47 - 2005 urtarrila by DANBOLIN

danbolin 2005/1

ALKATEARI ELKARRIZKETA

47.

ALEA

IKATZ BILA AIZARNAN

LAGUNDU ZUK ERE

Zestoatik, martxoaren 16an goizeko 11:00ak aldera

KORRIKA BATZORDEKO HURRENGO BILERA: URTARRILAK 27 ARRATSALDEKO 19:00ETAN KULTUR ETXEAN

M O T A G U Z T I E T A K O E R R E B E L ATUAK errebelatu digitala eta k a r r e t e a karnet argazkiak: NAN, gida baime-

d a n b o l i nEK

anuel Arregi

E Z D U B E R E GA I N H A RT Z E N A L D I Z K A R I A N A D I E R A Z I TA KO E S A N E N E TA I R I T Z I E N E R A N T Z U K I Z U NA

a rgitaratzailea : Danbolin Zulo elkartea. Kultur Etxea. Telefonoa:

943 147 123

Gurutze z/g. 20740 Zestoa (Gipuzkoa)

e-mail: danbolin@topagunea.com

d anbolin : Jone Bergara, Edurne Korta, Olaia Salegi, Manuel Arregi, Jon Artano, Nagore Telleria, Urko Canseco, Miguel SantamarĂa, Margari Eizagirre, Joxeba LarraĂąaga, Onintza Irureta, Alazne Olaizola

d iseinua eta maketazioa : Eneko Aristi i nprimategia : Gertu (OĂąati). l ege gordailua : SS-1108/2000 ISSN : 1576-9429

34 6 10 12 16 18 19

URTE ZERRI ON!

Urte zerri on! Horixe agertu zuen duela urte dezente Olariagak Zakilixut gaztea artean Egin egunkariko orrialdeetan zebilela. Izan ere, zer da Urte berri on! kontu hori? Hainbesteko etena al da egun batetik besterako saltotxoa? Aurtengoan, hala ere, justifikatua dirudi abenduaren 30ean Gasteizko ganberan hartutako erabakiaren ondoren; bestela galdetu espainolei. Guk k r i s t a u o k, agnostikoak eta ateoak barne, duela egun batzuk hasi omen dugu 2005. urtea, horixe omen da gure urte berria. Baina globalizazioak jota gabiltzan garai hauetan beste hainbat urte berri ere baditugu gure inguru hurbil samarrean. Txinatarrek, ez daude hain urruti, otsailaren 9an hasiko omen dute 4703. urtea; islamiarrek, horiek gertuago ditugu, otsailaren 11an ekingo omen diote 1426. urteari; eta juduek berriz, urriaren 4an 5766. hasiko dute urtea, edo gertuagora jota irailaren 16an hasi omen zuten 5765.a. Bistan da mundutar gehienentzat ez dela izan Urteberri eguna gure urtarrilaren 1ean. Beraz, zein urte berri ospatu behar dugu, norbaitekin solidario izan nahi badugu? Konturatu al zarete aukera guztiak erlijiosoak direla? Gurea, adibidez, egutegi gregoriotarra da, Gregorio Aita Santuak ezarritakoa, alegia. Urtetik urterako saltotxo horretan telefonia konpainiek izugarrizko dirutzak jasotzen omen dituzte, jendeak elkar zoriontzeko egiten dituen deien ordainekin. Salto hori telefonia konpainiek bereziki prestatzen omen dute, neurri bereziak hartzen omen dituzte lineak blokeatuta gera ez daitezen. Seguru, hori urte berri gregoriotarrean bakarrik gertatzen dela. Izan ere, horrelakoxeak baikara mendebaldarrak. Hala ere, urtearen barruan gehienontzat ez al da benetako saltoa udazken aldera gertatzen, gure herri jai nagusien buelta horretan? Ikasleen, eta hainbat gurasoren, urte berria orduantxe hasten da. Politikariek ere garaitsu horretan hasten dute ikasturte politiko berria. Azkenean, abenduaren 31n bukatzen den urtea urte ekonomikoa izaten da, aurrekontuak eta balantzeak egiteko balio duen etena orduantxe gertatzen baita. Soldata igoeren eta errentaren aitorpenaren muga orduantxe ezartzen da, nahiz eta egikaritzea beste baterako uzten den. Udalaren diru-laguntzen muga ere hor nonbait izaten da, oso ondo daki hori danbolinek. Zenbat urte berri dauzkagun ospatzeko! Baina guk ezarri digutena bakarrik ospatzen dugu. Hau da marka! Eta abenduaren 31tik urtarrilaren 1erako salto hori ospatzeko era guztietako ekintzak, ekimenak eta balentriak egiten ditugu. Horrelakoxeak gara mendebaldarrak. Hau da marka! Oraintxe ohartu naiz nik neuk ere Urteberri egunaren ospakizuna mila metrotik gora igota egikaritu nuela! Orain arte ordenagailuan iltzatu ditudan 2.624 takatekoak (karaktereak) ezabatu egin behar ote dituk, ba? Ez noa horrelako lanik hartzera. Ezaba itzazue zuok gregoriotarrok. Atrebentziaz... lotsagabe-lotsagabe... otoi, ez dezala inork gaizki hartu... URTE ZERRI ON guztioi.

