeni bir fleyler söyleyecek güçteler. Onun için eski halinde kalan ve güç kullanma yoluyla giden o tek süper güce karfl›, gelece¤in arkas›nda oldu¤u hareket kabiliyeti yüksek bir güç duruyor. Bence do¤al kaynaklara sahip, ekonomik büyüme gösteren, dinamik ve genç bir nüfusa sahip, aktif bir flekilde hareket edebilen bir devlet dünya olaylar›n› daha çok etkileyecektir. Ben Rusya’y› temsil eden biri olarak Rusya’n›n yeni görevini anlamas›n›, dünyada lider olarak yerini belirlemesini isterdim. Dünya sadece o zaman çok kutuplu yap›s›na kavuflacak ve bu yap›da hem endüstriyel olarak geliflmifl devletlere yer oldu¤u gibi, kendilerini dinamik bir flekilde gelifltiren ülkeler olarak gösterenlere de yer olacak. Ça¤dafl dünyada Bat› ve Do¤u aras›nda çekiflme ve birbirlerini anlamad›klar› s›kça konufluluyor. Bu problem özellikle karikatür skandal›ndan sonra fliddetlendi. Bunu neyle aç›klayacaks›n›z?

Oleg Alekseyeviç Kolobov Nijegorodskiy N.‹.Lobaçevskiy Devlet Üniversitesi Uluslararas› ‹liflkiler Fakültesi Dekan› (2002), Rusya Federasyonu Bilimine üstün hizmet sahibi (1998), ND Üniversitesi üstün hizmet sahibi Profesör (1999). Bu zaman kadar farkl› yerlerde görev alm›flt›r: Slav Uluslararas› Bilim, E¤itim, Sanat ve Kültür Akademisi (1993), Rusya Federasyonu Tarih ve Politoloji Akademisi (1994), Rusya Federasyonu Sosyal Bilimler Akademisi (1994), Uluslararas› Bilgi Akademisi (1996), BM Elita Dünya Halklar› Akademisi (1996), Rusya Federasyonu Harp Bilimleri Akademisi (1997), Rusya Sosyal Bilimler Akademisi (1997), Rusya Federasyonu Tabii Bilimler Akademisi (1998), Rusya Güvenlik, Savunma ve Hukuk Akademisi (2003), Rusya Siyaset Bilimleri Akademisi, ulusal ve uluslararas› akademiler üyesi.

O.A. Kolobov 1997 y›l›nda Cambridge Üniversitesi Biyografi Merkezi Genel Müdür Yard›mc›l›¤›’na, ayn› üniversitenin Uluslararas› Biyografi Merkezi Dan›flma Kurulu üyeli¤ine seçildi. Yapt›¤› bilimsel, e¤itim ve toplumsal alanlardaki etkinliklerden dolay› Uluslararas› Biyografi Merkezi ve Amerika Biyografi Enstitüsü’nce “Uluslararas› Y›l›n Adam›” ödülüne lay›k görüldü (1998 – 1999). 1997 y›l›nda Rus Ortodoks devlet yap›s›n›n yeniden kalk›nd›r›lmas›na yapt›¤› katk›lardan dolay› Rusya Monarfli Merkezi taraf›ndan madalya ile ödüllendirildi. 2003 y›l›nda O.A. Kolobov “Vatana yapt›¤› fedakâr hizmetler için” “Ortodoks Rusya” kuruluflu taraf›ndan madalya ile ödüllendirildi.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

ÏÌÓ„ËÏË ˜‡flÌËflÏË ÔðÓÒÚ˚ı Î˛‰ÂÈ. ùÚÛ ÔðÓ‚ÓÍ‡ˆË˛ ÒÎÂ‰ÛÂÚ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡Ú¸ Í‡Í casus belli (ÔÓ‚Ó‰ Í ‚ÓÈÌÂ) Ë Í‡Í Ò‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌ˚È ÚÂÒÚ Ì‡ ÔðÓ˜ÌÓÒÚ¸ Î˛‰ÂÈ, ÒÔÓÒÓ·Ì˚ı ÒÍ‡Á‡Ú¸ «ÌÂÚ» ÏÌÓ„ËÏ ÛıË˘ðÂÌËflÏ, ÍÓÚÓð˚Â ÛÒÚð‡Ë‚‡˛Ú Û˜ðÂ‰ËÚÂÎË ÌÓ‚Ó„Ó ÏËðÓ‚Ó„Ó ÔÓðfl‰Í‡ ËÎË ÚÓÈ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË, „‰Â Ôð‡‚ ÚÓÎ¸ÍÓ á‡Ô‡‰. ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ Í‡ðËÍ‡ÚÛðÌ˚È ÍðËÁËÒ ËÏÂÂÚ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ðÂÎË„ËÓÁÌÓÂ ËÁÏÂðÂÌËÂ, ÓÌ ‰‡ÂÚ ÔÓ‚Ó‰ Á‡‰ÛÏ‡Ú¸Òfl Ì‡‰ ÏÌÓ„ËÏË ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ÏË ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜ËflÏË, ÔÓÌflÚ¸, ˜ÚÓ ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ ‚ ÏËðÂ, ÔÓÌflÚ¸ ÎÓ„ËÍÛ ‰ÂÈÒÚ‚ËÈ á‡Ô‡‰‡, Í ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ÔÓðÓ˜ÌÛ˛. çÂÎ¸Áfl ËÁ‰Â‚‡Ú¸Òfl Ì‡‰ ÔðÓÒÚ˚ÏË Î˛‰¸ÏË, ÌÂÎ¸Áfl ÓÒÍÓð·ÎflÚ¸ ˜Û‚ÒÚ‚‡ ‚ÂðÛ˛˘Ëı, ÌÂÎ¸Áfl ËÒÔ˚Ú˚‚‡Ú¸ ÚÂðÔÂÌËÂ Ï‡ÒÒ, ÍÓÚÓð˚Â ‰ÓÎÊÌ˚ Ó·˙Â‰ËÌflÚ¸Òfl Ì‡ ÔÓÁËÚË‚Ì˚ı ÓÒÌÓ‚‡ı, ‡ ÌÂ ‚ ÍÓÌÙÎËÍÚÌ˚ı ÒËÚÛ‡ˆËflı. ä‡ðËÍ‡ÚÛðÌ˚È ÒÍ‡Ì‰‡Î Í‡Í ð‡Á fl‚ÎflÂÚÒfl ÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎÂÏ Ì‡‰ÏÂÌÌÓÒÚË ÒËÎ¸Ì˚ı ÏËð‡ ÒÂ„Ó, Ëı ÌÂÊÂÎ‡ÌËfl Ò˜ËÚ‡Ú¸Òfl Ò Úð‡‰ËˆËflÏË, ·˚ÚÓÏ, ÍÛÎ¸ÚÛðÓÈ ‰ðÛ„Ëı. ä ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ð‡ÁÛÏÌÓÒÚË ÔÓ‰ıÓ‰Ó‚ Û ÛÒÚðÓËÚÂÎÂÈ ˝ÚÓÈ ÔðÓ‚ÓÍ‡ˆËË ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ·˚ÎÓ Ë ÌÂ ·Û‰ÂÚ. ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ Î˛‰Ë, ÍÓÚÓð˚Ï ‰ÓðÓ„ ÏËð Ë Úð‡‰ËˆËË Ò‚ÓÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ ‚ ËÁ‚ÂÒÚÌÓÈ ÒÚÂÔÂÌË ÚÂðÔÂÎË‚˚, ÌÓ Ë ‡ÍÚË‚Ì˚, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÒËÎ‡ Û·ÂÊ‰ÂÌËfl ‰ÓÎÊÌ‡ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ ÚÂı, ÍÚÓ Î˛·ÓÈ ˆÂÌÓÈ

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

ÒÂÂÚ ÍÓÌÙÎËÍÚ. ä‡ðËÍ‡ÚÛðÌ˚È ÒÍ‡Ì‰‡Î ·Û‰ÂÚ ËÏÂÚ¸ ÔðÓ‰ÓÎÊÂÌËÂ, ÓÌ ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó Ë ‰ÂÎ‡ÎÒfl. èÓÒÚð‡‰‡˛Ú ÓÚ ˝ÚÓ„Ó ÒÍ‡Ì‰‡Î‡ ÚÂ, ÍÚÓ Â„Ó ÛÒÚð‡Ë‚‡Î, ÓÌË ÛÊÂ ÒÚð‡‰‡˛Ú. ÇÓ ‚ðÂÏfl Í‡ðËÍ‡ÚÛðÌÓ„Ó ÒÍ‡Ì‰‡Î‡ Ó·ÒÛÊ‰‡ÎËÒ¸ ‚ÓÔðÓÒ˚ Ò‚Ó·Ó‰˚ ÒÎÓ‚‡, Ò‚Ó·Ó‰˚ ÔðÂÒÒ˚. ë Ó‰ÌÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚ – ÔÂðÂ‰ Ì‡ÏË ËÒÎ‡ÏÒÍËÈ ÏËð ÒÓ Ò‚ÓËÏË Úð‡‰ËˆËflÏË Ë ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËÂÏ, Ò ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚ – ‚ÓÔðÓÒ˚ ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË Ë Ò‚Ó·Ó‰˚. ùÚÓ ÚÓÊÂ ˜‡ÒÚ¸ ÔðÓ‚ÓÍ‡ˆËË? åÌÓ„ËÂ ÏÂðÁÓÒÚË ‰ÂÎ‡˛ÚÒfl ÔÓ‰ ÎË˜ËÌÓÈ ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË. èÓ˝ÚÓÏÛ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ˜ÚÓ Á‰ÂÒ¸ ‚Ó „Î‡‚Û Û„Î‡ ÒÚ‡‚flÚÒfl Ôð‡‚‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ÌÓ ÓÌË ð‡ÒÔðÓÒÚð‡Ìfl˛ÚÒfl ÌÂ Ì‡ ‚ÒÂı. èÓ˜ÂÏÛ-ÚÓ Ôð‡‚‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÓÚÌÓÒflÚÒfl Í „ð‡Ê‰‡Ì‡Ï Ö‚ðÓÔ˚, ‡ ‰Îfl ÓÒÚ‡Î¸Ì˚ı ÓÌË ÌÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú. á‡Ô‡‰ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚Â ÒÚð‡Ì˚ Ö‚ðÓÔ˚ ÒÔÓÒÓ·Ì˚ ÊËÚ¸ ÔðË ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË, ÓÒÚ‡Î¸ÌÓÈ ÏËð ‰‡ÎÂÍ ÓÚ ˝ÚÓ„Ó, Ú.Â. ÔÂðÂ‰ Ì‡ÏË ÔðËÏÂð ‰‚ÓÈÌÓ„Ó ÒÚ‡Ì‰‡ðÚ‡. êÓÒÒËfl ‚˚ÒÚÛÔËÎ‡ Ò ÍðËÚËÍÓÈ ˝ÚËı ÔÛ·ÎËÍ‡ˆËÈ Á‡Ô‡‰ÌÓÈ ÔÂ˜‡ÚË. ë‚ÓÂ ÏÌÂÌËÂ ÔÛ·ÎË˜ÌÓ ‚˚ð‡ÁËÎ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ èÛÚËÌ. ë ˜ÂÏ Ò‚flÁ‡Ì‡ ÔÓ‰Ó·Ì‡fl ÔÓÁËˆËfl êÓÒÒËÈÒÍÓÈ îÂ‰Âð‡ˆËË? êÓÒÒËÈÒÍ‡fl îÂ‰Âð‡ˆËfl Ò ˜ÂÒÚ¸˛

Karikatür skandal›, s›radan insanlar›n duygular›n› dikkate almayan Bat›’n›n en keskin provokasyonudur. Bu provokasyona, casus belli (savafl nedeni) olarak ve yeni dünya düzeninin veya sadece Bat›’n›n hakl› oldu¤u küreselleflmenin kurucular›n›n yapt›klar› kurnazl›klara “hay›r” diyen insanlar› s›nayan bir test olarak bakmak gerekir. Ben karikatür krizinin sadece dinî bir ölçü de¤il, birçok sosyal çeliflkinin üzerinde düflünme, dünyada ne oldu¤unu anlama, Bat›’n›n hareket mant›¤›n› maalesef kusurlu anlama f›rsat› da verdi¤ini düflünüyorum. Sade insanlarla alay edilmez. ‹nananlar›n duygular›na hakaret edilmez. Anlaflmazl›klar için de¤il, olumlu bafllang›çlar için bir araya gelen kalabal›klar›n sabr› denenmez. Onlar kültürü, gelenekleri, hayat tarz›n› dikkate almayan ve di¤er dünyan›n canland›r›lm›fl bir kinidir. Bu skandal› düzenleyenler bu akla sahip de¤iller, maalesef olmayacaklar da. Bence kültür, gelenek ve dünyas› de¤erli olanlar bir dereceye kadar sab›rl› olmal› fakat aktif de olmal›lar. Çünkü provokasyona karfl› harekette ne pahas›na olursa olsun ihtilaf tohumlar› eken güçleri durduracak ikna gücü vard›r. Karikatür skandal›n›n devam› olacakt›r;

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

zaten bunun için ç›kar›ld›. Bundan skandal› ç›karanlar zarar görecektir ve art›k görüyorlar da.

Карикатурный скандал – это изощреннейшая провокация Запада, который не желает считаться со многими чаяниями простых людей.

Karikatür skandal› patlak verdi¤i zaman ifade özgürlü¤ü, bas›n özgürlü¤ü sorular› çok tart›fl›ld›; biryanda kendi gelenekleri ve dünya görüflü ile ‹slâm dünyas›, di¤er tarafta demokrasi ve özgürlük sorunu. Bu da provokasyonun bir parças› m›d›r?

Karikatür skandal›, s›radan insanlar›n duygular›n› dikkate almayan Bat›’n›n en keskin provokasyonudur.

‚˚‰ÂðÊ‡Î‡ ËÒÔ˚Ú‡ÌËfl, ÔðÓ¯ÎË ‡ÍˆËË ÔðÓÚÂÒÚ‡ ÎËˆ Ë ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚, ˜¸Ë ˜Û‚ÒÚ‚‡ ·˚ÎË Á‡‰ÂÚ˚. Ç ÓÚ‰ÂÎ¸Ì˚ı ðÂ„ËÓÌ‡ı ‚Î‡ÒÚË ðÂÁÍÓ ðÂ‡„ËðÓ‚‡ÎË Ì‡ ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ÎËˆ, Ô˚Ú‡‚¯ËıÒfl ‚˚ÒÚÛÔËÚ¸ ‚ ðÛÒÎÂ Í‡ðËÍ‡ÚÛðÌÓ„Ó ÒÍ‡Ì‰‡Î‡ Ì‡ á‡Ô‡‰Â. êÓÒÒËfl ÛÌËÍ‡Î¸Ì‡fl ÒÚð‡Ì‡, ÂÂ Ì‡ðÓ‰ ÚÂðÔÂÎË‚, Ë Â˘Â ÌÂ ÔðË¯ÎÓ ‚ðÂÏfl ‰Îfl ÏÓ˘ÌÓ„Ó ÔðÓÚÂÒÚ‡. ï‡ÌÚËÌ„ÚÓÌ ‚˚‰‚ËÌÛÎ ÚÂÁËÒ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÏÂÊ‰Û ð‡ÁÌ˚ÏË ÍÛÎ¸ÚÛð‡ÏË Ë ˝ÚÌÓÒ‡ÏË, Ì‡ÒÂÎfl˛˘ËÏË ÏËð, ÌÂËÁ·ÂÊÌ‡ ·Óð¸·‡, ˜ÚÓ ÌÂËÁ·ÂÊÌÓ ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËÂ ÔÓ ÎËÌËË ÇÓÒÚÓÍ – á‡Ô‡‰, ËÒÎ‡Ï – ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚Ó. Ç ˝ÚÓÏ ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËË ÌÂÍÓÚÓð˚Â „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÒðÂ‰Ë ÍÓÚÓð˚ı êÓÒÒËfl, äËÚ‡È, üÔÓÌËfl, ·Û‰ÛÚ Ë„ð‡Ú¸ ÍÎ˛˜Â‚Û˛ ðÓÎ¸. ä‡Í ‚˚ ‰ÛÏ‡ÂÚÂ, Ôð‡‚ ÎË ï‡ÌÚËÌ„ÚÓÌ? ë‡ÏÛ˝Î¸ ï‡ÌÚËÌ„ÚÓÌ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ ð‡Áð‡·ÓÚ‡Î ÒıÂÏÛ ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ, ÌÓ Òð‡‚ÌËÚÂÎ¸ÌÓ ÌÂ‰‡‚ÌÓ ‚ÏÂÒÚÂ ÒÓ Ò‚ÓËÏ ÍÓÎÎÂ„ÓÈ ï‡ððËÒÓÌÓÏ ÓÌ ËÁ‰‡Î Û‰Ë‚ËÚÂÎ¸ÌÛ˛ ð‡·ÓÚÛ «äÛÎ¸ÚÛð‡ ËÏÂÂÚ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ», „‰Â Á‡fl‚ÎflÂÚ Ó ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË Ò˜ËÚ‡Ú¸Òfl Ò ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ÏË ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚflÏË Ì‡ðÓ‰Ó‚, Ì‡ÒÂÎfl˛˘Ëı ÔÎ‡ÌÂÚÛ, Ë Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ, ÌÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËÂ, ÎÓ„ËÍ‡ ‰Ó·ðÓÒÓÒÂ‰ÒÚ‚‡ ‚ÓÁ¸ÏÂÚ ‚Âðı Ì‡‰ ‚ÒÂÏË ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜ËflÏË. ü ‰ÛÏ‡˛, ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Û, ‚ÓÔðÂÍË ÓÊË‰‡ÌËflÏ ï‡ÌÚËÌ„ÚÓÌ‡, ‚ÒÂ ÊÂ Û‰‡ÒÚÒfl ËÁ·ÂÊ‡Ú¸ ‚ÒÂÎÂÌÒÍÓÈ Í‡Ú‡ÒÚðÓÙ˚, ÂÒÎË ·Û‰ÂÚ Ò‰ÂÎ‡Ì‡ ÒÚ‡‚Í‡ Ì‡ ‰Ë‡ÎÓ„, ‚ÂðÓÚÂðÔËÏÓÒÚ¸ Ë Ì‡ Ó·ÒÛÊ‰ÂÌËÂ ÊË‚ÓÚðÂÔÂ˘Û˘Ëı ÔðÓ·ÎÂÏ, Ò ÍÓÚÓð˚ÏË ÒÚ‡ÎÍË‚‡ÂÚÒfl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó, Ò Û˜ÂÚÓÏ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı, ˝ÚÌÓÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı Ù‡ÍÚÓðÓ‚. êÓÒÒËfl Ï‡ÍÒËÏ‡Î¸ÌÓ Û˜ËÚ˚‚‡ÂÚ ‰‡ÌÌ˚È ‚˚ÁÓ‚ Ë ÒÚ‡ð‡ÂÚÒfl ‚

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Ò‚ÓÂÈ ‚ÌÂ¯ÌÂÈ ÔÓÎËÚËÍÂ ÔÓÒÚÛÔ‡Ú¸ ÏÛ‰ðÓ, ÌÂ ‚ÏÂ¯Ë‚‡flÒ¸ ‚ ð‡ÁÎË˜ÌÓ„Ó ðÓ‰‡ ÍÓÌÙÎËÍÚ˚, ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Îflfl ÔÓÁËÚË‚ÌÛ˛ ÎËÌË˛, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌÛ˛ Ì‡ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó. ü ‰ÛÏ‡˛, ˜ÚÓ ‰‡ÌÌ‡fl ÔÓÎËÚËÍ‡ ·Û‰ÂÚ Ë„ð‡Ú¸ ðÓÎ¸ Ò‰ÂðÊË‚‡˛˘Â„Ó Ù‡ÍÚÓð‡. ÖÒÎË Ì‡¯Â „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó, ‡ Ú‡ÍÊÂ Ú‡ÍËÂ ÒÚð‡Ì˚ Í‡Í íÛðˆËfl, àÌ‰Ëfl, àð‡Ì Ë äËÚ‡È ÔðËÓ·ðÂÚÛÚ ·ÓÎ¸¯ËÈ ‚ÂÒ ‚ ÏËðÓ‚ÓÈ ÔÓÎËÚËÍÂ, ÚÓ„‰‡ ÔðÓ·ÎÂÏ‡ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ·Û‰ÂÚ ð‡ÁðÂ¯ÂÌ‡ „Óð‡Á‰Ó ÎÂ„˜Â, Ò Û˜‡ÒÚËÂÏ ÒÚð‡Ì á‡Ô‡‰‡ Ë ÇÓÒÚÓÍ‡. êÓÒÒËfl ÒÚðÂÏËÚÒfl Í ıÓðÓ¯ËÏ ÓÚÌÓ¯ÂÌËflÏ ËÏÂÌÌÓ Ò ËÒÎ‡ÏÒÍËÏ ÏËðÓÏ, ð‡Á‚Ë‚‡ÂÚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò éàä. ë ˜ÂÏ Ò‚flÁ‡Ì‡ ÔÓ‰Ó·Ì‡fl ÒÚð‡ÚÂ„Ëfl ‚ÌÂ¯ÌÂÈ ÔÓÎËÚËÍË êî? ç‡¯ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ Ç.Ç. èÛÚËÌ ‰‡Î ÔÓÌflÚ¸ ‚ÒÂÏÛ ˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌÓÏÛ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Û, ˜ÚÓ Û êÓÒÒËË ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì˚Â ÔÂðÒÔÂÍÚË‚˚ ÛÍðÂÔÎÂÌËfl ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò ËÒÎ‡ÏÒÍËÏ ÏËðÓÏ, ÓÌ ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÎ ÓÒÓ·ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó ÏËð‡ ‰Îfl ðÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó, ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓ„Ó Ë ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó ÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡. ùÚÓ ÒÚð‡ÚÂ„Ë˜ÂÒÍ‡fl ÎËÌËfl, Ó·ÛÒÎÓ‚ÎÂÌÌ‡fl ÛÍðÂÔÎÂÌËÂÏ ÔÓÁËˆËÈ ðÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÏ ÏËðÂ. ÑÂÎÓ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ÔÓÁËˆËË ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡, ‰ÂÎÓ ‚ ÌÓ‚ÓÏ ÒÚ‡ÚÛÒÂ êÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÍÓÚÓðÓÂ ‚ÓÁ‚ð‡˘‡ÂÚ Ò‚ÓË ÛÚð‡˜ÂÌÌ˚Â ÔÓÁËˆËË. ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó êÓÒÒËË Ò ËÒÎ‡ÏÒÍËÏ ÏËðÓÏ Á‡ÍÓÌÓÏÂðÌÓ. ùÚÓ Ë ÂÒÚ¸ ÔÓËÒÍ ÒÓ˛ÁÌËÍ‡, ˜ðÂÁ‚˚˜‡ÈÌÓ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ„Ó Ò Î˛·ÓÈ ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl. êÓÒÒËfl ‰ÂÎ‡ÂÚ ÒÚ‡‚ÍÛ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó Ò Á‡Ô‡‰Ì˚ÏË ÒÚð‡Ì‡ÏË, ÌÓ Ë Ì‡ ÇÓÒÚÓÍ, ÍÓÚÓð˚È ‰‡‚ÌÓ ÔðÓ·Û‰ËÎÒfl Ë fl‚ÎflÂÚÒfl ÒÂð¸ÂÁÌ˚Ï ‰ÂÈÒÚ‚Û˛˘ËÏ ÎËˆÓÏ ‚ ÏËðÓ‚ÓÏ ÔÓÎËÚËÍÂ. n

Ço¤u çirkef faaliyetler kiflisel hak ve özgürlükler kisvesi alt›nda yap›l›yor. Onun için burada do¤al olan, en bafla konulan fakat herkese ulaflmayan insan haklar› var. Nedense insan haklar› sadece Avrupa’n›n medeni vatandafllar›na hasrediliyor. Geri kalanlar içinse bu haklar mevcut de¤il. Bat› sadece Avrupa’n›n uygar ülkelerinin demokrasiyi uygulama kapasitesine sahipler, dünyan›n geri kalan k›sm› bundan uzakta. Yani önümüzde çifte standart var. Rusya Bat› bas›n›n› elefltiren bir ç›k›fl yapt›. Sansür tedbirleri al›nd›, Baflkan V. Putin düflüncelerini aç›kça ifade etti. Rusya Federasyonu’nun bu duruflunu nas›l anlamak gerek? Rusya Federasyonu bu s›nav› onurla vermifltir. Duygular› incinen kifli ve kurumlar›n protesto gösterileri oldu. Baz› bölge ve eyaletlerde yönetimlerin oyunun kurallar›n› ihlal eden ve Bat›’da karikatür skandal›n› ç›karanlar gibi davranmak isteyenlere yerinde tepkileri oldu. Rusya, müstesna bir ülkedir. Milleti sab›rl›d›r. Henüz güçlü protestolar›n zaman› gelmedi. S. Huntington tezinde dünyadaki farkl› kültürler ve etnikler aras›nda kaç›n›lmaz bir çat›flma ve kaosun olaca¤›n›, dünyan›n Do¤u ve Bat›’n›n ‹slâm ile H›ristiyanl›¤›n çat›flmas›yla yüz yüze gelece¤ini söylüyor. Bu mücadelede aralar›nda Rusya, Çin, Japonya’n›n oldu¤u baz› devletler kilit rol oynayacaklar. Sizce Huntington hakl› m›? Samuel Huntington “medeniyetler çat›flmas›” tezi üzerinde çal›flt›. Yak›n zamanda çal›flma arkadafl› Harrison’la beraber “Kültür Önemlidir” ad›nda ilginç bir çal›flma yay›nlad›. Onun için önce kültürlerin çat›flmas›n›n propagandas›n› yapan Huntington birdenbire arkadafllar›yla dünya milletlerinin kültürel özelliklerini dikkate almak gerekti¤ini söyledi. Bu ne-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

человечеству, вопреки ожиданиям Хантингтона, все же удастся избежать вселенской катастрофы, если будет сделана ставка на диалог, веротерпимость и на обсуждение животрепещущих проблем, с которыми сталкивается человечество, с учетом национальных, этнокультурных факторов. Huntington’un beklentilerinin aksine e¤er diyalo¤a, hoflgörüye ve bütün insanl›¤›n karfl›laflt›¤› birçok milliyetçi, etno-kültürel unsurlar›n hesaba kat›lmas› gereken aktüel problemlerin görüflülmesine yat›r›m yap›l›rsa, insanl›k evrensel bir felaketten kaç›nmay› baflaracakt›r. denle birçok mücadele çeflidine ra¤men “iyi komflu olma gere¤i” mant›¤› üstün gelecektir. Huntington’un beklentilerinin aksine e¤er diyalo¤a, hoflgörüye ve bütün insanl›¤›n karfl›laflt›¤› birçok milliyetçi, etnokültürel unsurlar›n hesaba kat›lmas› gereken aktüel problemlerin görüflülmesine yat›r›m yap›l›rsa, insanl›k evrensel bir felaketten kaç›nmay› baflaracakt›r. Burada bir yandan medeniyetlerin çat›flmas›nda dikkate al›nmas› gereken Amerikan d›fl politikas›n›n ac›mas›z diktas› görünüyor. Rusya

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

söz konusu meydan okumay› somut faaliyetleriyle azamî derecede dikkate al›yor. Ve kendi d›fl politikas›nda ak›ll›ca hareket etmeye, her türden anlaflmazl›klara kar›flmadan, iflbirli¤ine yönelik olumlu bir çizgi oluflturmaya gayret ediyor. Ben bu bak›fl aç›s›n›n frenleyici unsur rolü oynayaca¤›n› düflünüyorum. Rusya, Türkiye, Hindistan, ‹ran ve Çin gibi devletler dünya politikas›nda büyük bir a¤›rl›¤a sahip olacaklar. O zaman Bat› ülkelerinin de kat›l›m›yla iflbirli¤i problemi çok daha genifl ölçekte çözülecektir. Fakat Bat›’n›n kendisiyle her za-

man kas›tl› bir gerginlikte oldu¤u Do¤u’nun da dikkate al›nmas› gibi biraz farkl› flartlar gerekli. Rusya özellikle ‹slâm dünyas›yla iyi iliflkiler kurmaya çabal›yor. ‹KÖ ile iliflkilerini gelifltirmeye çal›fl›yor. Rusya Federasyonu’nun d›fl politikas›ndaki bu strateji neyle iliflkili? Devlet Baflkan›m›z V. Putin bütün uygar insanl›¤a ‹slâm dünyas› ile karfl›l›kl› iliflkilerin sa¤lamlaflt›r›lmas›nda büyük bir gelecek oldu¤unu duyurdu. Rusya’n›n ekonomik, politik ve kültürel iflbirli¤i için ‹slâm dünyas›n›n özel önemini vurgulad›. Bu stratejik çizgi, Rusya’n›n ça¤dafl dünyada alaca¤› pozisyonu sa¤lamlaflt›rmas› flart›na ba¤l›d›r. Sorun Baflkan›n duruflu ile ilgili de¤il, Rusya devletinin kaybetti¤i duruflunu geri almas›yla ilgilidir. Ben ‹slâm dünyas› ile iflbirli¤inin kurallara uygun oldu¤unu düflünüyorum. Bu da, bafll›ca amac› iyi komfluluk olan ve her alanda çok gerekli bir müttefik aray›fl›d›r. Önümüzde, Bat› ülkeleri ve çoktan uyanan, dünya politikas›nda ciddi ve faal bir oyuncu Do¤u ile de iflbirli¤ine yat›r›m yapan Rusya’n›n yeniden do¤an duruflu var. n

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Развод Востока и Запада невозможен П. Франсуа Якан Зам. главы христианской общины «Кельдани» (Турция).

Do¤u ile Bat›’n›n boflanmas› imkâns›z P. François Yakan

Keldani Cemaati Ruhani Reisi Baflkan Vekili (Türkiye).

ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ‚ðÂÏfl ÔÓÌflÚËfl «ÇÓÒÚÓ˜Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡» Ë «á‡Ô‡‰Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡» ÒÚ‡ÎË ÌÂÍËÏ ·ðÂÌ‰ÓÏ. é‰Ì‡ÍÓ ıÓ‰ ËÒÚÓðËË ÌÂ ÏÓÊÂÚ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ ÌËÍ‡Í‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Û ËÒÚÓðËË ÌÂÚ ÍÓÌˆ‡… äÓÌÂˆ ËÒÚÓðËË ÓÁÌ‡˜‡ÂÚ ÍÓÌÂˆ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. ëÛ‰fl ÔÓ ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ËÒÚÓðËfl ÔË¯ÂÚÒfl Ë ÔðÓÊË‚‡ÂÚÒfl Î˛‰¸ÏË, ËÏÂÌÌÓ Û Î˛‰ÂÈ ÂÒÚ¸ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Ë, ‚ ÌÂÍÓÚÓðÓÈ ÒÚÂÔÂÌË, Ôð‡‚Ó ð‡ÁðÛ¯‡Ú¸ ËÎË ÒÚðÓËÚ¸ Âfi ‰Îfl ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÔÓÎ¸Á˚. ÇÁ‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÇÓÒÚÓÍ‡ Ë á‡Ô‡‰‡ Ì‡˜‡ÎËÒ¸ Ò ËÁÓ·ðÂÚÂÌËfl ¯ÛÏÂð‡ÏË Ì‡ ÇÓÒÚÓÍÂ ÍÎËÌÓÔËÒÌÓ„Ó ÔËÒ¸Ï‡ (37503150 „„. ‰Ó Ì.˝.). éÌË ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÎË ÒÓ·ÓÈ ÒÓÔÂðÌË˜ÂÒÚ‚Ó, ‚ÓÈÌÛ ËÎË ÏÓÎ˜‡ÎË‚ÓÂ ÔðÓ‰ÓÎÊËÚÂÎ¸ÌÓÂ ÔÂðÂÏËðËÂ, ÌÓ ÒÓıð‡ÌËÎËÒ¸ ‰Ó Ì‡¯Ëı ‰ÌÂÈ Ë ·Û‰ÛÚ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡Ú¸Òfl ‰‡Î¸¯Â. ÑÓ Ì‡¯ÂÈ ˝ð˚ ‚ÓÒÚÓ˜Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ ·˚Î‡ Ò‡ÏÓÈ ÔÂðÂ‰Ó‚ÓÈ ‚ ÏËðÂ ‚Ó ‚ÒÂı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı. ëÂ„Ó‰Ìfl¯Ìflfl Á‡Ô‡‰Ì‡fl ÏÓ‰ÂÎ¸ ÊËÁÌË ÔÓ‰ Ì‡Á‚‡ÌËÂÏ «‰ÂÏÓÍð‡ÚËfl» ·˚Î‡ ÒÓÁ‰‡Ì‡ Ë ÔðÂÚ‚ÓðÂÌ‡ ‚ ÊËÁÌ¸ ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ÏË Î˛‰¸ÏË. ñÂðÍÓ‚Ì˚È Á‡ÍÓÌ (Droit Canon), ‚ÓÔÎÓ˘ÂÌÌ˚È ‚ ÊËÁÌ¸ ‚ 1100 „Ó‰‡ı Ì‡¯ÂÈ ˝ð˚ ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ÏË ˆÂðÍ‚flÏË, „Óð‡Á‰Ó ÔÓÁ‰ÌÂÂ ÔÂðÂÌflÎ‡ Î‡ÚËÌÒÍ‡fl ˆÂðÍÓ‚¸. å˚ ‰‡ÊÂ ÏÓÊÂÏ ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ÇÓÒÚÓÍ ÔÂðÂÊËÎ ˝ÔÓıÛ ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌËfl ‰Ó Ì‡¯ÂÈ ˝ð˚, Á‡Ô‡‰Ì˚Â ÊÂ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ‰ÓÒÚË„ÎË Âfi ÚÓÎ¸ÍÓ ÏÌÓ„Ó ‚ÂÍÓ‚ ÒÔÛÒÚfl. ë‚Ó·Ó‰‡ ÎË˜ÌÓÒÚË ‚ ðÂÎË„ËË Ë„ð‡Î‡ ·ÓÎ¸¯Û˛ ðÓÎ¸, fl‚ÎflflÒ¸ ÍÎ˛˜ÓÏ Í ˝ÔÓıÂ ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌËfl. ç‡ Ì‡˜‡Î¸ÌÓÏ ˝Ú‡ÔÂ á‡Ô‡‰ Ò˜ËÚ‡Î ÇÓÒÚÓÍ Ï‡ÚÂð¸˛ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. ÇÂ‰¸ ıÓðÓ¯Ó ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ Á‰ÂÒ¸ Ì‡˜‡Î‡Ò¸ ÏÓ‰ÂðÌËÁ‡ˆËfl, ËÌ‰ÛÒÚðË‡ÎËÁ‡ˆËfl, ·Î‡„Ó˜ÂÒÚËÂ Ë ‚Âð‡ ‚ Â‰ËÌÓ„Ó ÅÓ„‡. èËÒ¸ÏÂÌÌÓÒÚ¸, Ò‚fl˘ÂÌÌ‡fl äÌË„‡

ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ Ì‡ ÇÓÒÚÓÍÂ Ë ‚ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚ËË ÔÂðÂ¯ÎË Ì‡ á‡Ô‡‰. íÂðÏËÌ˚ «ÇÓÒÚÓÍ» Ë «á‡Ô‡‰», ÔðË‰ÛÏ‡ÌÌ˚Â ÓðËÂÌÚ‡ÎËÒÚ‡ÏË ‚ ð‡ÏÍ‡ı ıËÚðÓÛÏÌ˚ı Ë‰ÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËı ÔÓ‰ıÓ‰Ó‚, ÔðÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚ËÎË Ì‡ðÓ‰˚ ‰ðÛ„ ‰ðÛ„Û, ÓÚ‰‡ÎËÎË Á‡Ô‡‰Ì˚Â ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ÓÚ ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ı ÍÛÎ¸ÚÛð Ë Ì‡ðÓ‰Ó‚. ùÚË ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ÒÚ‡ÎË ÔðË˜ËÌÓÈ ÏÌÓ„Ëı ‚ÓÈÌ. éðËÂÌÚ‡ÎËÒÚ˚ Á‡·ÓÚËÎËÒ¸ Ó ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Í‡ð¸ÂðÂ, ÓÔËð‡flÒ¸ Ì‡ ÏËÙË˜ÂÒÍËÂ ÚÂðÏËÌ˚ Ë ÔÓÌflÚËfl. ä‡Í ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ‰ÂÎ‡Ú¸ ‡Ì‡ÎËÁ Ë ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl Ì‡ ÓÒÌÓ‚Â ÏËÙÓÎÓ„ËË Íð‡ÈÌÂ ÚðÛ‰ÌÓ. ÅÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Ó ÊË‚Û˘Ëı Ì‡ á‡Ô‡‰Â ÓðËÂÌÚ‡ÎËÒÚÓ‚ ÌÂ ÁÌ‡˛Ú, ˜ÚÓ Ú‡ÍÓÂ ÇÓÒÚÓÍ, ÌÂ ÁÌ‡ÍÓÏ˚ Ò Â„Ó flðÍËÏË Íð‡ÒÍ‡ÏË Ë ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁÌÓÈ ÊËÁÌ¸˛, Ó‰Ì‡ÍÓ ‚ Ò‚ÓËı ÒÚð‡Ì‡ı ÓÌË ÒÎ˚‚ÛÚ „Î‡‚Ì˚ÏË ÍÓÌÒÛÎ¸Ú‡ÌÚ‡ÏË ÔÓ ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚Ï

on zamanlarda “Do¤u ve Bat› Medeniyeti” demek adeta bir marka haline geldi. Oysa tarih ak›fl›n› hiçbir medeniyet durduramaz, çünkü tarihin sonu yoktur… Tarihin sonu demek, insan›n sonu demektir. Tarih insanlar taraf›ndan yaz›l›p yafland›¤›na göre, yine bu insanlar bu tarihi kendi ç›karlar› için y›kma veya infla etme kabiliyetleri ve bir dereceye kadar haklar› vard›r. Do¤u’da Sümerliler (M.Ö. 3750-3150) taraf›ndan yaz›n›n bulufluyla Do¤u ve Bat› iliflkileri bafllam›fl olup, bazen rekabet, bazen hayranl›k, bazen savaflarak veya susarak devaml› bir evliliklerle günümüze kadar gelmifl ve daha da sürecektir. M.Ö. Do¤u medeniyetleri gerçekten her konuda dünyaya ›fl›k tutmufllard›r. Bu-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

Ì‡ðÓ‰‡Ï Ë ÍÛÎ¸ÚÛð‡Ï. êÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓÏ Ëı ÓÚÓð‚‡ÌÌÓÒÚË ÓÚ ÊËÁÌË fl‚Îfl˛ÚÒfl ‚ÓÈÌ˚ ‚ àð‡ÍÂ Ë èÂðÒË‰ÒÍÓÏ Á‡ÎË‚Â. çÛÊÌÓ Òð‡ÁÛ ÊÂ ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ Ó˜ÂÌ¸ ÚðÛ‰ÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ á‡Ô‡‰ Ë ÇÓÒÚÓÍ ‰‚ÛÏfl ð‡ÁÎË˜Ì˚ÏË ÍÛÎ¸ÚÛð‡ÏË. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÓÌË ÒÓÒÚÓflÚ ËÁ ‰ÓÔÓÎÌfl˛˘Ëı, Ó·ÂðÂ„‡˛˘Ëı, Ó·Ó„‡˘‡˛˘Ëı ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡, ð‡Á‰ÂÎfl‚¯Ëı Ë ð‡Á‰ÂÎfl˛˘Ëı Ó‰ÌË Ë ÚÂ ÊÂ ˆÂÌÌÓÒÚË, ÊË‚Û˘Ëı ‚ÏÂÒÚÂ Ì‡ Ó‰ÌÓÏ „ÂÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍÓÏ Ï‡ÚÂðËÍÂ Î˛‰ÂÈ ð‡ÁÎË˜Ì˚ı Û·ÂÊ‰ÂÌËÈ Ë ÍÛÎ¸ÚÛð. Ç ·ð‡ÍÂ ÏÂÊ‰Û ÇÓÒÚÓÍÓÏ Ë á‡Ô‡‰ÓÏ ð‡Á‚Ó‰ ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÂÌ. ÑÎfl ÛÍðÂÔÎÂÌËfl ˝ÚÓ„Ó ·ð‡Í‡ ‚Ó ËÏfl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡ Ë ÒÓ„Î‡ÒËfl ‚ ÏËðÂ ÚÂðÔËÏÓÒÚ¸ Ë ÏÛÎ¸ÚËÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÒÚ¸ ‰ÓÎÊÌ˚ ÒÚÓflÚ¸ Ì‡ ÔÂð‚ÓÏ ÏÂÒÚÂ. í‡Í Ì‡˜ÌÂÚÒfl ÌÓ‚‡fl ˝ÔÓı‡ ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌËfl Ë ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‰Îfl ÇÓÒÚÓÍ‡ Ë á‡Ô‡‰‡, ÌÓ Ë ‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ÏËð‡. á‡ÏÍÌÛÚÓÒÚ¸ Ë ÌÂÊÂÎ‡ÌËÂ ÁÌ‡ÍÓÏËÚ¸Òfl Ò ‰ðÛ„ËÏË ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Û˛Ú ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌË˛ ÍÛÎ¸ÚÛð Ë ‰‡ÊÂ ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ÓÒÌÓ‚ÓÈ Ú‡ÍÓ„Ó ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl. ëÂ„Ó‰Ìfl ÌË Û Ó‰ÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË ËÎË Ì‡ˆËË ÌÂ ÓÒÚ‡ÎÓÒ¸ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË Á‡ÏÍÌÛÚ¸Òfl ‚ ÒÂ·Â. ç‡ÒÚ‡ÎÓ ‚ðÂÏfl ÒÚðÓËÚ¸ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ Ó·ÏÂÌ‡. ÖÒÎË ÒÂ„Ó‰Ìfl Ì‡¯ ÏËð ÒÚ‡ÎÍË‚‡ÂÚÒfl ÒÓ ÏÌÓ„ËÏË ÔðÓ·ÎÂÏ‡ÏË, ÚÓ ‚Òfi ˝ÚÓ ðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú ÌÂÔÓÌËÏ‡ÌËfl Î˛‰¸ÏË ‚‡ÊÌÓÒÚË Ó·ÏÂÌ‡ ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ÏË ˆÂÌÌÓÒÚflÏË. èÓ ÒÛÚË ‰ÂÎ‡ ðÂ˜¸ Ë‰ÂÚ ÌÂ Ó ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËË ÍÛÎ¸ÚÛð, ‡ Ó ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËË

·Ó„‡Ú˚ı Ë ·Â‰Ì˚ı, ÌÂÒÓ·Î˛‰ÂÌËË ÔðËÌˆËÔÓ‚ ÒÔð‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË ‚Ó ‚ÒÂı ÒÙÂð‡ı. ÖÒÎË ÓÔËð‡Ú¸Òfl Ì‡ ÔÓÌflÚËfl «fl» Ë «‰ðÛ„ÓÈ», ÔÓ‰ð‡ÁÛÏÂ‚‡fl ÔðÂ‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚Ó Ë ‚Î‡ÒÚ¸, ÚÓ ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËÈ ÌÂ ËÁ·ÂÊ‡Ú¸. çË Ó‰Ì‡ ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ÌÂ ÏÓÊÂÚ ÔðÂ‚ÓÒıÓ‰ËÚ¸ ‰ðÛ„Û˛, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ‚ÒÂ ÓÌË fl‚Îfl˛ÚÒfl ÔðÓ‰ÛÍÚÓÏ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓ„Ó Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡ Ë ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú ‰Îfl ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. Ç ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ı ÍÛÎ¸ÚÛð‡ı ÌÂÚ ÔÓÌflÚËÈ «fl» ËÎË «ËÌ‰Ë‚Ë‰ÛÛÏ», ‡ ÂÒÚ¸ ÔÓÌflÚËfl «Ï˚» Ë «Î˛‰Ë». èðÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ «fl» Ë «‰ðÛ„ÓÈ» – ˝ÚÓ ÔðÓ‰ÛÍÚ á‡Ô‡‰‡ Ë ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ı Â„Ó ÍðÛ„Ó‚. ëÂ„Ó‰Ìfl Á‡Ô‡‰Ì˚Â Î˛‰Ë Á‡ÌÓ‚Ó Û˜‡ÚÒfl ÊËÚ¸ ÒðÂ‰Ë ð‡ÁÎË˜Ì˚ı ÍÛÎ¸ÚÛð, flÁ˚ÍÓ‚, ðÂÎË„ËÈ Ë ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı „ðÛÔÔ. ùÚÓÏÛ ÓÌË ÚÓÊÂ ÏÓ„ÛÚ Ì‡Û˜ËÚ¸Òfl Û ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚. çÓ ÔÓÁ‚ÓÎËÚ ÎË ËÏ Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ˝ÚÓ ÍÓÏÔÎÂÍÒ ÔðÂ‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚‡, ÒÓÔðÓ‚ÓÊ‰‡˛˘ËÈ á‡Ô‡‰ ÔÓ ıÓ‰Û ËÒÚÓðËË? ï‚‡ÚËÚ ÎË Û ÌËı ÒÏÂÎÓÒÚË ÒÍ‡Á‡Ú¸: «ü ÌÂ Ó‰ËÌÓÍ, ÂÒÚ¸ Ë ‰ðÛ„ËÂ Î˛‰Ë»? ä‡Í ‚ ÔðÓ¯ÎÓÏ, Ú‡Í Ë ÒÂ„Ó‰Ìfl ‚Ó ‚ÒÂı ÒÙÂð‡ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÇÓÒÚÓÍ‡ Ë á‡Ô‡‰‡ ËÒÔÓÎ¸ÁÛÂÚÒfl flÁ˚Í ÒËÎ˚ Ë ÏÓ˘Ë. çÓ Ó·Â ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ó·flÁ‡Ì˚ ÓÒÓÁÌ‡Ú¸, ˜ÚÓ ÓÌË ‰ÓÎÊÌ˚ ‰ÓÔÓÎÌflÚ¸ Ë Î˛·ËÚ¸ ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡. ÖÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ˜ÚÓ Û Í‡Ê‰ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚ ÂÒÚ¸ ÔðËÒÛ˘‡fl ÂÈ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍ‡fl ÍÓÌˆÂÔˆËfl, ÙËÎÓÒÓÙÒÍËÂ Úð‡‰ËˆËË, „ÂÓ„ð‡ÙËfl Ë ‚ÂðÓ‚‡ÌËfl. çÂÒÏÓÚðfl Ì‡

Сегодняшняя западная модель жизни под названием «демократия» была создана и претворена в жизнь восточными народами. Bugün Bat›’n›n yaflama modeli olan “demokrasi” Do¤u halklar› taraf›ndan infla edilip hayata geçirilmifltir.

gün Bat›’n›n yaflama modeli olan “demokrasi” Do¤u halklar› taraf›ndan infla edilip hayata geçirilmifltir. Droit Canon denilen Kilise kanunu, M.S. 1100 y›llar›nda Do¤u Kiliseleri taraf›ndan hayata geçirilip çok daha sonra Bat› Latin Kilisesine geçmifltir. Hatta diyebiliriz ki Do¤u, ayd›nl›k ça¤›n› milattan önce yaflam›fl olmas›na karfl›n Bat› medeniyeti buna ulaflmak için as›rlarca çaba göstermifller ve ancak M.S. bu ayd›nl›k ça¤›n› yakalayabilmifllerdir. Bu ayd›nl›k ça¤›n›n anahtar› olarak, inançta kifli özgürlü¤ünün ön planda tutulmas›n›n büyük rolü olmufltur. Bat›, bafllang›çta Do¤u’yu medeniyetlerin annesi olarak görür. Çünkü insanl›k hayat›nda modernleflme, sanayileflme, kutsallaflma ve Tek Tanr›’ya inan›fl›n buradan bafllad›¤› gayet iyi bilinir. Yaz›n›n bulunuflu, kutsall›¤›n önemi, kutsal kitab›n varl›¤› Do¤u medeniyetlerinde yaflanm›fl ve daha sonra Bat›’ya yay›lm›flt›r. Bat› medeniyetlerinde bulunan Katedrallerin t›pk› Mezopotamya’n›n, bir zamanlar yald›zlarla ifllenmifl, alt›n ve gümüflle parlayan flehri Ninova’dan esinlenerek infla edildi¤ini bugün dahi Bat› halklar› bilmemektedir. Do¤u ve Bat› terimleri oryantalistler taraf›ndan ç›kar amaçl›, sinsice ve ideolojik yaklafl›mlarla üretilmifl olup, halklar› birbirleriyle karfl›laflt›raca¤›na, Bat›’da olan medeniyetleri Do¤u’da olan medeniyet ve halklardan uzaklaflt›rm›fllard›r. Bu olumsuz tav›rlar› bir tak›m savafllara da neden olmufltur. Mitolojik terimler ve düflünceler ortaya at›p kendi kariyerlerini korumaya çal›flm›fllard›r. Bilindi¤i gibi mitolojide yorum ve elefltiri yapmak bir hayli zor. Bat›’da bulunan Oryantalistlerin ço¤u Do¤u’nun ne oldu¤unu bilmezler, Do¤u’nun güzel renklerini, ço¤ulcu yaflam biçimini tan›mazlar, bulunduklar› makam ve yerlerde Do¤u halklar› ve medeniyetleri için birer üst dan›flman olup ç›karlar. ‹flte kopukluluk burada bafllamaktad›r. Körfez ve Irak savafllar›n› buna canl› birer örnek olarak verebiliriz. fiunu hemen belirtelim ki, Bat› ve Do¤u’nun ayr› ayr› birer medeniyet olduklar›n› söylemek çok zor. Çünkü birbirlerini tamamlayan, koruyan, zenginlefltiren, birlikte, bir co¤rafyada, bir k›tada çok kültürlü, çok inançl› ve ayn› de¤erleri paylaflm›fl ve paylaflmakta olan ayn› insanlard›r. Do¤u-Bat› evlili¤inde boflanmak imkans›zd›r. ‹nsanl›k ve dünya bar›fl› u¤runa bu evlili¤i

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

˝ÚÓ, ‚ Í‡Ê‰ÓÈ ËÁ ˝ÚËı ‰‚Ûı ˜‡ÒÚÂÈ Ò‚ÂÚ‡ ÔÓÒÚðÓËÎË ÍÛÎ¸ÚÛðÛ Ë ÊË‚ÛÚ ÔðÓÒÚÓ Î˛‰Ë…

Восток пережил эпоху просвещения до нашей эры, западные же культуры достигли её только много веков спустя.

Границы ставит человек….

Do¤u, ayd›nl›k ça¤›n› milattan önce yaflam›fl olmas›na karfl›n, Bat› medeniyeti buna ancak as›rlar sonra ulaflabilmifltir.

ã˛‰Ë ð‡Á‰ÂÎËÎË ÁÂÏÎ˛ Ì‡ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â Ï‡ÚÂðËÍË Ë ð‡ÈÓÌ˚ ‚ ÔðflÏÓÏ Ë ÔÂðÂÌÓÒÌÓÏ ÒÏ˚ÒÎÂ ˝ÚÓ„Ó ÒÎÓ‚‡. Éð‡ÌËˆ˚ ÏÂÊ‰Û ÇÓÒÚÓÍÓÏ Ë á‡Ô‡‰ÓÏ Ó·ðÂÎË ÌÓ‚˚È ÒÏ˚ÒÎ ‚ ÍÓÌˆÂ XVII ‚. ·Î‡„Ó‰‡ðfl ‡Ì„ÎË˜‡Ì‡Ï Ë Ùð‡ÌˆÛÁ‡Ï. ëÎÓ‚Ó «ÇÓÒÚÓÍ» ‡ÒÒÓˆËËðÓ‚‡ÎÓÒ¸ Ò ‡ð‡·‡ÏË, ıÓÚfl ÔðÂÊ‰Â Ì‡ ˝ÚÓÈ ÁÂÏÎÂ ÓÒÚ‡‚ËÎË ÒÎÂ‰ ‰ðÛ„ËÂ Ì‡ðÓ‰˚ Ë ÍÛÎ¸ÚÛð˚. ë ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ‚ ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ı ÍÛÎ¸ÚÛð‡ı ÔðÂÓ·Î‡‰‡Î‡ ÍÓÌˆÂÔˆËfl ÏÌÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË. éÍðÂÔ¯ËÂ Ì‡ ÇÓÒÚÓÍÂ ıðËÒÚË‡ÌÂ ÔÓ‰‚Âð„‡ÎËÒ¸ ÒÓ ÒÚÓðÓÌ˚ á‡Ô‡‰‡ ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚Ï ‡Ú‡Í‡Ï. ä‡Í ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ÒÎÓ‚Ó «ÇÓÒÚÓÍ» – Í‡ÌÓÌË˜ÂÒÍÓÂ (ÛÒÚÓfl‚¯ÂÂÒfl) ÔÓÌflÚËÂ. ùÚÓ Ó·˘ÂÂ Ì‡Á‚‡ÌËÂ ıðËÒÚË‡Ì Ë ˆÂðÍ‚ÂÈ, Ì‡ıÓ‰Ë‚¯ËıÒfl Ì‡ ÇÓÒÚÓÍÂ. ä‡Í ÚÓÎ¸ÍÓ ıðËÒÚË‡ÌÂ Ì‡ ÇÓÒÚÓÍÂ Ó·Â‰ÌÂÎË Ë ÒÓÍð‡ÚËÎÓÒ¸ Ëı ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚Ó, á‡Ô‡‰ ÛÒËÎËÎÒfl Ë ð‡Á·Ó„‡ÚÂÎ. ÑËÔÎÓÏ‡Ú˚ Ë ÏËÒÒËÓÌÂð˚ ‚ Ò‚ÓËı ÓÚ˜ÂÚ‡ı Ë ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËflı ÔðÓÒ‚Â˘‡ÎË ÊË‚Û˘Ëı Ì‡ á‡Ô‡‰Â Î˛‰ÂÈ. ì‚Ë‰Â‚ ð‡ÁÌËˆÛ ÏÂÊ‰Û ÍÛÎ¸ÚÛð‡ÏË á‡Ô‡‰‡ Ë ÇÓÒÚÓÍ‡, ÓÌË ‚˚‰‚ËÌÛÎË Ì‡ ÔÂðÂ‰ÌËÈ ÔÎ‡Ì ÌÂ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ‡ Ë‰Â˛ „Â„ÂÏÓÌËË, ÔðÂ‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚‡ Ë ÚÓð„Ó‚ÎË. èÓ Ò‚Â‰ÂÌËflÏ Ú‡ÍËı ‰ËÔÎÓÏ‡ÚÓ‚, Í‡Í Å‡Î¸ÙÛð Ë äðÓÏÂð,

‚ ÚÂ ‚ðÂÏÂÌ‡, ÍÓ„‰‡ Ö„ËÔÂÚ ·˚Î ‚Î‡‰ÂÌËÂÏ ÅðËÚ‡ÌËË, ‚ÒÂ ÁÌ‡ÌËfl Ó ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ ÓÌË ‰Ó·˚‚‡ÎË ÒËÎÓÈ. èÓ‰Ó·Ì˚Â ‚Á„Îfl‰˚ ÒÓıð‡ÌËÎËÒ¸ ‰Ó Ì‡¯Ëı ‰ÌÂÈ. á‡Ô‡‰Ì˚Â Î˛‰Ë ‚ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ÌÂ ËÁÛ˜ËÎË Ë ÌÂ ÔðÓÊËÎË ‚ÓÒÚÓ˜ÌÛ˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ‚ÓÒÚÓ˜Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ‰Îfl ÌËı ÚÓÎ¸ÍÓ ÔðÂ‰ÏÂÚ ËÁÛ˜ÂÌËfl. á‡Ô‡‰Ì˚Â Î˛‰Ë ËÁÛ˜‡ÎË ‚ÓÒÚÓ˜ÌÛ˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ Í‡Í Ó‰ÌÛ ËÁ Ì‡ÛÍ, ‚ðÓ‰Â ıËÏËË, ÙËÁËÍË Ë ·ËÓÎÓ„ËË. óÂÎÓ‚ÂÍ, ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÂ ÓÍðÛÊÂÌËÂ, ËÁÓ·ðÂÚÂÌËfl Ë ÒËÒÚÂÏ˚ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ‚ðÂÏfl Ì‡˜‡ÎË ËÁÛ˜‡Ú¸ ÔÓ‰ Ì‡ÔÓðÓÏ ÔðÓ„ðÂÒÒ‡. äÓðÓ˜Â „Ó‚Óðfl, ÂÒÎË Á‡Ô‡‰Ì˚Â ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Á‡ÌÓ‚Ó ÓÚÍðÓ˛Ú ‰Îfl ÒÂ·fl ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚Â, ÓÌË Á‡ÌÓ‚Ó ÓÚÍðÓ˛Ú ‰Îfl ÒÂ·fl ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ÒÛÚ¸. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ÔðÓËÁÓÈ‰ÂÚ ÌÂ ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËÂ ÍÛÎ¸ÚÛð, ‡ ·Û‰ÂÚ Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌÓ Ëı ÌÓ‚ÓÂ ÒÎËflÌËÂ. èÓ‰Ó·ÌÓÂ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó ÔÓıÓÊÂ Ì‡ ·ËðÊÂ‚ÓÈ „ð‡ÙËÍ: Ò‚flÁ¸ ÏÂÊ‰Û ÇÓÒÚÓÍÓÏ Ë á‡Ô‡‰ÓÏ ÒÓÔðÓ‚ÓÊ‰‡ÂÚÒfl ‚ÁÎÂÚ‡ÏË Ë Ô‡‰ÂÌËflÏË, ÌÓ ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ÔðÂð˚‚‡ÂÚÒfl. Ç ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â ÔÂðËÓ‰˚ ÏÂÊ‰Û

kuvvetlendirmek için hoflgörü ve çok kültürlülük çal›flmalar› her fleyden önce gelmeli. Böylece yaln›z Do¤u-Bat› için de¤il, dünya için yeni bir ayd›nl›k ve birliktelik ça¤› bafllayabilir. Kendi içine kapanmak ve di¤erini tan›mamak insanlar ve medeniyetlerin çat›flmas›n› kolaylaflt›r›r ve hatta çat›flman›n mayas› olabilir. Bugün, teknoloji ça¤›nda hiçbir kültür, uygarl›k ve halk›n kendi içine kapanma imkân› kalmam›flt›r. Art›k paylafl›m medeniyeti kurma zaman›d›r. E¤er dünyam›z bugün birçok sorunlarla yafl›yorsa, bunun nedeni insanlarda paylaflma fluurunun yoklu¤udur. Asl›nda, medeniyetlerin çat›flmas› de¤il, fakir–zengin çat›flmas›, yani her alanda adaletin ifllenmemesi söz konusu. “Ben” ve “öteki” kavramlar› üzerinde teori kurmak ve bunun yan›nda bir de üstünlük ve hakimiyet arzusu olursa çat›flmalar kaç›n›lamaz olur. Hiçbir medeniyet di¤erinden üstün olamaz, çünkü hepsi

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

de insan eseri ve insan içindir. Do¤u’da bulunan kültürlerde “ben”, yani “birey” yok, “bizler” ve “bireyler” vard›r. “Ben” ve “öteki” yaklafl›m›, büyük bir ayr›c›l›k, Bat›’n›n ve baz› çevrelerin eseridir. Bugün Bat›l›lar yeniden birlikteli¤i, çok kültürlü, çok dilli, çok dinli ve farkl› milletlerin bir arada nas›l yaflanaca¤›n› ö¤renmekteler. Bunu da Do¤u medeniyetlerinden ö¤renme imkânlar› vard›r. Ama Bat›’n›n tarih boyunca gelen üstünlük kompleksi buna müsaade edecek mi? “Ben yaln›z de¤ilim, öteki de var” demeye cesaret bulacak m›?

Настало время осветить Запад светом солнца, рожденного на Востоке, и открыть ему дорогу. Do¤u’dan do¤an günefl ayd›nl›¤› ile Bat›’y› yeniden ayd›nl›¤a kavuflturma ve önünü açma zaman› gelmifltir. ÍÛÎ¸ÚÛð‡ÏË ‚ÓÁÌËÍ‡ÎË Ë ‚ÓÁÌËÍ‡˛Ú ÔðÓ·ÎÂÏ˚, ÔÓıÓÊËÂ Ì‡ ·ËðÊÂ‚˚Â ÍðËÁËÒ˚, ÌÓ ˝ÚÓ ÌÛÊÌÓ ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡Ú¸ ÌÓðÏ‡Î¸ÌÓ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÌÂ ÏÓÊÂÚ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ ıÓ‰ ËÒÚÓðËË. ëÓ„Î‡ÒËfl ‚ ÏËðÂ Ë ‚ ÍÛÎ¸ÚÛð‡ı ÏÓÊÌÓ ‰ÓÒÚË„ÌÛÚ¸, ‚˚‰‚ËÌÛ‚ Ì‡ ÔÂðÂ‰ÌËÈ ÔÎ‡Ì Ë‰Â˛ Ò‚fl˘ÂÌÌÓÒÚË ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ – Ò‚fl˘ÂÌÌÓÂ ÒÓÁ‰‡ÌËÂ. ÇÒfi ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÓ Ì‡ Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌËÂ ð‡‚ÂÌÒÚ‚‡ Ë ÒÔð‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË. Ç ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ‚ðÂÏfl Á‡Ô‡‰Ì˚Â ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ÓÚÓ¯ÎË ÓÚ ÔðËÌˆËÔ‡ Ò‚fl˘ÂÌÌÓÒÚË, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÒÚ‡ÎË ‚ÓÁÌËÍ‡Ú¸ ‚ÌÛÚðÂÌÌËÂ ÔðÓ·ÎÂÏ˚. ÇÓÒÚÓ˜Ì˚Â ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ·ÂÒÒÏÂðÚÌ˚, Í‡Í ˝ÔÓÒ Ó ÉËÎ¸„‡ÏÂ¯Â. çÛÊÌÓ ÒÚ‡Ú¸ ‰Îfl á‡Ô‡‰‡ ÔÓÏÓ˘ÌËÍÓÏ, ‚ÁflÚ¸ Ì‡ ÒÂ·fl ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸, Ì‡ÈÚË ‚˚ıÓ‰. á‡Ô‡‰Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ÒÂÈ˜‡Ò Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ‚ ÒÓÒÚÓflÌËË ÌÂËÁ‚ÂÒÚÌÓÈ ·ÓÎÂÁÌË. ç‡ÒÚ‡ÎÓ ‚ðÂÏfl ÓÒ‚ÂÚËÚ¸ á‡Ô‡‰ Ò‚ÂÚÓÏ ÒÓÎÌˆ‡, ðÓÊ‰ÂÌÌÓ„Ó Ì‡ ÇÓÒÚÓÍÂ, Ë ÓÚÍð˚Ú¸ ÂÏÛ ‰ÓðÓ„Û. ÜËÁÌ¸ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Á‡‚ËÒËÚ ÓÚ ÚðÂı Ù‡ÍÚÓðÓ‚: ‚ÌËÏ‡ÌËfl, Û‰ÂÎflÂÏÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ, ÒÔð‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË Ë ð‡‚ÂÌÒÚ‚‡. Ç ÚÓ ÊÂ ‚ðÂÏfl ˝ÚÓ Íð‡ÂÛ„ÓÎ¸Ì˚Â Í‡ÏÌË ÒÓ„Î‡ÒËfl. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Geçmiflte oldu¤u gibi bugün de ve her alanda, Do¤u ile Bat› aras›nda bir güç, kuvvet söz konusu. Geçmifl zamanlarda böyle olmufl ama her iki medeniyet birbirlerini tamamlad›klar›n› idrak etmeye ve birbirlerini sevmeye devam etmekte ve etmek zorundalar. Do¤u ve Bat› ayn› insanlar taraf›ndan oluflturulmufllard›r. Tabi ki her taraf›n da kendine has bir tarihi zihniyeti, felsefesi, adetleri, co¤rafyas› ve inanc› var. Buna ra¤men her iki tarafta medeniyet ayn› insanlar taraf›ndan kurulmufl ve ayn› insanlar yaflamakta...

S›n›rlar› koyan insand›r…

‹nsanlar dünyay› gerek suni ve gerekse gerçek anlamda belirli k›talara ve bölgelere ay›rm›fllar. Do¤u ile Bat› s›n›r kavram› 17. asr›n sonlar›nda ‹ngiliz ve Frans›zlar›n varl›¤› ile yeni anlamlar kazanm›flt›r. “Do¤u” denildi¤inde tamamen “Araplar” ve Arap halklar› düflünülüyordu. Oysa bu halktan önce bu topraklarda kurulmufl ve iz b›rakm›fl medeniyetler ve s›n›rlar vard›. Dini aç›dan Do¤u medeniyetlerinde her zaman ço¤ulcu bir zihniyete sahip olunmufltur. Do¤u’da güçlenen H›ristiyanlar Bat›’n›n s›k s›k sald›r› ve içten bölmelerine maruz kalm›flt›r. Bilindi¤i gibi “Do¤u” kelimesi, kanonik (genellenmifl) bir terimdir. Do¤u’da bulunan H›ristiyanlara ve kiliselere verilen genel isimdir. fiu bir gerçektir ki, Do¤u’da bulunan H›ristiyanlar fakirleflip azald›kça, Bat›’n›n kuvvetlendi¤i ve zenginleflti¤i ortaya ç›kt›. Gerek diplomatlar, gerekse misyonerlerin rapor ve izlenimleriyle Bat›’da bulunan halklar bilgilendirilmifller, Bat› ile Do¤u medeniyetleri aras›ndaki farkl›klar› sergilerken insan de¤il de, egemenlik, üstünlük ve ticari amaçlar birinci plana ç›kart›lm›flt›r. M›s›r’›n ‹ngiliz

sömürgesinde oldu¤u dönemde Balfour ve Cromer gibi diplomatlar›n tav›rlar›ndan öyle anlafl›l›yor ki, Do¤u medeniyetlerinden ö¤rendiklerini hep güç kullanarak ö¤renmifller. Buna benzeyen görüfller, günümüze kadar süregelmifltir. Bat›l›lar, Do¤u kültürünü gerçekten ne ö¤renmifl, ne de yaflam›flt›r. Çünkü oryantalizm Do¤u medeniyetlerini bir ders gibi ifllemifl ve kendi halklar›na da öyle aktarm›flt›r. Hal böyle olunca, böyle bir e¤itim sisteminde olumlu veya olumsuz unsurlar ö¤retebilir, kendi ç›kar ve ideolojik sistemler ö¤retilerek halklar ve kültürler etkilenebilir. Bat›l›lar, Do¤u medeniyetlerini t›pk› kimya, fizik ve biyoloji gibi bir bilim dal› olarak ifllemifl ve ö¤retmifller. ‹nsan, insan çevresi, bulufllar ve yönetim sistemleri son zamanlarda iletiflim hamlesiyle ö¤retilmeye bafllanm›flt›r. K›sacas›, Bat› medeniyetleri Do¤u medeniyetlerini yeniden keflfederse, kendi kimli¤ini de yeniden keflfedebilir ve böylece medeniyetler çat›flmas› de¤il, medeniyetlerin yeniden kaynaflmas›n› sa¤lam›fl olur. Çünkü bu birliktelik borsa grafi¤ine benzer; Do¤u ve Bat› iliflkileri, iniflli ç›k›fll› ama hiç de kopmam›flt›r. Borsa krizleri gibi, medeniyetlerde belirli zaman ve durumlarda sorunlar ç›kt› ve ç›kar da ama bunu normal karfl›lamak gerek. Çünkü insan tarihin ak›fl›n› önleyemez. ‹nsanlar›n ve medeniyetlerin geliflmesi, sorgulamas› ve yeniden yap›lanmas› insan için olmal›. ‹nsanl›¤›n kutsall›¤›n› ön planda tutmakla dünya ve medeniyetler bar›fl› sa¤lanm›fl olur. Çünkü insan kutsal bir yarat›kt›r. Her fley insan›n adaleti ve eflitli¤i için yaflanmal›d›r. Son zamanlarda Bat› kültürü ve medeniyetleri bu kutsall›k ruhundan uzaklaflm›fl ve iç sorunlar ortaya ç›kmaya bafllam›flt›r. Do¤u kültürü ve medeniyetleri G›lgam›fl Destan› gibi ölümsüzdürler. Geçmiflte oldu¤u gibi flimdi ve gelecekte Bat›’ya bu konuda yard›mc› olup, bir tak›m ç›k›fl yollar› bulmak için sorumluluk tafl›nmal›. Bat› medeniyetleri, teflhisi konulmayan bir hastal›¤a kap›l›p önü t›kanm›fl durumda. Do¤u’dan do¤an günefl ayd›nl›¤› ile Bat›’y› yeniden ayd›nl›¤a kavuflturma ve önünü açma zaman› gelmifltir. Medeniyetlerin ömrü üç fleye ba¤l›d›r: ‹nsana verilen önem, Adalet ve Eflitlik. Bunlar, ayn› zamanda bar›fl›n temel tafllar›d›r. n

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

Образ Пророка Мухаммеда на Западе:

Не пророк, а политический лидер! Реджеп Каймакджан Доцент Университета Сакарьи (Турция).

Bat›’da Hz. Muhammed imaj›:

Peygamber de¤il, siyasî lider! Recep Kaymakcan

Doç.Dr., Sakarya Üniversitesi (Türkiye).

‡ðËÍ‡ÚÛðÌ˚È ÒÍ‡Ì‰‡Î ‚ Ñ‡ÌËË ÔÓ‰ÌflÎ Ì‡ ÌÓ„Ë ‚ÂÒ¸ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÈ ÏËð. é‰Ì‡ ËÁ ‚Â‰Û˘Ëı ‰‡ÚÒÍËı „‡ÁÂÚ Jyland-Posten Ë ÔÓÁ‰ÌÂÂ ÔðËÒÓÂ‰ËÌË‚¯ËÂÒfl Í ÌÂÈ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ËÁ‰‡ÌËÈ ÒÚð‡Ì – ˜ÎÂÌÓ‚ Öë, ÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡ÎË Í‡ðËÍ‡ÚÛð˚ Ì‡ ÔðÓðÓÍ‡ åÛı‡ÏÏÂ‰‡ Ë Ì‡ÒÏÂflÎËÒ¸ Ì‡‰ Ë‰Â‡Î‡ÏË ËÒÎ‡Ï‡. ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ ˝ÚË Í‡ðËÍ‡ÚÛð˚ ÔðÓÒÚÓ ÒÌÓ‚‡ Ì‡ÔÓÏÌËÎË Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÌÂ„‡ÚË‚Ì˚È ËÏË‰Ê ËÒÎ‡Ï‡ Ì‡ á‡Ô‡‰Â ·˚Î ‚ÒÂ„‰‡. ëÚÂðÂÓÚËÔ˚, ËÒÚÓðË˜ÂÒÍË ÒÎÓÊË‚¯ËÂÒfl Ú‡Ï ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËË ËÒÎ‡Ï‡, Â„Ó Ó¯Ë·Ó˜ÌÓÂ ‚ÓÒÔðËflÚËÂ, ÒÎÓ‚ÌÓ Ó·ÌÓ‚ËÎËÒ¸ ‚ ð‡ÁÌ˚ı ‚Ë‰‡ı ‰Îfl ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ð‡ÁÌ˚ı ˆÂÎÂÈ. ç‡ ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸ÌÓÏ ËÏË‰ÊÂ ËÒÎ‡Ï‡ Ì‡ á‡Ô‡‰Â ÒÍ‡Á‡ÎÓÒ¸ ÚÓ, ˜ÚÓ ‚ ÔðÓˆÂÒÒÂ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËfl Ò‚ÓÂÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË á‡Ô‡‰ ð‡ÒˆÂÌË‚‡Î ËÒÎ‡Ï Í‡Í ÌÂ˜ÚÓ «˜ÛÊ‰ÓÂ», ˜ÛÊÓÂ. èÓ‰ıÓ‰ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË Í Å‡ÎÍ‡Ì‡Ï, ‡ Á‡ÚÂÏ Ë Â‚ðÓÔÂÈÒÍËÏ ÒÚð‡Ì‡Ï, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÛÒÏ‡ÚðË‚‡ÎÓÒ¸ ‚ÓÒÔðËflÚËÂ ÚÛðÍ‡ÏË Â‚ðÓÔÂÈˆÂ‚ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â «˜ÛÊËı», ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÒÍ‡Á‡ÎÒfl Ì‡ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËË Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚÂÈ Â‚ðÓÔÂÈÒÍËı ÒÚð‡Ì. ÇÓÒÔðËflÚËÂ Á‡Ô‡‰Ì˚Ï ÏËðÓÏ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â «‰ðÛ„Ëı», Í ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ÌÂ ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ÎË¯¸ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÏ Ù‡ÍÚÓÏ, ÌÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ë ‚ Ì‡¯Â ‚ðÂÏfl. èÓÒÎÂ 1989 „., ÍÓ„‰‡ ëÓ‚ÂÚÒÍËÈ ëÓ˛Á ÔÓÚÂðflÎ Ò‚Ó˛ ÒËÎÛ, ðÓÎ¸ «‰ðÛ„Ó„Ó» ‚ „Î‡Á‡ı á‡Ô‡‰‡ ÔÂðÂ¯Î‡ ÓÚ ÍÓÏÏÛÌËÁÏ‡ Í ËÒÎ‡ÏÛ. ë ˝ÚÓÈ ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ÏÓÊÌÓ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡Ú¸ Ë ÚÂÓðË˛ ÍÓÌÙÎËÍÚ‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ ï‡ÌÚËÌ„ÚÓÌ‡, ‡ Ú‡ÍÊÂ ËÒÎ‡ÏÓÙÓ·Ë˛.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

На отрицательном имидже ислама на Западе сказалось то, что в процессе формирования своей идентичности Запад расценивал ислам как нечто «чуждое». Bat›’da Müslüman imaj›n›n olumsuz flekillenmesinde Bat›’n›n kendi kimli¤ini olufltururken Müslümanlar› “öteki” olarak görme e¤iliminin önemli etkisinin oldu¤u rahatl›kla söylenebilir. ëÓ‚ðÂÏÂÌÌ‡fl ÒËÒÚÂÏ‡ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÂÚ Ë„ð‡Ú¸, Ì‡ðfl‰Û ÒÓ ëåà, ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸ÌÛ˛ ðÓÎ¸ ‚ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËË Û ÌÓ‚˚ı ÔÓÍÓÎÂÌËÈ ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ËÏË‰Ê‡ ËÒÎ‡Ï‡. Ç ‰ÓÍ‡Á‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ˝ÚÓ„Ó ıÓ˜Û ÔðË‚ÂÒÚË ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ÔðËÏÂðÓ‚ ËÁ ·ðËÚ‡ÌÒÍËı Û˜Â·ÌËÍÓ‚ ðÂÎË„ËÓ‚Â‰ÂÌËfl, „‰Â ‰‡ÂÚÒfl ÌÂÔð‡‚ËÎ¸Ì‡fl ËÌÙÓðÏ‡ˆËfl Ó· ËÒÎ‡ÏÂ. áÌ‡˜ÂÌËÂ Û˜Â·ÌËÍÓ‚ ÌÂÎ¸Áfl ÌÂ‰ÓÓˆÂÌË‚‡Ú¸, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ‚ ÒËÒÚÂÏÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ÓÌË fl‚Îfl˛ÚÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁ ÒðÂ‰ÒÚ‚ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËfl ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËfl. çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ì‡ÔÓÏÌËÚ¸, ˜ÚÓ ‚ ÇÂÎËÍÓ·ðËÚ‡ÌËË ÔðÂÔÓ‰‡ÂÚÒfl

animarka’da yay›nlanan karikatürler ‹slâm dünyas›n› aya¤a kald›rd›. ‹lk önce Danimarka’n›n önde gelen gazetelerinden Jyland-Posten’de daha sonra da baz› Avrupa Birli¤i ülkelerinde yay›nlanan karikatürler baflta Hz. Muhammed olmak üzere ‹slâm hakk›nda hakaret içermekteydi. Asl›nda karikatürler geçmiflte var olan Bat›’daki olumsuz ‹slâm imaj›n›n yeniden karikatür olarak gündeme gelmesinden baflka bir fley de¤ildi. Bat›’da ‹slâmiyet hakk›nda tarih boyunca oluflan ve/veya oluflturulan önyarg›, yanl›fl anlat›m farkl› ba¤lamlarda adeta yeniden farkl› amaçlarla güncellenmektedir. Bat›’da Müslüman imaj›n›n olumsuz flekillenmesinde Bat›’n›n kendi kimli¤ini olufltururken Müslümanlar› “öteki” olarak görme e¤iliminin önemli etkisinin oldu¤u rahatl›kla söylenebilir. Örne¤in, Türkler Osmanl› Devleti döneminde olumsuz anlamda “öteki” olarak baflta Balkan ülkeleri olmak üzere Avrupa devletlerinin milli kimliklerinin oluflmas›nda da etkili olmufltur. Bat›'n›n kendini tan›mlamas›nda Müslümanlar›n “öteki” olarak fonksiyon icra etmesi geçmiflte olup biten bir anlay›fl olmay›p, günümüzde de yeni söylemlerle varl›¤›n› sürdürmektedir. Sovyetler Birli¤i’nin 1989 y›l›ndan itibaren da¤›lmas›yla birlikte Bat›’da baz› çevrelerin “öteki” olarak Komünizm yerine ‹slâmiyeti tan›mlama çabalar›n› gösterebiliriz. Huntington’un medeniyet-

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

‰ËÒˆËÔÎËÌ‡ «ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌÓÂ Ó·Û˜ÂÌËÂ», „‰Â ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ‡ ËÌÙÓðÏ‡ˆËfl Ó·Ó ‚ÒÂı ðÂÎË„Ëflı. ë‚Â‰ÂÌËfl Ó· ËÒÎ‡ÏÂ, ÔðÂ‰Î‡„‡ÂÏ˚Â Û˜Â·ÌËÍ‡ÏË, ÏÓÊÌÓ Ó·˙Â‰ËÌËÚ¸ ‚ ÚðË ÓÒÌÓ‚Ì˚Â „ðÛÔÔ˚: èðÓðÓÍ åÛı‡ÏÏÂ‰; àÒÎ‡Ï Ë Ì‡ÒËÎËÂ; ÜÂÌ˘ËÌ‡ ‚ ËÒÎ‡ÏÂ.

Жизнеописание Пророка Мухаммеда Ç ð‡ÒÒÍ‡ÁÂ Ó ÊËÁÌË èðÓðÓÍ‡ åÛı‡ÏÏÂ‰‡ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÂ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ Û‰ÂÎflÂÚÒfl ‰‚ÛÏ ÚÂÏ‡Ï. é‰Ì‡ ËÁ ÌËı – ‚ÎËflÌËÂ ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚‡ Ë ËÛ‰‡ËÁÏ‡ Ì‡ èðÓðÓÍ‡ åÛı‡ÏÏÂ‰‡, ‰ðÛ„‡fl – ÛÔÓð ÌÂ ÒÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ ÔðÓðÓ˜ÂÒÍÛ˛ ÏËÒÒË˛ åÛı‡ÏÏÂ‰‡, ÒÍÓÎ¸ÍÓ Ì‡ Â„Ó ÎË‰ÂðÒÍËÂ Í‡˜ÂÒÚ‚‡, ˜ÚÓ ı‡ð‡ÍÚÂðÌÓ ‰Îfl ÏÂ‰ËÌÒÍÓ„Ó ÔÂðËÓ‰‡ ÊËÁÌË èðÓðÓÍ‡. çÂÍÓÚÓð˚Â Û˜Â·ÌËÍË ÓÚÍð˚ÚÓ ÛÚ‚ÂðÊ‰‡˛Ú, ˜ÚÓ åÛı‡ÏÏÂ‰ ÔÓÁ‡ËÏÒÚ‚Ó‚‡Î Ó˜ÂÌ¸ ÏÌÓ„ÓÂ ‰Îfl ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó Û˜ÂÌËfl ËÁ ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚‡ Ë ËÛ‰‡ËÁÏ‡, ‰ðÛ„ËÂ ÓÔËÒ˚‚‡˛Ú ÒÓ·˚ÚËfl Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ˜ÚÓ ÍÓÒ‚ÂÌÌ˚Ï Ó·ð‡ÁÓÏ ÒÍÎ‡‰˚‚‡ÂÚÒfl ‚ÔÂ˜‡ÚÎÂÌËÂ Ó Á‡ËÏÒÚ‚Ó‚‡ÌËflı ËÁ ËÛ‰‡ËÁÏ‡ Ë ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚‡ ‰Îfl ËÒÎ‡Ï‡. èÓ‰ðÓ·ÌÓ ÓÔËÒ˚‚‡ÂÚÒfl ‚ÒÚðÂ˜‡ èðÓðÓÍ‡ Ò ÏÓÌ‡ıÓÏ Å‡ıËðÓÈ Ë ð‡Á„Ó‚Óð ÏÂÊ‰Û èðÓðÓÍÓÏ Ë ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍÓÏ Â„Ó ÒÛÔðÛ„Ë ï‡‰Ë‰ÊË Ç‡ð‡ÍÓÈ ·. çÂ‚ÙÂÎÂÏ. èÓ‚ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ Ó ÏÂ‰ËÌÒÍÓÏ ÔÂðËÓ‰Â

ÊËÁÌË èðÓðÓÍ‡ ‰ÂÏÓÌÒÚðËðÛÂÚ, ‚ ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ, Â„Ó Í‡˜ÂÒÚ‚‡ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓ„Ó ÎË‰Âð‡ Ë Ú‡Î‡ÌÚÎË‚Ó„Ó ÔÓÎÍÓ‚Ó‰ˆ‡, ‚ ÚÂÌË ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸ ËÒÎ‡Ï‡ Ë ‰ÛıÓ‚Ì˚Â ˆÂÌÌÓÒÚË ðÂÎË„ËË. Ç ÓÚÎË˜ËÂ ÓÚ àËÒÛÒ‡ ïðËÒÚ‡, ‚ ÎË˜ÌÓÒÚË ÍÓÚÓðÓ„Ó ÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡ÂÚÒfl ‰ÛıÓ‚Ì‡fl „ÎÛ·ËÌ‡, åÛı‡ÏÏÂ‰ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ ‚ Ó·ð‡ÁÂ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ‰Ó·Ë‚¯Â„ÓÒfl ·ÓÎ¸¯Ëı ÛÒÔÂıÓ‚ ‚ ÁÂÏÌ˚ı ‰ÂÎ‡ı. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, Û˜ÂÌËÍË Ë ÒÚÛ‰ÂÌÚ˚ ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡˛Ú Â„Ó ÒÍÓðÂÂ Í‡Í Ú‡Î‡ÌÚÎË‚Ó„Ó ÎË‰Âð‡, ˜ÂÏ èðÓðÓÍ‡, Ó·Î‡‰‡‚¯Â„Ó ·Ó„‡Ú˚Ï ‚ÌÛÚðÂÌÌËÏ ÏËðÓÏ, ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓÈ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸˛ Ë ‰ÛıÓ‚ÌÓÒÚ¸˛. ì˜Â·ÌËÍË ‡ÍˆÂÌÚËðÛ˛Ú ‚ÌËÏ‡ÌËÂ Ì‡ ÒÓÁ‰‡ÌËË åÛı‡ÏÏÂ‰ÓÏ àÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ‚ åÂ‰ËÌÂ, Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÈ Ó·˘ËÌ˚, ‚ÓÈÌ‡ı Ò ÏÂÍÍ‡ÌÒÍËÏË ÏÌÓ„Ó·ÓÊÌËÍ‡ÏË Ë ÍÓÌÙÎËÍÚ‡ı Ò ËÛ‰ÂÈÒÍËÏË ÔÎÂÏÂÌ‡ÏË, ‚ ÍÓÚÓð˚ı ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÂ ÔÓÚÂðÔÂÎË ÔÓð‡ÊÂÌËÂ. Ç ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ‰ÂÈÒÚ‚Ëflı ÛÒÔÂı‡ ÏÓ„ ‰Ó·ËÚ¸Òfl Ë ‰ðÛ„ÓÈ Ú‡Î‡ÌÚÎË‚˚È Óð„‡ÌËÁ‡ÚÓð, ÌÂ fl‚Îfl˛˘ËÈÒfl èðÓðÓÍÓÏ. çÂ Û‰ÂÎflÂÚÒfl ‰ÓÎÊÌÓ„Ó ‚ÌËÏ‡ÌËfl ÔÓ‚ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌË˛ Ó ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ ÏËÒÒËË åÛı‡ÏÏÂ‰‡ Í‡Í èðÓðÓÍ‡, ÍÓÚÓðÓÏÛ ÌËÒÔÓÒÎ‡ÌÓ ÓÚÍðÓ‚ÂÌËÂ ÄÎÎ‡ı‡ Ë ÍÓÚÓð˚È ‚ÒÂÏË ÒËÎ‡ÏË ÒÚðÂÏËÎÒfl ÔÓ‰ÌflÚ¸ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ÔðËÁ˚‚‡Î Â„Ó ÒÎÂ‰Ó‚‡Ú¸ ÔÓ ÔÛÚË ÄÎÎ‡ı‡ Ë ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡Ú¸Òfl ‰ÛıÓ‚ÌÓ.

