DAINIUS JUNEVIČIUS Wilno
FOTOGRAFIA NA LITWIE W LATACH 1839-1863
Do tej pory nie powstała jeszcze żadna praca, która by w sposób całościowy i wy czerpujący ujmowała wczesne dzieje fotografii na Litwie. Wybitny fotograf Jan Buł hak, w przedwojennym artykule O pierwszych fotografach wileńskich z XIX wieku1, poświęcił początkowemu okresowi zaledwie kilka ogólnikowych słów, a Virgilijus Ju odakis, w wydanej niedawno książce Lietuvos fotografijos istorija. 1854-1940 (Vilnius 1996), niestety nie wykorzystał wszystkich dostępnych materiałów i lata 1839-1863 opisał bardzo pobieżnie 2 . Autor niniejszego opracowania danych do początków foto grafii szukał w ówczesnych pamiętnikach, wspomnieniach i korespondencji różnych osób oraz wydawnictwach informacyjnych3 i przede wszystkim prasie. W porównaniu z czasami po powstaniu styczniowym mniej użyteczne okazały się archiwa, choć uzy skane z nich wiadomości są bardzo wartościowe. Najwięcej informacji przyniosły ogło szenia gazetowe samych fotografów. Poza tym w latach 1859-1861 ukazało się w wi leńskich i warszawskich dziennikach kilka obszerniejszych anonimowych wzmianek, oraz podpisanych inicjałami W.P. lub przez Wacława Przybylskiego, któremu można je wszystkie przypisać. Wiadomo, że od 1855 r. posyłał on korespondencje do „Gazety Warszawskiej”, a od 1860 redagował w „Kurierze Wileńskim” dział miejscowej kroni ki 4 ; w 1858 r. odwiedził Paryż i odtąd poszerzył swoje doniesienia o fotografię. Istnieje szereg opinii co do powstania na Litwie pierwszych zdjęć dagerotypowych. V. Juodakis w oparciu o fakty wzięte częściowo z literatury pięknej wyli czył, że pierwsi dagerotypiści pokazali się w Wilnie około 1854 r. i czas ten uznał za początek fotografii litewskiej 5 . W. Przybylski pierwsze dagerotypy datował nie wcześniej jak na rok 1853 i przypisał jakieś niezidentyfikowanej Izraelitce 6 . Euze biusz Łopaciński, badacz kultury wileńskiej i pracownik tamtejszego archiwum za pierwszego dagerotypistę uznał Francuza Girarda, który jakoby miał się pojawić 7 w Wilnie podczas targu na św. Krzysztofa (25 lipca) 1844 r. . Najwcześniejszy ter min podał Bolesław Podczaszyński pisząc na początku stycznia 1853 w „Gazecie Warszawskiej”, że latem 1839 r. widział w Werkach pod Wilnem „u księcia L. Wit-
3