INKESTA

ENBIDOAK

GORKA

UNANUE ALKATEA

DANBOLIN ZULO K A L E/ B A L E

IKATZ

BILA AIZARNAN

HERRIKO BAZTERRETAN

AGENDA

PORRUSALDA

enbidoa I.

URTE BERRI ON?

Urte berri on denoi. Egia esan, telebistako kanpai-hotsen kontu hori eta data idazterakoan gertatzen den aldaketatxo horregatik ez balitz, aitortu iezadazue konturatu ere ez ginatekeela egingo urtez aldatu dugunik, baina tira, urte berri on. Ona, ona... nik neuk ezin esan hasiera behintzat onegia eman diodanik. Urte berri eguna lanean eman nuen eta hurrengoak berriz, ohean; sukarra, eztula, mukiak, Termalgin, litroko botila ura, kleenex-ak... aaaaatxisss! Badakit, bai, bakarra ez naizela. Ez omen da giro gure herrian 2005aren hasiera honetan! Gaixo ez dagoena etxeko gaixoa zaintzen eta gaixotzeko bidean. Merkealdietara joateko asmoa ere banuen. Badakizue, Gabon buelta hartan ikusitako bota panpoxo haiek, hain garestiak ziren haiek, bai; Olentzerok ekarritako galtzekin hain ondo etorriko litzaidakeen txamarra hura, eta, prezio onean balego, baita jertse berde eder hura ere, izan ere jertsez eskas xamar bainabil. Baina kaka zaharra! Hara non nagoen, ohean, mesanotxea melamela egindako musuzapiz betea eta sudurra gorri-gorri eta minberatuta dagoeneko. Aaaaatxisss! Birus arraioa! Arroap eta Dena den, egun hauetan â&#x20AC;&#x201C;ez pentsa alferrik galdutako Gutxitan horrelako gauetortzen gera baiegunak izan direnikâ&#x20AC;&#x201C; urte berrirako asmo eta plan bezak gutxi xana hamabostean rriak egin ditut. Zertara dator, irakurle, zure irribarre mar daude baibehin edo bai eta hori? Ez didazu esango zuk ere ez duzula 2005erako na bestela nahietortzen geranian asmorik? Ia asmatzen dudan: "aurten egunero joango ko ondo beti erosten degu moldatzen naiz naiz kiroldegira korrika pixka bat egitera, edo gutxiezerbait. Nahiko ni azokan, gusnez Sastarraineko buelta ematera", edo bestela, "astegauza egoten da, tatzen zait azoan bitan behintzat egingo dut pilatzen zaidan plantxa, ondo dago azoka. kara etortzea, nazkatuta nago-eta jantzi nahi dudan nikia arropa ziPolita da. normalean asmur mordo horren azpitik ateratzen", edota, "goizero tero etortzen hamar minutu lehenago jaiki eta garaiz iritsiko naiz". Ixidra Oliden naiz. Ez, ez, horiek ez dira nire buruari egin dizkiodan pro68 urte Bitor Gomez posamenak. Nireak neuretzako gordeko ditut, gero 41 urte bete ez ditudalako inork kontuak eska ez diezazkidan. Badakigu denok urte hasierako asmo horiek gehienetan ez ditugula betetzen, baina tira, denok behar ditugu asmoak, ilusioak eta planak. Ibarretxek berea baldin badu, zergatik ez neuk ere! Aaaatxisss!

Zer iruditzen zaizu ostiraletako azoka?

intada.

magoia andres

Euskal Preso Politikoen kolektiboak Urtarrilaren 3an borrokaldi bat jarri zuen martxan beren oinarrizko giza eskubideak (bakartzearekin amaitzea, mediku asistentzia ziurtatzea, ikasteko eskubidea errespetatzea...) eta eskubide politikoak (presoek duten izaera politikoa aitortzea, kolektiboa eragile sozial eta politiko bezala onartzea, kolektiboak izendaturiko mintzakidetza aintzat hartzea) onartuak izatea eskatuz. Urtarrilaren 3an egindako plantoaren ondoren, txandakako txapeoak hasi dituzte, hau da, kartzelan dituzten hainbat betebehar eta eskubideei uko egiten diete, ziegatik atera ere ez direlarik egiten. Ziegen baldintza kaxkarrek, txikitasunak eta bakardadeak ez dute batere xamurra bihurtzen borroka molde hau. Marian, Urtarrilaren 24an sartu zen, Julen Otsailaren 3an sartuko da eta Juan Mari eta Ixiar Otsailak 23an. Presoek hasi duten borrokaldi gogor honetan, denok dugu zer emanik. Adi mobilizazioei. EUSKAL PRESOAK EUSKAL HERRIRA!!

estatus politikoaren bila euskal preso politikoen kolektiboa borrokan.