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

ler çat›flmas› tezi ve “‹slâm korkusu” alg›lamas›n› bu aç›dan de¤erlendirebiliriz. Bat›’n›n kültürel haf›zas›ndaki olumsuz ‹slâm imaj›n›n yeni nesillere aktar›lmas›nda medya ile birlikte e¤itimin önemli pay› vard›r. Bu çerçevede bir örnek olarak ‹ngiltere’de Din Dersi kitaplar›nda ‹slâm imaj› konusundaki önyarg›l› ve yanl›fl sunumu k›saca aç›klamaya çal›flal›m. Ders kitaplar› e¤itimde yayg›n kullan›m› dolay›s›yla etkin bir yere sahiptir. ‹ngiltere’de okullarda din dersinde farkl› dinleri kendi ba¤lam›nda anlamaya çal›flan “dinler aras› din e¤itimi” modelinin benimsendi¤ini hat›rlatal›m. ‹ngiltere’deki Din Dersi kitaplar› analizine göre ‹slâm dini hakk›ndaki yanl›fl anlat›m üç konu üzerinde yo¤unlaflmaktad›r: 1. Hz. Muhammed, 2. ‹slâm ve fliddet, 3. ‹slâm’da kad›n.

Hz. Muhammed’in Hayat›

‹ngiltere’de Din Dersi kitaplar›nda Hz. Muhammed’in hayat› anlat›l›rken iki konunun ön plana ç›kt›¤› görülmektedir. Bunlardan birincisi Yahudilik ve H›ristiyanl›¤›n Hz. Muhammed üzerine tesiri, di¤eri ise, özellikle Medine döneminde Hz. Muhammed’in peygamberli¤inden daha çok liderli¤i üzerine vurgu yap›lmas›d›r.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

С ВОСТОКА, С ЗАПАДА... DO⁄U’DAN, BATI’DAN...

Пол Фицпатрик Национальная духовная семинария Св.Иоанна, Массачусетс /США

Paul E. Fitzpatrick

Aziz Ionna Ulusal Ruhban Okulu / ABD

Ислам является религией милосердия объездил почти весь мир, был во многих странах Востока. Если говорить о Востоке как об исламском мире, то, читая Коран, восхищаешься милосердием и всеобъемлющей силой этой религии. Например, после побивания Пророка камнями в местности Таиф Аллах передал через ангела Джебраила, что Таиф будет уничтожен, если Пророк пожелает. На что Пророк ответил молитвой, в которой просил Аллаха пощадить жителей города и наполнить их сердца истинной верой. Этот пример очень ярко демонстрирует тот факт, что ислам является религией милосердия, а Пророк Мухаммед – пророком милосердия. Однако «карикатурный скандал» показал, что в настоящее время мусульмане идут по другому пути, они избирают путь погромов посольств и бойкота датских товаров. Я считаю, что в таких ситуациях Запад способен принимать более цивилизованные решения.

‹slâm merhamet dinidir

en hemen hemen bütün dünyay› dolaflt›m, birçok Do¤u ülkesinde bulundum. E¤er Do¤u’yu ‹slam dünyas› olarak konuflmak gerekirse Kur’an› okudu¤unuz zaman bu dinin merhameti ve her fleyi kapsayan gücü insan› hayran b›rak›yor. Mesela Taif’i ziyaretinde Peygamber tafllan›nca Allah Cebrail arac›l›¤› ile e¤er Peygamber dilerse Taif yok edilecektir dedi. Buna cevaben Peygamber Allah’a onlar› affetmesi ve kalplerini gerçek inançla doldurmas› için dua etti. Bu örnek, ‹slam’›n merhamet dini oldu¤unu Peygamber Muhammed’in de bir flefkat peygamberi oldu¤unu gösterir. Fakat “karikatür skandal›” gösterdi ki, Müslümanlar bugün farkl› bir yolda gidiyorlar. Onlar elçilikleri ya¤malama ve Danimarka mallar›n› boykot etme yolunu seçtiler. Ben Bat›n›n bu durumlarda daha uygar kararlar verme yetene¤i oldu¤unu düflünüyorum.

Джоан Л. Питчер Зам. директора отдела раковых заболеваний медицинского центра «UMASS Memorial» / США

Joan L. Pitcher

UMASS Memorial T›p Merkezi Kanser Hastal›klar› Departman› Baflkan Yrd. / ABD

Запад и Восток не очень разные Я могу сказать, что неплохо знаю и Восток, и Запад, потому что мне приходилось бывать во многих странах мира. Конечно, существуют некоторые различия в культурных проявлениях или традициях. Для восточной культуры характерны крепкие семьи, богобоязненность, воплощение религиозных постулатов в жизнь. При этом, на мой взгляд, Запад и Восток – не более, чем регионы на карте мира. Нам искусственно пытаются внушить, что мы очень разные, потому что люди обычно боятся отличий, боятся перемен. Иными словами, распространение мнения о том, что Запад и Восток очень разные – один из методов насаждения страха.

Bat› ve Do¤u çok farkl› de¤ildir

Ben, Do¤uyu da Bat›y› da bildi¤imi söyleyebilirim çünkü dünyan›n birçok ülkesinde bulunmam gerekti. Kültür ve gelenek tezahürlerinde elbette baz› farkl›l›klar vard›r. Do¤u kültürü sa¤lam aile yap›s›, dindar, dini do¤rular›n hayata geçirilmesi ile ay›rt edilir. Bununla birlikte benim görüflüme göre dünya haritas›ndaki bölgelerden daha fazla bir fley de¤ildir. Bize suni bir flekilde farkl› oldu¤umuzu telkin etmeye çal›fl›yorlar. Çünkü insanlar farkl›l›klardan, de¤iflikliklerden korkarlar. Baflka bir deyiflle, Bat› ve Do¤unun çok farkl› oldu¤u fikrinin yay›lmas› korkunun ekilmesinin baflka bir metodudur.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Ислам и насилие çÂÚðÛ‰ÌÓ Á‡ÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ ‚ ‡Ì„ÎËÈÒÍËı Û˜Â·ÌËÍ‡ı ÛÒÚ‡Ì‡‚ÎË‚‡ÂÚÒfl ÔðflÏ‡fl ËÎË ÍÓÒ‚ÂÌÌ‡fl, ÔÓÒðÂ‰ÒÚ‚ÓÏ Ì‡ÏÂÍÓ‚, Ò‚flÁ¸ ÏÂÊ‰Û ËÒÎ‡ÏÓÏ Ë Ì‡ÒËÎËÂÏ, ÔðËÏÂÌÂÌËÂÏ ÒËÎ˚. ëÎÓÊÌ˚Ï ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏ ÒÓ·˚ÚËflÏ ˜‡ÒÚÓ ÔðË‰‡ÂÚÒfl ðÂÎË„ËÓÁÌ˚È ı‡ð‡ÍÚÂð. çË Ó Í‡ÍÓÈ ‰ðÛ„ÓÈ ðÂÎË„ËË ÌÂ ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl Ò Ú‡ÍËÏË ÔðflÏ˚ÏË ÔðËÏÂð‡ÏË ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÌËfl Â˛ ÒËÎ˚ Ë Ì‡ÒËÎËfl, Í‡Í Ó· ËÒÎ‡ÏÂ. ëÏ˚ÒÎ Ú‡ÍÓ„Ó ÔÓ‰ıÓ‰‡ Ó˜Â‚Ë‰ÂÌ: Ì‡‚flÁ‡Ú¸ ˜ÂðÂÁ Û˜Â·ÌËÍË ·˚ÚÛ˛˘ËÈ ‚ ÔðÂÒÒÂ ËÏË‰Ê ËÒÎ‡Ï‡, ÌÂÓÚ‰ÂÎËÏ˚È ÓÚ ÚÂððÓðËÁÏ‡. çÂÒÓÏÌÂÌÌÓ, ÌÂÎ¸Áfl ÓÚðËˆ‡Ú¸ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ Ò‚flÁË ÏÂÊÛ ËÒÎ‡ÏÓÏ Ë ÔðËÏÂÌÂÌËÂÏ ÒËÎ˚. çÓ ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ÔðË ÓÔËÒ‡ÌËË ‰ðÛ„Ëı ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı Û˜ÂÌËÈ ÚÂÏ‡ Ì‡ÒËÎËfl Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË ÌÂ Á‡Úð‡„Ë‚‡ÂÚÒfl, ‡ ‚ ÌÂÍÓÚÓð˚ı Û˜Â·ÌËÍ‡ı ÚÂÏ‡ Ì‡ÒËÎËfl Ë ËÒÎ‡Ï‡ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡ÂÚÒfl ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ÔÓ‰ðÓ·ÌÓ, ‚ðfl‰ ÎË ˝ÚÓ ÒÎÛ˜‡ÈÌÓ. ÇÂ‰¸ ðÂÎË„ËÓÁÌÓÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ ‚ ¯ÍÓÎ‡ı ÔðËÁ‚‡ÌÓ ÒÎÛÊËÚ¸ ð‡Á‚ËÚË˛ ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚË Ë ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËfl ÏÂÊ‰Û ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË ð‡ÁÌ˚ı ÍÓÌÙÂÒÒËÈ. Ç˚‰ÂðÊÍ‡ ËÁ Ó‰ÌÓ„Ó ‡Ì„ÎËÈÒÍÓ„Ó Û˜Â·ÌËÍ‡, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌÌ‡fl ÌËÊÂ, ÔÓÏÓÊÂÚ ÔÓÌflÚ¸ ÒÂð¸ÂÁÌÓÒÚ¸ ‚ÓÔðÓÒ‡: é·‚ËÌÂÌÌ˚È ‚ ÌÂÔÓ‚ËÌÓ‚ÂÌËË Û˜ÂÌË˛ äÓð‡Ì‡ Ë ÓÚÒÚÛÔÎÂÌËË ÓÚ ÒÛÌÌ˚ ÚðÂÚËÈ ı‡ÎËÙ éÒÏ‡Ì ·˚Î Û·ËÚ Ë Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ÓÚÒÚð‡ÌÂÌ ÓÚ ‚Î‡ÒÚË. Ç ÔÓÒÎÂ‰Û˛˘ËÂ ‚ÂÍ‡ ËÒÎ‡ÏÒÍËÂ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËÓÌÂð˚ ÌÂðÂ‰ÍÓ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÎË ÔÓ‰Ó·Ì˚Â Ó·‚ËÌÂÌËfl Ë ÏÂÚÓ‰˚ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ Í ÌÂÛ„Ó‰Ì˚Ï ËÏ ‰ÂflÚÂÎflÏ. Ç Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÔðËÏÂð‡ ÏÓÊÌÓ ÔðË‚ÂÒÚË ÔÓÍÛ¯ÂÌËÂ Ì‡ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡ Ö„ËÔÚ‡ ÄÌ‚‡ð‡ ë‡‰‡Ú‡ Ë Ò‚ÂðÊÂÌËÂ ¯‡ı‡ àð‡Ì‡.

Ç Û˜Â·ÌËÍÂ, ‡‚ÚÓðÓÏ ÍÓÚÓðÓ„Ó fl‚ÎflÂÚÒfl ï‡ÌÚ, ‚ „Î‡‚Â Ó· ËÒÍÎ˛˜ËÚÂÎ¸ÌÓÏ ÁÌ‡˜ÂÌËË ÔðÓ˘ÂÌËfl ‚ äÓð‡ÌÂ Ë ÒÛÌÌÂ ÔðË‚Ó‰ËÚÒfl ÚðË ÔðËÏÂð‡ ‚ ıðÓÌÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓÏ ÔÓðfl‰ÍÂ. èÂð‚˚È ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡ÂÚ Ó „Ë·ÂÎË ‰fl‰Ë èðÓðÓÍ‡ ï‡ÏÁ˚ ÓÚ ðÛÍ Ç‡ı¯Ë, ÔÓÒÎÂ ˜Â„Ó èðÓðÓÍ ÔðÓÒÚËÎ Ç‡ı¯Ë ÒÓ‰ÂflÌÌÓÂ. ÇÚÓðÓÈ ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡ÂÚ Ó ‚ÁflÚËË àÂðÛÒ‡ÎËÏ‡ ë‡Î‡ı‡‰‰ËÌÓÏ ‡Î¸-Ä˛·Ë, ÍÓÚÓð˚È ÔÓÍ‡Á‡Î ÔðËÏÂð ÏËÎÓÒÂð‰Ëfl ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ Í Ì‡ðÓ‰Û àÂðÛÒ‡ÎËÏ‡ Ë ‚ÓËÌ‡Ï, ÔÓÁ‚ÓÎË‚ ËÏ ·ÂÒÔðÂÔflÚÒÚ‚ÂÌÌÓ ÔÓÍËÌÛÚ¸ „ÓðÓ‰. íðÂÚËÈ ÔðËÏÂð ‚ÁflÚ ËÁ ÊËÁÌË íÛðˆËË. Ç 1952 „. ‚ÓÒÂÏÌ‡‰ˆ‡ÚËÎÂÚÌËÈ ÒÚÛ‰ÂÌÚ ïÛÒÂËÌ ìÁÏÂÁ ÒÓ‚Âð¯‡ÂÚ ÔÓÍÛ¯ÂÌËÂ Ì‡ ðÂ‰‡ÍÚÓð‡ Ó‰ÌÓÈ ËÁ „‡ÁÂÚ ÄıÏÂÚ‡ üÎÏ‡Ì‡. üÎÏ‡Ì ÔÓÎÛ˜‡ÂÚ ÚflÊÂÎ˚Â ð‡ÌÂÌËfl, ÌÓ ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ÊË‚. èÓÒÎÂ ‚˚Á‰ÓðÓ‚ÎÂÌËfl üÎÏ‡Ì ÔðÓ˘‡ÂÚ ïÛÒÂËÌ‡ ìÁÏÂÁ‡, Ì‡ıÓ‰ËÚ ÂÏÛ ð‡·ÓÚÛ, ÔÓÏÓ„‡ÂÚ ÔÓÎÛ˜ËÚ¸ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ. ùÚË ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ðÂ‰‡ÍÚÓð‡ „‡ÁÂÚ˚ ÔðË‚Ó‰flÚÒfl ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

Сведения об исламе, предлагаемые учебниками, можно объединить в три основные группы: Пророк Мухаммед; Ислам и насилие; Женщина в исламе. ‹ngiltere’deki Din Dersi kitaplar› analizine göre ‹slâm dini hakk›ndaki yanl›fl anlat›m üç konu üzerinde yo¤unlaflmaktad›r: Hz. Muhammed, ‹slâm ve fliddet, ‹slâm’da kad›n. Yahudilik ve H›ristiyanl›¤›n Hz. Muhammed’e etkisiyle ilgili olarak, baz› okul kitaplar›nda Hz. Muhammed’in baz› fleyleri bu iki dinden ald›¤› aç›kça bahsedilmekte, baz› kitaplarda ise, Hz. Peygamberin H›ristiyanlardan baz› dini ö¤retileri ald›¤› izlenimini uyand›racak olaylar ön plana ç›kar›lmaktad›r. Bu ba¤lamda, Hz. Muhammed’in rahip Bahira ile karfl›laflmas› ve efli Hz. Hatice’nin akrabas› Varaka b. Nevfel ile görüflmesi ön plana ç›kmaktad›r. Okul kitaplar›nda Hz. Peygamber’in Medine dönemi hayat› anlat›l›rken tamamen veya önemli ölçüde onun “siyasi liderlik” ve “askeri baflar›” gibi yönlerinden bahsedilmesini de ‹slâm dini ile ilgili yetersiz anlat›m›n bir baflka boyutu olarak belirtebiliriz. Hz. ‹sa’n›n hayat› anlat›l›rken, O’nun manevi yönünü yo¤un bir flekilde vurgulayan H›ristiyan din ve kültürünün a¤›rl›kl› oldu¤u bir ortamda, ‹slâm dininin anlat›m›nda Hz. Muhammed’in yaln›zca -veya ekseriyetle- dünyevi yön ve baflar›lar›n›n ön plana ç›kar›lmas›, ö¤rencilerin onu, manevi yönü a¤›r basan bir peygamber olarak de¤il, s›radan dünyevi baflar›lara ulaflm›fl bir lider gibi görmeleri sonucunu do¤urabilir. Okul kitaplar›nda tespit edilen husus, Hz. Muhammed’in Medine ‹slâm Devleti’ni kurmas›, Müslüman toplumunu organize etmesi, Mekkeli müflriklerle yapt›¤› savafllar ve olumsuz bir flekilde neticelenen Yahudi kabileleriyle ihtilaflar gibi olaylar üzerinde yo¤unlaflmad›r. Onun misyonu peygamber olmayan liderler taraf›ndan

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

С ВОСТОКА, С ЗАПАДА... DO⁄U’DAN, BATI’DAN...

Джереми Вальтон Докторант факультета антропологии Чикагского университета / США

Jeremy Walton

Chicago Üniversitesi Antropoloji Bölümü doktora ö¤rencisi / ABD

Американцы мало что понимают в государственной политике мериканцы спорят намного меньше турок. Американец никогда не будет выражать своего мнения о том, о чем он не обладает достаточной информацией. Особенно заметна эта разница, когда вы просите первого встречного объяснить вам дорогу. Туркам свойственно стремление помочь. Подобного не встретишь ни в Америке, ни в Европе. Что касается Америки, то практически любой человек, которому приходится столкнуться с американскими реалиями, испытывает разочарование. Иногда, находясь за границей, я стараюсь не акцентировать внимание на том, что я американец. Вследствие политики американского правительства здесь сильно критикуют американцев. Но простые американцы мало что понимают в государственной политике. И народ вовсе не стремится к господству над всем миром. Городские жители в Америке положительно относятся к иностранцам. А в сельской местности на иностранцев смотрят настороженно, с опаской. На Западе развито чувство внутренней вины, берущее начало из христианского учения. И общество развивается согласно такому пониманию. Но на Востоке я не вижу этого.

Amerikan halk› politikadan habersiz

merikal›lar›n Türkler kadar fazla tart›flmac› olmad›klar› düflünüyorum. Bir Amerikal› için bilmedi¤i bir konuda fikir beyan etmek mümkün de¤il. Yol tarif etmelerde rahatl›kla Türk fark›n› görüyorsunuz. Ellerinden gelen yard›m› yap›yorlar. Bunu Amerika dahil Avrupa’da görmek imkans›z. Amerika’y› iyi hayal edip de gerçeklerle yüzleflince hayal k›r›kl›¤›na her ülke vatandafl› u¤ruyor. Yabanc› ülkelerdeyken Amerikal› oldu¤umu ifade etmemeye dikkat ediyorum. Her yerde Amerikal› birisi hükümetinin politikas› yüzünden elefltiriliyor. Ama halk›n bunlardan hiç haberi bile yok. Halk kendini dünya hakimi görmüyor. fiehirde yaflayanlar›n yabanc›ya karfl› tutumu olumlu. Taflrada yaflayanlar da ise hemen her konuda bir endifle ve kayg› söz konusu. Bat›’da H›ristiyanl›ktan kaynaklanan bir suçluluk hissi vard›r. Buna ba¤l› olarak insanlar özelefltiride bulunurlar. Ama Do¤u’da bunu göremiyorum.

Мери Лахай Исламский центр Бостона / США

Mary Lahaj

Boston ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi / ABD

В США считают, что все мусульмане – арабы рудно говорить о каких-то различиях. Я только могу сказать, что Запад не очень знаком с Востоком и поэтому неверно воспринимает многое из того, что с ним связано. С одной стороны, Восток считается уже давно познанным, но он все так же остается загадкой. Например, в Америке считают, что все мусульмане – арабы. Турки для американцев – воинственный народ, известный из истории своими завоеваниями. В Америке под Востоком подразумевают даже не ислам, а религиозные и духовные учения Дальнего Востока.

ABD’de tüm Müslümanlar Arap bilinir

az› farklar›n oldu¤unu söylemek zordur. Bat›’n›n Do¤u’yu iyi tan›mad›¤›n› ve Do¤u ile ilgili ço¤u fleyi do¤ru alg›lamad›¤›n› söyleyebilirim. Di¤er taraftan Do¤u’nun yeteri kadar bilindi¤i say›l›yorsa da, o hâlâ bir gizem olarak duruyor. Mesela Amerika’da bütün Müslümanlar›n Arap oldu¤unu düflünürler. Türkler Amerikal›lar için savaflç› bir millet ve tarihte fetihleriyle ünlüdürler. Amerika’da Do¤u’dan ‹slam de¤il Uzak Do¤unun dini ve manevi ö¤retileri anlafl›l›r.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

ÔðËÏÂð‡ ÏËÎÓÒÂð‰Ëfl Ë ÔðÓ˘ÂÌËfl ‚ ËÒÎ‡ÏÂ. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, ‰‚Â ÒÚð‡ÌËˆ˚ Û˜Â·ÌËÍ‡ ï‡ÌÚ ÓÚ‚Ó‰ËÚ ÒÔÓðÛ ÚðÂı ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı ÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚ Ó ‰ÂÈÒÚ‚Ëflı ËÒÎ‡ÏÒÍËı ·ÓÂ‚ËÍÓ‚. íðÛ‰ÌÓ ÒÍ‡Á‡Ú¸, Ì‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ ˝ÙÙÂÍÚË‚Ì˚ÏË ÓÍ‡Á˚‚‡˛ÚÒfl ˝ÚË ÔðËÏÂð˚ ÔðÓ˘ÂÌËfl Ë ÏËÎÓÒÂð‰Ëfl ÔÓÒÎÂ ‰ÎËÌÌ˚ı ÔÓ‚ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÈ Ó Ì‡ÒËÎËË.

Женщина в исламе èðË ÔÓ‰‡˜Â ËÌÙÓðÏ‡ˆËË Ó ÔÓÎÓÊÂÌËË ÊÂÌ˘ËÌ˚ ‚ ËÒÎ‡ÏÂ Á‡ ÏÓ‰ÂÎ¸ ÔðËÌËÏ‡ÂÚÒfl Á‡Ô‡‰Ì˚È Ó·ð‡ÁÂˆ ÊÂÌ˘ËÌ˚ Ë ÂÂ ÏÂÒÚ‡ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â, ıÓÚfl ‚ Û˜Â·ÌËÍ‡ı Ë ÌÂÚ ÓÚÍð˚ÚÓ„Ó ÛÍ‡Á‡ÌËfl Ì‡ ˝ÚÓ. ëÓ„Î‡ÒÌÓ ˝ÚÓÈ ÚÓ˜ÍÂ ÁðÂÌËfl, ÊÂÌ˘ËÌ‡ Ì‡ á‡Ô‡‰Â Ó·Î‡‰‡ÂÚ Ò‚Ó·Ó‰ÓÈ, ÒÔÓÒÓ·Ì‡ Ì‡ ð‡‚Ì˚ı ÛÒÎÓ‚Ëflı ÍÓÌÍÛðËðÓ‚‡Ú¸ Ò ÏÛÊ˜ËÌ‡ÏË ‚ ð‡ÁÌ˚ı ÒÙÂð‡ı ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÈ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÊËÁÌË. ÜÂÌ˘ËÌ˚ ‚ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı Ó·˘ÂÒÚ‚‡ı ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ ‚ ‚Ë‰Â ·ÂÒÔð‡‚Ì˚ı ÒÛ˘ÂÒÚ‚, ˜¸Â ÔÓÎÓÊÂÌËÂ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â, ÒÂÏ¸Â, ÔÂðÂ‰ Á‡ÍÓÌÓÏ ÌÂ ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ÔðË‚ÎÂÍ‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸˛. çÂðÂ‰ÍÓ ÔðËÏÂð ËÁ ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓ ‚ÁflÚÓÈ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÈ ÒÚð‡Ì˚ Ó·Ó·˘‡ÂÚÒfl Ë Ì‡‚flÁ˚‚‡ÂÚ ÌÂ‚ÂðÌÓÂ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó·Ó ‚ÒÂÏ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÏ ÏËðÂ. çÂÍÓÚÓð˚Â Û˜Â·ÌËÍË ÌÂ ÔðÓ‚Ó‰flÚ ð‡ÁÎË˜ËÈ ÏÂÊ‰Û ËÒÎ‡ÏÓÏ Ë Úð‡‰ËˆËflÏË, ‚ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ˜Â„Ó Úð‡‰ËˆËË ÔðÂÔÓ‰ÌÓÒflÚÒfl ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÔðÂ‰ÔËÒ‡ÌËÈ. èÓ‰Ó·Ì‡fl Úð‡ÍÚÓ‚Í‡ ËÒÎ‡Ï‡ ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËË ÔÓÎÓÊÂÌËfl ÊÂÌ˘ËÌ˚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ Á‡ÍðÂÔÎÂÌË˛ ÌÂ‚ÂðÌÓ„Ó ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËfl Ó· ËÒÎ‡ÏÂ. åÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍ‡fl ÊÂÌ˘ËÌ‡ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ‡ ·ÂÒÔð‡‚Ì˚Ï ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÓÏ, ÍÓÚÓðÓÂ ÌÂ ÔÓÎÌÓÏÓ˜ÌÓ ÔðËÌËÏ‡Ú¸ ðÂ¯ÂÌËfl ÓÚÌÓÒËÚÂÎ¸ÌÓ Ò‚ÓÂÈ ÎË˜ÌÓÈ ÊËÁÌË Ë ÏÂÒÚ‡ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â.

ç‡ ËÎÎ˛ÒÚð‡ˆËflı ‚ Û˜Â·ÌËÍ‡ı „ÓÎÓ‚‡ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÈ ÊÂÌ˘ËÌ˚ ‚ÒÂ„‰‡ ÔÓÍð˚Ú‡ ÔÎ‡ÚÍÓÏ, ÓÌ‡ ÏÓÎËÚÒfl Û ÒÂ·fl ‰ÓÏ‡ Ë ÒÏÓÚðËÚ Á‡ ‰ÂÚ¸ÏË. ÇÌÂ¯ÌËÈ ‚Ë‰ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÈ ÊÂÌ˘ËÌ˚ ‚ Û˜Â·ÌËÍ‡ı ‚ÒÂ„‰‡ Ó‰ËÌ‡ÍÓ‚: ÔðÓÒÚÓðÌÓÂ ˜ÂðÌÓÂ ÔÎ‡Ú¸Â, ÚÂÏÌ˚È ÔÎ‡ÚÓÍ, ÓÒÚ‡‚Îfl˛˘ËÈ ÓÚÍð˚Ú˚ÏË ÚÓÎ¸ÍÓ „Î‡Á‡. èÓ˜ÚË ‚ÒÂ ·ÂÁ ËÒÍÎ˛˜ÂÌËfl Û˜Â·ÌËÍË ÔÓ‰ðÓ·ÌÓ ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡˛Ú Ó ÏÌÓ„ÓÊÂÌÒÚ‚Â Û ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì Ë Ó ÚÓÏ, Í‡Í ˝Ú‡ Úð‡‰ËˆËfl ‚Ó ÏÌÓ„Ëı ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı ÒÚð‡Ì‡ı ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÂÚÒfl ‚ Ì‡¯Ë ‰ÌË. ÉÓ‚ÓðËÚÒfl Ó ð‡ÁðÂ¯ÂÌËË ÏÌÓ„ÓÊÂÌÒÚ‚‡ ‚ äÓð‡ÌÂ, ÔðË‚Ó‰flÚÒfl ÔðËÏÂð˚ ‡flÚÓ‚ Ì‡ ˝ÚÛ ÚÂÏÛ, ÔÓÒÎÂ ˜Â„Ó Ë‰ÛÚ ð‡ÒÒÛÊ‰ÂÌËfl Ó ÔðËÂÏÎÂÏÓÒÚË ÏÌÓ„ÓÊÂÌÒÚ‚‡ ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÏ ÏËðÂ. Ç Á‡ÍÎ˛˜ÂÌËÂ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ ÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡ÌÌ‡fl ‚ Û˜Â·ÌËÍ‡ı ËÌÙÓðÏ‡ˆËfl Ó· ËÒÎ‡ÏÂ ·ÓÎ¸¯ÂÈ ˜‡ÒÚ¸˛ ÌÓÒËÚ Ó¯Ë·Ó˜Ì˚È ı‡ð‡ÍÚÂð, ÓÒÌÓ‚‡Ì‡ Ì‡ ÔðÂ‰ð‡ÒÒÛ‰Í‡ı. Ç ‰ðÛ„Ëı Â‚ðÓÔÂÈÒÍËı ÒÚð‡Ì‡ı ÒËÚÛ‡ˆËfl ÔÓ˜ÚË ÌË˜ÂÏ ÌÂ ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl. ÖÒÎË Ò˜ËÚ‡ÂÚÒfl, ˜ÚÓ ËÒÎ‡Ï ÒÔÓÒÓ·ÂÌ ‚ÌÂÒÚË ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì˚È ‚ÍÎ‡‰ ‚ ‰Ë‡ÎÓ„ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ, ‡ ÌÂ ·˚Ú¸ ÔÓ‚Ó‰ÓÏ ‰Îfl Ëı ÍÓÌÙÎËÍÚ‡, Á‡Ô‡‰Ì˚È ÏËð ‰ÓÎÊÂÌ ÒÚðÂÏËÚ¸Òfl ÎÛ˜¯Â ÔÓÌËÏ‡Ú¸ ËÒÎ‡Ï. ëÓ„Î‡ÒÌÓ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌË˛, ÔðÓ‚Â‰ÂÌÌÓÏÛ ÍÓÏÔ‡ÌËÂÈ É˝ÎÎ‡Ô‡ ‚ 2005 „., ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÂ Ò˜ËÚ‡˛Ú ˝ÎÂÏÂÌÚÓÏ, ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Û˛˘ËÏ ð‡Á‚ËÚË˛ ‰Ë‡ÎÓ„‡ ÏÂÊ‰Û á‡Ô‡‰ÓÏ Ë ËÒÎ‡ÏÒÍËÏ ÏËðÓÏ, ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ Á‡Ô‡‰ÌÓ„Ó ÏËð‡ Í ÔÓÌËÏ‡ÌË˛ ËÒÎ‡Ï‡. óÂÎÓ‚ÂÍ ÌÂ ðÓÊ‰‡ÂÚÒfl Ò ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ÏË Ë ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË ÔðÂ‰ð‡ÒÒÛ‰Í‡ÏË, ÓÌ ÔðËÓ·ðÂÚ‡ÂÚ Ëı ‚ ÔðÓˆÂÒÒÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl, ˜ÚÓ „Ó‚ÓðËÚ Ó· Ëı ËÒÍÎ˛˜ËÚÂÎ¸ÌÓÏ ÁÌ‡˜ÂÌËË ‚ ÔðÓˆÂÒÒÂ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËfl Ôð‡‚ËÎ¸ÌÓ„Ó ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËfl ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ð‡ÁÌ˚ı ðÂÎË„ËÈ Ë ÍÛÎ¸ÚÛð. n

da gerçeklefltirilebilecek faaliyetlerle s›n›rland›r›lmaktad›r. Hz. Muhammed’in, Allah’tan vahiy alan, Müslüman toplumun ahlaki standartlar›n› yükseltmeye çal›flan ve onlara Allah’›n buyruklar› do¤rultusunda mükemmel bir insan olmalar›n› ö¤ütleyen bir peygamber oldu¤u ihmal edilmektedir.

‹slâm ve fiiddet

‹ngiltere’de ders kitaplar›n›n baz›lar›nda ‹slâm ile fliddet ve güç kullan›m› aras›nda aç›kça veya ima yoluyla iliflki kuruldu¤una flahit olunmaktad›r. Son derece kar›fl›k politik olaylar› bile dinî söylemle aç›klama e¤iliminin a¤›r bast›¤› gözlenmektedir. Okul kitaplar›nda baflka hiçbir dünya dininin, ‹slâmiyetin sunumunda oldu¤u gibi, medya imaj›n› yans›tan bir üslup içerisinde güç kullan›m› ve fliddetle irtibatland›r›ld›¤›n› söyleyemeyiz. Bu tarz›n ‹slâm’la terörizm aras›nda iliflki kurmaya çal›flan olumsuz medyatik ‹slâm imaj›n› ders kitaplar› yoluyla ö¤rencilerin zihninde pekifltirmekten öte bir fonksiyon icra etmeyece¤i aç›kt›r. fiüphesiz ki, ders kitaplar›ndaki ‹slâm ve güç kullan›m› konusuyla ilgili bilgilerin tamamen yanl›fl bilgiler oldu¤unu söyleyemeyiz. Fakat ‹ngiliz din e¤itiminde ö¤retilen di¤er dinlerin okul kitaplar›ndaki sunumunda bu konulara neredeyse hiç yer verilmezken, dinler aras›nda hoflgörüyü ve din mensuplar›n›n birbirlerini daha iyi anlamalar›n› hedefleyen bir din e¤itimi anlay›fl›nda ‹slâm ve fliddet konular›na baz› okul kitaplar›nda özellikle a¤›rl›k verilmesi son derece sorgulanabi-

Некоторые учебники не проводят различий между исламом и традициями, в результате чего традиции преподносятся в качестве религиозных предписаний. Baz› ders kitaplar› da, ‹slâm dininin kad›na bak›fl› ile gelenekler aras›nda bir ayr›m yapmaks›z›n, gelenekleri de adeta din gibi takdim etme e¤ilimi tafl›maktad›r.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Если считается, что ислам способен внести значительный вклад в диалог цивилизаций, а не быть поводом для их конфликта, западный мир должен стремиться к лучшему пониманию ислама. E¤er ‹slâmiyet medeniyetler çat›flmas›n›n bir referans› de¤il, medeniyetler aras› uzlaflmaya katk› sa¤layan bir din olarak düflünülüyorsa Bat› ‹slâm’› daha çok anlamaya çal›flmal›d›r. lir bir yaklafl›md›r. Afla¤›da, okul kitaplar›ndan yap›lan al›nt› konunun anlafl›lmas›na yard›mc› olacakt›r: Kur’an ve sünnete uymad›¤› gerekçesiyle üçüncü halife Osman’›n suikast sonucu öldürülerek iktidardan uzaklaflt›r›lmas›ndan itibaren, sonraki as›rlarda ‹slâm devrimcileri ayn› gerekçe ve prensibi kullanm›fllard›r. M›s›r’da Baflkan Enver Sedat’a suikast düzenlenmesi ve ‹ran fiah’›n›n iktidardan uzaklaflt›r›lmas›n› buna örnek verebiliriz.

Hunt taraf›ndan yaz›lan ders kitab›nda, Kur’an ve Sünnette affetmenin öneminden bahsettikten sonra tarihsel s›ralamaya uygun olarak üç örnek vermektedir. ‹lk örnek Hz. Muhammed’in amcas› Hamza’n›n Vahfli taraf›ndan öldürülmesi ve daha sonra Hz. Muhammed’in onu affetmesiyle ilgilidir. ‹kinci örnek olarak, Kudüs’ün Selahaddin Eyyûbî taraf›ndan ele geçirilmesi sonucunda Kudüs halk›na ve askerlere iyi davran›lmas› ve hiçbir zarar verilmeksizin onlar›n flehri terk etmesine izin verilmesi zikredilmektedir. Üçüncü örnek ise Türkiye’deki bir olaydan seçilmifltir. Kitapta 1952’de on sekiz yafl›nda bir ö¤renci olan Hüseyin Üzmez taraf›ndan günlük bir gazete editörü olan Dr. Ahmet Yalman’a suikast yap›lmas›ndan ve Yalman’›n bu suikasttan a¤›r yaral› olarak kurtulmas›ndan bahsedilmektedir. Daha sonra kendisine suikast yapan bu gencin Yalman taraf›ndan affedilip, e¤itimiyle ilgilenilerek ona ifl bulunmas› ‹slâm’daki ba¤›fllamaya örnek olarak verilmektedir. Ayr›ca Hunt, ders kitab›n›n iki sayfas›n› üç ö¤rencinin kendi aralar›nda yapt›klar› militan ‹slâm tart›flmalar›na ay›rmaktad›r. Bu tarzda, ‹slâm

ve fliddet konusunda, hadiseler anlat›ld›ktan sonra gelen aflardan bahsedilmesinin ne derece konunun aç›klanmas›nda yararl› olaca¤› da flüphelidir.

‹slâm ve Kad›n

Ders kitaplar›n›n ço¤unlu¤u aç›kça ifade etmeseler de Bat› kad›n›n› model olarak kabul etmekte ve bu kritere göre ‹slâmiyette kad›n›n durumunu de¤erlendirmektedir. Bat›’da kad›n özgür, erkeklerle aras›nda farkl› alanlarda oluflan ayr›mc›l›¤› azaltm›fl ve onlarla yar›flabilen bir pozisyonda tan›mlanmaktad›r. ‹slâm’da kad›n konusu ders kitaplar›nda anlat›l›rken kad›n›n, kanuni haklar, aile ve sosyal hayat, özel ve kamu yaflam›ndaki yeri bak›mlar›ndan hiç de avantajl› olmad›¤› üzerinde yo¤unlafl›lmaktad›r. Bazen kad›n›n bir konudaki durumu hakk›nda bir ‹slâm ülkesinden verilen örnek genellefltirilmektedir. Baz› ders kitaplar› da, ‹slâm dininin kad›na bak›fl› ile gelenekler aras›nda bir ayr›m yapmaks›z›n, gelenekleri de adeta din gibi takdim etme e¤ilimi tafl›maktad›r. fiüphesiz bu tarzdaki bir yaklafl›mla ‹slâm ve kad›n konusunun ders kitaplar›nda sunumu Bat›’da var olan geleneksel yanl›fl anlamalar›n devam etmesine ve yenilerinin oluflumuna katk› sa¤layaca¤› söylenebilir. Müslüman kad›n, toplum ve aile içerisinde dezavantajl› ve kendi hayat› hakk›nda kararlar veremeyen bir pozisyonda takdim edilmektedir. Genelde kitaplardaki resimlerde Müslüman kad›n baflörtülü, evinde ibadet eden ve çocuklar›na bakan kifli olarak gösterilmektedir. Üste-

lik resimlerde Müslüman kad›n›n tesettür flekli konusunda da tek bir tip elbise flekli ortaya konulmaktad›r. Bu ise, gözler hariç vücudun tamam›n› örten, siyah renk, neredeyse ayn› model bir elbiseden ibarettir. Ders kitaplar›n›n tamam›na yak›n› ‹slâm’da çok kad›nla evlilik ve günümüzde bu konunun uygulamas›n›n ne düzeyde oldu¤u üzerinde durmaktad›r. Ders kitaplar› ço¤unlukla Kur’an’›n çok evlili¤e izin verdi¤ini ifade ettikten sonra bu konuyla ilgili ayetlerden al›nt›lar yapmakta ve günümüzde çok efllilik uygulamas›n›n ne derece mümkün olabilece¤ini tart›flmaktad›r. Sonuç olarak e¤itimde yayg›n olarak kullan›lan ders kitaplar›ndaki ‹slâm imaj›nda baz› önyarg› ve yanl›fl anlat›mlar›n varl›¤› bir gerçektir. ‹ngiltere d›fl›ndaki di¤er Bat› ülkelerinde durum daha iyi de¤ildir. E¤er ‹slâmiyet medeniyetler çat›flmas›n›n bir referans› de¤il, medeniyetler aras› uzlaflmaya katk› sa¤layan bir din olarak düflünülüyorsa Bat› ‹slâm’› daha çok anlamaya çal›flmal›d›r. Gallup taraf›ndan 2005’te yap›lan araflt›rmaya göre Müslümanlar Bat› ile diyalo¤a en çok katk› sa¤layacak unsur olarak ilk s›rada Bat›’n›n ‹slâm dinini anlamas›n› istemektedir. ‹nsanlarda bir kültür, inanç sistemi ve din konusundaki önyarg›lar do¤ufltan gelmemektedir. Bunlar sonradan kültür ve e¤itim yoluyla kazan›lmaktad›r. Bu da bizlere farkl› din ve kültür mensuplar›n›n birbirlerini do¤ru anlamada çocuk ve gençlerin e¤itiminin ne derece önemli oldu¤unu göstermektedir. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

Возможна ли критика ориентализма без Эдварда Саида? Мустафа Армаган Журналист, писатель (Турция).

Edward Said’siz Oryantalizm elefltirilemez mi? Mustafa Arma¤an Gazeteci, yazar (Türkiye).

ÒÂÌÚfl·ðfl 2003 „. Ô‡ÎÂÒÚËÌÂˆ 67 ÎÂÚ ÏÂ‰ÎÂÌÌÓ ÛÏËð‡Î ÓÚ ð‡Í‡ ÍðÓ‚Ë ‚ Ó‰ÌÓÈ ËÁ Ì¸˛ÈÓðÍÒÍËı ·ÓÎ¸ÌËˆ. ëÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚È ÏËð, ÛÚð‡ÚË‚¯ËÈ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË ‚ÒÂ ðÂÙÎÂÍÒ˚ Ë ÌÂÒÔÓÒÓ·Ì˚È ‰‡ÊÂ ÍðËÍÓÏ ÓÚðÂ‡„ËðÓ‚‡Ú¸ Ì‡ „ÓðÂ, ‚˚Á‚‡ÌÌÓÂ ÒÏÂðÚ¸˛ ÔÓÒÎÂ‰ÌÂ„Ó ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î‡, ÔÓÒÎÂ‰ÌÂ„Ó „ÓÎÓÒ‡ ÒÓ‚ÂÒÚË, ÔÓ‰ÚÓÎÍÌÛÎ Â„Ó Í ‚Â˜ÌÓÏÛ ·ÂÁÏÓÎ‚Ë˛. ìÏÂð ù‰‚‡ð‰ ë‡Ë‰... àÁÎÛ˜‡˛˘Û˛ ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ ÛÚð‡ÚËÎ ÏÓÁ„, ð‡Ò¯ËÙðÓ‚‡‚¯ËÈ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ÔÓ‰‰ÂÎ¸ÌÓÈ ÛÎ˚·ÍË Ì‡ ÎËˆÂ «ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡». ê‡‰ËÈ ÔÓÚÛı... Ç Ó‰ÌÓÏ ËÁ ˝ÒÒÂ ÔÓ‰ Ì‡Á‚‡ÌËÂÏ Wamps and Tramps (Washington Post Book World, 7 Ï‡ðÚ‡ 1993) ä‡ÏËÎÎ‡ è‡„Î¸ Â˘Â ÔðË ÊËÁÌË ë‡Ë‰‡ ÔËÒ‡Î‡ Ó ÌÂÏ: ù‰‚‡ð‰ ë‡Ë‰ - Ó‰ËÌ ËÁ ‚Â‰Û˘Ëı ÎËÚÂð‡ÚÛðÌ˚ı ÍðËÚËÍÓ‚ Ë ‚ ÚÓ ÊÂ ‚ðÂÏfl, ·Û‰Û˜Ë ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍËÏ Û˜ÂÌ˚Ï, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ðÂ‰ÍËÈ ÔðËÏÂð ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î‡ ‚ Â‚ðÓÔÂÈÒÍÓÏ ÔÓÌËÏ‡ÌËË. ë‡Ë‰ fl‚ÎflÂÚÒfl ÔðÓÙÂÒÒÓðÓÏ äÓÎÛÏ·ËÈÒÍÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡, Á‡ 27 ÎÂÚ Ì‡Û˜ÌÓÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ÓÌ Ì‡ÔËÒ‡Î 10 ÍÌË„ Ì‡ ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁÌ˚Â ÚÂÏ˚, ÒðÂ‰Ë ÍÓÚÓð˚ı ÍðËÚËÍ‡ ÑÊÓÁÂÙ‡ äÓÌð‡‰‡ Ë «Ùð‡ÌˆÛÁÒÍÓÈ ÚÂÓðËË», ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ Ë ‰‡ÊÂ ÏÛÁ˚ÍÓ‚Â‰ÂÌËÂ. è‡ÎÂÒÚËÌÂˆ-ıðËÒÚË‡ÌËÌ, ÔÓÎÛ˜Ë‚¯ËÈ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ ‚ Ö„ËÔÚÂ, ë‡Ë‰ ‚˚ð‡Ê‡ÂÚ ÔðÓÚÂÒÚ ÔðÓÚË‚ ÌÂ„‡ÚË‚ÌÓ„Ó ‚ÓÒÔðËflÚËfl á‡Ô‡‰ÓÏ ‡ð‡·ÒÍÓ„Ó ÏËð‡ Ë ÔðÓ‚Ó‰ËÚ ‡Ì‡ÎËÁ Á‡Ô‡‰Ì˚ı ‚Á„Îfl‰Ó‚. Ç ‰‚Ûı ÒÎÓ‚‡ı ë‡Ë‰‡ ÏÓÊÌÓ Óı‡ð‡ÍÚÂðËÁÓ‚‡Ú¸ Í‡Í ÛÌËÍ‡Î¸ÌÓ„Ó ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î‡, ÒÓÂ‰ËÌË‚¯Â„Ó ‚ ÒÂ·Â Í‡˜ÂÒÚ‚‡ Û˜ÂÌÓ„Ó, ˝ÒÚÂÚ‡ Ë Ò‡ÏÓÓÚ‚ÂðÊÂÌÌÓ„Ó ·Óðˆ‡ Á‡ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ Ë‰Â‡Î˚, fl‚Îfl˛˘Â„Ó ÒÓ·ÓÈ ÏÓ‰ÂÎ¸ ‰Îfl ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl, ÍÓÚÓð˚Â ÒÚðÂÏflÚÒfl Ì‡ÈÚË Ë ÓÒÓÁÌ‡Ú¸ Ò‚Ó˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÛ˛ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚ¸»1.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

çÂÔðËÏËðËÏ˚È ‡‚ÚÓð Sexual Personae («ëÂÍÒÛ‡Î¸Ì˚È Ó·ð‡Á»), ä‡ÏËÎÎ‡ è‡„Î¸ ‚ ÒÚ‡Ú¸Â, Ì‡ÔËÒ‡ÌÌÓÈ 10 ÎÂÚ Ì‡Á‡‰, Á‡ÔÂ˜‡ÚÎÂÎ‡ ÚðË ÓÚÎË˜ËÚÂÎ¸Ì˚ı Í‡˜ÂÒÚ‚‡ ë‡Ë‰‡, ÒÓ‚ÓÍÛÔÌÓÒÚ¸ ÍÓÚÓð˚ı ÔðÂ‚ð‡ÚËÎ‡ Â„Ó ‚ ÌÂÓð‰ËÌ‡ðÌÛ˛ ÎË˜ÌÓÒÚ¸, ÒÎÛÊ‡˘Û˛ ÔðËÏÂðÓÏ ‰Îfl ÔÓ‰ð‡Ê‡ÌËfl. éÌ‡ ‰‡Î‡ ÂÏÛ ‚˚ÒÓÍÛ˛ ÓˆÂÌÍÛ, Ò‰ÂÎ‡‚ ÔðË ˝ÚÓÏ ðfl‰ ÍðËÚË˜ÂÒÍËı Á‡ÏÂ˜‡ÌËÈ ÓÚÌÓÒËÚÂÎ¸ÌÓ ð‡·ÓÚ˚ ë‡Ë‰‡ «äÛÎ¸ÚÛð‡ Ë ËÏÔÂðË‡ÎËÁÏ». ç‡ÔðËÏÂð, è‡„Î¸ Ì‡ıÓ‰ËÎ‡ ˜ðÂÁ‚˚˜‡ÈÌÓ ÛÁÍËÏ Ë Ó„ð‡ÌË˜ÂÌÌ˚Ï ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌËÂ ËÏÔÂðË‡ÎËÁÏ‡, ÔðÂ‰ÎÓÊÂÌÌÓÂ ë‡Ë‰ÓÏ. èÓ ÂÂ ÏÌÂÌË˛, ë‡Ë‰ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡ÂÚ ËÏÔÂðË‡ÎËÁÏ Í‡Í ÙÂÌÓÏÂÌ ÔÓÒÎÂ‰ÌËı 200 ÎÂÚ, Ë ˝ÚÓ Ó˜ÂÌ¸ Ó„ð‡ÌË˜Ë‚‡ÂÚ Â„Ó ‚Á„Îfl‰ Ì‡ á‡Ô‡‰. ê‡ÏÍË ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ ÚÂÓðËË ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ ·ÓÎÂÂ ¯ËðÓÍËÏË. çÂÛÊÂÎË, Ì‡ðfl‰Û Ò Ö„ËÔÂÚÒÍËÏ Ë èÂðÒË‰ÒÍËÏ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË Ë êËÏÒÍÓÈ ËÏÔÂðËÂÈ, å‡‚ðËÚ‡ÌËfl, „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ËÌÍÓ‚ Ë üÔÓÌÒÍ‡fl ËÏÔÂðËfl ÌÂ ‰ÓÒÚÓÈÌ˚ ‚ÌËÏ‡ÌËfl? ë‡Ë‰‡ ÍðËÚËÍÓ‚‡ÎË Á‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ÓÌ ÌÂ ÒÚðÂÏËÎÒfl Í „ÎÛ·ÓÍÓÏÛ ‡Ì‡ÎËÁÛ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı Ë ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı ÓÒÌÓ‚ ËÏÔÂðË‡ÎËÁÏ‡, ÍÓÌˆÂÌÚðËðÛfl ‚ÌËÏ‡ÌËÂ ‚ ·ÓÎ¸¯ÂÈ ÒÚÂÔÂÌË Ì‡ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ, ÎËÚÂð‡ÚÛðÂ, Û‚ÎÂÍ‡flÒ¸ ÚÂÍÒÚÓÎÓ„ËÂÈ. ëÔð‡‚Â‰ÎË‚Ó ÔÓ‰‚Âð„‡ÂÚÒfl ÍðËÚËÍÂ Â˘Â Ó‰Ì‡ ÔÓÁËˆËfl ë‡Ë‰‡, ÍÓÚÓð˚È ÛÚ‚ÂðÊ‰‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÌÂÚ ‰‚Ûı ð‡ÁÌ˚ı ÔÂð‚ÓÌ‡˜‡Î, Ó‰ÌÓ ËÁ ÍÓÚÓð˚ı «á‡Ô‡‰», ‰ðÛ„ÓÂ «ÇÓÒÚÓÍ». ëÓÁ‰‡ÚÂÎÂÏ ËÏË‰Ê‡ ‰‚Ûı ÔÂð‚ÓÌ‡˜‡Î, ÍðÂÔÍÓ ÔðËÊË‚¯ËÏÒfl ‚ ÏËðÂ, ë‡Ë‰ Ò˜ËÚ‡ÂÚ «ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ». ÇÂ‰¸, ÔÓ ÏÌÂÌË˛ ë‡Ë‰‡, «ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ» – ˝ÚÓ ÒÔÓÒÓ·, ËÒÔÓÎ¸ÁÛÂÏ˚È á‡Ô‡‰ÓÏ, ˜ÚÓ·˚ Ó·ðÂÒÚË

ünlerden 24 Eylül 2003’dü ve kan kanseri Filistinli bir adam 67 yafl›nda New York’da bir hastanede hayata gözlerini yumuyordu. Onun dünya de¤ifltirmesiyle, ac›lar karfl›s›nda ç›¤l›k atma refleksi bile kötürümleflen “modern” dünyam›z, kendi tabiriyle, son entelektüellerinden, son vicdanl› seslerinden birini daha suskunlu¤a itmifl oldu. Edward Said öldü. Oryantalizmin kurumsal çehresindeki sahte tebessümün anlam›n› deflifre eden bir beyin ›fl›ma kudretinden mahrum kald›. Radyum, söndü.

Camille Paglia Wamps and Tramps’ine ald›¤› denemelerinden birinde (Washington Post Book World, 7 Mart 1993), sa¤l›¤›ndayken Said için flunlar› söylemiflti: “Neslinin önde gelen edebiyat elefltirmenlerinden Edward Said, ayn› zamanda Avrupal› anlamda entelektüel olan örnekleri nedret kesbetmifl Amerikal› akademisyenlerden biridir. Columbia Üniversitesi’nde profesör olarak görev yapan Said, Joseph Conrad ve Frans›z teorisinden Oryantalizm ve müzikolojiye kadar uzanan çeflitli konular üzerinde 27 y›ldan daha fazla bir sürede 10 kitap telif etmifltir. M›s›r’da e¤itim görmüfl Filistinli bir H›ristiyan olarak Bat›’n›n Arap âlemine yönelik tahripkâr yanl›fl anlamalar›n› tahlil ve protestoya giriflmifltir. K›sacas› Said, ilim adam›, estet ve siyasî dava adam› vas›flar›n› kendisinde birlefltirmifl de¤erli ve benzersiz bir ayd›nd›r ve kendi kültürel kimliklerini araflt›ran genç nesilden araflt›rmac›lara ilham kayna¤› olan bir rol modelidir.”1

Sexual Personae’in uzlaflmaz kalemi Camille Paglia, Said’in üç temel vasf›n› ve bu üç temel vasf›n› birlefltiren örnek kiflili¤ini

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

Современный мир, утративший практически все рефлексы и неспособный даже криком отреагировать на горе, вызванное смертью последнего интеллектуала, последнего голоса совести, подтолкнул его к вечному безмолвию.

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Onun dünya de¤ifltirmesiyle, ac›lar karfl›s›nda ç›¤l›k atma refleksi bile kötürümleflen “modern” dünyam›z, kendi tabiriyle, son entelektüellerinden, son vicdanl› seslerinden birini daha suskunlu¤a itmifl oldu.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

С ВОСТОКА, С ЗАПАДА... DO⁄U’DAN, BATI’DAN...

Ильбер Ортайлы Профессор, доктор исторических наук, директор дворца-музея Топкапы / Стамбул

‹lber Ortayl›

Prof. Dr., Tarihçi, Topkap› Saray› Müdürü / ‹stanbul

Европеизация была вынужденным шагом ожно говорить о том, что у истоков процесса европеизации России и Турции лежит соперничество. Ведь и Россия, и Турция постоянно соперничали с Западом. Основу этого соперничества составляло стремление к военному превосходству. Более того, Россия и Турция нуждались в культурном развитии. К этому можно прибавить и соперничество Турции и России, что по сути и явилось мощным импульсом к развитию.

Я хочу обратить внимание на то, что, говоря о европеизации России и Турции, нельзя говорить об упоении Западом, восхищении им. Россия и Турция – воюющие народы. И эти народы чувствовали необходимость развития военных технологий. Реформа армии означает реформы во всех сферах жизни. В XVI-XVII вв. Турция ощущала себя как страну с развитой, уникальной цивилизацией, чего нельзя сказать о русских. Между турками и русскими существует такая разница. При этом Россия – священная земля с глубокими христианскими традициями. Что касается положительных культурных заимствований с Запада, то Россия и Турция, вдохновленные западными достижениями, сумели развить их и добиться определенных достижений в литературе и музыке. В русской литературе получил развитие жанр романа. Русские – талантливый и глубокий народ. В романе чувствуется некая неразрешенность, трагедия. Может быть поэтому в Турции роман прижился намного позже, потому что турки не любят неопределенности, они всегда в поиске решений, в действии. Европеизация не была иллюзией, это был вынужденный процесс. Этот процесс в Турции частично достиг своей цели, одним из его достижений является создание промышленного комплекса, получили развитие литература, искусство, наука. Можно говорить о положительном воздействии этого процесса и на Россию.

Bat›l›laflma mecburi bir süreçti T

ürkiye’nin ve Rusya’n›n Bat›l›laflma sürecinin kavgadan bafllad›¤› söylenebilir. Çünkü hem Türkiye, hem de Rusya Bat› ile hep kavga ederdi. Bu kavgan›n temeli, askeri olarak daha kuvvetli olmakt›. Bunun d›fl›nda Rusya’n›n ve Türkiye’nin kültürel bak›mdan da geliflmesi gerekiyordu. Ayr›ca birbiriyle de kavga ediyorlard› ama bu devletleri as›l h›zland›ran da bu oldu. Burada dikkat etmek istedi¤im bir husus, gerek Türkiye ve gerekse Rusya bu devletlerin Bat›l›laflma sürecinden bahsederken, bunu bir “Bat›l›laflma sevdas›” olarak ifade edemeyiz. Rusya ve Türkiye asker millettir. Bu milletlerin askeri teknolojisini de¤ifltirme ihtiyac› vard›. Askeri teknolojisini de¤ifltirmek ise bütün medeniyetini de¤ifltirmek anlam›na gelir. 16-17. yüzy›lda Türkler kendilerini üstün bir medeniyet olarak görüyorlar. Ruslar için bu söz konusu de¤il. Türkler ile Ruslar aras›nda böyle bir fark var. Yine de Rusya mukaddes, iyi H›ristiyan bir ülkedir. Kültürel anlamda Bat›’n›n Rusya ve Osmanl›’ya kazand›rd›klar›na gelince, hem Türkiye, hem de Rusya Bat›’dan esinlenerek müzik ve filolojiyi gelifltirebildiler. Ruslar Bat›’n›n edebi tür olan “roman›” çok iyi kullan›r. Zaten Ruslar çok kabiliyetli ve derin bir millettir. Romanda trajedi ve çözümsüzlük var. Türkler çözümsüzlü¤ü sevmezler, hep çözüm arar bulurlar. Bu yüzden Türk edebiyat›na roman daha geç yerleflti, çok sonradan geliflme gördü. Bat›l›laflma illüzyon de¤il, mecburi, gerekli bir süreçti. Türkiye için bu süreç k›smen hedefine ulaflt›, sanayi kuruldu. Türkiye bilimde, sanatta ve edebiyatta kendini gelifltirdi. Rusya için de bu süreç olumsuz oldu diyemeyiz.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

„ÓÒÔÓ‰ÒÚ‚Ó Ì‡‰ ÇÓÒÚÓÍÓÏ, ðÂÓð„‡ÌËÁÓ‚‡Ú¸ Â„Ó Ë ÒÚ‡Ú¸ ‰Îfl ÌÂ„Ó ‡‚ÚÓðËÚÂÚÓÏ».2 íÓ ÂÒÚ¸ «ÍÓðÔÓð‡ˆËË ÓðËÂÌÚ‡ÎËÒÚÓ‚ Ò Ëı ËÏÔÂðË‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÏË ‡Ï·ËˆËflÏË fl‚Îfl˛ÚÒfl ÒÓÛ˜‡ÒÚÌËÍ‡ÏË ÔðÂÒÚÛÔÎÂÌËfl», ˜ÚÓ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl Ó‰ÌÓÈ ËÁ ÛÎÓ‚ÓÍ ë‡Ë‰‡, Ò ÔÓÏÓ˘¸˛ ÍÓÚÓðÓÈ ÓÌ Á‡„ÓÌflÂÚ á‡Ô‡‰ ‚ Û„ÓÎ. çÓ ÍðËÚËÍ‡ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ‰‚Ûı ð‡ÁÌ˚ı ÔÂð‚ÓÌ‡˜‡Î ÔðÂ‚ð‡˘‡ÂÚ á‡Ô‡‰ ‚ Ó·ÓÒÓ·ÎÂÌÌÛ˛, ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÛ˛ ÔÂðÂÏÂÌÌÛ˛, ‚ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ˜Â„Ó ë‡Ë‰, ÓÚðËˆ‡˛˘ËÈ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ ‰‚Ûı ÔÂð‚ÓÌ‡˜‡Î – «ÇÓÒÚÓÍ‡» Ë «á‡Ô‡‰‡», Ò‡Ï ÔÓÔ‡‰‡ÂÚÒfl Ì‡ Û‰Ó˜ÍÛ Ò‚ÓÂÈ ÊÂ ÍðËÚËÍË3. ïÓÏË Åı‡·ı‡ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ðÂÁÍËÈ ‚˚Ô‡‰ ë‡Ë‰‡ ÔðÓÚË‚ ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡ fl‚ÎflÂÚÒfl ÌË ˜ÂÏ ËÌ˚Ï, Í‡Í ÓÚð‡ÊÂÌËÂÏ ÚÓ„Ó ÊÂ Á‡Ô‡‰ÌÓ„Ó ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËfl. ÑÊÂÈÏÒ äÎËÙÙÓð‰ Ë ËÒÚÓðËÍ Ñ˝‚Ë‰ äÓÔÙ ÛÔðÂÍ‡˛Ú ÍðËÚËÍÛ ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡ ë‡Ë‰ÓÏ Á‡ ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂ ÚÓ˜Ì˚ı ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËı ‰‡ÌÌ˚ı. äÓÔÙ ÛÚ‚ÂðÊ‰‡ÂÚ, ˜ÚÓ Â˘Â ‚ 1870-ı „„. äÂ¯Û· ó‡Ì‰ð‡ ëÂÌ Ë ‰ðÛ„ËÂ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ËÌ‰ËÈÒÍÓÈ ËÌÚÂÎÎË„ÂÌˆËË ð‡ÒÍð˚ÎË ÏËÙ˚ Ë Á‡·ÎÛÊ‰ÂÌËfl Á‡Ô‡‰ÌÓ„Ó ËÏÔÂðË‡ÎËÁÏ‡, ÏËÎËÚ‡ðËÁÏ‡ Ë Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ Ë Á‡fl‚ËÎË Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡˛Ú ÛÒËÎËfl ‰Îfl ÔðÂÓ‰ÓÎÂÌËfl ð‡Áð˚‚‡ ÏÂÊ‰Û á‡Ô‡‰ÓÏ Ë ÇÓÒÚÓÍÓÏ. í‡ÍÊÂ Ë í‡„Óð ‚˚ÒÚÛÔËÎ Ò ÒÂð¸ÂÁÌÓÈ ÍðËÚËÍÓÈ ‡Ì„ÎËÈÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ Í‡Í ËÒÚÓ˜ÌËÍ‡ Á‡Ô‡‰ÌÓ„Ó ËÏÔÂðË‡ÎËÁÏ‡. àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, Á‡ÏÂ˜‡ÌËfl Ë ÍðËÚËÍ‡ ë‡Ë‰‡ ÌÂ ˜ÚÓ ËÌÓÂ Í‡Í ÔðÓ‰ÓÎÊÂÌËÂ Úð‡‰ËˆËË, Ì‡˜‡ÚÓÈ ·ÓÎÂÂ 100 ÎÂÚ Ì‡Á‡‰, ‡ ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÌÂ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÌÓ‚˚Ï ‚Á„Îfl‰ÓÏ4. ÇÓÒÔðËflÚËÂ ë‡Ë‰ÓÏ ËÏÔÂðË‡ÎËÁÏ‡ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â Â‰ËÌÓ„Ó ˆÂÎÓ„Ó, Ú‡Í ÊÂ Í‡Í Ë ÍðËÚËÍ‡ ‰‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË ÔÂð‚ÓÌ‡˜‡Î‡, „Ó‚ÓðËÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ë‡Ë‰ Ò‡Ï ÓÍ‡Á‡ÎÒfl ‚ ÎÓ‚Û¯ÍÂ Á‡Ô‡‰ÌÓÈ ÚÂÌ‰ÂÌˆËË Í ÛÔðÓ˘ÂÌË˛. ÖÒÎË „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó· «ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓÏ ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏÂ», Ú.Â. ÌÂ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡Ú¸ Â„Ó ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÔÓÁËÚË‚ËÒÚÒÍÓÈ Í‡ÚÂ„ÓðËË, ‚ÌÂ ËÒÚÓðËË, ÚÓ ÌÂÚðÛ‰ÌÓ Á‡ÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ Ë ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ Ú‡ÍÊÂ ÌÂ fl‚ÎflÂÚÒfl Â‰ËÌ˚Ï, ÌÂ‰ÂÎËÏ˚Ï, Ó‰ÌÓðÓ‰Ì˚Ï «ÌÂ˜ÚÓ», ‡ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÒÎÓÊÌ˚È, ÏÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁÌ˚È, ð‡Á‚Ë‚‡˛˘ËÈÒfl ÔðÓˆÂÒÒ. Ç ÔðÓÚË‚ÌÓÏ ÒÎÛ˜‡Â ÌÂÎ¸Áfl „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓÈ ‰‡ÚÂ Ì‡˜‡Î‡ ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡. ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, ‚ÓÒÔðËflÚËÂ ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡ ‚ ‚Ë‰Â ÔÓÒÎÂ‰ÌËı ÔðÓfl‚ÎÂÌËÈ ÌÂ˜ËÒÚ˚ı Ì‡ÏÂðÂÌËÈ á‡Ô‡‰‡ ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËË ÇÓÒÚÓÍ‡, ‰ÂÎ‡ÂÚ Ì‡Ò ÔðË‚ÂðÊÂÌˆ‡ÏË ‚ÛÎ¸„‡ðÌÓ„Ó Ë „ðÛ·Ó„Ó ÔÓ‰ıÓ‰‡ Ó «‰‚Ûı ÔÂð‚ÓÌ‡˜‡Î‡ı», ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ë‡Ë‰ Ó·‚ËÌflÂÚ ÓðËÂÌÚ‡ÎËÒÚÓ‚, Ò˜ËÚ‡fl ËÏÂÌÌÓ ˝ÚÓÚ ÔÓ‰ıÓ‰ Ëı „Î‡‚Ì˚Ï Á‡·ÎÛÊ‰ÂÌËÂÏ. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, Ì‡Ï ÔðË‰ÂÚÒfl „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó ‰‚Ûı ð‡ÁÌ˚ı ‚Ë‰‡ı ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡. äÓ ‚ÒÂÏÛ ˝ÚÓÏÛ ÏÓÊÌÓ ‰Ó·‡‚ËÚ¸, ˜ÚÓ ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËfl ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡, ÓÔËÒ‡ÌËfl

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ÔÛÚÂ¯ÂÒÚ‚ËÈ Ë ‰ðÛ„ÓÈ Ï‡ÚÂðË‡Î Ó ÇÓÒÚÓÍÂ, ÍÓÚÓð˚Ï ÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÎÒfl ë‡Ë‰, ˜‡ÒÚË˜ÌÓ ÒÓ‰ÂðÊ‡Ú Á‡ÏÂ˜‡ÌËfl Ó ÅÎËÊÌÂÏ ÇÓÒÚÓÍÂ, ÔðËÌ‡‰ÎÂÊ‡˘ËÂ ‡Ì„ÎËÈÒÍËÏ Ë Ùð‡ÌˆÛÁÒÍËÏ ÓðËÂÌÚ‡ÎËÒÚ‡Ï. ç‡ÔðËÏÂð, ‚ ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËflı ë‡Ë‰‡ ÌÂÎ¸Áfl Ì‡ÈÚË ÔðflÏ˚ı ÒÒ˚ÎÓÍ Ì‡ ÙÂÌÓÏÂÌ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË. Ç ˜ÂÏ ÔðË˜ËÌ‡ ˝ÚÓ„Ó? çÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ‚Á„Îfl‰˚ ë‡Ë‰‡ Ì‡ÔðflÏÛ˛ Á‡Úð‡„Ë‚‡˛Ú éÒÏ‡ÌÒÍÛ˛ ËÏÔÂðË˛ Ë ÒÙÂðÛ ÂÂ ‚ÎËflÌËfl, ë‡Ë‰ ÌÂ ÔðÂ‰Î‡„‡ÂÚ ÌËÍ‡ÍÓ„Ó Ó·˙flÒÌÂÌËfl Ë ÍÓÏÏÂÌÚ‡ðËfl ÓÚÌÓÒËÚÂÎ¸ÌÓ «ÓÒÏ‡ÌÒÍÓÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË», «ÓÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó ‰Ûı‡», ‡ ÂÒÎË Ë ÛÔÓÏËÌ‡ÂÚ Ó ÌËı, ÚÓ ‰ÂÎ‡ÂÚ ˝ÚÓ Ò ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Ï ËÏÔÂðË‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÏ ÛÔðÂÍÓÏ. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ‚ ÍðËÚËÍÂ ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡ ë‡Ë‰ ÛÚ‚ÂðÊ‰‡ÂÚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ ÔðËÒÎÛ¯Ë‚‡Ú¸Òfl Í «ÑðÛ„ÓÏÛ», ÌÓ ‚ÏÂÒÚÓ ˝ÚÓ„Ó Ó˘Û˘‡ÂÚÒfl ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÚ¸ «ÑðÛ„Ó„Ó». ë‡Ë‰ ÌÂ ÔÓÒ˜ËÚ‡Î ÌÛÊÌ˚Ï ÔÓ‰ðÓ·ÌÓ ËÁÛ˜ËÚ¸ ËÒÚÓðË˛ ûÊÌÓÈ ÄÁËË (ÅÂÌ„‡ÎËË), ÓÌ ÌÂ ÒÚðÂÏËÎÒfl Í ÔÓÌËÏ‡ÌË˛ ËÒÚÓðËË éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË Ë ÌÂ ÔðËÒÎÛ¯Ë‚‡ÎÒfl Í ÓÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÌÚÂÎÎË„ÂÌˆËË. çÓ ð‡Á‚Â ÒÎÛı ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î‡ ÌÂ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ ÓÚÍð˚Ú Á‚ÛÍ‡Ï Ë „ÓÎÓÒ‡Ï ÓÚÓ‚Ò˛‰Û? ç‡ÔðËÏÂð, Ò ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡ ËÏÂ˛Ú ÎË Ó‰ËÌ‡ÍÓ‚ÓÂ ÒÏ˚ÒÎÓ‚ÓÂ ÒÓ‰ÂðÊ‡ÌËÂ Å‡ÎÍ‡Ì˚ Ë ÅÎËÊÌËÈ ÇÓÒÚÓÍ? Ç Ò‚ÓÂÈ ·ÂÁÛÔðÂ˜ÌÓÈ ð‡·ÓÚÂ å‡ðËfl íÓ‰ÓðÓ‚‡ ÛÚ‚ÂðÊ‰‡ÂÚ, ˜ÚÓ Å‡ÎÍ‡Ì˚ ‚ÒÂ„‰‡ ·˚ÎË «ÌÂÓÔÓÁÌ‡ÌÌ˚Ï Ó·˙ÂÍÚÓÏ» ‰Îfl ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡. ÑÓ ÒËı ÔÓð Ú‡Í Ë ÌÂ flÒÌÓ, ÍÛ‰‡ ÒÎÂ‰ÛÂÚ ÓÚÌÂÒÚË Å‡ÎÍ‡Ì˚ – Í Ö‚ðÓÔÂ, Ú.Â. Í á‡Ô‡‰Û, ËÎË Í ÄÁËË, Ú.Â. Í ÇÓÒÚÓÍÛ? ñËÚ‡Ú‡ ËÁ ð‡·ÓÚ˚ ÑÊÂÈÏÒ‡ äÂððË, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌÌ‡fl íÓ‰ÓðÓ‚ÓÈ, Ì‡ÔÓÏËÌ‡ÂÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ ·ÓÎÂÂ ‰ËÌ‡ÏË˜Ì˚Ï Ë ‰Ë‡ÎÂÍÚË˜Ì˚Ï ÔðÓˆÂÒÒÓÏ: ÇÓÒÔðËflÚËÂ ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ‰Ë‡ÎÂÍÚË˜ÂÒÍÓ„Ó ÔðÓˆÂÒÒ‡ ÔÓÏÓÊÂÚ ÔÓÌflÚ¸, ˜ÚÓ ÓÌ ÌÂ fl‚ÎflÂÚÒfl Ó‚Â˘ÂÒÚ‚ÎÂÌÌ˚Ï flðÎ˚ÍÓÏ, Ì‡‰ÂÚ˚Ï á‡Ô‡‰ÓÏ Ì‡ «ÑðÛ„Ó„Ó». é‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ Ò ˝ÚËÏ, ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ – Ì‡‚flÁ˚‚‡ÌËÂ ÒÍÎÓÌÌÓÈ Í «Ó‚Â˘ÂÒÚ‚ÎÂÌË˛» Á‡Ô‡‰ÌÓÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË, ÒÙÓðÏËðÓ‚‡‚¯ÂÈÒfl ‚ ÔðÓˆÂÒÒÂ ‰Ë‡ÎÂÍÚË˜ÂÒÍÓ„Ó ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜Ëfl ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÔðÓÚË‚Ó‚ÂÒ‡ «ÑðÛ„ÓÈ» Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË. ùÚÓ ÁÌ‡˜ËÚ, ˜ÚÓ á‡Ô‡‰ ÓÔËÒ˚‚‡ÂÚ ÇÓÒÚÓÍ, ËÒÔÓÎ¸ÁÛfl Á‡Ô‡‰ÌÛ˛ ÚÂðÏËÌÓÎÓ„Ë˛, ÔðË ˝ÚÓÏ «ÑðÛ„ËÂ» Ú‡ÍÊÂ ÓÔËÒ˚‚‡˛Ú ÒÂ·fl Á‡Ô‡‰Ì˚ÏË ÚÂðÏËÌ‡ÏË, Ú‡Í ÊÂ Í‡Í Ó·‡ ÓÔðÂ‰ÂÎfl˛Ú á‡Ô‡‰ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â «ÑðÛ„Ó„Ó»... åÓÈ ÒÔÓÒÓ· ð‡ÒÍð˚ÚËfl ˝ÚÓ„Ó ‚ÓÔðÓÒ‡ ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â ÔðÂËÏÛ˘ÂÒÚ‚‡ á‡Ô‡‰Û Ò ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ ËÒÚÓðËË Ë ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÈ ÒËÎ˚, ÒÚ‡Ì‰‡ðÚËÁËðÛÂÚ ‚ÓÒÔðËflÚËÂ á‡Ô‡‰‡ ‚ÒÂÏË «ÑðÛ„ËÏË» ÒÓ„Î‡ÒÌÓ ËÏ Ò‡ÏËÏ5.

á‡‰‡‚‡flÒ¸ ‚ÓÔðÓÒÓÏ Ó ÚÓÏ, fl‚Îfl˛ÚÒfl Å‡ÎÍ‡Ì˚ á‡Ô‡‰ÓÏ ËÎË ÇÓÒÚÓÍÓÏ, íÓ‰ÓðÓ‚‡ ÌÂÁ‡ÏÂÚÌÓ ÔðÂ‰Î‡„‡ÂÚ Â˘Â Ó‰ÌÛ ‚ÂðÒË˛. éðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ ‚ ÔÓÌËÏ‡ÌËË ë‡Ë‰‡

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

id, tam da “Bat›” ve “Do¤u” diye iki ayr› öz olmad›¤›n›, iliklerimize kadar ifllemifl bulunan bu iki öz imaj›n›n imalatç›s›n›n Oryantalizm oldu¤unu söylemektedir. Oryantalizm onun taraf›ndan zaten “Do¤u’ya tahakküm kurman›n, onu yeniden yap›land›rman›n ve üzerinde otorite sahibi olman›n Bat›l› yolu”2 olarak görüldü¤üne göre, “oryantalistler loncas›, emperyal iktidarla bir suç ortakl›¤›na girmifl” demektir ki, Said’in kitab›nda köfleye s›k›flt›rd›¤› avlardan biri budur. Ama bu özcülük elefltirisi, Bat›’y› o kadar ba¤›ms›z bir de¤iflken haline getirmektedir ki, sonuçta “Bat›” ve “Do¤u” diye iki ayr› öz olmad›¤›n› savunan Said’in kendisi dönüp dolafl›p özcülü¤ün öksesine yakalanm›flt›r.3

Саид утверждает, что нет двух разных первоначал, одно из которых «Запад», другое «Восток». Создателем имиджа двух первоначал, крепко прижившимся в мире, Саид считает «ориентализм». Said, “Bat›” ve “Do¤u” diye iki ayr› öz olmad›¤›n›, iliklerimize kadar ifllemifl bulunan bu iki öz imaj›n›n imalatç›s›n›n Oryantalizm oldu¤unu söylemektedir. bundan 10 y›l önce yazd›¤› yaz›da böyle tesbit etmiflti. Etmiflti etmesine ama Culture and Imperialism’e –Türkçeye Kültür ve Emperyalizm ad›yla tercüme edilmifltir– baz› elefltirileri de yok de¤ildi. Mesela Paglia, Said’in emperyalizm tan›m›n› süre bak›m›ndan fazlas›yla s›n›rl› buluyordu. Ona göre Said, emperyalizmi son 200 y›la mahsus bir fenomen olarak görmektedir. Ancak bu, Said’in Bat›’ya bak›fl›n› fevkalade s›n›rlamaktad›r. Halbuki siyasî bir teorinin zaman çerçevesi çok daha genifl olmal›d›r. M›s›r, Pers ve Roma imparatorluklar› kadar Ma¤rip, ‹nka ve Japon imparatorluklar› da dikkate al›nmal› de¤il miydi? Said’in daha çok kültür ve edebiyata, daha do¤rusu metinlere yo¤unlaflt›¤›, emperyalizmin sosyal ve ekonomik temellerine yeterince e¤ilmedi¤i de kendisine yöneltilen elefltiriler aras›nda. Ayr›ca özcülük elefltirisi de yap›lm›flt›r, yap›lmal›d›r da. Zira Sa-

Homi Bhabha’n›n Said’e yönelik elefltirilerinde oryantalizme bu sert karfl› ç›k›fl›n yine Bat›l› bir projeksiyon oldu¤u vurgusu a¤›r basmaktad›r. James Clifford ve tarihçi David Kopf’un elefltirileri ise Said’in oryantalizme yaklafl›m›n›n tarihî kesinlikten yoksun oldu¤unu savunmaktad›r. Kopf, daha 1870’lerde Keflub Çandra Sen gibi Hint ayd›nlar›n›n Bat› emperyalizminin, militarizminin ve milliyetçili¤inin mit ve yan›lg›lar›n› ortaya serdiklerini ve Do¤u-Bat› ayr›m›n› aflma yolunda çaba gösterdiklerini söylemektedir. Keza Tagore’nin da ‹ngilizceye, Bat› milliyetçili¤inin kayna¤› olarak y›k›c› elefltiriler gelifltirdi¤ini görüyoruz. Yani Said’in getirdi¤i elefltiriler, asl›nda en az yüz y›l öncesine uzanan bir gelenekten beslenmektedir ve tamamen yeni de¤ildir.4 Said’in Oryantalizmi yekpare bir bütün olarak ele alma çabalar›, en az özcülü¤e yöneltti¤i elefltiriler kadar Bat›l› indirgemecili¤in tuzaklar›na yakalanm›fl oldu¤unu göstermektedir. E¤er “tarihsel Oryantalizm” diye bir fleyden söz edeceksek, yani Oryantalizmi tarih-d›fl›, pozitivist bir kategori haline getirmeyeceksek, o zaman Oryantalizmin de tek parçal›, türdefl ve de¤iflmez bir “fley” de¤il, çok parçal›, heterojen ve de¤iflken bir “süreç” oldu¤unu kabul etmemiz gerekiyor. Aksi halde, Oryantalizmin belli bir tarihte bafllad›¤›n› söyleyemeyiz ve onun evvel eski Bat›’n›n Do¤u hakk›ndaki kötü niyetlerinin son tezahürlerinden birisi gibi ele al›nmas›, bizi yine o vulgar ve kaba özcü yaklafl›m›n, bir baflka deyiflle Said’in oryantalistlerin düfltü¤ünü iddia etti¤i ve onlar› bundan dolay› suçlad›¤› tuza¤a yakalanm›fl oluruz. Farkl› Oryantalizmlerden söz etmek daha do¤ru olacakt›r bu durumda. Kald› ki, Edward Said’in ele ald›¤› Oryantalizm türleri, seyahatnameler ve di¤er Do-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

¤u hakk›ndaki malzemeler, ‹ngiliz ve Frans›z Oryantalizmlerinin Orta Do¤u’ya yönelik tespitlerinin bir k›sm›n› içermektedir. Mesela Said’in kitab›nda do¤rudan do¤ruya “Osmanl›” fenomenine at›fta bulundu¤unu göremiyoruz. Bunun sebebi ne olabilir? Hemen bütün anlatt›klar› Osmanl› co¤rafyas›n› ve halklar›n› ilgilendirdi¤i halde, “Osmanl›” kimli¤inin Said’in dünyas›nda herhangi bir karfl›l›¤›n›n olmamas›, oldu¤u zaman da, emperyalist itham›yla vücut bulmas›, Oryantalizme yöneltti¤i elefltirilerin, en baflta da “ötekini dinlemek” yerine onu “temsil etmek” gayretinin Said’in evreninde de bir hayalet gibi gezdi¤ini göstermektedir.

Запад описывает Восток, используя западную терминологию, при этом «Другие» также описывают себя западными терминами, так же как оба определяют Запад в качестве «Другого»... Bat›l›lar Do¤u’yu Bat› terimleriyle tan›mlar, ama Ötekiler de kendilerini Bat› terimleriyle tan›mlar, t›pk› her birinin Bat›’y› Öteki olarak tan›mlamas› gibi... ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡ÂÚ Å‡ÎÍ‡Ì˚ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË Ú‡Í ÊÂ, Í‡Í Ë ÓÒÚ‡Î¸ÌÓÈ ÇÓÒÚÓÍ. èðË ˝ÚÓÏ ËÒÚÓðËfl Ë ÍÛÎ¸ÚÛð‡, ‡ Ú‡ÍÊÂ „ÂÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍÓÂ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ Å‡ÎÍ‡Ì, ð‡ÒÍð˚Ú˚Â ‚ Ì‡Û˜ÌÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛðÂ, ÔÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú, ˜ÚÓ Å‡ÎÍ‡Ì˚ ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡˛Ú ÚÛ ÊÂ ËÌÙÓðÏ‡ˆË˛ ÔÓ-‰ðÛ„ÓÏÛ, Ò˜ËÚ‡fl ÒÂ·fl ÒÓ‚ÓÍÛÔÌÓÒÚ¸˛ ð‡ÁÎË˜Ì˚ı «fl», ÚÂÒÌÓ Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı Ò ËÒÚÓðËÂÈ ÇËÁ‡ÌÚËË Ë Å‡ÎÍ‡Ì, ÌÓ ÔðË ˝ÚÓÏ ð‡Á‚Ë‚‡˛˘ËıÒfl ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓ Ë ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓ ÓÚ ÌËı. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, íÓ‰ÓðÓ‚‡ ‰ÂÎ‡ÂÚ ‚˚‚Ó‰, ˜ÚÓ ÌÂflÒÌÓÒÚ¸ ÚÂÍÒÚ‡ ë‡Ë‰‡ Ò‚flÁ‡Ì‡ Ò ÚÂÏ, ˜ÚÓ Ò‡ÏÓ ÔÓÌflÚËÂ ÇÓÒÚÓÍ‡ Á‡„‡‰Ó˜ÌÓ. ùÚÓÚ ‚Á„Îfl‰ Â˘Â ð‡Á ÔÓ‰Ú‚ÂðÊ‰‡ÂÚ ÛÚ‚ÂðÊ‰ÂÌËÂ äÓÔÙ‡ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚ «éðËÂÌÚ‡ÎËÁÏÂ» ÓÚÒÛÚÒÚ‚ÛÂÚ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍ‡fl ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓÒÚ¸ Ë Í‡ÚÂ„ÓðË˜ÌÓÒÚ¸: ì Í‡Ê‰Ó„Ó ÂÒÚ¸ Ò‚ÓÈ ÇÓÒÚÓÍ, ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘ËÈ ‚ðÂÏÂÌË ËÎË ÏÂÒÚÛ, ‡ ‚ ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Â ÒÎÛ˜‡Â‚ ‰‚ÛÏ ˝ÚËÏ Í‡ÚÂ„ÓðËflÏ. ÖÒÎË ˝ÚÓ Ú‡Í, ÚÓ ‚ÓÒÔðËflÚËÂ ÇÓÒÚÓÍ‡ – ÓÚÌÓÒËÚÂÎ¸ÌÓ, ÓÌÓ ÓÔËð‡ÂÚÒfl Ì‡ ÒÓ‚ÓÍÛÔÌÓÒÚ¸ ÌÓðÏ‡ÚË‚Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë ÏÂÌflÂÚÒfl ‚ Á‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÓÚ ÚÓ˜ÍË ÓÚÒ˜ÂÚ‡6.