ZESTOAKO

ASKATASUNA

Iritzi helduak, uste handikoak

spainiako Espainiako Telebistako saio ustez serio baTarteka tean entzun nion Raetortzen gera, etorri beharra fael Conte literatur Nik ostiraleere izaten da ta! tako azokan kritikariari bere maxiJatekoa ezta beerosteko ohituma-aldarri-panfletoa: Herriaren re kasa joaten rarik ez daukat. "Euskaraz ezinezkoa neurriko azoka Nik ez daueta jango badeOhitura bezala da literatur lan handida, handiagoa kat azokan erosgu… Aplikatzen ondo dago, rik egitea; hizkuntzak ez dugu behar. teko ohiturarik, den tokian egierosketak egiteGainera, herriko herriko dendeez dauka horretarako ten ditugu enaz gain herritadendariek ere tan egiten ditut gaitasunik" –esana ez karguak. Denerren harremanezerbait egin beerosketak baina da hitzez-hitzekoa–. tik erosten dutarako leku bat harko dute! Baherrian azoka Ez pentsa aurkezleak gu, arropa, da. Ez dakit daukat azokara bat izatea ere jatekoak,… aplieuskarazko literaturmerkeago egoetortzeko ohituondo dagoela katzen dena. ten diren gauzak gintzari buruz galdetu ra, jatekoa erosiruditzen zait. Guk behar dubaina... Plazan zionik aurretik edota tera etortzen Zestoa bezalako guna behintzat kotxeak soberan "literatura periferikonaiz, pikuak, herri batentzat egoten da. daudela irudiez" ari zirela hizketan. aranak,… Arrotamainako azotzen zait. Ez. Urteko balantzea pa erosteko ohika da. Justina Mendizabal turarik ez dauegin eta liburu batzuk 68 urte Jesus Aizpurua kat. gomendatzeko hainPaloma Arambarri 47 urte bat aditu batu zituen 60 urte Jesus Goikoetxea aurkezleak, eta hara non Contek Ramiro 66 urte Pinilla idazlearen Verdes valles, colinas rojas epopeia mardula aukeratzen duen. Ibaizabaleko itsasaderrean girotua egonik, Pinillak bi mundu kontrajarri irudikatzen ditu bere obran: eskuinaldeko burgesia nazionalista eta ezkerraldeko proletalgoa, etorkinek osatutakoa. Pinillak nazionalismoaren hainbat jarrera eta iritzi salatzen ditu bere lanean eta abertzaletasun burgesaren kontra egiteko baliatzen ditu orrialde ugari. Bakoitza libre da ezagutzen duen mundua aztertu eta kritikatzeko, eta horixe egiten du Pinillak. Arrazoiarekin edo arrazoirik gabe. Conte jaunak, baina, Pinillarena Euskal Herrian gaztelaniaz eginiko eleberri bikaina zela esateaz gain, bota zuen hasieratik bota nahi zuena: "Euskaraz ez dago literatura ona egiterik". Aste batzuk lehenago Bernardo Atxaga elkarrizketatu zuen aurkezlea ere zur eta lur utzi zuen bere iritzi pausatu eta ondo pentsatutakoarekin. Conteren iritziari merezi duen garrantzia emango genioke, aste batzuk lehenago El Pais egunkarian Ignacio Echeverria kritikariak El hijo del acordeonista-Soinujolearen semea-ren kontrako kritika-bonba bat argitaratu izan ez balu. Echeverria, Atxagaren liburuaren "artzain giroko bukolikotasuna" kritikatzeaz gain, liburuaren kontra azaltzen zen politikoki. El Pais-i ez omen zitzaion kritika gustatu, eta hortik aurrera kritikariaren aldeko kanpaina bat abiatu dute Conte eta beste batzuek. Eta bitartean, euskara ideiarik ere jakin gabe, lanari ekin diote. Ruperrek esaten duen moduan "Iritzi helduak, uste haundikoak/ Gure herriaz. / Goiz eta arrats berriketan / Gure herriaz. /Nik ere nahi nituzke / Halako segurtasunak eduki. / Baina, gauzak zer diren, /kontuak ez zaizkit ateratzen ongi".

nbidoa 2. Mikel Lizarralde

gorka

" unanue: AZKEN

Legea

HILABETEETAN LANGILEAK HOR DABILTZA, HERRIAN, AURRERA ETA ATZERA,

KALEAK BERRITZEN,

EKAINGO

ERREPLIKA KUDEATUKO DUEN FUNDAZIOA MARTXAN

DAGO ETA ERRAUSKETARI BURUZKO ERREFERENDUMA ERE ABENDUAN IZAN ZEN. TZUK GAI GARRANTZITSUAK DIRA, BESTEAK POLEMIKOAK. HERRIAREN INTERESERAKO DAUDEN GAI BAKARRAK.

HAUEK

ORAIN

BA-

EZ DIRA, ORDEA,

ARTE EGIN DENAZ ETA

LEGEALDIKO HURRENGO BI URTETAN EGINGO DENAZ HITZ EGIN DU

GORKA UNA-

NUEK ELKARRIZKETA HONETAN.

ZEIN

IZAN DIRA

FUNDAZIOAK

HARTU DI-

TUEN LEHEN ERABAKIAK?

Nik bi erabaki nabarmenduko nituzke: lehendabizi Kutxari fundazioan parte-hartzeko gonbidapena luzatu zaio. Orain urte batzuk 90 milioi pezeta eman zituen eta berriz parte hartu dezan eskatu zaio. Bigarren erabakia, berriz, Lili jauregiaren azterketa arkeologikoa egitea izan da. Eraikinaren ikerketa bat egingo da bere egoera ezagutzeko eta bertan zer kokatuko den erabakitzeko.

ZER EGINGO DA LILI JAUREGIAREKIN? Bere momentuan Lilin museo bat egiteko asmoa zegoen. Jauregia monumentu historikoa da eta nahiko egoera onean dago. Berritze lanak egin beharra ikusten dugu baina agian ez da lekurik egokiena museo bat jartzeko. Duen tamainarekin eta sarrera aldetik dituen arazoak direla-eta, historiaurreko museoa ondoan altxaEIN HELBURU DU SORTU BERRI DEN EKAINtuko den eraikin berri batean jartzea GO FUNDAZIOAK? aurreikusten da. Legealdi honetako lehen helburua da Ekaingo erreplika ahal den ERREPLIKAREN OBRAK NOLA DOAZ? baldintza onenetan amaitzea eta asmo horrekin Foru Aldundiarekin Frantzian egiten ari diren lan artistikoak bilera ugari egin ditugu. Bilera horietan fundazio bat sortzearen beatzerapen asko izan ditu; esan liteke espeharraz ohartu ginen. Obra handia da hura eta lan guztiak aurrera rimentu moduan erabili gaituela. Teknikaeramango dituen lan talde indartsua sortu behar zela ikusi genuen. ren berrikuntzak gurekin esperimentatu diBehin erreplikaren lanak amaitzen direnean, eguneroko bizitzan, tu guri ezer esan gabe. Horrek lanean museo hori kudeatuko du fundazioak. atzerapenak sortu ditu inolako abantailarik ekarri gabe. 2004ko martxoan egin zen biZEIN IZAN DIRA FUNDAZIOAK HARTU DITUEN LEHEN ERABAKIAK? Nik bi erabaki nabarmenduko nituzke: lehendabizi Kutxari fundalera batean ultimatum bat eman zitzaien zioan parte-hartzeko gonbidapena luzatu zaio. Orain urte batzuk eta orain darabilten teknika erabiltzea eta 90 milioi pezeta eman zituen eta berriz parte hartu dezan eskatu lanak amaitzeko egutegi bat ezartzeko eszaio. Bigarren erabakia, berriz, Lili jauregiaren azterketa arkeologikatu zaie. Frantzian lanak amaitzen dituzkoa egitea izan da. Eraikinaren ikerketa bat egingo da bere egoera ezagutzeko eta bertan zer kokatuko den erabakitzeko.

aldi honen helburu nagusia ekaingo erreplika amaitzea da tenean, hona etorriko dira erreplika instalatzera eta orduan eraikinean egin beharreko lanak egingo dira. Hau da komunak, argi-indarra, kanpoko urbanizazioa... EZIN

DA BESTE LANIK EGIN

HERRIAN BERTAN?

Udara ondoren, erreplika eta herriaren arteko oinezko bidea egiteko asmoa dago. Bide horrek oraingoak baino kalitate hobea izango du eta telekomunikazio kableak, argi-indarra eta estolderia eramango lirateke bertara. INSTITUZIOEK

AGINDUTAKO

DIRU LAGUNTZAREKIN ERREPLIKAREN PROIEKTUA AMAITZEA LORTUKO DA?

Baietz uste dugu. Orain arte 700-800 milioi diru gastatu dira egin diren lanak ordaintzeko eta, fundazioan hitz egin denaren arabera, Foru Aldundiak 900 milioi jarriko ditu eta Eusko Jaurlaritzak 600. Diru hori erreplika amaitzeko eta Liliren berrikuntza eta inguruko urbanizazioa eta aparkalekua egiteko izango da. Dirua ez zaigu sobratuko baina oraingoan Ekain amaitzeko beharrezkoa den finantzazioa izango dugula uste dugu. DATA

JARRI DIEZAIOKEGU ERREPLIKAREN

INAUGURAZIOARI?

Kontuan izan behar dugu data jartzeko momentuan lan artistikoaren menpe gaudela. Lehenik Frantzian amaitu behar dituzte lanak eta kontuan izan behar dugu lan zeha-

tza dela eta oso konplexua. Asmoa 2006an edo 2007an irekitzekoa da, gutxienez legealdi honetan. Guztia lan artistikoaren arabera erabakiko da.

...

UDALAK IRAETAKO FUTBOL ZELAIAREKIN JARRAITZEKO ASMOA DU? Bai. Iraetako futbol zelaia amaitzeko asmoa dugu. Gauzak ondo joaten badira ahal den azkarren amaitzea da gure asmoa.

...

Errepidea industrigunetik desbideratzen bada arauetan aldaketa bat egitea posible izango da eta eraikiko egingo lirateke etxeak. Hori bai, kasu horretan, jabeei esan diegu ez diegula Sansinenean dantzalekua irekitzeko baimena emango. Herritik joan beharko dute, eta hori, jabeek onartu egin dute. ZENBAT