óÚÓ·˚ ÌÂ ÔÓ‰‚Âð„‡Ú¸Òfl Ú‡ÍÓÈ ÊÂÒÚÍÓÈ ÍðËÚËÍÂ, ë‡Ë‰ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Î ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸ ·ÓÎÂÂ ÒÔð‡‚Â‰ÎË‚˚È ÔÓ‰ıÓ‰, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÂÒÚ¸ ÏÂÒÚÓ ‰Îfl Í‡ÚÂ„ÓðËË ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓÈ ÒÔÂˆËÙË˜ÌÓÒÚË. ëÚÓðÓÌÌËÍ „ÛÏ‡ÌËÁÏ‡, ÛÚ‚ÂðÊ‰‡˛˘Â„Ó ÔÓÒÚÓflÌÌÛ˛

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

ËÁÏÂÌ˜Ë‚ÓÒÚ¸ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÈ ÔðËðÓ‰˚, ÌÂ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Î Ú‡Í ÔÓ‰ðÓ·ÌÓ Ë ÒÂð¸ÂÁÌÓ ÓÒÚ‡Ì‡‚ÎË‚‡Ú¸Òfl Ì‡ ‚ÓÔðÓÒÂ Ó ÔÓÒÚÓflÌÒÚ‚Â Ë ÌÂËÁÏÂÌÌÓÒÚË ‰‚Ûı ÒÛ˘ÌÓÒÚÂÈ, Í‡ÍÓ‚˚ÏË fl‚Îfl˛ÚÒfl á‡Ô‡‰ Ë ÇÓÒÚÓÍ. ÖÒÎË ÊÂ ÓÌ ‚ÁflÎÒfl ÒÚÓÎ¸ ÔÓ‰ðÓ·ÌÓ ð‡Á‚Ë‚‡Ú¸ ˝ÚÛ ÚÂÏÛ, ÚÓ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Î ÓÚÍ‡Á‡Ú¸Òfl ÓÚ ÚÓ„Ó „ÛÏ‡ÌËÁÏ‡, Í ÍÓÚÓðÓÏÛ ÔðË˜ËÒÎflÎ ÒÂ·fl. çÓ ‚ÏÂÒÚÓ ˝ÚÓ„Ó ë‡Ë‰ ÔðÂ‰ÔÓ˜ÂÎ ÔðÓÏÂÊÛÚÓ˜ÌÛ˛ ÔÓÁËˆË˛ ÏÂÊ‰Û ÄÛ˝ð·‡ıÓÏ Ë îÛÍÓ. ùÚÓ Ë fl‚ËÎÓÒ¸ ÔðË˜ËÌÓÈ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ Ó·Ï‡ÌÌÓÒÚ¸ ÍÓÌˆÂÔˆËÈ Ó Å‡ÎÍ‡Ì‡ı Ë ÅÎËÊÌÂÏ ÇÓÒÚÓÍÂ, á‡Ô‡‰Â Ë ËÒÎ‡ÏÂ ÓÍ‡Á‡Î‡Ò¸ ÌÂÁ‡ÏÂ˜ÂÌÌÓÈ, Ì‡ ÌÂÂ ÌÂ Ó·ð‡ÚËÎË ‰ÓÎÊÌÓ„Ó ‚ÌËÏ‡ÌËfl. çÂÛ‰‡˜‡ ë‡Ë‰‡ ÒÓÒÚÓflÎ‡ ‚ ÔðÂÌÂ·ðÂÊÂÌËË ÓÒÏ‡ÌÒÍËÏ Ù‡ÍÚÓðÓÏ, ˜ÚÓ fl‚ËÎÓÒ¸ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓÏ Û‰‡ÎÂÌÌÓÒÚË ÓÚ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓ„Ó Ù‡ÍÚÓð‡. ë‡Ë‰ ÌÂ ˜ËÚ‡Î «íÂÁ‡ÍËð» («ÇÓÒÔÓÏËÌ‡ÌËfl») ÑÊÂ‚‰ÂÚ‡Ô‡¯Ë, ÒÚ‡Ú¸˛ ç‡Ï˚Í‡ äÂÏ‡Îfl «Ö‚ðÓÔ‡ ÌÂ ÒÏÓÊÂÚ ÔÓÌflÚ¸ ËÒÎ‡Ï», ÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡ÌÌÛ˛ ‚ ÊÛðÌ‡ÎÂ «à·ðÂÚ». éÌ Ì‡ıÓ‰ËÎÒfl ÔÓ‰ ‚ÎËflÌËÂÏ ÔðÓÔ‡„‡Ì‰˚ ‡ðÏflÌÒÍÓ„Ó ÎÓ··Ë ‚ ÄÏÂðËÍÂ Ë Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ÌÂ Á‡ÏÂÚËÎ «ÔÓÒÎÂ‰ÌËÈ ÓÔÎÓÚ» ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓÈ Ò‡ÏÓ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓÒÚË Ë ‡ÛÚÂÌÚË˜ÌÓÒÚË, ÌÂ Á‡‰ÛÏ‡ÎÒfl Ì‡‰ ÚÂÏ, ÍÛ‰‡ ÓÚÌÂÒÚË ÓÒÏ‡ÌÒÍÓÂ «fl», ÂÒÎË Ú‡ÍÓ‚ÓÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ,

Said nas›l Güney Asya (Bengal) tarihini dikkatle incelemeye de¤er görmemiflse, Osmanl› tarihini ve Osmanl› ayd›nlar›n› da ayn› flekilde dikkate almam›fl gözükmektedir. Oysa bir ayd›n›n baflka seslere de antenlerinin aç›k olmas› gerekmez miydi? Mesela Balkanlar, Oryantalizm aç›s›ndan Orta Do¤u için ifade etti¤i anlam›n ayn›s›n› m› tafl›m›flt›r? Maria Todorova, yetkin çal›flmas›nda, Balkanlar›n Oryantalizm için bir kör nokta oldu¤unu söylemekte ve Balkanlar›n Avrupa’ya, yani Bat›’ya m›, yoksa Asya’ya, yani Do¤u’ya m› ait say›lmas› gerekti¤ini sorgulamaktad›r. Todorova’n›n James Carrier’den yapt›¤› afla¤›daki al›nt›, Oryantalizmin daha dinamik ve diyalektik bir “süreç” olarak görülmesi gerekti¤i konusunda yerinde bir uyar›d›r: “Oryantalizmi diyalektik bir süreç olarak görmek, onun yaln›zca yabanc› bir insana fleylefltirilmifl bir kimli¤in Bat› taraf›ndan dayat›lm›fl olmad›¤›n› anlamam›za yard›m eder. Oryantalizm, ayn› zamanda, bir baflka kimli¤e karfl› diyalektik karfl›tl›k içinde yarat›lan bir kimli¤in, ayn› ölçüde fleylefltirilmesi muhtemel Bat› kimli¤inin dayat›lmas›d›r. Demek ki, Bat›l›lar Do¤u’yu Bat› terimleriyle tan›mlar, ama Ötekiler de kendilerini Bat› terimleriyle tan›mlar, t›pk› her birinin Bat›’y› Öteki olarak tan›mlamas› gibi... Benim bunu ortaya koyma biçimim, Bat›’ya hem siyasal tarihi, hem de ekonomik gücü bak›m›ndan uygun düflen bir ayr›cal›k vermekte, Bat›’y› bütün Ötekilerin kendisine göre tan›mland›¤› standart haline getirmektedir.”5

Todorova “Balkanlar fiark m›d›r Garp m›d›r?” sorusunu sorarken, bunun alt›na yast›k olarak bir baflka görüflü yerlefltirmektedir. Said’in de malzeme olarak kulland›¤› Oryantalist söylem, Do¤u için söylediklerini afla¤› yukar› Balkanlar için de tekrarlam›flt›r. Oysa Balkan tarihinin ve kültürünün, giderek co¤rafyas›n›n içinden bu literatüre yöneltilecek bir bak›fl, ayn› malzemeyi farkl› alg›layacak ve kendisini Bizans ve Osmanl› tarihleri ba¤lam›nda farkl› bir

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

– Í á‡Ô‡‰Û ËÎË Í ÇÓÒÚÓÍÛ. Ö„Ó ÏÓÌÓ„ð‡ÙËfl, Í ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, Ú‡Í Ë ÓÒÚ‡Î‡Ò¸ Ó„ð‡ÌË˜ÂÌÌÓÈ, ÏÓÌÓÎËÚÌÓÈ, ‡·ÒÓÎ˛ÚÌÓÈ ÚÂÓðËÂÈ Ó ÔÂð‚ÓÌ‡˜‡Î‡ı ÔÓÎflðËÁ‡ˆËË á‡Ô‡‰-ÇÓÒÚÓÍ. Ç ˝ÚÓÏ Á‡ÍÎ˛˜‡ÎËÒ¸ ÓÒÌÓ‚Ì˚Â Ó¯Ë·ÍË ÌÂ‰‡‚ÌÓ Û¯Â‰¯Â„Ó ËÁ ÊËÁÌË ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î‡. á‡ÏÂ˜‡ÌËÂ ï‡È‰Â„„Âð‡ ÏÓ„ÎÓ ·˚ ÔðË‰‡Ú¸ ËÌÓÈ ËÏÔÛÎ¸Ò ð‡·ÓÚÂ ë‡Ë‰‡: «Éð‡ÌËˆ‡ ÛÍ‡Á˚‚‡ÂÚ ÌÂ Ì‡ ÓÍÓÌ˜‡ÌËÂ ˜Â„ÓÎË·Ó, ‡ Ì‡ Ì‡˜‡ÎÓ ·˚ÚËfl ‚Â˘Ë».

Где проходит воображаемая граница между Востоком и Западом? Ç‡ÊÌÓ ÌÂ ÚÓ, „‰Â Ì‡˜ËÌ‡˛ÚÒfl á‡Ô‡‰ Ë ÇÓÒÚÓÍ, ‚‡ÊÌÓ ÔÓÌËÏ‡Ú¸, ˜ÚÓ „ð‡ÌËˆ˚ Ì‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÒðÂ‰ÒÚ‚ÓÏ ÌÂ ð‡Á‰ÂÎÂÌËfl, ÌÓ ÒÓÂ‰ËÌÂÌËfl. à ‚ÓÓ·˘Â, ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËÂ „ð‡ÌËˆ – ËÒÍÛÒÒÚ‚ÂÌÌ˚È ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÈ ÔðÓˆÂÒÒ. «Éð‡ÌËˆ˚» ÔðË·ÎËÊ‡˛Ú Ì‡Ò Í ËÒÚËÌÂ Ì‡ÒÚÓÎ¸ÍÓ, Ì‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ ÓÚ‰‡Îfl˛Ú ÓÚ ÌÂÂ. Ç Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÔðËÏÂð‡ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ÔðËÌ‡‰ÎÂÊÌÓÒÚ¸ éÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Í ÇÓÒÚÓÍÛ ËÎË á‡Ô‡‰Û ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÚÂÏÛ, ‚ ÍÓÚÓðÓÈ ÚðÛ‰ÌÓ ‰Ó·ËÚ¸Òfl ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓÒÚË, ÏÓÊÌÓ ÔðË‚ÂÒÚË ÒÔÓð˚ ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û ÔÂðÂ‚Ó‰‡ «àÎË‡‰˚» Ì‡ ÚÛðÂˆÍËÈ flÁ˚Í, Ì‡È‰ÂÌÌÓ„Ó ‚ ÎË˜ÌÓÈ ·Ë·ÎËÓÚÂÍÂ ÒÛÎÚ‡Ì‡ åÂıÏÂ‰‡ î‡ÚËı‡ (á‡‚ÓÂ‚‡ÚÂÎfl), Ë ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËfl ‚ÂÎËÍÓ„Ó ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó Û˜ÂÌÓ„Ó É‡Á‡ÎË «íÂı‡Ù˛Ú» («á‡·ÎÛÊ‰ÂÌËÂ»). Ç Á‡ÍÎ˛˜ÂÌËÂ ÏÓÊÌÓ ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ÂÒÎË Ï˚ ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡ÂÏ ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÔðÓˆÂÒÒ‡ (‡ ÌÂ «ÔÓÒÚÓflÌÌÓÈ Í‡ÚÂ„ÓðËË»), ÚÓ ÒÚÓËÚ ÒÓÁ‰‡Ú¸ ÌÓ‚ÓÂ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌËÂ Ë ÓÔËÒ‡ÌËÂ ÓðËÂÌÚ‡ÎËÁÏ‡, ÍÓÚÓðÓÂ ·Û‰ÂÚ ÒÓ‰ÂðÊ‡Ú¸ ‚Á„Îfl‰ Ì‡ ˝ÚÓÚ ÔðÓˆÂÒÒ Ò ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ÓÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl. å˚ Ó·flÁ‡Ì˚ Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ˝ÚÓ ‰Îfl ÎÛ˜¯Â„Ó ÔÓÌËÏ‡ÌËfl Í‡Í ë‡Ë‰‡, Ú‡Í Ë «ÓÒÏ‡ÌÒÍÓÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË». àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, ˝ÚÓ ÌÛÊÌÓ ‰Îfl ÓÒ‚Ó·ÓÊ‰ÂÌËfl ë‡Ë‰‡ Ë ÓÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó «fl»... n 1

Camille Paglia. Scholar, aesthete, activist: Edward Said’s Culture and Imperialism. Wamps and Tramps: New Essays, Penguin Boks, 1995. c. 382. 2

Edward W. Said. Orientalism. Pantheon Boks, 1978. c. 3.

é ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜Ë‚ÓÒÚË ‚Á„Îfl‰Ó‚ ë‡Ë‰‡ ËÁ‰‡ÌÓ ÏÌÓ„Ó ð‡·ÓÚ. çÂÒÍÓÎ¸ÍËı ÔðËÏÂðÓ‚ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÔÓÎÛ˜ËÚ¸ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁËË Ú‡ÍËı ËÒÚÓ˜ÌËÍÓ‚: Robert Young. White Mythologies: Writing History and the West. Routledge, 1996. c. 119 Ë ‰‡ÎÂÂ; Homi Bhabha. Young. í‡Ï ÊÂ. c. 141 Ë ‰‡ÎÂÂ; Asaf Hüseyin, Robert Olson, Cemil Kurefli. Oryantalistler ve ‹slamiyatç›lar: Oryantalist ‹deolojinin Elefltirisi. èÂðÂ‚Ó‰ Ì‡ ÚÛðÂˆÍËÈ: ÅÂ‰Ëðı‡Ì åÛıË·, ëÚ‡Ï·ÛÎ, 1989; ‹nsan Yay›nlar›; êÂ‰‡ÍÚÓð: Ä. ã. å‡ÙË, Orientalism: A Reader, Edinburgh University Press, 2000 Ed., Michael Sprinker. Edward Said: A Critical Reader. Blackwell, 1992. 4

David Kopf. “Hermeneutics versus history”. êÂ‰‡ÍÚÓð: A. L. Macfie, Orientalism: A Reader, Edinburgh University Press, 2000. c. 196-197.

5 Maria Todorova, Balkanlar’› Tahayyül Etmek, èÂðÂ‚Ó‰ Ì‡ ÚÛðÂˆÍËÈ: ÑËÎÂÍ òÂÌ‰ËÎ¸. ‹stanbul 2003, ‹letiflim Yay›nlar›. c. 32. 6

Todorova. í‡Ï ÊÂ, c. 35.

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Если мы рассматриваем ориентализм в качестве процесса (а не «постоянной категории»), то стоит создать новое определение и описание ориентализма, которое будет содержать взгляд на этот процесс с точки зрения османского наследия. e¤er Oryantalizm bizim nereden bakt›¤›m›za göre de¤iflen bir “süreç” ise (yani bir “fley” de¤ilse) Osmanl› birikiminin içinden bakt›¤›m›zda farkl› bir Oryantalizm tarifi ve tarihi yazmam›z gerekecektir. yönde ilerleyen ba¤›ms›z bir kimlikler mozayi¤i olarak görecektir. Böylece Todorova’n›n ulaflt›¤› sonuç, Said’in metnindeki mu¤lakl›¤›n bir sebebinin fiark (Do¤u) kavram›ndaki mutlakl›k ve mu¤lakl›kt›r. Bu da, Kopf’un, Orientalism’de tarihî kesinli¤in olmad›¤› tezini kuvvetlendiren bir husus olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r:

“Herkesin yer ya da zamana, ço¤u kez ikisine birden uygun düflen bir fiark’› vard›r. Öyleyse fiark’›n alg›lanmas› iliflkiseldir [relational], normatif de¤er kümesine ve gözlem noktas›na dayan›r [göre de¤iflir].”6

Said, elefltirilerden kurtulmak istiyorsa, dürüst davranmal› ve tarihsel özgüllük kavram›na önem veren bir yaklafl›m› benimsemeliydi. ‹nsan gerçekli¤inin durmadan de¤iflti¤ini savunan bir hümanizmi savunan birinin, tutarl› olmak için insan gerçekli¤ini Do¤u ve Bat› diye iki dura¤an ve de¤iflmez özünü bu kadar ciddiye almamas›, alacak idiyse hümanizminden vazgeçmesi gerekirdi. Bunun yerine Said, bu ikisi, yani Auerbach ile Foucault aras›nda as›l› kalmay› tercih etmifltir. Bu da, Balkanlar ve Orta Do¤u gibi, ‹slâm ve Bat› gibi “büyük anlat›lar”›n hilelerini es geçmesine sebep olmufltur. Said’in Osmanl› faktörünü, tarihî kesinli¤e olan mesafeli duruflu sebebiyle, es geçmesi ise gerçek bir talihsizlik olmufltur. Bir Cevdet Pafla’n›n Tezâkir’ini okumam›fl, bir Nam›k Kemal’›n ‹bret’te yazd›¤› “Avrupa ‹slâm’› anlayamaz” yaz›s›n› görmemifl olmas› ve aç›k söylemek gerekirse, Amerika’da Ermeni lobisinin propagandas›n›n etkisi alt›nda kalm›fl olmas›, emperyalizmin karfl›s›nda direnen bu son kalenin, “insanl›¤›n son adas›”n›n tarihî özgüllü¤ünü fark edememesi, Osmanl› kimli¤inin (böyle bir fley varsa) Bat›l› m› Do¤ulu mu say›lmas› gerekti¤i üzerinde kafa yormamas›, çal›flmas›n›n monolitik, özcü ve mutlak bir Do¤u-Bat› kutuplaflmas› ba¤lam›na oturmufl olmas›... yak›nlarda yitirdi¤imiz bu önemli düflünürün eksileri olarak ç›k›yor karfl›m›za. Heidegger’in tesbiti, Said’in çal›flmas›na yeni bir ufuk kazand›rabilirdi: “S›n›r kavra-

m›, bir fleyin bitti¤i noktay› de¤il, onun mevcudiyetinin bafllad›¤› noktay› gösterir.”

Hayalî Do¤u-Bat› s›n›r›, nereden geçmektedir?

Do¤u ile Bat›’n›n nerede bitip nerede bafllad›¤›n› tespit etmek yerine, s›n›rlar›n asl›nda ay›rmad›¤›n›, birlefltirdi¤ini de görmemiz gerekiyor san›r›m. Ya da zaten s›n›r çizme ifllemi, yapayd›r ve tarihîdir denilebilir. S›n›r tak›nt›s›, bizi gerçe¤e yaklaflt›raca¤›na, uzaklaflt›rabilir de. Mesela Fatih Sultan Mehmed’in kütüphanesinden ç›kan Homeros’un ‹lyada’s›n›n Türkçeye çevirisi ile Gazalî’nin Tehâfüt’ü üzerine açt›¤› büyük tart›flma, Osmanl› kimli¤inin s›n›r›n›n Do¤u’dan m›, Bat›’dan m› geçti¤ini iyice belirsizlefltiren örneklerden biri olarak karfl›m›za ç›k›yor. Velhas›l, e¤er Oryantalizm bizim nereden bakt›¤›m›za göre de¤iflen bir “süreç” ise (yani bir “fley” de¤ilse) Osmanl› birikiminin içinden bakt›¤›m›zda farkl› bir Oryantalizm tarifi ve tarihi yazmam›z gerekecektir. Bunu hem Said’i, hem de Osmanl›y› daha iyi anlamak için yapmak zorunday›z. Hem Said’i, hem de Osmanl›’y› özgürlefltirmek için bunu yapmak zorunday›z, bir baflka deyiflle... n 1 Camille Paglia, “Scholar, aesthete, activist: Edward Said’s Cultu-

re and Imperialism”, Wamps and Tramps: New Essays, Penguin Boks, 1995, s. 382. 2 Edward W. Said, Orientalism, Pantheon Boks, 1978, s. 3.

3 Said’in çeliflkileri ve elefltirisi çok fazla say›da yaz›ya konu olmufl-

tur. Bunlardan bir kaç tanesini zikretmek, literatürün zenginli¤i hakk›nda fikir vermesi aç›s›ndan yeterlidir: Robert Young, White Mythologies: Writing History and the West, Routledge, 1996, s. 119 vd. Homi Bhabha’n›n elefltirileri için bkz, Young, age, s. 141 vd.; Asaf Hüseyin, Robert Olson, Cemil Kurefli, Oryantalistler ve ‹slamiyatç›lar: Oryantalist ‹deolojinin Elefltirisi, Çeviren: Bedirhan Muhib, ‹stanbul 1989, ‹nsan Yay›nlar›; Editör: A. L. Macfie, Orientalism: A Reader, Edinburgh University Press, 2000 (sonuncu derlemenin yay›nlanmas›yla birlikte Oryantalizm konusunda farkl› görüfllerin bir arada okunabilece¤i temel bir referans kitab›na ulafl›lm›fl oldu); Ed., Michael Sprinker, Edward Said: A Critical Reader, Blackwell, 1992.

4 David Kopf, “Hermeneutics versus history”, Editör: A. L. Mac-

fie, Orientalism: A Reader, Edinburgh University Press, 2000, s. 196-197. 5 Maria Todorova, Balkanlar’› Tahayyül Etmek, Çeviren: Dilek fiendil, ‹stanbul 2003, ‹letiflim Yay›nlar›, s. 32. 6 Todorova, age, s. 35.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

С ВОСТОКА, С ЗАПАДА... DO⁄U’DAN, BATI’DAN...

Николай Рерих (художник) Запад – ширь, а Восток – глубь

Людмила В. Грицик Профессор, доктор наук / Украина

Ludmila V. Gritsik Prof. Dr. / Ukrayna

Восток – не контраст Западу ично для меня Восток и Запад – это два одинаково больших своеобразных мира, со своим художественным опытом, национальными традициями, историей. Сравнивать их по линии «хуже – лучше» нет никакого смысла. Восток – это не контрастный Западу образ. Он сам по себе – неповторимый и единственный. Знаете, я три года училась в Грузии, изучала язык и литературу. Там я была одновременно и на Востоке, и на Западе. И то, и другое было мне близко. Восток для меня разный по мироощущению, моделям мышления. Прежде всего, это удивительный мир культуры египтян, шумеров, вавилонян, ведийских и буддийских текстов, лабиринтов «Упанишад», мудрости «Панчатантры» и «1001 ночи», бедуинской лирики и нежности Руми. Я люблю Восток. И не потому, что это моя работа. Скорее – это состояние души, эмоциональное поле, в котором я пребываю.

Do¤u, Bat›’n›n z›dd› de¤ildir

enim için Do¤u ve Bat›, kendi sanatsal tecrübeleri, gelenekleri ve tarihleriyle özgün ve ayn› büyüklükte iki dünyad›r. Onlar› “iyi-en iyi” fleklinde k›yaslaman›n bir anlam› yoktur. Do¤u, Bat›n›n z›t flekli de¤ildir. Do¤u kendine has, eflsiz ve biriciktir. Gürcistan’da üç y›l edebiyat ve dil okudum. Orda ayn› zamanda hem Bat›da hem de Do¤udayd›m. Hem o hem de di¤eri bana yak›nd›. Do¤u, dünyay› hissedifli ve düflünce tarz›yla benim için farkl›d›r. Bu, her fleyden önce M›s›rl›lar›n, Sümerlerin, Babillerin, Vedalar ve Budist metinlerinin Upaflinadlar›n labirentlerinin, Kelile ve Dimne’nin ve 1001 Gece masallar›n›n hikmetlerinin, Rumi’nin bedevi liri¤i ve flefkatinin flafl›rt›c› kültürel bir dünyas›d›r. Bu benim iflim oldu¤u için de¤il daha çok bu ruhun bir hali, içinde bulundu¤um bir duygu zeminidir.

Владимир Авдеев Институт развития прессы /Россия

Vladimir Avdeyev

Bas›n Gelifltirme Enstitüsü / Rusya

Конфликты имеют политический поддекст сторически конфликты «Север-Юг», «Запад-Восток», «Ислам-христианство» подогревались политическими силами. С именем Бога творились Добро и Зло, Война и Мир, Вражда и Дружба. И сегодня пачкают религию и Божье имя не только те, кто убивает невинных во имя ислама, но и те, кто называет это исламским террором, вольно или невольно объединяя объекты и субъекты веры с методами жестокого насилия, нанося страшный урон возможности сближения людей различных религий и культур. Непонимание, конечно, есть, но оно идет от незнания культуры и может быть преодолено через сближение культур, через контакты, прежде всего, на уровне «народной дипломатии».

Anlaflmazl›klar siyasidir

arihteki “Kuzey-Güney”, “Bat›-Do¤u”, “‹slam-H›ristiyan” anlaflmazl›klar› politik güçlerce körüklendi. Tanr› ad›yla iyi, kötü, savafl ve bar›fl, düflmanl›k ve dostluk yap›ld›. Bugün dini ve Tanr›n›n ad›n› sadece ‹slam ad›na suçsuz insanlar› öldürenler de¤il bunu ‹slami terör diye adland›ranlar, isteyerek veya istemeyerek inanc›n obje ve subjelerini ac›mas›z iflkence yöntemleri ile bir araya getirerek, farkl› din ve kültürden insanlar›n yak›nlaflma imkânlar›na korkunç zararlar vererek kirletiyorlar. Kültürlerin bilinmemesinden kaynaklanan bir anlamama var elbette. Bu da kültürlerin yak›nlaflmas›, “halk diplomasisi” seviyesinde iliflki kurulmas›yla afl›labilir.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Запад исследовал мир физический, Восток на протяжении своей истории занимался познанием мира психического. В течение бесчисленных столетий ум индуса отдавал себя исключительно исследованию «другой стороны жизни» с такой степенью напряженности и интенсивности, что не может себе даже вообразить западный ум. Если Запад достиг вершин науки и техники, то Восток достиг не менее высоких вершин в изучении души человека, законов его внутренней жизни. Запад умен, Восток мудр. Запад – ширь, Восток – глубь. Запад жив действием, Восток мечтой. Из мечтаний народа возникают легенды, они являются истоками философий. И если выдающиеся люди Запада – деятели, то Востока – философы. Держава Света, 1931 г.

Nikola Roerich (Ressam)

Bat› genifl, Do¤u ise derindir

Bat› fiziki dünyay› araflt›rd›, Bat› kendi tarihi boyunca manevi dünyay› ö¤renmeye ilgi gösterdi. Yüzy›llar boyunca Hint akl› öyle güçlü ve yo¤un bir flekilde kendini sadece “hayat›n di¤er yönüne” verdi ki bunu Bat› akl› tasavvur edemez bile. E¤er Bat› bilim ve tekni¤in zirvesine ulaflt›ysa Do¤u da insan ruhunun ve iç hayat›n›n kanunlar›n›n keflfedilmesinde ayn› zirveye ulaflm›flt›r. Bat› ak›ll›, Do¤u hikmetlidir. Bat› genifltir Do¤u derindir. Bat› hareketle canl›d›r, Do¤u hayalle. Milletin hayallerinden felsefenin kayna¤› olan efsaneler do¤ar. Ve e¤er Bat›n›n önde gelenleri faaliyet adamlar› ise Do¤uda filozoflard›r. Ifl›k Ülkesi, 1931

Вальтер Шубарт (философ) Россия — единственная страна, которая может освободить Европу Никогда еще Европа, даже во времена Рима цезарей, не была так далека от Востока и его души, как ныне, в прометеевскую эпоху. Противоположность между Востоком и Западом достигла своего высшего напряжения, но столь же огромно и стремление к его изживанию… Как бы это ни показалось смелым, но с полной определенностью следует сказать: Россия — единственная страна, которая может освободить Европу и ее освободит, так как по отношению ко всем жизненным проблемам она занимает позицию, противоположную той, которую заняли все европейские народы. Европа и душа Востока, 1938 г.

Walter Schubart (Filozof)

Rusya, Avrupa’y› özgürlefltirebilecek tek ülkedir

Avrupa, Roma Sezarlar› döneminde bile Do¤udan ve onun ruhundan flimdiki (Promete Ça¤›) kadar uzak de¤ildi. D0¤u ve Bat› aras›ndaki karfl›tl›k en gerilimli noktaya vard› fakat bu gerilimin yok edilmesi gayretleri bu kadar büyük de¤il. Her ne kadar cesur görünse de bütün aç›kl›¤›yla flunu söylemek gerekir: Rusya Avrupa’y› özgürlefltirebilecek ve özgürlefltirecek tek ülkedir, çünkü Rusya bütün hayati problemlerde Avrupa uluslar›n›n sahip oldu¤u tutumun z›dd› bir durufla sahip. Avrupa ve Do¤unun Ruhu, 1938

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

DO⁄U’DAN, BATI’DAN... С ВОСТОКА, С ЗАПАДА...

Алексей Николов Зам. главного редактора Russia Today / Россия

Aleksey Nikolov

Russia Today Genel Yay›n Yön. Yard. / Rusya

Нам в наследство достались старые конфликты мире, пожалуй, не становится больше конфликтов – но и меньше тоже не становится. В Однако я бы сказал, что они все сложнее и запутаннее. Что бы ни находилось в подоплеке крестовых походов или Реконкисты, какие бы экономические интересы ни двигали правителями, внешняя канва противостояния выглядела достаточно просто: вот христианский мир, вот – исламский. Разделение на Запад и Восток, в основном, и воспринималось как противостояние христианской цивилизации остальным. Цивилизацию я здесь понимаю не только в широком, но и в довольно узком, даже бытовом смысле. Но мир сегодняшний – это мир, пронизываемый постоянными и очень мощными информационными потоками, которые нельзя разделить по простому принципу: один туда, другой – сюда, этих потоков десятки. И общие интересы объединяют сегодня людей куда быстрее, чем внешние признаки. К сожалению, объединение под знаком «минус» происходит легче, чем под знаком «плюс». Бандиты моментально договариваются друг с другом, преодолевая любые границы, не заглядывая в паспорт, не обращая внимания на религиозную принадлежность. Городскую газету в Волгоградской области недавно закрыли на волне «карикатурного скандала» за публикацию абсолютно невинного рисунка – более того, рисунка с совершенно гуманистическим содержанием, и в этом деле с удовольствием объединились консервативные круги православной церкви, мусульман и даже, как ни удивительно, буддистов! Мы унаследовали старые конфликты и старые обиды, и при малейшей возможности они вспыхивают снова и снова. И тем не менее я убежден, что взаимопонимание – пусть очень медленно и с отступлениями – растет. При этом я считаю принципиально важным положение о том, что объединение должно происходить прежде всего на секулярной платформе. И если у мира есть шанс, то он в том, чтобы религиозность становилась все более интимным явлением, а общественная сфера приобретала все более светский характер. Думаю, что это очень поможет и многим церквям, испытывающим многочисленные проблемы именно в силу того, что к вере сегодня примешивается слишком много наносного и мирского.

Eski çat›flmalar miras kald›

ünya anlaflmazl›klar ço¤almaz ama azalmazlar da. Fakat ben onlar›n daha kar›fl›k ve D daha çetrefil hal ald›klar›n› söyleyebilirim. “Temelde” Haçl› Seferlerinde veya ‹spanya’n›n Araplardan geri al›nmas›nda (Reconquista) ne yatarsa yats›n, hangi ekonomik ç›karlar yöneticileri teflvik ederse etsin günümüzde ilk bak›fl oldukça basit: ‹flte H›ristiyan dünyas›, iflte ‹slam dünyas›. “Bat›-Do¤u” ay›r›m› esas›nda H›ristiyan medeniyetinin di¤erlerine karfl› duruflu olarak alg›land›. Medeniyeti ben burada genifl anlam›yla de¤il yeterince dar anlam›yla, yaflay›fl anlam›nda anl›yorum. Fakat bugünkü dünya basit bir prensip “biri fluraya, di¤eri buraya” fleklinde ay›ramayaca¤›m›z devaml› ve çok güçlü bir bilgi ak›n› ile –onlarca ak›n var– yafl›yor. Maalesef “eksi” iflaretinde birleflme “art›” iflaretinde birleflmeye göre daha kolay gerçeklefliyor. Serseriler, pasaportlar›na bakmadan, dini farkl›l›klara ra¤men her s›n›r› afl›p bir anda toplanabiliyorlar. Volgograd’da bölge gazetesini “karikatür dalgas›”nda kesinlikle suç olmayan ve tamamen hümanist içerikli bir resim yüzünden geçenlerde kapatt›lar. Ve bu olayda Ortodoks Kilisesinin, Müslümanlar›n flafl›rt›c› olacak ama Budistlerin muhafazakâr kesimleri memnuniyetle birlefltiler. Biz eski anlaflmazl›klar›, eski darg›nl›klar› miras ald›k ve en küçük f›rsatta yeniden ve yeniden ortaya ç›k›yorlar. Bununla beraber ben karfl›l›kl› anlay›fl –çok yavafl ve geri çekilmelerle de olsa– büyüdü¤ü kan›s›nday›m. Bunun yan›nda bir araya gelmenin prensip olarak laik bir platformda gerçekleflmesinin gereklili¤inin önemli oldu¤unu düflünüyorum. Ve e¤er dünyan›n bir flans› varsa o da dinsel tezahürlerin mahrem olmas›nda, toplumsal alan›n daha çok laik bir yap› almas›ndad›r. Bunun, bugün inanca haddinden fazla yabanc› ve dünyevî unsurlar›n kar›flmas›ndan kaynaklanan çok say›da problem zorlu¤u çeken ço¤u kiliseye oldukça yard›mc› olaca¤›n› düflünüyorum.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

Первые, последние и последующие мусульмане Запада Халит Омер Джамджи Фотограф, писатель (Турция).

Bat›’da ilk, son ve daha sonraki Müslümalar Halit Ömer Camc› Foto¤rafç›, yazar (Türkiye).

Ì‡ÍÓÏÒÚ‚Ó Ö‚ðÓÔ˚ Ò ËÒÎ‡ÏÓÏ Ì‡˜‡ÎÓÒ¸ Á‡‰ÓÎ„Ó ‰Ó ÔÓfl‚ÎÂÌËfl éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË. Ö˘Â ‚ IX ‚. äðËÚ, ëËˆËÎËfl, ˛„ àÚ‡ÎËË Ë àÒÔ‡ÌËfl ÛÁÌ‡ÎË Ë ‰‡ÊÂ ÔðËÌflÎË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì ·ÂÁ ‚ÓÈÌ Ë Ì‡ÏÂÍÓ‚ Ì‡ Á‡‚ÓÂ‚‡ÌËfl. áÌ‡ÍÓÏÒÚ‚Ó Ò ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì‡ÏË ÔðÓËÁÓ¯ÎÓ ˜ÂðÂÁ ëðÂ‰ËÁÂÏÌÓÂ ÏÓðÂ, ÓÚÍÛ‰‡ ÔðË¯ÎË ‡ð‡·˚, ˜ÂðÂÁ Å‡ÎÍ‡Ì˚ Ë ‰‡ÎÂÂ îð‡ÍË˛, ÍÛ‰‡ ËÁ ëðÂ‰ÌÂÈ ÄÁËË ÔðË¯ÎË Û˜ÂÌËÍË ÄıÏÂ‰‡ ÖÒÂ‚Ë, ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÈ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ÍÓÈ ÍÓÚÓð˚ı ÒÚ‡Î‡ ÄÌ‡ÚÓÎËfl. èÂðÂ‰ ÚÂÏ Í‡Í ‚ÎËflÌËÂ ÓÒÏ‡ÌÓ‚ ‰ÓÒÚË„ÎÓ Å‡ÎÍ‡ÌÒÍÓ„Ó ÔÓÎÛÓÒÚðÓ‚‡, ‡ ÁÌ‡˜ËÚ Ö‚ðÓÔ˚, Ò˛‰‡ ÔðË¯ÎË ÒÚð‡ÌÒÚ‚Û˛˘ËÂ ‰Âð‚Ë¯Ë, ÍÓÚÓð˚Â ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡ÎË Ó· ËÒÎ‡ÏÂ, ÌÓ Ë fl‚ÎflÎË ÒÓ·ÓÈ ÔðËÏÂð ·Î‡„ÓðÓ‰ÒÚ‚‡ Ë ‚ÂÎËÍÓ‰Û¯Ëfl ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ Í Ì‡ðÓ‰‡Ï, ‚ÂÍ‡ÏË ÊË‚¯ËÏ ‚ ÚËÒÍ‡ı „ÌÂÚ‡ Ë ÌÂÒÔð‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË. Ö˘Â ‰Ó ÔÓÍÓðÂÌËfl ÓÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ‡ðÏËÂÈ

Å‡ÎÍ‡ÌÒÍÓ„Ó ÔÓÎÛÓÒÚðÓ‚‡ ÒÚð‡ÌÒÚ‚Û˛˘ËÂ ‰Âð‚Ë¯Ë ÛÒÔÂÎË ÔÓÍÓðËÚ¸ Ö‚ðÓÔÛ. á‡ÏÂÚÌÓÂ ‚ÎËflÌËÂ Ì‡ Á‡Ô‡‰Ì˚ı Û˜ÂÌ˚ı Ë ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ Ú‚Óð˜ÂÒÍÓÈ ËÌÚÂÎÎË„ÂÌˆËË ÓÍ‡Á‡Î‡ ÄÌ‰‡ÎÛÒËfl, ÍÓÚÓð‡fl ·˚Î‡ ˆÂÌÚðÓÏ Ï‡‚ðËÚ‡ÌÒÍÓ„Ó ‚Î‡‰˚˜ÂÒÚ‚‡ Ë ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ì‡ èËðÂÌÂÈÒÍÓÏ ÔÓÎÛÓÒÚðÓ‚Â. èÂð‚˚Â ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ËÒÎ‡Ï‡ ‚ Ö‚ðÓÔÂ ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡ÎË Ó ðÂÎË„ËË, ËÒÔÓÎ¸ÁÛfl Ì‡ÛÍÛ, ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó, ÙËÎÓÒÓÙË˛ Ë ÒÛÙËÁÏ. ÅÛ‰Û˜Ë ËÒÚËÌÌ˚ÏË ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË ËÒÎ‡Ï‡, ÓÌË ÒÚ‡ÎË ÔðÂÍð‡ÒÌ˚ÏË ÔðËÏÂð‡ÏË ‰Îfl ÏÌÓ„Ëı ıðËÒÚË‡Ì. èðËÏÂðÓÏ ˝ÚÓÏÛ ÒÎÛÊËÚ Ó·ËÚÂÎ¸ ‰Âð‚Ë¯ÂÈ ‚ ÅÓÒÌËË-ÉÂðˆÂ„Ó‚ËÌÂ – Å‡Î‡„‡È íÂÍÍÂÒË. çÂÔÓ‰‡ÎÂÍÛ ÓÚ ÁÌ‡ÏÂÌËÚÓ„Ó ÏÓÒÚ‡ åÓÒÚ‡ð, Ì‡ ·ÂðÂ„Û ðÂÍË,

vrupa’n›n ‹slâm’la tan›flmas› ilk kez Osmanl›larla olan iliflkilerle bafllamad›. 9. yüzy›lda Girit, Sicilya, Güney ‹talya ve ‹spanya gibi ülkeler baflta olmak üzere, Akdeniz’den Araplarla ve Ahmet Yesevi’nin Anadolu’ya gelen Horasan Erenlerinin Balkanlara yapt›klar› yolculuklarla Trakya üzerinden Bat›, ‹slâm’› ve Müslümanlar› henüz hiç savaflmadan tan›maya bafllam›fl, benimsemifl ve hatta kimi yerde kabullenmifl duruma geldi. Osmanl›lar Balkanlara (dolay›s›yla Avrupa’ya) yerleflmeden önce seyyah dervifller bu bölgelere gelip bir taraftan ‹slâm’› anlatm›fl di¤er taraftan da adaletsizlik pençesi alt›nda yaflayan topluluklara al›flk›n olmad›klar› alternatif bir hoflgörü anlay›fl› sunmufllard›. Balkanlar Osmanl› ordusu taraf›ndan askeri aç›dan fethedilmesinden önce seyyah dervifller tarf›ndan bir anlamda fethedilmifllerdi. Ayn› flekilde o tarihlerde Endülüs diye isimlendirilen ‹spanya’da kurulan ‹slâm medeniyeti birçok Bat›l› bilim, sanat ve kültür adam›n› etkilemiflti. Avrupa’da ‹slâm’›n ilk temsilcileri tasavvuf, sanat, bilim ve felsefe ile tebli¤lerini yapm›fllar, dinlerini çok iyi temsil

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Мост Мостар / Mostar Köprüsü

‚ ÌÂ·ÓÎ¸¯ÓÈ Ó·ËÚÂÎË ÒÓıð‡ÌËÎËÒ¸ ÏÓ„ËÎ˚ ‰‚Ûı ‰Âð‚Ë¯ÂÈ, ÔðË¯Â‰¯Ëı ‚ Ö‚ðÓÔÛ ËÁ ïÓð‡Ò‡Ì‡. ëÔÛÒÚfl ÒÚÓÎÂÚËfl ·ÓÒÌËÈˆ˚ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡˛Ú ˜ÚËÚ¸ ÏÓ„ËÎ˚ ˝ÚËı ˝‚ÎËfl, ıð‡Ìfl Ó ÌËı ‰Ó·ð˚Â ‚ÓÒÔÓÏËÌ‡ÌËfl, ˜ÚÓ „Ó‚ÓðËÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ˝ÚË ‰Âð‚Ë¯Ë ËÒÍðÂÌÌÂ ËÒÔÓÎÌflÎË Ò‚Ó˛ ÏËÒÒË˛. ÑÂð‚Ë¯Ë, ÔÓıÓðÓÌÂÌÌ˚Â ‚ Å‡Î‡„‡È íÂÍÍÂÒË, ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ÔðËÏÂÌflÎË ÒËÎÛ, ÌÂ ÔðÓÎËÎË ÌË Í‡ÔÎË ÍðÓ‚Ë, ÌË ð‡ÁÛ ÌÂ ‰ÂðÊ‡ÎË ‚ ðÛÍ‡ı ÏÂ˜‡, ÓÌË ÔÓÍÓðËÎË ÒÂð‰ˆ‡ Î˛‰ÂÈ Ò‚ÂÚÎ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, ‚Òfl Ëı ÊËÁÌ¸ ÒÚ‡Î‡ ÔðËÏÂðÓÏ ÚÓ„Ó, Í‡ÍËÏ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ. èÂð‚˚Â ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÂ, ÍÓÚÓð˚Â ‰ÓÒÚË„ÎË Ö‚ðÓÔ˚, ÒÎÛÊ‡Ú ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜Ì˚Ï ‰ÓÍ‡Á‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ ðÂ‡Î¸ÌÓÒÚË Ë‰ÂË ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ð‡ÁÌ˚ı ÍÛÎ¸ÚÛð ‚ ÏËðÂ Ë ÒÓ„Î‡ÒËË. ÖÒÎË ÓÒÚ‡‚ËÚ¸ ÌÂÌ‡‰ÓÎ„Ó ‚ ÒÚÓðÓÌÂ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ, ÚÓð„Ó‚˚Â Ë ‚ÓÂÌÌ˚Â

ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË Ò Ö‚ðÓÔÓÈ Ë ‚Á„ÎflÌÛÚ¸ Ì‡ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Â ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì‡ÏË ‚ ˆÂÎÓÏ Ë ÚÛðÍ‡ÏË ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË, ÔÂðÂ‰ Ì‡ÏË ‚ÓÁÌËÍÌÂÚ Ú‡Í‡fl Í‡ðÚËÌ‡: ÔÓÒÎÂ ÓÍÓÌ˜‡ÌËfl ÇÚÓðÓÈ ÏËðÓ‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚ ÔÓÚÓÏÍË ÌÂÍÓ„‰‡ ÒËÎ¸ÌÓ„Ó Ë ÏÓ„Û˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó éÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÓÚÔð‡‚ËÎËÒ¸ ‚ ÉÂðÏ‡ÌË˛ Ë ‰ðÛ„ËÂ ÒÚð‡Ì˚ Ö‚ðÓÔ˚, „‰Â ÒÓ„Î‡¯‡ÎËÒ¸ Ì‡ Ï‡ÎÓÔðÂÒÚËÊÌÛ˛ Ë ÌËÁÍÓÓÔÎ‡˜Ë‚‡ÂÏÛ˛ ð‡·ÓÚÛ Ì‡ Á‡‚Ó‰‡ı, Ù‡·ðËÍ‡ı, Û„ÓÎ¸Ì˚ı ¯‡ıÚ‡ı. èðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ð‡Á‚Ë‚‡˛˘Â„ÓÒfl Ë ÓÍÓÌ˜‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÌÂ ÒÙÓðÏËðÓ‚‡‚¯Â„ÓÒfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÚÛðÂˆÍËÂ ð‡·Ó˜ËÂ ÁÌ‡ÍÓÏËÎËÒ¸ Ò á‡Ô‡‰ÓÏ, „‰Â ÔðËÓ·ðÂÎË ÌÂ Ò‡Ï˚È ÎÛ˜¯ËÈ ËÏË‰Ê Ë ÒÚ‡ÎË «ÔÎÓıËÏË» ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË Ò‚ÓÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚. ä ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ÌÂÒÏÓÚðfl Ì‡ „ÎÛ·ÓÍÓÂ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓÂ ÔðÓ¯ÎÓÂ ËÒÎ‡Ï‡ ‚ Ö‚ðÓÔÂ,

Балагай Теккеси Balagay Tekkesi

ederek birçok H›ristiyan›n nezdinde onlara iyi birer örnek olmufllard›. Bunu BosnaHersek’teki Balagay Tekkesi ile örneklendirmek mümkün. Horasan’dan yola ç›kan seyyah dervifllerden ikisinin kabri bugün Mostar’a çok yak›n bir da¤›n eteklerinin alt›nda bir ›rma¤›n kenar›ndaki tekkenin içindedir. Aradaki binlerce kilometre mesafeye ve aradan geçen bunca zamana ra¤men Bosnal›lar taraf›ndan hâlâ ziyaretgâh olarak kullan›lmas›, sevgiyle yâd edilmesi, o iki derviflin kendi misyonlar›n› çok iyi temsil etti¤inin bir göstergesidir. Balagay Tekkesi diye an›lan bu yerdeki dervifller hiç k›l›ç kullanmam›fl, kan dökmemifl, kelimelerle gönüllere girmifl, yaflay›fllar› ile örnek olmufl kiflilerdir. ‹lk’ler, ilk gidenler farkl› kültürlerin hoflgörü ile birarada yaflayabilece¤inin isbat› olmufllard›r. Osmanl›’n›n Avrupa ile siyasi, ticari iliflkilerini ve savafl hukuklar›n› bir kenara b›rak›p uzun bir atlama yaparak yüzy›l›m›zda Avrupal›n›n genelde Müslümanlar, özelde de Türklerle olan temaslar›n› göz önünde bulundurursak, önümüze flöyle bir tablo ç›kar: Geçmiflte büyük bir kahraman edas›yla an›lan, bilinen Osmanl›’n›n torunlar› ‹kinci Dünya Savafl›’ndan hemen sonra, önce Almanya’ya, ard›ndan birçok Avrupa ülkesine yapt›klar› göçlerde hep ikinci s›n›f ifllerde, fabrikalarda ve kömür ocaklar›nda çal›flm›fllard›. Büyük bir savafltan geriye kalan bir mille-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

что такое восток и что такое запад? do¤u ne, bat› ne?

С ВОСТОКА, С ЗАПАДА... DO⁄U’DAN, BATI’DAN...

Селма Шевкли Выпускница Колледжа коммуникаций штата Виргиния / Турция

Selma fievkli

Northern Virginia Community College ‹letiflim Bölümü mezunu / Türkiye

Для преодоления предрассудков необходима самокритика К

онечно, для человека, выросшего в мусульманском обществе, жизнь в Америке сопряжена с определенными трудностями. Американцы отличаются практическим складом ума. В отношениях между людьми и в переговорах чувствуется прямота, ясность и немногословность. Жизнь течет в рациональном русле. Мне кажется, что в Америке не очень крепки дружеские связи между людьми и то, что мы называем преданностью друзьям. Я очень многое впитала из этой культуры, сегодня мне кажется, что я такая же, как и они. На мой взгляд, Во время первой поездки в Америку меня переполняло волнение. Я объясняю это интересом к новой культуре. подобное Потом я поняла, что Америка – не та страна, о которой я отдаление разных раньше так много слышала и мечтала, и мое волнение улеглось. Американцы любят комфорт, смотрят на обществ друг от других свысока, при этом они достаточно объективны. Европейцы раньше не чувствовали необходимости друга – результат переделывать тех, кто на них не похож, но сейчас это преднамеренных желание у них, кажется, появилось. Потому что сейчас мания ксенофобии распространилась и на Европу. манипуляций. После 11 сентября 2001 г. афро-американцы перестали восприниматься в качестве этнической угрозы. Впервые стали отверженными и подверглись жесткой критике представители другой расы. На мой взгляд, подобное отдаление разных обществ друг от друга – результат преднамеренных манипуляций. Они же порождают стереотипы, которые играют немаловажную роль в зарождении конфликтов. Если не принимать во внимание политические решения, даже обыкновенной самокритики достаточно для того, чтобы преодолеть подобные предрассудки. Человек должен научиться объективно оценивать самого себя.

Önyarg›lar özelefltiri ile ortadan kald›r›labilir M

üslüman bir kültürde büyümüfl ve ilk yetiflkinlik y›llar›n› Amerika’da geçirmifl biri olarak zorluklarla karfl›laflt›¤›m› söyleyebilirim. Amerikal›lar pratik zekal› insanlar. ‹liflkilerde ve isteklerde aç›k sözlülük ve fleffafl›k hakim, buna karfl›n dostluk ve vefa anlay›fllar› zay›f. Hayat rasyonel çerçevede yürüyor. ‹stemli ya da istemsiz, olumlu ve olumsuz, bu kültürden çok fley ald›¤›m› söyleyebilirim.

Washington D.C.ye ilk gitti¤imde farkl› bir kültüre gidece¤im için çok heyecanl›yd›m. Daha sonra Amerika’n›n düflündü¤ümden çok farkl› oldu¤unu gördüm ve eski heyecan›m› yitirdim. Toplumlar›n ve Amerikal› konforu sever, kendisi gibi olmayanlara yüksekten bakar ama yine de bir Türk’e k›yasla daha insanlar›n bu objektiftir ve hata yapt›¤›n› kabullenir.

derece birbirinden uzaklaflmas›n› baz› manipülasyonlara ba¤l›yorum.

Avrupal› “öteki”ni kendine uydurma ihtiyac› hissetmedi¤i için kültürel kaynaflmaya önem vermedi, flimdi ‘birlikte yaflama’da diyalogun önemini anlad› 11 Eylül sald›r›s› Amerikal› zenciler üzerindeki önyarg›y› biraz olsun azaltt›. Çünkü ilk kez zenci olmayanlar itildiler, arand›lar veya elefltirildiler. Toplumlar›n ve insanlar›n bu derece birbirinden uzaklaflmas›n› baz› manipülasyonlara ba¤l›yorum. Önyarg›lar da buradan ç›k›yor. Çat›flmalarda bunun rolü büyük. Özel politikalar› ve yönlendirmeleri, d›flar›da b›rak›rsak önyarg› ve çat›flmalar› öz elefltiri ile ortadan kald›rmak mümkün olabilir. ‹nsan biraz da kendine bakabilmeli.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

‚ÚÓðÓÂ ÁÌ‡ÍÓÏÒÚ‚Ó Ö‚ðÓÔ˚ Ò ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì‡ÏË ÔðÓËÁÓ¯ÎÓ ˜ÂðÂÁ ÌÂÍ‚‡ÎËÙËˆËðÓ‚‡ÌÌ˚ı ð‡·Ó˜Ëı, ˜ÚÓ ÒÚ‡ÎÓ ·ÓÎ¸¯ÓÈ ÌÂÛ‰‡˜ÂÈ Í‡Í ‰Îfl ËÒÎ‡Ï‡, Ú‡Í Ë ‰Îfl Ö‚ðÓÔ˚. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, Û ·ÓÎ¸¯ÂÈ ˜‡ÒÚË Â‚ðÓÔÂÈÒÍÓ„Ó Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ÒÎÓÊËÎÒfl Ó·ð‡Á ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌËÌ‡ Í‡Í ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎfl ÌËÁ¯Â„Ó ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ„Ó ÍÎ‡ÒÒ‡, ÍÓÚÓð˚È Á‡ÌflÚ Ì‡ ÔÓ‰ÒÓ·Ì˚ı ð‡·ÓÚ‡ı, ·Â‰ÒÚ‚ÛÂÚ ‚ ÔÓËÒÍ‡ı ÔðËð‡·ÓÚÍ‡. ä ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ‚ÂÎËÍÓÈ ÊË‚ÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË, ÍÓÚÓðÓÈ fl‚ÎflÂÚÒfl íÛðˆËfl, ÓÍ‡Á‡ÎËÒ¸ Î˛‰Ë Ò ÌËÁÍËÏ ÛðÓ‚ÌÂÏ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë ÒÓˆË‡Î¸Ì˚Ï ÒÚ‡ÚÛÒÓÏ. ùÚ‡ ÒËÚÛ‡ˆËfl ÒÚ‡Î‡ ÔðË˜ËÌÓÈ ÔÓÚÂðË ˝ÚËÏË Î˛‰¸ÏË Ò‚ÓÂÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ÓÌË ÌÂ ÒÚðÂÏËÎËÒ¸ Í ËÁÛ˜ÂÌË˛ flÁ˚Í‡, ÔÎÓıÓ ÁÌ‡ÎË Ò‚Ó˛ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ, Ó·˚˜‡Ë Ë Úð‡‰ËˆËË, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ ÔðÂ‚ð‡ÚËÎËÒ¸ ‚ Î˛‰ÂÈ «·ÂÁ ÎËˆ‡». àÏË‰Ê íÛðˆËË Ë ËÒÎ‡Ï‡ Ì‡ á‡Ô‡‰Â ·˚Î ÒÙÓðÏËðÓ‚‡Ì ˝ÚËÏ «·ÂÁÎËÍËÏ» ÔÓÍÓÎÂÌËÂÏ, ÔðË ˝ÚÓÏ ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸Ì˚È Ó·ð‡Á ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌËÌ‡ Ì‡ÒÚÓÎ¸ÍÓ ÛÍÓðÂÌËÎÒfl ‚ ÒÓÁÌ‡ÌËË Â‚ðÓÔÂÈˆÂ‚, ˜ÚÓ ËÁÏÂÌËÚ¸ ÒËÚÛ‡ˆË˛ ÒÂÈ˜‡Ò Ó˜ÂÌ¸ ÒÎÓÊÌÓ. é ÍÛÎ¸ÚÛðÂ ÒÛ‰flÚ ÔÓ ÂÂ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏ, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÚÛðÂˆÍÛ˛ Ë ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÛ˛

do¤u ne, bat› ne? что такое восток и что такое запад?

ÍÛÎ¸ÚÛðÛ ‚ÓÒÔðËÌflÎË ÌÂ‚ÂðÌÓ, ÔÓÒ˜ËÚ‡‚ ÂÂ ÌÂ‰ÓÒÚÓÈÌÓÈ Û‚‡ÊÂÌËfl Ë ËÁÛ˜ÂÌËfl. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏfl ÔÂðÂ‰ Ì‡ÏË ‚ÓÁÌËÍ‡ÂÚ ÌÓ‚˚È ÔÓðÚðÂÚ. çÓ‚˚Â ÚÛðÍË, Ò ÍÓÚÓð˚ÏË ÁÌ‡ÍÓÏËÚÒfl Ö‚ðÓÔ‡, ‚ ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Â ÒÎÛ˜‡Â‚ fl‚Îfl˛ÚÒfl ‚˚ÔÛÒÍÌËÍ‡ÏË ‚˚Ò¯Ëı Û˜Â·Ì˚ı Á‡‚Â‰ÂÌËÈ, Û ÌËı ÂÒÚ¸ ÔðÓÙÂÒÒËfl, ÏÌÓ„ËÂ ËÁ ÌËı Â‰ÛÚ Á‡ „ð‡ÌËˆÛ, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ Ö‚ðÓÔÛ, ˜ÚÓ·˚ ÔðÓ‰ÓÎÊËÚ¸ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ÍÚÓ-ÚÓ ð‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚ ÓÚÍð˚Ú˚ı Á‡ „ð‡ÌËˆÂÈ Û˜Â·Ì˚ı Á‡‚Â‰ÂÌËflı, ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡fl Ó Ò‚ÓÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ Ë ÔðÂÔÓ‰‡‚‡fl flÁ˚Í. Ö‚ðÓÔ‡ Ë ‚ÂÒ¸ ÏËð ÒÔÛÒÚfl ÒÚÓÎÂÚËfl ÔÓÒÎÂ ÔÂð‚˚ı ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì, ÔðË¯Â‰¯Ëı ‚ Ö‚ðÓÔÛ, Á‡ÌÓ‚Ó ÔÓÁÌ‡˛Ú ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì, Ì‡ÏÂðÂ‚‡˛˘ËıÒfl ÊËÚ¸ ‚ÏÂÒÚÂ ‚ ÏËðÂ Ë ÒÓ„Î‡ÒËË, Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ ÏÂÊÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÏ Ó·ÏÂÌÂ, ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡Ú¸ Ó ÒÂ·Â Ë ÛÁÌ‡‚‡Ú¸ ˜ÚÓ-ÚÓ ÌÓ‚ÓÂ ‰Îfl ÒÂ·fl. Ö‚ðÓÔ‡ ÁÌ‡ÍÓÏËÚÒfl Ò ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÈ ˝ÎËÚÓÈ. Ñ‚ËÊÂÌËÂ Ú‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏ˚ı «ÌÓ‚˚ı ÚÛðÓÍ» ÒÚðÂÏËÎÓÒ¸ ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó Á‡Íð˚Ú¸ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÛ˛ ·ðÂ¯¸, ‚ ÍÓÚÓðÓÈ ÓÍ‡Á‡ÎËÒ¸ ‰ÂÚË Ë ‚ÌÛÍË ÔÓÍÓÎÂÌËfl ÚÛðÓÍ, ÓÚÔð‡‚Ë‚¯ËıÒfl ‚ ÒÂðÂ‰ËÌÂ XX ‚. ‚ Ö‚ðÓÔÛ Ì‡ Á‡ð‡·ÓÚÍË. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ, «ÌÓ‚˚Â ÚÛðÍË» ÔÂðÂ‰‡‚‡ÎË ÊËÚÂÎflÏ ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì ‚ÒÂ ÚÓ ÔðÂÍð‡ÒÌÓÂ, ˜ÚÓ ÂÒÚ¸ ‚ Ëı ÍÛÎ¸ÚÛðÂ Ë ˜ÚÓ ÏÓÊÂÚ ÔðËÌÂÒÚË ÔÓÎ¸ÁÛ ‚ÒÂÏÛ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Û. ùÚÓ ‰‚ËÊÂÌËÂ ÒÚ‡ÎÓ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍËÏ ÔðËÏÂðÓÏ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ, ÌÂ ‚ÁËð‡fl Ì‡ ˆ‚ÂÚ ÍÓÊË Ë ˝ÚÌË˜ÂÒÍÛ˛ ÔðËÌ‡‰ÎÂÊÌÓÒÚ¸, Î˛‰Ë ‚ Î˛·ÓÏ Û„ÓÎÍÂ ÔÎ‡ÌÂÚ˚ ÒÔÓÒÓ·Ì˚ ÊËÚ¸ ‚ÏÂÒÚÂ ‚ ‡ÚÏÓÒÙÂðÂ ÏËð‡, ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËfl Ë ‰Ó·ð‡. n

tin henüz kendi geliflimini tamamlamam›fl fertleri olarak Bat› ile tan›flan Türk iflçileri ayn› zamanda kendi kültürlerinin birer “kötü temsilcileri” durumunda kalakalm›fllard›. Bat› uzun tarihî arka plana ra¤men ‹slâm’› ve Müslümanlar› ikinci kez iflte bu “vas›fs›z iflçilerle” tan›mak talihsizli¤ine maruz kald›. Ço¤u Bat›l› için ‹slâm ikinci s›n›f iflleri yapan insanlar›n, fakirlerin geri kalm›fllar›n dini olarak alg›lan›r hale gelmifltir. Di¤er ülkeleri ve kültürleri bir yana koyarsak Türkiye gibi sa¤lam gelenekleri, büyük bir medeniyetleri olan bir kültürün temsilcileri olan insanlar dahi genel itibariyle e¤itim seviyeleri çok düflük fertlerden seçilmiflti. Bu durum dil bilmeme, tan›flt›klar› yeni kültüre uyum, yar›m yamalak bildikleri kendi kültürlerini unutma, dolay›s›yla kimliksizleflme ve arada kalma sorununu do¤urdu. Kimli¤ini kaybetmifl, yeni kimliklerini kabullenememifl bu “arada kalm›fl” insanla-

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

r›n sunduklar› ‹slâm ve Türklük imaj› bütün Bat› dünyas› için belirleyici olunca, telafisi çok zor sorunlar ve alg›lar ortaya ç›kt›. Temsilcilerinin kötü oldu¤u bir din ve kültür esas itibariyle de “kötü, itibar edilmez, ilgilenmeye ve bilmeye de¤mez” olarak alg›land›. Günümüze gelindi¤inde yeni bir portre ile karfl› karfl›yay›z. Bat›’n›n tan›d›¤› yeni Türkler art›k üniversitelerden mezun olmufl, kimi doktora yapmak maksad› ile, kimisi kendi dil ve kültürünü anlatmak için yeni kurulmufl olan e¤itim kurumlar›nda organizatör ya da e¤itmen olarak, kimi yüksek kariyerli ifllerde çal›flmak üzere dünyan›n her bir taraf› baflta olmak üzere Avrupa’ya da göç etmifllerdir. Avrupa ve tüm dünya, nihayet yüzlerce y›l sonra ilk gelenler gibi öncelikle niyetleri karfl›l›kl› bir medeniyet paylafl›m›, karfl›l›kl› birlikte yaflama projesi olarak yola ç›kan bu insanlarla ‹slâm’› daha do¤ru tan›ma, Müslüman eliti ile karfl›laflma imkân› bulmufltur. E¤itim seferberli¤i olarak bafllayan bu harekette “Yeni Türkler” diye isimlendirebilece¤imiz bu insanlar öncelikle kendi milletlerinden o ülkeler daha önce gitmifl insanlar›n çocuklar›n›n e¤itim eksikli¤ni tamamlama vazifesini görmüfl, bu vazife ile birlikte de o ülkenin vatandafllar›n›n çocuklar›na da kendi kültürlerinden onlara kazand›rabilecekleri art› de¤erleri paylaflm›fllard›r. Bu, hangi renkte olursa olsun, hangi etnik kültürün parçalar› olurlarsa olsunlar, tüm insanlar›n ayn› gökyüzünün alt›nda bar›fl mutluluk, anlay›fl ve hoflgörüyle yaflayabileceklerinin pratik birer tecrübesini gösterir örnek olmufltur. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

г л о б а л ь н ы й в з г л я д g l o b a l b a k › fl

Современный

терроризм Сергей Телешун

Ça¤dafl Terörizm Доктор политических наук, профессор Национальной академии государственного управления при Президенте Украины.

Sergey Teleflun

Prof. Dr., Ukrayna Cumhurbaflkanl›¤› Ulusal Devlet Yönetimi Akademisi Politoloji Kürsüsü.

ÒÚÓðËfl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡ ‚ÒÂ„‰‡ ·˚Î‡ Ò‚flÁ‡Ì‡ Ò ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËÂÈ ÍÓÌÙÎËÍÚÌÓ„Ó ÔÓÚÂÌˆË‡Î‡ Ó·˘ÂÒÚ‚‡. çË Ó‰Ì‡ ÙÓðÏ‡ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÔÓðfl‰Í‡ ÌÂ ÏÓÊÂÚ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ Û‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðËÚ¸ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı Ë ÔÓÎËÚËÍÓ„ÛÏ‡ÌËÚ‡ðÌ˚ı ÔÓÚðÂ·ÌÓÒÚÂÈ „ð‡Ê‰‡Ì. ä‡Í „Ó‚ÓðflÚ ÔÛ·ÎËˆËÒÚ˚, Î˛·Û˛ ‚Î‡ÒÚ¸ ÌÂ Î˛·flÚ, ÌÓ ·ÓÎ¸¯Â ‚ÒÂ„Ó ÌÂ Î˛·flÚ ‚Î‡ÒÚ¸ «ÌÂÛ‰‡˜ÌËÍÓ‚», ÚÓ ÂÒÚ¸ ‚Î‡ÒÚ¸, ÌÂ ÛÏÂ˛˘Û˛ ˜ÂÚÍÓ ÒÙÓðÏÛÎËðÓ‚‡Ú¸ ÔÂðÒÔÂÍÚË‚˚ ð‡Á‚ËÚËfl Ó·˘ÂÒÚ‚‡ Ë Ó·˙flÒÌËÚ¸ „ð‡Ê‰‡ÌËÌÛ Â„Ó ÏÂÒÚÓ ‚ ÂÂ „ð‡Ì‰ËÓÁÌ˚ı ÔÎ‡Ì‡ı.

Терроризм как явление вечен. Он – наиболее быстрый и эффективный политико-криминальный метод управления обществом, государством, экономикой. Terör, her zaman vard›r. Terör, toplumu, devleti ve ekonomiyi yönetmenin en h›zl› ve en etkili bir politik; kriminal bir metodudur.

çÂ„ÓÚÓ‚ÌÓÒÚ¸ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Í ðÂ¯ÂÌË˛ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı, ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı, ÚÂððËÚÓðË‡Î¸Ì˚ı, ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı, ÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Ë ‰ðÛ„Ëı ÔðÓ·ÎÂÏ ‚ÒÂ„‰‡ ÒÓÁ‰‡ÂÚ ÔÒËıÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÛ˛ ÓÒÌÓ‚Û, ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó – ‚ ÒðÂ‰Â ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡ÎÓ‚, ÍÓÚÓð‡fl ÔðÓ‚ÓˆËðÛÂÚ ˜‡ÒÚ¸ „ð‡Ê‰‡Ì Ì‡ «ÛÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ» „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ËÌÒÚËÚÛÚÓ‚ ‚Î‡ÒÚË «ÒËÎÓ‚˚ÏË ÏÂÚÓ‰‡ÏË Ò ÏËÌËÏ‡Î¸Ì˚ÏË Á‡Úð‡Ú‡ÏË». èÓ˝ÚÓÏÛ ÚÂððÓðËÁÏ Í‡Í fl‚ÎÂÌËÂ ‚Â˜ÂÌ. éÌ – Ì‡Ë·ÓÎÂÂ ·˚ÒÚð˚È Ë ˝ÙÙÂÍÚË‚Ì˚È ÔÓÎËÚËÍÓÍðËÏËÌ‡Î¸Ì˚È ÏÂÚÓ‰ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ, „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ, ˝ÍÓÌÓÏËÍÓÈ.

Ë ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÛ˛ ˝ÎËÚÛ Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚ÏË ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËÏË ÏÂÚÓ‰‡ÏË, «ðÂ‚ÓÎ˛ˆËÓÌÌ˚È ÚÂððÓð» ÏÓ·ËÎ¸ÌÓ ðÂ‡„ËðÛÂÚ Ì‡ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â Ë „ÎÓ·‡Î¸Ì˚Â ËÁÏÂÌÂÌËfl, ÔðÓ‚ÓˆËðÛfl ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â ÒÓˆË‡Î¸Ì˚Â „ðÛÔÔ˚ Ì‡ ‡ÍÚ˚ „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓÈ ÌÂÔÓÍÓðÌÓÒÚË. èÓ˝ÚÓÏÛ, ÔÂðÂÙð‡ÁËðÛfl ÍÎ‡ÒÒËÍ‡ ‚ÓÂÌÌÓÈ ÚÂÓðËË ä. äÎ‡ÛÁÂ‚Ëˆ‡, ÏÓÊÌÓ ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ÚÂððÓðËÁÏ – ˝ÚÓ ÏÂÚÓ‰ ‚Â‰ÂÌËfl ‚ÓÈÌ˚, ÔÓÎËÚËÍË Ë ÔðÓÔ‡„‡Ì‰˚ Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ.

Ç ÓÚÎË˜ËÂ ÓÚ ˝‚ÓÎ˛ˆËÓÌÌÓ„Ó Ë ÔðÓ‰ÓÎÊËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ‰‡‚ÎÂÌËfl Ì‡ ‚Î‡ÒÚ¸

íð‡‰ËˆËÓÌÌÓ ÚÂððÓðËÁÏ ÓÔðÂ‰ÂÎflÎË Í‡Í ÔÓÍÛ¯ÂÌËÂ Ì‡ ÊËÁÌ¸

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

‹

nsanl›k tarihi, her zaman toplumun potansiyel anlaflmazl›klar›n›n ifllevsel hale getirilmesiyle iç içedir. Hiçbir devlet flekli ve toplum düzeni vatandafllar›n›n sosyoekonomik ihtiyaçlar›n› tamam›yla karfl›layamaz. Gazetecilerin dedi¤i gibi, hiçbir iktidar sevilmez, fakat en çok da toplumun geliflme ufkunu belirleyemeyen ve vatandafla muazzam planlar›ndaki yerini aç›klamayan “baflar›s›zlar›n” iktidar› sevilmez. Devletin politik, ekonomik, toprak, etnik, dini ve di¤er problemleri çözüme kavuflturma konusundaki haz›rl›ks›zl›¤› (isteksizli¤i) her zaman, öncelikle vatandafllar›n bir k›sm›n› “güç kullanma yöntemi ve en az masrafla” devlet organlar›n› iyilefltirmek amac›yla k›flk›rtan ayd›n çevrelerinde psikolojik bir ortam yarat›r. Onun için terör, her zaman vard›r. Terör, toplumu, devleti ve ekonomiyi yönetmenin en h›zl› ve en etkili bir politik; kriminal bir metodudur. Devrim terörü tedrici, iktidara ve politik ayd›na geleneksel yöntemlerle yap›lan devaml› bir bask›dan farkl› olarak, belirli sosyal gruplar› sivil itaatsizli¤e k›flk›rtarak toplumsal ve küresel de¤iflimlere h›zl› bir flekilde tepki verir. Onun için K. Klauzevits’in savafl teorisi klasi¤ini de¤ifltirerek “terörizm; ayn› zamanda savafl, politika

g l o b a l b a k › fl г л о б а л ь н ы й в з г л я д

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

г л о б а л ь н ы й в з г л я д g l o b a l b a k › fl

Само общество, как это ни парадоксально, вызывает к жизни терроризм, если государство не может или не хочет справиться с наказанием виновных и определить прозрачные и обязательные для всех правила игры. Тогда возникают мифы про добрых Робин Гудов и им подобных. „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ËÎË Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ‰ÂflÚÂÎfl, Ì‡ÒËÎËÂ ËÎË Û„ðÓÁÛ Ì‡ÒËÎËÂÏ, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚Â Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ·˚ ÔðËÌÛ‰ËÚ¸ ‚Î‡ÒÚ¸ ‚˚ÔÓÎÌflÚ¸ ‚˚„Ó‰Ì˚Â ‰Îfl ÚÂððÓðËÒÚÓ‚ ËÎË ÚÂððÓðËÒÚË˜ÂÒÍËı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ ðÂ¯ÂÌËfl. èÓ˝ÚÓÏÛ ÌÂ Û‰Ë‚ËÚÂÎ¸ÌÓ, ˜ÚÓ Â˘Â ‚ 1848 „. ÌÂÏÂˆÍËÈ ð‡‰ËÍ‡Î ä. ÉÂÈÌˆÂÌ Û‚ÂðflÎ Ò‚ÓËı ÒÚÓðÓÌÌËÍÓ‚, ˜ÚÓ Á‡ÔðÂÚ Ì‡ Û·ËÈÒÚ‚Ó ÌÂ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌflÂÚÒfl Ì‡ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÛ˛ ÒÙÂðÛ Ë ÙËÁË˜ÂÒÍ‡fl ÎËÍ‚Ë‰‡ˆËfl ÒÓÚÂÌ Ú˚Òfl˜ Î˛‰ÂÈ ÓÔð‡‚‰‡Ì‡ «‚˚Ò¯ËÏË ˆÂÎflÏË». íÓ„‰‡ ÊÂ ·˚Î‡ ÒÙÓðÏËðÓ‚‡Ì‡ «ÙËÎÓÒÓÙËfl ·ÓÏ·˚», ÍÓÚÓð‡fl ÔðÂ‰ÛÒÏ‡ÚðË‚‡Î‡ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÌËÂ ÌÓ‚ÂÈ¯Ëı ÚÂıÌÓÎÓ„ËÈ ‚ ÔðÓ‚Â‰ÂÌËË ÚÂððÓðËÒÚË˜ÂÒÍËı ‡ÍˆËÈ. íÂðÏËÌ «ÚÂððÓðËÁÏ» Ë «ÚÂððÓð» ÒÚ‡ÎË ¯ËðÓÍÓ ÛÔÓÚðÂ·ÎflÚ¸ ÒÓ ‚ðÂÏÂÌ Ùð‡ÌˆÛÁÒÍÓÈ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËË 1789-1794 „„. ÅÓÎÂÂ ÔÓÁ‰ÌËÈ, 1798 „., ÒÎÓ‚‡ð¸ îð‡ÌˆÛÁÒÍÓÈ ‡Í‡‰ÂÏËË Ì‡ÛÍ ÓÔðÂ‰ÂÎËÚ Â„Ó Í‡Í «ÒËÒÚÂÏÛ ÒÚð‡ı‡». Ç ÍÓÌˆÂ ïIï ‚. ÔðÓÔ‡„‡Ì‰‡ ÚÂððÓðËÁÏ‡ ÍÓÌˆÂÌÚðËðÛÂÚÒfl ‚ Ö‚ðÓÔÂ Ë ëòÄ. ëÓˆË‡Î¸ÌÓ-˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍ‡fl Ë ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍ‡fl ÌÂÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚ¸, ÔÓÚÂðfl ‰ÛıÓ‚Ì˚ı Ë‰Â‡ÎÓ‚ ÒÔðÓ‚ÓˆËðÓ‚‡ÎË ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸ÌÛ˛ ˜‡ÒÚ¸ „ð‡Ê‰‡Ì Ì‡ ð‡‰ËÍ‡Î¸Ì˚Â ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl, ÍÓÚÓð˚Â ËÏÂÎË ÔðËÁÌ‡ÍË ÚÂððÓðËÁÏ‡. èÓ ‚˚ð‡ÊÂÌË˛ â. åÓÒÚ‡, Ó‰ÌÓ„Ó ËÁ Â„Ó Ë‰ÂÓÎÓ„Ó‚, ÚÂððÓðËÁÏ – ˝ÚÓ «‚‡ð‚‡ðÒÍÓÂ ÒðÂ‰ÒÚ‚Ó ·Óð¸·˚ Ò ‚‡ð‚‡ðÒÍÓÈ ÒËÒÚÂÏÓÈ, ÍÓÚÓð‡fl ÛÌË˜ÚÓÊ‡ÂÚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡». äÒÚ‡ÚË, ÒÎÂ‰ÛÂÚ ÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ Ë Ò‡ÏÓ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó, Í‡Í ˝ÚÓ ÌË Ô‡ð‡‰ÓÍÒ‡Î¸ÌÓ, ‚˚Á˚‚‡ÂÚ Í ÊËÁÌË ÚÂððÓðËÁÏ, ÂÒÎË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ÌÂ ÏÓÊÂÚ ËÎË ÌÂ ıÓ˜ÂÚ ÒÔð‡‚ËÚ¸Òfl Ò Ì‡Í‡Á‡ÌËÂÏ ‚ËÌÓ‚Ì˚ı Ë ÓÔðÂ‰ÂÎËÚ¸ ÔðÓÁð‡˜Ì˚Â Ë Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸Ì˚Â ‰Îfl ‚ÒÂı Ôð‡‚ËÎ‡ Ë„ð˚. íÓ„‰‡ ‚ÓÁÌËÍ‡˛Ú ÏËÙ˚ ÔðÓ ‰Ó·ð˚ı êÓ·ËÌ ÉÛ‰Ó‚ Ë ËÏ ÔÓ‰Ó·Ì˚ı.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

íÂððÓðËÁÏ ÌÂ fl‚ÎflÂÚÒfl ÒÚ‡ÚË˜ÂÒÍËÏ fl‚ÎÂÌËÂÏ, ÍÓÚÓðÓÂ Á‡ÍÓÌÒÂð‚ËðÓ‚‡ÎÓÒ¸ Í‡Í ðÛ‰ËÏÂÌÚ ïIï ËÎË ïï ‚., ÓÌ ð‡Á‚Ë‚‡ÂÚÒfl ‚ÏÂÒÚÂ Ò Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ, ÍÓÚÓðÓÂ Â„Ó ÔÓðÓÊ‰‡ÂÚ. ëÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚È ÚÂððÓðËÁÏ ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl Ï‡Ò¯Ú‡·ÌÓÒÚ¸˛, ÔðË‚ÎÂ˜ÂÌËÂÏ ·ÓÎ¸¯Ó„Ó ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚‡ Î˛‰ÂÈ, ÓÌ ıÓðÓ¯Ó ÒÚðÛÍÚÛðËðÓ‚‡Ì Ë Óð„‡ÌËÁÓ‚‡Ì. ÑÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ ÚÂððÓðËÒÚË˜ÂÒÍËı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ ˜‡˘Â ‚ÒÂ„Ó Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌ‡ ÌÂ ÔðÓÒÚÓ Ì‡ Ó·ÓÒÚðÂÌËÂ Ë ‰ÂÒÚ‡·ËÎËÁ‡ˆË˛ Ó·ÒÚ‡ÌÓ‚ÍË ‚ ÍÓÌÍðÂÚÌÓÏ ðÂ„ËÓÌÂ, ÌÓ Ì‡ ‰ÓÒÚËÊÂÌËÂ ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸ÌÓ ·ÓÎÂÂ ‚‡ÊÌ˚ı ˆÂÎÂÈ – Û‚ÂÎË˜ÂÌËÂ ËÎË ÔÂðÂð‡ÒÔðÂ‰ÂÎÂÌËÂ ‚Î‡ÒÚË, Ì‡ÒËÎ¸ÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ËÁÏÂÌÂÌËÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÛÒÚðÓÈÒÚ‚‡, Ì‡‚flÁ˚‚‡ÌËÂ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÔÓðfl‰ÍÓ‚, ÏÓð‡ÎË Ë Ôð‡‚ËÎ ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl. íÂððÓðËÁÏ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl Ò‚ÓÂ„Ó ðÓ‰‡ ËÌ‰ÛÒÚðËÂÈ, ÍÓÚÓð‡fl ð‡·ÓÚ‡ÂÚ Ì‡

ve propaganday› yönetme metodudur” diyebiliriz. Geleneksel olarak terörizm, devlet veya toplum adamlar›n›n hayat›na kast etmek, teröristlerin iktidardaki yönetimi kendi ç›karlar›na uygun kararlar› uygulamas› için zorlama tehdidi olarak tarif edilir. Onun için ta 1848 y›l›nda Alman radikal K. Heinz kendi taraftarlar›n› adam öldürme yasa¤›n›n politik alan› kapsamad›¤›na ve yüz binlerce insan›n öldürülmesini “yüce idealler” fleklinde ifade ederek hakl›l›klar›na inand›r›yordu. Terörist faaliyetlerde en yeni teknolojinin kullan›lmas›n› öngören “Bomba Felsefesi” de o zaman flekillendirildi. “Terörizm” ve “terör” terimi 1789-1794 Frans›z Devrimi y›llar›ndan sonra genifl bir flekilde kullan›lmaya baflland›. Daha sonra 1798 y›l›nda Fransa Akademisi Söz-

g l o b a l b a k › fl г л о б а л ь н ы й в з г л я д

˝ÍÒÔÓðÚ, ÔðÂ‚ð‡˘‡flÒ¸ ‚ ·ËÁÌÂÒ, Ì‡ ÍÓÚÓðÓÏ ÏÓÊÌÓ ‰ÂÎ‡Ú¸ ·ÓÎ¸¯ËÂ ‰ÂÌ¸„Ë.

‚ ÔÎÓÒÍÓÒÚ¸ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÛ˛ Ë ‚ „Î‡Á‡ı Ó·˚‚‡ÚÂÎfl ÔðÂ‚ð‡˘‡ÂÚÒfl ‚ ÒÔð‡‚Â‰ÎË‚˚È ‡ÍÚ ÓÚÏ˘ÂÌËfl.

Ä‚ÚÓð ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÛÂÚÒfl ÚÂÁËÒÓÏ, ËÒıÓ‰fl ËÁ ÍÓÚÓðÓ„Ó, ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚È ÚÂððÓðËÁÏ (ÍÒÚ‡ÚË, Í‡Í Ë ÍÓððÛÔˆËfl) ÌÂ fl‚ÎflÂÚÒfl Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚Ï ÔðÂÒÚÛÔÎÂÌËÂÏ, ‡ fl‚ÎflÂÚÒfl, ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó, ÒÓˆË‡Î¸Ì˚Ï Ë ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏ ÙÂÌÓÏÂÌÓÏ, ÍÓÚÓð˚È ÔðÓfl‚ÎflÂÚ ÒÂ·fl ‚ ÍÓÌÍðÂÚÌ˚ı ÔðÂÒÚÛÔÌ˚ı ‡ÍˆËflı, Ú‡ÍËı Í‡Í Á‡ı‚‡Ú Á‡ÎÓÊÌËÍÓ‚, Ì‡Ô‡‰ÂÌËÂ Ì‡ Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÂÌÌ˚Â Û˜ðÂÊ‰ÂÌËfl, Û„ÓÌ Ò‡ÏÓÎÂÚÓ‚ Ë Ú.Ô., Á‡ ÍÓÚÓð˚Â ‚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÏ Á‡ÍÓÌÓ‰‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚Â Ë ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓÏ Ôð‡‚Â ÔðÂ‰ÛÒÏÓÚðÂÌ‡ Û„ÓÎÓ‚Ì‡fl ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸. éÚ Ó·˘ÂÍðËÏËÌ‡Î¸Ì˚ı ÔðÂÒÚÛÔÎÂÌËÈ ÚÂððÓðËÁÏ ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ ÏÓÚË‚‡ˆËÂÈ ÒÓ‚Âð¯ÂÌËfl ÔðÓÒÚÛÔÍÓ‚.

àÚ‡Í, ÚÂððÓðËÁÏ ÔÓfl‚ÎflÂÚÒfl Ú‡Ï, „‰Â ÒÓÁ‰‡˛ÚÒfl „ÂÓÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ ÔÛÒÚÓÚ˚, «„Óðfl˜ËÂ ÚÓ˜ÍË», „‰Â ‚Î‡ÒÚ¸ ÌÂ ‚ ÒÓÒÚÓflÌËË ÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÓ ðÂ‡ÎËÁÓ‚‡Ú¸ ËÌÚÂðÂÒ˚ „ð‡Ê‰‡Ì Ë, ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓ, „ð‡Ê‰‡ÌÂ ÌÂ Á‡ËÌÚÂðÂÒÓ‚‡Ì˚ ˝ÚÛ ‚Î‡ÒÚ¸ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡Ú¸, „‰Â ÌÂ ð‡·ÓÚ‡˛Ú ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚Â ÏÂı‡ÌËÁÏ˚ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓ„Ó Ë Ôð‡‚Ó‚Ó„Ó ðÂ„ÛÎËðÓ‚‡ÌËfl ð‡Á‚ËÚËfl Ó·˘ÂÒÚ‚‡, „‰Â ÔÓÎËÚËÍÓ-ÒÓˆË‡Î¸Ì˚Â ËÌÒÚËÚÛÚ˚ ‚˚ÔÛÒÍ‡˛Ú ËÁ ÔÓÎfl ÁðÂÌËfl ËÌÚÂðÂÒ˚ ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓ ‚ÁflÚÓ„Ó ËÌ‰Ë‚Ë‰‡, ‚˚Ú‡ÎÍË‚‡fl Â„Ó Á‡ ÔðÂ‰ÂÎ˚ „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡.

í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ‚ ˆÂÎÓÏ Ò‡ÏÓ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÚðÂ·ÛÂÚ ÔðÓfl‚ÎÂÌËÈ ÚÂððÓðËÁÏ‡, ÂÒÎË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ÌÂ‡‰ÂÍ‚‡ÚÌÓ ðÂ‡„ËðÛÂÚ Ì‡ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ËÁÏÂÌÂÌËfl, ÚÂðflÂÚ ÔÓÎÌÓÏÓ˜Ëfl ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ„Ó ‡ð·ËÚð‡ Ë ÌÂ ‚˚ÔÓÎÌflÂÚ ÛÔð‡‚Îfl˛˘Û˛ ÙÛÌÍˆË˛. èÓ˝ÚÓÏÛ ÚÂððÓðËÁÏ ÏÓÊÌÓ ÓÔðÂ‰ÂÎËÚ¸ Ë Í‡Í ÒðÂ‰ÒÚ‚Ó ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÌËfl ÌÂ„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Ì‡ÒËÎËfl ËÎË Û„ðÓÁÛ Ì‡ÒËÎËÂÏ, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚Ï Ì‡ ÒÓÁ‰‡ÌËÂ ÔðÂ‰ÔÓÒ˚ÎÓÍ ÚÓÚ‡Î¸ÌÓÈ Ô‡ÌËÍË ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â, ÓÒÎ‡·ÎÂÌËÂ ËÎË ÊÂ Ò‚ÂðÊÂÌËÂ Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ËÌÒÚËÚÛÚÓ‚. í‡ÍÊÂ ˆÂÎ¸ ÚÂððÓðËÁÏ‡ – ‚˚Á‚‡Ú¸ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ ËÁÏÂÌÂÌËfl, ÒÔðÓ‚ÓˆËðÓ‚‡‚ Û Ì‡ÒÂÎÂÌËfl Ó·ÂÒÔÓÍÓÂÌÌÓÒÚ¸ Ò‚ÓÂÈ ·ÂÁÁ‡˘ËÚÌÓÒÚ¸˛ ÔÂðÂ‰ Ì‡ÒËÎËÂÏ, ‚˚Á‚‡Ú¸ ËÁÏÂÌÂÌËÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ‚Î‡ÒÚË Ë Û‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðËÚ¸ ‚˚‰‚Ë„‡ÂÏ˚Â ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ, ÒÓˆË‡Î¸Ì˚Â, ðÂÎË„ËÓÁÌ˚Â Ë ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ ÚðÂ·Ó‚‡ÌËfl. ÄÍˆÂÌÚËðÛfl ‚ÌËÏ‡ÌËÂ Ì‡ ÔÓÎËÚËÍÓÔÒËıÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓÈ ÒÓÒÚ‡‚ÌÓÈ ÚÂððÓðËÁÏ‡, ÒÎÂ‰ÛÂÚ Ó·ð‡ÚËÚ¸ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ, ˜ÚÓ ÓÌ fl‚ÎflÂÚÒfl ÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎÂÏ ÒÎ‡·ÓÒÚË. éÒÓ·ÂÌÌÓ «ÒÎ‡·ÓÒÚ¸» ÒÚð‡¯Ì‡ ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı ÌÂ‰ÂÂÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ËÌÒÚËÚÛÚÓ‚ Ë ÌÂð‡Á‚ËÚÓÒÚË ÒÚðÛÍÚÛð „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ÍÓ„‰‡ ‚ÓÁÌËÍ‡˛Ú ÔðÂ‰ÔÓÒ˚ÎÍË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÚÂððÓðËÁÏ‡ – ÚÓ ÂÒÚ¸ ÚÂððÓð‡ ÒÓ ÒÚÓðÓÌ˚ ‚Î‡ÒÚË ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ Í ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï „ð‡Ê‰‡Ì‡Ï. Ä ˝ÚÓ, ‚ Ò‚Ó˛ Ó˜ÂðÂ‰¸, ÔÓðÓÊ‰‡ÂÚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘Û˛ ðÂ‡ÍˆË˛ Ó·˚‚‡ÚÂÎfl, ÍÓÚÓð˚È ÌÂ ÏÓÊÂÚ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏË ÒðÂ‰ÒÚ‚‡ÏË Á‡˘ËÚËÚ¸ Ò‚ÓË ËÌÚÂðÂÒ˚. íÓ„‰‡ ÚÂððÓð ËÁ ÔÎÓÒÍÓÒÚË ˛ðË‰Ë˜ÂÒÍÓÈ ÔÂðÂıÓ‰ËÚ

èÓ ÓˆÂÌÍÂ î. ìËÎÍÓÍÒ‡, ÍÓÓð‰ËÌ‡ÚÓð‡ ·Óð¸·˚ Ò ÚÂððÓðËÁÏÓÏ ‚ ÉÓÒ‰ÂÔ‡ðÚ‡ÏÂÌÚÂ ëòÄ, ÚÂððÓðËÁÏ ÏÓ„ÛÚ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸ Í‡Í ‰Â¯Â‚ÓÂ

e¤er devlet suçlular›n hakk›ndan gelemiyorsa veya gelmek istemiyorsa ve oyunun herkes için aç›k ve mecburi kurallar›n› belirleyemiyorsa, paradoksal olsa da toplumun kendisi terörü ister. Bu durumda da iyi Robin Hoodlar ve benzerleri hakk›nda efsaneler do¤ar.

lü¤ü terörü, “korku sistemi” olarak tarif edecekti. 19. yüzy›l›n sonunda terörizm propagandas› Avrupa ve ABD’de yo¤unlaflt›. Sosyoekonomik ve politik düzensizlik, manevi ideallerin kayb› vatandafllar›n önemli bir bölümünü terör belirtileri tafl›yan köktenci hareketlere k›flk›rtt›. Terörizmin ideologlar›ndan Y. Most’a göre terörizm, “insan› yok eden barbar sistemle mücadele eden, barbar bir araç”t›r. Bu arada, e¤er devlet suçlular›n hakk›ndan gelemiyorsa veya gelmek istemiyorsa ve oyunun herkes için aç›k ve mecburi kurallar›n› belirleyemiyorsa, paradoksal olsa da toplumun kendisi terörü ister. Bu durumda da iyi Robin Hoodlar ve benzerleri hakk›nda efsaneler do¤ar. Terörizm, 19. yüzy›l veya 20. yüzy›lda geliflimi duran bir kal›nt›, statik bir olgu de¤ildir. Terörizm kendisini do¤uran toplumla beraber geliflir. Ça¤dafl terörizm ise etkinlik çap› ve büyük insan kitlelerini kendine çekme yönüyle farkl›d›r. Ça¤dafl terörizm, iyi yap›lanm›fl ve iyi organize olmufltur. Terör örgütlerinin faaliyetleri, sadece hedef bölgede kar›fl›kl›k ç›karmak ve bölgeyi istikrars›zlaflt›rmaya yönelik de¤ildir. Daha önemli hedeflere; iktidar›n büyütülmesine, devlet yap›s›n›n fliddet kullan›larak bölünmesine, kendi düzen, moral ve yaflama kurallar›n›n empoze edildi¤i bir yap›n›n kurulmas›na ulaflmaya yöneliktir. Terörizm, e¤er ticari terimlerle ifade edecek olursak, ihracata çal›flan bir endüstri haline, büyük paralar kazan›labilecek bir ifl haline geliyor. Terörü nas›l de¤erlendirdi¤imiz nokta-i nazar›ndan bakacak olursak, uluslararas› terör (ve yolsuzluk) al›fl›ld›k bir cinayet de¤il, her fleyden önce kendini ulusal ve uluslararas› hukukta cezaî sorumlulu¤u gerektiren rehin alma, devlet kurumlar›na sald›rma, uçak kaç›rma gibi somut cinayet eylemlerinde gösteren, sosyal ve politik bir olgudur. Son tahlile göre, e¤er devlet toplumsal de¤iflimlere ilgisiz kal›r, sosyal hakemlik yetkilerini kaybeder ve yönetimle ilgili görevini yerine getirmezse, genellikle toplumun kendisi terörün oluflmas›n› ister. Bu nedenle terör, sivil bir fliddet arac› veya toplumda topyekun bir pani¤in flartlar›n›n oluflturulmas›, devlet kurumlar›n›n zay›flat›lmas› veya y›k›lmas›na yöneltilmifl fliddet tehdidi olarak tarif edilebilir.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

г л о б а л ь н ы й в з г л я д g l o b a l b a k › fl

ÒÚð‡ÚÂ„Ë˜ÂÒÍÓÂ ÓðÛÊËÂ ÓÚ‰ÂÎ¸Ì˚Â „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, «ÍÓÚÓð˚Â ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Îfl˛Ú ˝ÚË ÔðÂÒÚÛÔÎÂÌËfl ˜ÛÊËÏË ðÛÍ‡ÏË, ‡ ËÌÓ„‰‡ „ðÛÔÔ‡ÏË, ÍÓÚÓð˚Â ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Û˛ÚÒfl Ë‰ÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÏË, ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË Ë ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÏË ËÌÚÂðÂÒ‡ÏË». íÓ ÂÒÚ¸ «‰Â¯Â‚˚Â ÍÓÌÙÎËÍÚ˚ ÌËÁÍÓÈ ËÌÚÂÌÒË‚ÌÓÒÚË» ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ÓðÛ‰ËÂÏ ‚ÎËflÌËfl Í‡Í ‚Ó ‚ÌÛÚðÂÌÌÂÈ, Ú‡Í Ë ‚Ó ‚ÌÂ¯ÌÂÈ ÔÓÎËÚËÍÂ ð‡ÁÎË˜Ì˚ı ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı Ë ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ-˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı ÒËÎ, ÌÂ ÒÔÓÒÓ·Ì˚ı ðÂ‡ÎËÁÓ‚‡Ú¸Òfl ‚ ð‡ÏÍ‡ı ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘Â„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ ÌÂÎ¸Áfl ÙÂÚË¯ËÁËðÓ‚‡Ú¸ fl‚ÎÂÌËfl ÚÂððÓðËÁÏ‡ ‚ ÍÓÌÚÂÍÒÚÂ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËÓÌÌ˚ı Úð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËÈ. ÇÓ-ÔÂð‚˚ı, ÙÂÌÓÏÂÌ ÚÂððÓðËÁÏ‡ Ò‚flÁ‡ÌÌ˚È Ò ÔðÓˆÂÒÒ‡ÏË ð‡Á‚ËÚËfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ, Â„Ó Ï‡Ò¯Ú‡·Ì˚È ‚ÒÔÎÂÒÍ ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ÓˆÂÌËÚ¸ Í‡Í ðÂ‡ÍˆË˛ Ì‡ Ó˜ÂðÂ‰ÌÛ˛ Ù‡ÁÛ „ÎÛ·ËÌÌ˚ı ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌ˚ı Úð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËÈ. ÇÓ‚ÚÓð˚ı, Â‰ËÌÓÁÌ‡ÍÓ‚˚Ï ÙÂÌÓÏÂÌÓÏ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÒÚË ÚÂððÓðËÁÏ ÌÂÎ¸Áfl Ò˜ËÚ‡Ú¸ Â˘Â Ë ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ÓÌ ÌÂ ÏÓÊÂÚ ÒËÒÚÂÏÌÓ Ë ‰ÓÎ„ÓÒðÓ˜ÌÓ ‚ÎËflÚ¸ Ì‡ ðÂ‡Î¸Ì˚È ÔðÓˆÂÒÒ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ÏËð‡ (Í‡Í Ë Ì‡ fl‚ÎÂÌËÂ ‡ÌÚË„ÎÓ·‡ÎËÁÏ‡). ëÍÓðÂÂ ÚÂððÓðËÁÏ fl‚ÎflÂÚÒfl ÎË¯¸ Ó‰ÌÓÈ ÍðËÁËÒÌÓÈ ÒÓÒÚ‡‚ÌÓÈ ‰ËÌ‡ÏË˜ÂÒÍÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÈ Ó·˘ÌÓÒÚË! n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Ayn› flekilde terörün hedefi, toplumun fliddet karfl›s›ndaki savunmas›zl›¤›n›n verdi¤i endifleyi tahrik edip devlet iktidar›n› de¤iflikli¤e zorlamak ve ileri sürülen politik, sosyal, dini ve etnik taleplerin yerine getirilmesidir. Terörün politik ve psikolojik bileflenlerine bak›ld›¤›nda, bu olgunun ortaya ç›kmas› “zay›fl›¤›n bir göstergesi” fleklinde ifade edilir. “Zay›fl›k”, bilhassa iktidar taraf›ndan kendi vatandafllar›na devlet terörü uygulama flartlar›n›n olufltu¤u, devlet kurumlar›n›n yetersizli¤i ve sivil toplum yap›s›n›n az geliflmiflli¤i durumlar›nda korkunçtur. Bu da, zaman› gelince politik yollardan ç›karlar›n› koruyamayan vatandafl›n bu olgunun gerektirdi¤i reaksiyonunu do¤urur. O zaman terör, hukuksal düzeyden politik düzeye geçer ve vatandafl›n gözünde adil bir intikam eylemi haline dönüflür. Demek ki terör, jeopolitik boflluklar›n, “s›cak noktalar›n” oluflturuldu¤u yerlerde, devletin vatandafllar›n›n ç›karlar›n› profesyonelce savunmad›¤› ve buna uygun olarak da vatandafllar›n da bu iktidar› desteklemeye ilgi göstermedi¤i, toplumun politik ve hukukî adaptasyonunu, geliflimini düzenleyen uluslararas› mekanizmalar›n çal›flmad›¤›, sosyo-politik ku-

rumlar›n bireyin ç›karlar›n› gözden ç›kar›p onu sivil toplumun d›fl›na att›¤› yerlerde do¤uyor. ABD D›fliflleri Bakanl›¤› Terörle Mücadele Departman› Koordinatörü Philip Wilcox’un de¤erlendirmesine göre terörü, ucuz bir stratejik silaha ihtiyac› olan ve bu cinayetleri baflkas›n›n eliyle gerçeklefltiren, bazen de ideolojik, dini ve etnik ç›karlara göre hareket eden gruplara yapt›ran münferit devletler kullan›yor. Yani “az yo¤unluklu ucuz ihtilaflar”, mevcut toplum çerçevesinde yaflayamayan, politik ve sosyoekonomik yönden farkl›l›k arz eden gruplar›n hem iç, hem de d›fl politikada etkileme silah› oluyor. Bununla beraber, terör ç›k›fllar›n›n küresel de¤iflimin bir olgusu oldu¤unu fetifle etmemek gerekir. Öncelikle, uygarl›klar›n geliflmesi süreciyle ba¤lant›l› olan “terör” kavram›n›n genifl ölçekteki art›fl›n›, medeniyetlerin derin ve mutat de¤iflimlerine olan tepkinin evresi olarak de¤erlendirebiliriz. ‹kincisi, terörün küreselleflmenin (anti küreselleflmenin de) reel sürecine sistemli ve uzun vadeli bir etki edemeyece¤i nedeniyle, ça¤dafll›kla ayn› iflaretleri tafl›d›¤›n› düflünemeyiz. Daha do¤rusu terör, insanl›¤›n dinamik gelifliminin buhranl› parçalar›ndan yaln›zca birisidir. n

arkeoloji археология

Казанская икона Божьей Матери вернулась на родину Е.В.Липаков Кандидат исторических наук, заведующий отделом канонизации Казанской епархии.

Kazan Meryem Ana ikonas› vatan›na döndü E.V. Lipakov

Dr, tarihçi, Kazan Piskoposluk Dairesi Baflkan›.

êÛÒÒÍÓÈ Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚ÌÓÈ ˆÂðÍ‚Ë ÔÓ˜ËÚ‡ÌËÂ ˜Û‰ÓÚ‚ÓðÌ˚ı ËÍÓÌ fl‚ÎflÂÚÒfl ‚‡ÊÌÂÈ¯ÂÈ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘ÂÈ ˜‡ÒÚ¸˛ ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÊËÁÌË. ÑÌË Ôð‡Á‰ÌËÍÓ‚ ‚ ˜ÂÒÚ¸ ˜Û‰ÓÚ‚ÓðÌ˚ı ËÍÓÌ ÔÓ˜ËÚ‡˛ÚÒfl ÌÂ ÏÂÌ¸¯Â, ˜ÂÏ ‰ÌË Ò‡Ï˚ı ÔÓ˜ËÚ‡ÂÏ˚ı Ò‚flÚ˚ı. Ç ˜ÂÒÚ¸ ˜Û‰ÓÚ‚ÓðÌ˚ı ËÍÓÌ Ì‡Á˚‚‡˛ÚÒfl ıð‡Ï˚, ÒÎÛÊ‡ÚÒfl ÒÎÛÊ·˚, ÂÒÚ¸ ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓ ÒÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚Â Ë ÛÚ‚ÂðÊ‰ÂÌÌ˚Â ÏÓÎËÚ‚˚ (ÚðÓÔ‡ðË), Ó·ð‡˘ÂÌÌ˚Â Í ÍÓÌÍðÂÚÌ˚Ï ˜Û‰ÓÚ‚ÓðÌ˚Ï ËÍÓÌ‡Ï. èð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì‡fl ˆÂðÍÓ‚¸ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ˜Û‰ÂÒ‡, ÔðÓËÒıÓ‰fl˘ËÂ ÓÚ ËÍÓÌ, ÒÎÛÊ‡Ú ‰ÓÍ‡Á‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ ÏËÎÓÒÚË ÉÓÒÔÓ‰‡ Í Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì˚Ï ıðËÒÚË‡Ì‡Ï. Ç êÓÒÒËË ÒÓ ‚ðÂÏÂÌ ÒðÂ‰ÌÂ‚ÂÍÓ‚¸fl ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ÏÌÓ„Ó ˜Û‰ÓÚ‚ÓðÌ˚ı ËÍÓÌ, ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Ó ÍÓÚÓð˚ı ÔÓ˜ËÚ‡ÂÚÒfl ‚ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ı ðÂ„ËÓÌ‡ı. çÓ ÂÒÚ¸ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ËÍÓÌ, ÔÓ˜ËÚ‡ÂÏ˚ı ÔÓ ‚ÒÂÈ êÓÒÒËË, ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ı Í‡Ê‰ÓÏÛ ‚ÂðÛ˛˘ÂÏÛ Ë fl‚Îfl˛˘ËıÒfl

‚‡ÊÌÂÈ¯ËÏË ÒÓÍðÓ‚Ë˘‡ÏË ˆÂðÍ‚Ë. ç‡ðfl‰Û Ò ËÍÓÌ‡ÏË ÇÎ‡‰ËÏËðÒÍÓÈ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË, ëÏÓÎÂÌÒÍÓÈ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË, à‚ÂðÒÍÓÈ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË Í Ëı ˜ËÒÎÛ ÔðËÌ‡‰ÎÂÊËÚ Ë óÛ‰ÓÚ‚ÓðÌ‡fl ËÍÓÌ‡ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË. àÒÚÓðËfl Ó·ðÂÚÂÌËfl Ë ÔðÓÒÎ‡‚ÎÂÌËfl ˝ÚÓÈ ËÍÓÌ˚, ‚Íð‡ÚˆÂ, Ú‡ÍÓ‚‡. Ç Ë˛ÌÂ 1579 „. ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì‡fl ˜‡ÒÚ¸ „ÓðÓ‰‡ ä‡Á‡ÌË Ò„ÓðÂÎ‡. ë„ÓðÂÎ Ë ‰‚Óð ÒÚðÂÎ¸ˆ‡ Ñ‡ÌËËÎ‡ éÌÛ˜ËÌ‡. Ö„Ó ‰Ó˜ÂðË å‡ÚðÓÌÂ, ‰ÂÒflÚËÎÂÚÌÂÈ ‰Â‚Ó˜ÍÂ, ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ð‡Á fl‚ÎflÎ‡Ò¸ ‚Ó ÒÌÂ ÅÓ„ÓðÓ‰Ëˆ‡, ÚðÂ·Ûfl Ó·ð‡ÚËÚ¸Òfl Í ˆÂðÍÓ‚Ì˚Ï Ë Ò‚ÂÚÒÍËÏ ‚Î‡ÒÚflÏ, ˜ÚÓ·˚ ÓÌË ‚ÁflÎË ËÍÓÌÛ, Á‡ð˚ÚÛ˛ ‚ ÛÍ‡Á‡ÌÌÓÏ ÏÂÒÚÂ Ì‡ ÚÂððËÚÓðËË Ò„ÓðÂ‚¯Â„Ó ‰‚Óð‡ éÌÛ˜ËÌ˚ı. çÓ ‚ÓÂ‚Ó‰‡ Ë ‡ðıËÂÔËÒÍÓÔ ÌÂ ÔÓ‚ÂðËÎË ÂÈ. íÓ„‰‡ å‡ÚðÓÌ‡ ‚ÏÂÒÚÂ Ò Ï‡ÚÂð¸˛ Ò‡Ï‡ ÒÚ‡Î‡ ÍÓÔ‡Ú¸ flÏÛ ‚ ÛÍ‡Á‡ÌÌÓÏ ÏÂÒÚÂ, Ë Ì‡ „ÎÛ·ËÌÂ ÓÍÓÎÓ 3 Ï ÓÌË Ó·Ì‡ðÛÊËÎË ËÍÓÌÛ,

us Ortodoks kilisesi anlay›fl›nda mucizevî ikonalara sayg›, dini hayat›n en önemli unsurlar›ndan say›lmaktad›r. Mucizevî ikona bayramlar›, en büyük azizleri anma günleri kadar önemsenmektedir. Mucizevî ikonalar onuruna kiliseler adland›r›lmakta, ibadet törenleri yap›lmaktad›r. Mucizevî ikonalar›n baz›lar›na hitap fleklinde yap›lan ve kilise taraf›ndan onaylanan özel dualar da mevcut. Ortodoks kilisesi, mucizevî ikonalar›n harikalar yaratmas›n› Allah’›n Ortodoks H›ristiyanlar›na gösterdi¤i flefkatin bir kan›t› olarak alg›lamaktad›r. Rusya’da Ortaça¤ dönemlerinden bu yana pek çok mucizevî ikonan›n varl›¤›ndan söz edilmekte, ço¤una farkl› ülke inananlar› sayg› duyuyor. Ancak bu durumda tüm Rusya’da ve her inanan taraf›ndan sayg› duyulan, kilisenin en büyük hazinesini oluflturan birkaç ikona söz konusu. Bunlar aras›nda Vladimir Meryem Ana ‹konas›, Smolensk Meryem Ana ‹konas›, ‹versk Meryem Ana ‹konas›’yla birlikte Kazan Meryem Ana ‹konas› gösterilmekte. Kazan Meryem Ana ‹konas›’n› bulma, ona flan ve flöhret kazand›rma hikâyesi k›saca flöyle aç›klan›r: Haziran 1579 tarihinde Kazan’›n büyük bir k›sm› yan›p kül olmufltur. Bu yang›nda okçu Daniil Onuçin saray› da yanm›flt›r. Bu s›rada Meryem Ana onun on yafl›ndaki k›z› Matrona’n›n rüyalar›na girerek, Onuçin’in yan›p kül olan saray›n›n ye-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

археология arkeoloji

Государственный советник при президенте РТ по политическим вопросам Рафаэль Хакимов:

Читайте Коран внимательнее роцедура возвращения в наш город иконы Казанской Божьей Матери вызвала недовольство у некоторых общественных организаций. По их мнению, мусульмане не должны были вмешиваться в дела другой конфессии и заниматься возвращением иконы. На мой взгляд, мусульманам надо еще раз внимательно прочитать Коран. У всех мировых религий – иудаизма, христианства, ислама есть общие корни. Иса это Иисус, Марьям это Мария. На самом деле общего между нами гораздо больше, нежели отличий. Отличает, как правило, ритуал, сложившиеся процедуры молитв, литургии, внешней атрибутики. А ведь религия – это общение человека с Господом, и посредник ему не обязателен. Это вопрос выбора. Тому, что татары занимались возвращением иконы, есть целый ряд причин. Во-первых, это же история Казани. Нравится это или нет, но икона найдена здесь. Она является российской святыней. Я как директор Института истории не мог не заниматься этим вопросом. Идея возвращения иконы возникла давно, примерно в 1995 году. Немецкие и голландские католики говорили, что икона Казанской Божьей Матери находится в Ватикане. Президент РТ Минтимер Шаймиев тогда написал в Рим письмо, но Папа не ответил. После этого поиски иконы приостановились. И когда наш Институт истории проводил исследования, связанные с 1000-летием Казани, мы работали совместно с немецкими учеными. Один из них, Адольф Хампель, 7 лет прожил и проработал в Ватикане. Он подтвердил, что икона находится в папских покоях. Мы тогда приложили массу усилий, нашли документы, фотографии, и Минтимер Шарипович опять написал Папе письмо, опираясь на документальные свидетельства. В итоге делегацию из Татарстана во главе с мэром Казани Исхаковым пригласили в Рим уже для открытого обсуждения, как будет возвращена икона, где она будет храниться … Почему мусульмане, а не православные? Этому тоже есть объяснение. Православные с католиками оказались в таких плохих отношениях, что их контакты сведены к минимуму. Исторические обиды, политика привели к тому, что они не могут ни общаться, ни взаимодействовать. А мусульмане могут, поскольку второй Ватиканский собор очень доброжелательно отозвался о мусульманах и о взаимодействии с ними. И с православными у нас тоже нормальные отношения. Если бы мусульмане не занимались этим вопросом, то икона не вернулась бы в Казань.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Освобождение Москвы от поляков связывали с Казанской чудотворной иконой, и после Смутного времени Казанская икона Божьей Матери стала святыней всероссийского масштаба. Moskova’n›n Polonyal›lardan kurtuluflu Kazan Meryem Ana ‹konas›’n›n mucizevîli¤iyle iliflkilendirilmifltir. “Kara dönem” olarak adland›r›lan bu dönemin sonunda Kazan Meryem Ana ‹konas› bütün Rusya çap›nda kutsal olarak tan›nm›flt›r. Ó·ÂðÌÛÚÛ˛ ÍÛÒÍÓÏ Ï‡ÚÂðËË ‚Ë¯ÌÂ‚Ó„Ó ˆ‚ÂÚ‡. Ç˚„Îfl‰ÂÎ‡ ÓÌ‡ Í‡Í ÌÓ‚‡fl. àÍÓÌÛ ÔðËÌflÎ Û éÌÛ˜ËÌ˚ı ÉÂðÏÓ„ÂÌ, ÚÓ„‰‡ Ò‚fl˘ÂÌÌËÍ „ÓðÓ‰ÒÍÓÈ çËÍÓÎÓÉÓÒÚËÌÓ‰‚ÓðÒÍÓÈ ˆÂðÍ‚Ë, ‡ ÔÓÁÊÂ ÏËÚðÓÔÓÎËÚ ä‡Á‡ÌÒÍËÈ. Ç ÔÂð‚˚È ÊÂ ‰ÂÌ¸ ËÍÓÌ‡ ËÒˆÂÎËÎ‡ ‰‚Ûı ÒÎÂÔˆÓ‚, ˜Û‰ÂÒÌ˚Â ËÒˆÂÎÂÌËfl ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÎËÒ¸ Ë ÔÓÁÊÂ. èÓ ÛÍ‡ÁÛ ˆ‡ðfl à‚‡Ì‡ IV Ì‡ ÏÂÒÚÂ Ó·ðÂÚÂÌËfl ËÍÓÌ˚ ·˚Î ÓÒÌÓ‚‡Ì ÅÓ„ÓðÓ‰ËˆÍËÈ ÊÂÌÒÍËÈ ÏÓÌ‡ÒÚ˚ð¸. èðË ˆ‡ðÂ îÂ‰ÓðÂ àÓ‡ÌÌÓ‚Ë˜Â, ‚ ÍÓÌˆÂ 1580-ı ËÎË Ì‡˜‡ÎÂ 1590-ı „„., ËÍÓÌ‡ ·˚Î‡ ÓÙËˆË‡Î¸ÌÓ ÔðËÁÌ‡Ì‡ ˜Û‰ÓÚ‚ÓðÌÓÈ. åËÚðÓÔÓÎËÚ ÉÂðÏÓ„ÂÌ ‚ ÍÓÌˆÂ XVI ‚. ÒÓÒÚ‡‚ËÎ «ëÍ‡Á‡ÌËÂ Ó fl‚ÎÂÌËË Ó·ð‡Á‡ èðÂ˜ËÒÚÓÈ ÅÓ„ÓðÓ‰Ëˆ˚ ‚Ó „ð‡‰Â ä‡Á‡ÌË», ÒÚ‡‚¯ÂÂ Ó‰ÌËÏ ËÁ ‚˚‰‡˛˘ËıÒfl Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚ ðÛÒÒÍÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚. Ç 1611 „., ÍÓ„‰‡ åÓÒÍ‚‡ ·˚Î‡ Á‡ı‚‡˜ÂÌ‡ ÔÓÎflÍ‡ÏË, Í‡Á‡ÌÒÍÓÂ ‚ÓÈÒÍÓ ‚Ó „Î‡‚Â Ò ‚ÓÂ‚Ó‰ÓÈ Ç‡ÒËÎËÂÏ èÂÚðÓ‚Ë˜ÂÏ åÓðÓÁÓ‚˚Ï ÓÚÔð‡‚ËÎÓÒ¸ ‚ ÓÔÓÎ˜ÂÌËÂ, ÒÓ·Ëð‡‚¯ÂÂÒfl ‚˚ÒÚÛÔËÚ¸ ÔðÓÚË‚ ËÌÚÂð‚ÂÌÚÓ‚. èÓ ÛÍ‡Á‡ÌË˛ ÉÂðÏÓ„ÂÌ‡, ÒÚ‡‚¯Â„Ó ‚ 1606 „. Ô‡ÚðË‡ðıÓÏ åÓÒÍÓ‚ÒÍËÏ Ë ÇÒÂfl êÛÒË, Í‡Á‡Ìˆ˚ ‚ÁflÎË Ò ÒÓ·ÓÈ ÒÔËÒÓÍ (ÍÓÔË˛) Ò ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ˜Û‰ÓÚ‚ÓðÌÓÈ ËÍÓÌ˚. àÏÂÌÌÓ Ò ÌÂÈ Ò‚flÁ˚‚‡ÎË ÓÒ‚Ó·ÓÊ‰ÂÌËÂ åÓÒÍ‚˚ ÓÚ ÔÓÎflÍÓ‚, Ë ÔÓÒÎÂ ëÏÛÚÌÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË

rinde gömülü ikonay› ç›karmalar› için din ve devlet idarelerine gitmelerini istemifltir. Ancak voyvoda ve baflpiskopos bu hikâyeye inanmazlar. Matrona annesiyle birlikte söylenilen yere gidip kaz›maya bafllarlar. Üç metre derinlikte bordo renkli kumafl parças›na sar›l› ve hiç y›pranmam›fl halde duran ikonay› bulurlar. ‹konay› Onuçin’lardan Nikolo –Gostinodvorsk kilisesinin papaz›, sonradan da Kazan metropoliti olan Germogen teslim al›r. ‹nan›fla göre, ilk günde ikona iki kör insan› sa¤lamlaflt›rm›fl, bunu devam eden günlerde insanlar› sa¤l›¤›na kavuflturma mucizeleri devam etmifltir. Bu olay 8 Temmuz günü yaflanm›fl. Çar IV. ‹van bir emir yay›nlayarak ikonan›n bulundu¤u yerde Bogoroditsk K›z Manast›r› kurdurtmufl. Saçlar›n› kestirerek rahibe elbisesini giyen ve Marfa ad›yla rahibeli¤e kabul edilen Matrona ise ilk rahibelerden olmufltur. Çar Fedor ‹oannoviç döneminde, 1580-1590 y›llar› aras›nda ikona resmi flekilde “Mucizevî” olarak tan›nm›flt›r. Metropolit Germogen ise 16. yüzy›l›n sonunda Rus edebiyat›n›n en meflhur eserlerinden biri olan Meryem Ana

arkeoloji археология

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

археология arkeoloji

Tataristan Cumhurbaflkan› siyaset dan›flman› Rafael Hakimov:

Kur’an’› daha dikkatli okuyal›m

eryem Ana ‹konu’nun Kazan’a getirilmesine baz› çevreler karfl› ç›kt›lar. Onlara göre, Müslümanlar di¤er din inananlar›n›n ifllerine kar›flmamal›yd›lar. Keflke Müslümanlar Kur’an’› daha dikkatli okusalard›. Musevilik, H›ristiyanl›k ve ‹slâm’›n ortak kökleri var. Bizdeki Hazreti ‹sa onlarda ‹isus, Meryem Ana – Mariya. Gerçekten bizim ortak yönlerimiz farkl› yönlerimize göre daha fazla. Farkl› olan ise ritüeller, dua etme flekilleri, literatür ve d›fl aksesuarlard›r. Oysa din, insan›n yarat›c›s› ile irtibata geçmesidir, arac›ya da pek lüzum yoktur. Bu, bir tercih meselesidir. ‹konan›n Tatarlarca getirilme gayretlerinin bir dizi sebebi var. Öncelikle bu, Kazan’›n tarihidir. Be¤enseniz de be¤enmeseniz de ikona burada bulunmufltur. Tarih Enstitüsü’nün Müdürü olarak bu meseleye bitaraf kalamazd›m. ‹konay› geri getirme çabalar› 1995 y›llar›nda bafllad›. Alman ve Hollandal› Katolikler Kazan Meryem Ana ‹konas›’n›n Vatikan’da oldu¤unu söylediler. Bunun üzerine Tataristan Cumhurbaflkan› Mintimer fiaymiyev Roma’ya mektup yazd› fakat Papa cevap vermedi. Bundan sonra ikona arama çal›flmalar› durduruldu. Sonra Tarih Enstitüsü, Alman araflt›rmac›larla Kazan’›n bin y›ll›¤› araflt›rmalar› s›ras›nda Vatikan’da yedi y›l çal›flm›fl olan Adolf Hampel’le tan›flt›. O da ikonan›n Papa yan›nda oldu¤unu iddia etti. Bundan sonra biz çabam›z› yo¤unlaflt›r›p belgeler foto¤raflar bulduk ve Mintimer fiaymiyev bir daha bu belgelere dayanarak mektup yazd›. Neticede Roma Kazan Valisi Kamil ‹shakov baflkanl›¤›nda delegasyonu ikonan›n iadesi ve yeni muhafaza edilece¤i yeri konuflmak üzere davet etti... Neden ikonay› H›ristiyanlar de¤il de Müslümanlar getirdi? Buna da bir aç›klama var. Katoliklerle Pravoslavlar›n aras› iyice aç›lm›fl ve irtibatlar› çok zay›flam›flt›. Tarihi küskünlükler ve siyaset onlar› hem irtibattan, hem iflbirli¤inden uzaklaflt›rm›flt›. Müslümanlar›n ise Vatikan ile aralar› iyiydi. Vatikan’n›n Müslümanlar hakk›ndaki görüflleri de iyi yöndeydi ve iflbirli¤ine s›cak bak›yordu. Pravoslavlarla da bizim aram›z iyiydi. Müslümanlar bu iflle u¤raflmasalard›, ikona Kazan’a iade edilmeyebilirdi.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

ä‡Á‡ÌÒÍ‡fl ËÍÓÌ‡ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË ÒÚ‡Î‡ Ò‚flÚ˚ÌÂÈ ‚ÒÂðÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó Ï‡Ò¯Ú‡·‡. ç‡ äð‡ÒÌÓÈ ÔÎÓ˘‡‰Ë ‚ åÓÒÍ‚Â Ì‡ ÒðÂ‰ÒÚ‚‡ „Î‡‚ÌÓ„Ó „ÂðÓfl ÓÒ‚Ó·ÓÊ‰ÂÌËfl åÓÒÍ‚˚ ÍÌflÁfl ÑÏËÚðËfl åËı‡ÈÎÓ‚Ë˜‡ èÓÊ‡ðÒÍÓ„Ó ·˚Î ÔÓÒÚðÓÂÌ ä‡Á‡ÌÒÍËÈ ÒÓ·Óð, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ Ë ÔÓÏÂÒÚËÎË ÒÔËÒÓÍ Ò ËÍÓÌ˚, ·˚‚¯ËÈ ‚ ÓÔÓÎ˜ÂÌËË. ÑÂÌ¸ Ôð‡Á‰ÌÓ‚‡ÌËfl ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ËÍÓÌ˚ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË ‚ Ô‡ÏflÚ¸ ËÁ·‡‚ÎÂÌËfl åÓÒÍ‚˚ Ë êÓÒÒËË ÓÚ ÔÓÎ¸ÒÍËı ËÌÚÂð‚ÂÌÚÓ‚ – 4 ÌÓfl·ðfl (22 ÓÍÚfl·ðfl ÔÓ ÒÚ‡ðÓÏÛ ÒÚËÎ˛), Ì˚ÌÂ fl‚ÎflÂÚÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁ ‚‡ÊÌÂÈ¯Ëı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Ôð‡Á‰ÌËÍÓ‚ êÓÒÒËË. Ç XVII-XIX ‚‚. óÛ‰ÓÚ‚ÓðÌ‡fl ËÍÓÌ‡ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË (Í‡Í Í‡Á‡ÌÒÍËÈ ÔÓ‰ÎËÌÌËÍ, Ú‡Í Ë ÏÓÒÍÓ‚ÒÍËÈ ÒÔËÒÓÍ) ÔðËÓ·ðÂÎ‡ ÌÂ‚Ë‰‡ÌÌÛ˛ ÒÎ‡‚Û. Ç ˜ÂÒÚ¸ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË Ì‡Á˚‚‡ÎËÒ¸ ÒÓÚÌË Ë Ú˚Òfl˜Ë ıð‡ÏÓ‚. í‡Í Í 1908 „. ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ „Û·ÂðÌËË ·˚ÎÓ 56 ˆÂðÍ‚ÂÈ, ÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚ı ‚Ó ËÏfl

Один из старинных и очень ценных в художественном отношении списков с Казанской иконы Божьей Матери оказался, как и миллионы других русских икон, в Америке. Meryem Ana ‹konas›’n›n en eski ve sanatsal aç›dan en de¤erli kopyas›, di¤er Rus ikonalar› gibi Amerika’da bulunmufltur. óÛ‰ÓÚ‚ÓðÌÓÈ ËÍÓÌ˚ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË Ë Â˘Â 32 ÔðË‰ÂÎ¸Ì˚ı ‡ÎÚ‡ðfl (‚ÒÂ„Ó ıð‡ÏÓ‚ ‚ ÂÔ‡ðıËË ·˚ÎÓ 650). ëÔËÒÓÍ Ò ËÍÓÌ˚ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË ·˚Î ‚Ó ‚ÒÂı ıð‡Ï‡ı Ë ‚ ‰ÓÏÂ Í‡Ê‰Ó„Ó Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚ÌÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. åÌÓ„ÓÚ˚Òfl˜ÌÓÂ Ô‡ÎÓÏÌË˜ÂÒÚ‚Ó ‚ ä‡Á‡Ì¸ ÒÚ‡ÎÓ ‚‡ÊÌÂÈ¯ËÏ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÏ Ù‡ÍÚÓðÓÏ ÊËÁÌË „ÓðÓ‰‡, ‡ ä‡Á‡ÌÒÍËÈ ÅÓ„ÓðÓ‰ËˆÍËÈ ÏÓÌ‡ÒÚ˚ð¸ ÔðÂ‚ð‡ÚËÎÒfl ‚ ÍðÛÔÌÂÈ¯Û˛ ÊÂÌÒÍÛ˛ Ó·ËÚÂÎ¸ ËÏÔÂðËË. óÛ‰ÓÚ‚ÓðÌ˚ÏË ·˚ÎË ÔðËÁÌ‡Ì˚ Ë ÏÌÓ„ËÂ ÒÔËÒÍË Ò ËÍÓÌ˚. Ç ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ı Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì˚ı Í‡ÎÂÌ‰‡ðflı ÛÍ‡Á‡ÌÓ 9 ˜Û‰ÓÚ‚ÓðÌ˚ı ËÍÓÌ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË (Ò‡Ï‡fl ËÁ‚ÂÒÚÌ‡fl Ë ÔÓ˜ËÚ‡ÂÏ‡fl ‚ ìÙÂ, ‚ ÅÓ„ÓðÓ‰ËˆÍÓÏ ÏÓÌ‡ÒÚ˚ðÂ). Ö˘Â ·ÓÎ¸¯Â ·˚ÎÓ ÏÂÒÚÌÓÔÓ˜ËÚ‡ÂÏ˚ı, ÌÂÓÙËˆË‡Î¸Ì˚ı ˜Û‰ÓÚ‚ÓðÌ˚ı ËÍÓÌ. íÓÎ¸ÍÓ ‚ ıð‡Ï‡ı „ÓðÓ‰‡ ä‡Á‡ÌË ÒÂÈ˜‡Ò Ì‡ıÓ‰flÚÒfl ÚðË

‹konas›n›n Kazan’a Gelifl Efsanesi adl› eseri yazm›flt›r. Moskova 1611 y›l›nda Polonyal›lar taraf›ndan fethedildi¤inde Kazan ordusu, bafl›nda voyvoda Vasiliy Petroviç Morozov olmak üzere, iflgalcilere karfl› toplanan gönüllü milis kuvvetlerine kat›lm›flt›r. 1606 y›l›nda Kazan ve Rusya patri¤i olan Germogen emriyle Kazanl›lar Kazan Meryem Ana ‹konas›’n›n kopyas›n› yanlar›nda götürmüfller. Moskova’n›n Polonyal›lardan kurtuluflu Kazan Meryem Ana ‹konas›’n›n mucizevîli¤iyle iliflkilendirilmifltir. “Kara dönem” olarak adland›r›lan bu dönemin sonunda Kazan Meryem Ana ‹konas› bütün Rusya çap›nda kutsal olarak tan›nm›flt›r. Moskova’n›n K›z›l Meydan›’nda Moskova’n›n kurtuluflunun en önemli kahramanlar›ndan knyaz Dmitriy Mihayloviç Pojarskiy taraf›ndan Kazan katedrali yapt›r›lm›fl ve gönüllü milis kuvvetlerinin yan›nda bulunan ikonan›n kopyas› yerlefltirilmifltir. Moskova’n›n ve Rusya’n›n Polonyal›lardan kurtuluflu an›s›na Kazan Meryem Ana ‹konas› bayram› 4 Kas›m’da kutlanmaktad›r (eski takvime göre, 22 Ekim’dedir). Bugün de Rusya’n›n en önemli milli bayramlar›ndan say›lmaktad›r. 17-19. yüzy›llarda Mucizevî Meryem Ana ‹konas› (hem Kazan orijinali, hem Moskova kopyas›) büyük bir ün kazanm›flt›r. Kazan Meryem Ana ‹konas› onuruna yüzlerce ve binlerce tap›naklar adland›r›lm›flt›r. 1908 y›l›nda Kazan vilayetinde Mucizevî Kazan Meryem ‹konas› ad›na kutsallaflt›r›lan 56 kilise ve 32 kilise mihrab› vard›r (Piskoposluk dairesindeki tap›naklar›n toplam say›s› ise 650’dir). Kazan Meryem Ana ‹konas›’n›n kopyas› her tap›nakta bulundu¤u gibi, her Ortodoksun evinde de yer al›r. Binlerce insan›n Kazan’a ibadet etmeye gelmesi flehrin ekonomik geliflimini sa¤layan önemli faktöre dönüflmüfltür. Kazan Bogoroditsk manast›r› ise imparatorlu¤un en büyük k›z manast›r› olmufltur. Meryem Ana ‹konas›’n›n kopyalar›n›n birço¤u Mucizevî olarak tan›nm›flt›r. Günümüzün Ortodoks takvimlerinde 9 Mucizevî Kazan Meryem Ana ‹konas› gösterilmifltir (en meflhur olan› ve sayg› duyulan› Ufa’daki Bogoroditsk

arkeoloji археология

ÒÚ‡ðËÌÌ˚ı ÒÔËÒÍ‡ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ËÍÓÌ˚, ÍÓÚÓð˚Â ÔÓ˜ËÚ‡˛ÚÒfl ÔðËıÓÊ‡Ì‡ÏË Í‡Í ˜Û‰ÓÚ‚ÓðÌ˚Â. ëÛ‰¸·‡ ËÍÓÌ˚, Í ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, Úð‡„Ë˜Ì‡. Ç ÌÓ˜¸ Ì‡ 29 Ë˛Ìfl 1904 „. ÓÌ‡ ·˚Î‡ ÔÓıË˘ÂÌ‡ ËÁ ÒÓ·Óð‡ ÅÓ„ÓðÓ‰ËˆÍÓ„Ó ÏÓÌ‡ÒÚ˚ðfl. èÓıËÚËÚÂÎflÏ ÌÛÊÌ˚ ·˚ÎË ‰ð‡„ÓˆÂÌÌ˚Â Í‡ÏÌË, ÍÓÚÓð˚ÏË ·˚Î ÛÍð‡¯ÂÌ ÓÍÎ‡‰ ËÍÓÌ˚. èðÂÒÚÛÔÌËÍË ‚ÒÍÓðÂ ·˚ÎË Òı‚‡˜ÂÌ˚ Ë ÓÒÛÊ‰ÂÌ˚, ÌÓ ä‡Á‡ÌÒÍ‡fl ËÍÓÌ‡ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË ·˚Î‡ ËÏË ÒÓÊÊÂÌ‡. åÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚Â ‚ÂðÒËË ˜Û‰ÂÒÌÓ„Ó ÒÔ‡ÒÂÌËfl ËÍÓÌ˚, Í ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ÌÂ ÔÓ‰Ú‚Âð‰ËÎËÒ¸. é‰Ì‡ÍÓ „Ë·ÂÎ¸ ˜Û‰ÓÚ‚ÓðÌÓÈ ËÍÓÌ˚ ÌÂ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÎ‡ Ë ‰‡ÊÂ ÌÂ ÛÏÂÌ¸¯ËÎ‡ ÔÓÚÓÍ‡ Ô‡ÎÓÏÌËÍÓ‚ ‚ ä‡Á‡Ì¸. íÂÔÂð¸ Î˛‰Ë ÔðËıÓ‰ËÎË Í ÏÂÒÚÛ ÂÂ ˜Û‰ÂÒÌÓ„Ó Ó·ðÂÚÂÌËfl. èÓ‰ ÒÓ·ÓðÓÏ, Ì‡ ÏÂÒÚÂ, „‰Â å‡ÚðÓÌ‡ éÌÛ˜ËÌ‡ Ë ÂÂ Ï‡Ú¸ Ì‡¯ÎË ËÍÓÌÛ, ·˚Î ÒÓÓðÛÊÂÌ ÔÓ‰ÁÂÏÌ˚È ıð‡Ï. Ç 1929 „. ÅÓ„ÓðÓ‰ËˆÍËÈ ÏÓÌ‡ÒÚ˚ð¸ ·˚Î Á‡Íð˚Ú. Ç „Ó‰˚ ÇÂÎËÍÓÈ éÚÂ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ‚ÓÈÌ˚ ‚ ˆÂÌÚð‡Î¸ÌÓÈ ˜‡ÒÚË ·˚‚¯Â„Ó ÏÓÌ‡ÒÚ˚ðfl, Ì‡ ÏÂÒÚÂ Ó·ðÂÚÂÌËfl ËÍÓÌ˚ Ë ð‡ÁðÛ¯ÂÌÌÓ„Ó ÒÓ·Óð‡, ð‡ÁÏÂÒÚËÎ‡Ò¸ Ú‡·‡˜Ì‡fl Ù‡·ðËÍ‡, ÍÓÚÓð‡fl ÓÒÚ‡ÂÚÒfl Á‰ÂÒ¸ ÔÓ ÒÂÈ ‰ÂÌ¸. åÓÒÍÓ‚ÒÍËÈ ÒÔËÒÓÍ ËÍÓÌ˚, Ì‡ıÓ‰Ë‚¯ËÈÒfl ‚ ÒÓ·ÓðÂ Ì‡ äð‡ÒÌÓÈ ÔÎÓ˘‡‰Ë, ËÒ˜ÂÁ ‚ 1930-Â „„. ÔÓÒÎÂ ÒÌÓÒ‡ ÒÓ·Óð‡. Ç 1990-Â „„. ÒËÚÛ‡ˆËfl ÒÚ‡Î‡ ÏÂÌflÚ¸Òfl. ç‡ ÚÂððËÚÓðËË ·˚‚¯Â„Ó ÅÓ„ÓðÓ‰ËˆÍÓ„Ó ÏÓÌ‡ÒÚ˚ðfl ÒÚ‡Î‡ ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÔðËıÓ‰ÒÍ‡fl ëÓÙËÈÒÍ‡fl ˆÂðÍÓ‚¸. Ç 1993 „. ·˚Î

‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌ ä‡Á‡ÌÒÍËÈ ÒÓ·Óð ‚ åÓÒÍ‚Â. ë 2002 „. ‚ ä‡Á‡ÌË ‚ÓÁÓ·ÌÓ‚ËÎËÒ¸ ÂÊÂ„Ó‰Ì˚Â ÍðÂÒÚÌ˚Â ıÓ‰˚ Í ÏÂÒÚÛ Ó·ðÂÚÂÌËfl ËÍÓÌ˚, ÔðË‚ÎÂÍ‡˛˘ËÂ Ú˚Òfl˜Ë ‚ÂðÛ˛˘Ëı. ÇÓ ‚ÚÓðÓÈ ÔÓÎÓ‚ËÌÂ 1990-ı „„. ÒËÚÛ‡ˆËfl ÔðËÓ·ðÂÎ‡ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÛ˛ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÛ˛ ÓÍð‡ÒÍÛ. ùÚÓ ·˚ÎÓ Ó·ÛÒÎÓ‚ÎÂÌÓ ÔðË·ÎËÊ‡˛˘ËÏÒfl ÚÓðÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï Ôð‡Á‰ÌÓ‚‡ÌËÂÏ Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËfl ä‡Á‡ÌË (‡ ‰Îfl Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì˚ı ‚ÂðÛ˛˘Ëı ä‡Á‡Ì¸ ‡ÒÒÓˆËËðÛÂÚÒfl ËÏÂÌÌÓ Ò óÛ‰ÓÚ‚ÓðÌÓÈ ËÍÓÌÓÈ Ë ÏÂÒÚÓÏ ÂÂ ÚÓðÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Ó·ðÂÚÂÌËfl). äðÓÏÂ ÚÓ„Ó ‚ ÔðÓˆÂÒÒ ‚ÍÎ˛˜ËÎ‡Ò¸ Í‡ÚÓÎË˜ÂÒÍ‡fl

manast›r›ndad›r). Yerel Ortodokslar taraf›ndan sayg› duyulan, resmî olarak tan›nmayan Mucizevî Meryem Ana ikonalar›n›n say›s› daha da fazla olmufltur. Bugün Kazan flehrinin tap›naklar›nda Kazan Meryem Ana ‹konas›’n›n Ortodokslar taraf›ndan mucizevî olarak tan›nan üç eski kopyas› bulunmaktad›r. ‹konan›n kaderi ise, maalesef çok fecidir. 29 Haziran 1904 gecesi Bogoroditsk manast›r›ndan çal›nm›flt›r. H›rs›zlar›n tek derdi ikonan›n çerçevesindeki k›ymetli tafllard›r. Suçlular k›sa zaman-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

археология arkeoloji

ˆÂðÍÓ‚¸. ä‡ÚÓÎËÍË ÔðËÁÌ‡˛Ú ˜Û‰ÓÚ‚ÓðÌ˚ÏË ÏÌÓ„ËÂ Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì˚Â ËÍÓÌ˚. çÓ ÓÒÓ·˚Ï ÔÓ˜ËÚ‡ÌËÂÏ Û ÌËı ÔÓÎ¸ÁÛ˛ÚÒfl ÏÂÒÚ‡ fl‚ÎÂÌËfl ÅÓ„ÓðÓ‰Ëˆ˚. ãÛð‰ ‚Ó îð‡ÌˆËË Ë î‡ÚËÏ‡ ‚ èÓðÚÛ„‡ÎËË, „‰Â ÅÓ„ÓðÓ‰Ëˆ‡ fl‚ÎflÎ‡Ò¸ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËÏ ‰Â‚Ó˜Í‡Ï, ÒÚ‡ÎË ÏÂÒÚ‡ÏË ÏÌÓ„ÓÏËÎÎËÓÌÌÓ„Ó Ô‡ÎÓÏÌË˜ÂÒÚ‚‡. é·ÒÚÓflÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ fl‚ÎÂÌËfl ÅÓ„ÓðÓ‰Ëˆ˚ Í‡Á‡ÌÒÍÓÈ ‰Â‚Ó˜ÍÂ å‡ÚðÓÌÂ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛Ú ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËflÏ Í‡ÚÓÎËÍÓ‚ Ó ÚÓÏ, Í‡Í ÔðÓËÒıÓ‰flÚ ˝ÚË ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ˜Û‰ÂÒ‡. é‰ËÌ ËÁ ÒÚ‡ðËÌÌ˚ı Ë Ó˜ÂÌ¸ ˆÂÌÌ˚ı ‚ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ÓÚÌÓ¯ÂÌËË ÒÔËÒÍÓ‚ Ò ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ËÍÓÌ˚ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË ÓÍ‡Á‡ÎÒfl, Í‡Í Ë ÏËÎÎËÓÌ˚ ‰ðÛ„Ëı ðÛÒÒÍËı ËÍÓÌ, ‚ ÄÏÂðËÍÂ. Ç 1940-Â „„. ÓÌ ·˚Î ‚˚ÍÛÔÎÂÌ Û ‚Î‡‰ÂÎ¸ˆÂ‚ ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍÓÈ Í‡ÚÓÎË˜ÂÒÍÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÂÈ Ë ÔÓ‰‡ðÂÌ è‡ÔÂ êËÏÒÍÓÏÛ. Å˚Î‡ ‰‡ÊÂ ‚ÂðÒËfl, ˜ÚÓ ˝ÚÓ Ë ÂÒÚ¸ ÔÓ‰ÎËÌÌ‡fl ËÍÓÌ‡, ËÒ˜ÂÁÌÛ‚¯‡fl ‚ ä‡Á‡ÌË, ÌÓ ÓÌ‡ ÌÂ ÔÓ‰Ú‚Âð‰ËÎ‡Ò¸. éÒÓ·ÂÌÌÓ ÔÓ˜ËÚ‡Î ˝ÚÛ ËÍÓÌÛ Ô‡Ô‡ àÓ‡ÌÌ è‡‚ÂÎ II. èÓ ËÌËˆË‡ÚË‚Â Ï˝ð‡ ä‡Á‡ÌË ä.ò.àÒı‡ÍÓ‚‡, ÔÓ‰‰ÂðÊ‡ÌÌÓÈ ÔðÂÁË‰ÂÌÚÓÏ í‡Ú‡ðÒÚ‡Ì‡ å.ò.ò‡ÈÏËÂ‚˚Ï, ‚ 2000 „. ·˚Î ÔÓ‰ÌflÚ

‚ÓÔðÓÒ Ó ‚ÓÁ‚ð‡˘ÂÌËË ËÍÓÌ˚ ‚ ä‡Á‡Ì¸. è‡Ô‡ ·˚Î Ò ˝ÚËÏ ÒÓ„Î‡ÒÂÌ, ÌÓ ðÂ˜¸ ÏÓ„Î‡ Ë‰ÚË Ó ‚ÓÁ‚ð‡˘ÂÌËË ËÍÓÌ˚ ÌÂ „ÓðÓ‰Û ä‡Á‡ÌË Ë ÌÂ êÂÒÔÛ·ÎËÍÂ í‡Ú‡ðÒÚ‡Ì, ‡ Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚ÌÓÈ ˆÂðÍ‚Ë. çÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÒÎÓÊÌ˚Â ÔðÓ·ÎÂÏ˚ ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı Í‡ÚÓÎË˜ÂÒÍÓÈ Ë êÛÒÒÍÓÈ Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚ÌÓÈ ˆÂðÍ‚ÂÈ, 28 ‡‚„ÛÒÚ‡ 2004 „. ‚ ìÒÔÂÌÒÍÓÏ ÒÓ·ÓðÂ åÓÒÍÓ‚ÒÍÓ„Ó äðÂÏÎfl ÒÓÒÚÓflÎ‡Ò¸ ÚÓðÊÂÒÚ‚ÂÌÌ‡fl ÔÂðÂ‰‡˜‡ êÛÒÒÍÓÈ Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚ÌÓÈ ˆÂðÍ‚Ë Ç‡ÚËÍ‡ÌÒÍÓ„Ó ÒÔËÒÍ‡ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ËÍÓÌ˚ ÅÓÊ¸ÂÈ Ï‡ÚÂðË. èÂðÂ‰‡˜‡ ˝ÚÓ„Ó ÒÔËÒÍ‡ ‚ ä‡Á‡Ì¸ ÒÚ‡Î‡ ‰ÂÎÓÏ ‰Ó·ðÓÈ ‚ÓÎË è‡ÚðË‡ðı‡ åÓÒÍÓ‚ÒÍÓ„Ó Ë ÇÒÂfl êÛÒË ÄÎÂÍÒËfl II. èÓÎÓÊËÚÂÎ¸ÌÓÏÛ ðÂ¯ÂÌË˛ ˝ÚÓ„Ó ‚ÓÔðÓÒ‡ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ ÔÓÎËÚËÍ‡ ‚Î‡ÒÚÂÈ í‡Ú‡ðÒÚ‡Ì‡ Ë ‡‰ÏËÌËÒÚð‡ˆËË „ÓðÓ‰‡ ä‡Á‡ÌË, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌ‡fl Ì‡ ð‡Á‚ËÚËÂ ‚ ÏÌÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ðÂÒÔÛ·ÎËÍÂ ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚË, Û‚‡ÊËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í êÛÒÒÍÓÈ Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚ÌÓÈ ˆÂðÍ‚Ë, Í ÍÓÚÓðÓÈ ‚ í‡Ú‡ðÒÚ‡ÌÂ ÔðËÌ‡‰ÎÂÊËÚ ÓÍÓÎÓ ÔÓÎÓ‚ËÌ˚ ‚ÒÂı ‚ÂðÛ˛˘Ëı. Ç 2005 „. Á‡‚Âð¯ËÎËÒ¸ ÏÌÓ„ÓÎÂÚÌËÂ ð‡·ÓÚ˚ ÔÓ ðÂÒÚ‡‚ð‡ˆËË Í‡ÙÂ‰ð‡Î¸ÌÓ„Ó ÅÎ‡„Ó‚Â˘ÂÌÒÍÓ„Ó ÒÓ·Óð‡ ‚ ä‡Á‡ÌÒÍÓÏ äðÂÏÎÂ, Ô‡ÏflÚÌËÍ‡ ‡ðıËÚÂÍÚÛð˚ XVI ‚., ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌÓ„Ó

События, связанные с передачей в Казань одного из почитаемых списков Чудотворной иконы Казанской Божьей Матери, способствовали укреплению добрых отношений между православными и католиками, христианами и мусульманами. Kazan’a Meryem Ana ikonas›n›n en önemli kopyas›n› teslim etme konusunda yaflananlar hem Ortodokslarla Katolikler, hem H›ristiyanlarla Müslümanlar aras›ndaki hoflgörü ba¤lar›n› pekifltirmifltir.

da yakalanm›fllar, ancak Kazan Meryem Ana ‹konas› onlar taraf›ndan yak›lm›flt›r. Ne yaz›k ki, ikonan›n mucizevî kurtulufluna dair söylentilerin hiç birisi kan›tlanmam›flt›r. Yaln›z mucizevî ikonan›n yok olmas› Kazan’a gelen ziyaretçilerin ak›n›n› de¤il durdurmak, azaltmam›flt›r bile. ‹nsanlar ikonan›n bulundu¤u yere gelmeye devam etmifller. Matrona Onuçina ile annesinin ikonay› bulduklar› yerdeki katedralin alt›nda yeralt› tap›na¤› yap›lm›flt›r. Bogoroditsk manast›r› ise kapat›lm›flt›r. 2. Dünya Savafl› y›llar›nda eski manast›r›n merkez k›sm›nda, ikonan›n bulundu¤u yerde, halen de faaliyet gösteren tütün fabrikas› aç›lm›flt›r. K›z›l Meydan’daki katedralde bulunan Moskova kopyas› ise katedralin y›k›m›ndan sonra, 1930’lu y›llarda kaybolmufltur. 1990’larda durum biraz de¤iflmifltir. 1991 y›l›nda eski Bogoroditsk manast›r› yerinde Sofya kilisesi infla edilmifl, 1993 y›l›nda ise Moskova’daki Kazan katedrali yeniden yap›lm›flt›r. 2002’den itibaren Kazan’da ikonay› bulma amac›yla binlerce inan Ortodoksu bir araya getiren y›ll›k haç yürüyüflleri yeniden bafllam›flt›r. 1990’lar›n ikinci yar›s›nda durum siyasi bir renk ald›. Bu konuda yak›n geçmiflte gerçekleflen Kazan flehrinin bin y›ll›¤›n› kutlama törenleri büyük etken oldu (üstelik Ortodokslar›n zihniyetinde Kazan, Mucizevî ikona ve onun bulundu¤u yer ile iliflkilendirilmektedir). Bu s›rada Katolik kilisesi de devreye girdi. Çünkü Katolikler Ortodoks ikonalar›n›n ço¤unu mucizevî olarak tan›yorlar. Bununla birlikte ikonalar›n bulunduklar› yerler de onlarda bir baflka sayg›yla karfl›lan›yor. Meryem Ana’n›n küçük k›zlar›n yanlar›na geldi¤i yerler olarak bilinen Fransa’daki Lurd, Portekiz’deki Fatma milyonlarca insan›n ibadet yerlerine dönüflmüfltür. Meryem Ana’n›n Kazan k›z› Matrona’n›n yan›na gelifli, Katoliklerin ilahi mucizelerin do¤as›yla ilgili görüfllerini yans›tmaktad›r. Meryem Ana ‹konas›’n›n en eski ve sanatsal aç›dan en de¤erli kopyas›, di¤er Rus ikonalar› gibi Amerika’da bulunmufltur. 1940’larda Amerikan Katolik Kuruluflu taraf›ndan sahiplerinden sat›n al›nm›fl ve Roma Papas›’na hediye

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

arkeoloji археология

Передача списка иконы в Казань стала делом доброй воли Патриарха Московского и Всея Руси Алексия II. Bu kopyan›n Kazan’a teslim edilmesi Moskova ve Rusya patri¤i II. Aleksey’in yard›m ve deste¤iyle mümkün olmufltur. ðfl‰ÓÏ Ò ÔðÂÁË‰ÂÌÚÒÍËÏ ‰‚ÓðˆÓÏ. êÛÒÒÍÓÈ Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚ÌÓÈ ˆÂðÍ‚Ë ·˚Î‡ ‚ÓÁ‚ð‡˘ÂÌ‡ äðÂÒÚ‚ÓÁ‰‚ËÊÂÌÒÍ‡fl ˆÂðÍÓ‚¸ ·˚‚¯Â„Ó ÅÓ„ÓðÓ‰ËˆÍÓ„Ó ÏÓÌ‡ÒÚ˚ðfl, Ì‡ıÓ‰fl˘‡flÒfl ÓÍÓÎÓ ÏÂÒÚ‡ Ó·ðÂÚÂÌËfl ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ËÍÓÌ˚ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË. ÖÂ ðÂÍÓÌÒÚðÛÍˆËfl ÚÓÊÂ ·˚Î‡ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌ‡ Ì‡ ÒðÂ‰ÒÚ‚‡ ðÂÒÔÛ·ÎËÍË Ë „ÓðÓ‰‡. íÓðÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ÓÚÍð˚ÚËÂ ÅÎ‡„Ó‚Â˘ÂÌÒÍÓ„Ó ÒÓ·Óð‡ ÒÓÒÚÓflÎÓÒ¸ ‚ ‰ÂÌ¸ Ôð‡Á‰ÌÓ‚‡ÌËfl ËÍÓÌ˚ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË – 21 Ë˛Îfl (8 Ë˛Îfl ÔÓ ÒÚ‡ðÓÏÛ ÒÚËÎ˛). éÌÓ ·˚ÎÓ ÒÓÒÚ‡‚ÌÓÈ ˜‡ÒÚ¸˛ ÚÓðÊÂÒÚ‚, ÔðËÛðÓ˜ÂÌÌ˚ı Í Ôð‡Á‰ÌÓ‚‡ÌË˛ Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËfl ä‡Á‡ÌË Ë 450-ÎÂÚËfl ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ÂÔ‡ðıËË. èðËÌfl‚¯ËÈ Û˜‡ÒÚËÂ ‚ ÚÓðÊÂÒÚ‚‡ı Ô‡ÚðË‡ðı ÄÎÂÍÒËÈ II ÔðË‚ÂÁ Ò ÒÓ·ÓÈ Ë Ç‡ÚËÍ‡ÌÒÍËÈ ÒÔËÒÓÍ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ËÍÓÌ˚. Ç ÒÓ·ÓðÂ Ô‡ÚðË‡ðı ÚÓðÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ‚ðÛ˜ËÎ å.ò.ò‡ÈÏËÂ‚Û Ë ä.ò.àÒı‡ÍÓ‚Û Óð‰ÂÌ‡ èðÂÔÓ‰Ó·ÌÓ„Ó ëÂð„Ëfl ê‡‰ÓÌÂÊÒÍÓ„Ó (‚˚Ò¯‡fl Ì‡„ð‡‰‡ êÛÒÒÍÓÈ Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚ÌÓÈ ˆÂðÍ‚Ë). Ç‡ÚËÍ‡ÌÒÍËÈ ÒÔËÒÓÍ ·˚Î ÔðËÌÂÒÂÌ ‚ äðÂÒÚ‚ÓÁ‰‚ËÊÂÌÒÍÛ˛ ˆÂðÍÓ‚¸ ÍðÂÒÚÌ˚Ï ıÓ‰ÓÏ, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚËÂ ·ÓÎÂÂ 20 Ú˚Òfl˜ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, Ë ÓÙËˆË‡Î¸ÌÓ ÔÂðÂ‰‡Ì ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ÂÔ‡ðıËË. äðÂÒÚ‚ÓÁ‰‚ËÊÂÌÒÍ‡fl ˆÂðÍÓ‚¸ ÒÚ‡Î‡ ÏÂÒÚÓÏ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ„Ó ıð‡ÌÂÌËfl Ç‡ÚËÍ‡ÌÒÍÓ„Ó ÒÔËÒÍ‡. ëÓ·˚ÚËfl, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚Â Ò ÔÂðÂ‰‡˜ÂÈ ‚ ä‡Á‡Ì¸ Ó‰ÌÓ„Ó ËÁ ÔÓ˜ËÚ‡ÂÏ˚ı ÒÔËÒÍÓ‚ óÛ‰ÓÚ‚ÓðÌÓÈ ËÍÓÌ˚ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË, ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎË ÛÍðÂÔÎÂÌË˛ ‰Ó·ð˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì˚ÏË Ë Í‡ÚÓÎËÍ‡ÏË, ıðËÒÚË‡Ì‡ÏË Ë ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì‡ÏË. Ç ÔÂðÒÔÂÍÚË‚Â ä‡Á‡Ì¸ ÏÓÊÂÚ ‚ÌÓ‚¸ ÔðÂ‚ð‡ÚËÚ¸Òfl ‚ ÍðÛÔÌ˚È Ô‡ÎÓÏÌË˜ÂÒÍËÈ ˆÂÌÚð, ÔðË‚ÎÂÍ‡˛˘ËÈ ‚ÂðÛ˛˘Ëı Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì˚ı ˆÂðÍ‚ÂÈ Ë Í‡ÚÓÎË˜ÂÒÍÓÈ ˆÂðÍ‚Ë. èð‡‚‰‡, ÌÂÔÓÒðÂ‰ÒÚ‚ÂÌÌÓ Ì‡ ÏÂÒÚÂ Ó·ðÂÚÂÌËfl ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ ËÍÓÌ˚ ÅÓÊ¸ÂÈ å‡ÚÂðË Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl Ú‡·‡˜Ì‡fl Ù‡·ðËÍ‡… n

edilmifltir. Bu ikonan›n orijinal olmas›na dair bir tak›m söylentiler olmufl, ancak hiç birisi kan›tlanmam›flt›r. Papa Jean bu ikonaya herkesten çok önem vermifltir. 2000 y›l›nda Tataristan Cumhurbaflkan› fiaymiyev ve Kazan Belediye Baflkan› ‹shakov taraf›ndan ikonan›n Kazan’a geri getirilmesi gündeme getirilmifltir. Papa’n›n itiraz› olmamas›yla birlikte ikonan›n Kazan’a ya da Tataristan’a de¤il de, Ortodoks kilisesine dönmesi söz konusu olmufltur. Meselenin çözümü Katolik ve Rus Ortodoks kiliselerinin çat›flmalar›ndan dolay› daha da zorlaflt›r›lm›flt›r. Ancak tüm bunlara ra¤men, 28 A¤ustos 2004 tarihinde Moskova Kremlini’nin Uspenskiy katedralinde Kazan Meryem Ana ‹konas›’n›n Vatikan kopyas›n› Rus Ortodoks kilisesine teslim etme töreni gerçeklefltirilmifltir. Bu kopyan›n Kazan’a teslim edilmesi Moskova ve Rusya patri¤i II. Aleksey’in yard›m ve deste¤iyle mümkün olmufltur. Meselenin olumlu yönde çözüme kavuflturulmas› Kazan belediyesi ve Tataristan idaresi taraf›ndan bu çok milletli cumhuriyette inananlar›n yar›s›n› oluflturan Ortodokslar›n anlay›fl›na sayg›n›n ve hoflgörünün gelifltirilmesine yönelik bir siyasetin gerçeklefltirilmesiyle de do¤rudan alakal›d›r. 2005 y›l›nda Kazan Kremlini’ndeki Tataristan Cumhurbaflkan›’n›n saray› yan›ndaki 16. yüzy›l an›t› olan Blagoveçensk katedralinin y›llarca süren yeniden inflas› devletin maddi deste¤iyle tamamlanm›flt›r. Kiliseye eski Bogoro-

ditsk manast›r›n›n Krestvozvijensk kilisesi yeniden eklenmifl, yeniden yap›lma maliyeti de devlet ve flehir bütçesinden karfl›lanm›flt›r. Blagoveçensk katedralinin aç›l›fl töreni 21 Haziran’da (eski takvime göre 8 Temmuz’da), Kazan Meryem Ana ‹konas›’n› anma gününde gerçekleflmifltir. Bu tören Kazan’›n bin y›ll›¤›n› ve Kazan piskoposluk dairesinin dört yüz elli y›ll›¤›n› kutlama merasiminin önemli k›sm›n› oluflturmufltur. Törene kat›lan patrik II. Aleksey Kazan ikonas›n›n Vatikan kopyas›n› da getirmifltir. Katedralde patrik, Tataristan Cumhurbaflkan› fiaymiyev’e ve Kazan Belediye Baflkan› ‹shakov’a Aziz Sergiy Radonejskiy ödülünü vermifltir. Bu ödül Rus Ortodoks kilisesinin en büyük ödülü say›lmaktad›r. Vatikan kopyas› 20 bin insan›n kat›ld›¤› haç yürüyüflüyle Krestvozvijensk kilisesine getirilmifl ve Kazan piskoposluk dairesine teslim edilmifltir. Böylece Krestvozvijensk kilisesi ikonan›n devaml› muhafaza yeri olmufltur. Kazan’a Kazan Meryem Ana mucizevî ikonas›n›n en önemli kopyas›n› teslim etme konusunda yaflananlar hem Ortodokslarla Katolikler, hem H›ristiyanlarla Müslümanlar aras›ndaki hoflgörü ba¤lar›n› pekifltirmifltir. Yak›nda Kazan’›n yeniden Ortodokslar›n ve Katoliklerin bir araya gelmesini sa¤layacak ibadet merkezine dönüflmesi beklenmektedir. Ancak Kazan Meryem Ana ‹konas›’n›n bulundu¤u yerde bugüne dek tütün fabrikas›n›n faaliyet göstermesi meselesine hâlâ çözüm bulunamad›. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

лицом к лицу yüz yüze

Иман Валерия Порохова овсем скоро выйдет в свет третье издание так называемого «Вступления к Корану», подготовленное переводчицей Корана на русский язык Иман Валерией Пороховой. По ее словам, это будет расширенный комментарий, соответствующий требованиям сегодняшнего времени. Валерия Михайловна – известный общественный деятель и просветитель. Родилась в 1949 г. Принадлежит к известному русскому дворянскому роду. Отец Валерии расстрелян в годы сталинских репрессий, мать родила девочку в ссылке, где она оказалась как жена врага народа. А в хрущевскую оттепель она возвращается в Москву, где 30 лет преподает в Московской медицинской академии. Валерия заканчивает Московский лингвистический университет, преподает в МИФИ (Московский инженернофизический институт) и одновременно получает диплом философского факультета МГУ при Доме ученых. В 1975 г. Валерия выходит замуж за гражданина Сирии Мухаммада Саида Аль-Рошда, выпускника факультета шариата Дамасского университета, который в то время был студентом, а потом аспирантом МИСИ. В 1985 г. она переезжает из Москвы в Дамаск, где принимает ислам и приступает к переводу Священной книги Коран как вероустава ислама. В 1991-м перевод смыслов Корана завершен и передается в Научно-исследовательскую исламскую академию Аль Азхар АшШариф (Каир, Египет). Через шесть лет, в 1997 г., Генеральный департамент академии принимает решение одобрить перевод. С 1991 г. Порохова возглавляет Совет Исламского просветительского центра «Аль Фуркан». В 2000-м создается религиозная организация русских мусульман «Прямой путь», председателем которой становится доктор философии Али Вячеслав Полосин, а сопредседателем Иман Валерия Порохова, действительный член Академии гуманитарных наук, член правления Евразийской международной академии культуры. Порохова является также действительным членом Международной академии информатизации при ООН, действительным членом Российской академии естественных наук по секции геополитики и безопасности. Иман Валерия Михайловна награждена Духовным управлением мусульман Центрально-Европейского региона России медалью «За духовное единение» (1998), Почетным знаком РАЕН «За заслуги в развитии науки» (2000), Международным межакадемическом союзом при ООН высшей наградой – орденом «Звезда Вернадского» первой степени (2000). И совсем недавно в Иране Пороховой была присуждена награда исламского мира «Хранитель Священного Корана». Мы предлагаем вашему вниманию интервью с Иман Валерией Пороховой – переводчицей Корана на русский язык.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

‹man Valeriya Porohova

K riya Porohova’n›n Kur’an’a Girifl kiur’an’› Rusçaya çeviren ‹man Vale-

tab›n›n 3. bask›s› çok yak›nda ç›kacak. Yazara göre bu bask›da geniflletilmifl yorumlar zaman›m›z›n isteklerine uygun olacak.

1949 do¤umlu Valeriya Mihaylovna ünlü bir sivil toplumcu ve e¤itimci. Ünlü bir Rus soyundan geliyor. Babas› Stalin’in zulmü alt›nda vurularak öldürüldü. Annesi “halk düflman›n›n” kar›s› oldu¤u için k›z›n› sürgünde do¤urdu. Hruflev’in k›smî özgürlük verilen döneminde Moskova’ya döndü. Moskova T›p Akademisi’nde 30 y›l hocal›k yapt›. Valeriya Moskova Lengistik Üniversitesi’ni bitirdi. M‹F‹ (Moskovskiy ‹njenerno-Fiziçeskiy Universitet)’de çal›flt›. Ayn› zamanda Bilim Adamlar› Evi bünyesinde Moskova Devlet Üniversitesi Felsefe Fakültesi’nden diploma ald›. 1975 y›l›nda fiam Üniversitesi fieriat Fakültesi mezunu ve o zaman M‹S‹’de doktora yapan Suriye vatandafl› Muhammed Said El- Roflda ile evlendi. 1985 y›l›nda Moskova’dan ‹slâm’› kabul etti¤i ve ‹slâm’›n inanç tüzü¤ü olan Kur’an’›n mealine bafllayaca¤› fiam’a tafl›nd›. 1919 y›l›nda Kur’an meali bitti ve Kahire’deki El Ezher ‹slâm Araflt›rmalar› Akademisi’ne verildi. Alt› y›l sonra 1997 y›l›nda akademinin genel kurulu meali onaylayan karar› ald›. 1919 y›l›ndan beri Porohova, ‹slâm E¤itim Merkezi El-Furkan’›n Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›n› yürütüyor. 2000 y›l›nda baflkanl›¤›n› felsefe doktoru Ali Vyaçeslav Polosin’in, efl baflkanl›¤›n› da akademisyen ‹man Valeriya Porohova’n›n yapt›¤› Rusya Müslümanlar› Dini Teflkilat› kuruldu. Sosyal Bilimler Akademisi daimi üyesi, Uluslararas› Avrasya Kültür Akademisi yönetim kurulu üyesi Porohova’n›n Kur’an meali 1998 y›l›nda y›l›n kitab› ödülüne aday gösterildi. Porohova BM bünyesindeki Uluslararas› Biliflim Akademisi üyesi, jeopolitik ve güvenlik sahas›nda Rusya Sosyal Bilimler Akademisi üyesidir. ‹man Valeriya Porohova Rusya’n›n Avrupa Bölgesi Müslümanlar› yönetimi taraf›ndan 1998 y›l›nda “Manevi Birli¤e” yapt›¤› katk›lar›ndan dolay› madalya ile ödüllendirildi, 2000 y›l›nda RAEN (Rusya Federasyonu Tabii Bilimler Akademisi) taraf›ndan bilimsel geliflmeye yapt›¤› katk›lardan dolay› akademi fleref ödülü, yine 2000 y›l›nda BM Uluslararas› Akademiler Birli¤i “Vernadskiy Y›ld›zlar›” üstün madalyas› ile ödüllendirildi. Yak›n zamanda Porohova ‹ran’da ‹slâm dünyas›n›n “Kur’an’›n Koruyucular›” ödülünü ald›. ‹man Valeriya Porohova ile ‹slâm, Müslüman ve ça¤dafl yaflam üzerine sohbet ettik.

yüz yüze лицом к лицу

Одна из переводчиков Корана на русский язык

Иман Валерия Порохова:

Россия – союзник исламского мира Беседовал: Ахмет Рахат Журналист (Астана).

Kur’an’›n Rusça mütercimlerinden

‹man Valeriya Porohova:

Rusya, ‹slâm dünyas›n›n müttefiki Konuflan: Ahmet Rahat Gazeteci (Astana).

ÄıÏÂÚ ê‡ı‡Ú: Ç‡ÎÂðËfl åËı‡ÈÎÓ‚Ì‡, ÒÓ‚ÒÂÏ ÌÂ‰‡‚ÌÓ ‚˚ ·˚ÎË ‚ àð‡ÌÂ, ‡ ‰Ó ˝ÚÓ„Ó ‚ ÇÂÎËÍÓ·ðËÚ‡ÌËË. ëÍ‡ÊËÚÂ, Ò Í‡ÍÓÈ ˆÂÎ¸˛ ‚˚ ÚÛ‰‡ ÂÁ‰ËÎË? àÏ‡Ì Ç‡ÎÂðËfl èÓðÓıÓ‚‡: à ‚ àð‡Ì Ë ‚ ÇÂÎËÍÓ·ðËÚ‡ÌË˛ fl ·˚Î‡ ÔðË„Î‡¯ÂÌ‡. Ç àð‡Ì ÏÂÌfl ÔðË„Î‡ÒËÎ åÛı‡ÏÏ‡‰ ï‡Ú‡ÏË, ÚÂÔÂð¸ ÛÊÂ ·˚‚¯ËÈ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ àð‡Ì‡. ùÚÓ ·˚Î‡ ÔðÓÒÚÓ Á‡ÏÂ˜‡ÚÂÎ¸Ì‡fl ÔÓÂÁ‰Í‡, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÏÌÂ ·˚Î‡ ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌ‡ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÔÓÒÏÓÚðÂÚ¸ ‚Ò˛ ÒÚð‡ÌÛ. åÌÂ ÔÓÍ‡Á‡ÎË Ú‡ÍËÂ ÍðÛÔÌ˚Â „ÓðÓ‰‡ àð‡Ì‡, Í‡Í åÂ¯ıÂ‰ Ë àÒÙ‡ı‡Ì. ü ·˚Î‡ ‚ ÎÂÒÓÔ‡ðÍÓ‚ÓÈ ÁÓÌÂ, „‰Â Ì‡ıÓ‰ËÎËÒ¸ ‰‚Óðˆ˚ ¯‡ı‡ Ë Â„Ó Ò˚Ì‡. ü ‚ÒÚðÂ˜‡Î‡Ò¸ Ò ÏËÌËÒÚðÓÏ ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ÏËÌËÒÚðÓÏ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ. Å˚Î‡ Ó˜ÂÌ¸ ËÌÚÂðÂÒÌ‡fl ÔÓÂÁ‰Í‡. Ç ÇÂÎËÍÓ·ðËÚ‡ÌËË fl ÔðÓ˜ËÚ‡Î‡ ÎÂÍˆË˛ ÔÓ ÌÓðÏ‡ÚË‚ÌÓÏÛ ËÒÎ‡ÏÛ. à ·˚Î‡ ÓÚÍðÓ‚ÂÌÌÓ ËÁÛÏÎÂÌ‡ Ë ÔÓÎ¸˘ÂÌ‡ ÚÂÏ, ˜ÚÓ ÏÂÌfl Ú‡Ï ÁÌ‡˛Ú. à ÍÓ„‰‡ ÔÓÒÎÂ ÏÓÂ„Ó ‚ËÁËÚ‡ ‚ ÄÌ„ÎË˛ ÏÌÂ ÔÓÁ‚ÓÌËÎË ËÁ ÇÇë Ë ÒÍ‡Á‡ÎË, ˜ÚÓ ‚ ãÓÌ‰ÓÌ ÔðË‚ÂÁÎË ÏÓË ÍÌË„Ë, Ë ðÛÒÒÍÓflÁ˚˜ÌÓÂ Ì‡ÒÂÎÂÌËÂ ãÓÌ‰ÓÌ‡ – ·Û‰¸ ÚÓ ËÏÏË„ð‡ÌÚ˚ıðËÒÚË‡ÌÂ ËÎË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÂ ËÁ êÓÒÒËË Ë ÒÎ‡‚flÌÒÍËı ÒÚð‡Ì – ˜ËÚ‡˛Ú ÏÓÈ ÔÂðÂ‚Ó‰ äÓð‡Ì‡, ÏÌÂ ˝ÚÓ ·˚ÎÓ Ó˜ÂÌ¸ ÔðËflÚÌÓ. èðÂÍð‡ÒÌÓ. ä‡Í ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ‚Ë‰Â‚¯ËÈ ÒÚð‡Ì˚ «ËÁÌÛÚðË»,

Rahat Ahmet: Valeriya Mihaylovna, yak›n zamanda ‹ran’dayd›n›z. Ondan önce ‹ngiltere’de bulundunuz. Bu ülkeleri hangi amaçla ziyaret ediyorsunuz?