DIRU GASTA-

TU DA ORAIN ARTE

IRAETAKO ZELAIAN? Aurreko gobernu taldeak 170 milioiko aurrekontua egin zuen. Udalak 110 milioi jarriko zituen eta Foru Aldundiak beste 60 ordainduko zituela uste zuten; baina Aldundiak beti esan zuen diru hori zelaia Zubiaurren egiteko emango zuela eta ez Iraetan egiteko. Zelaia eraikitzeko hiru fase aurreikusi ziren eta lehena martxan jartzeko 56 milioi pezeta eman zitzaizkion Altuna y Uriari, baina nik ez dakit non erabakita, nork, nori galdetuta... Lehen fase horrek 110 milioiko kostua izan du. Eta hori frogatzen duten fakturak ditugu udalean.. AZKENEAN ZENBAT KOSTATUKO DA GUZTIRA? Azkenean 300 milioiko kostua izango du. Lehen momentuan onartu zen aurrekontuan ez ziren sartzen, besteak beste urbanizazioa, argiak, itxitura, aldagelak –legez bost dira baina soilik hiru zeuden onartuak– edo saneamendua. Lan horiek guztiak 80 milioitan baloratzen dituzte teknikoek, ez guk –Udalak edo EAJk– teknikoek. Onartuak dauden 170 milioiak, desfasearen 50 milioi eta egin beharreko beste lanen 80 milioiak gehitzen baditugu, 300 ematen du. NOLA

ORDAINDUKO DA ORDUAN AURRE-

KONTUETAN EZ ZEGOEN DIRU HORI?

NOIZ HASIKO DIRA HERRIAN BERTAN ETXEAK EGITEN? Tramiteak ongi joaten badira uste dugu aurten edo datorren urtearen hasieran emango ditugula lizentziak etxeak eraikitzen hasi ahal izateko. Besteak beste, Caravan Parken 36 etxe, Guztiok Baten 27, Portalekoan 16, Kastaño-n 25, Errexil-en 48 etxe; horietatik 12 babes ofizialekoak izango dira eta udalarentzat 25 milioi lortu ditugu. Azkenik, Eliza atzean 25 etxe egingo dira, Mendiak eta Zunzunegik dituzten lurretan. ERDIKALEAREN

ONDOREN KALE GEHIAGO BERRITUKO AL DIRA?

Gurutzean asfaltatze lanak egiteko dirua hitzartua genuen aurrekontuetan baina pentsatu genuen ez zuela zentzurik kalea berritzen hasteak aurten etxeak egiten hasiko badira. Kamioiak atzera eta aurrera ibiliko dira eta berehala hondatuko da zorua. Etxeak amaitzen direnean berrituko dugu. Plazako arkutik Gurutzera doan kale zatia ez da orain berrituko arrazoi beragatik. Kastaño-ko lurretan etxeak egingo dira eta etxeekin batera berrituko da kale zati hori. OSASUN

ZENTROAREN KOKALEKU DESEGOKIA DELA ETA LEKUZ AL-

DATZEKO ASMORIK BADAGO?

Caravan Parken etxeak eraikiko dituen sustatzailearekin akordio batera iritsi gara. Hasiera batean gaur egungo eraikinaren gainean 18 etxebizitza eraiki behar zituzten baina azterketak egin ostean ohartu dira hobe dela eraikina guztiz botatzea. Eraikin berrian 32 etxebizitza egiteko baimena eskatu zuten eta trukean udalak ia 500 metro karratuko lokal bat lortu du etorkizunean anbulatorioa bertan jartzeko asmoarekin. SANSINENEAKO INDUSTRIGUNERA ENPRESAK ETORTZEN HASIKO DIRA AURTEN? Momentu honetan lanean ari dira Comercial Erein enpresaren eraikina egiteko. Enpresa horrek janari munduan egiten du lan, eskola, hotel eta horrelako lekuetara janaria eramaten dute. Horrez gain, enpresa frankoren eskaerak ditugu Arroara etortzeko. Enpresa gehiago etortzeko partzela berriak egiten ari gara, txikiagoak, eta lan hori amaitzen denean eta eskaerak aztertu ondoren lantoki berriak irekitzen joango dira.

Arroabean, Cementos Rezola zegoen lursailean, 353 etxe egingo dituen Inmobiliaria Loiolarekin akordio bat lortu dugu: Udalak babes ofizialeko 35 etxe, tasaturiABENDUAREN 12KO ko beste 35 eta 600 milioi pezeta lortuko ditu. Diru horrekin futbol zelaia amaitzeko behar den dirua lortuko da eta Arroan biztalde hazkunde horri aurre egiteko beharrezkoak diren lanak egingo dira. Foru Aldundiarekin akordio batera iritsi gara Jazz Berri aurretik doan errepidea desbideratzeko proiektua aurten aurkez dezan. Debarako errepidea industrigunetik pasako litzateke eta oraingo bidea oinezkoentzako kale bihurtuko litzateke. ZEIN DA KEXA UGARI ERAGITEN DITUEN JAZZ BERRIREN ETORKIZUNA? Jazz Berri Sansineneara eramateko akordio bat lortua genuen, bai jabeekin baita auzokideekin ere. Dantzalekuko jabeek, ordea, oraingo lekuan etxeak egiteko baimena eskatu ziguten baina Foru Aldundiak ez du baimenik eman, errepidearen ondoan dagoelako.

ERREFERENDUMEKO EZETZAREN ONDOREN UDA-

LAK ZEIN NEURRI HARTU DITU EDO HARTUKO DITU ORAIN?