ÒÍ‡ÊËÚÂ, ÂÒÚ¸ ÎË ‚ ÏËðÂ ËÒÎ‡ÏÒÍ‡fl ÒÚð‡Ì‡, «ËÒÎ‡ÏÒÍËÈ Ç‡ÚËÍ‡Ì»? çÂÚ. à ˝ÚÓ ÌÂ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ò ÍðËÁËÒÓÏ ‰Ûı‡ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌËÌ‡. Ö‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓÂ, ˜ÚÓ Ï˚ Ì‡·Î˛‰‡ÂÏ ÒÂÈ˜‡Ò, Ë Ï˚ ÌÂ ‰ÓÎÊÌ˚ Á‡Íð˚‚‡Ú¸ Ì‡ ˝ÚÓ „Î‡Á‡, ˝ÚÓ ÍðËÁËÒ ‚Î‡ÒÚË ‚ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı ÒÚð‡Ì‡ı. èÓ˜ÂÏÛ Ú‡ÍÓÂ ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ? èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË ‚Ó ‚ÒÂı ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı ÒÚð‡Ì‡ı Ôð‡‚ËÚÂÎË Ì‡ÒÎÂ‰Û˛Ú ‚Î‡ÒÚ¸. Ç˚ ÔÓÒÏÓÚðËÚÂ, ÂÒÎË ‚Ó ‚ðÂÏÂÌ‡ Ôð‡‚Â‰Ì˚ı ı‡ÎËÙÓ‚ Ì‡ÒÎÂ‰Ó‚‡Ú¸ ‚Î‡ÒÚ¸ Á‡ÔðÂ˘‡ÎÓÒ¸, ÚÓ ÔÓÒÎÂ ÒÏÂðÚË ˜ÂÚ‚ÂðÚÓ„Ó Ôð‡‚Â‰ÌÓ„Ó ı‡ÎËÙ‡ ÄÎË, ÏËð ÂÏÛ, Ôð‡‚ËÚÂÎË, Í‡Í Ôð‡‚ËÎÓ, ÛÊÂ Ì‡ÒÎÂ‰Ó‚‡ÎË ‚Î‡ÒÚ¸. ëÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓ ÚÂðflÎ‡Ò¸ ÏÛ‰ðÓÒÚ¸, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌÌÓÒÚ¸ Ë Ú.‰. ÖÒÎË Ï˚ ‚Ë‰ËÏ ÍðËÁËÒ, ÍÓÚÓð˚È ËÏÂÂÚ ÏÂÒÚÓ ‚ ËÒÎ‡ÏÂ, Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÔÓÌËÏ‡Ú¸, ˜ÚÓ ˝ÚÓ ÌË ‚ ÍÓÂÏ ÒÎÛ˜‡Â ÌÂ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ò Ë‰ÂÓÎÓ„ËÂÈ ËÒÎ‡Ï‡, ‡ Ò‚flÁ‡ÌÓ ËÒÍÎ˛˜ËÚÂÎ¸ÌÓ Ò ‚Î‡ÒÚ¸˛. ëÂÈ˜‡Ò ÏÓÊÌÓ

‹man Valeriya Porohova: ‹ran’a da, ‹ngiltere’ye de davetli idim. ‹ran’a eski Cumhurbaflkan› Muhammed Hatemi davet etti. Çok harika bir geziydi, çünkü bütün ülkeyi gezme imkan›m oldu. Meflhed ve ‹sfahan gibi ‹ran’›n büyük flehirlerini gördüm. fiah ve o¤lunun saraylar›n›n oldu¤u mesire yerini gördüm. Kültür Bakan› ve D›fliflleri Bakan› ile görüfltüm. Çok ilginç bir geziydi. ‹ngiltere’de ‹slâm ölçüleri hakk›nda bir konferans verdim. Beni orada tan›malar› aç›kças› flafl›rtt›. ‹ngiltere seyahatimden sonra BBC’den beni arad›lar. Kur’an mealimin H›ristiyan olsun, Müslüman olsun, Rusya’dan ve Slav ülkelerinden gelenlerin okuduklar›n› söylediler. Bunu duymak çok hofltu. Harika. Ülkeleri içeriden gören biri olarak, dünyada bir ‹slâm ülkesi veya ‹slâmi Vatikan var m› sizce? Hay›r. Bu, Müslümanlar›n manevi hayatlar›yla ilgili bir problem de¤il. Önemli olan, gözümüze çarpan bu gibi

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

лицом к лицу yüz yüze

Ì‡·Î˛‰‡Ú¸ ÏÓ˘ÌÂÈ¯ËÈ ÍðËÁËÒ ‚Î‡ÒÚË ‚ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı ÒÚð‡Ì‡ı. ÇÓÚ, Ì‡ÔðËÏÂð, ‚ ëËðËË ÛÏËð‡ÂÚ ï‡ÙÂÁ ÄÒ‡‰, ‚ÏÂÒÚÓ ÌÂ„Ó Í ‚Î‡ÒÚË ÔðËıÓ‰ËÚ Â„Ó Ò˚Ì Å‡¯‡ð ÄÒ‡‰. çÛ ÔÓ˜ÂÏÛ ÓÙÚ‡Î¸ÏÓÎÓ„, „Î‡ÁÌÓÈ ıËðÛð„, ÍÓÚÓð˚È ‚ ˝ÚÓ ‚ðÂÏfl ÊËÎ ‚ ÄÌ„ÎËË, Ë ÍÓÚÓð˚È ÌÂ ËÏÂÂÚ ÌËÍ‡ÍÓ„Ó ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓ„Ó ‚Ë‰ÂÌËfl, ËÏÂÂÚ Ôð‡‚Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ó‚‡Ú¸ ‚Î‡ÒÚ¸ ‚ ÒÚð‡ÌÂ? ùÚÓ„Ó ÌÂ ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸. íÓ ÊÂ Ò‡ÏÓÂ ÏÓÊÌÓ Ì‡·Î˛‰‡Ú¸ Ë ‚ ‰ðÛ„Ëı ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı ÒÚð‡Ì‡ı, Ú‡ÍËı Í‡Í ë‡Û‰Ó‚ÒÍ‡fl Äð‡‚Ëfl, äÛ‚ÂÈÚ, éÄù. áËÏÓÈ, Ì‡ÔðËÏÂð, ‚ ÑÛ·‡Â ÛÏÂð ¯ÂÈı åÛı‡ÏÏÂ‰ ÄÎ¸ å‡ıÚÛÏ, Ë Ì‡ ÒÎÂ‰Û˛˘ËÈ ‰ÂÌ¸ Ï˚ ÛÁÌ‡ÂÏ, ˜ÚÓ ‚Î‡ÒÚ¸ ‚ ÒÚð‡ÌÂ Ì‡ÒÎÂ‰ÛÂÚ Â„Ó ·ð‡Ú. íÓ ÂÒÚ¸ ÍðËÁËÒ ÌÂ ‚ ‰ÛıÂ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌËÌ‡, ‡ ‚Ó ‚Î‡ÒÚË. ÑÛı ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌËÌ‡

ÍðÂÔÓÍ. Ç êÓÒÒËË 20-ÏËÎÎËÓÌÌ‡fl Ó·˘ËÌ‡ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì ÒÂÈ˜‡Ò Ó·˙Â‰ËÌÂÌ‡ Ë ÍðÂÔÍ‡ Í‡Í ÌËÍÓ„‰‡. à Úfl„‡ Í ËÒÎ‡ÏÛ Ó˜ÂÌ¸ ·ÓÎ¸¯‡fl. çÂ‰‡‚ÌÓ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ êî Ç. èÛÚËÌ ÒÍ‡Á‡Î, ˜ÚÓ Ï˚ ‚ÒÂ„‰‡ ·˚ÎË Ó˜ÂÌ¸ ‚ÂðÌ˚ÏË ÒÓ˛ÁÌËÍ‡ÏË ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó ÏËð‡. éÌ ÒÍ‡Á‡Î ËÏÂÌÌÓ ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó, ‡ ÌÂ ‡ð‡·ÒÍÓ„Ó. ùÚÓ ÔÓÍ‡Á˚‚‡ÂÚ, ˜ÚÓ Ì‡ ÛðÓ‚ÌÂ ðÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡ ð‡ÒÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ ‚ÒÂ ÚÓ˜ÍË Ì‡‰ «i». èð‡‚ËÚÂÎ¸ ‚Ë‰ËÚ, ˜ÚÓ ‰Ûı ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌËÌ‡ ÍðÂÔÓÍ, Ë „Ó‚ÓðËÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ‚Òfl˜ÂÒÍË ˝ÚÓÚ ‰Ûı ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡Ú¸. ÇÂðÌÂÏÒfl ‚ àð‡Ì. ÇÂÒ¸ ÏËð ÒÎ˚¯‡Î, Í‡Í Ì˚ÌÂ¯ÌËÈ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ àð‡Ì‡ å‡ıÏÛ‰ ÄıÏ‡‰ËçÂÊ‡‰ ÓÚÁ˚‚‡ÎÒfl Ó· àÁð‡ËÎÂ Ë Â‚ðÂflı. ùÚÓ ‚˚Á‚‡ÎÓ

s›k›nt›lara göz yummamam›z gerekti¤i. Bu, Müslüman ülkelerdeki iktidar krizidir. Niçin böyle fleyler oluyor? Çünkü hemen hemen bütün Müslüman ülkelerde iktidar, yöneticilere miras kal›yor. Bak›n, Dört Halife zaman›na, iktidar›n miras yoluyla devredilmesi yasaklanm›flt›. Dördüncü halife Hz.Ali’den sonra yönetim miras yoluyla devretti. Buna uygun olarak hikmet, ilim v.b. fleyler kayboldu. E¤er ‹slâm’da bir kriz görüyorsak bunun hiçbir surette ‹slâm düflüncesiyle ilgili olmad›¤›n›, tamamen yönetimle ilgili oldu¤unu anlamal›y›z. fiimdi, Müslüman ülkelerde büyük bir yönetim krizi oldu¤unu görmek mümkün. Mesela Suriye’de iktidara Haf›z Esat öldükten sonra olu Beflar Esat geldi. Peki, herhangi bir politik görüflü olmayan bir göz cerrah› ve o zamanlar ‹ngiltere’de yaflayan birisi nas›l oluyor da, yönetimi miras alma hakk›na sahip oluyor? Bu böyle olmamal›. Ayn› fleyi Suudi Arabistan, Kuveyt, BAE, gibi ülkelerde de görmek mümkün. K›fl›n Dubai’de fleyh Muhammet Al Mahtum öldü, ertesi gün iktidara kardeflinin geldi¤ini ö¤rendik. E¤er bu bir problemse, s›k›nt› Müslümanlar›n ruhunda de¤il, yönetimdedir. Müslümanlar›n ruhu sa¤lamd›r. Rusya’daki 20 milyonluk Müslüman topluluk hiç olmad›¤› kadar birlikte ve sa¤lam. Ve ‹slâm’a olan meyil de çok büyük. Geçenlerde Say›n Cumhurbaflkan› Vladimir Putin “biz her zaman ‹slâm dünyas›n›n sad›k bir müttefiki olduk” dedi. Yani özellikle “Arap dünyas›n›n” de¤il, “‹slâm dünyas›n›n” dedi. Bu da Rusya Baflkan› düzeyinde bu konuya nokta konuldu¤unu gösteriyor. Yönetici Müslüman ruhunun sa¤lam oldu¤unu görüyor ve bunu her halükarda korumam›z gerekti¤ini söylüyor. ‹ran’a dönelim. Bütün dünya flimdiki Cumhurbaflkan›’n›n ‹srail ve Yahudiler hakk›nda nas›l konufltu¤unu duydu. Bu Avrupa’da büyük yank› yapt› ve Müslüman ülkeleri de ç›kmaza soktu. Sizin ‹ran Cumhurbaflkan›?n›n demeci hakk›ndaki görüflünüz nedir? Bir ülkenin cumhurbaflkan›n›n di¤er ülkenin haritadan silinmesi gerekti-

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

yüz yüze лицом к лицу

ðÂÁÓÌ‡ÌÒ ‚ Ö‚ðÓÔÂ Ë ÔÓÒÚ‡‚ËÎÓ ‚ ÚÛÔËÍ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÂ ÒÚð‡Ì˚. Ç‡¯Â ÏÌÂÌËÂ Ó ÌÂ‰‡‚ÌÂÏ Á‡fl‚ÎÂÌËË Ëð‡ÌÒÍÓ„Ó ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡? ùÚÓ ÔÎÓıÓ, ÍÓ„‰‡ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ Ó‰ÌÓÈ ÒÚð‡Ì˚ „Ó‚ÓðËÚ, ˜ÚÓ ‰ðÛ„ÓÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó Ì‡‰Ó ÒÚÂðÂÚ¸ Ò ÎËˆ‡ ÁÂÏÎË. çÓ Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÔÓÒÏÓÚðÂÚ¸ ÒÌ‡˜‡Î‡ ‚ ÍÓðÂÌ¸ ÔðÓ·ÎÂÏ˚. ëÂÈ˜‡Ò Ì‡ àð‡Ì Ë‰ÂÚ ÏÓ˘ÌÂÈ¯‡fl Ë‰ÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍ‡fl ‡Ú‡Í‡, „ÓÚÓ‚ËÚÒfl ÙËÌ‡ÌÒÓ‚‡fl ‡Ú‡Í‡. à ÂÒÎË ‰ÂÎÓ ÔÂðÂÈ‰ÂÚ ‚ ëÓ‚ÂÚ ÅÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË, Ì‡˜ÌÛÚÒfl ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ Ò‡ÌÍˆËË. äðÛÔÌ˚Â ðÓÒÒËÈÒÍËÂ ÔÓÎËÚÓÎÓ„Ë „Ó‚ÓðflÚ, ˜ÚÓ Á‡fl‚ÎÂÌËfl ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡ àð‡Ì‡ ·˚ÎË ÓÚ‚ÂÚÌÓÈ ðÂ‡ÍˆËÂÈ Ì‡ ı‡ÏÒÍËÂ Ë ‰ÂðÁÍËÂ ‚˚Ô‡‰˚ Á‡Ô‡‰Ì˚ı ÒÚð‡Ì ÔðÓÚË‚ àð‡Ì‡. ùÚÓ ÌÂ ‡ÍˆËfl, ‡ ðÂ‡ÍˆËfl. ÄÍˆËfl Ë‰ÂÚ ÒÓ ÒÚÓðÓÌ˚ ëòÄ Ë àÁð‡ËÎfl. çÓ ‚ÒÂ ÊÂ fl ÌÂ Á‡ ÚÓ, ˜ÚÓ·˚ ‚Ó „Î‡‚Â ÒÚð‡Ì˚ Ì‡ıÓ‰ËÎÒfl ‡„ðÂÒÒË‚Ì˚È ‰ÂflÚÂÎ¸, Ú‡ÍÓÈ, Í‡Í ÒÂÈ˜‡Ò ‚ àð‡ÌÂ. ÇÓÚ ÔðÂ‰¯ÂÒÚ‚Û˛˘ËÈ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ ï‡Ú‡ÏË ·˚Î ‚Á‚Â¯ÂÌÌ˚Ï ÔÓÎËÚËÍÓÏ. àÏÂÌÌÓ ï‡Ú‡ÏË ÔÂð‚˚È ÔðÓËÁÌÂÒ ÒÎÓ‚‡ Ó ‰Ë‡ÎÓ„Â ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. à ÍÓÔËð‡ÈÚ, ÚÓ ÂÒÚ¸ ‡‚ÚÓðÒÚ‚Ó, ÌÛÊÌÓ ÓÚ‰‡Ú¸ ï‡Ú‡ÏË. Ç ÔðÓ¯ÎÓÏ „Ó‰Û ‚ ÄÒÚ‡ÌÂ ÔðÓ¯Î‡ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì‡fl Ì‡Û˜ÌÓÔð‡ÍÚË˜ÂÒÍ‡fl ÍÓÌÙÂðÂÌˆËfl «óÂðÂÁ ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚ¸ Í ‰ÛıÓ‚ÌÓÏÛ ÒÓ„Î‡ÒË˛». ä‡Í ‚˚ ÓˆÂÌË‚‡ÂÚÂ ÒËÚÛ‡ˆË˛ ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ? ÅÛ‰Û˜Ë ‚ ÄÒÚ‡ÌÂ, fl Û‚Ë‰ÂÎ‡ Ì‡ Ó‰ÌÓÈ ÛÎËˆÂ Íð‡ÒË‚Û˛ ÒËÌ‡„Ó„Û, Ì‡ ‰ðÛ„ÓÈ Á‡ÏÂ˜‡ÚÂÎ¸ÌÛ˛ ÏÂ˜ÂÚ¸ Ë Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì˚È ıð‡Ï. à fl ÔÓÌflÎ‡, ˜ÚÓ ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÏÓÊÂÚ ÊËÚ¸ ÒÔÓÍÓÈÌÓ. ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ ÒÔÓÍÓÈÒÚ‚ËÂ ‚ ÒÚð‡ÌÂ ‰ÓÎÊÌÓ ‚ÒÂ„‰‡ ·˚Ú¸ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ò ËÏÂÌÂÏ Ôð‡‚ËÚÂÎfl. äÓÌÙÂðÂÌˆËfl ‚ ÄÒÚ‡ÌÂ ·˚Î‡ ÛÌËÍ‡Î¸Ì˚Ï ÒÓ·˚ÚËÂÏ. í‡Ï ÒÓ·ð‡ÎËÒ¸ ËÌÚÂÎÎË„ÂÌÚÌ˚Â, „ÎÛ·ÓÍÓ ‚ÂðÛ˛˘ËÂ Î˛‰Ë, ÔðËÌ‡‰ÎÂÊ‡˘ËÂ Í ð‡ÁÌ˚Ï ÍÓÌÙÂÒÒËflÏ, Ë ÏÂÊ‰Û ÌËÏË ÌÂ ·˚ÎÓ ÌËÍ‡ÍËı ‡ÌÚ‡„ÓÌËÒÚË˜ÂÒÍËı ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜ËÈ. Å˚Î‡ Á‡ÏÂÚÌ‡ ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ‰Ûı‡ Û ˝ÚËı Î˛‰ÂÈ. à ˝Ú‡ ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ‰Ûı‡ ·˚Î‡ ÒÓÁ‰‡Ì‡ ‡ÚÏÓÒÙÂðÓÈ ÒÚð‡Ì˚. ëÚð‡Ì˚, „‰Â ‡·ÒÓÎ˛ÚÌ˚È ÏËð Ë ÒÔÓÍÓÈÒÚ‚ËÂ. àÏÂÌÌÓ ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ÍÓÌÙÂðÂÌˆËfl ÔðÓ¯Î‡ ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ, ‚ÒÂ Î˛‰Ë, ÔðËÂı‡‚¯ËÂ ËÁ ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì, ÔÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡ÎË ‰Ûı ‰ðÛÊ·˚. ÑÛı, ÍÓÚÓð˚È ‰ËÍÚÛÂÚ Ó·˙Â‰ËÌÂÌËÂ ‚ ÏËðÂ Ë ÒÓ„Î‡ÒËË. ä‡Í ‚˚ ÓÚÌÓÒËÚÂÒ¸ Í ÚÂÓðËË Á‡„Ó‚Óð‡? ç‡ ‚‡¯ ‚Á„Îfl‰, ÓÚÍÛ‰‡ ÔðÓËÁÓ¯ÎË ÚÂðÏËÌ˚ «ËÒÎ‡ÏÒÍËÈ ÚÂððÓðËÁÏ», «ËÒÎ‡ÏÒÍËÈ ÚÂððÓðËÒÚ»?

Неверные, по исламу, – это только атеисты и язычники. А иудеи и христиане, которым Аллах даровал Писания, – это «верные». Надо начинать с образования, с просвещения. ‹slâm’a göre inançs›zlar ateistler ve putperestlerdir. Allah’›n kendilerine Kitap verdi¤i Yahudiler ve H›ristiyanlar ise inançl›d›r. ‹fle e¤itimden ve ayd›nlatmadan bafllamal›y›z. ÇÒÂÏ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓÂ ÒÓ·˚ÚËÂ, ÍÓÚÓðÓÂ ÔðÓËÁÓ¯ÎÓ ‚ Ä‚ÒÚðËË ‚ 1897 „., ÍÓ„‰‡ ·˚Î ÔðËÌflÚ ÔðÓÚÓÍÓÎ Ó ÒÓÁ‰‡ÌËË 300 ÍÓðÔÓð‡ÚË‚Ì˚ı Ï‡ÒÓÌÒÍËı ÍÎ‡ÌÓ‚. ùÚÓ ·˚ÎË åÂÈÂð˚, êÓÁÂÌÚ‡ÎË, êÓÚ¯ËÎ¸‰˚… àı ˆÂÎ¸˛ ·˚ÎÓ Ó·Ó„‡˘ÂÌËÂ, ‡ Ë‰ÂÓÎÓ„Ëfl Á‡ÍÎ˛˜‡Î‡Ò¸ ‚ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËË ÚÓÚ‡Î¸ÌÓ„Ó ÍÓÌÚðÓÎfl Ì‡‰ ÏËðÓ‚˚ÏË ðÂÒÛðÒ‡ÏË. í‡Í ‚ÓÚ, Ëı ð‡·ÓÚÛ Ï˚ ÒÂÈ˜‡Ò Ë ‚Ë‰ËÏ. óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl ÚÂðÏËÌ‡ «ËÒÎ‡ÏÒÍËÈ ÚÂððÓðËÁÏ», ÚÓ ˝ÚÓ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË ‡·ð‡Í‡‰‡·ð‡. à ÔðË‰ÛÏ‡Ì ÓÌ ÚÂÏË, ÍÓÏÛ ˝Ú‡ Ë„ð‡ Ì‡ ðÛÍÛ. èÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ «ËÒÎ‡Ï» ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ ÓÚ ÒÎÓ‚‡ «Ò‡ÎflÏ‡», ÚÓ ÂÒÚ¸ «ÏËð, ÒÔÓÍÓÈÒÚ‚ËÂ, ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸ ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó». à ÂÒÎË Ï˚ Á‡ÏÂÌËÏ Í‡Î¸ÍÛ «ËÒÎ‡Ï» Ì‡ ˜ËÒÚÓ ðÛÒÒÍËÈ Â„Ó ÒËÌÓÌËÏ «·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸», ÚÓ Ï˚ ÔÓÎÛ˜ËÏ «·ÂÁÓÔ‡ÒÌ˚È ÚÂððÓðËÁÏ, ÏËðÌ˚È ÚÂððÓðËÁÏ». ùÚÓ ÊÂ ‡·ð‡Í‡‰‡·ð‡. Ñ‡, ÌÓ ˜ÚÓ ÊÂ ‰ÂÎ‡Ú¸ ÏÓÎÓ‰ÂÊË Ë Î˛‰flÏ, ÌÂ ËÏÂ˛˘ËÏ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ„Ó ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, ÍÓÚÓð˚Â ÚÓ Ë ‰ÂÎÓ ‚Ë‰flÚ ÔÓ ÚÂÎÂ‚ËÁÓðÛ ·ÓðÓ‰‡Ú˚ı ÏÛÊ˜ËÌ, ÔðËÁ˚‚‡˛˘Ëı ‚ÓÂ‚‡Ú¸ ÔðÓÚË‚ ÌÂ‚ÂðÌ˚ı? ü ‚˚ÒÚÛÔ‡Î‡ ÔÓ ˝ÚÓÏÛ ÔÓ‚Ó‰Û Ì‡ ÚÂÎÂÍ‡Ì‡ÎÂ ÇÇë Ë Ì‡ ‰ðÛ„Ëı Í‡Ì‡Î‡ı. ç‡Ï ÌÛÊÌÓ ÛÁÌ‡Ú¸, ÍÚÓ ‰‡ÂÚ ˝ÙËð ˝ÚËÏ ÔðÓ„ð‡ÏÏ‡Ï. ó¸Ë ËÌÚÂðÂÒ˚

¤ini söylemesi kötüdür. Fakat biz önce problemin köküne bakmal›y›z. fiimdi, ‹ran üzerine çok büyük bir hücum var: ‹deolojik ve ekonomik sald›r› da haz›rlan›yor. E¤er bu problem BM Güvenlik Konseyi’ne kadar giderse – ki Rusya buna karfl› – o zaman ekonomik müeyyideler de bafllayacak. Rusya’n›n önde gelen siyasi uzmanlar› ‹ran Cumhurbaflkan›’n›n demeçlerinin Bat›l› ülkelerin küstah ve kaba sald›r›lar›na karfl› bir cevap tepkisi oldu¤unu söylüyorlar. Bu bir aksiyon de¤il, bir reaksiyon. Aksiyon ABD ve ‹srail taraf›ndan geliyor. Yine de ben flimdi ‹ran’›n bafl›nda oldu¤u gibi, devletin bafl›nda agresif birinin olmas›ndan yana de¤ilim. Mesela önceki Cumhurbaflkan› Hatemi ölçülü bir insand›. Hatemi, Medeniyetler aras› Diyalog sözlerini dile getiren birisidir. “Medeniyetler Diyalogu”ndan ilk bahseden o oldu. Bu nedenle de bu sözün telif hakk›n› da Hatemi’ye verilmeli. Geçen y›l Astana’da uluslararas› “Hoflgörüden Dinler aras› Bar›fla Do¤ru” konferans› gerçeklefltirildi. Kazakistan’da huzur ortam›n› nas›l de¤erlendiriyorsunuz?

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

лицом к лицу yüz yüze

ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÚÓÚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ÍÓÚÓð˚È ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ‚˚ıÓ‰Û Ú‡ÍÓÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ ‚ ˝ÙËð? Ç åÓÒÍ‚Â ÏËÌÛÚ‡ ˝ÙËð‡ ÒÚÓËÚ 2 500 ‰ÓÎÎ‡ðÓ‚. äÓ„‰‡ fl ÔðËıÓÊÛ Ì‡ ÚÂÎÂ‚Ë‰ÂÌËÂ, ‚ËÊÛ, ˜ÚÓ Ì‡ ‰‚Âðflı ÒÚÛ‰ËË Ì‡ÔËÒ‡ÌÓ «ÑÓðÓ„ÓÈ Ì‡¯ „ÓÒÚ¸! Ç˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÔÓÏÌËÚ¸, ˜ÚÓ Ó‰Ì‡ ÏËÌÛÚ‡ Ì‡¯Â„Ó ˝ÙËð‡ ÒÚÓËÚ 2 500 ‰ÓÎÎ‡ðÓ‚». äÚÓ ÊÂ ÔðÓÔÎ‡˜Ë‚‡ÂÚ ÔÓÍ‡Á ˝ÚËı ·ÓðÓ‰‡Ú˚ı ÏÛÊÂÈ, ÍÓÚÓð˚Â ÔðËÁ˚‚‡˛Ú ‚ÓÂ‚‡Ú¸ ÔðÓÚË‚ ÌÂ‚ÂðÌ˚ı?! Ç åÓÒÍ‚Â Ï˚ Á‡ÌËÏ‡ÂÏÒfl ˝ÚÓÈ ÔðÓ·ÎÂÏÓÈ ÔÎÓÚÌÓ. à Ï˚ Á‡fl‚ËÎË Ó˜ÂÌ¸ ÊÂÒÚÍÓ, ˜ÚÓ ÌÛÊÌÓ ÒÛ‰ËÚ¸ ÚÂı, ÍÚÓ ‰‡ÂÚ ˝ÙËð Ú‡ÍËÏ Î˛‰flÏ. ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ‰ÓÎÊÌÓ ‰‡‚‡Ú¸ ·ÓÎ¸¯Â ˝ÙËð‡ ÔÓðfl‰Ó˜Ì˚Ï Î˛‰flÏ. à‰ÂÓÎÓ„Ëfl ÚÂÎÂÍ‡Ì‡ÎÓ‚ ‰ÓÎÊÌ‡ ÓÒÌÓ‚˚‚‡Ú¸Òfl ÌÂ Ì‡ ð‡ÁÊË„‡ÌËË ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÌÂÌ‡‚ËÒÚË. äÓ„‰‡ ÔÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú ·ÓðÓ‰‡Ú˚ı ÏÛÊ˜ËÌ, Ï˚ ÌÂ ÁÌ‡ÂÏ, ÍÚÓ ÓÌË. å˚ ÌÂ ÁÌ‡ÂÏ, ÍÚÓ Ë ÒÍÓÎ¸ÍÓ ËÏ Á‡ÔÎ‡ÚËÎ, ˜ÚÓ·˚ ÓÌË ÔðËÁ˚‚‡ÎË Í ‚ÓÈÌÂ Ò ÌÂ‚ÂðÌ˚ÏË. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌËÌ ÌÂ ‰ÓÎÊÂÌ ÔðËÁ˚‚‡Ú¸ Í ‚ÓÈÌÂ. à ÔÓ ‚ÒÂÏ Í‡Ì‡Î‡Ï Ì‡Ï ÌÛÊÌÓ ‰‡Ú¸ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌËÂ, ÍÚÓ Ú‡ÍËÂ «ÌÂ‚ÂðÌ˚Â». çÂ‚ÂðÌ˚Â, ÔÓ ËÒÎ‡ÏÛ, – ˝ÚÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ‡ÚÂËÒÚ˚ Ë flÁ˚˜ÌËÍË. Ä ËÛ‰ÂË Ë ıðËÒÚË‡ÌÂ, ÍÓÚÓð˚Ï ÄÎÎ‡ı ‰‡ðÓ‚‡Î èËÒ‡ÌËfl, – ˝ÚÓ «‚ÂðÌ˚Â». ç‡‰Ó Ì‡˜ËÌ‡Ú¸ Ò Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, Ò ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌËfl.

Astana’da iken caddenin birinde güzel bir sinagog gördüm. Baflka caddede güzel bir cami ve ‹sa Kilisesi görünce bir insan›n Kazakistan’da huzur içinde yaflayabilece¤ini anlad›m. Bir ülkedeki huzurun daima yöneticinin ad› ile ba¤lant›l› oldu¤unu düflünüyorum. Astana’daki konferans, benzeri olmayan bir olayd›. Orada ayd›nlar, inanç sahipleri, farkl› dinlere mensup insanlar topland› ve aralar›nda herhangi bir çat›flma olmad›. Bu insanlarda manevi kültürünün varl›¤› fark ediliyordu. Manevi kültür, içinde mutlak bar›fl ve huzurun oldu¤u bu ülkenin atmosferi ile yarat›lm›flt›. Özellikle bunun için bu konferans Kazakistan’da yap›ld›. Di¤er ülkelerden gelen herkes dostlu¤un ruhunu hissetti. Bu, bar›fl ve huzurda birleflmeye zorlayan bir ruhtu.

Если мы видим кризис, который имеет место в исламе, мы должны понимать, что это ни в коем случае не связано с идеологией ислама, а связано исключительно с властью.

Komplo teorilerine nas›l yaklafl›yorsunuz? Sizin görüflünüze göre “‹slâm terörü” “Müslüman terörist” terimleri nereden ç›kt›?

Herkes 1897 y›l›nda Avusturya’da gerçekleflen tarihi E¤er ‹slâm’da bir kriz görüyorsak bunun olay› hat›rlar. O zaman 300 Mason Locas›n›n kurulmas› hiçbir surette ‹slâm düflüncesiyle ilgili protokolü kabul edildi. Bunolmad›¤›n›, tamamen yönetimle ilgili lar; Meyerler, Rozentaler, Ñ‡‚‡ÈÚÂ ÔðÓ‰ÓÎÊËÏ oldu¤unu anlamal›y›z. Rotflildler. Amaçlar› zenginÌ‡¯ ð‡Á„Ó‚Óð ËÏÂÌÌÓ leflmek, ideolojileri ise dünya ÚÂÏÓÈ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl ðÓÒÒËÈÒÍËı ¯ÍÓÎ, ÚÓ ‚ kaynaklar›n› kontrol alt›na ëÍ‡ÊËÚÂ, Í‡Í Ì‡˜ËÌ‡ÂÚÒfl ÛðÓÍ ð‡ÁÌ˚ı ðÂ„ËÓÌ‡ı ÛðÓÍ ËÒÚÓðËË almakt›. Onlar›n yapt›¤› iflin sonucu ËÒÚÓðËË ‚ ¯ÍÓÎ‡ı? ë ÔÂð‚Ó·˚ÚÌÓÈ ÔðÂÔÓ‰‡ÂÚÒfl ÔÓ-ð‡ÁÌÓÏÛ. çÂ‰‡‚ÌÓ Û Ì‡Ò Ó·˘ËÌ˚ ËÎË Ò Ä‰‡Ï‡ Ë Ö‚˚? ÇÂ‰¸ Ò meydanda. ·˚ÎÓ ÒÓ‚Â˘‡ÌËÂ Ì‡ ˝ÚÛ ÚÂÏÛ, „‰Â ˝ÚÓ„Ó Ë Á‡ÍÎ‡‰˚‚‡ÂÚÒfl ÔÓÌËÏ‡ÌËÂ “‹slâmi terörizm” kavram›na gelince ÔðËÒÛÚÒÚ‚Ó‚‡ÎË ÍðÛÔÌÂÈ¯ËÂ ÓÍðÛÊ‡˛˘Â„Ó ‰ÂÚ¸ÏË. bu kesinlikle kârl› bir okus-pokustur. Ve ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÚÂÎË ËÒÚÓðËË, ˜ÚÓ·˚ ë‡Ï˚Â ÍðÛÔÌ˚Â Û˜ÂÌ˚Â ‰ÓÍ‡Á‡ÎË, ˜ÚÓ ‚˚ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ÔðË·ÎËÁËÚÂÎ¸ÌÓ Ó‰ÌÛ Ë ÚÛ bu terim bu oyunun ellerinde olan inÚÂÓðËfl ˝‚ÓÎ˛ˆËË – ˝ÚÓ ‡·ÒÛð‰. Ö˘Â ÌË ÊÂ ÔðÓ„ð‡ÏÏÛ. çÓ ÔÓÍ‡ ÂÂ ÌÂÚ. Ç ð‡ÁÌ˚ı sanlar taraf›ndan seçildi. Çünkü ‹slâm; Ó‰Ì‡ Ó·ÂÁ¸flÌ‡ ‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÌÂ ðÂ„ËÓÌ‡ı ˝ÚÛ ÚÂÏÛ ÚÓÎÍÛ˛Ú ÔÓ-ð‡ÁÌÓÏÛ, her fleyden önce “bar›fl, güvenlik, huzur” ÔðÂ‚ð‡ÚËÎ‡Ò¸. Ñ‡ð‚ËÌËÁÏ ·˚Î ÔðË˜ÂÏ ËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛Ú ð‡ÁÌ˚Â ÔÓÒÓ·Ëfl Ë ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ð‡Á„ðÓÏÎÂÌ Ì‡ÛÍÓÈ anlam›na gelen “selam” kelimesinden ÍÌË„Ë. ‰‚‡‰ˆ‡ÚÓ„Ó ‚ÂÍ‡. ì˜ÂÌ˚Â ‰ÓÍ‡Á‡ÎË, ˜ÚÓ gelir. E¤er biz “‹slâm” kelimesini Rusça Ó·ÂÁ¸flÌ‡ Ë ˜ÂÎÓ‚ÂÍ – ˝ÚÓ ‰‚‡ ð‡ÁÌ˚ı anlamdafl› “emniyet”in yerine kullan›rä‡Í ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌËÌ ‰ÓÎÊÂÌ, Ì‡ ‚Ë‰‡, ÍÓÚÓð˚Â ÌÂ ÏÓ„ÛÚ ÔÂðÂÈÚË Ó‰ËÌ ‚ sak o zaman “güvenli bir terörizm, ba‚‡¯ ‚Á„Îfl‰, ‡‰‡ÔÚËðÓ‚‡Ú¸Òfl Í ‰ðÛ„ÓÈ. ÖÒÎË, Í ÔðËÏÂðÛ, ‚ÁflÚ¸ r›flç›l bir terörizm” ortaya ç›kar. Bu da yiðÂ‡ÎËflÏ Ì‡¯ÂÈ ÊËÁÌË? Ï˚¯Â˜ÌÛ˛ ÚÍ‡Ì¸, ÚÓ Í ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ ·ÎËÊÂ ne bir okus-pokustur. ÅÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, ·ð‡Ú¸ ÔðÓˆÂÌÚ˚ – ‚ÒÂı Ò‚ËÌ¸fl.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

yüz yüze лицом к лицу

ÔÓ‰Ô‡‰‡ÂÚ ÔÓ‰ Á‡ÔðÂÚ. èÓ˝ÚÓÏÛ ‚ ðfl‰Â ÒÚð‡Ì ÛÊÂ ÓÚÍð˚Ú˚ ËÒÎ‡ÏÒÍËÂ ·‡ÌÍË. ä ÔðËÏÂðÛ, ‚ ÇÂÎËÍÓ·ðËÚ‡ÌËË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì‡Ï ‚˚‰‡˛Ú Ò‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌÛ˛ ËÒÎ‡ÏÒÍÛ˛ ËÔÓÚÂÍÛ. ä‡Í ð‡Á ˝ÚÛ ÚÂÏÛ fl ÔÓ‰ÌËÏ‡˛ ‚ ÌÓ‚ÓÏ ËÁ‰‡ÌËË ÏÓËı ÍÓÏÏÂÌÚ‡ðËÂ‚ Í äÓð‡ÌÛ. Ä ÂÒÎË ‚ ÚÓÈ ËÎË ËÌÓÈ ÒÚð‡ÌÂ ÌÂÚ ËÒÎ‡ÏÒÍËı ·‡ÌÍÓ‚ ËÎË ·‡ÌÍÓ‚, ð‡·ÓÚ‡˛˘Ëı ÔÓ ËÒÎ‡ÏÒÍÓÏÛ ÔðËÌˆËÔÛ, ÚÓ ÏÓÊÌÓ, ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÛflÒ¸ äÓð‡ÌÓÏ Ë ÒÛÌÌÓÈ, Ì‡ÈÚË ÒÔÓÒÓ· ‚˚ÊË‚‡ÌËfl. í‡Í ‚ÓÚ, ÂÒÎË Û ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÌÂÚ Íð˚¯Ë Ì‡‰ „ÓÎÓ‚ÓÈ, ‡ ÂÏÛ Â˘Â Ì‡‰Ó ÔðÓÍÓðÏËÚ¸ ÒÂÏ¸˛ Ë ÓÌ ÌÂ ÏÓÊÂÚ ‚ÁflÚ¸ ÍðÂ‰ËÚ ·ÂÁ ÔðÓˆÂÌÚÓ‚, ÚÓ ·ð‡Ú¸ ËÔÓÚÂ˜Ì˚È ÍðÂ‰ËÚ ‰Îfl Ú‡ÍÓÈ ˆÂÎË ÏÓÊÌÓ. ÇÂ‰¸ ËÒÎ‡Ï – ˝ÚÓ ðÂÎË„Ëfl ÅÓ„‡, ðÂÎË„Ëfl ÏÛ‰ðÓÒÚË. Ñ‡ÊÂ ‚ äÓð‡ÌÂ ÇÒÂ‚˚¯ÌËÈ „Ó‚ÓðËÚ, ˜ÚÓ ÏÓÊÌÓ Ò˙ÂÒÚ¸ Ò‚ËÌËÌÛ, ÂÒÎË ‚˚ ÔðËÌÛÊ‰ÂÌ˚ Ë ‚‡Ï ÌÂ˜Â„Ó ·ÓÎ¸¯Â ÂÒÚ¸, ˜ÚÓ·˚ ÓÒÚ‡Ú¸Òfl ‚ ÊË‚˚ı. çÓ, ÔÓ‚ÚÓðfl˛, ˝ÚÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ÚÓÏ ÒÎÛ˜‡Â, ÍÓ„‰‡ ‚˚ ÔðËÌÛÊ‰ÂÌ˚ Í ˝ÚÓÏÛ. Åð‡Ú¸ ÊÂ ÍðÂ‰ËÚ ‰Îfl Û‚ÂÎË˜ÂÌËfl Ò‚ÓÂ„Ó ·Ó„‡ÚÒÚ‚‡ ËÎË ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÍÛÔËÚ¸ ðÓÎÎÒ-ðÓÈÒ, ÌÂÎ¸Áfl. Ä ÍÓ„‰‡ ‚˚È‰ÂÚ ‚ Ò‚ÂÚ ÌÓ‚ÓÂ ËÁ‰‡ÌËÂ äÓð‡Ì‡ Ì‡ ðÛÒÒÍÓÏ flÁ˚ÍÂ, Ë Ì‡‰ ˜ÂÏ ‚˚ ÒÂÈ˜‡Ò ð‡·ÓÚ‡ÂÚÂ? Ç ‰‡ÌÌÓÂ ‚ðÂÏfl fl ð‡·ÓÚ‡˛ Ì‡‰ ÌÓ‚˚Ï ËÁ‰‡ÌËÂÏ. ì Ì‡Ò ‚ êÓÒÒËË Ó‰ÌÓ ËÁ ËÁ‰‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚ ÒÓ·Ëð‡ÂÚÒfl ËÁ‰‡Ú¸ äÓð‡Ì ‚ ‰‚Ûı ‚‡ðË‡ÌÚ‡ı: ËÁ‰‡ÌËfl Ï‡ÎÂÌ¸ÍÓ„Ó ð‡ÁÏÂð‡ – ˝ÎËÚÌ˚Â, Ò ÁÓÎÓÚ˚Ï ÚËÒÌÂÌËÂÏ, Ë ÔÓ‚ÒÂ‰ÌÂ‚Ì˚Â, ‡ Ú‡ÍÊÂ ËÁ‰‡ÌËfl ·ÓÎ¸¯Ó„Ó ð‡ÁÏÂð‡ – ˝ÎËÚÌ˚Â Ë ÔÓ‚ÒÂ‰ÌÂ‚Ì˚Â. çÂ‰‡‚ÌÓ fl ÔÓÎÛ˜ËÎ‡ 20 ˝ÍÁÂÏÔÎflðÓ‚ ÎÓÌ‰ÓÌÒÍÓ„Ó ËÁ‰‡ÌËfl. ä‡Í‡fl Íð‡ÒÓÚ‡! éÍÓÎÓ ÔflÚË Ú˚Òfl˜ ˝ÍÁÂÏÔÎflðÓ‚ ˝ÚÓ„Ó ËÁ‰‡ÌËfl Ï˚ ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓ Á‡Í‡Á‡ÎË ‰Îfl ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì‡. óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl ÒÓ‚ÒÂÏ ÌÓ‚Ó„Ó ËÁ‰‡ÌËfl Ò ÚðÂÚ¸ËÏ ‚ÒÚÛÔÎÂÌËÂÏ Í äÓð‡ÌÛ, ÚÓ fl ‰ÛÏ‡˛, ˜ÚÓ ÓÌÓ ‚˚È‰ÂÚ Í Ï‡˛ ˝ÚÓ„Ó „Ó‰‡. n

Evet. Peki, yeteri kadar ‹slâmi e¤itimi olmayan gençlerin ve insanlar›n televizyonda inançs›zlara karfl› savaflmaya ça¤›ran sakall› erkeklere - ki sorun da bu – karfl› ne yapmalar› gerekir? Ben bu konuda BBC ve baflka kanallarda konuflmalar yapt›m. Bizim bu programlara yay›n imkan› verenleri ö¤renmemiz gerekir. Kimin ç›karlar›na hizmet ediyor bu adamlar ve kim ekrana ç›kmas›na yard›mc› oluyor? Moskova’da yay›n›n 1 dakikas› 2.500 dolar. ‹nançs›zlara karfl› savaflmaya ça¤›ran bu sakall› adamlar› kim finanse ediyor? Moskova’da bu problemle çok s›k› bir flekilde ilgileniyoruz. Ve biz böyle insanlara yay›n hakk› verenlerin yarg›lanmas› gerekti¤ini çok sert bir flekilde ilan ettik. Devlet dürüst insanlara daha çok yay›n hakk› vermeli. Televizyon kanallar›n›n ideolojisi dini nefreti uyand›rmaya dayanmamal›d›r. Sakall› insanlar› gösterdikleri zaman biz onlar›n kim olduklar›n› bilmiyoruz. Biz, insanlar› inançs›zlara karfl› savafla ça¤›rmak için bunlara kim ve ne kadar para verdi bilmiyoruz. Ve her kanala kimin “inançs›z” oldu¤unu belirleyen tan›mlamay› vermemiz gerekir. ‹slâm’a göre inançs›z yaln›z ateist ve putperestlerdir. Allah’›n kendilerine Kitap verdi¤i Yahudiler ve H›ristiyanlar ise inançl›d›r. ‹fle e¤itimden ve ayd›nlatmadan bafllamal›y›z. Sohbetimize e¤itim konusuyla devam edelim. Okullarda tarih dersi hangi konudan bafll›yor? ‹lkel toplumlardan m›, yoksa Adem ve Havva’dan m›? Çünkü çocuklar›n çevrelerini anlamalar› bununla flekilleniyor.

En büyük bilim adamlar› evrimin saçma oldu¤unu ispat ettiler. Hâlâ tek bir maymun bile insana dönüflmedi. Darvinizm 20. yüzy›l bilimi taraf›ndan bozguna u¤rat›ld›. Bilim adamlar› insan ve maymunun birbirlerine dönüflemeyen iki tür oldu¤unu ispat ettiler. E¤er kas dokusunu örnek alacak olursak, domuz insana daha yak›nd›r. Rusya okullar›na gelince tarih dersi bölgelere göre de¤ifliyor. Yak›nlarda ortak bir tarih dersi program› ortaya ç›karmak için büyük tarih ö¤retmenleriyle bir dan›flma toplant›s› düzenledik. Fakat flimdilik ortak bir program yok. Farkl› bölgelerde bu konu çeflitli kaynak ve kitaplar kullan›larak farkl› flekilde anlafl›l›yor. Sizce Müslüman günümüz hayat›na nas›l adapte olmal›? Faiz flüphesiz haram. Onun için baz› ülkelerde ‹slâmi bankalar aç›ld›. Mesela ‹ngiltere’de Müslümanlara özgü bir ipotek veriliyor. Bu konuya Kur’an mealimin yeni bask›s›nda de¤iniyorum. Fakat ‹slâmi bankalar veya ‹slâmi kurallara göre çal›flan bankalar›n olmad›¤› ülkelerde Kur’an ve Sünnete göre hareket ederek bir yaflama yolu bulmak mümkün. Mesela, insan›n bafl›n› sokaca¤› bir evi yoksa, ailesini de geçindirmek zorundaysa ve faizsiz kredi alam›yorsa o zaman böyle bir amaç için ipotekli kredi almas› mümkündür. ‹slâm Allah’›n dinidir, bir hikmet dinidir. Hatta Kur’an’da yüce Allah, e¤er bir zorunluluk varsa ve yiyecek baflka bir fley yoksa ölmemek için domuz etinin bile yenebilece¤ini söylüyor. Zenginli¤ini büyütmek için veya Rolls-Royce araba almak için kredi al›nmaz. Yeni kitab›n›z ne zaman ç›kacak ve flimdi ne üzerinde çal›fl›yorsunuz? fiu an yeni bask› üzerinde çal›fl›yorum. Rusya’da bir yay›nevi Kur’an’› üç farkl› flekilde yay›nlamak istiyor. Cep kitapç›¤› fleklinde ve kenarlar› alt›n kaplamal›, yine cep kitab› fleklinde küçük ebatl› bask› ve büyük ebatl› yap›lacak bask›. Yak›n geçmiflte Londra bask›s›ndan 20 kitap ald›m. O ne güzellikti! Sadece Kazakistan için bu bask›dan 5000 dolay›nda siparifl verdik. Kur’an mealinin üçüncü yeni bask›s›na gelince, bu y›l›n May›s ay›na do¤ru ç›kaca¤›n› düflünüyorum. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

археология arkeoloji

Почему был разрушен Русский памятник в Сан-Стефано? Незих Башгелен Археолог, главный редактор журнала «Археологические исследования» (Турция).

Yeflilköy’deki Ayestefanos Rus an›t› neden y›k›ld›? Nezih Baflgelen

Arkeolog, Arkeolojik Araflt›rmalar dergisi Yay›n Yönetmeni (Türkiye)

ÓÒÎÂ ÔÓ·Â‰˚ ‚ ðÛÒÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍÓÈ ‚ÓÈÌÂ 1877-1878 „„. ðÓÒÒËÈÒÍ‡fl ‡ðÏËfl Ì‡ÒÚÓÎ¸ÍÓ ÔðË·ÎËÁËÎ‡Ò¸ Í ÒÚÓÎËˆÂ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË ëÚ‡Ï·ÛÎÛ, ˜ÚÓ ‰‡ÊÂ «ÏÓ„Î‡ Ì‡·Î˛‰‡Ú¸ ÏËÌ‡ðÂÚ˚ ÄÈflëÓÙËË». Ç Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÒËÏ‚ÓÎ‡ ˝ÚÓÈ ÔÓ·Â‰˚ ÌÂÔÓ‰‡ÎÂÍÛ ÓÚ ëÚ‡Ï·ÛÎ‡, ‚ ÒÂÎÂÌËË ä‡ÎÍ˚ð‡ÚËfl, ÔðËÏ˚Í‡‚¯ÂÏÛ Í Ö¯ËÎ¸Ífi˛ (ë‡Ì-ëÚÂÙ‡ÌÓ), ·˚Î ‚ÓÁ‰‚Ë„ÌÛÚ «Í‡ÏÂÌÌ˚È ÔðÓ˜Ì˚È» Ô‡ÏflÚÌËÍ-ÛÒ˚Ô‡Î¸ÌËˆ‡ ðÛÒÒÍËÏ ‚ÓËÌ‡Ï. ç‡ Ï‡ÍÛ¯ÍÂ ÔËð‡ÏË‰‡Î¸ÌÓÈ ·‡¯ÌË, ‚˚ÒÚðÓÂÌÌÓÈ ËÁ ÁÂÎÂÌÓ„Ó Í‡ÏÌfl, ·˚Î ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌ ÚðÓÈÌÓÈ ÍðÂÒÚ Ë ËÁÓ·ð‡ÊÂÌ ÏÓÚË‚ ðÓÒÒËÈÒÍÓÈ ÍÓðÓÌ˚. ÑÎfl éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË ˝ÚÓÚ Ô‡ÏflÚÌËÍ fl‚ÎflÎÒfl Ì‡ÔÓÏËÌ‡ÌËÂÏ Ó ÔÓð‡ÊÂÌËË ‚ ‚ÓÈÌÂ, Ë ÔÓ˝ÚÓÏÛ Òð‡ÁÛ ÔÓÒÎÂ ‚ÒÚÛÔÎÂÌËfl éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË ‚ èÂð‚Û˛ ÏËðÓ‚Û˛ ‚ÓÈÌÛ (14 ÌÓfl·ðfl 1914 „.), ÒÔÛÒÚfl 19 ÎÂÚ ÔÓÒÎÂ ÒÓÓðÛÊÂÌËfl Ô‡ÏflÚÌËÍ‡, ÓÌ ·˚Î ð‡ÁðÛ¯ÂÌ. àÒÚÓðËfl ‚ÓÁÌËÍÌÓ‚ÂÌËfl ˝ÚÓ„Ó Ô‡ÏflÚÌËÍ‡ Ò‚flÁ‡Ì‡ Ò ÔÓÒÎÂ‰ÌËÏ ÔÂðËÓ‰ÓÏ ðÛÒÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍÓÈ ‚ÓÈÌ˚ 1877-1878 „„. çÂı‚‡ÚÍ‡ ÓÔ˚ÚÌ˚ı ÓÙËˆÂðÓ‚, ÌÂÒÓ„Î‡ÒÓ‚‡ÌÌÓÒÚ¸ ‰ÂÈÒÚ‚ËÈ ÍÓÏ‡Ì‰ÌÓ„Ó ÒÓÒÚ‡‚‡, Ï‡ÚÂðË‡Î¸Ì‡fl ÌÂÓ·ÂÒÔÂ˜ÂÌÌÓÒÚ¸ ‚ÓÈÒÍ, ÌÂ‰ÓÒÚ‡ÚÓÍ ‰ÓðÓ„ Ì‡ ÔÓ‰ÒÚÛÔ‡ı Í ÙðÓÌÚÛ Ë ‚ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË ÌÂ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÓÂ ÛÔð‡‚ÎÂÌËÂ ‚ÓÂÌÌ˚ÏË ‰ÂÈÒÚ‚ËflÏË ËÁ ‡‰ÏËÌËÒÚð‡ÚË‚ÌÓ„Ó ˆÂÌÚð‡, Í‡ÍÓ‚˚Ï fl‚ÎflÎÒfl ‰‚ÓðÂˆ â˚Î‰˚Á, ÔðË‚ÂÎË Í ÌÂËÁ·ÂÊÌÓÏÛ ÔÓð‡ÊÂÌË˛ éÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ‚ ‚ÓÈÌÂ. ä ÔÓð‡ÊÂÌË˛ Ì‡ ÙðÓÌÚÂ ÔðË·‡‚ËÎ‡Ò¸ ·Â‰ÌÓÒÚ¸, ‚˚Á‚‡ÌÌ‡fl ÏË„ð‡ˆËÂÈ Ì‡ÒÂÎÂÌËfl, ˜ÚÓ Á‡ÒÚ‡‚ËÎÓ ÌÂ‰‡‚ÌÓ ‚ÁÓ¯Â‰¯Â„Ó Ì‡ ÔðÂÒÚÓÎ ÒÛÎÚ‡Ì‡ Ä·‰ÛÎ-ï‡ÏË‰‡ II ÔðÓÒËÚ¸ Û êÓÒÒËË ÏËð‡. 7 flÌ‚‡ðfl 1878 „. ÏËÌËÒÚð Ó·ÓðÓÌ˚ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË ê‡ÛÙ-Ô‡¯‡ ÒÓÓ·˘ËÎ ÇÂÎËÍÓÏÛ ÍÌflÁ˛ çËÍÓÎ‡˛ – „Î‡‚ÌÓÍÓÏ‡Ì‰Û˛˘ÂÏÛ ðÓÒÒËÈÒÍÓÈ ‡ðÏËÂÈ, ˜ÚÓ ÓÌ ÌÂ ËÏÂÂÚ ÔÓÎÌÓÏÓ˜ËÈ

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

ÔÓ‰ÔËÒ˚‚‡Ú¸ ÏËðÌ˚È ‰Ó„Ó‚Óð. èÓ˝ÚÓÏÛ ÒÓ„Î‡¯ÂÌËÂ Ó ÔðÂÍð‡˘ÂÌËË Ó„Ìfl ÏÂÊ‰Û êÓÒÒËÂÈ Ë éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËÂÈ ·˚ÎÓ ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌÓ 31 flÌ‚‡ðfl 1878 „. ‚ ù‰ËðÌÂ (Ä‰ðË‡ÌÓÔÓÎ¸) ÇÂÎËÍËÏ ÍÌflÁÂÏ çËÍÓÎ‡ÂÏ çËÍÓÎ‡Â‚Ë˜ÂÏ Ë ‰‚ÛÏfl „Î‡‚ÌÓÍÓÏ‡Ì‰Û˛˘ËÏË ÚÛðÂˆÍÓÈ ‡ðÏËË – ëÂð‚Âð-Ô‡¯ÓÈ Ë ç‡Ï˚Í-Ô‡¯ÓÈ. ëÓ„Î‡ÒÌÓ ÛÒÎÓ‚ËflÏ ˝ÚÓ„Ó ÏËð‡, ðÛÒÒÍËÂ ÔÓÎÛ˜‡ÎË Ôð‡‚Ó ‚Î‡‰ÂÌËfl ÚÓ„‰‡ Â˘Â ÌÂ Á‡ı‚‡˜ÂÌÌ˚ÏË ÍðÂÔÓÒÚflÏË Ì‡ ÚÂððËÚÓðËË ÅÓÎ„‡ðËË Ë ˜‡ÒÚ¸˛ êÛÏÂÎËË ‰Ó ä˛˜˛ÍóÂÍÏÂ‰ÊË. ùÚÓ ÍðËÚË˜ÂÒÍÓÂ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ ‚Á‚ÓÎÌÓ‚‡ÎÓ ‡Ì„ÎËÈÒÍÓÂ, Ùð‡ÌˆÛÁÒÍÓÂ, ‡‚ÒÚðËÈÒÍÓÂ Ë ËÚ‡Î¸flÌÒÍÓÂ Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡. ÄÌ„ÎËÈÒÍ‡fl ‡ðÏËfl, ‚ÓÔðÂÍË ÔðÓÚÂÒÚÛ éÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, 19 ÙÂ‚ð‡Îfl ÔÂðÂÒÂÍÎ‡ ÔðÓÎË‚ Ñ‡ð‰‡ÌÂÎÎ˚ Ë ÔðË·ÎËÁËÎ‡Ò¸ Í ëÚ‡Ï·ÛÎÛ. Ç ÓÚ‚ÂÚ Ì‡ ˝ÚÓ ‰‚ÂÌ‡‰ˆ‡ÚËÚ˚Òfl˜Ì‡fl ðÓÒÒËÈÒÍ‡fl ‡ðÏËfl ‚ ÍÓðÓÚÍËÈ ÒðÓÍ ÔðÓ‰‚ËÌÛÎ‡Ò¸ ‚ ÒÚÓðÓÌÛ ëÚ‡Ï·ÛÎ‡ Ë ð‡ÁÏÂÒÚËÎ‡ ¯Ú‡· ‚ ë‡Ì-ëÚÂÙ‡ÌÓ. èÓ ËÒÚÂ˜ÂÌËË ‰ÂÒflÚË‰ÌÂ‚Ì˚ı ÏËðÌ˚ı ÔÂðÂ„Ó‚ÓðÓ‚ Ä·‰ÛÎ-ï‡ÏË‰ II ÒÓÁ‚‡Î ÏÂ‰ÊÎËÒ, ÍÓÚÓð˚È Â˘Â ð‡Á ÔÂðÂÒÏÓÚðÂÎ ÛÒÎÓ‚Ëfl ‰Ó„Ó‚Óð‡, Ë ÒÓ„Î‡¯ÂÌËÂ ·˚ÎÓ ‰ÓÒÚË„ÌÛÚÓ. åËðÌ˚È ‰Ó„Ó‚Óð ·˚Î ÔÓ‰ÔËÒ‡Ì 3 Ï‡ðÚ‡ 1878 „. ‚ ë‡Ì-ëÚÂÙ‡ÌÓ. ë ÚÛðÂˆÍÓÈ

us ordusunun kente “Ayasofya’n›n minarelerini görecek kadar” yaklaflt›¤› “93 Harbi”nin (1877-1878) niflanesi olarak 1895 y›l›nda, ‹stanbul yak›n›ndaki Yeflilköy’de, eski Kalk›ratya köyünün hemen yan› bafl›nda; Galataria’da infla edilen bu “tafltan ve son derece sa¤lam” yap› üç platformlu bir an›tt›r. Çan kulesi olarak da kullan›lan üst bölümü yeflil parlak bir malzemeyle infla edilmifl, an›t›n tepe noktas›na Rus kiliselerinin taç motifi ve üçlü Rus haç› konulmufltur. Osmanl›-Rus Savafl›’nda ölen Rus askerlerinin hat›ras›na infla edilmifl, ancak Osmanl› toplumu için “93 Harbi” yenilgisinin bir simgesi olarak görülmüfltür. Bu nedenle de I. Dünya Sava-

arkeoloji археология

ÒÚÓðÓÌ˚ ‰Ó„Ó‚Óð ÔÓ‰ÔËÒ‡ÎË ë‡‚ÙÂÚ-Ô‡¯‡ Ë ÚÛðÂˆÍËÈ ÔÓÒÓÎ ‚ ÅÂðÎËÌÂ ë‡‡‰ÛÎÎ‡ı·ÂÈ, ÒÓ ÒÚÓðÓÌ˚ êÓÒÒËË ‰Ó„Ó‚Óð ·˚‰ ÔÓ‰ÔËÒ‡Ì ÄÎÂÍÒ‡Ì‰ðÓÏ à‚‡ÌÓ‚Ë˜ÂÏ çÂÎË‰Ó‚˚Ï Ë „ð‡ÙÓÏ çËÍÓÎ‡ÂÏ è‡‚ÎÓ‚Ë˜ÂÏ à„Ì‡Ú¸Â‚˚Ï. ìÒÎÓ‚Ëfl ˝ÚÓ„Ó ÔÂ˜‡Î¸ÌÓ„Ó ‚ ËÒÚÓðËË éÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ‰Ó„Ó‚Óð‡ ‚ ‰‡Î¸ÌÂÈ¯ÂÏ ·˚ÎË ËÁÏÂÌÂÌ˚ Ì‡ ÅÂðÎËÌÒÍÓÈ ÍÓÌÙÂðÂÌˆËË. Ç Ì‡˜‡ÎÂ 1893 „. ‚Ó ‚ðÂÏfl ÔÂðÂ„Ó‚ÓðÓ‚ ÏÂÊ‰Û Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ÏË éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ Ë êÓÒÒËÈÒÍÓÈ ËÏÔÂðËÈ ·˚ÎÓ ÔðËÌflÚÓ Â˘Â Ó‰ÌÓ ðÂ¯ÂÌËÂ: Ä·‰ÛÎ-ï‡ÏË‰ II ÔðËÌflÎ ÚðÂ·Ó‚‡ÌËÂ ðÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ Ó· ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËË ‚ ë‡Ì-ëÚÂÙ‡ÌÓ ·ÓÎ¸¯Ó„Ó Ô‡ÏflÚÌËÍ‡-ÛÒ˚Ô‡Î¸ÌËˆ˚ ðÛÒÒÍËÏ ÒÓÎ‰‡Ú‡Ï, Ô‡‚¯ËÏ Ì‡ ÔÓÎflı ðÛÒÒÍÓÚÛðÂˆÍÓÈ ‚ÓÈÌ˚ 1877-1878 „„. àÁ‰‡‚‡ÂÏ‡fl ‚ ÚÓ ‚ðÂÏfl ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ „‡ÁÂÚ‡ «Moniteur Oriental» 12 flÌ‚‡ðfl 1893 „. ÔÓ‰ Á‡„ÓÎÓ‚ÍÓÏ «êÛÒÒÍËÈ Ô‡ÏflÚÌËÍ ‚ ë‡ÌëÚÂÙ‡ÌÓ» Ú‡Í ÓÔËÒ‡Î‡ ˝ÚÓ ÒÓ·˚ÚËÂ: åÓ„ËÎ˚ ðÛÒÒÍËı ÒÓÎ‰‡Ú, ÔÓ„Ë·¯Ëı Ì‡ ÚÂððËÚÓðËË íÛðˆËË ‚Ó ‚ðÂÏfl ‚ÓÈÌ˚ 1877-1878 „„., ð‡Á·ðÓÒ‡Ì˚ ‚

ð‡ÁÌ˚ı ˜‡ÒÚflı ÒÚð‡Ì˚. ÅÓÎ¸¯‡fl ˜‡ÒÚ¸ ‚ÓÁ‚Â‰ÂÌÌ˚ı ‚ ÒÔÂ¯ÍÂ ÏÓ„ËÎ ð‡ÁðÛ¯ÂÌ‡. àÁ‰‡‚‡ÂÏ˚Â ‚ êÓÒÒËË „‡ÁÂÚ˚ ÔÂðËÓ‰Ë˜ÂÒÍË ÔÓ‰ÌËÏ‡ÎË ˝ÚÛ ÚÂÏÛ. ä‡·ËÌÂÚ ÏËÌËÒÚðÓ‚ ‚ èÂÚÂð·Ûð„Â ÔÓðÛ˜ËÎ ‚ÓÂÌÌÓÏÛ ‡ÚÚ‡¯Â ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ ÔÓÎÍÓ‚ÌËÍÛ èÂ˜ÍÓ‚Û ðÂ¯ËÚ¸ ˝ÚÛ ÔðÓ·ÎÂÏÛ. èÂ˜ÍÓ‚ ÒÓÓ·˘ËÎ, ˜ÚÓ Ó·ÛÒÚðÓËÚ¸ Í‡Ê‰ÓÂ ‚ÓÂÌÌÓÂ ÍÎ‡‰·Ë˘Â ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ Ë ÔðÂ‰ÎÓÊËÎ ÔÂðÂÌÂÒÚË ÓÒÚ‡ÌÍË ÒÓÎ‰‡Ú ‚ Ó‰ÌÓ ÏÂÒÚÓ Ë ÔÓÒÚðÓËÚ¸ Ú‡Ï ˆÂðÍÓ‚¸. èðÂ‰ÎÓÊÂÌËÂ ·˚ÎÓ ÔðËÌflÚÓ ÌÂÁ‡ÏÂ‰ÎËÚÂÎ¸ÌÓ. ÇÓÂÌÌ˚È ‡ÚÚ‡¯Â ÒÓ·ð‡Î ÓÍÓÎÓ 5000 ÚÂÎ ÔÓ„Ë·¯Ëı, ÔÓÒÎÂ ˜Â„Ó ·˚ÎÓ ÔðËÌflÚÓ ðÂ¯ÂÌËÂ Á‡ıÓðÓÌËÚ¸ Ëı ‚ ë‡ÌëÚÂÙ‡ÌÓ (Ö¯ËÎ¸ÍfiÂ). íÛðˆËfl ÌÂ ÒÚ‡Î‡ ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ ÚðÛ‰ÌÓÒÚÂÈ Ì‡ ÔÛÚË ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ˝ÚÓ„Ó ÔðÓÂÍÚ‡. èÓÒÎÂ ‰ÓÎ„Ó„Ó ËÁÛ˜ÂÌËfl ÏÂÒÚ‡, Ì‡Ë·ÓÎÂÂ ÔÓ‰ıÓ‰fl˘Â„Ó ‰Îfl ˆÂðÍ‚Ë, ðÂ¯ËÎË ÔÓÒÚðÓËÚ¸ ÂÂ ‚ ÒÂÎÂ ä‡ÎÍ˚ð‡ÚËfl ·ÎËÁ ë‡Ì-ëÚÂÙ‡ÌÓ (Ö¯ËÎ¸ÍfiÈ). êÓÒÒËÈÒÍÓÂ Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ‚˚ÍÛÔËÎÓ ÁÂÏÎ˛ Ë ‚ ·ÎËÊ‡È¯ÂÂ ‚ðÂÏfl ÔðËÒÚÛÔËÚ Í ÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Û.

Ç ÒÛ˘ÌÓÒÚË, ðÛÒÒÍËÂ, ÔðÓ‰‚ËÌÛ‚¯ËÂÒfl ÔÓÒÎÂ ÔÓ·Â‰˚ ‚ ‚ÓÈÌÂ ‰Ó ÔðË„ÓðÓ‰‡ ëÚ‡Ï·ÛÎ‡, Ì‡ÏÂðÂ‚‡ÎËÒ¸ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ Ú‡Ï Ô‡ÏflÚÌËÍ ÒÎ‡‚˚. èÓ˝ÚÓÏÛ ÏÂÊ‰Û ‰‚ÛÏfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË ‚ÓÁÌËÍÎË ð‡ÁÌÓ„Î‡ÒËfl, ÌÓ ÔÓÒÎÂ ‰ÓÎ„Ëı ÒÔÓðÓ‚ ÒÚÓðÓÌ˚

fl›’na bir oldu-bitti ile girildi¤i dönemde (14 Kas›m 1914) (infla edildikten on dokuz y›l sonra) törenle y›k›lm›flt›r. Bu ilginç an›t›n yap›lma hikâyesi Osmanl› tarihinde “93 Harbi” diye bilinen 1877-1878’deki Osmanl›-Rus savafl›n›n son dönemine dayanmaktad›r. Bu savaflta tecrübeli subay azl›¤›, kumandanlar›n anlaflmazl›klar›, mali s›k›nt›lar, cephe gerisindeki yollar›n yetersizli¤inden do¤an ulafl›m güçlükleri ve özellikle de askeri harekât›n Y›ld›z Saray›’ndan idaresine kalk›fl›lmas›, Balkanlar’da ve Anadolu’da kazan›lan münferit baflar›lara karfl›n, Osmanl› için yenilgiyi kaç›n›lmaz hale getirmiflti. Askeri bozguna göçün yaratt›¤› sefalet de eklenince, tahta yeni ç›kan 2. Abdülhamit bar›fl istemek zorunda kalm›flt›r. Harbiye Naz›r› Rauf Pafla 7 Ocak 1878’de Rusya’n›n Balkan Ordular› Baflkumandan› Grandük Nikola’ya Osmanl› Devleti ad›na anlaflma yapma yetkisinin al›nd›¤›n› bildirmifltir. Osmanl› devletiyle Rusya aras›ndaki ateflkes antlaflmas› 31 Ocak 1878’de Edirne’de Grandük Nikola ile Server ve Nam›k Paflalar aras›nda yap›lan görüflmeler sonunda imzalanm›flt›r. Anlaflmaya göre Ruslar henüz ellerine geçmemifl olan Bulgaristan kalelerini ve Küçük Çekmece’ye kadar Rumeli’yi de iflgal etmifl olacaklard›r. Bu kritik durum, ‹ngiliz, Frans›z, Avusturya ve ‹talya yönetimlerini kayg›land›r›nca, ‹ngiliz donanmas› Osmanl› Devleti’nin protestosuna ra¤men 19 fiubat’ta Çanakkale Bo¤az›’n› geçerek ‹stanbul önlerine gelir. Bunun üzerine on iki bin kiflilik Rus kuvveti de h›zla ilerleyerek ‹stanbul’a yönelmifl ve Ayastefanos’u (Yeflilköy) karargâh yapm›flt›r. On gün süren bar›fl görüflmeleri sonunda,

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

археология arkeoloji

Великий князь Николай / Grandük Nikola

Российская делегация в Стамбуле воскресном номере от 21 ноября 1898 г. «Moniteur Oriental» писала, что последние приготовления для открытия памятника закончены, и из России доставлены 5 больших колоколов: Ранее мы уже сообщали, что Великий князь Николай Николаевич примет участие в открытии русского памятника в Калкыратии. Делегация состоит из гвардейских офицеров, 10 офицеров артиллерии, 10 сержантов и ефрейторов 1, 2, 4, 8, 9, 10, 13 и 14 полков. Императорскую армию представят: полковник Скалов, Семёновский полк и майор Константинов, драгунский полк представят: подполковник 1-й армии Карпов, Аркаутский полк и ефрейтор Караков. Его Высочество Великого князя Николая будут сопровождать офицеры генерального штаба генерал-лейтенант Туломин, бригадный генерал Роч, полковник легкой кавалерии Кропенский, майор Ростовчев. Великий князь уполномочен от имени Его Величества императора принести благодарность Его Величеству султану за предоставление земли для памятника. Его Высочество Великий князь преподнесет Его Величеству султану дары. Для встречи с императором Великий князь выехал 14 числа из Петербурга в Ялту. Делегация прибудет на броненосце «12 Апостолов» или на императорской яхте «Эриклик» в сопровождении двух военных кораблей. Делегация задержится на одну неделю в Стамбуле. По нашим данным, Великий князь в скором времени должен прибыть в Стамбул. Военный атташе российского посольства полковник Печков занят приготовлениями по украшению памятника. Последними были доставлены из России 5 больших колоколов.

Художники работали над картинами около года 29 декабря 1898 года «Moniteur Oriental» сообщила важную информацию о русских мастерах, расписывающих церковь: Мы уже рассказывали подробно о памятнике-усыпальнице, строящемся в Калкыратии. Однако мы посчитали нужным посвятить отдельную статью русским мастерам, специально привезенным из России для росписи церкви. Работы этих талантливых художников являются настоящими произведениями искусства. Росписью церкви занимаются пять выпускников Санкт-Петербургской Императорской Академии искусств: М. М. Эберлинг, Стягов, Белащенко, Потриков и Глущенко. Всего для церкви сделано 44 картины, из которых 14 принадлежат кисти Эберлинга, 9 выполнены Стяговым, 9 - Белащенко, 6 - Потриковым и последние 6 – Глущенко. Для создания настенных росписей, выполненных на картоне, художники около 6 месяцев работали в здании российского посольства в Пера (район Стамбула. – Прим. переводчика), после чего еще 3 месяца – непосредственно в церкви, где картины были помещены в рамки и размещены на стенах. Общее убранство церкви производит удивительное впечатление... Картины распределены следующим образом: 40 картин внутри церкви и 4 - на наружных воротах. Из 40 картин внутри церкви 23 украшают стены, а 17 - иконостас».

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

ÒÏÓ„ÎË ‰Ó„Ó‚ÓðËÚ¸Òfl. êÛÒÒÍÓÂ Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ÔðËÒÚÛÔËÎÓ Í ‰ÂÈÒÚ‚ËflÏ. Å˚Î ÔðËÓ·ðÂÚÂÌ Û˜‡ÒÚÓÍ ÁÂÏÎË, ÔðËÌ‡‰ÎÂÊ‡˘ËÈ ÒÂÏ¸Â Å‡ðÛÚ˜Û·‡¯ËÎ‡ð ‚ ä‡ÎÍ˚ð‡ÚËË (ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÂ Ì‡Á‚‡ÌËÂ òÂÌÎËÍfiÈ) Ë Ì‡˜‡Ú‡ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚Í‡ Í ÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Û Ô‡ÏflÚÌËÍ‡. èðÓÂÍÚ Ô‡ÏflÚÌËÍ‡ ·˚Î ËÁ„ÓÚÓ‚ÎÂÌ ðÛÒÒÍËÏ ‡ðıËÚÂÍÚÓðÓÏ Å‡Á‡ðÓ‚˚Ï ÒÓ„Î‡ÒÌÓ ÚðÂ·Ó‚‡ÌËflÏ ‚ÓÂÌÌÓ„Ó ‡ÚÚ‡¯Â ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ ÔÓÎÍÓ‚ÌËÍ‡ èÂ˜ÍÓ‚‡. è‡ÏflÚÌËÍ ‚ ë‡Ì-ëÚÂÙ‡ÌÓ ËÏÂÎ ÒıÂÏÛ ÔËð‡ÏË‰‡Î¸ÌÓÈ ·‡¯ÌË ‚ ‚Ë‰Â ÒËÏÏÂÚðË˜ÌÓ„Ó Í‚‡‰ð‡Ú‡ ËÁ Úðfiı ÓÒÌÓ‚‡ÌËÈ, ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ÓÒÌÓ‚‡ÌËÂ ÍÓÚÓðÓ„Ó ÌÂÒÎË ÍÓÎÓÌÌ˚, Á‡‚Âð¯‡ÂÏ˚Â ÌÂÒÍÓÎ¸ÍËÏË ÍÛÔÓÎ‡ÏË. ç‡ ÔÂð‚ÓÏ ÓÒÌÓ‚‡ÌËË Ì‡ıÓ‰ËÎ‡Ò¸ Ï‡ÒÒË‚Ì‡fl ‰‚Âð¸, Í ÍÓÚÓðÓÈ ‚ÂÎ‡ ¯ËðÓÍ‡fl ÎÂÒÚÌËˆ‡. ÇıÓ‰ ·˚Î ÛÍð‡¯ÂÌ ‰‚ÛÏfl ÔÓÎÛÍðÛ„Î˚ÏË ‡ðÍ‡ÏË, ÔÓ‰ ÍÓÚÓð˚ÏË, ‚ÂðÓflÚÌÓ, ð‡ÒÔÓÎ‡„‡Î‡Ò¸ ðÂÁÌ‡fl ÏÂÚ‡ÎÎË˜ÂÒÍ‡fl ‰‚Âð¸. ç‡‰ ‚ıÓ‰ÓÏ Ë ÔÓ Ó·Â ÒÚÓðÓÌ˚ ‰‚ÂðË Ì‡ıÓ‰ËÎËÒ¸ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËfl Ò‚flÚ˚ı. êfl‰ÓÏ ÒÓ ‚ıÓ‰ÓÏ ‚ÓÁ‚˚¯‡ÎËÒ¸ ‰‚Â ÎÂÒÚÌËˆ˚, ‚Â‰Û˘ËÂ ÍÓ ‚ÚÓðÓÏÛ ÓÒÌÓ‚‡ÌË˛, ÍÓÚÓðÓÂ Ú‡ÍÊÂ ·˚ÎÓ ÛÍð‡¯ÂÌÓ ÔÓÎÛÍðÛ„Î˚ÏË ‡ðÍ‡ÏË Ë ðÂÁÌÓÈ ÏÂÚ‡ÎÎË˜ÂÒÍÓÈ ‰‚Âð¸˛. å‡ÒÒË‚Ì˚È ÔÂð‚˚È ÓÚ‰ÂÎ ˝ÚËı ÓÒÌÓ‚‡ÌËÈ ·˚Î ‚˚ÔÓÎÌÂÌ ‚ ðÓÏ‡ÌÒÍÓ-‚ËÁ‡ÌÚËÈÒÍÓÏ ÒÚËÎÂ Ë ÔÓıÓ‰ËÎ Ì‡ ÍðÂÔÓÒÚÌÓÂ ‚ÓÂÌÌÓÂ ÒÓÓðÛÊÂÌËÂ. èÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÂÏ‡fl ÍÓÎÓÌÌ‡ÏË ‚ÂðıÌflfl ˜‡ÒÚ¸ Á‰‡ÌËfl ËÏÂÎ‡ flðÍÓ ‚˚ð‡ÊÂÌÌ˚È ÒÚËÎ¸ ÌÂÓÒÎ‡‚flÌËÁÏ‡. ùÚ‡ ˜‡ÒÚ¸ Ô‡ÏflÚÌËÍ‡, ‚˚ÔÓÎÌfl‚¯‡fl ÙÛÌÍˆË˛ ÍÓÎÓÍÓÎ¸ÌË, ·˚Î‡ ‚˚ÔÓÎÌÂÌ‡ ËÁ ÔÂðÂÎË‚‡˛˘Â„ÓÒfl Ì‡ ÒÓÎÌˆÂ ÁÂÎÂÌÓ„Ó Í‡ÏÌfl.

Великий князь Николай на приеме у султана Абдул-Хамида II ç‡ ÔÂð‚ÓÏ ˝Ú‡ÊÂ Ô‡ÏflÚÌËÍ‡, ÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ÍÓÚÓðÓ„Ó ·˚ÎÓ Ì‡˜‡ÚÓ ‚ 1895 „., ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ˚ ÍÓÏÌ‡Ú˚ ‰Îfl Ò‚fl˘ÂÌÌÓÒÎÛÊËÚÂÎÂÈ Ë Óıð‡Ì˚, Ú‡Ï ÊÂ ·˚ÎË Á‡ıÓðÓÌÂÌ˚ ÓÒÚ‡ÌÍË ÔÓ„Ë·¯Ëı ‚ ‚ÓÈÌÂ ÒÓÎ‰‡Ú. ÇÂðıÌflfl ˜‡ÒÚ¸ ÔÓÒÚðÓÂÌ‡ ‚ ‚Ë‰Â ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÂÏÓÈ 12 ÍÓÎÓÌÌ‡ÏË ·‡¯ÌË, ËÏÂ˛˘ÂÈ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ flðÛÒÓ‚. ëÚðÓÂÌËÂ ·˚ÎÓ Á‡ÍÓÌ˜ÂÌÓ ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ ÏÂÒflˆ˚ 1898 „. êÛÒÒÍËÂ Ó·˙fl‚ËÎË, ˜ÚÓ ÚÓðÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ÓÚÍð˚ÚËÂ Ô‡ÏflÚÌËÍ‡ ÒÓÒÚÓËÚÒfl 18 ‰ÂÍ‡·ðfl. ç‡ ÚÓðÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ˆÂðÂÏÓÌËË ÓÚÍð˚ÚËfl ·Û‰ÂÚ ÔðËÒÛÚÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Ë ÍÛÁÂÌ ˆ‡ðfl ÇÂÎËÍËÈ ÍÌflÁ¸ çËÍÓÎ‡È çËÍÓÎ‡Â‚Ë˜. Ç Ò‚flÁË Ò ˝ÚËÏ ðÛÒÒÍËÈ ÔÓÒÓÎ ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ áËÌÓ‚¸Â‚ Ì‡˜ËÌ‡ÂÚ ð‡ÒÒ˚Î‡Ú¸ ÔðË„Î‡¯ÂÌËfl. èÓ ÔðË˜ËÌÂ ˝ÚÓ„Ó ÚÓðÊÂÒÚ‚‡ ‚ Ö¯ËÎ¸ÍfiÈ ËÁ ëÚ‡Ï·ÛÎ‡ Óð„‡ÌËÁÛ˛ÚÒfl ÒÔÂˆË‡Î¸Ì˚Â ðÂÈÒ˚ ÔÓÂÁ‰Ó‚. éÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÂÚÒfl ðÂÏÓÌÚ ‰ÓðÓ„Ë Ö¯ËÎ¸ÍfiÈ - ä‡ÎÍ˚ð‡ÚËfl, ÒÚðÓËÚÒfl ÌÓ‚‡fl ‰ÓðÓ„‡ ËÁ ä‡ÎÍ˚ð‡ÚËË ‚ îÎÓðË˛. éÚÍð˚ÚËÂ Ô‡ÏflÚÌËÍ‡, Í‡Í Ë ·˚ÎÓ Ó·˙fl‚ÎÂÌÓ, ÒÓÒÚÓflÎÓÒ¸ 18 ‰ÂÍ‡·ðfl ‚ ÔðËÒÛÚÒÚ‚ËË ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ı „ÓÒÚÂÈ.

arkeoloji археология

Meclis 2. Abdülhamit baflkanl›¤›nda toplanm›fl ve flartlar bir kez daha gözden geçirildikten sonra anlaflma sa¤lanm›flt›r. Antlaflma 3 Mart 1878’de Ayastefanos’ta (Yeflilköy) Osmanl› Devleti nam›na Hariciye Naz›r› Saffet Pafla ve Berlin Elçisi Sadullah Bey, Rusya ad›na Mösyö Nelidof ile Kont ‹gnatief imzalam›fllard›r. Osmanl› tarihinde ac› bir hat›ras› olan bu anlaflman›n flartlar› daha sonra yap›lan Berlin Konferans›’nda de¤ifltirilmifltir. 1893 bafllar›nda Osmanl› ve Rus hükümetleri aras›ndaki görüflmede, bir baflka karar daha al›nm›flt›r: 2. Abdülhamit, Rus Çar›n›n 1877-78 Osmanl›-Rus savafl›nda ölen Rus askerleri an›s›na ‹stanbul yak›nlar›nda Yeflilköy’de büyük bir an›t dikilmesi yönündeki iste¤ini kabul etmifltir. Bu durum, o günlerde ‹stanbul’da yay›nlanan Moniteur Oriental gazetesinin 12 Ocak 1893 tarihli nüshas›nda “San Stefano’da Rus Abidesi” bafll›kl› haberde flöyle anlat›lmaktad›r: “1877-78 harbinde Türkiye’de ölen Rus askerleri çeflitli ve da¤›n›k mezarda gömülüdür. Acele yap›lan bu mezarl›klar›n ço¤u y›k›lm›flt›r. Rusya’da yay›nlanan gazeteler zaman zaman bu konuya temas etmekteydi. Petersburg kabinesi, bu iflle ‹stanbul’daki askeri ataflesi Albay Peçkov’u görevlendirmifltir. Albay, da¤›n›k mezarl›klarla ayr› ayr› ilgilenmenin zor oldu¤unu bildirerek, bunlar›n bir yerde toplanmas›n› ve oraya bir de kilise yap›lmas›n› teklif etmifl, bu teklif hemen kabul edilmifltir. Askeri atafle befl bin ölü kemi¤ini toplatm›fl ve sonunda bunlar›n San Stefano’ya (Yeflilköy) gömülmesi kararlaflt›r›lm›flt›r. Türkiye, Rus hükümetinin bu projesinin uygulanmas› konusunda hiçbir zorluk ç›karmam›flt›r. Yaln›z, abidenin yap›laca¤› yer konusunda uzun incelemeler yap›lm›fl ve sonunda bunun San Stefano (Yeflilköy) yak›n›nda Kalkiratya’da olmas› konusunda anlaflmaya var›lm›flt›r. Rus hükümeti orada bir arazi sat›n alm›flt›r. ‹nflaata hemen bafllanacakt›r.”

Asl›nda Ruslar, Osmanl›-Rus savafl› sonunda ‹stanbul’a do¤ru ilerleyifllerinde vard›klar› en ileri nokta olan Yeflilköy’de bu olay›n an›s›na bir zafer an›t› dikmek istemifllerdi. Bu yüzden de an›t›n yap›m› iki devlet aras›nda uzun çekiflme ve tart›flmalara neden olmufl, daha sonra uzlaflmaya var›lm›flt›r. Bunun üzerine Rus hükümeti harekete geçmifl, bugünkü Yeflilköy civar›nda, Florya yak›nlar›nda bulunan fienlikköy’de (eski ad› Kalkiratya) Barutçubafl›lar’a ait arazinin bir bölümünü sat›n alarak, derhal inflaat haz›rl›klar›na bafllam›flt›r. An›t, Rusya’n›n ‹stanbul’daki askeri ataflesi Albay Peçkov taraf›ndan belirlenen prensipler çerçevesinde Rus mimar Bozarov taraf›ndan tasarlan›p yap›lm›flt›r. Ayastefanos (Yeflilköy) Rus An›t›, kare plan üzerine simetrik flemal› üç platformu olan ve sonun-

Российская делегация прибыла в Стамбул для участия в открытии памятника Rus heyeti an›t›n aç›l›fl›n› yapmak üzere ‹stanbul’a geldi

Rus heyeti ‹stanbul’da M

oniteur Oriental’in 21 Kas›m 1898 Pazartesi günkü nüshas›nda da an›t›n aç›l›fl› için yap›lan son haz›rl›klar ve gelecek Rus heyeti ile an›t›n içinde kullan›lmak üzere Rusya’dan getirilen befl büyük çandan söz edilmektedir: “Daha önce, Süvari Birli¤i Genel Müfettifli Grandük Nicolas Nicolaievitch’in Kalatira Rus An›t› ve kilisenin aç›l›fl› için törene kat›lmak üzere gelecek olan özel heyetin bafl›nda olaca¤›n› bildirmifltik. Heyet, ‹mparatorluk Muhaf›z Birli¤i subaylar›, topçu tak›m›yla beraber tümü 10 subay, 10 çavufl ve onbafl›lardan oluflan, birinci, ikinci, dördüncü, sekizinci, dokuzuncu, on ikinci, on üçüncü ve on dördüncü ordu birliklerinden oluflmaktad›r. ‹mparatorluk ordusu: Albay Scalon, Semenosky alay› ve Binbafl› Connstantinow, dragon süvarileri: Birinci Ordu Yarbay Karpow, Orkoutsk Alay› ve Çavufl Karakov taraf›ndan temsil edilecektir. Altesleri I. Grandük Nicolas Nicolaievich’e Kurmay heyetini teflkil eden afla¤›daki subaylar efllik edecektir. Süvari birli¤i müfettifli Tümgeneral Toulomin. Albaylar: Kurmay heyetinden Tu¤general Rauch, hafif süvari birli¤inden Kroupensky, Uhlanlardan Binbafl› Rostowtchew. Bu ziyaret dolay›s›yla Majesteleri Çar, Grandük’ü, Majesteleri I. Sultan’a dostça selamlar› ve an›t›n üzerine infla edildi¤i alan›n ba¤›fl› için teflekkürlerini iletmek üzere görevlendirdi. ‹mparatorluk Altesleri, Majesteleri ‹mparator Sultan’a Çar’›n hediyelerini sunacak. Grandük, ‹mparatorun huzuruna ç›kmak için Yalta’ya gitmek üzere ay›n 14’ünde St. Petersburg’dan yola ç›kt›. Heyet, ‘Oniki Havari’ z›rhl›s›na veya ‘Eriklik’ ‹mparatorluk yat›na binecekler. ‹ki savafl gemisi de onlara muhaf›zl›k edecek. Heyet bir hafta ‹stanbul’da kalacak. Grandük Nicolas’›n çok yak›nda buraya gelece¤ini san›yoruz. Rusya Büyükelçili¤i askeri ataflesi Albay Pechkov an›t›n içerisinin düzenleme ve süslemeleriyle meflgul oluyor. Son olarak Rusya’dan kilise için befl büyük çan getirtildi.”

Sanatç›lar resimleri bir y›lda tamamlad›

Moniteur Oriental’in 29 Aral›k 1898 Pazartesi günü verdi¤i haber, an›tta çal›flan Rus ressamlar ve eserleri hakk›nda bilgi vermesi aç›s›ndan önemli bir belgedir: “Kalataria’da yükselen an›t› daha önce uzun uzun anlatm›flt›k, ama Rusya’dan özel olarak gelen sanatç›lar taraf›ndan gerçeklefltirilen, büyük bir ustal›k eseri olan an›t› süsleyen muhteflem resimler hakk›nda özel yaz› daha yazmam›z gerek. Bu resimler St. Petersburg ‹mparatorluk Güzel Sanatlar Akademisi’nden diplomal› befl sanatç› M.M. Eberling, Stiagow, Bielastchenko, Potrikow ve Glaustcshenko’ya aitir. 14 tanesi M. Eberling, 9’u M. Stiagov, 9’u M. Blelastshenko, 6’s› M. Potnikw ve son 6 tanesi M. Gloustchenko’ya ait olmak üzere hepsi 44 resimdir. (...) Muflamba üzerine uygulanan duvar resimlerinin tamamlanmas› için sanatç›lar› alt› aydan fazla Pera’daki Rus Büyükelçili¤i’nde ve yaklafl›k üç ay da uygulanmas› ve çerçevelenmesi için an›tta çal›flm›fllard›r. Bütünündeki dekorasyon hayranl›k veriyor. (...) Resimler flu flekilde da¤›t›lm›fl: 40 adet kilise içinde ve 4 adet d›fl girifl kap›lar›n›n üzerinde. ‹lk 40 tane içinden 23’ü duvar süslemelerine ve 17’si “ikonastasis”e [ikonalar›n durdu¤u özel bölüm] konulmufltur.”