Herritarren gehiengoak erreferendumean ezetz esan zuen eta orain Zestoako herriak bere erabakiarekin koherente izan beharko du. Erraustegia eraikitzen bada, Zestoako herria kontsortzio horretatik irten egin beharko du. Ondorioz, Udalak bere zaborren kudeaketa integrala egin beharko du. Herriak erabaki beharko du zer egiten den zaborra jasotzen te leku bat bilatu beharko du beraren lanarekin jarraitzeko. den momentutik azken tratamenduraino. Momentu honetan, ordea, ez dugu ezer AUTO TXATARTEGIAREN ARAZOA KONPONDUA DAGO? erabaki. Hurrengo hilabeteetan zaborraren Txatartegiaren arazoa konpondua dagoela esan genezake. Iraetako tratamenduan dauden alternatibak aztertu egoitza ireki dute eta orain auto zahar horiek hara eramaten ari dieta egokiena zein den aukeratu beharko ra. Gelditzen den azken lana da hor sortu diren sustantzia kutsagadugu. rriak garbitzea. Lan garestia eta zaila da, ingurugiro aldetik dagoen exijentzia maila dela eta. Aipatzekoa eta eskertzekoa da enpresak ZEIN DA HARROBIAegin duen ahalegina eta hurrengo hilabeteetan garbituta egongo deREN GAUR EGUNGO la espero dugu. Lur zati hori etorkizunean beste enpresa batzuenEGOERA? tzat geldituko da. Azkune enpresaren kontzesioa 2003ko ZERGATIK EZ DIRA HASI AIZARNAKO ESKOLA BERRIA ERAIKITZEKO LANAK? urriaren 30ean amaitu zen. Gaur egungo Udalak lurrak erosi eta Eusko Jaurlaritzaren esku jarri zituen eskola egoera irregularra da berria egiteko; proiektua egina eta onartua dago Gasteizen. Arazoa eta akordio baten bidez hori konpondu zein da? Lehentasuna eta dirua. Jaurlaritzaren ustetan diru asko da nahi dugu. Udal honen helburua harrobia jende gutxirentzat baina ala eta guztiz ere aurrera jarraitzeko prest errestauratzea izan da beti eta hori izaten daude. Gipuzkoako hezkuntza ordezkariarekin egin nuen azken bijarraitzen du. Harrobia errestauratzea eta leran esan zidan 2004ko aurrekontuetan ez zutela dirurik baina agindutakoa beteko dutela hitz eman zidan. Ez dakit noiz baina beenpresaren aktibitatea jarraitzea posible re hitza beteko dutela uste dugu. dela uste dugu, ez duela eragozpenik sortzen. BAINUETXE ALDEKO ERREPIDEAN OINEZKO PASAGUNEA EGITEKO ASNOLA ERRESTAURATUKO DA HARROBIA? MOA ERREALITATE BIHURTUKO DU LEGEALDI HONETAN? Kataluniako gobernuko teknikariekin bildu Asmoa legealdi honetan lur azpiko pasabidea egitea da. Dagoneko gara eta uste dugu beraiek erabiltzen duten arkitekto batekin hitz egin dut eta proiektua ikertzen hasteko eskasistema jarraitzea dela egokiena. Errepidetu diot. Espero dut aurten proiektua aurkezteko moduan egotea eta en obretan sortutako lurrak eta herrilan 2006 urtean errealitate bihurtzea. handietakoak, --ez du edozein lurrek balioUDALAK ZEIN LAGUNTZA EMAN DIO HITZA- erabiliko lirateke zuloa betetzeko. EnpreRI? sari bere aktibitatearekin jarraitzeko baimeEuskara batzordean euskarazko hedabideen na ematen zaio urte kopuru jakin baterako. inguruan hitz egin dugu, ez soilik Hitza-ren Aldi berean, errestaurazioaren kargu egin inguruan, eta bertan Hitza-ri laguntzea erababeharko luke eta ez badu egiten aurkeztu ki zen. Beti ere, gure baliabideak murritzak dituen abalak beretzat hartuko ditu udalak. direla kontuan izanik. Hitza herrian nahiko ABALAK EZ BADITU AURKEZTEN HARROBIA zabaldua dagoela ikusten dugu eta euskaraITXI EGINGO DA? ren normalizazioan betetzen duen papera kontuan izanik 2004ren Udalak modu jakin batean burutu nahi du urtean 3.000 eurorekin laguntzeko akordioa dugu. Aurten berriz errestaurazioa eta espero dugu enpresa era 3.300 euro inguruko laguntza emango zaio, biztanleko euro bat. horretako hitzarmena sinatzeko prest egoHau guztia akordio baten bidez finkatu nahi dugu eta etorkizunean tea. Ez bagara akordio batera iristen Udakolaboratzen jarraitzeko asmoa dugu. lak nahi duen baldintzetan, guk ez dugu AZKENIK, DANBOLIN-EN KENDUKO ZENUKEEN ZERBAIT ETA JARRIKO enpresaren egoera erregularizatuko eta besZENUKEENA? Produktu ona den aldetik nik ez nuke ezer kenduko baina bai herritarren kolaborazioak bultzatu eta indartu. Badakit hori egiten ari zaretela baina nik herriko istorio zahar horiek indartuko nituzke. Jende edadetua galtzen ari gara eta herriaren memoria historikoa ez badugu galdu nahi, ahalegina egin beharko genuke. Jendearen parte hartzea bultzatu istorio horiek ez daitezen galdu, ahalik eta iritzi mota gehien bildu herritarren parte hartzearekin eta jendea animatu behar da bazkide egin dadin.

rko canseco

zulo

danbolin

ale/bale KALE.