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

археология arkeoloji

éÒÏ‡ÌÒÍÓÂ Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó Ë Ô‡‰Ë¯‡ı‡ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÎ Ë ÍÓÏ‡Ì‰Ëð ‰Ë‚ËÁËË ÄıÏÂÚ ÄÎË-Ô‡¯‡ Ë ÔÓÎÍÓ‚ÌËÍ ÄıÏÂÚ íÂ‚ÙËÍ. àÁ‰‡‚‡ÂÏ˚Â ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ Ì‡ Ùð‡ÌˆÛÁÒÍÓÏ flÁ˚ÍÂ „‡ÁÂÚ˚ ÔËÒ‡ÎË Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚ ÚÓÚ ÊÂ ‚Â˜Âð îÂÌÂðÒÍËÈ Ô‡ÚðË‡ðı ÒÓ‚Âð¯ËÎ Ó·ðfl‰ ÓÒ‚fl˘ÂÌËfl Ô‡ÏflÚÌËÍ‡. ÇÂÎËÍËÈ ÍÌflÁ¸ çËÍÓÎ‡È, Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡‚¯ËÈ ‚ ˆÂðÂÏÓÌËË, ‚Â˜ÂðÓÏ ÚÓ„Ó ÊÂ ‰Ìfl ·˚Î ÔðËÌflÚ ÒÛÎÚ‡ÌÓÏ Ä·‰ÛÎ-ï‡ÏË‰ÓÏ II ‚Ó ‰‚ÓðˆÂ â˚Î‰˚Á. Ç Ì‡˜‡ÎÂ 1914 „. ‚ Ö‚ðÓÔÂ ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓÒ¸ ÔðË·ÎËÊÂÌËÂ ÌÓ‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚. é·ÒÚ‡ÌÓ‚Í‡ Ì‡Í‡ÎËÎ‡Ò¸ ÔÓÒÎÂ Û·ËÈÒÚ‚‡ ‚ ë‡ð‡Â‚Ó Ì‡ÒÎÂ‰ÌËÍ‡ ‡‚ÒÚðËÈÒÍÓ„Ó ÔðÂÒÚÓÎ‡ ˝ðˆ„ÂðˆÓ„‡ îÂð‰ËÌ‡Ì‰‡. 28 Ë˛Ìfl 1914 „. Ä‚ÒÚðÓ-ÇÂÌ„ðËfl Ó·˙fl‚ÎflÂÚ ëÂð·ËË ‚ÓÈÌÛ. 2 ‡‚„ÛÒÚ‡ ÏÂÊ‰Û éÒÏ‡ÌÒÍËÏ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ Ë ÉÂðÏ‡ÌËÂÈ ·˚Î ÔÓ‰ÔËÒ‡Ì ÒÂÍðÂÚÌ˚È ÒÓ˛ÁÌ˚È ‰Ó„Ó‚Óð. Ç ‰ÂÌ¸ ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌËfl ‰Ó„Ó‚Óð‡ ÔÓ ‚ÒÂÏÛ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û Ó·˙fl‚ÎflÂÚÒfl ‚ÒÂÓ·˘‡fl ÏÓ·ËÎËÁ‡ˆËfl. èÓÒÎÂ ÓÍÓÌ˜‡ÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ðÂ¯ÂÌËfl Ó ÔÓ‰‰ÂðÊÍÂ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËÂÈ ÉÂðÏ‡ÌËË, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ÔÓÒÎÂ ·ÓÏ·‡ð‰ËðÓ‚ÍË ðÛÒÒÍËı ·ÂðÂ„Ó‚ ·ðÓÌÂÌÓÒˆ‡ÏË «ÉÓ·ÂÌ» Ë «ÅðÂÒÎ‡Û» ·ÂÁ Ó·˙fl‚ÎÂÌËfl ‚ÓÈÌ˚, ÔÓ ‚ÒÂÈ ÒÚð‡ÌÂ ð‡Á‚Óð‡˜Ë‚‡ÂÚÒfl ¯ËðÓÍ‡fl ÔÓ‰„ÓÚÓ‚Í‡ Í ‚ÓÈÌÂ. é‰ÌÓÈ ËÁ ÓÒÌÓ‚Ì˚ı ˆÂÎÂÈ Í‡ÏÔ‡ÌËË ÒÚ‡ÎÓ ÛÌË˜ÚÓÊÂÌËÂ ðÛÒÒÍÓ„Ó Ô‡ÏflÚÌËÍ‡ÛÒ˚Ô‡Î¸ÌËˆ˚, ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌÌÓ„Ó ‚ Ö¯ËÎ¸ÍfiÂ. ëÚ‡Ú¸Ë ÄÍ‡ É˛Ì‰˛Á‡ Ò‰ÂÎ‡ÎË ‚ÓÔðÓÒ ÛÌË˜ÚÓÊÂÌËfl Ô‡ÏflÚÌËÍ‡ ˜ÛÚ¸ ÎË ÌÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÔðÓ·ÎÂÏÓÈ ‚ÒÂÈ íÛðˆËË. èÓÒÎÂ ÚÓ„Ó Í‡Í ðÓÒÒËÈÒÍËÂ ÔÓðÚ˚ ÔÓ‰‚Âð„ÎËÒ¸ ·ÓÏ·‡ð‰ËðÓ‚ÍÂ, 2 ÌÓfl·ðfl 1914 „. êÓÒÒËfl Ó·˙fl‚ËÎ‡ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË ‚ÓÈÌÛ.

3 ÌÓfl·ðfl ‡Ì„ÎËÈÒÍ‡fl ‡ðÏËfl Ì‡ÌÂÒÎ‡ ‡ðÚËÎÎÂðËÈÒÍËÈ Û‰‡ð ÔÓ ÔðÓÎË‚Û Ñ‡ð‰‡ÌÂÎÎ˚. ëð‡ÁÛ ÊÂ ÔÓÒÎÂ ˝ÚÓ„Ó 5 ÌÓfl·ðfl ÒÚð‡Ì˚ ÄÌÚ‡ÌÚ˚ Ó·˙fl‚Îfl˛Ú íÛðˆËË ‚ÓÈÌÛ. 11 ÌÓfl·ðfl ‚ ÒÚ‡Ï·ÛÎ¸ÒÍÓÈ ÏÂ˜ÂÚË ëÛÎÚ‡Ì‡ î‡ÚËı‡ ·˚ÎÓ Ó·˙fl‚ÎÂÌÓ Ó Ì‡˜‡ÎÂ ‰ÊËı‡‰‡ - Ò‚fl˘ÂÌÌÓÈ ‚ÓÈÌ˚, ÔÓÒÎÂ ˜Â„Ó éÒÏ‡ÌÒÍ‡fl ËÏÔÂðËfl ÓÙËˆË‡Î¸ÌÓ ‚ÒÚÛÔËÎ‡ ‚ ‚ÓÈÌÛ. ëÔÛÒÚfl ÚðË ‰Ìfl, ‚ 8 ˜‡ÒÓ‚ 30 ÏËÌÛÚ 14 ÌÓfl·ðfl 1914 „. Ì‡ „Î‡Á‡ı Û ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌÓÈ ÚÓÎÔ˚ ðÛÒÒÍËÈ Ô‡ÏflÚÌËÍ-ÛÒ˚Ô‡Î¸ÌËˆ‡ ‚ ë‡Ì-ëÚÂÙ‡ÌÓ ·˚Î ‚ÁÓð‚‡Ì. ÇÂðıÌflfl ˜‡ÒÚ¸ ˆÂðÍ‚Ë, ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÂÏ‡fl 12 ÍÓÎÓÌÌ‡ÏË, ·˚Î‡ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ð‡ÁðÛ¯ÂÌ‡, Ì‡ ð‡Á·ÓðÍÛ ÓÒÚ‡Î¸Ì˚ı ˜‡ÒÚÂÈ Á‰‡ÌËfl Ë Ó˜ËÒÚÍÛ ÏÂÒÚ‡ ÔÓÚðÂ·Ó‚‡ÎÓÒ¸ ·ÓÎÂÂ ÚðÂı ÏÂÒflˆÂ‚. àÌÙÓðÏ‡ˆËfl Ó ð‡ÁðÛ¯ÂÌËË Ô‡ÏflÚÌËÍ‡, ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌ‡fl ‚Î‡ÒÚflÏË „‡ÁÂÚ‡Ï, ÓÚÎË˜‡Î‡Ò¸ ÓÚ Ò‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚ ÚÂı, ÍÚÓ Ì‡ıÓ‰ËÎÒfl Ú‡Ï ‚Ó ‚ðÂÏfl ‚Áð˚‚‡. èÓ˝ÚÓÏÛ Ë ÒÂ„Ó‰Ìfl ‚ÒÂ Â˘Â ÌÂÚ ÔÓÎÌÓ„Ó ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËfl Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ì‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ ÔðÓËÁÓ¯ÎÓ ‚ ÚÓÚ ‰ÂÌ¸ ‚ ë‡Ì-ëÚÂÙ‡ÌÓ. ëÓıð‡ÌËÎÓÒ¸ Ó˜ÂÌ¸ Ï‡ÎÓ ÔËÒ¸ÏÂÌÌ˚ı ‰ÓÍÛÏÂÌÚÓ‚ Ë Ò‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚ Ó· ˝ÚÓÏ ÒÓ·˚ÚËË, ‚ÒÂ ÓÌË ð‡ÁÌÓðÂ˜Ë‚˚. ç‡ ÒÎÂ‰Û˛˘ËÈ ‰ÂÌ¸ ÔÓÒÎÂ ÒÌÓÒ‡ Ô‡ÏflÚÌËÍ‡ „‡ÁÂÚ˚ «í‡Ì˚Ï» Ë «Moniteur Oriental» ÔËÒ‡ÎË, ˜ÚÓ Ì‡ıÓ‰Ë‚¯ËÂÒfl ‚ÌÛÚðË ÍÓÎÓÍÓÎ¸ÌË Í‡ðÚËÌ˚ Ë ÍÓÎÓÍÓÎ‡ Ë ÔðÂ‰ÏÂÚ˚, ıð‡ÌË‚¯ËÂÒfl ‚ ˆÂðÍ‚Ë, ·˚ÎË ÔÂðÂ‰‡Ì˚ ‰ÂÔ‡ðÚ‡ÏÂÌÚÛ Ê‡Ì‰‡ðÏÂðËË. ëðÂ‰Ë ˝ÚËı ÔðÂ‰ÏÂÚÓ‚ ·˚Î ÌÂ·ÓÎ¸¯ÓÈ Ï‡ÍÂÚ Ô‡ÏflÚÌËÍ‡. É‡ÁÂÚ˚ ÛÚ‚ÂðÊ‰‡ÎË, ˜ÚÓ ÓÒÚ‡Î¸Ì˚Â ‰ÓðÓ„ËÂ ‚Â˘Ë ·˚ÎË ‚˚‚ÂÁÂÌ˚ Ó‰ÌËÏ ðÛÒÒÍËÏ ÏÓÌ‡ıÓÏ. É‡ÁÂÚ‡ «í‡ÒÙËð-Ë ùÙÍ‡ð» ÓÚ 20 ÌÓfl·ðfl 1914 „. ÔËÒ‡Î‡, ˜ÚÓ ˜ÂÚ˚ðÂ ËÁ ÔflÚË ÍÓÎÓÍÓÎÓ‚ ·˚ÎË ÔÂðÂ‚ÂÁÂÌ˚ ‚ ÇÓÂÌÌ˚È ÏÛÁÂÈ Ë ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌ˚

cu platform üzerinde, kolonlar›n tafl›d›¤› so¤an kubbeli piramidal bir kuleyle tamamlanan bir yap› olarak tasarlanm›flt›r. Genifl merdivenlerle ulafl›lan birinci platformda, görkemli girifl kap›s› bulunmaktad›r. ‹ç içe yar›m daire kemerli ve ortas›nda muhtemelen metal bezemeli kap›s› olan giriflin üstünde ve iki yan›nda aziz figürlerinin bulundu¤u panolar yer al›yordu. Giriflin iki yan›ndan yükselen merdivenlerle ulafl›lan ikinci platformda yine yar›m daire kemerli ve ortas› metal bezemeli bir bölüm daha vard›. Bu platformlar›n oluflturdu¤u ilk bölüm, masif görünümlü ve RomaneskBizans kar›fl›m›, hatta kale benzeri askeri görünümlü bir tasar›md›. Kolonlar›n tafl›d›¤› ve alttan ayr›l›p yükselen üst kesim ise belirgin neo-Slav karakterdeydi. Çan kulesi ifllevi de gören bu bölüm, yeflil renkli parlak bir malzemeyle infla edilmiflti.

Grandük Nikola Abdülhamid’in misafiri

1895’te inflas›na bafllanan an›t›n ilk kat› savaflta ölen Rus askerlerin kemiklerinin sakland›¤› bölmeler ve papazlarla muhaf›zlar›n özel odalar›na ayr›lm›fl. Üst bölüm ise on iki parça sütun üzerinde yükselen birkaç katl› kule olarak yap›lm›flt›r. Eser 1898 y›l›n›n son aylar›nda tamamlanm›flt›r. Ruslar, eserin 18 Aral›k’ta yap›lacak bir törenle aç›laca¤›n› ilan ederler. Törende Çar›n kuzeni Grandük Nikola Nikoleyeviç’de haz›r bulunacakt›r. Bu nedenle o zamanki ‹stanbul Rus sefiri Zinoviev her yere davetiyeler gönderir. Bu tören dolay›s›yla ‹stanbul’da Yeflilköy’e özel tren seferleri düzenlenir. Ayr›ca Yeflilköy Kalkiratya yolu da tamir edilir, Kalkiratya’dan Florya’ya yeni bir yol da yapt›r›l›r. An›t ilan edildi¤i gibi 18 Aral›k’ta kalabal›k bir davetli toplulu¤u önünde yap›lan törenle aç›l›r. Törende Osmanl› devletini ve padiflah›n› temsilen Tümen Kumandan› Ahmet Ali Pafla ve Albay Ahmet Tevfik bulunurlar. ‹stanbul’da Frans›zca yay›mlanan gazeteler o akflam Fener Patri¤i’nin yapt›¤› bir dini ayinle an›t› takdis etti¤ini yazmaktad›r. Törene kat›lan Grandük Nikola, o akflam 2. Abdülhamit taraf›ndan Y›ld›z Saray›’nda törenle kabul edilir. 1914 y›l› geldi¤inde bu sefer yeni bir savafl›n gergin atmosferi Avrupa’y› sarm›flt›r. Avusturya-Macaristan ‹mparatorlu¤u veliahd› Arflidük Franz Ferdinand’›n Saraybosna’da öldürülmesi ortal›¤› birdenbire kar›flt›rm›fl, Avusturya-Macaristan bu suikasttan sorumlu tuttu¤u S›rbistan’a 28 Temmuz 1914’te savafl ilan etmifltir. 2 A¤ustos’ta Os-

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

arkeoloji археология

(Yeflilköy) an›t toplanan büyük bir kalabal›¤›n gözleri önünde havaya uçurulur. Bu s›rada abidenin on iki sütun üzerinde yükselen üst k›sm› uçurulmufl, kalan bölümlerinin temizlenmesi ise üç ay sürmüfltür. Ancak an›t›n y›k›lmas› konusunda hükümetin gazetelere verdi¤i bilgiyle olaya tan›k olanlar›n anlatt›klar› aras›nda birbiriyle çeliflkili bilgiler görülmektedir. Bu nedenle Osmanl› tarihinde an›t›n nas›l ve kimler taraf›ndan y›k›ld›¤› konusu tam aç›kl›¤a kavuflmam›flt›r. Ayr›ca bu konuda bugüne kadar az fley yaz›lm›fl olmas›na karfl›n çok hata yap›ld›¤› görülmektedir.

Русский памятник Ayestefanos An›t›

Железная доро га / Tren yolu ре мо izi ое en рн a D мо ar ра rm М Ma

Ешилькёй / Yeflilköy

ÌÂÔÓ‰‡ÎÂÍÛ ÓÚ ËÁ‚ÂÒÚÌÓÈ «ÇËÁ‡ÌÚËÈÒÍÓÈ ˆÂÔË», ÍÓÚÓð‡fl Á‡Íð˚‚‡Î‡ ·ÛıÚÛ áÓÎÓÚÓÈ êÓ„ ‚Ó ‚ðÂÏfl ‡Ú‡ÍË Ì‡ ëÚ‡Ï·ÛÎ ÒÛÎÚ‡Ì‡ åÂıÏÂ‰‡ î‡ÚËı‡. í‡Í Í‡Í ÒÌÓÒ Ô‡ÏflÚÌËÍ‡ ÔÎ‡ÌËðÓ‚‡ÎÒfl Á‡ð‡ÌÂÂ, ·˚ÎÓ ÔðËÌflÚÓ ðÂ¯ÂÌËÂ Á‡ÔÂ˜‡ÚÎÂÚ¸ ˝ÚÓ ÒÓ·˚ÚËÂ Ì‡ ÍËÌÓÔÎÂÌÍÛ. ë ˝ÚÓÈ ˆÂÎ¸˛ íÛðˆËfl Á‡ÍÎ˛˜ËÎ‡ ‰Ó„Ó‚Óð Ò ÙËðÏÓÈ Sacha Messter Gesellschaft, ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌÓÈ ‚ ÒÚÓÎËˆÂ ÒÓ˛ÁÌÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ä‚ÒÚðÓ-ÇÂÌ„ðËË – ÇÂÌÂ. çÓ ÔÓÚÓÏ ·˚ÎÓ ðÂ¯ÂÌÓ, ˜ÚÓ ð‡ÁðÛ¯ÂÌËÂ ðÛÒÒÍÓ„Ó ÏÂÏÓðË‡Î‡ fl‚ÎflÂÚÒfl ‚ÓÔðÓÒÓÏ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ „Óð‰ÓÒÚË ÚÛðÓÍ, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÓÔÂð‡ÚÓð ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ ÚÛðÍÓÏ. Ç˚·Óð Ô‡Î Ì‡ ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ‡ðÏÂÈÒÍÓ„Ó ÓÙËˆÂð‡ Á‡Ô‡Ò‡ ÔÓ ËÏÂÌË îÛ‡Ú, ÍÓÚÓð˚È ÌÂÏÌÓ„Ó ð‡Á·Ëð‡ÎÒfl ‚ ÍËÌÂÏ‡ÚÓ„ð‡ÙÂ. ùÚÓÚ ÓÙËˆÂð, ÔÓÁ‰ÌÂÂ ÔÓÎÛ˜Ë‚¯ËÈ Ù‡ÏËÎË˛ ìÁÍ˚Ì‡È, ÛÏÂÎ ‰ÂÏÓÌÒÚðËðÓ‚‡Ú¸ ÍËÌÓ, ÌÓ Ò‡Ï ÌËÍÓ„‰‡ ÌË˜Â„Ó ÌÂ ÒÌËÏ‡Î. èðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË Sacha Messter Á‡ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ˜‡ÒÓ‚ Ì‡Û˜ËÎË Â„Ó ð‡·ÓÚ‡Ú¸ Ò Í‡ÏÂðÓÈ. ê‡ÒÔÓÎÓÊË‚ Í‡ÏÂðÛ ÌÂÔÓ‰‡ÎfiÍÛ ÓÚ Ô‡ÏflÚÌËÍ‡, îÛ‡Ú ìÁÍ˚Ì‡È Á‡ÔÂ˜‡ÚÎÂÎ ˝ÚÓ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓÂ ÒÓ·˚ÚËÂ. ëÛ‰¸·‡ ÔÂð‚Ó„Ó ÚÛðÂˆÍÓ„Ó ‰ÓÍÛÏÂÌÚ‡Î¸ÌÓ„Ó ÙËÎ¸Ï‡ «ëÌÓÒ êÛÒÒÍÓ„Ó Ô‡ÏflÚÌËÍ‡ ‚ ë‡Ì-ëÚÂÙ‡ÌÓ», ÒÌflÚÓ„Ó Ì‡ 150-ÏÂÚðÓ‚Û˛ ÔÎfiÌÍÛ, ‰Ó ÒËı ÔÓð ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ÌÂËÁ‚ÂÒÚÌÓÈ. n

manl› devleti Almanya ile gizli bir ittifak anlaflmas› imzalar. Anlaflman›n imzaland›¤› gün tüm yurtta seferberlik ilan edilir. Fakat bu, görünüflte tarafs›zl›¤› korumak amac›yla ilan edilmifl bir seferberliktir. Osmanl› devletinin ‹ttifak devletleri yan›ndaki yerinin kesinleflmesinden ve özellikle Goben ve Breslav z›rhl›lar›n›n savafl ilan edilmeksizin Rus k›y›lar›n› topa tutmas›ndan sonra halk› savafla haz›rlamak için genifl bir kampanya aç›l›r. Kampanyada, üzerinde en çok durulan konu 1877-1878 Savafl› sonunda Ruslar›n vard›klar› en ileri noktada Yeflilköy’de diktikleri an›t›n y›k›lmas›d›r. Bu s›rada Aka Gündüz’ün yazd›¤› makaleler an›t›n y›k›lmas›n› bütün halk›n sorunu haline getirmifltir. Limanlar›n bombard›man edilmesinden sonra Rusya, 2 Kas›m 1914’te Osmanl› Devleti’ne resmen savafl ilan eder. 3 Kas›m’da da ‹ngiliz donanmas› Çanakkale Bo¤az›’n› bombalar. Takiben 5 Kas›m’da da ‹tilaf devletleri Osmanl›lara savafl ilan ederler. 11 Kas›m’da Fatih Camii’nde okunan “Cihat-› Mukaddes” (Kutsal Savafl) ilan›yla da Osmanl› ‹mparatorlu¤u resmen savafla girmifltir. Savafl›n resmen ilan›ndan üç gün sonra, 14 Kas›m 1914 saat 8.30’da Ayastefanos’taki

An›t›n y›k›l›fl›n›n ertesi günü yay›nlanan Tanin gazetesi, Moniteur Oriental’›n de k›smen verdi¤i haberde: Y›k›mdan önce kulenin yukar›s›nda bulunan resim ve çanlar›n indirildi¤ini, binan›n içinden ç›kar›lan eflyalar›n polis müdüriyetine teslim edildi¤ini, bunlar›n içinde pirinçten yap›lm›fl alt›n yald›zl› an›t›n küçük bir maketinin de bulundu¤unu yazmaktad›r. An›t›n içindeki kilisede mevcut bulunan di¤er k›ymetli eflyalar›n ise daha önce bir Rus rahip taraf›ndan al›n›p götürüldü¤ü belirtilmektedir. Devrin gazetelerinden Tasvir-i Efkâr’›n 20 Kas›m 1914 tarihli nüshas›nda ise an›ttaki biri büyük dört çan›n kamyonlarla Askeri Müze’ye nakledilip Fatih’in ‹stanbul’u fethi s›ras›nda Haliç’i kapatan ünlü “Bizans zinciri”nin yan›na kondu¤u yazmaktad›r. An›t›n y›k›laca¤› önceden bilindi¤inden, y›k›m›n filme al›nmas› da kararlaflt›r›lm›fl ve müttefik Avusturya-Macaristan’›n baflkenti Viyana’da bulunan Sacha Messter Gesellschaft adl› bir firmayla anlaflma yap›lm›flt›r. Fakat daha sonra ulusal duygularla bu olay›n bir Türk eliyle filme al›nmas› uygun bulunarak bu görev için orduda yedek subay olarak görev yapan ve sinema konusunda çal›flm›fl olan Fuat ad›ndaki bir genç seçilmifltir. Daha sonra “Uzk›nay” soyad›n› alan bu yedek subay, daha önce “gösterici” kulland›¤› halde hiç “al›c›” kullanmam›flt›r. Bunun üzerine Sacha Mester’›n görevlileri al›c›n›n (kamera) nas›l kullan›laca¤›n› birkaç saatte kendisine göstermifllerdir. Bunun üzerine an›t›n biraz ötesine yerlefltirilen kameray› kullanarak Fuat Uzk›nay, bu tarihi olay›n çekimini tamamlam›flt›r. ‹lk Türk belgesel filmi say›lan “Ayastefanos’taki (Yeflilköy) Rus Abidesi’nin Y›k›l›fl›” adl› 150 metrelik bu filmin daha sonra ne oldu¤u konusunda bugüne kadar herhangi bir bilgi ve belge ele geçmemifltir. n Belge, foto¤raf ve gravürler: Nezih Baflgelen arflivi. Yazar›n yaz›l› izni olmaks›z›n elektronik mekanik, fotokopi ve benzeri araçlarla ya da di¤er kaydedici cihazlarla kopyalanamaz, aktar›lamaz ve ço¤alt›lamaz.)

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

искусство sanat

Алексей Мищенко Народный художник Украины, член-корреспондент Академии искусств Украины.

Aleksey Miflenko

Ukrayna halk ressam›, Sanat Bilimleri Akademisi üyesi.

ìÍð‡ËÌÂ ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú ð‡ÁÎË˜Ì˚Â ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ¯ÍÓÎ˚, ˜‡ÒÚÓ ÔÓÎflðÌ˚Â Û·ÂÊ‰ÂÌËfl, ð‡ÁÌ˚Â ÍÓÌˆÂÔˆËË, ÙËÎÓÒÓÙËË, ðÂÎË„ËË. çÓ Û Ì‡Ò Ò‚ÓÈ ÏÌÓ„Ó‚ÂÍÓ‚ÓÈ Ë ÓÒÌÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚È ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂÎ¸Ì˚È flÁ˚Í. å˚ ÁÌ‡ÂÏ, ÓÚÍÛ‰‡ ˜ÂðÔ‡Ú¸ Ë ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌËÂ, Ë Ë‰ÂË, Ë ÒÚËÎË, Ë ÙÓðÏÛ, Ë ÒÓ‰ÂðÊ‡ÌËÂ. ëÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Â Ï‡ÒÚÂð‡ ÊË‚ÓÔËÒË ìÍð‡ËÌ˚, Í‡Í ÒðÂ‰ÌÂ„Ó, Ú‡Í Ë ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl, ‚˚¯ÎË Ì‡ ‡ðÂÌÛ ÛÍð‡ËÌÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÈ ÊËÁÌË Ë ÛÚ‚Âð‰ËÎË ‚ Ò‚ÓÂÏ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Â ÌÓ‚Û˛ ˝ÒÚÂÚËÍÛ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ·Î‡„Ó‰‡ðfl Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Û ˆÂÎÓÈ ÔÎÂfl‰˚ Ú‡ÍËı flðÍËı Ë Ú‡Î‡ÌÚÎË‚˚ı ÔðÂ‰¯ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚, Í‡Í ÄÎÂÍÒ‡Ì‰ð åÛð‡¯ÍÓ, åËı‡ËÎ ÅÓÈ˜ÛÍ, à‚‡Ì íðÛ¯, ÄÎÂÍÒ‡Ì‰ð ÅÓ„ÓÏ‡ÁÓ‚, ä‡ÁËÏËð å‡ÎÂ‚Ë˜, ÄÌ‡ÚÓÎËÈ èÂÚðËˆÍËÈ, ÄÎÂÍÒ‡Ì‰ð‡ ùÍÒÚÂð, çËÍÓÎ‡È ÉÎÛ˘ÂÌÍÓ Ë ‰ðÛ„ËÂ. çÓ‚‡fl ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍ‡fl ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ ìÍð‡ËÌ˚ ÌÂ ÔÓ‚ÎËflÎ‡ Ì‡ ‡‚ÚÓðÒÍÛ˛ ÒÚËÎËÒÚËÍÛ Ë Ú‚Óð˜ÂÒÍËÂ ÔÓ‰ıÓ‰˚ Ï‡ÒÚÂðÓ‚ ÊË‚ÓÔËÒË, Ó ÍÓÚÓð˚ı ·Û‰ÂÚ Ë‰ÚË ðÂ˜¸, ‡ Ì‡Ó·ÓðÓÚ ÔðË·‡‚ËÎ‡ ıÛ‰ÓÊÌËÍ‡Ï Ò‚Ó·Ó‰˚ ‚ ð‡ÒÍð˚ÚËË

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Тарас Данилич. Усадьба газды. 2003. Taras Daniliç. A¤an›n Avlusu. 2003.

„ÎÛ·ËÌ Ò‚ÓÂÈ ÙËÎÓÒÓÙË˜ÌÓÒÚË, ‚ÍÎ˛˜ËÎ‡ ÌÓ‚˚Â ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ð‡Á‚ËÚËfl ÒÚ‡ÌÍÓ‚ÓÈ ÊË‚ÓÔËÒÌÓÈ Í‡ðÚËÌ˚, ÓÚÍð˚Î‡ ÔÂðÒÔÂÍÚË‚˚ ÂÂ ð‡Á‚ËÚËfl. èðÂÒÚËÊ Ë ÔðËÁÌ‡ÌËÂ ‚ ÏËðÂ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ ÛÍð‡ËÌÒÍÓÈ ÊË‚ÓÔËÒË

krayna’da farkl› bak›fl aç›lar›na, yaklafl›mlara, felsefeye ve inan›fla sahip sanat okullar› vard›r. Fakat dilimiz as›rl›k ve yarat›c› bir temele sahiptir. ‹lham›n, fikrin, usulün, yap› ve içeri¤in nereden geldi¤ini iyi biliriz. Ukrayna’n›n gerek orta ve gerekse genç kuflaktan olan ça¤dafl ressamlar› Ukrayna kültür alan›na girmifller, Aleksandr Muraflko, Mihail Boyçuk, ‹van Trufl, Aleksandr Bogomazov, Kazimir Maleviç, Anatoliy Petritskiy, Aleksandra Ekster, Nikolay Gluflenko ve di¤er baflar›l› ve parlak sanatç›lar›n eserleri sayesinde Ukrayna milli sanat›n›n yeni estetik niteli¤i aç›¤a ç›km›flt›r. Haklar›nda bahsedece¤imiz bu sanatç›lar›, ortaya koyduklar› eserlerde gerek stil ve gerekse ustal›k becerileri bak›m›ndan Ukrayna’n›n yeni politik yap›s› etkilememifl, aksine sanatç›n›n felsefi anlay›fl›n›n derinliklerinde var olan› ortaya ç›karmalar›nda biraz daha özgürlük sa¤lam›fl, tablo resim sanat›na yeni imkanlar sa¤lam›fl ve daha da geliflmesini sa¤lam›flt›r.

sanat искусство Федор Захаров. Весна в Седневе. 1975. Fedor Zaharov. Sednev’de Bahar. 1975.

ÔÓÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎ¸ÌÓ ð‡ÒÚÛÚ. èðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚Â Ì‡ ÒÚð‡ÌËˆ‡ı ÊÛðÌ‡Î‡ ð‡·ÓÚ˚ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ı Ï‡ÒÚÂðÓ‚ ÍËÒÚË Íð‡ÒÌÓðÂ˜Ë‚Ó Ò‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚Û˛Ú Ó· ˝ÚÓÏ. éÒÓ·ÂÌÌÓ ÔðËflÚÌ˚Ï Ë ‚ÌÛ¯ËÚÂÎ¸Ì˚Ï Ò‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ ËÌÚÂ„ð‡ˆËË ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ìÍð‡ËÌ˚ ‚ Â‚ðÓÔÂÈÒÍËÈ Ë ÏËðÓ‚ÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÈ ÍÓÌÚÂÍÒÚ ÒÚ‡ÎÓ ‚ÓÁÓ·ÌÓ‚ÎÂÌËÂ ÂÂ Û˜‡ÒÚËfl ‚ åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓÏ ·ËÂÌÌ‡ÎÂ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ‚ ÇÂÌÂˆËË (àÚ‡Î¸flÌÒÍ‡fl êÂÒÔÛ·ÎËÍ‡), ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ÔðÂÁÂÌÚ‡ˆËfl ‡‚ÚÓðÒÍÓ„Ó ÔðÓÂÍÚ‡ ‡Í‡‰ÂÏËÍ‡ ÊË‚ÓÔËÒË ÇËÍÚÓð‡ ëË‰ÓðÂÌÍÓ «ÜÂðÌÓ‚‡ ‚ðÂÏÂÌË» Ì‡ ˛·ËÎÂÈÌÓÏ 50-Ï ·ËÂÌÌ‡ÎÂ. èðÓÂÍÚ «ÜÂðÌÓ‚‡ ‚ðÂÏÂÌË» ‚˚‰ÂðÊ‡Ì ‚ ðÛÒÎÂ ÌÂÓÍÎ‡ÒÒËÍË, ‚ÒÔÎÂÒÍË ÍÓÚÓðÓÈ Ò ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓÈ Á‡ÍÓÌÓÏÂðÌÓÒÚ¸˛ ËÏÂÎË ÏÂÒÚÓ Ë ‚ ÏÓ‰ÂðÌËÁÏÂ, Ë ‚ ÔÓÒÚÏÓ‰ÂðÌËÁÏÂ. éÒÓ·ÂÌÌÓÒÚ¸ ÔðÓÂÍÚ‡ – ‚ Â„Ó ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË, ÌÂ ÚÂðflfl „Î‡‚ÌÓ„Ó ÒÏ˚ÒÎ‡, ÔðËÓ·ðÂÚ‡Ú¸ ÚÛ ËÎË ËÌÛ˛ ÏÓ‰ËÙËÍ‡ˆË˛, ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓ ÓÚ ÍÓÌÍðÂÚÌÓ„Ó ˝ÍÒÔÓÁËˆËÓÌÌÓ„Ó ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚‡. éÒÌÓ‚Ì‡fl ÍÓÎÎËÁËfl ÔðÓÂÍÚ‡ – ·ðÂÌÌÓÂ Ë

‚Â˜ÌÓÂ, ‚Ë‰ËÏÓÂ Ë ‚˚‰ÛÏ‡ÌÌÓÂ. ÇËÍÚÓð ëË‰ÓðÂÌÍÓ – ËÁ‚ÂÒÚÌ˚È ıÛ‰ÓÊÌËÍ, Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó ÍÓÚÓðÓ„Ó ÔÓ ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚Û ÓˆÂÌÂÌÓ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ìÍð‡ËÌÂ, ÌÓ Ë ‚ ÒÚð‡Ì‡ı ·ÎËÁÍÓ„Ó Ë ‰‡Î¸ÌÂ„Ó Á‡ðÛ·ÂÊ¸fl. ÅÂÁÛÍÓðËÁÌÂÌÌÓ ‚Î‡‰Âfl ÎËÌËÂÈ, ÛÏÂÌËÂÏ ÍÓÌÒÚðÛÍÚË‚ÌÓ ‚˚ÒÚðÓËÚ¸ ÙÓðÏÛ Ë ÍÓÎÓðËÚ, ıÛ‰ÓÊÌËÍ ÌÂÛÚÓÏËÏÓ ˝ÍÒÔÂðËÏÂÌÚËðÛÂÚ, ÓÚ˚ÒÍË‚‡fl ÌÓ‚˚Â Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËfl ‚ ËÒÍÛÒÒÚ‚Â ÌÓ‚Ó„Ó Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËfl. å‡ÒÚÂðÒÍË ‚˚ÔÓÎÌËÎ ÇËÍÚÓð ëË‰ÓðÂÌÍÓ ˆËÍÎ˚ ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÈ, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚ı ÊÂÌ˘ËÌÂ, ÍÓÚÓð‡fl, ÔÓ ÏÌÂÌË˛ ıÛ‰ÓÊÌËÍ‡, ÌÂÒÂÚ ‚ ÒÂ·Â ÍÓÒÏË˜ÂÒÍÛ˛ Ú‡ÈÌÛ. èðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚Â ð‡·ÓÚ˚ ËÁ·ð‡ÌÌ˚ı ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚ ÌÂ Ò‚flÁ‡Ì˚ Ò ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏË Ë‰ÂflÏË, ‚ ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Â ÓÌË ÔÓÒ‚fl˘ÂÌ˚ ‚Â˜Ì˚Ï ÔðÓ·ÎÂÏ‡Ï ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡. ïÓ˜ÂÚÒfl, ˜ÚÓ·˚ ˆÂÌËÚÂÎË ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ‚ÓÁ‚ð‡˘‡ÎËÒ¸ Í ˝ÚËÏ ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËflÏ Í‡Í Í ÊË‚ÓÏÛ ËÒÚÓ˜ÌËÍÛ, ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ÓÚÍð˚‚‡fl ‚ ÌËı ÌÓ‚˚Â Ë ÌÓ‚˚Â Í‡˜ÂÒÚ‚‡. ÉÎ‡‚Ì‡fl ÚÂÌ‰ÂÌˆËfl, Ó·˙Â‰ËÌfl˛˘‡fl ˝ÚÛ „ðÛÔÔÛ ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚, – ‚Á‡ËÏÓÒ‚flÁ¸ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ‰ÓÒÚËÊÂÌËÈ

Ukrayna ça¤dafl resim sanatç›l›¤› dünyada gittikçe daha da prestij ve kabul görüyor. Ünlü ressamlar›n dergi sayfalar›ndaki maharetli f›rçalar›n›n ürünleri bunu oldukça iyi göstermektedir. Özellikle Ukrayna’n›n Venedik’te düzenlenen Uluslararas› Ça¤dafl Sanat Bienali’ne kat›l›m›n›n yenilenmesi, bilhassa ressam Viktor Sidorenko’nun “Jernova Vremeni (Fele¤in Çark›)” adl› projesinin 50. Bienal jübilesinde sergilenmesi Ukrayna resim sanat›n›n Avrupa ve dünya kültür alan›na dahil edildi¤inin hat›r› say›l›r bir delilidir ve oldukça memnuniyet vericidir. “Jernova Vremeni” projesi, kimi ilkeler bak›m›ndan modernizm ve post-modernizmde yer alabilen bir neoklasizm eseriydi. Projenin özelli¤i, mümkün oldukça ana fikri kaybetmeden, somut bir poza ba¤l› kalmadan herhangi bir de¤iflikli¤i elde etmektir. Projenin temel çabas›, geçici ve sonsuz, görünen ve tasarlanan olmak. Viktor Sidorenko, eserleri sadece Ukrayna’da

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

искусство sanat Андрей Антонюк. Мамина весна. 1995. Andrey Antonük. Annemin Bahar›. 1995.

Борис Буряк. Натюрморт. 1995.

Boris Buryak. Naturmort. 1995.

ÛÍð‡ËÌÒÍËı Ï‡ÒÚÂðÓ‚ Ë Ó·˘ÂÂ‚ðÓÔÂÈÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚. ÇËÍÚÓð ÉÓÌÚ‡ðÓ‚ Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ‚ ÔÓÒÚÓflÌÌÓÏ ÔÓËÒÍÂ ÌÓ‚˚ı ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂÎ¸Ì˚ı ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ Ë ÚÂÏ. èðÓËÁ‚Â‰ÂÌËfl ıÛ‰ÓÊÌËÍ‡ ÒÓÁ‚Û˜Ì˚ Ì‡¯ÂÏÛ ‚ðÂÏÂÌË ‰‡ÊÂ ÚÓ„‰‡, ÍÓ„‰‡ ‡‚ÚÓð ËÁÓ·ð‡Ê‡ÂÚ Í‡Á‡ˆÍËÈ ·˚Ú, Ó·ð‡˘‡ÂÚÒfl Í ÒÓ·˚ÚËflÏ ‚ðÂÏÂÌ å‡ÁÂÔ˚ Ë ÉÓ„ÓÎfl, Í ·Ë·ÎÂÈÒÍÓÈ ÚÂÏ‡ÚËÍÂ. èÓ˜ËÚ‡ÚÂÎflÏ Ú‡Î‡ÌÚ‡ Ç. ÉÓÌÚ‡ðÓ‚‡ ÓÌ ‰ÓðÓ„ ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó Í‡Í ÔÂ‚Âˆ ÇÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ìÍð‡ËÌ˚ (ëÎÓ·ÓÊ‡ÌÒÍÓ„Ó Íð‡fl), Ó‰ËÌ ËÁ ÎÛ˜¯Ëı Ï‡ÒÚÂðÓ‚ ÎËðË˜ÂÒÍÓ„Ó ÔÂÈÁ‡Ê‡, ÍÓÚÓð˚È Ë˘ÂÚ Ôð‡‚‰Û ÊËÁÌË, ÌÂ ÓÚfl„Ó˘ÂÌÌÛ˛ ÌÂÌÛÊÌÓÈ ÒÛÂÚÓÈ. ä‡Í ÌËÍÚÓ ‰ðÛ„ÓÈ, Ç. ÉÓÌÚ‡ðÓ‚ ‚ÓÔÎÓ˘‡ÂÚ ‚ Ò‚ÓÂÏ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Â ‚ÂÎËÍÛ˛ Úð‡‰ËˆË˛ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ¯ÍÓÎ˚ ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡. çÂÏ‡ÎÓ ÁÌ‡˜ËÏ˚ı ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÈ ‚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÒÓÍðÓ‚Ë˘ÌËˆÂ ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚ á‡Ô‡‰ÌÓÈ ìÍð‡ËÌ˚. ã¸‚Ó‚ÒÍËÂ ıÛ‰ÓÊÌËÍË ÅÓðËÒ ÅÛðflÍ Ë åËı‡ËÎ ÑÂÏˆ˛, ÛÊ„ÓðÓ‰ÒÍËÈ Ï‡ÒÚÂð í‡ð‡Ò Ñ‡ÌËÎË˜ – Ì‡ÒÚÓfl˘ËÂ «Ï‡˝ÒÚðÓ ÍËÒÚË», ÍÓÚÓð˚Â Ï˚ÒÎflÚ ‚ ˆ‚ÂÚÂ, ÎÂÔflÚ Ë ðËÒÛ˛Ú, ÛÏÂÎÓ ÓÔÂðËðÛfl Ï‡ÒÒ‡ÏË ËÁÏÂÌ˜Ë‚˚ı ˆ‚ÂÚÓ‚˚ı ÔflÚÂÌ. ÅÎ‡„Ó‰‡ðfl ÌÂð‡Áð˚‚Ì˚Ï Ò‚flÁflÏ Ò ðÓ‰ÌÓÈ ÁÂÏÎÂÈ, ·ÎËÁÓÒÚË Í Ì‡ðÓ‰Ì˚Ï ËÒÚÓÍ‡Ï, ÔËÚ‡˛˘ËÏ Ëı Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó, ˝ÚË ÊË‚ÓÔËÒˆ˚ Ì‡¯ÎË Ò‚ÓÈ, ÓÒÓ·ÂÌÌ˚È ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È flÁ˚Í. Ç ÍÓ„ÓðÚÂ ËÁ‚ÂÒÚÌÂÈ¯Ëı ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚ û„‡ ìÍð‡ËÌ˚ – Ó‰ÂÒÒÍËÈ ÊË‚ÓÔËÒÂˆ ûðËÈ Ö„ÓðÓ‚, ‚ ˜¸Ëı ð‡·ÓÚ‡ı ÒÓÁ‰‡Ì Á‡ÔÓÏËÌ‡˛˘ËÈÒfl Ó·ð‡Á óÂðÌÓ„Ó ÏÓðfl. Ç ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËflı Ï‡ÒÚÂð‡ ÏÓðÂ ‚ÒÂ„‰‡ ‚ÓÔÎÓ˘ÂÌËÂ ˜Û‰‡ Ë Íð‡ÒÓÚ˚. é˜‡ðÓ‚‡ÌËÂ ÔðÂÍð‡ÒÌ˚Ï Ì‡‚ÒÂ„‰‡ ÒÚ‡ÎÓ ‰‚ËÊÛ˘ÂÈ ÒËÎÓÈ Â„Ó ˆÂÎÂÛÒÚðÂÏÎÂÌÌ˚ı ÔÓËÒÍÓ‚ ÙÓðÏ˚, ËÌ‰Ë‚Ë‰Û‡Î¸ÌÓ„Ó ˆÂÎÓÒÚÌÓ„Ó Ò‚ÂÚÓ‚Ë‰ÂÌËfl. í‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó ÍËÂ‚ÒÍÓ„Ó ıÛ‰ÓÊÌËÍ‡, ‡Í‡‰ÂÏËÍ‡ çËÍÓÎ‡fl ëÚÓðÓÊÂÌÍÓ Феодосий Гуменюк. Святой Юрий. 1978. Feodosiy Gumenük. Aziz Yuri. 1978.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

sanat искусство Екатерина Косьяненко. Пасека. 2005.

Екатерина Косьяненко. Варвара. 2005. Yekaterina Kosyanenko. Varvara. 2005.

Yekaterina Kosyanenko. Ar›l›k. 2005.

de¤il, yak›n ve uzaktaki yabanc› ülkelerde de yüksek seviyede kabul gören bir ressamd›r. Sanatç› renk uyumunu ve flekli ustaca kurgulay›p çizgiye hakimiyeti pürüzsüzce kullanarak, yeni bin y›l›n sanat anlay›fl›nda yeni yöntemleri b›kmadan uygular. Ressam Viktor Sidorenko kozmik bir s›r tafl›d›¤›n› düflündü¤ü kad›n› konu edinmifl ve bu alanda birçok eser ortaya koymufltur. Ressamlar›n eserleri aras›ndan seçilen tablolar politikayla ilgili de¤ildir ve ço¤unlukla insanl›¤›n bitmeyen s›k›nt›lar›n› dile getiren konular tercih edilmifltir. Sanata de¤er verenlerin bu eserleri birer canl› kaynak olarak de¤erlendirip onlara defalarca bakmalar›n› ve her defas›nda yeni nitelikler bulmalar›n› isterdim. Bu gruptaki sanatç›lar› bir araya getiren yaklafl›m, Ukraynal› ressamlar›n becerilerinin Avrupa kültürüyle birleflmesidir. Viktor Gontarov, sürekli olarak yeni yarat›c›l›k imkanlar› ve konular› aray›fl›nda olan bir sanatç›d›r. Sanatç›n›n eserleri Kazan savafl›n› yans›t›rken de, Gogol ve Mazepa (‹van Stepanoviç Mazepa; Ukrayna Hetman› - 16871708) olaylar›na ve ‹ncil’e at›flar yaparken de günümüze hitap etmektedir. V. Gontarov’un becerisini be¤enenler için o, öncelikle Do¤u Ukrayna’n›n (Slaboda bölgesi) ses sanatç›s›, hayat›n gereksiz kofluflmalar›yla a¤›rlaflmam›fl gerçeklerini arayan lirik peyzaj ressamlar›ndan biridir. V. Gontarov, di¤er sanatç›lardan farkl› olarak eserlerinde Ukrayna Milli Sanat Okulu’nun geleneklerine yer vermektedir. Bat› Ukrayna ressamlar›n›n da milli sanat hazinesinde birçok de¤erli eserleri var. Lvov ressamlar›ndan Boris Buryak ve Mihail Demtsü, Ujgorodlu ressam Taras DaАлександр Ивахненко. Спас. 1995. Aleksandr ‹vahnenko. Kurtulufl. 1995. D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

искусство sanat

ËÁ‚ÂÒÚÌÓ ‰‡ÎÂÍÓ Á‡ ÔðÂ‰ÂÎ‡ÏË ìÍð‡ËÌ˚. ÇËðÚÛÓÁÌÓ ‚Î‡‰Âfl ð‡ÁÎË˜Ì˚ÏË ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂÎ¸Ì˚ÏË ÚÂıÌËÍ‡ÏË, ÓÌ ‚ÒÂ„‰‡ ÒÚðÂÏËÚÒfl ‰ÓÒÚË˜¸ „‡ðÏÓÌËË, ÔðË·ÎËÁËÚ¸Òfl Í „ÎÛ·ËÌ‡Ï Ì‡ðÓ‰Ì˚ı Úð‡‰ËˆËÈ, Ì‡ÔÓÎÌËÚ¸ Ó·ð‡Á˚ Ò‚ÓËı ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÈ „ÎÛ·ÓÍËÏ ÒÏ˚ÒÎÓÏ Ë ‰ÛıÓ‚ÌÓÒÚ¸˛. äÎ‡ÒÒË˜ÂÒÍËÏË ÒÚ‡ÎË ÔÓðÚðÂÚÌ˚Â ð‡·ÓÚ˚ Ï‡ÒÚÂð‡, ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËfl ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÚÂÏ‡ÚËÍË, ÔÂÈÁ‡ÊË Ë Ì‡Ú˛ðÏÓðÚ˚. üðÍËÏË ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÄÎÂÍÒ‡Ì‰ð à‚‡ıÌÂÌÍÓ Ë îÂÓ‰ÓÒËÈ ÉÛÏÂÌ˛Í. éÌË ÔðËÌ‡‰ÎÂÊ‡Ú Í ÔÎÂfl‰Â Ú‡Î‡ÌÚÎË‚˚ı ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚, ÒÓÂ‰ËÌfl˛˘Ëı ‚ Ò‚ÓÂÏ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Â ÌÓ‚‡ÚÓðÒÚ‚Ó Ë Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ Ì‡ÒÎÂ‰ËÂ, ÍÛÎ¸ÚÛðÛ Ë ‰ÛıÓ‚ÌÓÒÚ¸ Ì‡ðÓ‰‡. Ç ð‡·ÓÚ‡ı ˝ÚËı ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚ fl‚ÒÚ‚ÂÌÌÓ Ó˘Û˘‡ÂÚÒfl ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ðÛÍ‡ Ï‡ÒÚÂð‡, ÌÓ Ë ‰Ûı ÛÍð‡ËÌÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡, ‚ ÌËı Ò‚ÂÚËÚÒfl Ì‡ðÓ‰Ì‡fl ‰Û¯‡. Ç Ëı Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Â ÔÂðÂÔÎ‡‚ÎÂÌ˚ Ì‡¯Ë ÛÍð‡ËÌÒÍËÂ Úð‡‰ËˆËË. Ä. à‚‡ıÌÂÌÍÓ Ë î. ÉÛÏÂÌ˛Í ÒÛÏÂÎË Ú‡Î‡ÌÚÎË‚Ó ‚ÓÒÔðÓËÁ‚ÂÒÚË Ì‡ Ò‚ÓËı ÔÓÎÓÚÌ‡ı ˆÂÎ˚Â ÔÎ‡ÒÚ˚ Ì‡¯ÂÈ ËÒÚÓðËË, ÒÓÁ‰‡Ú¸ flðÍËÂ Ó·ð‡Á˚ Ì‡ðÓ‰Ì˚ı „ÂðÓÂ‚ Ë ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ı Î˛‰ÂÈ. åÓÎÓ‰‡fl ıÛ‰ÓÊÌËˆ‡ ÍËÂ‚ÎflÌÍ‡ ÖÍ‡ÚÂðËÌ‡ äÓÒ¸flÌÂÌÍÓ – flðÍÓÂ fl‚ÎÂÌËÂ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ ÛÍð‡ËÌÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚. éÌ‡ ÎË¯¸ ‚ 2002 „. ÓÍÓÌ˜ËÎ‡ ç‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛ ‡Í‡‰ÂÏË˛ ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ Ë ‡ðıËÚÂÍÚÛð˚, ÌÓ ÛÊÂ ÔÓÎÛ˜ËÎ‡ ÔÂð‚˚È ÔðËÁ 100-„Ó ÓÒÂÌÌÂ„Ó Ò‡ÎÓÌ‡ ‚ è‡ðËÊÂ ÔÓ ÌÓÏËÌ‡ˆËË «ÊË‚ÓÔËÒ¸», „ð‡ÌÚ èðÂÁË‰ÂÌÚ‡ ìÍð‡ËÌ˚ ‰Îfl Ú‡Î‡ÌÚÎË‚ÓÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊË Ë ÒÚËÔÂÌ‰Ë˛ èðÂÁË‰ÂÌÚ‡ ìÍð‡ËÌ˚. ä‡ðÚËÌ˚ ıÛ‰ÓÊÌËˆ˚ ÒÚËÎËÒÚË˜ÂÒÍË ·ÎËÁÍË ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËflÏ Ì‡ðÓ‰ÌÓÈ ÊË‚ÓÔËÒË ·‡ðÓ˜Ì˚ı ËÍÓÌ, ÌÓ ‡‚ÚÓð, ÓÔËð‡flÒ¸ Ì‡ Ì‡ðÓ‰Ì˚Â Ë‰Â‡Î˚ Íð‡ÒÓÚ˚, ÛÏÂÎÓ Úð‡ÌÒÙÓðÏËðÛÂÚ Ì‡ðÓ‰ÌÓÂ ÏËðÓÓ˘Û˘ÂÌËÂ ‚ ÒËÏ‚ÓÎ˚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó flÁ˚Í‡. üðÍ‡fl Ôð‡Á‰ÌË˜ÌÓÒÚ¸ Ë ÔÓ˝ÚË˜ÌÓÒÚ¸ ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ Ö. äÓÒ¸flÌÂÌÍÓ, ËÁ˚ÒÍ‡ÌÌ˚È ÍÓÎÓðËÚ, ÌÂÊÌ˚Â, ˜ËÒÚ˚Â Íð‡ÒÍË „‡ðÏÓÌËðÛ˛Ú Ò ˝ÏÓˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Ï ÒÚðÓÂÏ Ó·ð‡ÁÓ‚, ˜ÚÓ ‚ÓÎÌÛÂÚ Ë ÌÂÒÂÚ ‚ ÒÂ·Â ÓÒÚðÓÂ ÔÂðÂÊË‚‡ÌËÂ. ÖÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ˜ÚÓ ‚ÒÂ ·Ó„‡ÚÒÚ‚‡ ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ÒÓÁ‰‡ÌÌ˚Â Á‡ ÔðÓ¯Î˚Â ÒÚÓÎÂÚËfl, ‚ÎËfl˛Ú Ì‡ ˜Û‚ÒÚ‚‡ Í‡Ê‰Ó„Ó ËÁ Ì‡Ò, ÙÓðÏËðÛ˛Ú ‰ÛıÓ‚ÌÓ-„ÂÌÂÚË˜ÂÒÍËÈ ÍÓ‰ Ì‡ðÓ‰‡. èÓ˝ÚÓÏÛ ‚ ÏÓËı ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËflı ËÁ ÒÂðËË «èðÂðËflëÚÂÔ¸», ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚ı 100-ÎÂÚË˛ ÔÓÒÂÎÂÌËfl ÛÍð‡ËÌˆÂ‚ ‚ ä‡Ì‡‰Â, ÓÒÏ˚ÒÎflÂÚÒfl ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚ÂÌÌÓ‚ðÂÏÂÌÌ‡fl ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸, ˜ÚÓ ÒÓÁ‰‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÒÓÁ‰‡Ú¸ Ó·ð‡Á˚, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚Â Ò ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓÈ Ô‡ÏflÚ¸˛ Ë ÒÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÂÏ ˝ÔÓı. n

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

niliç renklerle düflünen, çal›flan ve resmeden, birbirine kolayl›kla kar›flabilecek binlerce renk tonuna ustaca operasyonlar yapan gerçek birer “f›rça ustalar›”d›rlar. Öz topraklar›ndan kopmamak ve sanatlar›n› besleyen milli köküne yak›nl›k sayesinde bu ressamlar kendilerine has bir sanat dili elde ettiler. Çal›flmalar›nda Karadeniz’i an›msatan eserler veren Odessal› ressam Yuriy Yegorov Güney Ukrayna’n›n ünlü ressamlar› aras›nda yer al›r. Ressam›n eserlerinde deniz, her zaman bir güzellik ve hayranl›k uyand›ran olarak yans›t›lm›flt›r. fiaflk›nl›k, eserlerinde özel flekil aray›fllar›na ve ayr› ayr› renk bütünlü¤üne hareket veren bir güç olmufltur. Kievli ressam ve akademisyen Nikolay Starojenko yurt d›fl›nda oldukça tan›nan bir sanatç›. Farkl› sanat tekniklerine görsel bak›mdan hakim olan ressam, eserlerinde uyumu elde etmeye, halk geleneklerinin derinliklerine inmeye, onlar› yo¤un düflünce ve ruhla doldurmaya her zaman gayret etmektedir. Sanatç›n›n portreleri, dini eserleri, peyzaj ve natürmortlar› birer klasik olarak kabul edilir. Ça¤dafl resim sanat›n›n en parlak ustalar› Aleksandr ‹vahnenko ve Feodosiy Gumenük’tür. Ortaya koyduklar› eserlerinde yeni ile geleneksel miras› ve halk›n kültürünü manevi özellikleriyle birlefltiririler. Çal›flmalar›nda sadece bir ustan›n izine de¤il, Ukrayna halk›n›n ruhuna rastlamak ve onlarda halk ruhunun parlad›¤›n› görmek mümkün. Tablolara Ukrayna gele-

neklerinin yay›ld›¤› dikkati çekmektedir. A. ‹vahnenko ve F. Gumenük yapm›fl olduklar› tablolarda Ukrayna tarihinin birçok katmanlar›n› ifllemekte, milli kahramanlar›n ve ünlü kiflilerin parlak simalar›n› yans›tmakta oldukça becerikliler. Kievli genç bayan ressamlardan Yekaterina Kosyanenko, ça¤dafl Ukrayna kültürünün parlak bir sanatç›s›d›r. Y. Kosyanenko Ukrayna Milli Sanat ve Mimarl›k Akademisi’ni henüz 2002 y›l›nda bitirmifl olmas›na karfl›n, nominal tablo dal›nda Paris 100. Güz Salonu’nun ilk ödülünü, Ukrayna Cumhurbaflkanl›¤›n›n baflar›l› genç ödülü ve Ukrayna Cumhurbaflkanl›¤› bursunu kazand›. Sanatç›n›n tablolar› üslup bak›m›ndan incelendi¤inde barok stilinde yap›lan milli ikona sanat›na yak›n oldu¤u dikkati çekiyor ama ressam milli güzellik anlay›fl›na a¤›rl›k vererek ça¤dafl sanat diline milli dünya görüfllerini büyük bir ustal›kla aktarabiliyor. Y. Kosyanenko’nun süslü ve fliirsel sanat›, zarif renklili¤i ve temiz boyalar› flekillerin duygusal diziliflleriyle büyük bir uyum sa¤lamas› heyecanland›r›yor ve insan› derin bir kayg›ya bo¤uyor. Geçen asra ait kültürel zenginlikler hiç flüphesiz her birimizi etkiliyor ve halk›n manevi genlerinde de¤ifliklik meydana getiriyor. Bu nedenle, “Preriya-Step” serisi içinde yer alan ve Ukraynal›lar›n Kanada’ya yerleflmelerinin 100. y›l dönümünü anlatan eserlerimde genifl zaman gerçekli¤i yans›t›lmaktad›r. Bu da, ça¤a görecelilik ve tarihi haf›za ile ilgili flekiller yapma imkan› vermektedir. n

человек insan

Михаил Чемберджи: сердце, отданное детям Мая Ржевская Кандидат искусствоведения, доцент (Украина).

Çocuklara adanm›fl bir kalp:

Mihail Çemberci Maya Rjevskaya Güzel Sanatlar Doçenti (Ukrayna).

Ïfl åËı‡ËÎ‡ óÂÏ·Âð‰ÊË ıÓðÓ¯Ó ËÁ‚ÂÒÚÌÓ Í‡Í ‚ ìÍð‡ËÌÂ, Ú‡Í Ë Á‡ Âfi ÔðÂ‰ÂÎ‡ÏË. ëÎÓÊÌÓ ÓÔðÂ‰ÂÎËÚ¸, Í‡Í‡fl ËÏÂÌÌÓ ÒÙÂð‡ Â„Ó ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË – ‚Â‰¸ ÓÌ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ÍÓÏÔÓÁËÚÓð, ÌÓ Ë ËÁ‚ÂÒÚÌ˚È ÔÂ‰‡„Ó„, Û˜fiÌ˚È, Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ‰ÂflÚÂÎ¸ – ÔðËÌÂÒÎ‡ ÂÏÛ Ì‡Ë·ÓÎ¸¯Û˛ ËÁ‚ÂÒÚÌÓÒÚ¸. èÂðÂ˜ÂÌ¸ ÔÓ˜fiÚÌ˚ı Ë Û˜fiÌ˚ı Á‚‡ÌËÈ ıÛ‰ÓÊÌËÍ‡ (Ì‡ðÓ‰Ì˚È ‡ðÚËÒÚ ìÍð‡ËÌ˚, ÔðÓÙÂÒÒÓð, ˜ÎÂÌ-ÍÓððÂÒÔÓÌ‰ÂÌÚ ÄÍ‡‰ÂÏËË ÔÂ‰‡„Ó„Ë˜ÂÒÍËı Ì‡ÛÍ ìÍð‡ËÌ˚, ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸Ì˚È ˜ÎÂÌ ÄÍ‡‰ÂÏËË ËÒÍÛÒÒÚ‚ ìÍð‡ËÌ˚) ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Ò‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚ÛÂÚ Ó· Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ÔðËÁÌ‡ÌËË Â„Ó ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË, ÌÓ Ë ÌÂÔÓÒðÂ‰ÒÚ‚ÂÌÌÓ ÓÚÓ·ð‡Ê‡ÂÚ ÂÂ ð‡ÁÎË˜Ì˚Â ÒÙÂð˚. ÇÍÎ‡‰, Ò‰ÂÎ‡ÌÌ˚È å.à. óÂÏ·Âð‰ÊË ‚ ÓÚÂ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ ÎË¯¸ Á‡ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚, ‚ðfl‰ ÎË ÒÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ÓÚÓ·ð‡ÊÂÌ ‚ ÌÂ·ÓÎ¸¯ÓÈ ÒÚ‡Ú¸Â. çÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ‚ ÌÂÏÌÓ„Ëı ÒÎÓ‚‡ı ÓˆÂÌËÚ¸ ðÓÎ¸ ıÛ‰ÓÊÌËÍ‡ ‚ ÒÓÁ‰‡ÌËË ÏÌÓ„Ëı ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÍÓÎÎÂÍÚË‚Ó‚ ÒÚÓÎËˆ˚, ÔÂðÂ˜ËÒÎËÚ¸ Ë ÔðÓ‡Ì‡ÎËÁËðÓ‚‡Ú¸ ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó ÚÂ‡Úð‡Î¸Ì˚ı Ô¸ÂÒ, Ó‰ÛıÓÚ‚ÓðfiÌÌ˚ı Â„Ó ÏÛÁ˚ÍÓÈ, ÓÚ‰‡Ú¸ ‰ÓÎÊÌÓÂ „ð‡ÏÔÎ‡ÒÚËÌÍ‡Ï Ë ÍÓÏÔ‡ÍÚ-‰ËÒÍ‡Ï Ò Á‡ÔËÒflÏË Â„Ó ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÈ ð‡ÁÌ˚ı Ê‡ÌðÓ‚. ÑÎfl Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡ ÍÓÏÔÓÁËÚÓð‡ ı‡ð‡ÍÚÂðÌ˚ ÌÂÓðÓÏ‡ÌÚË˜ÂÒÍËÂ ÚÂÌ‰ÂÌˆËË, Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl ÓÍð‡¯ÂÌÌÓÒÚ¸ ÏÛÁ˚ÍË, ÚÓÌÍËÈ ÎËðËÁÏ, ÔÒËıÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍ‡fl „ÎÛ·ËÌ‡ Ó·ð‡ÁÓ‚, ÏÂÎÓ‰Ë˜ÌÓÒÚ¸, Ûð‡‚ÌÓ‚Â¯ÂÌÌÓÒÚ¸ ÒÚðÛÍÚÛðÌ˚ı ðÂ¯ÂÌËÈ, Ï‡ÒÚÂðÒÍ‡fl

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

ËÌÒÚðÛÏÂÌÚÓ‚Í‡. ç‡ÁÓ‚fiÏ Â„Ó ÓÒÌÓ‚Ì˚Â ÒÓ˜ËÌÂÌËfl: ‰‚Â ÒËÏÙÓÌËË, ÒËÏÙÓÌË˜ÂÒÍ‡fl Ò˛ËÚ‡ «èðÂ‰˜Û‚ÒÚ‚ËÂ ‚ÂÒÌ˚», ÓðÍÂÒÚðÓ‚˚Â ÏËÌË‡Ú˛ð˚ «äËÂ‚ Ï‡ÈÒÍËÈ», ÓÔÂð‡ «ëËÌflfl ÔÚËˆ‡», «êÓÊ‰ÂÒÚ‚ÂÌÒÍ‡fl ÍÓÎ˚·ÂÎ¸Ì‡fl», ·‡ÎÂÚ˚ «èðËÌˆÂÒÒ‡ Ì‡ „ÓðÓ¯ËÌÂ», «èÓ‰ÒÌÂÊÌËÍ», ÍÓÌˆÂðÚ ‰Îfl ·‡flÌ‡ Ë ÒËÏÙÓÌË˜ÂÒÍÓ„Ó ÓðÍÂÒÚð‡, Bonus sermo ‰Îfl ÙÓðÚÂÔË‡ÌÓ Ë ÒÚðÛÌÌÓ„Ó ÓðÍÂÒÚð‡, ıÓðÓ‚˚Â ÍÓÌˆÂðÚ˚, Ò˛ËÚ‡ ‰Îfl Í‡ÏÂðÌÓ„Ó ÓðÍÂÒÚð‡, 12 Ï‡ÎÂÌ¸ÍËı ÔðÂÎ˛‰ËÈ ‰Îfl ÙÓðÚÂÔË‡ÌÓ, ÏÛÁ˚Í‡ Í ÚÂ‡Úð‡Î¸Ì˚Ï Ô¸ÂÒ‡Ï Ë ÍËÌÓÙËÎ¸Ï‡Ï, Ò‡Ï˚Ï ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì˚Ï ÒðÂ‰Ë ÍÓÚÓð˚ı fl‚ÎflÂÚÒfl «ÅÓ„‰‡Ì ïÏÂÎ¸ÌËˆÍËÈ». ë‡ÏÓÈ ÁÌ‡˜ËÏÓÈ ‚ Ó„ðÓÏÌÓÏ Ë ÏÌÓ„Ó„ð‡ÌÌÓÏ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Â óÂÏ·Âð‰ÊËÍÓÏÔÓÁËÚÓð‡ fl‚ÎflÂÚÒfl ÏÛÁ˚Í‡ ‰Îfl ‰ÂÚÂÈ. ùÚÓ ÒÓ˜ËÌÂÌËfl ð‡ÁÌ˚ı Ê‡ÌðÓ‚ ÓÚ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËı Ô¸ÂÒ ‰Îfl Ì‡˜ËÌ‡˛˘Ëı ËÒÔÓÎÌËÚÂÎÂÈ ‰Ó ÓÔÂð Ë ·‡ÎÂÚÓ‚,

ihail Çemberci ad› Ukrayna ve yurt d›fl›nda iyi bir üne sahiptir. Faaliyetlerinin alan›n› belirlemek oldukça zor. Çünkü o sadece kompozitör de¤il, ünlü bir ö¤retmen, bilim adam› ve bir sivil toplumcudur. Bu fahri ve bilimsel unvanlar (Ukrayna devlet sanatç›s›, profesör, Ukrayna E¤itim Bilimleri Akademisi üyesi, Ukrayna Sanat Akademisi üyesi), faaliyetlerinin toplum taraf›ndan tan›nd›¤›na tan›kl›k etmekle kalm›yor, ayn› zamanda bu faaliyetlerin alanlar›n›n çeflitlili¤ini de yans›t›yor. M. ‹. Çemberci’nin son y›llarda milli kültüre yapt›¤› tüm katk›lar›n›n böyle küçük bir yaz›da anlat›lmas› mümkün de¤il. Baflkentin birçok sanat toplulu¤unun kurulmas›ndaki rolü, onun müzi¤inden ilham alan pek çok tiyatro eserinin say›lmas› ve tahlil edilmesi, farkl› türden eserleri ile kaydedilmifl plaklar›n›n, CD’lerinin hakk› öyle birkaç kelimeyle ödenmez. Kompozitörün eserleri; yeni romantizm dönemi e¤ilimlerini tafl›malar›, müzi¤inin milli süsü, ince lirizmi, tarzlar›n psikolojik derinli¤i, ahengi, eserin yap›sal çözümlerinin dengesi, orkestra ustal›¤› gibi özellikleriyle tan›n›r. ‹ki senfoni, senfonik süit, “Predçuvstvie Vesn› (Bahar›n Önsezisi)”, orkestra minyatürü “Mayskiy Kiev (May›sta Kiev)”, “Sinyaya Ptitsa (Mavi Kufl)” operalar›, “Rojdestvenskaya Kol›belnaya (No-

insan человек

Ó·ð‡˘fiÌÌ˚ı Í ˛ÌÓÏÛ ÒÎÛ¯‡ÚÂÎ˛. èÓ˜ÚË ‚ÒÂ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËÂ ÛÍð‡ËÌˆ˚ ıÓðÓ¯Ó ÁÌ‡˛Ú ÏÛÁ˚ÍÛ ÍÓÎ˚·ÂÎ¸ÌÓÈ ËÁ ÚÂÎÂÔÂðÂ‰‡˜Ë «ëÔÓÍÓÈÌÓÈ ÌÓ˜Ë, Ï‡Î˚¯Ë». ì ÏÌÓ„Ëı ÂÒÚ¸ ÔÎ‡ÒÚËÌÍ‡ «ëÎÛ¯‡ÂÏ, ðËÒÛÂÏ» ËÎË ÍÓÏÔ‡ÍÚ-‰ËÒÍ «ìÍð‡ËÌÒÍËÂ Ì‡ðÓ‰Ì˚Â ÒÍ‡ÁÍË» Ò ÏÛÁ˚ÍÓÈ ÍÓÏÔÓÁËÚÓð‡. Ç äËÂ‚ÒÍÓÏ „ÓðÓ‰ÒÍÓÏ ÚÂ‡ÚðÂ ÍÛÍÓÎ ÏÌÓ„Ó ÎÂÚ Ò ÌÂËÁÏÂÌÌ˚Ï ÛÒÔÂıÓÏ Ë‰fiÚ Ô¸ÂÒ‡ «êÓÊ‰ÂÒÚ‚ÂÌÒÍ‡fl ÍÓÎ˚·ÂÎ¸Ì‡fl» – ÒÓ˜ËÌÂÌËÂ, ð‡ÒÒ˜ËÚ‡ÌÌÓÂ Ì‡ ‰ÂÚÒÍÓÂ ‚ÓÒÔðËflÚËÂ, ËÏÂ˛˘ÂÂ ÔðË ˝ÚÓÏ ‚ÒÂ ÔðËÁÌ‡ÍË «‚ÁðÓÒÎÓÈ» ÏÛÁ˚Í‡Î¸ÌÓÈ ‰ð‡Ï˚, ÔðË˜fiÏ ‚ Âfi ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÏ ‚‡ðË‡ÌÚÂ, Ò Í‡ÔðËÁÌ˚Ï ÔÂðÂÔÎÂÚÂÌËÂÏ ð‡ÁÌ˚ı Ê‡ÌðÓ‚˚ı ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚÂÈ. ÖÒÚ¸ ÒðÂ‰Ë Ì‡ÔËÒ‡ÌÌ˚ı å.à. óÂÏ·Âð‰ÊË ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÈ ‰Îfl ‰ÂÚÂÈ Ë Ú‡ÍËÂ, ÍÓÚÓð˚Â ÌÂ ËÏÂ˛Ú ‡Ì‡ÎÓ„Ó‚ ‚ ÏËðÓ‚ÓÈ ÍÓÏÔÓÁËÚÓðÒÍÓÈ Ôð‡ÍÚËÍÂ. êÂ˜¸ Ë‰fiÚ Ó Ô¸ÂÒ‡ı «åÛÁ˚Í‡Î¸Ì˚Â Í‡ðÚËÌÍË», «ê‡‰ÛÊÌ˚Â ÏÂ˜Ú˚», «ìÚðÂÌÌËÂ ÎÛ˜Ë» (‚ÒÍÓðÂ ÓÌË ‚Ó¯ÎË ‚ Ò·ÓðÌËÍ ÔÓ‰ Ì‡Á‚‡ÌËÂÏ «ùÍÁÂðÒËÒ˚»). ë‡Ï‡ ÔÓ ÒÂ·Â Ë‰Âfl ÒÓÁ‰‡ÌËfl ÔÓ‰Ó·Ì˚ı «‰ÂÚÒÍËı ‡Î¸·ÓÏÓ‚» fl‚ÎflÂÚÒfl Úð‡‰ËˆËÓÌÌÓÈ: ÓÌ‡ ÌÂÓ‰ÌÓÍð‡ÚÌÓ ðÂ‡ÎËÁÓ‚˚‚‡Î‡Ò¸ Á‡Ô‡‰ÌÓÂ‚ðÓÔÂÈÒÍËÏË Ë ÓÚÂ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË ÍÓÏÔÓÁËÚÓð‡ÏË (ÒðÂ‰Ë ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ı Ì‡ÁÓ‚fiÏ ÒÓ˜ËÌÂÌËfl Ç. ëËÎ¸‚ÂÒÚðÓ‚‡, ã. äÓÎÓ‰Û·‡). é‰Ì‡ÍÓ ‡Î¸·ÓÏ˚ óÂÏ·Âð‰ÊË ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ Ó·Ó„‡˘‡˛Ú Ê‡ÌðÓ‚Û˛ Úð‡‰ËˆË˛; ·ÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, ÍÓÏÔÓÁËÚÓð

Имя Михаила Чемберджи хорошо известно как в Украине, так и за её пределами. Сложно определить, какая именно сфера его деятельности – ведь он не только композитор, но и известный педагог, учёный, общественный деятель – принесла ему наибольшую известность. Mihail Çemberci ad› Ukrayna ve yurt d›fl›nda iyi bir üne sahiptir. Faaliyetlerinin alan›n› belirlemek oldukça zor. Çünkü o sadece kompozitör de¤il, ünlü bir ö¤retmen, bilim adam› ve bir sivil toplumcudur. ‚˚ıÓ‰ËÚ Á‡ Âfi ð‡ÏÍË, Ì‡È‰fl ÌÓ‚ÓÂ ÍÓÌˆÂÔÚÛ‡Î¸ÌÓÂ ðÂ¯ÂÌËÂ. «àÁ˛ÏËÌÍ‡» ÍÓÏÔÓÁËÚÓðÒÍÓ„Ó Á‡Ï˚ÒÎ‡ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Í‡Ê‰ÓÂ ÒÓ˜ËÌÂÌËÂ ËÌÚÂðÂÒÌÓ Ò‡ÏÓ ÔÓ ÒÂ·Â Ë ‚ ÚÓ ÊÂ ‚ðÂÏfl ËÏÂÂÚ «ÓÚÍð˚Ú˚È» ı‡ð‡ÍÚÂð – Í‡Ê‰‡fl Ô¸ÂÒ‡ Í‡Í ·˚ ÔðË„Î‡¯‡ÂÚ ðÂ·fiÌÍ‡ Í ÒÓ‡‚ÚÓðÒÚ‚Û, ÒÚËÏÛÎËðÛÂÚ Â„Ó Ù‡ÌÚ‡ÁË˛, ‰‡fiÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Ò‡ÏÓ‚˚ð‡ÊÂÌËfl. èðÓËÒıÓ‰ËÚ ˝ÚÓ «ÔðË„Î‡¯ÂÌËÂ» ÔÓð‡ÁÌÓÏÛ. ç‡ÔðËÏÂð, Í‡Ê‰‡fl ËÁ ÚðË‰ˆ‡ÚË Ï‡ÎÂÌ¸ÍËı Ô¸ÂÒ, ‚Ó¯Â‰¯Ëı ‚ Ò·ÓðÌËÍ «åÛÁ˚Í‡Î¸Ì˚Â Í‡ðÚËÌÍË», ÏÓÊÂÚ ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡Ú¸Òfl Í‡Í Ò‚ÓÂ·ð‡ÁÌ˚È ˝ÒÍËÁ, ÌÂ·ÓÎ¸¯‡fl Á‡ðËÒÓ‚Í‡ Ò Ì‡ÚÛð˚: ÔÓ˝ÚË˜ÂÒÍËÈ ÔÂÈÁ‡Ê («í‡ÌÂˆ ‰ÓÊ‰Â‚˚ı

el Ninnisi)”, “Printsesa Na Gorofline (Nohuttaki Prenses)”, “Podsnejnik (Kardelen)” operalar›, akordeon ve senfoni orkestras› için konser, piyano ve yayl› aletler orkestras› için “Bonus Sermo”, koro konserleri, oda orkestralar› için konserler, piyano için 12 küçük prelüd, aralar›nda en önemlisi “Bogdan Hmelnitskiy” de olan tiyatro oyunlar› ve sinema filmleri için müzikler sanatç›n›n eserleri aras›nda yer al›r. Kompozitör Çemberci’nin büyük ve çok yönlü sanat›nda en önemli yeri, çocuklar için yapt›¤› müzik al›r. Bunlar; kü-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

человек insan

Самой значимой в огромном и многогранном творчестве Чемберджикомпозитора является музыка для детей. Kompozitör Çemberci’nin büyük ve çok yönlü sanat›nda en önemli yeri, çocuklar için yapt›¤› müzik al›r. Í‡ÔÂÎ¸», «ÇÂÚÓ˜Í‡ ·ÂðfiÁ˚», «çÓ˜¸»), Ó·ð‡Á˚ ‰ÂÚÒÚ‚‡ («ÇÔðËÔð˚ÊÍÛ», «ï‚‡ÒÚÛÌ», «ëÔÓðfl˘ËÂ»), ÔÒËıÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÂ ÒÓÒÚÓflÌËfl («ç‡‚flÁ˜Ë‚‡fl Ï˚ÒÎ¸») Ë ‰ðÛ„ËÂ. êÂ·fiÌÍÛ, ÍÓÚÓð˚È ÔðÓÒÎÛ¯‡ÂÚ ËÎË Ò˚„ð‡ÂÚ Í‡Ê‰ÓÂ Ú‡ÍÓÂ ÒÓ˜ËÌÂÌËÂ, ÍÓÏÔÓÁËÚÓð ÔðÂ‰Î‡„‡ÂÚ ÔÂðÂÌÂÒÚË Ì‡ ·ÛÏ‡„Û ÚÓ, ˜ÚÓ ‚ÓÁÌËÍÎÓ ‚ Â„Ó ‚ÓÓ·ð‡ÊÂÌËË, ÒÌ‡˜‡Î‡ ‚ ˝Ú˛‰‡ı, ‡ ÔÓÚÓÏ ‚ Á‡‚Âð¯ÂÌÌÓÏ ‚‡ðË‡ÌÚÂ Ì‡ ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓ ÓÚ‚Â‰fiÌÌÓÏ ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó ÏÂÒÚÂ ‚ Ò·ÓðÌËÍÂ. íÓ˜Ì˚Â Ë ÏÂÚ‡ÙÓðË˜ÂÒÍË Ó·˙fiÏÌ˚Â Ì‡Á‚‡ÌËfl ÒÓ˜ËÌÂÌËÈ ÔÓÏÓ„‡˛Ú ðÂ·fiÌÍÛ ÔðÓÌËÍÌÛÚ¸ ‚ Á‡Ï˚ÒÂÎ ‡‚ÚÓð‡. ÑÎfl ˛Ì˚ı ÒÓ‡‚ÚÓðÓ‚ ÔðÂ‰ÛÒÏÓÚðÂÌ ÁÌ‡Í ‡‚ÚÓðÒÍÓ„Ó Ôð‡‚‡, ðfl‰ÓÏ Ò ÍÓÚÓð˚Ï ÓÌË ÏÓ„ÛÚ Ì‡ÔËÒ‡Ú¸ Ò‚Ófi ËÏfl Ë Ù‡ÏËÎË˛;

‚ Ú‡ÍÓÏ ‚Ë‰Â Ò·ÓðÌËÍË ÏÓ„ÛÚ ‰‡ÊÂ ÔÂðÂËÁ‰‡‚‡Ú¸Òfl (ÏÛÁ˚Í‡, Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ·Û‰ÂÚ «ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡Ú¸» Ò ð‡ÁÌ˚ÏË ‚‡ðË‡ÌÚ‡ÏË ÚÂÍÒÚÓ‚ Ë ðËÒÛÌÍÓ‚, ÒÓ˜ËÌÂÌËfl ·Û‰ÛÚ ð‡ÒÍð˚‚‡Ú¸Òfl ð‡ÁÎË˜Ì˚ÏË Ó·ð‡ÁÌ˚ÏË „ð‡ÌflÏË). ÇÒfi Ú˘‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÔðÓ‰ÛÏ‡ÌÓ: ‰Îfl Á‡ÌÓ‚Ó ÒÓÁ‰‡ÌÌ˚ı ÚÂÍÒÚÓ‚, ðËÒÛÌÍÓ‚, ˝ÔË„ð‡ÙÓ‚ ÔðÂ‰Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌ˚ ‚˚‰ÂÎÂÌÌ˚Â ÒÔÂˆË‡Î¸Ì˚ÏË ð‡ÏÍ‡ÏË ÏÂÒÚ‡ Ì‡ ÒÚð‡ÌËˆ‡ı Ò·ÓðÌËÍÓ‚. ä‡Í Ò˜ËÚ‡ÂÚ Ò‡Ï ÍÓÏÔÓÁËÚÓð, ÔÓ‰Ó·ÌÓÂ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ÔÓÎÂÁÌ˚Ï ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‰Îfl ðÂ·fiÌÍ‡, ÍÓÚÓð˚È Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ÔÓÎÛ˜‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ·˚Ú¸ Ì‡ ð‡‚Ì˚ı Ô‡ðÚÌÂðÓÏ ‚ÁðÓÒÎÓ„Ó, ÓÔ˚ÚÌÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ÌÓ Ë ‰Îfl ÌÂ„Ó Ò‡ÏÓ„Ó.

çük yorumculardan genç dinleyiciler için yap›lan opera ve baleye kadar farkl› türlerden eserlerdir. Hemen bütün küçük Ukraynal›lar “‹yi Geceler Çocuklar” program›n›n müzi¤ini iyi bilirler. Ço¤u insanda “Dinliyoruz, Çiziyoruz” pla¤› veya sanatç›n›n müzi¤i eflli¤inde haz›rlanan “Ukrayna Masallar›” CD’si vard›r. Kiev Kukla Tiyatrosu’nda çocuklar için haz›rlanmas›na ra¤men yetiflkinler için de bütün müzikli dram özellikleri tafl›yan “Rojdestvennaya Kol›belnaya (Noel Ninnisi)” eseri y›llard›r ayn› baflar›yla çal›n›yor. M.‹. Çemberci’nin çocuklar için yazd›¤› ve dünya kompozitörlük tecrübesinde benzeri olmayan eserleri de var. Söz konusu eserler aras›nda “Muz›kaln›ye Kartin› (Müzikli Tablolar)”, “Radujn›ye Meçt› (Gökkufla¤› Düflleri)” (çok geçmeden bu eserler Ekzersis› ad› alt›nda bir araya getirildi) gibi eserler var. Benzer “çocuk albümlerinin” yap›lmas› fikrinin kendisi gelenekseldir. Bu fikir defalarca Avrupal› ve aralar›nda V. Silvestrov ve L. Kolodub’un eserlerinin de oldu¤u milli sanatç›lar taraf›ndan gerçeklefltirildi. Fakat Çemberci’nin eserleri tür gelene¤ini önemli bir flekilde zenginlefltirmektedir. Bundan da öte kompozitör yeni bir konsept çözümü de bularak bu çerçeveyi aflm›flt›r. Sanatç›n›n düflüncesinin çekicili¤i, her eserin kendine özgü bir yap›s›n›n olmas›nda, her piyeste çocu¤u yazara efllik etmeye davet etmesinde, hayal gücünü teflvik etmesinde ve kendisini ifade etmeye imkan vermesindedir.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

insan человек

«Изюминка» композиторского замысла в том, что каждое сочинение интересно само по себе и в то же время имеет «открытый» характер – каждая пьеса как бы приглашает ребёнка к соавторству, стимулирует его фантазию, даёт возможность самовыражения. Sanatç›n›n düflüncesinin çekicili¤i, her eserin kendine özgü bir yap›s›n›n olmas›nda, her piyeste çocu¤u yazara efllik etmeye davet etmesinde, hayal gücünü teflvik etmesinde ve kendisini ifade etmeye imkan vermesindedir. ëÎÂ‰Û˛˘ËÈ ÛðÓ‚ÂÌ¸ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ÍÓÏÔÓÁËÚÓð‡ Ò ˛Ì˚ÏË ‡ðÚËÒÚ‡ÏË ‰ÂÏÓÌÒÚðËðÛÂÚ «åÓfl ‡Á·ÛÍ‡», ˆËÍÎ ÒÓÎ¸ÙÂ‰ÊËÓ, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ‚ÓÒÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÂ ÒÎÓÊÌÓ„Ó ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Ó·ð‡Á‡ ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ Í‡Í ðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú ÒËÌÚÂÁ‡ ÏÛÁ˚Í‡Î¸ÌÓ„Ó, ÎËÚÂð‡ÚÛðÌÓ„Ó Ë ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡. Ä‚ÚÓð‡ÏË ËÎÎ˛ÒÚð‡ˆËÈ fl‚Îfl˛ÚÒfl ˛Ì˚Â ıÛ‰ÓÊÌËÍË Û˜‡˘ËÂÒfl äËÂ‚ÒÍÓÈ ‰ÂÚÒÍÓÈ ‡Í‡‰ÂÏËË ËÒÍÛÒÒÚ‚. éÌË ÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚËÂ ‚ ð‡·ÓÚÂ Ì‡‰ ÏÛÎ¸ÚËÏÂ‰ËÈÌ˚Ï ÔðÓÂÍÚÓÏ, ·Î‡„Ó‰‡ðfl ÍÓÚÓðÓÏÛ ÔÓfl‚ËÎÒfl ÍÓÏÔ¸˛ÚÂðÌ˚È ‚‡ðË‡ÌÚ «ÄÁ·ÛÍË». ê‡ÁÌÓÒÚÓðÓÌÌflfl Ë ËÌÚÂÌÒË‚Ì‡fl ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ åËı‡ËÎ‡ óÂÏ·Âð‰ÊË fl‚ÎflÂÚÒfl ‚‡ÊÌ˚Ï ‚ÍÎ‡‰ÓÏ ‚ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÒÚË. n

Bu davet farkl› flekillerde gerçekleflir. Mesela “Muz›kaln›ye Kartinki’ye (Müzikli Tablolar)” giren otuz küçük piyesin her biri kendine özgü bir taslak, do¤adan al›nan bir çizim gibi alg›lan›r; fliirsel bir tablo “Tanets Dojdev›h Kapel (Ya¤mur Damlalar›n›n Dans›)”, “Vetoçka Beryoz› (Aka¤aç Dal›)”, “Noç (Gece) ”, çocukluk tipleri “Vpripr›jku (Z›plarken)”, “Hvastun (Palavrac›)”, “Sporyafliye (Kavga Edenler)”, psikolojik durumlar› anlatan “Navziçivaya M›sl (Rahat Vermeyen Düflünce)” ve di¤erleri. Sanatç›, eseri dinleyen veya oynayan her çocu¤a hayalinde oluflan›, önce taslak olarak son haliyle de antolojide bunun için ayr›lan yere; ka¤›da dökmeyi teklif eder. Eserlerin isimlerinin kesin ve

metaforik olmalar› çocu¤un yazar›n düflüncesine s›zmas›na yard›m eder. Genç ortak yazarlar için telif haklar› ön görülmekte. Yazar›n yan›na adlar›n› yazabilir, bu haliyle antoloji yeniden yay›nlanabilir (müzik böylece metinlerin farkl› yorumlar› ve resimleriyle beraber yaflayabilir, eserler çeflitli boyutlarda aç›labilir). Her fley özenle düflünülmüfl: Yeniden yaz›lan metinler, resimler, epigraflar için antolojinin sayfalar›nda özel çerçevelerle yer ayr›lm›flt›r. Sanatç›n›n düflüncesine göre bu türden iflbirli¤i, kendini yetiflkin, tecrübeli birinin orta¤› olarak görme imkan› alan çocuk için de¤il, kendisi için de faydal›. Sanatç›n›n genç oyuncularla gelecekteki iflbirli¤i, girift bir sanat tipinin müzikal, edebi ve güzel sanatlar›n sentezi sonucu olarak yeniden ortaya kondu¤u solfej devri “Moya Azbuka’da (Alfabem)” gösterilir. Resimleri yapanlar Kiev Çocuk Akademisi’nde okuyan genç sanatç›lar. Sanatç›lar multimedia projesine kat›ld›lar. Bu proje sayesinde “Azbuka’n›n (Alfabe)” dijital versiyonu ç›kt›. Mihail Çemberci’nin çok yönlü ve yo¤un faaliyetleri, günümüzün sanatsal kültürüne yap›lan önemli bir yat›r›md›r. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

традиции gelenekler

Ремесленники объединяются В 1994 году Американская организация «Помощь ремесленникам» начала работу над развитием рукоделия в пяти центральноазиатских республиках. В их числе был и Кыргызстан. Эта программа работала в 1994-1998 гг. К концу запланированного периода под эгидой Программы были объединены 11 организаций из Туркменистана, Казахстана, Узбекистана, Таджикистана и Кыргызстана. Почувствовав, что по завершении Программы американцы могут прекратить финансовую поддержку, эти организации начинают искать пути самостоятельного совместного развития. С этой целью были проведены различные выставки, ярмарки. Привыкшие к тому, что раньше такие мероприятия оплачивались из бюджета СССР, мастера теперь должны были обеспечивать материальные издержки из своего кармана. Поначалу мешал психологический барьер. Но со временем народные мастера выделки войлока, вышивальщики, составители лоскутных изделий (куракчы), представители народного ткачества, изготовители изделий из чия (высокая жесткая степная трава, стебли которой используются в рукоделии народных мастеров) стали зарабатывать реализацией своих товаров. Появилась материальная заинтересованность. К 1998 г. ремесленники освоили рыночные отношения и стали продавать свою продукцию на рынках. Представители организаций провели несколько собраний и встреч в Ашхабаде, Самарканде и Бишкеке. Постепенно количество организаций увеличивалось. Возникла необходимость создания координационного органа. Так в 2000 г. была создана Ассоциация организаций, поддерживающих развитие ремесел (рукоделия) в Центральной Азии. В настоящее время в нее входят 53 организации. Сегодня мы в гостях у ассоциации, президент которой Динара Чочунбаева любезно согласилась дать интервью нашему журналу.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

El ifli zanaatç›lar› birlefliyor 1994 y›l›nda “Zanaatç›ya Yard›m” kuruluflu el ifli sanat›n›n geliflmesi için befl Merkezî Asya ülkesinde çal›flmalara bafllad›. Bunlar aras›nda K›rg›zistan da vard›. Bu program 1994–1998 y›llar› aras›nda çal›flt›. Planlanan sürenin sonuna gelindi¤inde, program›n himayesinde Türkmenistan, Kazakistan, Özbekistan, Tacikistan ve K›rg›zistan’dan 11 kurulufl birlefltirildi. Program›n bitimi ile Amerikal›lar›n para yard›m›n› keseceklerini hisseden bu kurulufllar, Amerikal›lardan ba¤›ms›z, ortak geliflme yollar›n› arad›lar. Bu amaçla çeflitli sergiler ve fuarlar düzenlendi. Eskiden bu tür faaliyetlerin harcamalar›n›n SSCB’nin bütçesinden ödendi¤ine al›flan sanatç›lar flimdi kendi ceplerinden bu harcamalar› karfl›lamak zorunda kald›lar. Önceleri psikolojik engeller mani oldu. Fakat zamanla keçe ifllemecili¤i yapan millî sanatç›lar, nakkafllar, kumafl ifllemesi derleyicileri, has›r imalatç›lar› mallar›n› satt›ktan sonra para kazanmaya bafllad›lar. Maddi bir ilgi uyand›. 1998 y›l›na do¤ru zanaatkârlar piyasa iliflkilerini ö¤rendi ve pazarlarda ürünlerini satmaya bafllad›lar. Kurulufllar›n temsilcileri Aflkabat’ta birkaç görüflme ve toplant› gerçeklefltirdiler. Bu tür kurulufllar›n say›s› zamanla ço¤ald›. Zamanla bu kurulufllar›n koordine edilmesi ihtiyac› do¤du. Böylece 2000 y›l›nda “Merkezî Asya’da El Sanatlar›n› Destekleyen Kurulufllar Birli¤i” kuruldu. Bugün dergimize röportaj vermeyi kabul eden ayn› zamanda bu birli¤in de Baflkan› olan Dinara Çoçunbayeva’n›n misafiriyiz.

gelenekler традиции

Президент Ассоциации организаций, поддерживающих развитие ремесел в Центральной Азии

Динара Чочунбаева:

Кыргызскую культуру выведем на мировую арену Беседовал: Жолдошбек Бузурманкулов Журналист (Кыргызстан).