KULTUR ETXEKO SARRERAN TXIKIZIO

ETA ZIKINKERIAK DIRA NAGUSI.

ORAIN GUTXI ATEA

PUSKATU DUTE ETA JARRI BERRIA DEN PAPER ONTZIA

ERE OSTIKO BATEZ PUSKATUTA DAGO.

BA L E .

BESTE HERRIALDE BATZUK LAGUNTZE-

KO EGITEN DIREN EKINTZETAN JENDE ASKOK HARTZEN DU PARTE;

SAHARA, HUANCAVELICA...

Zestoako arkitektura.

Zestoako hainbat eraikuntza ditu aipagai pasa den urte bukaeran argitaratu zen Gipuzkoa. Guía de Arquitectura 1850-1960 liburuak. Gipuzkoako Foru Aldundiaren Arkitektura Zerbitzuaren eta Euskal Herriko Arkitektoen Elkargo Ofizialaren elkarlanaren ondorioz egindako lanean, XIX. mendearen erdi aldetik 1960ra bitartean Gipuzkoan egindako hainbat eraikuntzen berri ematen da, eta horien artean Zestoako lau adibide ageri dira: Lizarritz auzuneko Casas Baratas etxeak –Felix Llanos arkitektoak proiektatutakoak 1954an–; Arozena hotela, ustez Jose Gurrutxaga arkitektoak diseinatutakoa 1908an; Bainuetxeko geltokia, Ramon Cortazarrek proiektatutakoa 1924-25ean; eta Bainuetxea Jose Grases y Rieraren proiektuaren arabera eraikitakoa 1894an. Azken arkitekto hori nahiko ezaguna zen Espainian zehar eta oso lan bikainak egin zituen, esate baterako, Madrilen. Baina Grases y Riera ez ezik, beste gainontzekoak ere entzute handiko arkitektoak ziren, batez ere, Gipuzkoan. Zestoako eraikuntza horiek aipatu arkitektura gidan azaltzeak balioko al du, behintzat, herritarrok ondasun horien balioa errespetuz juzgatzeko.

argazkia: ARMENDI

Bitoriano Etxabe Aginagalde

41 urteko Arroarrak urtarrilaren 2an eman zuen Mezaberria Arroa Goiko San Esteban parrokian. Bitoriano Etxabe, Etxetxo baserriko semea, 2004ko Abenduan izendatu zuen apaiz Uriarte gotzainak Gipuzkoako beste hiru apaiz gazterekin batera Donostiako Artzain Onaren katedralean. Hogei apaiz inguruk eta herritar ugarik lagunduriko Meza-berriaren ondoren, Herri-etxe elkartean bildu ziren hamaiketakoa eginaz. Bitorianok, besteak beste Erroman eta Londresen burutu zituen bere ikasketak eta aurrerantzean Legazpin arituko da apaiz lanetan.

1 1

antainesak Iraetan

Ahulki jokoa eta guzti ostiral gaueko trikitilariekin. VII. Biatloi Herrikoia. Geroz eta jende gehiagok hartzen du parte eta urtetik urtera hobeto prestatutako jendea da gainera. Iraetako frontoian Izotz taldearen berbena. Gizonezkoak bakarrik Gure Ordeka elkarteko bazkide bazkarian. A zer nolako arrakasta pailazoek. Bost urteko haurren erakustaldiak frontoi osoa jarri zuen txaloka. Santa Ines pilota txapelketako irabazleak Ertxin eta Kixkurra. Zorionak!!

1 2 3 4 5 6 7

I Z Z

KATZIZARNAN BILA A

ESTOAN M E A ZULOAK ORAIN DELA URTE GUTXI ARTE MARTXAN EGON DIRELA JAKITEKO E Z D A URRUTIRA J O A N B E H A R, H U R B I L D U

A I Z A R N A R A E T A E D E R K I Z U L A T U T A D A G O E L A I K U S I K O D U Z U E. IK A T Z T O N A M O RX X . M E N D E K O L E H E N E R D I K O K O N T U E K I N G A T O Z E T A A I Z A R N A K O I B A R R A B AS E R R I K O E P I F A N I O I R U R E T A K L A G U N D U D I G U G A R A I H A R T A K O M E A T E G I E T A K O E G U N E R O K O A E Z A G U T Z E N. M E A G I Z O N E N L A U G A R R E N B E L A U N A L D I K O A D A Z U M A I A N B I Z I D E N A I Z A R N A R R A E T A A I Z A R N A K O B A S ER R I A N G O R D E D I T U Z T E N M A P E I E S K E R, B A D A K I G U Z E I N M E A T O K I Z E UD E N H A N . Z U L O H A I E N I Z E N A K H A U E X E K D I R A : SA N S E B A S T I A N , L U I S I T O, SA N A S C E N S I O N E U S T A Q U I A, IR A B I D E, EC H A I D E, LA C U A R T A, G L O R I A, SA N F E R M I N, SI N N O M B R E E T A G A R E S T I Y A. BA G O A Z M E A Z U L O K O P A S I L L O I L U N E A N A U R R E R A, K A N D I L A R E K I N A R G I E G I N E Z . . . D O A A T E R A Z U T E N H A N D I K.