Merkezî Asya’da El Sanatlar›n› Destekleyen Kurulufllar Birli¤i Baflkan›

Dinara Çocunbayeva:

K›rg›z kültürünü dünya sahnesine ç›karal›m Konuflan: Joldoflbek Buzurmankulov Gazeteci (K›rg›zistan).

ÜÓÎ‰Ó¯·ÂÍ ÅÛÁÛðÏ‡ÌÍÛÎÓ‚: ÑËÌ‡ð‡-˝ÊÂ, ÂÒÎË ÔÓÁ‚ÓÎËÚÂ, fl ıÓÚÂÎ ·˚ Ì‡˜‡Ú¸ Ì‡¯Û ·ÂÒÂ‰Û Ò ‚‡Ò. ä‡Í ‚˚ ÓÍ‡Á‡ÎËÒ¸ ‚ ˝ÚÓÈ ‡ÒÒÓˆË‡ˆËË? ùÚÓ ÒÎÛ˜‡ÈÌÓÒÚ¸ ËÎË ‚ÎËflÌËÂ „ÂÌÓ‚?

Joldoflbek Buzurmankulov: Dinara han›m, e¤er izin verirseniz sohbetimize sizden bafllamak isterdim. Bu birli¤e nas›l geldiniz? Bu rastlant› m› yoksa genlerinizin bir etkisi mi?

ÑËÌ‡ð‡ óÓ˜ÛÌ·‡Â‚‡: ä‡Í ‚˚ Ôð‡‚ËÎ¸ÌÓ Á‡ÏÂÚËÎË, ·ÂÁ ‚ÎËflÌËfl „ÂÌÓ‚ ÌÂ Ó·Ó¯ÎÓÒ¸. åÓË ðÓ‰ËÚÂÎË, ‡ Ú‡ÍÊÂ ·‡·Û¯ÍË Ë ‰Â‰Û¯ÍË ·˚ÎË Ì‡ðÓ‰Ì˚ÏË Ï‡ÒÚÂð‡ÏË. Å‡·Û¯Í‡ ‚˚‰ÂÎ˚‚‡Î‡ ÍÓÊË Ë ¯ËÎ‡ ÍÓÊ‡Ì˚Â ËÁ‰ÂÎËfl. Ä Âfi ÓÚÂˆ ·˚Î ÌÂÔðÂ‚ÁÓÈ‰ÂÌÌ˚Ï Ï‡ÒÚÂðÓÏ ÔÓ ËÁ„ÓÚÓ‚ÎÂÌË˛ ÍÓÌÒÍÓÈ Ò·ðÛË Ò ÒÂðÂ·ðflÌ˚Ï ÔÓÍð˚ÚËÂÏ. èÓ ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓÒÚË fl ÓÙÓðÏËÚÂÎ¸ ÍÌË„, ÍÌËÊÌ˚È ‰ËÁ‡ÈÌÂð-ıÛ‰ÓÊÌËÍ. ëÔÂˆË‡Î¸ÌÓÒÚ¸ ÔÓÎÛ˜ËÎ‡ ‚ åÓÒÍ‚Â. é·Û˜‡Î‡Ò¸ ‚ ‡ÒÔËð‡ÌÚÛðÂ ‚ ÄÍ‡‰ÂÏËË ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ ËÏÂÌË É.ÄÈÚËÂ‚‡. èÓÚÓÏ 16 ÎÂÚ ð‡·ÓÚ‡Î‡ ‰ËðÂÍÚÓðÓÏ ÑÂÚÒÍÓ„Ó ˝ÒÚÂÚË˜ÂÒÍÓ„Ó ˆÂÌÚð‡. àÁ Ì‡Á‚‡ÌËfl ˆÂÌÚð‡ ÎÂ„ÍÓ ÔÓÌflÚ¸, ˜ÚÓ Ú‡Ï Ó·Û˜‡ÎË ‰ÂÚÂÈ ðËÒÓ‚‡ÌË˛, Ú‡Ìˆ‡Ï, ðÛÍÓ‰ÂÎË˛, Ú. Â. ‰‡‚‡ÎË ˝ÒÚÂÚË˜ÂÒÍÓÂ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËÂ ÔÓ‰ð‡ÒÚ‡˛˘ÂÏÛ ÔÓÍÓÎÂÌË˛. èÓÚÓÏ fl ‚ÂðÌÛÎ‡Ò¸ Í Ò‚ÓÂÈ ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓÒÚË. åÓÈ ÏÛÊ ìðÏ‡Ú éÒÏÓÂ‚ Ú‡ÍÊÂ ð‡·ÓÚ‡ÂÚ ‰ËÁ‡ÈÌÂðÓÏ-ÓÙÓðÏËÚÂÎÂÏ ÍÌË„. Ç Ì‡¯ÂÏ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂÏ ÏËðÂ ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍËÂ ÙÛÚ·ÓÎÍË ‰ÂÎ‡˛Ú ‚ í‡ËÎ‡Ì‰Â, ¯‚Â‰ÒÍÛ˛ ÏÂ·ÂÎ¸ ‚ äËÚ‡Â.

Dinara Çocunbayeva: Sizin de belirtti¤iniz gibi gensiz de olmad›. Annem ve babam ayn› flekilde dedelerim ve ninelerim de milli sanatkârlard›. Ninem deriyi ifller ve deri mamulleri dikerdi. Onun babas› ise gümüfl kaplamal› at koflum tak›m› yap›m›nda emsalsiz bir usta idi.

ÇÂÒ¸ ÏËð ð‡·ÓÚ‡ÂÚ Ì‡ ÍÓÏÔ¸˛ÚÂð‡ı, ‚ÒÂ „Ó‚ÓðflÚ Ì‡ ‡Ì„ÎËÈÒÍÓÏ, Â‰flÚ „‡Ï·Ûð„Âð˚, Ú. Â. Ì‡˜ËÌ‡˛Ú ËÒ˜ÂÁ‡Ú¸ ÓðË„ËÌ‡Î¸Ì˚Â Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ˜ÂðÚ˚. çÓ ÌÂÎ¸Áfl Á‡·˚‚‡Ú¸ ÔðÓ Ú‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏ˚È Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È ÍÓÎÓðËÚ. ü Ò Ï‡Î˚ı ÎÂÚ ‚ÓÒÚÓðÊÂÌÌÓ Î˛·Î˛ Ì‡ðÓ‰ÌÛ˛ ÔÂÒÌ˛, Ó‰ÂÊ‰Û Ë ðÛÍÓ‰ÂÎËÂ. ùÚÓ ÚÓ, ˜ÚÓ ‰ÂÎ‡ÂÚ ÏÓÈ Ì‡ðÓ‰ ÌÂÔÓ‚ÚÓðËÏ˚Ï. ç‡¯‡ Á‡‰‡˜‡ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ·˚ ÔÓÁÌ‡ÍÓÏËÚ¸ ‚ÂÒ¸ ÏËð Ò ËÒÍÛÒÒÚ‚ÓÏ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡.

Mesle¤im, kitap süslemecili¤i. Kitap tasar›m› sanatç›s›y›m. Meslek e¤itimimi Moskova’da ald›m. G. Aytiyev Sanat Akademisi’nde yüksek lisans yapt›m. 16 y›l çocuk e¤itim merkezinde çal›flt›m. Merkezin ad›ndan anlafl›ld›¤› gibi orada çocuklara resim çizmeyi, dans ve el ifli v.b. ö¤retiyordum, yeni yetiflen nesile estetik e¤itimi veriliyordu. Sonra kendi mesle¤ime döndüm. Eflim Umrat Osmoyev de benim gibi kitap tasar›m› ve süslemesi iflinde çal›fl›yor. Günümüz dünyas›nda Amerika tiflörtlerini Tayland’da, ‹sveç mobilyas›n› da Çin’de yap›yorlar. Bütün dünya bilgi-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

традиции gelenekler

Ç‡¯Â ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó Ò ‡ÏÂðËÍ‡Ìˆ‡ÏË Ì‡˜‡ÎÓÒ¸ ‚ 1994 „. óÚÓ ˝ÚÓ ·˚Î‡ Á‡ ð‡·ÓÚ‡ Ë ‚ ˜ÂÏ Á‡ÍÎ˛˜‡ÎÒfl ‚ÍÎ‡‰ ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚? ÄÏÂðËÍ‡ÌÒÍ‡fl Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl, Ò ÍÓÚÓðÓÈ Ï˚ ð‡·ÓÚ‡ÎË, Ó˜ÂÌ¸ ËÁ‚ÂÒÚÌ‡. éÌ‡ ÔÓÏÓ„‡ÂÚ ·ÓÎÂÂ ˜ÂÏ ÒÓðÓÍ‡ ÒÚð‡Ì‡Ï, ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚Îflfl ËÏ ·ÓÎ¸¯ËÂ „ð‡ÌÚ˚. ÄÏÂðËÍ‡Ìˆ˚ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ Ë˘ÛÚ Ì‡ðÓ‰Ì˚Â Ú‡Î‡ÌÚ˚, ÔÓÏÓ„‡˛Ú ËÏ. èÓÒÎÂ Ó·Û˜ÂÌËfl ‰‡˛Ú Ì‡ðÓ‰Ì˚Ï ÛÏÂÎ¸ˆ‡Ï Ï‡Î˚Â „ð‡ÌÚ˚ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÓÌË ÒÏÓ„ÎË Ì‡˜‡Ú¸ ð‡·ÓÚ‡Ú¸. çÓ ˝ÚË ‰ÂÌ¸„Ë ÒÂÈ˜‡Ò ÛÊÂ ÌÂ Ë„ð‡˛Ú ‰Îfl Ì‡Ò ÍÎ˛˜Â‚ÓÈ ðÓÎË. å˚ ð‡·ÓÚ‡ÂÏ Ò ‡ÏÂðËÍ‡Ìˆ‡ÏË Ì‡ Ô‡ðÚÌÂðÒÍËı Ì‡˜‡Î‡ı. ç‡ÔðËÏÂð, Ì‡Ôð‡‚ËÎË ‚ àÚ‡ÎË˛ Ì‡¯Â„Ó ÒÔÂˆË‡ÎËÒÚ‡, ÍÓÚÓð˚È Ì‡Û˜ËÎ Ú‡Ï „ðÛÔÔÛ ðÂÏÂÒÎÂÌÌËÍÓ‚ ð‡·ÓÚÂ Ò ‚ÓÈÎÓÍÓÏ. Ç ˝ÚÓÈ ÒÚð‡ÌÂ ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ‰ÂÎ‡ÎË ËÁ‰ÂÎËÈ ËÁ ‚ÓÈÎÓÍ‡. Ç åÓÌ„ÓÎËË ‰ÂÎ‡˛Ú ÍÓ¯ÏÛ Ë ‚ÓÈÎÓÍ ÌËÁÍÓ„Ó Í‡˜ÂÒÚ‚‡. ç‡¯Ë ÒÔÂˆË‡ÎËÒÚ˚ ÔÓ·˚‚‡ÎË Ú‡Ï Ë ÔÓÍ‡Á‡ÎË ÏÓÌ„ÓÎ¸ÒÍËÏ ‰ðÛÁ¸flÏ, Í‡Í ÛÎÛ˜¯ËÚ¸ Í‡˜ÂÒÚ‚Ó ‚ÓÈÎÓÍ‡. èÓ˜ÂÏÛ ‚ÓÁ„Î‡‚ÎflÂÏ‡fl ‚‡ÏË ‡ÒÒÓˆË‡ˆËfl ·˚Î‡ ÒÓÁ‰‡Ì‡ ËÏÂÌÌÓ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ, ‡ ÌÂ ‚ ‰ðÛ„ÓÈ ÒðÂ‰ÌÂ‡ÁË‡ÚÒÍÓÈ ðÂÒÔÛ·ÎËÍÂ? ÇÂ‰¸ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì – „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó Òð‡‚ÌËÚÂÎ¸ÌÓ ÌÂ·ÓÎ¸¯ÓÂ. ç‡¯‡ ‡ÒÒÓˆË‡ˆËfl ÒÓÁ‰‡Ì‡ Ì‡ ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍÓÈ ÓÒÌÓ‚Â. Ö˘Â ‚ 1994 „. ä˚ð„˚ÁÒÍ‡fl êÂÒÔÛ·ÎËÍ‡ ÓÚÎË˜‡Î‡Ò¸ ÓÚ Ò‚ÓËı ÒÓÒÂ‰ÂÈ ÚÂÏ, ˜ÚÓ ·˚Î‡ «ÓÒÚðÓ‚ÍÓÏ ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË» ‚ ñÂÌÚð‡Î¸ÌÓÈ ÄÁËË. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, Û Ì‡Ò Ì‡ðÓ‰Ì˚ı ÔðÓÏ˚ÒÎÓ‚ ·ÓÎ¸¯Â, ˜ÂÏ Û ÒÓÒÂ‰ÂÈ. ç‡ÔðËÏÂð, ‚ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÂ ÏÌÓ„Ó Ï‡ÒÚÂðÓ‚, ÔðÂÁË‰ÂÌÚ àÒÎ‡Ï ä‡ðËÏÓ‚ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÂÚ ðÂÏÂÒÎ‡. éÌ ÒÓÁ‰‡Î ıÓðÓ¯ËÂ ÛÒÎÓ‚Ëfl Ì‡ðÓ‰Ì˚Ï Ï‡ÒÚÂð‡Ï, ÓÒ‚Ó·Ó‰Ë‚ Ëı Ì‡ ‰ÂÒflÚ¸ ÎÂÚ ÓÚ Ì‡ÎÓ„Ó‚. á‰‡ÌËfl ÏÂ˜ÂÚÂÈ Ë ÏÂ‰ðÂÒÂ ÓÙÓðÏÎfl˛Ú ÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ðÓ‰Ì˚Â Ï‡ÒÚÂð‡. é‰Ì‡ÍÓ ÔðÓ·ÎÂÏ‡ ÍÓÌ‚ÂðÚËðÛÂÏÓÒÚË ‚‡Î˛Ú˚, Á‡Íð˚ÚÓÒÚ¸ „ð‡ÌËˆ Á‡ÚðÛ‰Ìfl˛Ú

100

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Ëı Ó·˘ÂÌËÂ Ò Ï‡ÒÚÂð‡ÏË ÒÓÒÂ‰ÌËı ðÂÒÔÛ·ÎËÍ. ç‡Ï ÔðË¯ÎÓÒ¸ ÔðÂÓ‰ÓÎÂÚ¸ ·ÓÎ¸¯ËÂ ·˛ðÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËÂ ÔðÓ·ÎÂÏ˚, ˜ÚÓ·˚ ÔÓÒÂÚËÚ¸ ‚˚ÒÚ‡‚ÍÛ ‚ ÅÛı‡ðÂ. ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì Ú‡ÍÊÂ Û‰ÂÎflÂÚ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ Ì‡ðÓ‰Ì˚Ï ÔðÓÏ˚ÒÎ‡Ï. èð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ˝ÚÓÈ ÒÚð‡Ì˚ ‚˚‰ÂÎflÂÚ ‰ÂÌÂÊÌ˚Â ÒðÂ‰ÒÚ‚‡ Ì‡ ð‡Á‚ËÚËÂ ðÂÏÂÒÂÎ. ä ‚ÂÎËÍÓÏÛ Ì‡¯ÂÏÛ ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, Û Ì‡Ò ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ ÔÓÍ‡ ˝ÚÓ„Ó ÌÂÚ.

sayarla çal›fl›yor, ‹ngilizce konufluyor, hamburger yiyor. Yani millî hasletler kaybolmaya bafll›yor. Fakat millî özellik denen fley unutulmamal›. Ben çocukken büyük bir hayranl›kla halk flark›lar›n›, giyimini ve el iflini severdim. Bunlar milletimi benzersiz yapan unsurlard›r. Bizim görevimiz bütün dünyay› K›rg›zistan sanat›yla tan›flt›rmak.

ÑËÌ‡ð‡-˝ÊÂ, ˜ÚÓ ·˚ÎÓ Ò‰ÂÎ‡ÌÓ ‡ÒÒÓˆË‡ˆËÂÈ Á‡ ‚ðÂÏfl ÂÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl?

Sizin Amerikal›larla iflbirli¤iniz 1994 y›l›nda bafllad›. Bu iflin mahiyeti neydi ve Amerikan taraf›n›n yapt›¤› yat›r›m neydi?

ÄÒÒÓˆË‡ˆËÂÈ Ò‰ÂÎ‡ÌÓ ÏÌÓ„ÓÂ. Ñ‚‡

Кыргызстан славится войлочными изделиями, я считаю свой народ непревзойденным мастером этого дела. K›rg›zistan, keçe ifllemesi ürünleri ile ünlü. Ben milletimi bu sanatta geçilemez usta say›yorum.

Kendisi ile çal›flt›¤›m›z Amerikan kuruluflu, k›rk ülkeden fazla ülkeye yard›m eden çok meflhur bir kurulufl. Amerikal›lar devaml› ulusal yetenekler ar›yor, onlara yard›m ediyorlar. E¤itimlerinden sonra bu halk ustalar›na çal›flmaya bafllamalar› için küçük çapta bir para yard›m› yap›yorlar. Ama bu paralar bizim için art›k kilit rol olmaktan ç›kt›. Biz Amerikal›larla ortak bafllang›çlarda çal›fl›yoruz. Mesela ‹talya’ya bir uzman›m›z› gönderdiler. Uzman›m›z orada bir grup zanaatkâra keçe ifllemcili¤ini ö¤retti. Bu ülkede hiçbir zaman keçeden bir fley üretilmemifl. Mo¤olistan’da keçeyi düflük kaliteli yünden yap›yorlar. Uzmanlar›m›z Mo¤olistan’a gittiler ve Mo¤ol arkadafllara keçenin kalitesinin nas›l yükseltilece¤ini gösterdiler. Yönetiminizdeki kurulufl niçin baflka bir Orta Asya cumhuriyetinde de¤il de, özellikle K›rg›zistan’da kuruldu? Zira K›rg›zistan nispeten küçük bir ülke. Birli¤imiz demokratik esaslar üzerinde kuruldu. Daha 1994 y›l›nda K›rg›zistan, Orta Asya’da “demokrasi adac›¤›” olmakla komflular›ndan ayr›l›yordu. Ayr›ca K›rg›zistan’da halk sanat› kuruluflla-

gelenekler традиции

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

101

традиции gelenekler

ð‡Á‡ ‚ „Ó‰ Ï˚ ÛÒÚð‡Ë‚‡ÂÏ ‚˚ÒÚ‡‚ÍËflðÏ‡ðÍË ËÁ‰ÂÎËÈ Ì‡ðÓ‰Ì˚ı Ï‡ÒÚÂðÓ‚. çÂ‰‡‚ÌÓ ÔðÓ‚ÂÎË ÙÂÒÚË‚‡Î¸ ‚ è‡ðËÊÂ, „‰Â, Ì‡ðfl‰Û Ò ÔflÚ¸˛ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË ëðÂ‰ÌÂÈ ÄÁËË Ë ÌÂÍÓÚÓð˚ÏË ‰ðÛ„ËÏË ·˚‚¯ËÏË ðÂÒÔÛ·ÎËÍ‡ÏË ëëëê, Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡ÎË ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË åÓÌ„ÓÎËË. ÅÎ‡„Ó‰‡ðfl ˝ÚÓÏÛ Ï˚ ‚ÒÚðÂÚËÎËÒ¸ Ò ·˚‚¯ËÏË ÒÓÓÚÂ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍ‡ÏË ÒÔÛÒÚfl 16 ÎÂÚ ÔÓÒÎÂ ð‡ÒÔ‡‰‡ ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡. èÓÒÎÂ‰ÌËÂ 3 – 4 „Ó‰‡ Ï˚ ð‡·ÓÚ‡ÎË ‚ ÚÂÒÌÓÏ ÍÓÌÚ‡ÍÚÂ Ò ûçÖëäé. ë ÂÂ ÔÓÏÓ˘¸˛ Ì‡¯‡ ‡ÒÒÓˆË‡ˆËfl ÔðÓ‚ÂÎ‡ åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚È Ò‡ÏÏËÚ „Óð. ç‡¯‡ ‡ÒÒÓˆË‡ˆËfl fl‚ÎflÂÚÒfl ˜ÎÂÌÓÏ ÇÒÂÏËðÌÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË Ì‡ðÓ‰ÌÓ„Ó Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îflfl Ú‡Ï ñÂÌÚð‡Î¸ÌÛ˛ ÄÁË˛. ùÚ‡ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ Ò ûçÖëäé ‚ 2005 „. Ì‡˜‡Î‡ ÌÓ‚˚È ÔðÓÂÍÚ. éÌ Ì‡Á˚‚‡ÂÚÒfl «ãÛ˜¯ÂÂ ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÂ Ì‡ðÓ‰ÌÓ„Ó Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡». ïÓ˜Û Ò „Óð‰ÓÒÚ¸˛ ÒÓÓ·˘ËÚ¸, ˜ÚÓ ‚ Ó·ÓËı ÍÓÌÍÛðÒ‡ı ÔÓ·Â‰ËÚÂÎÂÏ ÒÚ‡Î ˜ÎÂÌ Ì‡¯ÂÈ ‡ÒÒÓˆË‡ˆËË îËÍðÂÚ éÁ‰ËÌ, Ì‡¯ ÚÛðÂˆÍËÈ ·ð‡Ú, ð‡·ÓÚ‡˛˘ËÈ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ. èÓ˜ÂÚÌ˚Â ÏÂÒÚ‡ Á‡ÌflÎË ‚˚¯Ë‚‡Î¸˘ËÍ ËÁ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì‡ Ë Ì‡¯ Ï‡ÒÚÂð-ÍÛÍÓÎ¸ÌËÍ. ÇÔÂð‚˚Â Û˜‡ÒÚ‚Ûfl ‚ ÔÓ‰Ó·ÌÓÏ ÍÓÌÍÛðÒÂ, Ï‡ÒÚÂð‡ ËÁ

102

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

ëðÂ‰ÌÂÈ ÄÁËË ÔÓ‰ÂÎËÎË ‚ÒÂ ÚðË ÔÂð‚˚Â ÏÂÒÚ‡. å˚ „Óð‰ËÏÒfl ÁÂÏÎflÍ‡ÏË. Ç˚ ÛÔÓÏflÌÛÎË îËÍðÂÚ‡ éÁ‰ËÌ‡, ÍÓÚÓð˚È ð‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ. çÂ ÏÓ„ÎË ·˚ ‚˚ ÔÓ‰ðÓ·ÌÂÂ ð‡ÒÒÍ‡Á‡Ú¸ Ó ÌÂÏ? ü Ó˜ÂÌ¸ ‚˚ÒÓÍÓ ˆÂÌ˛ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ îËÍðÂÚ‡ éÁ‰ËÌ‡. íðÛ‰ÌÓ ÔÂðÂÓˆÂÌËÚ¸ Â„Ó ‚ÍÎ‡‰ ‚ ð‡Á‚ËÚËÂ Í˚ð„˚ÁÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰ÌÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡. ë‚ÓËÏË ð‡·ÓÚ‡ÏË ÓÌ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ðÓÒÚÛ ‡‚ÚÓðËÚÂÚ‡ Ì‡¯ÂÈ ðÂÒÔÛ·ÎËÍË. êÂÏÂÒÎÓÏ ÏÌÓ„Ó ÌÂ Á‡ð‡·ÓÚ‡Â¯¸. çÛÊÌÓ ·˚Ú¸ Ù‡Ì‡ÚÓÏ ˝ÚÓ„Ó ‰ÂÎ‡, Í‡ÍÓ‚˚Ï ÓÌ Ë fl‚ÎflÂÚÒfl. ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ Ù‡Ì‡ÚËÁÏ Ú‡ÍÓ„Ó ðÓ‰‡ ÏÓÊÌÓ Òð‡‚ÌËÚ¸ Ò „ÂðÓËÁÏÓÏ. Ç ˝ÚÓÏ „Ó‰Û Ï˚ ‚ ÚðÂÚËÈ ð‡Á ÔðÓ‚ÂÎË åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚È ÒËÏÔÓÁËÛÏ ‚ÓÈÎÓÍ‡. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ Ï˚ ÒÚðÂÏËÏÒfl ÔÓÁÌ‡ÍÓÏËÚ¸ ÏËðÓ‚ÓÂ ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚Ó Ò ˝ÚËÏ ‚Ë‰ÓÏ ðÂÏÂÒÎ‡. Ç ˝ÚÓÏ ÏÂðÓÔðËflÚËË Ú‡ÍÊÂ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Î îËÍðÂÚ éÁ‰ËÌ, ˜¸Ë ËÁ‰ÂÎËfl ‚˚„Ó‰ÌÓ ÓÚÎË˜‡˛ÚÒfl ÓÚ ‰ðÛ„Ëı Ò‚ÓËÏ Í‡˜ÂÒÚ‚ÓÏ. éÌ ÔðËÏÂÌflÂÚ ÚÓÎ¸ÍÓ ÔðËðÓ‰Ì˚Â Íð‡ÒËÚÂÎË, ıÓðÓ¯Ó ÁÌ‡ÂÚ ÔÓÚðÂ·ÌÓÒÚË ð˚ÌÍ‡, ÎÂ„ÍÓ ÒıÓ‰ËÚÒfl Ò Î˛‰¸ÏË Ë

r› komflular›m›zdan daha çok. Mesela Özbekistan’da çok usta var. Cumhurbaflkan› ‹slam Kerimov halk sanatlar›na destek veriyor. Milli ustalar için iyi flartlar haz›rlad›, on y›l vergiden muaf tuttu. Cami ve medreseleri sadece milli sanatç›lar süslüyor. Fakat ülke piyasas›ndaki yabanc› döviz problemi, s›n›rlar›n kapal› olmas› komflu ülkelerdeki ustalarla iletiflime geçmelerini zorlaflt›r›yor. Buhara’daki sergiyi ziyaret etmek için büyük bürokratik engeller aflmak zorunda kald›k. Kazakistan da ayn› flekilde el sanatlar›na büyük önem veriyor. Ülke hükümeti el sanatlar›n›n geliflmesine para ay›r›yor. Ne yaz›k ki, K›rg›zistan’da flimdilik böyle bir fley yok. Birli¤iniz flimdiye kadar neler yapt›? Birlik çok fley yapt›. Y›lda iki kez halk sanatç›lar›n›n eserlerinden oluflan sergiler aç›yoruz. Yak›n zamanlarda, Mo¤olistan’›n da aralar›nda yer ald›¤› baz› eski SSCB ülkelerinin kat›ld›¤› Paris’te befl fuar düzenledik. Bu sayede 16 y›l aradan

gelenekler традиции

В этом году мы в третий раз провели Международный симпозиум войлока. Таким образом мы стремимся познакомить мировое сообщество с этим видом ремесла. Bu y›l üçüncü kez Uluslararas› Keçe Sempozyumu düzenledik. Böyle yaparak biz dünya kamuoyunu bu sanat türüyle tan›flt›rmay› istiyoruz. ÛÏÂÂÚ ÛÒÚ‡Ì‡‚ÎË‚‡Ú¸ ÔðÓ˜Ì˚È ÍÓÌÚ‡ÍÚ Ò ÌËÏË. ä‡ÍËÂ ‚Ë‰˚ Ì‡ðÓ‰Ì˚ı ÔðÓÏ˚ÒÎÓ‚ ·ÓÎ¸¯Â ‚ÒÂ„Ó ð‡Á‚ËÚ˚ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ? ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì ÒÎ‡‚ËÚÒfl ‚ÓÈÎÓ˜Ì˚ÏË ËÁ‰ÂÎËflÏË, fl Ò˜ËÚ‡˛ Ò‚ÓÈ Ì‡ðÓ‰ ÌÂÔðÂ‚ÁÓÈ‰ÂÌÌ˚Ï Ï‡ÒÚÂðÓÏ ˝ÚÓ„Ó ‰ÂÎ‡. ÇÓÈÎÓÍ ‰ÂÎ‡˛Ú ‚ åÓÌ„ÓÎËË, íÛðˆËË, àÌ‰ËË. çÓ, Òð‡‚ÌË‚‡fl ‚ÓÈÎÓ˜Ì˚Â ËÁ‰ÂÎËfl ÏÌÓ„Ëı ÒÚð‡Ì, fl Û·Â‰ËÎ‡Ò¸, ˜ÚÓ Ò‡Ï˚È Í‡˜ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ‚ÓÈÎÓÍ ‚ ÏËðÂ ‰ÂÎ‡˛Ú ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ, ‚ ÄÚ·‡¯ËÌÒÍÓÏ ð‡ÈÓÌÂ. ç‡¯ ÍËÈËÁ (‚ÓÈÎÓÍ) ÚÓÌÓÍ, Í‡Í ·ÛÏ‡„‡, Ë Ú‚Âð‰, Í‡Í ÊÂÎÂÁÓ. àÒÍÛÒÒÚ‚ÓÏ ËÁ„ÓÚÓ‚ÎÂÌËfl ‚ÓÈÎÓÍ‡ ‚Î‡‰Â˛Ú ÏÌÓ„ËÂ ÒÂÎ¸ÒÍËÂ ÊÂÌ˘ËÌ˚. éÒÓ·ÂÌÌÓ Íð‡ÒË‚˚ Ë ÒËÏÏÂÚðË˜Ì˚ ÓðÌ‡ÏÂÌÚ˚ ËÁ‰ÂÎËfl ÔÓ‰ Ì‡Á‚‡ÌËÂÏ «¯˚ð‰‡Í». èÓ‰‰ÂðÊË‚‡˛Ú ÎË ‚Î‡ÒÚË ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡ ‚‡¯Ë Ì‡˜ËÌ‡ÌËfl? ÇÎ‡ÒÚË ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡ Á‡ËÌÚÂðÂÒÓ‚‡ÌÌÓ ÓÚÌÓÒflÚÒfl Í ð‡Á‚ËÚË˛ ðÂÏÂÒÂÎ ‚ ðÂÒÔÛ·ÎËÍÂ, ÌÓ ‚ Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏfl Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ÌÂ ‚ ÒÓÒÚÓflÌËË ÓÍ‡Á‡Ú¸ ÙËÌ‡ÌÒÓ‚Û˛ ÔÓ‰‰ÂðÊÍÛ Ì‡ðÓ‰Ì˚Ï ÛÏÂÎ¸ˆ‡Ï. èÓ‰‰ÂðÊÍ‡, ÍÓÚÓðÛ˛ Ï˚ ÓÊË‰‡ÂÏ ÓÚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, – ˝ÚÓ Ó·ÎÂ„˜ÂÌËÂ ÔÂðÂÒÂ˜ÂÌËfl „ð‡ÌËˆ Ò ÒÓÒÂ‰ÌËÏË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË, Ò ÍÓÚÓð˚ÏË Ï˚ ÚÂÒÌÓ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜‡ÂÏ. çÓ‚˚È ÏËÌËÒÚð ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ëÛÎÚ‡Ì ê‡Â‚ ÓÚÌÓÒËÚÒfl Ò ÔÓÌËÏ‡ÌËÂÏ Í Ì‡¯ËÏ ÔðÓ·ÎÂÏ‡Ï, Ë Ï˚ Ó˜ÂÌ¸ Ì‡‰ÂÂÏÒfl, ˜ÚÓ ÒÏÓÊÂÏ ÔðÓ‰ÛÍÚË‚ÌÓ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜‡Ú¸ Ò ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÏ. n

sonra Sovyetler zaman›nda beraber yaflad›¤›m›z vatandafllar›m›zla karfl›laflt›k. Son üç-dört y›ld›r UNESCO ile s›k› iflbirli¤inde çal›flt›k. UNESCO sayesinde Uluslararas› Da¤ Sempozyumu’nu gerçeklefltirdik. Birli¤imiz Orta Asya’y› temsilen Dünya Halk Sanat› Kurumu’na üye. Bu kurum UNESCO ile 2005 y›l›nda “En iyi halk sanat› eserleri” ad›nda bir proje bafllatt›. Her iki yar›flmada da K›rg›zistan’da yaflayan Türk kardeflimiz Fikret Özdin’in birinci oldu¤unu gururla söylemek istiyorum. ‹kinci ve üçüncülük ödüllerini ise Özbekistan’dan bir nakkafl ve ülkemizden kukla sanatç›s› kazand›. Benzer yar›flmaya kat›lan Orta Asya’dan sanatç›lar ilk üç s›ray› ald›lar. Hemflerilerimizle gurur duyuyoruz. K›rg›zistan’da çal›flan Fikret Özdin’i and›n›z. Ondan daha ayr›nt›l› bahsedebilir misiniz? Ben Fikret Özdin’in faaliyetlerine çok de¤er veriyorum. Onun K›rg›z halk sanat›na yapt›¤› katk›y› de¤erlendirmek zor. O çal›flmalar›yla cumhuriyetimizin itibar›n›n yükselmesine yard›mc› oluyor. Asl›nda el sanatlar›yla çok para kazan›lmaz. Fikret Özdin gibi bu iflin fanati¤i olmak gerek. Bence bu tür fanatizmi kahramanl›kla efl tutmak mümkün. Bu y›l üçüncü kez Uluslararas› Keçe Sempozyumu düzenledik. Böyle yaparak biz dünya kamuoyunu bu sanat türüyle tan›flt›rmay› istiyoruz. Bu etkinli-

¤e, eserlerinin kalitesi ile di¤erlerinden farkl›laflan Fikret Özdin de kat›ld›. O eserlerini sadece do¤al boyalarla boyuyor ve piyasan›n taleplerini iyi biliyor, insanlarla yak›nlafl›yor ve onlarla kuvvetli ba¤ kuruyor. K›rg›zistan’da milli zanaat›n hangi çeflidi daha geliflmifl? K›rg›zistan, keçe ifllemesi ürünleri ile ünlü. Ben milletimi bu sanatta geçilemez usta say›yorum. Keçe Mo¤olistan’da, Türkiye’de ve Hindistan’da ifllenir. Ama ben ço¤u ülkenin keçeden yap›lan ürünlerini k›yaslad›¤›m zaman, en kaliteli keçenin K›rg›zistan’da Atbafl› bölgesinde yap›ld›¤›na inan›r›m. Bizim “kiyiz” (keçe) ka¤›t gibi ince, demir gibi serttir. Keçenin imal sanat›na ço¤u köylü kad›n sahiptir. Özellikle “fi›rdak” ad›ndaki ürünlerin süslemeleri çok güzel ve simetriktir. K›rg›zistan yönetimi giriflimlerinizi destekliyor mu? K›rg›zistan yönetimi zanaat›n geliflmesine ilgi duyuyor. Fakat flu an itibariyle hükümet halk sanatkârlar›na para deste¤i sa¤lama durumunda de¤il. Bizim devletten bekledi¤imiz destek kendileriyle s›k› bir iliflkide oldu¤umuz sanatç›lar›n ülkeleri ile s›n›r geçifllerini rahatlatmakt›r. Yeni Kültür Bakan› Sultan Rayev problemlerimize anlay›flla yaklafl›yor ve bakanl›kla çok verimli bir iflbirli¤i yapaca¤›m›za inan›yorum. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

103

общество toplum

Тюрки-христиане:

Гагаузы Степан Курогло Доктор исторических наук, сотрудник Комратского Государственного университета, член Союза писателей (Молдова).

Мехмет Зор Кая Представитель «ДА» в Молдове.

Stepan Kuroglo Dr., Komrat Devlet Üniversitesi, Yazarlar Birli¤i Üyesi (Moldova).

Mehmet Zor Kaya Moldova DA temsilcisi.

104

H›ristiyan Türkler

Gagavuzlar

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

toplum общество

‡„‡ÛÁ˚ – ÌÂÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚È Ú˛ðÍÓflÁ˚˜Ì˚È Ì‡ðÓ‰ ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓ„Ó (Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚ÌÓ„Ó) ‚ÂðÓËÒÔÓ‚Â‰‡ÌËfl, ÊË‚Û˘ËÈ ‚ ˛„Ó‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ˜‡ÒÚË êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓÎ‰Ó‚‡, ËÒÚÓðË˜ÂÒÍË ËÏÂÌÛÂÏÓÈ ÅÛ‰Ê‡ÍÓÏ. ÅÛ‰Ê‡Í ‚ ÔÂðÂ‚Ó‰Â Ò ÚÛðÂˆÍÓ„Ó Ë Ú‡Ú‡ðÒÍÓ„Ó flÁ˚ÍÓ‚ ÓÁÌ‡˜‡ÂÚ «Û„ÓÎ» ËÎË «Íð‡È», Ó‰Ì‡ÍÓ ˝ÚÓ Ì‡Á‚‡ÌËÂ, ÔÓ ÏÌÂÌË˛ ÓÚ‰ÂÎ¸Ì˚ı ÏÓÎ‰‡‚ÒÍËı (ï˚Ê‰˝Û) Ë ÚÛðÂˆÍËı (å. ä‡Ù‡Î˚) Û˜ÂÌ˚ı, ‚ÓÒıÓ‰ËÚ Í ËÏÂÌË Ó‰ÌÓ„Ó ËÁ ð‡ÌÌÂÒðÂ‰ÌÂ‚ÂÍÓ‚˚ı Ôð‡‚ËÚÂÎÂÈ Íð‡fl ı‡Ì‡ ÅÛ˜ÂÍ‡. É‡„‡ÛÁ˚ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ˜ÂÚ‚ÂðÚÛ˛ ÔÓ ˜ËÒÎÂÌÌÓÒÚË Ì‡ðÓ‰ÌÓÒÚ¸ êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓÎ‰Ó‚‡, 4,4% Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ÒÚð‡Ì˚. ç‡ðfl‰Û Ò ˝ÚËÏ, „‡„‡ÛÁ˚ ÔðÓÊË‚‡˛Ú Ú‡ÍÊÂ ‚ ÒÂÎ‡ı ÒÓÒÂ‰ÌÂÈ Ò åÓÎ‰Ó‚ÓÈ é‰ÂÒÒÍÓÈ Ó·Î‡ÒÚË ìÍð‡ËÌ˚. éÚ‰ÂÎ¸Ì˚Â „ðÛÔÔ˚ „‡„‡ÛÁÓ‚ ‚ÒÚðÂ˜‡˛ÚÒfl ‚ á‡ÔÓðÓÊÒÍÓÈ Ó·Î‡ÒÚË Ë äð˚ÏÒÍÓÈ ðÂÒÔÛ·ÎËÍÂ ìÍð‡ËÌ˚, ÍÛ‰‡ ÓÌË ÔÂðÂÒÂÎËÎËÒ¸ ‚ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ äð˚ÏÒÍÓÈ ‚ÓÈÌ˚ 1853-1856 „„., ‡ Ú‡ÍÊÂ ‚ èðÓıÎ‡‰ÌÂÌÒÍÓÏ ð‡ÈÓÌÂ ä‡·‡ð‰ËÌÓÅ‡ÎÍ‡ðËË Ë å‡Î„Ó·ÂÍÒÍÓÏ ð‡ÈÓÌÂ àÌ„Û¯ÂÚËË (êÓÒÒËÈÒÍ‡fl îÂ‰Âð‡ˆËfl), ‚ ðfl‰Â Ó·Î‡ÒÚÂÈ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì‡ Ë ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì‡, ÍÛ‰‡ ÓÌË ÔÂðÂÒÂÎËÎËÒ¸ ‚ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ÒÚÓÎ˚ÔËÌÒÍËı ðÂÙÓðÏ ‚ Ì‡˜‡ÎÂ ïï ‚. Ç û„Ó-ÇÓÒÚÓ˜ÌÓÈ Ö‚ðÓÔÂ ÍÓÏÔ‡ÍÚÌÓ ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌ˚Â „‡„‡ÛÁÒÍËÂ ÒÂÎ‡ ‚ÒÚðÂ˜‡˛ÚÒfl ‚ ÒÂ‚ÂðÓ-‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ˜‡ÒÚË ÅÓÎ„‡ðËË, ‚ „ðÂ˜ÂÒÍÓÈ îð‡ÍËË Ë å‡ÍÂ‰ÓÌËË, ‡ Ú‡ÍÊÂ ‚ ÓÚ‰ÂÎ¸Ì˚ı ÒÂÎ‡ı ˛„Ó-‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ˜‡ÒÚË êÛÏ˚ÌËË. ë‡ÏÓÌ‡Á‚‡ÌËÂÏ Ì‡ðÓ‰‡ fl‚ÎflÂÚÒfl ˝ÚÌÓÌËÏ „‡„‡ÛÁ (gagauzlar). É‡„‡ÛÁÒÍËÈ flÁ˚Í ‚ ÎËÌ„‚ËÒÚËÍÂ Í‚‡ÎËÙËˆËðÛÂÚÒfl Í‡Í Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂÎ¸Ì˚È flÁ˚Í Ó„ÛÁÒÍÓÈ (˛„Ó-Á‡Ô‡‰ÌÓÈ ËÎË Á‡Ô‡‰ÌÓıÛÌÌÒÍÓÈ) ‚ÂÚ‚Ë Ú˛ðÍÒÍÓÈ ÒÂÏ¸Ë. éÌ ‚ÓÒÔðËÌflÎ ÌÂÍÓÚÓð˚Â ð‡ÌÌÂÚ˛ðÍÒÍËÂ, ·ÛÎ„‡ðÒÍËÂ Ë

Их предки – племена печенегов и кыпчаков Антропологически гагаузов относят к средиземноморской ветви большой европеоидной расы с очень незначительной монголоидной примесью. Большинство ученых мира связывает их происхождение с средневековыми северотюркскими племенами печенегов и половцев, исчезнувших с арены истории, а также огузов, в ХI-ХIV вв. окончательно перешедших к оседлости, принявших православие и слившихся на территории Балкан с отдельными болгарскими, греческими и тюркизированными группами населения в единую этническую общность.

Atalar› Peçenek ve K›pçaklar

Gagavuzlar, antropolojik olarak içinde çok küçük bir Mo¤ol kar›fl›m› olan büyük Avrupa ›rk›n›n Akdeniz boyuna dayand›r›l›r. Bilim adamlar›n›n ço¤u Gagavuzlar›n kökenlerini tarih sahnesinden silinen Ortaça¤’daki Kuzey Türk kavimleri Peçenekler ve K›pçaklara, keza 11. – 14. yüzy›lda tamamen yerleflik hayata geçen, Ortodokslu¤u kabul eden, Balkanlarda baz› Bulgar, Yunan ve halk›n Türkleflmifl gruplar›yla kar›flan ve etnik bir millet haline gelen O¤uzlara ba¤larlar.

Í˚Ô˜‡ÍÒÍËÂ ˜ÂðÚ˚. Ç ÔðÓˆÂÒÒÂ ÏÌÓ„Ó‚ÂÍÓ‚Ó„Ó ˝ÚÌÓÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó ÏÂÊ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓ„Ó ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ‚ ÎÂÍÒËÍÂ „‡„‡ÛÁÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ ‡ð‡·ÒÍËÂ, ÔÂðÒË‰ÒÍËÂ, „ðÂ˜ÂÒÍËÂ, ðÛÒÒÍËÂ, ðÛÏ˚ÌÒÍËÂ, ·ÓÎ„‡ðÒÍËÂ Ë ‰ðÛ„ËÂ Á‡ËÏÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl. á‡ÏÂÚÌ˚È ÔÎ‡ÒÚ ‚ „‡„‡ÛÁÒÍÓÏ flÁ˚ÍÂ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú „ðÂ˜ÂÒÍËÂ ÒÎÓ‚‡, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚Â Ò ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÚÂðÏËÌÓÎÓ„ËÂÈ, ‡ Ú‡ÍÊÂ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÂ ðÂÎË„ËÓÁÌ˚Â ÚÂðÏËÌ˚, fl‚Îfl˛˘ËÂÒfl ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓÏ

agavuzlar, Moldova Cumhuriyeti’nin güneydo¤u bölgesinde yaflayan H›ristiyan Ortodoks inanc›na ba¤l› Türkçe konuflan, tarihte Bucak ad› ile an›lan az say›da bir millettir. Bucak Türkçe ve Tatarcada “köfle”, “yer” anlamlar›na gelir. Fakat Moldoval› (H›jdeu) ve Türkiyeli baz› araflt›rmac›lara göre (M. Kafal›) bu ad, Ortaça¤›n erken dönemlerinde bölge hükümdar› Buçek Han’›n ad›na kadar gider.

Moldova nüfusun % 4’ünü oluflturan Gagavuzlar nüfus büyüklü¤ü bak›m›ndan dördüncü s›radalar. Moldova ile beraber komflu Ukrayna’n›n Odessa eyaletinin köylerinde de yerleflikler. 1853 – 1856 y›llar›nda K›r›m Savafl›’ndan sonra Ukrayna’n›n Zaporojskaya ve K›r›m bölgelerine yerleflen kimi gruplara da rastlan›r. Yine Rusya Federasyonu Kabardin Balkar Cumhuriyeti’nin Prohladnenskiy bölgesinde, Kuzey Osetya Cumhuriyeti’nin Malgobekskiy bölgesinde, 20. yüzy›l bafl›nda Stol›pinskiy reformlar›ndan sonra Kazakistan ve Özbekistan’›n birkaç bölgesinde de Gagavuzlar yaflamakta. Güneydo¤u Avrupa’da yerleflik toplu Gagavuz köyleri var. Bulgaristan’›n kuzeydo¤usunda, Yunanistan Trakya’da, Makedonya’da ve Romanya’n›n güneydo¤usunda Gagavuz köyleri vard›r. Etnik ad, Gagavuz (Gagavuzlar). Gagavuz dili, dil biliminde Türk dili ailesinde O¤uz (Güneybat› veya Bat› Hun) koluna ayr›l›r. Gagavuz dili içine erken Türk dili, Bulgarca ve K›pçak dilinden baz› özellikler al›r. Yüzy›llar boyu devam eden, karfl›l›kl› etnik kültürel münasebetler süresince Gagavuzcada Arapça, Farsça, Rusça, Romence, Bulgarca ve baflka dillerden çok al›nt› yap›lm›fl.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

105

общество toplum

Gagavuz dilinde, kilise terminolojisini yans›tan Yunanca kelimeler ve Grek alfabesi ile Türkçe yaz›lan Karamanl› H›ristiyan kaynaklar›n›n halk aras›nda yay›lmas› sonucu ‹slâmî terminoloji en fark edilen k›s›mlard›r.

Gagavuzlar Güney Besarabya veya Bucak topraklar›na yüzy›llar boyunca Bulgaristan’›n kuzeydo¤u eyaletlerinden, yine Trakya ve Makedonya’n›n Yunanca konuflan bölgelerinden göç edip yerlefltiler. Bu göçlerin en yo¤unu 17. yüzy›l›n ikinci yar›s› ve 19. yüzy›l›n ilk yar›s›nda gerçekleflti. Yaflad›klar› yerlerde Rus – Türk savafllar› dönemlerindeki yo¤un savafl hareketleri, türlü eflk›ya flebekelerinin yapt›¤› fliddet, ya¤ma, dini, etnik her çeflit bask›, düzensizlik ve açl›k onlar› öz vatanlar›n› terk etmeye zorlad›.

ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËfl ‚ Ì‡ðÓ‰ÌÓÈ ÒðÂ‰Â Í‡ð‡Ï‡ÌÎËÈÒÍÓÈ ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ Ì‡ ÚÛðÂˆÍÓÏ flÁ˚ÍÂ „ðÂ˜ÂÒÍËÏ ÔËÒ¸ÏÓÏ. ç‡ ÚÂððËÚÓðË˛ ûÊÌÓÈ ÅÂÒÒ‡ð‡·ËË, ËÎË ÅÛ‰Ê‡Í‡ „‡„‡ÛÁ˚ ÔÂðÂÒÂÎflÎËÒ¸ ‚ ÚÂ˜ÂÌËÂ ðfl‰‡ ‚ÂÍÓ‚ ËÁ ÒÂ‚ÂðÓ-‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ı Ó·Î‡ÒÚÂÈ ÅÓÎ„‡ðËË, ‡ Ú‡ÍÊÂ ËÁ îð‡ÍËË Ë „ðÂ˜ÂÒÍÓÈ å‡ÍÂ‰ÓÌËË. èËÍ ˝ÚËı ÔÂðÂÒÂÎÂÌËÈ ‚˚Ô‡Î Ì‡ ‚ÚÓðÛ˛ ÔÓÎÓ‚ËÌÛ ïVIII – ÔÂð‚Û˛ ÔÓÎÓ‚ËÌÛ ïIï ‚‚. àÌÚÂÌÒË‚Ì˚Â ‚ÓÂÌÌ˚Â ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ‚ ÏÂÒÚ‡ı ÔðÓÊË‚‡ÌËfl ‚ ÔÂðËÓ‰ ðÛÒÒÍÓÚÛðÂˆÍËı ‚ÓÈÌ, Ì‡ÒËÎËfl Ë „ð‡·ÂÊË, Û˜ËÌflÂÏ˚Â ð‡ÁÎË˜Ì˚ÏË ð‡Á·ÓÈÌ˚ÏË ·‡Ì‰‡ÏË, ‚ÒÂ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Â ÔðËÚÂÒÌÂÌËfl Ì‡ ÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ Ë ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÈ ÔÓ˜‚Â, ð‡ÁðÛı‡ Ë „ÓÎÓ‰ ‚˚ÌÛÊ‰‡ÎË Ëı ÔÓÍË‰‡Ú¸ ðÓ‰Ì˚Â Íð‡fl. èÂðÂÒÂÎÂÌˆ˚ ÓÒ‚‡Ë‚‡ÎË ÒÚÂÔË ˛ÊÌÓÈ ÅÂÒÒ‡ð‡·ËË, ÓÒÌÓ‚˚‚‡ÎË Ë ·Î‡„ÓÛÒÚð‡Ë‚‡ÎË ÒÂÎ‡, Ó·Î‡„Óð‡ÊË‚‡ÎË ÔÓÎfl Ë ÌË‚˚. ÑÎfl „‡„‡ÛÁÓ‚, ÌÂ ËÏÂ˛˘Ëı Ò‚ÓÂÈ ÏÂÚðÓÔÓÎËË, ÅÛ‰Ê‡Í ÒÚ‡Î ðÓ‰ËÌÓÈ. ë ÌÂ˛ ÓÌË Ò‚flÁ‡ÎË Ò‚Ó˛ ‰‡Î¸ÌÂÈ¯Û˛ ÒÛ‰¸·Û Ë ÏÂ˜Ú˚ Ó ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËË. íð‡‰ËˆËÓÌÌ‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡ „‡„‡ÛÁÓ‚ ð‡Á‚Ë‚‡Î‡Ò¸ ‚ ÚÂÒÌÓÏ ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚ËË Ò ÍÛÎ¸ÚÛð‡ÏË ÒÓÒÂ‰ÌËı Ì‡ðÓ‰Ó‚, Ó·Ó„‡˘‡flÒ¸ Ë ÔðËÓ·ðÂÚ‡fl ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘ËÈ ÍÓÎÓðËÚ. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ ÓÌ‡ ÒÓıð‡ÌflÎ‡ Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ÂÈ ˝ÎÂÏÂÌÚ˚, ÍÓÚÓð˚Â ÏÌÓ„Ó‡ÒÔÂÍÚÌÓ ÔðÓfl‚Îfl˛ÚÒfl ‚ Ï‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓÈ Ë ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ, ÎÂÍÒË˜ÂÒÍÓÏ ÒÓÒÚ‡‚Â flÁ˚Í‡, Ì‡ðÓ‰ÌÓÏ Í‡ÎÂÌ‰‡ðÂ, Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÏ ˝ÚËÍÂÚÂ, ‚Ó ‚ÒÂı ÒÙÂð‡ı ÊËÁÌÂ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË Ì‡ðÓ‰‡. ç‡ðÓ‰Ì˚È Í‡ÎÂÌ‰‡ð¸ Úð‡‰ËˆËÓÌÌÓ ‰ÂÎËÎÒfl Ì‡ ‰‚‡ ÔÂðËÓ‰‡: ÎÂÚÌËÈ Ë ÁËÏÌËÈ. éÚÒ˜ÂÚ ÎÂÚ‡ ‚ÂÎË ÒÓ ‰Ìfl Ò‚.

106

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

ÉÂÓð„Ëfl, ÒÓ‚Ô‡‰‡˛˘Â„Ó Ò Ì‡ðÓ‰Ì˚Ï Ôð‡Á‰ÌËÍÓÏ ïÂ‰ÂðÎÂÁ, ‚˚Ô‡‰‡˛˘ËÏ Ì‡ 6 Ï‡fl. áËÏÛ Ì‡˜ËÌ‡ÎË ÒÓ ‰Ìfl Ò‚. ÑËÏËÚðËfl, 8 ÌÓfl·ðfl, ÍÓ„‰‡ ÓÚÏÂ˜‡ÂÚÒfl Ôð‡Á‰ÌËÍ ä‡Ò˚Ï. ùÚË ‰‚‡ Ôð‡Á‰ÌËÍ‡, ‚˚ÒÓÍÓ ˜ÚËÏ˚ı ‚ Ì‡ðÓ‰Â, ‚ÍÎ˛˜ÂÌ˚ ‚ ˜ËÒÎÓ ÓÙËˆË‡Î¸Ì˚ı Ôð‡Á‰ÌË˜Ì˚ı ‰‡Ú É‡„‡ÛÁËË ÒÓ ‚ðÂÏÂÌË ÂÂ ÓÙËˆË‡Î¸ÌÓ„Ó ÔðËÁÌ‡ÌËfl Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚÓÏ êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓÎ‰Ó‚‡ 23 ‰ÂÍ‡·ðfl 1994 „. Í‡Í ‡‚ÚÓÌÓÏÌÓÈ ÚÂððËÚÓðËË Ò ÓÒÓ·˚Ï ÒÚ‡ÚÛÒÓÏ. ç‡ðÓ‰Ì˚È Ôð‡Á‰ÌËÍ ïÂ‰ÂðÎÂÁ / ÄÈÉÓð„Ë (ë‚flÚÓÈ ÉÂÓð„ËÈ) Úð‡‰ËˆËÓÌÌÓ Ò˜ËÚ‡ÎÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁ ‚‡ÊÌÂÈ¯Ëı ‚ „Ó‰Û, ‰ÎËÎÒfl ÚðË ‰Ìfl, Ò ÌÂ„Ó ‚ÂÎË ÓÚÒ˜ÂÚ ÎÂÚ‡, ˜ÚÓ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ò ÔÓfl‚ÎÂÌËÂÏ Úð‡‚˚ Ë ÔÂðÂ„ÓÌÓÏ ÒÍÓÚ‡ Ì‡ ÎÂÚÌËÂ Ô‡ÒÚ·Ë˘‡. Ç ˝ÚÓÚ ‰ÂÌ¸ ÍðÂÒÚ¸flÌÂ Ó·„Ó‚‡ðË‚‡ÎË Ò Ô‡ÒÚÛı‡ÏË ÛÒÎÓ‚Ëfl Ëı Ì‡ÈÏ‡. Ç‡ÊÌ˚Ï ˝ÎÂÏÂÌÚÓÏ Ôð‡Á‰ÌËÍ‡ fl‚ÎflÎÓÒ¸

Muhacirler Güney Besarabya steplerini yurt edindiler. Orada köyler kurup imar ettiler, topraklar› ekilir hale getirdiler. Vatan› olmayan Gagavuzlar için Bucak bir vatan oldu. Bundan sonraki kaderlerini ve yeniden dirilme hayallerini Bucak’a ba¤lad›lar. Gagavuzlar›n geleneksel kültürü komflu milletlerin kültürleriyle s›k› münasebet kurup zenginleflerek ve kendine uygun özellikler alarak geliflti. Bununla beraber Gagavuz kültürü; milletinin maddi ve manevi hayat›nda çok yönlü bir flekilde beliren, dilinin kelime hazinesinde, ulusal takvimde, milli etikette, milletin bütün hayat faaliyetlerindeki kendine özgü unsurlar›n› korumufltur. Ulusal takvim geleneksel olarak iki periyoda ayr›l›r: Yaz ve k›fl. Yaz bafllang›c›n› ulusal bayram “Hederlez” (H›drellez) gününe denk gelen 6 May›s Georgiy gününden bafllat›lm›fl. K›fl ise “Kas›m” bayram›n›n kutland›¤› 8 Kas›m Aziz Dmitriy

toplum общество

Жертвенного бычка, называемого у гагаузов «аллахлык» (божественный), подготавливали загодя. В течение целого года этому «божественному» давали полную свободу пастись на вольных лугах. Gagavuzlar›n “Allahl›k” dedikleri kurbanl›klar bir y›l önceden haz›rlan›r. Bir y›l boyunca bu kutsal kurbana her yerde otlayabilmesi için tam bir özgürlük verilir. ðËÚÛ‡Î¸ÌÓÂ ÊÂðÚ‚ÓÔðËÌÓ¯ÂÌËÂ fl„ÌÂÌÍ‡ – ÍÛð·‡Ì, Á‡ÔÂÍ‡ÂÏÓ„Ó ‚ ÔÂ˜Ë Ò ðËÒÓÏ ËÎË ‰ðÛ„ÓÈ ÍðÛÔÓÈ. äÛð·‡Ì Ó·˚˜ÌÓ ÒÓ‚Âð¯‡ÎÒfl ‚ Ò‚flÁË Ò Ôð‡Á‰ÌËÍÓÏ ïÂ‰ÂðÎÂÁ, ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û ËÏÂÌËÌ ˜ÎÂÌ‡ ÒÂÏ¸Ë Ò ËÏÂÌÂÏ ÉÂÓð„ËÈ, ÔÓ ÒÎÛ˜‡˛ ‰‡ÌÌÓ„Ó ð‡ÌÂÂ Ó·Â˘‡ÌËfl ÛÒÚðÓËÚ¸ Â„Ó ‚ Ò‚flÁË Ò ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜Ì˚Ï ‚˚Á‰ÓðÓ‚ÎÂÌËÂÏ ËÎË ‚ÓÁ‚ð‡˘ÂÌËÂÏ Ò ÙðÓÌÚ‡, Û‰‡˜ÌÓÈ Ò‚‡‰¸·ÓÈ Ë Ú.‰. èÓ˜ËÚ‡ÌËÂ Ò‚. ÉÂÓð„Ëfl – ÔÓÍðÓ‚ËÚÂÎfl ÒÍÓÚÓ‚Ó‰Ó‚ ‚ ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓÈ ÏËÙÓÎÓ„ËË ËÏÂÂÚ ‰ðÂ‚ÌËÂ ÍÓðÌË. ëÓ„Î‡ÒÌÓ ÊËÚË˛, ÉÂÓð„ËÈ èÓ·Â‰ÓÌÓÒÂˆ ðÓ‰ËÎÒfl ‚ ä‡ÔÔ‡‰ÓÍËË (å‡ÎÓÈ ÄÁËË), ·˚Î ‚ÓËÌÓÏ Ë flðÍËÏ ÔðË‚ÂðÊÂÌˆÂÏ ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓÈ ‚Âð˚. èð‡Á‰ÌËÍ ïÂ‰ÂðÎÂÁ ‚ Í‡Ê‰ÓÈ „‡„‡ÛÁÒÍÓÈ ÒÂÏ¸Â ÓÚÏÂ˜‡˛Ú ‚ ‰ÓÏÂ ËÎË ‚Ó ‰‚ÓðÂ, Ì‡Íð˚‚‡fl ÒÚÓÎ Û Íð˚Î¸ˆ‡. ÑÓ·ðÓÈ Úð‡‰ËˆËÂÈ Ò˜ËÚ‡ÂÚÒfl ÔðË„Î‡¯‡Ú¸ Í ÒÚÓÎÛ ÒÓÒÂ‰ÂÈ, ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚, Ó‰ÌÓÒÂÎ¸˜‡Ì, „ÓÒÚÂÈ, Û„Ó˘‡Ú¸ Ëı ‚ËÌÓÏ ÒÓ„Î‡ÒÌÓ ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓÈ Úð‡‰ËˆËË. Ç ‡Î·‡ÌÒÍÓ„‡„‡ÛÁÒÍÓ-·ÓÎ„‡ðÒÍÓÏ ÒÂÎÂ ä‡ð‡ÍÛðÚ (Ì˚ÌÂ ÜÓ‚ÚÌÂ‚ÓÂ ÅÓÎ„ð‡‰ÒÍÓ„Ó ð‡ÈÓÌ‡ é‰ÂÒÒÍÓÈ Ó·Î‡ÒÚË ìÍð‡ËÌ˚) ‰ÓÌ˚ÌÂ ÒÓıð‡ÌËÎ‡Ò¸ Úð‡‰ËˆËfl ÒÓ·Ëð‡Ú¸Òfl Á‡ ÒÚÓÎÓÏ ‚ÒÂÈ ÛÎËˆÂÈ, ÔðË˜ÂÏ Í‡Ê‰˚È ÔðËıÓ‰ËÚ ÒÓ Ò‚ÓËÏ ÍÛð·‡ÌÓÏ, ËÁ„ÓÚÓ‚ÎÂÌÌ˚Ï ËÁ ÏflÒ‡ ÊÂðÚ‚ÂÌÌÓ„Ó fl„ÌÂÌÍ‡, ‚ËÌÓÏ, ‰ÓÏ‡¯ÌËÏË ‰ÂÎËÍ‡ÚÂÒ‡ÏË. Ç ÒÂÎ‡ı, „‰Â Ì‡ıÓ‰ËÎËÒ¸ Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì˚Â ıð‡Ï˚ ‚Ó ËÏfl Ò‚. ÉÂÓð„Ëfl, ‚Ó ‰‚ÓðÂ ˆÂðÍ‚Ë ÛÒÚð‡Ë‚‡ÎÒfl Ó·˘ËÈ ÍÛð·‡Ì. Ç ˝ÚËı ˆÂÎflı ÔðËÌÓÒËÎÓÒ¸ ‚ ÊÂðÚ‚Û ·ÓÎ¸¯ÂÂ ˜ËÒÎÓ ÊË‚ÓÚÌ˚ı. ÜÂðÚ‚ÂÌÌÓ„Ó

·˚˜Í‡, Ì‡Á˚‚‡ÂÏÓ„Ó Û „‡„‡ÛÁÓ‚ «‡ÎÎ‡ıÎ˚Í» (·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È), ÔÓ‰„ÓÚ‡‚ÎË‚‡ÎË Á‡„Ó‰fl. Ç ÚÂ˜ÂÌËÂ ˆÂÎÓ„Ó „Ó‰‡ ˝ÚÓÏÛ «·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ» ·˚˜ÍÛ ‰‡‚‡ÎË ÔÓÎÌÛ˛ Ò‚Ó·Ó‰Û Ô‡ÒÚËÒ¸ ‚ ÒÚ‡‰Â ËÎË Ì‡ ‚ÓÎ¸Ì˚ı ÎÛ„‡ı. à ÂÒÎË ‰‡ÊÂ «‡ÎÎ‡ıÎ˚Í» ÔÓÔ‡‰‡Î ‚ ˜ÂÈ-ÎË·Ó Ó„ÓðÓ‰, Ò˜ËÚ‡ÎÓÒ¸ ÔðÂ‰ÓÒÛ‰ËÚÂÎ¸Ì˚Ï ‚˚„ÓÌflÚ¸ Â„Ó, Ì‡ÒÚÓÎ¸ÍÓ ‚˚ÒÓÍ ·˚Î ÒÚ‡ÚÛÒ ÊÂðÚ‚ÂÌÌÓÒÚË, ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË ·Û‰Û˘ÂÈ ÊÂðÚ‚˚. Ç ˝ÚÓÚ ‰ÂÌ¸ ‚ ÒÂÎÂ ÛÒÚð‡Ë‚‡ÎËÒ¸ Ó·˘ÂÒÂÎ¸ÒÍËÂ ÒÍ‡˜ÍË Ë «Ò·Óð» – ÒÔÓðÚË‚Ì˚Â Ë„ð˚, ÒÓÒÚflÁ‡ÌËfl ·ÓðˆÓ‚. Ç ÔðÓ¯ÎÓÏ Ôð‡ÍÚËÍÓ‚‡ÎËÒ¸ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ÒÓÒÚflÁ‡ÌËfl ÔÓ ÔÓflÒÌÓÈ ·Óð¸·Â ‚ÓÎ¸ÌÓ„Ó ÒÚËÎfl «„˛ðÂ¯» ÔÓ‰ ÏÛÁ˚ÍÛ ‚ÓÎ˚ÌÍË, ÍÎ‡ðÌÂÚ‡ Ë ÒÍðËÔÍË, Ì‡ ÒÓðÂ‚ÌÓ‚‡ÌËfl Ò˙ÂÁÊ‡ÎËÒ¸ ·Óðˆ˚ ËÁ ÏÌÓ„Ëı ÒÂÎ. èÓ·Â‰ËÚÂÎÂÈ Ó‰‡ðË‚‡ÎË ˆÂÌÌ˚ÏË ÔÓ‰‡ðÍ‡ÏË. ç‡Ë·ÓÎÂÂ ÔÓ˜ÂÚÌ˚Ï Ò˜ËÚ‡ÎÓÒ¸ Ó‰‡ðË‚‡ÌËÂ Ó‚ˆÓÈ Ò Íð‡ÒÌ˚Ï ·‡ÌÚÓÏ Ì‡ ¯ÂÂ. óÂÏÔËÓÌ «ÔÂÎË‚‡Ì» Ò Ó‚ˆÓÈ Ì‡ ÔÎÂ˜‡ı ÚðËÊ‰˚ Ó·ıÓ‰ËÎ ÍðÛ„ «‡Î‡È», „‰Â ÔðÓËÒıÓ‰ËÎÓ ÒÓÒÚflÁ‡ÌËÂ. á‚‡ÌËÂ «ÔÂÎË‚‡Ì» ÒÓıð‡ÌflÎÓÒ¸ Á‡ Ó·Î‡‰‡ÚÂÎÂÏ ˆÂÎ˚È „Ó‰, ÔÓ˜ÂÚ Ë Û‚‡ÊÂÌËÂ ÂÏÛ ÓÍ‡Á˚‚‡ÎË ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ðÓ‰ÌÓÏ ÒÂÎÂ, ÌÓ Ë ‚Ó ‚ÒÂÈ ÓÍðÛ„Â. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏfl Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÔðÓ‚Ó‰flÚÒfl ‚ÓÎÂÈ·ÓÎ¸Ì˚Â, ÙÛÚ·ÓÎ¸Ì˚Â, „ËðÂ‚˚Â Ë ‰ðÛ„ËÂ ÒÓðÂ‚ÌÓ‚‡ÌËfl, Ó‰Ì‡ÍÓ ‡ÔÓ„ÂÂÏ Ôð‡Á‰ÌÂÒÚ‚, Í‡Í Ë ÔðÂÊ‰Â, Ì˚ÌÂ Ò˜ËÚ‡˛ÚÒfl ÒÓÒÚflÁ‡ÌËfl ·ÓðˆÓ‚ ‚ÓÎ¸ÌÓ„Ó ÒÚËÎfl ‚ ð‡ÁÌ˚ı ‚ÂÒÓ‚˚ı Í‡ÚÂ„ÓðËflı, ÍÓÚÓð˚Â ÔðÓıÓ‰flÚ Ì‡ ÍÓ‚ð‡ı, ð‡ÒÒÚÂÎÂÌÌ˚ı Ì‡ ÒÚ‡‰ËÓÌÂ. èÓÔÛÎflðÌÓÒÚ¸ ˝ÚËı ÒÓÒÚflÁ‡ÌËÈ

gününde bafllat›lm›fl. Her iki bayram da, Gagavuzya’n›n özerk ve özel bir statü verilerek 23 Aral›k 1994 y›l›nda Moldova Cumhuriyeti taraf›ndan resmen tan›nmas›ndan sonra resmi bayram olarak kabul edildi. Milli bayram H›drellez / Ay-Georgiy (Aziz Georgiy), y›l›n en önemli bayramlar›ndan say›l›r ve üç gün sürer. Bu bayramla birlikte hayvanc›l›¤›n, otlar›n yeflermesi ve sürülerin meralara götürülmesi gibi ifllerin mevsimi yaz da bafllam›fl olur. Bu günde köylüler çobanlarla ücret ve çal›flma flartlar›n› konuflur. Bayram›n önemli unsurlar›ndan biri de geleneksel olarak bir kuzunun (kurban) kurban edilerek bulgur veya pirinçle f›r›nda piflirilmesidir. “Kurban” genellikle H›drellezde, Georgiy ad›nda bir aile üyesinin do¤um gününde, bu olay vesilesiyle ona sa¤l›k dilemek, askerden dönmesini dilemek ve güzel bir dü¤ün yapmas› için kesilir. Hayvanlar›n koruyucusu Aziz Georgiy’e duyulan sayg›n›n H›ristiyan mitolojisinde çok eski kökleri vard›r. Kilisenin aziz yaflay›fl›na göre (muzaffer) Georgiy Kapadokya’da (Küçük Asya) do¤du. Kendisi bir komutand› ve mezhebi Bizans zaman›nda (M.S. 3. yüzy›l) yay›ld›.

H›drellez bayram› her Gagavuz ailesinde evde veya d›flar›da evin önünde masa donat›larak kutlan›r. Haz›rlanan bu sofraya komflular›, akrabalar›, köylüleri, misafirleri davet etmek ve onlara H›ristiyan gelene¤ine göre flarap ikram etmek, güzel

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

107

общество toplum

Ì‡ÒÚÓÎ¸ÍÓ ‚˚ÒÓÍ‡, ˜ÚÓ Ì‡ ÌËı ÒÓ·Ëð‡˛ÚÒfl ËÏÂÌËÚ˚Â ·Óðˆ˚ Íð‡fl – ˜ÂÏÔËÓÌ˚ ÏËð‡, Ö‚ðÓÔ˚, ðÂÒÔÛ·ÎËÍË, ·˚‚¯Â„Ó ëëëê, ÒÓÒÂ‰ÌÂÈ Ò åÓÎ‰Ó‚ÓÈ ìÍð‡ËÌ˚. ëÂÎ¸ÒÍËÈ ÍÓ‚Âð ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ‡ðÂÌÓÈ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ÒÓÒÚflÁ‡ÌËÈ. èð‡Á‰ÌËÍ ä‡Ò˚Ï / Ò‚. ÑËÏËÚðË, Ú‡Í ÊÂ Í‡Í Ë ïÂ‰ÂðÎÂÁ, Ò˜ËÚ‡ÎÒfl ‚‡ÊÌ˚Ï ÔÓ Ò‚ÓÂÏÛ ÁÌ‡˜ÂÌË˛: ‚ ˝ÚÓÚ ‰ÂÌ¸ ÔðÓ‚Ó‰ËÎËÒ¸ ð‡Ò˜ÂÚ˚ ÍðÂÒÚ¸flÌ Ò ˜‡·‡Ì‡ÏË, ÒÍÓÚ ‚ÓÁ‚ð‡˘‡ÎË ıÓÁflÂ‚‡Ï, ÛÒÚð‡Ë‚‡ÎÒfl ÍÛð·‡Ì ‚ ˜ÂÒÚ¸ ‰Ìfl Ò‚. ÑËÏËÚðËfl. èðËÌflÚËÂ Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚÓÏ êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓÎ‰Ó‚‡ 23 ‰ÂÍ‡·ðfl 1994 „. Á‡ÍÓÌ‡ «é· ÓÒÓ·ÓÏ Ôð‡‚Ó‚ÓÏ ÒÚ‡ÚÛÒÂ É‡„‡ÛÁËË (É‡„‡ÛÁ ÖðË)» ÒÓÁ‰‡ÎÓ ÛÒÎÓ‚Ëfl ‰Îfl ·ÓÎÂÂ ÔÓÎÌÓ„Ó Û‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðÂÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ-ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı ÔÓÚðÂ·ÌÓÒÚÂÈ Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ‡‚ÚÓÌÓÏÌÓÚÂððËÚÓðË‡Î¸ÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl: ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËfl flÁ˚Í‡, Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Úð‡‰ËˆËÈ, Ó·˚˜‡Â‚ Ë Ó·ðfl‰Ó‚. èðÓ‚Â‰ÂÌËÂ Ì‡ ÚÂððËÚÓðËË ‡‚ÚÓÌÓÏËË ÂÊÂ„Ó‰Ì˚ı ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ÙÓÎ¸ÍÎÓðÌ˚ı ÙÂÒÚË‚‡ÎÂÈ «É‡„‡ÛÁ ÒÂÒË» («É‡„‡ÛÁÒÍËÂ „ÓÎÓÒ‡»), ðÂ„ËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÍÓÌÌÓÒÔÓðÚË‚Ì˚ı ÒÓÒÚflÁ‡ÌËÈ «ÄÎÚ˚Ì ‡Ú» («áÓÎÓÚÓÈ ÍÓÌ¸»), ç‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ flðÏ‡ðÍË «òÂÌÌËÍ Ô‡Ì‡ËðË» («üðÏ‡ðÍ‡ ˛ÏÓð‡»), ÂÊÂ„Ó‰Ì˚ı Ôð‡Á‰ÌËÍÓ‚ ˝ÒÚð‡‰ÌÓÈ ÔÂÒÌË ‚ „. äÓÏð‡Ú ‚ ‰ÂÌ¸ ïÂ‰ÂðÎÂÁ, Ôð‡Á‰ÌËÍÓ‚ „‡„‡ÛÁÒÍÓÈ ÔÂÒÌË ‚ „. ó‡‰˚ð-ãÛÌ„‡, ‰ðÛ„Ëı Ï‡ÒÒÓ‚˚ı ÏÂðÓÔðËflÚËÈ, Ì‡Û˜Ì˚ı ÍÓÌÙÂðÂÌˆËÈ, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚ı ˝ÚÌÓÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÏÛ Ì‡ÒÎÂ‰Ë˛ Ì‡ðÓ‰‡, Â„Ó Úð‡‰ËˆËflÏ, Ó·˚˜‡flÏ Ë Ó·ðfl‰‡Ï ‚ÒÂÎfl˛Ú Ì‡‰ÂÊ‰Û ‚ ÚÓ, ˜ÚÓ Â„Ó ·Ó„‡ÚÓÂ ‰ÛıÓ‚ÌÓÂ Ì‡ÒÎÂ‰ËÂ ÔÂðÂÊË‚ÂÚ ‚ÂÍ‡. n

108

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

bir adet say›lm›flt›r. Arnavut, Gagavuz ve Bulgarlar›n yaflad›¤› Karakurt köyü (flimdi Ukrayna’n›n Odessa eyaletinin Bolgradskiy ilçesinin Jovtnevoye köyü) bütün soka¤›n ziyafette buluflmas›, üstelik herkesin kurban edilen kuzunun etinden haz›rlanan “kurban”›n›, flarab›n› ve evde haz›rlanan yiyeceklerini getirmesi gelene¤i zaman›m›za kadar korundu. Aziz Georgiy ad›n› tafl›yan kiliselerin bulundu¤u köylerde kilisenin bahçesinde bütün köyün kat›ld›¤› kurban ziyafetleri düzenlenir. En fazla hayvan bu tür faaliyetlerde kurban edilir. Gagavuzlar›n “Allahl›k” dedikleri kurbanl›k tosun bir y›l önceden haz›rlan›r. Bir y›l boyunca bu kutsal tosuna her yerde; merada, sürü ile veya tek bafl›na çay›rl›klarda otlayabilmesi için tam bir özgürlük verilir. Hatta e¤er “Allahl›k” birisinin bahçesine girecek olsa onu kovmak ay›plan›r. Kurbanl›¤›n kutsall›¤›na bu kadar çok sayg› gösterilir. Bu günde bütün köy halk›n›n kat›ld›¤› at yar›fllar›, spor oyunlar› ve gürefl müsabakalar› yap›l›r. Eskiden milli spor gürefl yap›l›r, klarnet, keman ve gayda müzi¤i eflli¤inde birçok köyden gelen güreflçiler serbest gürefl yapard›. Kazananlara de¤erli hediyeler verilirdi. En de¤erli hediye, boynunda k›rm›z› fiyonk ba¤l› koyundu. fiampiyon “pehlivan” omzunda hediye edilen koyunla yar›flmalar›n yap›ld›¤› “alay”›n etraf›n› üç defa dolafl›rd›. “Pehlivan” s›fat› y›l boyunca flampiyonun olur, sadece kendi köyünde de¤il, bütün çevrede hürmet ve sayg› gösterilirdi.

Günümüzde ise voleybol, futbol, atletizm ve baflka yar›flmalar mutlaka düzenlenir. Kutlamalar›n zirvesi, eskiden oldu¤u gibi bugün de stadyumlarda; çeflitli kategorilerde yap›lan gürefl müsabakalar›d›r. Bu yar›flmalar o kadar popülerdir ki, bölgenin tan›nm›fl güreflçileri, dünya, Avrupa, eski SSCB cumhuriyetleri, Moldova’n›n komflusu Ukrayna’dan flampiyon güreflçiler bile kat›l›r. Kas›m, Aziz Dmitriy bayram› H›drellez gibi önemli say›l›r. Bu günde köylülerin çobanlarla hesab› yap›l›r, sürüler sahiplerine verilir ve Aziz Dmitriy günü an›s›na kurban kesilir. Moldova Cumhuriyeti parlamentosu taraf›ndan 23 Aral›k 1994 y›l›nda “Gagavuzya”n›n (Gagavuz Yeri) özel statü verilmesi, halk›n ulusal ve kültürel ihtiyaçlar›n›n giderilmesi ve bölgesel özerkli¤in oluflmas›; dilinin, ulusal geleneklerin, adet ve ritüellerin yeniden dirilmesi için daha iyi flartlar sa¤lam›flt›r. Özerk bölgede her y›l gerçeklefltirilen uluslararas› folklor festivalleri “Gagavuz Sesi”, bölgesel at yar›fl› “Alt›n At”, ulusal mizah panay›r› “fiennik Panay›r›”, Komrat flehrinde H›drellez günü yap›lan popüler flark› günleri, Çad›r-Lunga flehrinde yap›lan “Gagavuz fiark›s›” ve di¤er kitlesel etkinlikler, milletin etnik kültürel miras›, gelenekleri, adetleri ve ritüellerine hasredilen bilimsel konferanslar bu milletin zengin manevi miras›n›n yüzy›llar boyunca yaflayaca¤› ümidini veriyor. n

политика siyaset

Сотрудничают муниципалитеты Средней Азии Мустафа Башкурт Представитель «ДА» в Кыргызстане.

Orta Asya belediyeleri birlefliyor Mustafa Baflkurt K›rg›zistan DA Temsilcisi.

àÌÚÂð‚¸˛ Ò „Î‡‚ÓÈ ÄÒÒÓˆË‡ˆËË ÏÛÌËˆËÔ‡Î¸Ì˚ı Óð„‡ÌÓ‚ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ Ú˛ðÍÒÍÓ„Ó ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡, ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÎËˆÓÏ ÔÓ ‚ÓÔðÓÒ‡Ï ÏÂÒÚÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÛÔð‡‚ÎÂÌËfl è‡ðÚËË ÒÔð‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË Ë ð‡Á‚ËÚËfl ùðÓÎÓÏ ä‡fl Ë ÔÓÏÓ˘ÌËÍÓÏ „Î‡‚˚ ÄÒÒÓˆË‡ˆËË çËı‡ÚÓÏ ùð„˛ÌÓÏ, ÔðÓ‚Â‰ÂÌÌÓÂ ‚Ó ‚ðÂÏfl Ëı ÓÙËˆË‡Î¸ÌÓ„Ó ‚ËÁËÚ‡ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì.

Türk Dünyas› Belediyeler Birli¤i Baflkan› Erol Kaya, AKP yerel yönetimlerden sorumlu gurup Baflkan› ve Genel Baflkan Yard›mc›s› Nihat Ergün ve beraberindeki heyetin K›rg›zistan ziyareti s›ras›nda Baflkan Erol Kaya ile TDBB hakk›nda bir söylefli yapt›k. Erol Kaya ayn› zamanda ‹stanbul Pendik Belediye Baflkanl›¤› görevini de yürütmekte.

ùðÓÎ ä‡fl Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ fl‚ÎflÂÚÒfl „Î‡‚ÓÈ ÏÛÌËˆËÔ‡ÎËÚÂÚ‡ ð-Ì‡ èÂÌ‰ËÍ, „. ëÚ‡Ï·ÛÎ.

Mustafa Baflkurt: Say›n Baflkan, Türk Dünyas› Belediyeler Birli¤ini nas›l ve ne amaçla kurdunuz?

åÛÒÚ‡Ù‡ Å‡¯ÍÛðÚ: ì‚‡Ê‡ÂÏ˚È „ÓÒÔÓ‰ËÌ ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸, Í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ Ë Ò Í‡ÍÓÈ ˆÂÎ¸˛ ·˚Î‡ ÓÒÌÓ‚‡Ì‡ ÄÒÒÓˆË‡ˆËfl? ùðÓÎ ä‡fl: àÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ „Î‡‚˚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ Ú˛ðÍÒÍÓ„Ó ÏËð‡, ÒÚ‡ÎÍË‚‡˛˘ËÂÒfl ÒÓ ÒıÓÊËÏË ÚðÛ‰ÌÓÒÚflÏË, ÒÚðÂÏflÚÒfl Í ÍÓÌÒÓÎË‰‡ˆËË. ë‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ ˝ÚÓÏÛ fl‚ÎflÂÚÒfl ÚÓÚ Ù‡ÍÚ, ˜ÚÓ ‚Ó ‚ðÂÏfl ‚ÒÚðÂ˜Ë „Î‡‚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ Ú˛ðÍÒÍÓ„Ó ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡, ÒÓÒÚÓfl‚¯ÂÈÒfl ‚ 2000 „. ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂ, ÓÒÓ·ÓÂ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ ·˚ÎÓ Û‰ÂÎÂÌÓ ð‡Á‚ËÚË˛ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ Ë ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ðÂ„ËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Óð„‡ÌÓ‚ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl. ùÚÓ Ë ÔÓÒÎÛÊËÎÓ ÓÒÌÓ‚ÓÈ ‰Îfl Ó·˙Â‰ËÌÂÌËfl ÛÒËÎËÈ Óð„‡ÌÓ‚ „ÓðÓ‰ÒÍÓ„Ó Ò‡ÏÓÛÔð‡‚ÎÂÌËfl ÒÚð‡Ì, ‚ıÓ‰fl˘Ëı ‚ Ú˛ðÍÒÍËÈ ÏËð Ë ËÏÂ˛˘Ëı ÒıÓ‰ÒÚ‚Ó ÎËÌ„‚ËÒÚË˜ÂÒÍËı, „ÂÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍËı, ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËı Ë ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚÂÈ. 12 ÌÓfl·ðfl 2003 „. ÛÍ‡ÁÓÏ Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡, Ó‰Ó·ðÂÌÌ˚Ï ÔðÂÁË‰ÂÌÚÓÏ íÛðˆËË

110

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Главной нашей задачей является активизация межрегиональных отношений. С этой целью и проводятся визиты в разные страны. Öncelikli olarak ulaflmak istedi¤imiz hedef, faaliyet alan›m›za giren bölgelerdeki yerel yönetimler aras›nda iliflkileri canland›rmak. Bunun için farkl› ülkelere ziyaretler düzenliyoruz.

Erol Kaya: Türk Dili Konuflan Ülkelerin Devlet Baflkanlar› Zirvelerinde ortak sorunlar ve iflbirli¤i imkanlar›n›n temel gündem maddeleri aras›nda yer ald›¤›n› biliyoruz. Azerbaycan’da 2000 y›l›nda yap›lan Türk Dili Konuflan Ülkelerin Devlet Baflkanlar› Zirvesi’nde ülkeleraras› karfl›l›kl› iflbirli¤inin gelifltirilmesiyle ilgili al›nan kararlardan 6. madde “Yerel Yönetimler Aras›nda ‹flbirli¤inin Gelifltirilmesi” karar›ndan bahseder. Hareket enerjisini buradan alan Türk Dünyas› Belediyeler Birli¤i, Türk dili ve lehçelerini konuflan insanlar›n bulundu¤u ülkeler, bölgeler ve co¤rafi, tarihi kültürel ortakl›klar› bulunan yerlerde kent ve kent yönetimi ile ilgili çal›flmalar yapmak amac›yla; 12 Kas›m 2003 tarih ve 6464 say›l› Bakanlar Kurulu karar› ve Say›n Cumhurbaflkan› Ahmet Necdet Sezer’in onay› ile kuruldu.

siyaset политика

Чтобы представители региональных органов управления улучшали свои профессиональные навыки и достигали максимальной эффективности своей деятельности, необходимы постоянный обмен информацией и совместная работа. Yerel yönetim birimlerinin etkinliklerini art›rabilmesi için, kendilerine verilen görevleri daha etkin bir biçimde yerine getirebilmek amac›yla bir araya gelmeleri ve aralar›nda iflbirli¤i yapmalar› gerekiyor.

ÄıÏÂÚÓÏ çÂÊ‰ÂÚÓÏ ëÂÁÂðÓÏ, ·˚Î‡ ÓÒÌÓ‚‡Ì‡ Ì‡¯‡ ÄÒÒÓˆË‡ˆËfl. Ç ÒÙÂðÛ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ÄÒÒÓˆË‡ˆËË ‚ıÓ‰flÚ Ú‡ÍËÂ ‚ÓÔðÓÒ˚, Í‡Í ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ ‚ Ó·Î‡ÒÚË ÒÓıð‡ÌÂÌËfl ·Ó„‡ÚÓ„Ó ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl, ˝ÍÓÌÓÏËÍË Ë ÌÓ‚ÂÈ¯Ëı ÚÂıÌÓÎÓ„ËÈ, Ó·ÏÂÌ ÁÌ‡ÌËflÏË Ë ÓÔ˚ÚÓÏ ÔðË ÒÓ·Î˛‰ÂÌËË ÌÓðÏ Ë Á‡ÍÓÌÓ‚ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. Ç ÁÓÌÂ Ì‡¯Â„Ó ‚ÌËÏ‡ÌËfl – ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌËÂ ÓÒÌÓ‚Ì˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ „ÓðÓ‰ÒÍÓ„Ó Ò‡ÏÓÛÔð‡‚ÎÂÌËfl Ë ÔÓËÒÍ ÓÔÚËÏ‡Î¸Ì˚ı ÔÛÚÂÈ Ëı ðÂ¯ÂÌËfl, ð‡Áð‡·ÓÚÍ‡ ÌÓ‚˚ı ÏÓ‰ÂÎÂÈ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl „ÓðÓ‰ÒÍËÏË

ÒÚðÛÍÚÛð‡ÏË, ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËfl ð‡Áð‡·ÓÚ‡ÌÌ˚ı ÔðÓÂÍÚÓ‚. Ç‡¯‡ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ ÒÓÒðÂ‰ÓÚÓ˜ÂÌ‡ ÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Â? çÂÚ, ˝ÚÓ ÌÂ ÒÓ‚ÒÂÏ Ú‡Í. ç‡¯‡ ÄÒÒÓˆË‡ˆËfl Á‡ÌËÏ‡ÂÚÒfl ¯ËðÓÍËÏ ÒÔÂÍÚðÓÏ ‚ÓÔðÓÒÓ‚, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı Ò „ÓðÓ‰ÒÍÓÈ ÒËÒÚÂÏÓÈ Ò‡ÏÓÛÔð‡‚ÎÂÌËfl. ëðÂ‰Ë ÌËı ÓÁÌ‡ÍÓÏÎÂÌËÂ ˜ÎÂÌÓ‚ ‡ÒÒÓˆË‡ˆËË Ò ÔðËÏÂÌÂÌËÂÏ ÒËÒÚÂÏ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl, Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌËÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚ı ÔðÓ„ð‡ÏÏ, ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÈ, ÚðÂÌËÌ„Ó‚ ÔÓ ð‡Á‚ËÚË˛

Türk Dünyas› Belediyeler Birli¤i’nin faaliyet konular› kapsam›na, kültür ve medeniyetin genifl miras›n› dikkate alarak iflbirli¤ine dayal› dostluk ve yard›mlaflma, kar amac› gütmeden ve üyelerinin ülke kanunlar› ile yasaklanmam›fl olmak kayd›yla ekonomik ve teknik alanlar baflta olmak üzere iflbirli¤ini gelifltirmek, bilgi ve tecrübe al›flveriflinde bulunmak girmektedir. Yine bu çerçevede, tarihi ve kültürel miras›n korunmas›, kent ve kent yönetimi sorunlar›n›n ve çözüm yollar›n›n belirlenmesi, tart›fl›lmas›, ortak çözümler aranmas› ve uygulama çal›flmalar›n›n yap›lmas›, kent yönetimi ve kent kültürü konusunda yeni modellerin araflt›r›lmas› ve gelifltirilmesi çal›flmalar›n› yapmak, yapt›rmak ve yap›lan çal›flmalar› desteklemek hususlar› faaliyet alan›m›za girmektedir. Etkinlikleriniz aras›nda sadece iflbirlikleri mi var?

Президент Кыргызстана Курманбек Бакиев встретился с делегацией Ассоциации муниципальных органов управления государств тюркского сообщества. TDBB heyeti’ni K›rg›zistan Cumhurbaflkan› Kurmanbek Bakiyev kabul etti.

Hay›r. Birli¤imiz kent ve kent yönetimi konular› baflta olmak üzere birçok alanda faaliyet göstermektedir. Bunlar aras›nda flehir ve flehir yönetimi konusunda örnek uygulamalar›n takibi ve üyelerin bilgilendirilmesi, flehir yönetimlerinin idari ve mali kapasitelerinin gelifltirilmesi için her türlü e¤itim, araflt›rma ve benzeri etkinlikler düzenlenmesi, üyelere ulusal ve uluslararas› hibe, fon, kredi ve benzeri kaynaklara

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

111

политика siyaset

В последнее время возрастает значение евразийского региона для Турции. Премьер-министр Турции Реджеп Тайип Эрдоган, представители деловых кругов и СМИ все чаще посещают страны Евразии, стремясь к развитию культурного, торгового и политического сотрудничества. Türkiye son zamanlarda Avrasya’ya daha fazla önem veriyor. Baflta Baflbakan Recep Tayyip Erdo¤an olmak üzere, ifladamlar›, siyaset adamlar› ve bas›n mensuplar› Avrasya’ya s›k s›k ziyaretlerde bulunarak kültürel, ticari ve siyasal iflbirli¤i imkânlar› ar›yor.

Премьер-министр Турции Реджеп Тайип Эрдоган:

Мы должны оживить Шелковый путь

Türkiye Cumhuriyeti Baflbakan› Tayyip Erdo¤an:

‹pek Yolu’nu canland›rmal›y›z

Уважаемый г-н премьер-министр, какую оценку вы можете дать отношениям между Турцией и среднеазиатскими государствами?

Say›n Baflbakan›m, Türkiye ve Orta Asya iliflkilerini nas›l de¤erlendiriyorsunuz?

Процесс установления дипломатических отношений с республиками Средней Азии был начат еще Тургутом Озалом. Этот процесс был ознаменован достаточно близкими отношениями между нашими государствами. Иногда в наших отношениях наблюдался спад, но мы делаем все возможное, чтобы оживить их. Поэтому в сопровождении турецких предпринимателей, народных депутатов, представителей прессы и телевидения совершаем поездки по среднеазиатским государствам. Наша основная цель состоит в развитии политических, экономических отношений и укреплении связей в науке, культуре, искусстве, что отражает стремление к созданию Евразийского Содружества и Единого Евразийского Экономического пространства. Необходимо продолжать деятельность в этом направлении. Я верю, что наши начинания находят положительный отклик у другой стороны, поэтому наши усилия непременно должны дать результат. Хочу также отметить, что меня очень радует идея возрождения культуры Великого Шелкового пути.

Burada say›n rahmetli Turgut Özal’la bafllayan bir süreç vard›. Bu süreç, asl›nda çok s›cak iliflkilerin oldu¤u bir dönemdi. Zaman zaman baz› kesintilere u¤rad›¤›n› görerek bizler bunu yeniden canland›ral›m istiyoruz. Bunun için de Türk cumhuriyetlerinin hepsini birer birer ifl adamlar›m›zla, milletvekillerimizle ve bas›n mensuplar›m›zla beraber dolafl›yoruz. Bütün gayemiz gerek siyasi iliflkilerde, gerek ekonomik iliflkilerde, bilimde, sanatta ve kültürde aram›zdaki bu münasebetleri gelifltirmek. Özellikle Avrasya Birli¤i olay›n› hatta ve hatta Avrasya’daki ekonomik birli¤i oluflturabilecek bir gayretin içerisinde bizim de yer almam›z. Buna yönelik çal›flmalar›m›z› en genifl flekilde devam ettirmeli. Bunlar karfl› tarafta da olumlu yaklafl›mlar içinde inan›yorum ki bu, ›srarla üzerinde durulursa netice al›nacak yol olacak. Kald› ki burada ‹pek Yolu kültürü anlay›fl›n›n yeniden geliflmeye bafllamas› sevindirici bir husus.

Удовлетворены ли вы уровнем отношений между Турцией и странами Средней Азии? На сегодняшний день наши отношения, к сожалению, не на том уровне, на каком бы нам хотелось их видеть. Торговый оборот между Турцией и Кыргызстаном составляет 50 млн долл. в год. Это не высокий показатель, поэтому мы приняли решение увеличить товарооборот между нашими странами до 200 млн долл. Политические отношения между Турцией и Кыргызстаном находятся на очень хорошем уровне. Улучшение отношений в сфере культуры, искусства и науки сделает нас только богаче. Какой выбор сделает Турция между ЕС и Евразией? Они играют совершенно разную роль во внешней политике Турции. Я не вижу никаких преград для одновременного сотрудничества Турции с ЕС и Евразией. Турция обладает необходимыми историческими предпосылками для того, чтобы принимать участие в различных сообществах и использовать разнообразные формы сотрудничества.

Peki ‹liflkiler istenilen seviyede mi? fiu anda arzu edilen seviyede de¤il. Örne¤in bizim sadece K›rg›zistan’la aram›zdaki ekonomik münasebetlerdeki ticaret hacmimiz 50 milyon dolar. Bu rakam› 200 milyon dolara ç›karmay› düflünüyoruz. Siyasi iliflkilerde zaten her hangi bir sorun söz konusu de¤il. Kültür, sanat ve bilimle de bunlar› gelifltirmek suretiyle daha da zenginlefltirmifl olaca¤›z. Avrupa Birli¤i ile Avrasya aras›nda Türkiye nas›l bir tercih yapacak?

Каково место Турции в современном мире и какой вы хотите ее видеть?

Bunlar›n hepsinin konumu farkl›. ‹kisinin birden olmas›na mani bir hal de yok. Her ikisi de olabilir. Türkiye zaten bu noktada dünyadaki bütün bu çok yönlü iliflkiler içerisinde yer alabilecek tarihî bir derinli¤e sahiptir.

На сегодняшний день страны Евразии рассматривают Турцию как страну, которая способна и обязана объединить и восстановить Евразийское пространство. Мы сознаем тяжесть этой задачи и большую ответственность, лежащую на нас. Конечно, необходимо общее обсуждение технических деталей тех шагов, которые будут направляться к этой цели. Поэтому сейчас важно, чтобы эта идея прочно укоренилась в сознании. Когда это произойдет, можно будет более активно переходить к практическим действиям.

fiu anda Avrasya ülkeleri, Türkiye’yi olmas› gereken, muhakkak bulunmas› gereken, onlar› derleyip toparlayacak bir ülke olarak de¤erlendiriyor. Biz de iflin bu a¤›rl›¤›n› bu mesuliyetini bilerek buraday›z. Tabii bunun detayl› teknik çal›flmalar› karfl›l›kl› oturup de¤erlendirilecek. Onun için bence bu fikrin benimsenmesi esast›r. Bu sa¤land›ktan sonra o ad›mlar da at›l›r.

112

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Türkiye’nin Avrasya’daki konumu sizce nedir ve nas›l olmal›d›r?

siyaset политика

ÙËÌ‡ÌÒÓ‚˚ı Ë ÛÔð‡‚ÎÂÌ˜ÂÒÍËı ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ, ÍÓÓð‰ËÌ‡ˆËfl ‰ÂÈÒÚ‚ËÈ ‚ ÒÙÂðÂ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„Ó ÍðÂ‰ËÚÓ‚‡ÌËfl, ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ÙÓÌ‰Ó‚, ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ·Î‡„ÓÚ‚ÓðËÚÂÎ¸Ì˚ı ÔðÓ„ð‡ÏÏ, ð‡Áð‡·ÓÚÍ‡ Ë ‚ÌÂ‰ðÂÌËÂ ÏÂÊðÂ„ËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÔðÓÂÍÚÓ‚ ÔÓ Á‡˘ËÚÂ Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó Ë ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓ„Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl. ÉÎ‡‚ÌÓÈ Ì‡¯ÂÈ Á‡‰‡˜ÂÈ fl‚ÎflÂÚÒfl ‡ÍÚË‚ËÁ‡ˆËfl ÏÂÊðÂ„ËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. ë ˝ÚÓÈ ˆÂÎ¸˛ Ë ÔðÓ‚Ó‰flÚÒfl ‚ËÁËÚ˚ ‚ ð‡ÁÌ˚Â ÒÚð‡Ì˚. å˚ ÔÓÒÂÚËÎË ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì, ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì, ‚ ‰‡Î¸ÌÂÈ¯ÂÏ ÔÓÂÁ‰ÍË ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÚÒfl. ÑÎfl ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË Ú‡ÍËı ÔðÓÂÍÚÓ‚ ÚðÂ·ÛÂÚÒfl ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓ Ó·Û˜ÂÌÌ˚È ÔÂðÒÓÌ‡Î. ÇÓÁÏÓÊÌÓ ÎË Ó·Û˜ËÚ¸ ÒÚÓÎ¸ ·ÓÎ¸¯ÓÂ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚Ó ð‡·ÓÚÌËÍÓ‚? èÓ‚˚¯ÂÌËÂ Í‡˜ÂÒÚ‚‡ ð‡·ÓÚ˚ Ì‡ÔðflÏÛ˛ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ò Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂÏ. ÑÎfl ÔÂðÒÓÌ‡Î‡, ð‡·ÓÚ‡˛˘Â„Ó ‚ ÒÙÂðÂ „ÓðÓ‰ÒÍÓ„Ó Ò‡ÏÓÛÔð‡‚ÎÂÌËfl, ÓÔðÂ‰ÂÎfl˛ÚÒfl ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Â Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚Â ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚. Ç ‰‡ÌÌ˚È ÏÓÏÂÌÚ Ï˚ Á‡ÌËÏ‡ÂÏÒfl ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËÂÈ ˝ÚËı ÔðÓÂÍÚÓ‚. óÚÓ·˚ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ðÂ„ËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Óð„‡ÌÓ‚ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl ÛÎÛ˜¯‡ÎË Ò‚ÓË ÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì˚Â Ì‡‚˚ÍË Ë ‰ÓÒÚË„‡ÎË Ï‡ÍÒËÏ‡Î¸ÌÓÈ ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÓÒÚË Ò‚ÓÂÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚ ÔÓÒÚÓflÌÌ˚È Ó·ÏÂÌ ËÌÙÓðÏ‡ˆËÂÈ Ë ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ‡fl ð‡·ÓÚ‡. ÑÎfl ÛÒÔÂ¯ÌÓÈ ð‡·ÓÚ˚ ÏÂÒÚÌ˚ı Óð„‡ÌÓ‚ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl ‚‡ÊÂÌ ‡‚ÚÓðËÚÂÚ Óð„‡ÌÓ‚ ‚Î‡ÒÚË ‚ ÒÚð‡Ì‡ı. éÚ ‡‚ÚÓðËÚÂÚ‡ ‚Î‡ÒÚÂÈ Ì‡ÔðflÏÛ˛ Á‡‚ËÒËÚ ÏÓÚË‚‡ˆËfl ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ð‡·ÓÚÌËÍÓ‚ Ë ðÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎÂÈ. ç‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ Ì‡Ï ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ÔÓ‰Ó·Ì˚Â ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ˚Â ÔðÓÂÍÚ˚ ÌÂ Ó„ð‡ÌË˜Ë‚‡˛ÚÒfl ÒÚð‡Ì‡ÏË Ú˛ðÍÒÍÓ„Ó ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡? Ñ‡, ‚˚ Ôð‡‚˚. å˚ ÔÎÓ‰ÓÚ‚ÓðÌÓ ð‡·ÓÚ‡ÂÏ Ò ÏÛÌËˆËÔ‡Î¸Ì˚ÏË Óð„‡Ì‡ÏË ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡, ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡ Ë íÛðˆËË. çÓ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ. ç‡ðfl‰Û Ò ˝ÚËÏ, Ï˚ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜‡ÂÏ Ò ÄÒÒÓˆË‡ˆËÂÈ ÏÛÌËˆËÔ‡Î¸Ì˚ı Óð„‡ÌÓ‚ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl „ÓðÓ‰Ó‚ óÂıËË, ëÓ˛ÁÓÏ ÏÂÒÚÌ˚ı Óð„‡ÌÓ‚ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl Ñ‡ÌËË, ëÓ˛ÁÓÏ ÏÛÌËˆËÔ‡Î¸Ì˚ı Óð„‡ÌÓ‚ ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl àÚ‡ÎËË Ë Ú‡ÍËÏË ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ÏË Óð„‡ÌËÁ‡ˆËflÏË, Í‡Í ëÓ˛Á „ÓðÓ‰ÒÍËı ÒÓ‚ÂÚÓ‚ Ö‚ðÓÔ˚ Ë ÇÒÂÏËðÌ‡fl ‡Í‡‰ÂÏËfl ÏÂÒÚÌÓ„Ó ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl Ë ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË. n

ulaflmas›nda rehberlik yap›lmas›, tarihi ve kültürel miras›n korunmas› amac›yla bilinçlendirme çal›flmalar›, ortak proje haz›rlanmas› ve uygulanmas› saymak mümkün. Öncelikli olarak ulaflmak istedi¤imiz hedef, faaliyet alan›m›za giren bölgelerdeki yerel yönetimler aras›nda iliflkileri canland›rmak. Bunun için farkl› ülkelere ziyaretler düzenliyoruz. Bunlardan ilkini Azerbaycan’a, ikincisini ise K›rg›zistan’a düzenledik. Önümüzdeki günlerde di¤er ülkeleri de ziyaret edece¤iz. Belediye yöneticileri aras›nda yak›nl›k oluflturduktan sonra iflbirli¤i imkanlar› üzerinde çal›flmalar bafllat›ld›. Yani ilk önce yerel sorunlar› ve imkanlar› belirleyecek daha sonra bu sorunlar› çözüme ulaflt›racak yöntemlerin neler oldu¤u üzerinde düflünece¤iz. Üzerinde durdu¤umuz temel faktör, bütün yerel yönetim birimlerinin “yapabilirlik kapasitelerini” art›rmak. Bu, iyi bir e¤itimle baflar›labilecek bir proje. Bu kadar genifl kadroyu e¤itmek zor olmayacak m›? E¤er kapasite art›r›m›n› sa¤lamak istiyorsan›z, bunun yolu e¤itimden geçiyor. Özellikle belediye yönetiminde seçilmifl ve atanm›fl kadrolar›n e¤itimi, üzerinde önemle durdu¤umuz bir konu. Bölge ülkeleri belediye yönetimlerinin e¤itim ihtiyac› belirlenerek analiz ediliyor. Bu analiz sonunda haz›rlad›¤›m›z e¤itim programlar›n› bu günlerde uygulamaya bafllayaca¤›z. Yerel yönetim birimlerinin etkinlikle-

rini art›rabilmesi için, kendilerine verilen görevleri daha etkin bir biçimde yerine getirebilmek amac›yla bir araya gelmeleri ve aralar›nda iflbirli¤i yapmalar› gerekiyor. Bunu sa¤layabilmek için Türkiye ve dünya tecrübesini paylaflmak istiyoruz. Bu paylafl›m›n önemli oldu¤unu düflünüyoruz. Bir baflka husus, yerel yönetimlerin bulunduklar› ülkedeki durumlar›. Demek istedi¤im, ilgili ülkenin gerek yönetim kademelerinde ve gerekse halk gözünde sahip olduklar› itibard›r. Bu itibar, yerel yönetim birimlerinin ifl yapabilmeleri aç›s›ndan gayet önemli. Çal›flanlar›n ve yöneticilerin motivasyonu bu faktöre göre yükselmekte. Bildi¤imiz kadar›yla sadece Türk cumhuriyetleriyle iflbirli¤i yapm›yorsunuz? Evet. Bugün için birli¤imize Azerbaycan, K›rg›z Cumhuriyeti, KKTC, Türkiye Cumhuriyeti belediyeleri üye. Bunun yan›nda T.C. ‹çiflleri Bakanl›¤› Mahalli ‹dareler Genel Müdürlü¤ü, T.C. Baflbakanl›k Türk ‹flbirli¤i ve Kalk›nma ‹daresi Baflkanl›¤› (T‹KA), Azerbaycan Cumhuriyeti Mahalli ‹dareler Genel Müdürlü¤ü, Çek Cumhuriyeti fiehirler ve Belediyeler Birli¤i, Danimarka Yerel Yönetimler Birli¤i, ‹talya Belediyeler Birli¤i gibi ulusal; Avrupa Belediyeler ve Bölgeler Konseyi Birli¤i (CEMR), Avrupa Akdeniz Bölgesel ‹flbirli¤i Komitesi (COPPEM), Dünya Yerel Yönetim ve Demokrasi Akademisi (WALD) gibi uluslararas› kurulufllarla da iflbirli¤imiz var. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

113

актуально güncel

В Евразии создается медийный союз Avrasya’da medya birli¤i kuruluyor

‡ÔðÂÎfl 2006 „. ‚ ÄÌÚ‡Î¸Â ÓÚÍð˚ÎÓÒ¸ VII é·˘ÂÂ ÒÓ·ð‡ÌËÂ èÎ‡ÚÙÓðÏ˚ ÑË‡ÎÓ„ Ö‚ð‡ÁËfl. ç‡ ÔÓ‚ÂÒÚÍÛ ‰Ìfl ·˚ÎË ‚˚ÌÂÒÂÌ˚ ‚ÓÔðÓÒ˚ Ó ðÓÎË ëåà ‚ Â‚ð‡ÁËÈÒÍÓÏ ‰Ë‡ÎÓ„Â, ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË èÎ‡ÚÙÓðÏ˚. ëÓÒÚÓflÎËÒ¸ ‚˚·Óð˚ ÌÓ‚Ó„Ó ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎfl. ÅÓÎ¸¯ÓÈ ËÌÚÂðÂÒ Û Û˜‡ÒÚÌËÍÓ‚ ÒÓ·ð‡ÌËfl ‚˚Á‚‡Î‡ ÔðÂÁÂÌÚ‡ˆËfl åÓÎÓ‰ÂÊÌÓÈ èÎ‡ÚÙÓðÏ˚ ÑÄ.

ä‡Í Ë Ì‡ ÔðÂ‰˚‰Û˘Ëı ëÓ·ð‡ÌËflı, ‚ ˝ÚÓÏ „Ó‰Û ÒðÂ‰Ë Û˜‡ÒÚÌËÍÓ‚ ·˚ÎÓ ÏÌÓ„Ó ‚˚ÒÓÍÓÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚ı ÎËˆ, ˜ÚÓ ËÏÂÂÚ ‚‡ÊÌÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ‰Îfl ÔÓ‚˚¯ÂÌËfl ‡‚ÚÓðËÚÂÚ‡ èÎ‡ÚÙÓðÏ˚. ç‡ ÒÓ·ð‡ÌËË ·˚ÎË Á‡ÒÎÛ¯‡Ì˚ ÓÚ˜ÂÚ˚ ç‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÍÓÏËÚÂÚÓ‚ èÎ‡ÚÙÓðÏ˚ Ó ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË Á‡ ÔÂðËÓ‰ 2004–2006 „„. ë ÏÓÏÂÌÚ‡ Ò‚ÓÂ„Ó ÓÒÌÓ‚‡ÌËfl èÎ‡ÚÙÓðÏ‡ В первый раз Монголия и Узбекистан приняли участие в Собрании в качестве стран-наблюдательниц. Toplant›ya Mo¤olistan ve Özbekistan, bu y›l ilk defa gözlemci olarak kat›ld›lar.

114

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

iyalog Avrasya Platfomu 7. Kurul toplant›s›n› 6-10 Nisan 2006 tarihleri aras›nda Antalya Beldibi-Rixos Otelde düzenlendi. Her kurul toplant›s›nda oldu¤u gibi bu toplant›ya da kat›l›m yüksek düzeydeydi. Elbette, kat›l›m›n bu seviyede yo¤un olmas›nda Avrasya’n›n jeopolitik de¤eri-

güncel актуально

Вместе навстречу новым горизонтам Уважаемые участники Общего собрания Платформы Диалог Евразия, Дорогие гости, Я очень сожалею о том, что не могу разделить с вами радость встречи, которая соединяет общества и народы, обладающие общими ценностями и проживающими на одной территории, укрепляет связи между соседними народами и открывает новые пути к новым горизонтам. Возможно, условия для мира и благополучия в будущем будут созданы благодаря региональному сближению, фундамент которого закладывается сегодня. И хотя народы, живущие в настоящее время на одной территории, исходят из разных русел, все они впадают в одно общее море, соединяясь в его бескрайности. Эта истина особенно справедлива для евразийского региона. Сегодня Платформа Диалог Евразия делает важное дело для развития сотрудничества и строит мосты между странами и народами. Я верю, что наша встреча ради достижения общих интересов, объединения наших усилий принесет свои плоды, и Платформа Диалог Евразия станет той платформой, на которой хорошие пожелания превращаются в плодотворные начинания. Я желаю успехов всем участниками VII Общего собрания Платформы Диалог Евразия и приветствую всех гостей турецкой земли! Реджеп Тайип Эрдоган Премьер-министр Турции

Посол РФ в Турции Петр Стегний Rusya Büyükelçisi Petr Stegniy

Yeni ufuklara beraber yürüyelim Diyalog Avrasya Platformu’nun de¤erli kat›l›mc›lar›..... Sevgili misafirler... Ayn› co¤rafyan›n pek çok ortak de¤ere sahip toplumlar›n› bir araya getiren, dost ve komflu halklar aras›ndaki ba¤lar› güçlendiren, yeni ufuklara beraberce yürümenin yolunu açan böyle önemli bir buluflmada sizlerle birlikte olamad›¤›m için gerçekten üzgünüm. Biliyoruz ki gelece¤in dünyas›nda bar›fl› ve esenli¤i tesis edecek unsurlardan beklide en önemlisi, bugünden temeli at›lan bölgesel yaklafl›mlar ve beraberlikler olacakt›r.

Посол Грузии в Турции Григол Мгалоблишвили Gürcistan Büyükelçisi Grigol Mgalobliflvili

Ayn› co¤rafyay› paylaflan toplumlar, farkl› yataklardan aksa da sonunda ayn› denize dökülür, ayn› enginlikte buluflurlar. Bu gerçek, belki de en çok Avrasya Bölgeleri için geçerlidir. Bugün Diyalog Avrasya Platformu, tarihi serüvenleri birbirine benzeyen Avrasya toplumlar› aras›ndaki köprüleri yeniden kurmak ve gelece¤e dönük perspektifler gelifltirmek üzere önemli gayretler göstermektedir. ‹nan›yorum ki, ortak menfaatler do¤rultusunda bir araya gelmenin, güçlerimizi birlefltirmenin yarar› burada da ortaya ç›kacak, Diyalog Avrasya Platformu iyi dileklerin gerçek ad›mlara dönüfltü¤ü bir zemin olacakt›r. Platformunun 7. Genel Kurulunun hay›rlara vesile olmas› dile¤iyle bu güzel gayretin sahiplerini kutluyor, ülkem ad›na bütün misafirlerimize hofl geldiniz diyorum. Recep Tayyip Erdo¤an Baflbakan

Посол Украины в Турции Александр Мищенко Ukrayna Büyükelçisi Aleksandr Miflçenko

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

115

актуально güncel

ПДЕ вносит большой вклад в развитие наших отношений Уважаемый Ильбер Ортайлы! Я благодарю за приглашение принять участие в работе VII Общего собрания Платформы Диалог Евразия. Я верю, что деятельность Платформы Диалог Евразия способствует развитию и укреплению отношений Турции с государствами евразийского региона, с которыми у нас существуют глубокие исторические связи. С искренним пожеланием жить в мире, где цивилизации не конфликтуют, а находят общие точки соприкосновения. Передаю искренние пожелания успешной работы всем участникам Общего собрания из Турции и из-за за рубежа.

Бюлент Арынч, Председатель Великого Национального Собрания Турции

DAP, iliflkilerimize büyük katk›lar yap›yor Say›n ‹lber Ortayl›! Diyalog Avrasya Platformu 7. Genel Kurulu aç›l›fl program›na nazik davetiniz için teflekkür ederim. Diyalog Avrasya Platformunun köklü tarihi ve kültürel ba¤lar›m›z›n bulundu¤u Avrasya co¤rafyalar›yla iliflkilerimizin gelifltirilmesine çok önemli katk›lar yapaca¤›na inan›yorum. Medeniyetlerin çat›flt›¤› de¤il, medeniyetlerin bulufltu¤u bir dünyada yaflamak dile¤iyle... Kat›lamad›¤›m toplant›ya ifltirak edecek olan yerli ve yabanc› davetlilere selam ve sayg›lar›m› iletiyorum.

Bülent Ar›nç

T.B.M.M. Baflkan›

116

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

ÑË‡ÎÓ„ Ö‚ð‡ÁËfl Û‰ÂÎflÂÚ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ ðÂ„ËÓÌ‡Î¸Ì˚Ï Ë ÎÓÍ‡Î¸Ì˚Ï ÔðÓ·ÎÂÏ‡Ï Ë ‚ÓÔðÓÒ‡Ï, ˜ÂðÔ‡ÂÚ ÒËÎÛ ‰Îfl ð‡Á‚ËÚËfl ÏËð‡ ‚ ðÂ„ËÓÌÂ ‚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚflı. ç‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ÍÓÏËÚÂÚ˚ ‰‡˛Ú ÌÓ‚˚È ËÏÔÛÎ¸Ò Ë „ÎÛ·ËÌÛ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË èÎ‡ÚÙÓðÏ˚. çÂÎ¸Áfl ÌÂ Á‡ÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ Ö‚ð‡ÁËfl, ÍÓÚÓðÛ˛ ÔÓ Ôð‡‚Û ÏÓÊÌÓ Ì‡Á‚‡Ú¸ ÍÓÎ˚·ÂÎ¸˛ ÏËð‡, ÌÂ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ËÁÛ˜ÂÌ‡. àÌÙÓðÏ‡ˆËfl Ó ÍÓÌÚËÌÂÌÚÂ ÌÂðÂ‰ÍÓ ÔÂðÂÔÓÎÌÂÌ‡ Ó¯Ë·Ó˜Ì˚ÏË ÒÚÂðÂÓÚËÔ‡ÏË Ë ÍÓÏÏÂÌÚ‡ðËflÏË ‚ Û„Ó‰Û ÚÓÈ ËÎË ËÌÓÈ Ë‰ÂÓÎÓ„ËË, ÒÎÛÊ‡˘ÂÈ ËÌÚÂðÂÒ‡Ï ÓÚ‰ÂÎ¸Ì˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. Ç ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËË ËÌÙÓðÏ‡ˆËË ÍÎ˛˜Â‚Û˛ ðÓÎ¸ Ë„ð‡˛Ú ëåà. á‡ ‰ÂÌ¸ ‰Ó ÓÚÍð˚ÚËfl é·˘Â„Ó ÒÓ·ð‡ÌËfl èÎ‡ÚÙÓðÏ˚ ÑÄ ÒÓÒÚÓflÎÓÒ¸ ð‡·Ó˜ÂÂ ÒÓ‚Â˘‡ÌËÂ Ì‡ ÚÂÏÛ «êÓÎ¸ ëåà ‚ Â‚ð‡ÁËÈÒÍÓÏ

nin gittikçe daha da önem kazanmas› büyük rol oynuyor. DAP genel faaliyetlerinin ele al›nd›¤› toplant›da, özellikle kat›l›mc› ülke milli komitelerinin son iki y›lda neler yapt›klar› dinlendi. Olufltu¤u günden beri bölgesel ve yerel problemlere de¤inen, bölge bar›fl› ve geliflmesi için yerel de¤erlerden hareket alan DAP, ülke milli komiteleri arac›l›¤›yla yerel problemlere daha derinden bakabilme imkan› yakalam›fl olacak. Neredeyse dünya medeniyetinin befli¤i diyebilece¤imiz Avrasya’n›n yeteri kadar bilinmedi¤i, bilinse de bu bilgilerin kimi ülke ç›karlar› için kullan›ld›klar›n›n alt›n› çizmek gerek. Bu konuda

güncel актуально

В Собрании участвовали / Baz› kat›l›mc›lar Азербайджан / Azerbaycan Али Гасанов Советник по политическим вопросам аппарата президента Ali Hasanov Cumhurbaflkan› Müflaviri Анар Председатель Союза писателей, почетный председатель ПДЕ Anar DAP Onursal Baflkan›, Yazarlar Birli¤i Baflkan› Азер Эмирасланов Депутат парламента Azer Emiraslanov Milletvekili Эльчин Вице-премьер, писатель Elçin Baflbakan Yard›mc›s›, yazar Эльнур Асланов Ответственный работник аппарата президента Elnur Aslanov Cumhurbaflkan› Aparat baflkan yard›mc›s› Низами Джафаров Профессор, председатель центра Ататюрка, глава турецко-азербайджанской межпарламентской дружественной группы, глава Национального комитета «ДА» Nizami Ceferov Milli Komite Baflkan›, Atatürk Merkezi Baflkan›, Türkiye Azerbaycan Dostluk Grubu Baflkan› Иса Габибейли Депутат парламента ‹sa Habibbeyli Milletvekili

Нурлан Оразалин Председатель Союза писателей Nurlan Orazalin KC Yazarlar Birli¤i Baflkan›

Алексей Николов Заместитель главного редактора «Russia Today» Aleksey Nikolov “Russia Today” Genel Yay›n Yönetmen yrd.

Сейтказы Матаев Председатель Союза журналистов Seitkazy Mataev Kazakistan Gazeteciler Cemiyeti Baflkan

Ирина Баянова Советник отдела оперативной информации и мониторинга прессы, пресс-служба РФ Irina Bayanova RF Üst Duma Bas›n Sözcüsü

Кыргызстан / K›rg›zistan Абдыжалил Жамалов Член Национального комитета «ДА» в Кыргызстане,начальник главного штаба, первый заместитель командующего ПВ СНБ КР Abd›calil Jamalov K›rg›zistan “DA” Milli Komitesi Baflkan›, K›rg›zistan Cumhuriyeti Gümrük Baflkan Yard›mc›s› Кыяс Молдокасымов Генеральный директор Национального телерадиовещания КР K›yas Moldokas›mov Devlet Radyo ve TV Genel Müdürü Мамбетджунус Абылов Посол Кыргызстана в Турции Mambetcunus Ab›lov K›rg›zistan Ankara Büyükelçisi Султан Раев Министр культуры КР Sultan Rayev KC Kültür Bakan›

Молдова / Moldova Борис Мариан Главный редактор журнала «Молдова» Boris Marian Moldova Moldova Dergisi Yay›n Yönetmeni

Исмаил Хаджиев Депутат парламента ‹smail Hac›yev Milletvekili

Валериу Реницэ Генеральный директор информационного агенства “Moldpres” Valeriu Renita Moldpres Haber Ajans› Genel Müdürü

Грузия / Gürcistan

Монголия / Mo¤olistan

Гиули Аласания Доктор исторических наук, проректор Международного Черноморского университета Giuli Alasania Prof. Dr. Uluslararas› Karadeniz Üniversitesi Rektör Yard›mc›s› – DA Gürcistan Temsilcisi

Паниджунай Халиун Посол Монголии в Турции Panidjunai Khaliun Mo¤olistan Ankara Büyükelçisi

Григол Мгалоблишвили Посол Грузии в Турции Grigol Mgalobliflvili Gürcistan Ankara Büyükelçisi Шота Малашхия Депутат парламента fiota Malaflhia Milletvekili Валери Гиоргобиани Депутат парламента Valeri Giorgobiani Milletvekili

Казахстан / Kazakistan Абдумалик Нысанбаев Директор Института философии и политических наук Abdumalik Nysanbayev Felsefe ve Siyasal Bilimler Akademisi Müdürü Ануар Таналинов Посол Казахстана в Турции Anuar Tanalinov Kazakistan Ankara Büyükelçisi

Российская Федерация / Rusya Federasyonu Александр Кривенко Генеральный консул РФ в Стамбуле Aleksandr Krivenko Rusya Federasyonu ‹stanbul Baflkonsolosu

Леонид Рошаль Эксперт Всемирной организации здравоохранения Leonid Roflal Dünya Sa¤l›k Örgütü Uzman›

Таджикистан / Tacikistan Абдуфаттох Шарипов Пресс-секретарь президента Таджикистана Abdulfattoh fiaripov Cumhurbaflkan›n›n Bas›n Sözcüsü Мехмон Бахти Председатель Союза писателей Mehmon Baxti Tacikistan Yazarlar Birli¤i Baflkan› Мумин Каноат Народный поэт Mumin Kanaat Milli fiair

Туркменистан / Türkmenistan

Ольга Карабановa Директор Института развития прессы Olga Karabanova Bas›n Gelifltirme Enstitüsü Müdürü

Мердан Газакбаев Представитель демократической партии Туркменистана Merdan Gazakbakev Türkmenistan Demokratik Parti Temsilcisi

Петр Стегний Посол РФ в Турции Petr Stegniy Rusya Federasyonu Ankara Büyükelçisi Ростислав Рыбаков Директор Института востоковедения РАН, глава Национального комитета Платформы «ДА» в России Rostislav R›bakov Rusya Bilimler Akademisi fiarkiyat Enstitüsü Müdür. DAP Rusya komite Bflk. Дамир Исхаков Директор отдела этнологических исследований Института истории АН РТ Damir ‹shakov Tataristan Bilimler Akademisi Tarih Enst. Etnolojik Araflt›rmalar Böl. Baflkan› Разиль Валеев Депутат Госсовета РТ, председатель Комитета Госсовета РТ по культуре, науке, образованию и национальным вопросам Razil Veliyev Tataristan Cum. Devlet fiuras› Milletvekili, bilim, kültür, e¤itim ve milli meseleler Komitesi Baflkan›, yazar Александр Филиппов Главный редактор газеты «Истоки» Aleksandr Filippov “‹stoki” Gazetesi Yay›n Yönetmeni Равиль Бикбаев Поэт, председатель Союза писателей Башкортостана Ravil Bikbaev Halk flairi, Baflkurdistan Yazarlar Birli¤i Baflkan›

Недавно созданная Молодежная Платформа ДА нашла поддержку у участников Общего собрания. Bu y›l kurulan Diyalog Avrasya Gençlik Platformu (DAGEP) DA Genel Kurulu’nda büyük teflvik ve ilgi gördü.

Турция / Türkiye Али Булач Писатель, журналист, социолог Ali Bulaç Araflt›rmac›-yazar, sosyolog Али Яшар Сарыбай Профессор, политолог, Улудагский университет Ali Yaflar Sar›bay Uluda¤ Ün., ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi, Prof.Dr. Экрем Думанлы Главный редактор газеты «Заман» Ekrem Dumanl› Zaman Gazetesi Genel Yay›n Yönetmeni Харун Токак Председатель Фонда писателей и журналистов Harun Tokak Gazeteciler ve Yazarlar Vakf› Baflkan› Ильбер Ортайлы Профессор, директор дворца-музея Топкапы ‹lber Ortayl› Prof.Dr., Tokap› Saray Müdürü Мурат Бильхан Директор Центра стратегических исследований при министерстве иностранных дел Турции Murat Bilhan Stratejik Araflt›rmalar Merkezi Baflkan› Эркам Туфан Айтав Генеральный секретарь Платформы Диалог Евразия Erkam Tufan Aytav DAP Genel Sekreteri Невваль Севинди Главный редактор журнала «ДА» Nevval Sevindi Da Dergisi Yay›n Editörü Сулейман Сейфи Огюн Профессор, политолог, Улудагский университет Süleyman Seyfi Ö¤ün Uluda¤ Ün., ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi, Prof.Dr.

Украина / Ukrayna Александр Мищенко Посол Украины в Турции Aleksandr Miflenko Ukrayna Ankara Büyükelçisi Владимир Казарин Депутат, профессор, академик Vladimir Kazarin Milletvekili, Prof. Владимир Сергийчук Директор Центра украиноведения, доктор исторических наук, профессор, академик Vladimir Sergeycuk Ukrayna Bilimi Merkezi Baflkan›

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

117

актуально güncel

Результаты рабочего совещания «Роль СМИ в евразийском диалоге» VII Общего собрания Платформы Диалог Евразия

7. Diyalog Avrasya Platformu’nun “Avrasya Diyalo¤unda medyan›n rolü” çal›flma toplant›s› sonuç bildirgesi

Представители СМИ стран-участниц Платформы Диалог Евразия, рассмотрев на рабочем собрании вопросы развития евразийского информационного пространства, достигли единого мнения по следующим вопросам:

Diyalog Avrasya Platformu üyesi ülke medya temsilcileri, bir günlük çal›flma toplant›s›nda Avrasya bilgi a¤›n›n geliflmesine iliflkin konular› ele alm›fllar ve afla¤›daki konularda karar birli¤ine varm›fllard›r:

• Евразийское информационное пространство не является в настоящее время единой структурированной системой, позволяющей осуществлять и развивать диалог между странами и народами евразийского региона. • Недостаточно развиты постоянно действующие каналы, обеспечивающие процесс производства, обработки и передачи информации между средствами массовой информации. • СМИ стран региона публикуют недостаточное количество информации по культурным, историческим, религиозным вопросам; публикуется недостаточно позитивной информации. • Усиливается ответственность журналистов и руководителей СМИ за достоверность информации, особенно полученной из ресурсов Интернета. • В СМИ до сих пор присутствуют предлагаемые аудитории стереотипные представления о культуре, традициях народов и стран региона. • Недостаточное внимание уделяется в СМИ евразийского региона вопросам нравственности, проблемам обеспечения безопасности личности. • Информация о конфликтных ситуациях передается зачастую по принципу «от сильного к слабому», в ущерб объективности и беспристрастности. • СМИ региона до сих пор неполностью свободны от разного рода политического и экономического давления со стороны государства. С целью преодоления существующих негативных тенденций в процессе создания единого информационного пространства евразийского региона участники рабочего совещания предлагают: 1. Рассмотреть возможность создания Евразийского информационного агентства, которое могло бы стать аккумулятором и распространителем информации о ключевых аспектах развития региона. Для достижения этой цели воспользоваться опытом и техническими ресурсами информационного агентства CIHAN. 2. Разработать и осуществить образовательную программу с целью повышения образовательно-культурного уровня работников СМИ и их активного сотрудничества в культурной и духовной сфере, что позволит углубить диалог и развивать СМИ региона. Для этого провести ряд учебных мероприятий и семинаров на базе Российского института развития прессы. 3. Подготовить для публикации сборник «Турция глазами журналистов СНГ, СНГ глазами журналистов Турции». 4. Поддержать проект международной премии «Слово против террора» в рамках проекта «Будущее без терроризма, терроризм без будущего».

• Avrasya bilgi alan› Avrasya ülkeleri aras›nda diyalo¤un geliflmesine yard›mc› olacak biçimde tek bir sisteme sahip de¤ildir. • Medya organlar› aras›nda sürekli bilgi al›fl veriflini, üretilmesini ve yay›nlanmas›n› sa¤layacak kanallar yeteri kadar geliflmemifltir. • Avrasya co¤rafyas›nda faaliyet yürüten medya organlar› tarih, kültür ve din konular›nda yeteri kadar bilgi yaymamaktad›rlar; olumlu haberler yetersizdir. • Özellikle internet üzerinden elde edilen bilgilerin güvenilirli¤i konusunda gazeteci ve medya mensuplar›n›n daha fazla sorumluluk hissetmeleri önemlilik arz etmektedir. • Bölge halklar›n›n kültür ve gelenekleriyle ilgili medyada hala önyarg›lar mevcuttur. • Avrasya medyas›nda ahlaki de¤erlere ve kiflisel haklar› korumaya karfl› yeteri kadar dikkat edilmemektedir. • Çat›flma konular›nda genelde “kuvvetliden zay›fa” do¤ru yön alan bir haber ak›fl› vard›r. • Medya gerek devlet ve gerekse di¤er güç merkezlerinden yeteri kadar ba¤›ms›z de¤ildir. Avrasya’da tek bilgi alan›n›n oluflmas›n›n önündeki engelleri kald›rmak amac›yla kat›l›mc›lar afla¤›daki önerilere dikkat çekmifllerdir: 1. Önemli konularda bilgi merkezi olabilecek ve gerekti¤inde bu bilginin yay›lmas›n› sa¤layabilecek ortak bir Avrasya haber ajansl›¤› kurmak. Bu konuda CHA’n›n bilgi, teknik alt yap› ve tecrübesinden istifade etmek. 2. Avrasya ülkeleri aras›nda diyalo¤u gelifltirmek amac›yla, kurulacak iflbirliklerinde aktif rol oynayabilecek medya mensuplar›n›n kültürel seviyelerinin art›r›lmas› amac›yla Rusya Bas›n Gelifltirme Enstitüsü bünyesinde e¤itim program› uygulamak. 3. “BDT ülkeleri gazetecilerinin bak›fl aç›s›yla Türkiye, Türk gazetecilerin bak›fl aç›s›yla BDT” konusunda bir kitap haz›rlamak. 4. “Terörizmsiz gelecek, geleceksiz terörizm” projesi çerçevesinde “Teröre karfl› söz” ödülleri projesini desteklemek. 5. “Öteki korkusu” projesinin uygulamaya geçirilmesi için imkanlar oluflturmak.

5. Создать условия для реализации программы «Антифобия».

6. Ortak bir Avrasya ülkeleri tarih kitab› oluflturma imkanlar›n› de¤erlendirmek.

6. Рассмотреть возможность подготовки единого евразийского учебника истории стран региона.

7. Devlet bas›n sekreterlerinin ülkeler aras› iliflkilere iliflkin daha fazla bilgi vermeleri konusunda öneride bulunmak.

7. Рекомендовать пресс-службам органов государственной власти проявлять больше открытости в предоставлении информации по вопросам взаимоотношений стран евразийского региона. 8. Для координации и эффективной реализации вышеуказанных инициатив создать в рамках Платформы Диалог Евразия медийный союз, наделенный соответствующими полномочиями. 9. Разработать единые принципы освещения СМИ вопросов толерантности, межэтнических и межконфессиональных отношений. 10. Рассмотреть вопрос о создании многоязычного интернет-сайта и открытии молодежного сайта для интерактивного обсуждения проблем региона. 11. Создание общего ресурса (банка данных) фото-, видео- и других видов информации для возможного использования СМИ региона. 12. Продолжить практику обмена журналистскими делегациями. 13. Ввести в практику взаимные стажировки успешных выпускников факультетов журналистики и журналистов региона в редакциях СМИ. 14. Рекомендовать участникам совещания и СМИ региона публиковать на безвозмездной основе материалы в журнале «ДА» и на сайте издания, а также в своих изданиях. 15. Разработать механизм обмена информацией и аналитическими материалами между СМИ региона. 16. Систематически проводить встречи, рабочие совещания, конференции, семинары и круглые столы с участием СМИ региона для укрепления евразийского диалога.

118

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

8. Yukar›da belirtilen prensiplerin uygulanmas› amac›yla Diyalog Avrasya bünyesinde bir medya birli¤i oluflturmak. 9. Hoflgörü, kültürler aras› ve dinler aras› diyalog konusunda ortak bir bas›n ilkeleri oluflturmak. 10. Avrasya hakk›nda yeterli haber yayabilmek amac›yla ortak bir haber a¤› oluflturmak. 11. Bölge problemlerini interaktif bir flekilde tart›flabilmek amac›yla çok dilli web sitesi ve genç web sitesinin aç›lmas› de¤erlendirilsin. 12. Bölge medya organlar›n›n gerekti¤inde kullanabilmeleri için ortak bir bilgi, resim ve video materyal bankas› oluflturmak. 13. Bölge gazetecileriyle bilgi ve tecrübe al›flverifline dönük gezilere devam edilmesi, bas›n ve iletiflim fakültelerinin baflar›l› ö¤rencileri için bölge medya organlar›nda staj imkan› sa¤lamak. 14. Avrasya medya mensuplar›n›n makalelerinin telifsiz olarak DA dergisinde ve web sitesinde yay›nlanmas› ve DA dergisi makalelerinin bölge medyas›nda telifsiz yay›nlanmas›n›n sa¤lanmas›. 15. Bölge medya organlar› aras›nda bilgi ve malzeme al›fl veriflinin sa¤lanmas›. 16. Avrasya diyalo¤unu daha kuvvetlendirmek amac›yla bölge medya organlar›n›n kat›l›m›yla sistematik konferanslar, seminerler, yuvarlak masa toplant›lar› ve çal›flma toplant›lar› düzenlemek.

güncel актуально

‰Ë‡ÎÓ„Â», ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚËÂ ‚Â‰Û˘ËÂ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ëåà Â‚ð‡ÁËÈÒÍÓ„Ó ðÂ„ËÓÌ‡. ç‡ ÒÓ‚Â˘‡ÌËË ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡ÎËÒ¸ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÏÌÓ„ÓÒÚÓðÓÌÌÂ„Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ‚ Ó·Î‡ÒÚË Ò·Óð‡, ÔÂðÂ‰‡˜Ë, ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËfl Ë Ó·˙ÂÍÚË‚ÌÓ„Ó ‡Ì‡ÎËÁ‡ ËÌÙÓðÏ‡ˆËË. ç‡ VII é·˘ÂÏ ÒÓ·ð‡ÌËË èÎ‡ÚÙÓðÏ˚ ‚ Ò‚flÁË Ò ËÒÚÂ˜ÂÌËÂÏ ÒðÓÍ‡ ÔÓÎÌÓÏÓ˜ËÈ ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎfl ·˚ÎË ÔðÓ‚Â‰ÂÌ˚ ‚˚·Óð˚ ÌÓ‚Ó„Ó ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎfl èÎ‡ÚÙÓðÏ˚ Ì‡ ·ÎËÊ‡È¯ËÂ ‰‚‡ „Ó‰‡, Á‡ÒÎÛ¯‡Ì˚ ÓÚ˜ÂÚ˚ Ó ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÍÓÏËÚÂÚÓ‚ èÎ‡ÚÙÓðÏ˚, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ‡ åÓÎÓ‰ÂÊÌ‡fl èÎ‡ÚÙÓðÏ‡ ÑÄ, ÔðÓ‚Â‰ÂÌÓ Ó·ÒÛÊ‰ÂÌËÂ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ÊÛðÌ‡Î‡ ÑÄ Ë ËÌÚÂðÌÂÚ-Ò‡ÈÚ‡ ÑÄ. èðËÌflÚÓ ðÂ¯ÂÌËÂ ˜ÂðÂÁ „Ó‰ ÔðÓ‚ÂÒÚË Ó˜ÂðÂ‰ÌÓÂ é·˘ÂÂ ÒÓ·ð‡ÌËÂ èÎ‡ÚÙÓðÏ˚. n

Председатель национального комитета РФ Ростислав Рыбаков (слева) избран председателем Платформы очередного периода Rusya Federasyonu DAP Milli Komite Baflkan› Rostislav R›bakov (solda) DAP Dönem Baflkan› seçildi

bilgiyi yayma arac› olarak medyan›n takdir edilir bir rolü var. Bu nedenle DAP Antalya’da düzenledi¤i Kurul Toplant›s›’ndan bir gün önce bütün Avrasya gazetecilerinin ve di¤er bas›n mensuplar›n›n kat›l›mlar›yla “Avrasya diyalo¤unda medyan›n rolü” konusunu bir çal›flma toplant›s›nda tart›flt›. Bilginin toplanmas›, yay›lmas› ve objektif de¤erlendirilmesinde karfl›lafl›lan s›k›nt›lar›n dile getirildi¤i bu çal›flma toplan-

t›s›nda bölgesel iflbirli¤i teklifleri gündeme geldi. Genel Kurul toplant›s›, Genel Baflkan›’n›n 2 y›l›k görev süresinin dolmas› nedeniyle yeni Genel Baflkan›n›n seçilmesi, DA Milli Komite etkinlikleri, DA dergisi, DA web sitesi, DA Gençlik Platformu’nun (DAGEP) kat›l›mc›lara tan›t›lmas›n›n ard›ndan haz›rlanacak bir sonuç bildirgesinin sunulmas›ndan sonra gelecek y›l toplanmak üzere da¤›ld›. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

119

актуально güncel

Дети на перекрестке цивилизаций Энес Джансевер Представитель «ДА» в Азербайджане.

Minikler medeniyetler kavfla¤›nda Enes Cansever Azerbaycan DA Temsilcisi.

ÓÒÓÎ¸ÒÚ‚‡ 27 ÒÚð‡Ì, ‡ÍÍðÂ‰ËÚÓ‚‡ÌÌ˚Â ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂ, ‚ÒÚðÂÚËÎËÒ¸ ‚ Å‡ÍÛ Ì‡ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÈ ‚˚ÒÚ‡‚ÍÂ «ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì – ÔÂðÂÍðÂÒÚÓÍ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ». èÓÒÓÎ¸ÒÚ‚‡ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÎË Ò‚ÓË ÒÚÂÌ‰˚ Ì‡ ÔðÓ„ð‡ÏÏÂ, Óð„‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌÓÈ ÔðË ÔÓ‰‰ÂðÊÍÂ ÙÓÌ‰‡ ÉÂÈ‰‡ð‡ ÄÎËÂ‚‡, åËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë ÚÛðËÁÏ‡ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡ Ë åËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ Ì‡ðÓ‰ÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ Ò éð„‡ÌËÁ‡ˆËÂÈ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. Ç˚ÒÚ‡‚Í‡ «ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì – ÔÂðÂÍðÂÒÚÓÍ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ»,

120

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

ÔðÓ‚Ó‰Ë‚¯‡flÒfl ‚ÔÂð‚˚Â ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂ, ‚˚Á‚‡Î‡ ÔÓ‚˚¯ÂÌÌ˚È ËÌÚÂðÂÒ ëåà. Ç ÓÚÍð˚ÚËË ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚, ÍÓÚÓð‡fl ÔðÓ‰ÓÎÊ‡Î‡Ò¸ ‰‚‡ ‰Ìfl, Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡ÎË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ‰ÂflÚÂÎË ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡, ÔÓÒÎ˚ ð‡ÁÎË˜Ì˚ı ÒÚð‡Ì Ë ‰ðÛ„ËÂ ÔðË„Î‡¯ÂÌÌ˚Â. Ç Ë˛ÌÂ 2005 „. ‚ ÒÚÓÎËˆÂ êÓÒÒËË ÔðÓ¯Î‡ ‚ÒÂÏËðÌ‡fl ÍÓÌÙÂðÂÌˆËfl «éÚ ÚÂððÓð‡ Í ÔÎ‡ÌÂÚ‡ðÌÓÈ ˝ÚËÍÂ: ðÂÎË„ËË Ë ÏËð», Û˜‡ÒÚÌËÍ‡ÏË ÍÓÚÓðÓÈ ÒÚ‡ÎË Û˜ÂÌ˚Â Ë ‰ÛıÓ‚Ì˚Â ‰ÂflÚÂÎË ËÁ 38 ÒÚð‡Ì. ì˜‡ÒÚÌËÍË ÙÓðÛÏ‡ ÔÓÒ‡‰ËÎË ÓÎË‚ÍÓ‚ÓÂ ‰ÂðÂ‚Ó, ÒËÏ‚ÓÎËÁËðÛ˛˘ÂÂ ÏËð, ‚ Ï‡ÍÂÚ

zerbaycan’da akredite olan 27 ülkenin Büyükelçili¤i “Farkl› Medeniyetlerin Kavfla¤› Azerbaycan” konulu kültür fuar› çat›s› alt›nda Bakû’de bir araya geldiler. Haydar Aliyev Vakf›, Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanl›¤› ile Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n deste¤i, Ça¤ Ö¤retim fiirketi’nin organizasyonuyla ortaklafla düzenlenen programa ülke büyükelçilikleri kendilerine ayr›lan standlarla kat›ld›lar. Azerbaycan’da bir ilk olma özelli¤i tafl›-

güncel актуально

yan “Medeniyetler Kavfla¤› Azerbaycan” sergisi, medyan›n büyük ilgisine neden oldu. ‹ki gün devam eden serginin aç›l›fl›na ülkenin üst düzey protokol, stand› bulunan ülkelerin büyükelçileri, bakanlar ve davetlilerin yan› s›ra yaklafl›k 60 kadar milletvekili kat›ld›. 2005 yl›n›n Haziran ay›nda, Rusya’n›n baflkenti Moskova’da düzenlenen “Terörden Evrensel Eti¤e: Dinler ve Bar›fl” konulu uluslararas› konferansa 38 ülkeden uzman ve din adam› kat›lm›flt›. Programa

Ирак – один из главных центров исламской культуры. На стенде страны, в которой ежедневно гибнут десятки, а то и сотни людей, были отражены причиненные войной разрушения объектов культуры и искусства. Посол Ирака рассказывал о трудностях, переживаемых его государством. Ülkesinde günde onlarca hatta yüzlerce insan›n hayat›n› kaybetti¤i ‹slam medeniyetinin önemli merkezlerinden biri olan Irak’ta savafl›n yol açt›¤› büyük bir kültür ve medeniyet tahribat› yaflanmas› nedeniyle stand›nda yar› sevinç yar› hüzün vard›. Irak Büyükelçisi ise ülkesinin yaflam›fl oldu¤u s›k›nt›lardan söz ediyordu.

n Мехрибан Алиева, глава фонда Гейдара Алиева, Почетный посол ЮНЕСКО, супруга президента Ильхама Алиева: «Мы гордимся нашей страной, которая синтезирует различные мировые взгляды, предоставляет возможность их развития, обеспечивает одинаковое отношение к этим взглядам. Это и явилось основой для организации подобной программы».

n Эбулфез Караев, министр образования и туризма Азербайджана: «Эта программа не только дала возможность познакомиться цивилизациям различных стран, но и сыграла важную роль в налаживании дружбы между народами глобализированного мира.

n Профессор, д-р Мысыр Мерданов, министр народного образования Азербайджана: «Эта выставка призвала всех проявлять уважение друг к другу, к национальным ценностям и культурам. Мир превратился в одну большую деревню, поэтому сегодня нет другого выхода, кроме как полюбить разные нации, культуры и народы».

n Энвер Озерен, глава Организации современного образования: «Эта программа представляет собой хороший ответ всем, кто пытается в разных уголках мира развязать войну, вызвать кровь и слезы, породить межцивилизационные конфликты».

n Аршад Омер Исмаил, посол Ирака в Баку: «Сегодня продолжаются войны, в том числе в духовной сфере. Цивилизации уничтожаются. Моя страна страдает на глазах у всего мира. Недавний кризис с карикатурами вывел эту тему совсем на другой уровень». n Рино Харниш, посол США в Баку: «Мне очень понравилась сама идея и сценарий программы. Организаторы данной программы прилагают усилия, чтобы направить планету в русло мира».

n Смеллилах Иргошов, посол Узбекистана в Баку: «Мирное сосуществование цивилизаций необходимо нам сегодня как никогда, потому что терроризм охватил всю планету. Я поздравляю детей, которые участвовали в организации и осуществлении программы. Эти дети – хранители нашего будущего, они уже сегодня работают, чтобы обеспечить для своего поколения мир на планете».

n Мохан Каин, посол Индии в Баку: «Во-первых, хотелось бы отметить, что сам факт организации такой программы – это уже большой шаг. У всех людей на планете есть один Бог. Чем теснее будет взаимодействие различных цивилизаций, тем быстрее пойдет процесс развития. Неспокойные события в последнее время показывают, что справедливость существует только на словах. Оскорблять религии, прикрываясь демократией, неверно. Европе, которая постоянно говорит о терпимости, следует снова задуматься над этим».

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

121

актуально güncel n Haydar Aliyev Vakf› Baflkan› ve Devlet Baflkan› ‹lham Aliyev’in efli UNESCO fahri Büyükelçisi Mehriban Aliyeva: “Farkl› dünya görüfllerini sentez eden, bu görüfllerin inkiflaf›na imkan veren ve her fleyden önce onlara karfl› ayn› derecede yaklaflan bir ülke olmaktan büyük gurur duyuyoruz. Bu serginin de düzenlenmesinin de temelinde bu yat›yor.” n Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakan› Ebulfez Karayev: “Bu sergiyle de¤iflik ülke medeniyetlerinin birbiriyle tan›flmas›n›n yan›nda, küreselleflme sürecini tafl›yan dünya halklar›n›n da birbiriyle dostluk kurmalar›nda etkin rol oynamaktad›r.”

n Azerbaycan Milli E¤itim Bakan› Prof. Dr. M›s›r Merdanov: “Bu sergi herkesi birbirine, milli de¤erlerine ve kültürüne karfl› sayg›l› olmaya ça¤›rd›. Dünya bir köy haline gelmifltir ve bu nedenle günümüzde farkl› ›rklar›n, kültürlerin ve halklar›n birbirini sevmekten baflka çaresi kalmam›flt›r. n Ça¤ Ö¤retim fiirketi Yönetim Kurulu Baflkan› Enver Özeren: “Dünyan›n çeflitli yerlerinde savafl, çat›flma, kan, gözyafl› ve medeniyetler çat›flmas›n› tetiklemeye çal›flan art niyetli kesimlerin kurmaya çal›flt›¤› tuzaklara, bu program büyük bir cevapt›r.”

n Irak Bakû Büyükelçisi Arflad Ömer ‹smail: “Bugün bir taraftan filli savafl, di¤er taraftan ise manevi savafl devam ediyor. Medeniyetler yok ediliyor. Benim ülkem günümüzde dünyan›n gözü önünde bu ac›y› yafl›yor. Son dönemlerde yaflanan karikatür krizi ise konuyu bir baflka boyuta tafl›d›.”

Посол США в Азербайджане Рино Харниш с супругой возле американского стенда вместе с детьми ABD Bakû Büyükelçisi Rino Harnisch ve efli Amerika stand›nda çocuklarla birlikte n ABD Bakû Büyükelçisi Rino Harnisch: “Bu program›n fikri alt yap›s›ndan ve senaryosundan büyük zevk ald›m. Bu organizatör kurumlar dünyay› sulh ve bar›fla sevk etmeye çal›fl›yorlar. Ayr›ca çocuklardaki büyük bir azim ve temsil gücünü gördüm, söyleyecek baflka bir söz bulam›yorum.”

n Özbekistan Bakû Büyükelçisi Smellilah ‹rgoflov: Medeniyetler aras› bar›fl her zamankinden çok bize laz›m. Çünkü terörizm bütün dünyay› sarm›fl durumda. Bu sergiyi organize eden ve rol alan çocuklar› tebrik ederim. Çünkü beni ümitlendirdi. Gelece¤imizin emanetçileri, kendi dönemlerinde dünyan›n bar›fl içinde yaflamas›n› için flimdiden çal›fl›yorlar.” n Hindistan Bakû Büyükelçisi Mohan Kain: Her fleyden önce böyle bir serginin gerçeklefltirilmesi büyük bir ad›m. Dünyada insanlar›n bir Allah’› var. Farkl› medeniyetler birbiriyle ne kadar iliflkili olursa, inkiflaf o kadar h›zl› olur. Son zamanlarda yaflanan huzursuz olaylar gösteriyor ki, adaletin sadece ad› var. Demokrasi ad› alt›nda inançlara hakaret etmek, do¤ru de¤ildir. Her zaman toleranstan söz eden Avrupa’n›n yeniden düflünmesi gerekiyor.”

122

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

ÔÎ‡ÌÂÚ˚, ÔÂðÂ‰‡‚‡fl Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ÔÓÒÎ‡ÌËÂ ÚÂÏ, ÍÚÓ ‰ÂÎ‡ÂÚ ÏËðÌÓÂ ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ Ì‡ ÔÎ‡ÌÂÚÂ ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ‚Ó ÏÌÓ„Ëı Û„ÓÎÍ‡ı Ì‡¯ÂÈ ÔÎ‡ÌÂÚ˚, Ì‡ÔðËÏÂð ‚ ÅÂÒÎ‡ÌÂ, àð‡ÍÂ, ÄÙ„‡ÌËÒÚ‡ÌÂ, ç‡„ÓðÌÓÏ ä‡ð‡·‡ıÂ, ðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú ÌÂÒÍÓÌ˜‡ÂÏ˚ı ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚ Ó‰ËÌ‡ÍÓ‚: Ó‰ËÌÓÍËÂ Ï‡ÚÂðË, ‰ÂÚË, ÓÒÚ‡‚¯ËÂÒfl ·ÂÁ ÓÚˆÓ‚, Á‡·ðÓ¯ÂÌÌ‡fl ÁÂÏÎfl, ð‡ÁðÛ¯ÂÌÌ˚Â ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚Â Ô‡ÏflÚÌËÍË. ÇÒÎÂ‰ ˝ÚÓÏÛ ÔÓÒÎ‡ÌË˛, ÔÂðÂ‰‡ÌÌÓÏÛ ‚ÒÂÏÛ ÏËðÛ ËÁ åÓÒÍ‚˚, ÔðÓÁ‚Û˜‡ÎÓ ‰ðÛ„ÓÂ ÔÓÒÎ‡ÌËÂ ËÁ ä‡‚Í‡ÁÒÍÓ„Ó ðÂ„ËÓÌ‡, „‰Â ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú ð‡ÁÎË˜Ì˚Â ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ‚ÂðÓ‚‡ÌËfl Ë Ì‡ðÓ‰˚. Ñ‡, 27 ÒÚð‡Ì ‚ÒÚðÂÚËÎËÒ¸ Ì‡ ‚˚ÒÚ‡‚ÍÂ «ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì – ÔÂðÂÍðÂÒÚÓÍ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ», ‚ÒÚðÂÚËÎËÒ¸ Ú‡Í, ˜ÚÓ ‚ÂÒ¸ ÏËð ÏÓ„ ·˚ ÔÓÁ‡‚Ë‰Ó‚‡Ú¸. èðÓ„ð‡ÏÏ‡ ‚˚ÒÚ‡‚ÍË, ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌÌ‡fl ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ˚ÏË ÛÒËÎËflÏË éð„‡ÌËÁ‡ˆËË ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, îÓÌ‰ÓÏ ÉÂÈ‰‡ð‡ ÄÎËÂ‚‡, åËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÏ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë ÚÛðËÁÏ‡ Ë åËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÏ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, Ë ÔðÓıÓ‰Ë‚¯‡fl ‚ Á‡ÎÂ ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÙËÎ‡ðÏÓÌËË, ð‡ÒÚðÓ„‡Î‡, ÔÓð‡‰Ó‚‡Î‡ Ë Ó·Ì‡‰ÂÊËÎ‡ ‚ÒÂı ÔðËÒÛÚÒÚ‚Û˛˘Ëı. èðÓ„ð‡ÏÏ‡, Óð„‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌ‡fl ‚Ó ËÏfl ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ÏËð‡ ÒÚð‡Ì‡ÏË, ÊË‚Û˘ËÏË ‚ ÒÎÓÊÌÓÈ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ Ó·ÒÚ‡ÌÓ‚ÍÂ, ÔÓð‡‰Ó‚‡Î‡ Ò‚ÓËÏ ‚‡ÊÌ˚Ï ÔÓÒÎ‡ÌËÂÏ. èðÓ„ð‡ÏÏ‡ ð‡ÒÚðÓ„‡Î‡ ÚÂÏ, ˜ÚÓ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËÂ ‰ÂÚË, ‚˚ıÓ‰Ë‚¯ËÂ Ì‡ ÒˆÂÌÛ ‚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÍÓÒÚ˛Ï‡ı, Ì‡ÔÓÏËÌ‡ÎË Ó Ò‚ÓËı ð‡ÌÂÌ˚ı ðÓ‚ÂÒÌËÍ‡ı ‚ àð‡ÍÂ, ÅÂÒÎ‡ÌÂ, ç‡„ÓðÌÓÏ ä‡ð‡·‡ıÂ, è‡ÎÂÒÚËÌÂ, ÄÙ„‡ÌËÒÚ‡ÌÂ Ë ÏÌÓ„Ëı ‰ðÛ„Ëı Û„ÓÎÍ‡ı ÏËð‡. èðÓ„ð‡ÏÏ‡ ‰‡Î‡ Ì‡‰ÂÊ‰Û: ‰ÂÚË Ì‡ ÒˆÂÌÂ ÔÓÍ‡Á‡ÎË Ò‚ÓÂ„Ó ðÓ‰‡ ÒÓÁË‰‡ÌËÂ ·Û‰Û˘Â„Ó, ÍÓÚÓðÓÂ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËÂ ‡ðıËÚÂÍÚÓð˚ ÒÚðÓËÎË ËÁ ÏËð‡ Ë ‰Ë‡ÎÓ„‡. ÑÂÚË ‚Á˚‚‡ÎË Í ÚÂÏ, ÍÚÓ ÔðÓÎË‚‡ÂÚ ÍðÓ‚¸, ÔðË˜ËÌflÂÚ ÌÂ‚ËÌÓ‚Ì˚Ï Î˛‰flÏ ·ÓÎ¸ Ë Û·Ë‚‡ÂÚ: «á‡˜ÂÏ ÌÛÊÌ˚ ÍÓÌÙÎËÍÚ˚, ÍÓ„‰‡ ÁÂÏÎfl, ‚Ó‰‡, ‚ÓÁ‰Ûı, ÔÎ‡ÌÂÚ‡ ‰Îfl ‚ÒÂı, ÍÓ„‰‡ Ì‡ ÔÎ‡ÌÂÚÂ ÊË‚ÛÚ «Ó‰ËÌ‡ÍÓ‚˚Â» Î˛‰Ë, ÍÓ„‰‡ ÂÒÚ¸ Ú‡ÍËÂ Á‡ÏÂ˜‡ÚÂÎ¸Ì˚Â ‚Â˘Ë, Í‡Í ÏËð, ÒÔÓÍÓÈÒÚ‚ËÂ, ‰Ë‡ÎÓ„, ‚Á‡ËÏÌÓÂ Û‚‡ÊÂÌËÂ, ÔðËÌflÚËÂ Î˛‰ÂÈ Ú‡ÍËÏË, Í‡ÍËÂ ÓÌË ÂÒÚ¸? ÑÎfl ˜Â„Ó ˝ÚÓÚ ÍÓÌÙÎËÍÚ? éÚÍÛ‰‡ ˝Ú‡ ÁÎÓÒÚ¸? éÚÍÛ‰‡ ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ ˝ÚË ÛÊ‡ÒÌ˚Â Í‡ðËÍ‡ÚÛð˚, Ë ÍÚÓ ÔË¯ÂÚ ˝ÚË ·Û‰Óð‡Ê‡˘ËÂ ÒÚðÓÍË?» n

güncel актуально

kat›lan din adamlar› bar›fl› simgeleyen zeytin a¤ac›n› dünya küresine dikerek dünyay› yaflanmaz k›lanlara bir mesaj vermek istemifllerdi. Çünkü Beslan’da, Irak’da, Afanistan’da, Karaba¤’da k›sacas› dünyan›n bir çok yerinde çat›flmalar sonucu yok olan canlar, anne ve babas›z kalan çocuklar, sakinsiz kalan semtler, tahrip edilen kültürel varl›klar birer ac› gerçek olarak insanl›¤›n önünde çözüm bekliyor. Moskova’dan dünyaya yay›lan bu mesajdan sonra, flimdi de de¤iflik kültür, inanç ve ›rklar›n gelip geçti¤i Kafkasya co¤rafyas›ndan bir mesaj daha yay›ld›. Hem de gelece¤imizin teminat›, gelece¤in mimarlar› ve idarecileri, günümüzün ise çocuklar›ndan... Evet, 27 ülke “Medeniyetler Kavfla-

¤›”nda bir araya geldiler, hem de bütün dünyay› k›skand›racak kadar. Ça¤ Ö¤retim fiirketi’nin üç aydan beri büyük bir özveriyle organize etti¤i, Haydar Aliyev Vakf›, Medeniyet Ve Turizm bakanl›¤› ve E¤itim Bakanl›¤›’yla ortak haz›rlanan “Medeniyetler kavfla¤› Azerbaycan” program› Devlet Filarmoni salonunu dolduran herkesi heyecanland›rd›, duyguland›rd› ve ümitlendirdi. Heyecanland›rd›, çünkü bu co¤rafya baflta olmak üzere, siyasi bak›mdan kar›fl›kl›k içindeki mekanlar›n ve ülkelerin bar›fla kavuflmas› ad›na programda önemli bir mesaj vard›. Duyguland›rd›, çünkü kültürel motif ve giysileriyle filarmoni salonunun sahnesine ayr› bir renk katan minik çocuklar, günümüzde baflta Irak’da, Beslan’da, Karaba¤’da, Filistin’de, Afganistan’da ve dünМинистр народного образования Азербайджана Мысыр Мерданов, дочери президента Ильхама Алиева и Посол Турции Туран Моралы во время осмотра стендов Azerbaycan Milli E¤itim Bakan› M›s›r Merdanov, ‹lham Aliyev’in k›zlar› ve Türkiye Büyükelçisi Turan Moral› standlar› gezerken

yan›n birçok yerinde yaflanan savafllarda gözü, eli, kolu yaralanm›fl ve kopmufl minik yafl›tlar›na sahip ç›k›yorlard›. Ümitlendirdi, zira sahnede yer alan minik mimarlar, tafl› sulh, betonu bar›fl, kumu diyalogdan oluflan gelece¤in dünyas›n› imar etmeyi sahneliyorlard›. Minikler yerküresini idare eden, kan ak›tan, gözyafl› döktüren, günahs›z insanlar›n can›na kast edenlere var gücüyle hayk›rarak, “Toprak ayn›, su ayn›, hava ayn›, yeryüzü ayn›” deyip "ayn›" insanlar›n paylaflt›¤› yerkürede bar›fl, huzur, diyalog, paylaflma, karfl›l›kl› sayg›, herkesi kendi konumunda kabul etme gibi güzel duygular varken bu kavga niye? Bu çat›flma niye? Bu öfke niye? Nereden ç›kt› bu çirkin karikatürler ve kim yaz›yor bu mide buland›r›c› sat›rlar›?” dediler. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

123

эко-витрин eko-vitrin

От старинных технологий – к современному дизайну

Татарские одежды

124

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Kadim usullerden ça¤dafl tasar›ma

Tatar

giysileri

eko-vitrin эко-витрин

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

125

эко-витрин eko-vitrin

Основатель предприятия «Туран» Суфия Хайбрахманова Turan firmas›n›n sahibi Sufiye Haybrahmanova

Анифа Ахметшина Кандидат искусствоведения (Казань).

1990-Â „Ó‰˚ Ì‡˜ËÌ‡ÂÚÒfl ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËÂ Úð‡‰ËˆËÓÌÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ðÓ‰ÌÓ„Ó flÁ˚Í‡ Ì‡ðÓ‰Ó‚ ÏÌÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÒÚð‡Ì˚. ä‡Ê‰˚È ÔÓ ÏÂðÂ Ò‚ÓËı ÒËÎ, ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚÂÈ, ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Î ÔðÓˆÂÒÒÛ ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. éÚ ˝ÚËı ÒÓ·˚ÚËÈ ÌÂ ÓÒÚ‡Î‡Ò¸ ‚ ÒÚÓðÓÌÂ Ë ëÛÙËfl-ı‡ÌÛÏ ï‡È·ð‡ıÏ‡ÌÓ‚‡. éÌ‡ ÓÒÌÓ‚‡Î‡ ÔðÂ‰ÔðËflÚËÂ ‚ 1992 „. Ò ˆÂÎ¸˛ ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËfl Ë ð‡Á‚ËÚËfl ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ðÂÏÂÒÂÎ Ú‡Ú‡ðÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡. ë‚ÓÂ ‰ÂÚË˘Â ÓÌ‡ Ì‡Á‚‡Î‡ «íÛð‡Ì», Ó·ð‡ÚË‚¯ËÒ¸ Í Á‡·˚Ú˚Ï ÒÚð‡ÌËˆ‡Ï ËÒÚÓðËË ðÓ‰ÌÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡, Úð‡‰ËˆËÓÌÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ, Ú˛ðÍÒÍËÏ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÏ ÍÓðÌflÏ. Ç˚ÒÓÍËÈ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÛðÓ‚ÂÌ¸ ËÁ‰ÂÎËÈ, ‚˚ÔÛÒÍ‡ÂÏ˚ı ÙÓÌ‰ÓÏ, Ó·ÂÒÔÂ˜ËÎ ÂÏÛ ˜ÎÂÌÒÚ‚Ó ‚ ÄÒÒÓˆË‡ˆËË ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÔðÓÏ˚ÒÎÓ‚ êÓÒÒËË.

àÁ‰ÂÎËfl «íÛð‡Ì‡» ‰ÓÒÚÓÈÌÓ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú í‡Ú‡ðÒÚ‡Ì ‚ ‰ðÛ„Ëı ðÂ„ËÓÌ‡ı êÓÒÒËÈÒÍÓÈ îÂ‰Âð‡ˆËË Ë Á‡ðÛ·ÂÊÌ˚ı ÒÚð‡Ì‡ı. é„ðÓÏÌ˚È ‚ÍÎ‡‰ ‚ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËÂ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„Ó ËÏË‰Ê‡ ðÂÒÔÛ·ÎËÍË ÙÓÌ‰ ‚ÌÂÒ Ò‚ÓËÏ Û˜‡ÒÚËÂÏ ‚ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ-ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı ‡ÍˆËflı í‡Ú‡ðÒÚ‡Ì‡ ‚ ð‡ÁÎË˜Ì˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ı. äÓÎÎÂÍˆËË ÊË‚ÓÔËÒË Ë ÔðËÍÎ‡‰ÌÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ÔðÓ‰ÂÏÓÌÒÚðËðÓ‚‡ÎË ÔÓðÚðÂÚ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂ„Ó í‡Ú‡ðÒÚ‡Ì‡. ìÌËÍ‡Î¸Ì˚Â ð‡·ÓÚ˚ «íÛð‡Ì‡» ·˚ÎË ÔÓ‰‡ðÂÌ˚ Ú‡ÍËÏ ‚ÒÂÏËðÌÓ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚Ï ‰ÂflÚÂÎflÏ, Í‡Í è‡Ô‡ êËÏÒÍËÈ àÓ‡ÌÌ è‡‚ÂÎ II Ë „ÂÌÂð‡Î¸Ì˚È ‰ËðÂÍÚÓð ûçÖëäé å‡ˆÛÛð‡, ‡ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡ êÓÒÒËË Ç. èÛÚËÌ‡ ‚ Ú‡Ú‡ðÒÍÓÈ Ú˛·ÂÚÂÈÍÂ, ð‡Ò¯ËÚÓÈ ÁÓÎÓÚÓÏ Ï‡ÒÚÂðËˆ‡ÏË ÙÓÌ‰‡, ‚Ë‰ÂÎË ÏËÎÎËÓÌ˚ ðÓÒÒËflÌ. Ç ˜ÂÏ ÊÂ ÒÂÍðÂÚ ÛÒÔÂı‡ ÙÓÌ‰‡? éÌ ‚ ı‡ð‡ÍÚÂðÂ Ò‡ÏÓÈ ëÛÙËË-ı‡ÌÛÏ — ‡Á‡ðÚÌÓÈ, ÒÍÎÓÌÌÓÈ Í ˝ÍÒÔÂðËÏÂÌÚÛ, ‰Îfl ÍÓÚÓðÓÈ ÔÓ‰‚ËÊÌË˜ÂÒÚ‚Ó Ë ÏÂˆÂÌ‡ÚÒÚ‚Ó ˝ÚÓ Ó·ð‡Á ÊËÁÌË. n

Hanife Ahmetflina

Sanat bilimci (Kazan).

990’l› y›llarda çok milletli bir ülke olan Rusya’n›n her taraf›nda geleneksel milli kültürün yeniden dirilifli yafland›. Sufiye Haybrahmanova Han›m da bu geliflmelerden geri kalmad› ve 1992 y›l›nda Tatar milletinin sanat de¤erlerinin yeniden dirilmesi ve geliflmesi amac›yla milli tarih ve geleneksel kültürden, Müslüman Türk köklerinin unutulmufl sayfalar›ndan istifade edip “Turan” ad›nda flirket kurmufltur. Ürünlerin yüksek sanat de¤eri flirkete Rusya Sanat Ürünleri Birli¤i’ne üyeli¤ini kazand›rm›fl. Turan’›n ürünleri Tataristan’›n d›fl ülkelerle iliflkilerinde de de¤erli hediye olarak kullan›lmakta ve ça¤dafl Tataristan’›n uluslararas› arenada olumlu imaj edinmesinde önemli rol oynamaktad›r. Turan’›n ürünleri Papa II. Jean Paul ve UNESCO Direktörü Maatsura’ya hediye edildi. Alt›n ipliklerle süslü Amir tübete¤i (fes) giyen Rusya Devlet Baflkan› Vladimir Putin’i de milyonlarca insan görmüfltür. “fiirketin baflar›s› nereden kaynaklan›yor?” diye sorarsan›z, kültürüne karfl› sorumluluk sahibi, araflt›rmac› ve ayn› zamanda yenilikçi bir hayat felsefesine sahip olan Sufiye Han›mdan derdik. n Контакты тел.: +7(843) 272-19-01 тел./факс: +7(843) 272-18-25 e-mail: turan@turanart.ru www.turanart.ru Г. Казань, ул. Академика Губкина, 5 Татарстан / Россия

126

‹rtibat için Д И А Л О Г Н АЧ И Н А ЕТ С Я С « Д А »

Tel: +7(843) 272-19-01 Tel/Faks: +7(843) 272-18-25 e-mail: turan@turanart.ru, www.turanart.ru Akademik Gubkin Caddesi No: 5 Kazan Tataristan/Rusya

карикатура karikatür

Бехидже Колчак Шарк Азербайджан Behice Kolçak fiark Azerbaycan