Bizkaian ez bezala, Gipuzkoan garrantzi oso gutxi izan zuen harri ikatzaren erabilera industrialak. Zestoan aldiz, bi gertaera geologikoren gertutasun geografikoak indar berezia eman zion industria honi. Batetik, Ertxin mendiaren erraietan gordetzen zen bihotz beltza zegoen eta bestetik, Ibainarrietako marga (buztinez eta karez osatutako harria). Biak Bedua edo Agoten bildu eta karobietan erretzen ziren zementu naturala edo kare hidraulikoa ekoizteko. XIX. mendearen erdialdetik, joan den mendearen 60ko hamarkadara arte segi zioten jarduera horri. Aizarnako auzoan garrantzi itzela izan zuen, askoren ogibide izan zelako eta gazte askok soldadutzatik libratzeko modua ere izan zutelako. Meatzeak zementu fabrikenak izaten ziren eta kapataz batek zuzentzen zituen. Tresnatzat esku soilak erabiliz ateratzen zuten ikatza. Meatze bakarrak zuen argindarra eta bera, 1956an istripua izan ondoren jarri zuten. Mendiaren aldapetan, ikatz geruzei perpendikular, ura ateratzeko malda pixka batekin eraikitzen

zituzten meategi zuloak. 1,50 metroko zabalera eta 1,70 metroko altuera izaten zuten. Pago edo arkazi puntalekin gogortzen zuten pasabidea. Galeria luzeenak, 350 metrokoak, San Ferminekoak omen ziren. Luzeragatik aireztapen arazoak zituen. Lignitoarekin topo egiten zutenean, galeria hauei perpendikular ikatz geruza ateratzen zuten. Dinamita sartzeko metro bateko zuloa egiten zuten. Batek barrenari heltzen zion eta beste birek porrarekin kolpez kolpe barrena biratuz egiten zuten dinamitarentzat lekua. Barrena motzarekin hasten ziren eta zuloa handitzen zihoan neurrian, barrena luzeagoarekin jarraitzen zuten. Zuloa egin ondoren, dinamita sartu eta eguerdian, bazkal aurretik, edo ilunabarrean egiten zituzten leherketak. Leherketak txikiak izaten ziren eta eguerdi edo arratsalde partean egiten zituztenez, meatzariak berriz sartzerako ke eta

3 1

txi帽ako meategietan jarduten zuten hainbat enpresen egoitza nagusia eta langilegoa

hautsak pausatu eta ikatza ateratzeari ekiten zioten. Pikatxoia eta porra hartu eta minerala atera eta puskatzen zuten. Mineral kozkor bakoitzak ez zuen bi kilo baino gehiago pisatu behar. Ikatza eta harriak bereiztu egiten ziren eta kapalotarrak (otar mota bat) bete. Ikatzez betetako otarra pertsunarekin (burdinazko tresna) arrastaka galeria nagusira eramaten zuten. Kapalotar hauek arrastaka eramandakoan ez puskatzeko burdinazko zinta batzuk josiak izaten zituzten. Galeria nagusian, trenbide gainean zihoazen bagoiak betetzen ziren. Trenbideak aldapa behera kanporatzeko eraikita zeudenez, bultzada batzuk nahikoa izaten ziren tona bat ikatz ateratzeko. Askotan bagoiak karriletik atera eta bagoneta guztia eskuz hustu eta berriro karriletan jarri behar izaten zen. Meatzetik ateratakoan, ikatzez betetako bagoia hustu eta ikatza zabortegian pilatzen zuten. Zabortegi horiek estaliak izan ohi ziren. Meatokiko ahotik zementu naturala ekoizten zen lantokietara garraiatzeko hainbat modu zituzten. 1947-48 urtera arte Beduako fabriketara idiek tiratako karroz garraiatzen zen 1868an eraikitako errepidean. 1949-1950 urtetatik aurrera gasogenoa erretzen zuten kamioiek garraia-

tzen zuten ikatza. Baziren errepidetik urrun zeuden meatze ahoak eta meatoki haietako ikatza lurrezko bideetan zehar gurdian garraiatzen zuten. Errepide alboan deskargatu, ondoren, berriro kamioian kargatu eta garraiatu. San Pelaio eta San Fermineko meategietako ikatzak errepidera hurbiltzeko airez kable sistema zuten. Gaur egungo teleaulkien moduan otarretan garraiatzen zuten ikatza. Zutabez zutabe kablea mugitzen zuten bertan, gantxotik zintzilik lepotarrak (otar mota bat) aurrera eta atzera. Aurrera zihoazen lepotarrak ikatzez beteak eta bueltan zetozenak hutsak. San Fermingo kable sistemak kilometroko luzera zuen eta Aizarnatik Aizarnazabaleko Txiriboga auzoraino iristen zen. San Juango ermita ingurutik kontrolatzen zen sistema osoa eta korneta erabiliz Irabarren baserriko Doroteak kontrolatzen zuen lepotarrak ondo zihoazela. Otarren bateko edo besteko ikatza erortzen bazen korneta jo eta motorra gelditzen zuten. "Sin Nombre" eta "Garestiya" meatzek ere kable sistema zuten San Fermin izeneko meategira arte eta hemendik Txiribogara jaisten zuten ikatza.

路路路

路路路GG

EOLOGIA ETA IKATZA ESKUTIK HELDUTA

Meategien historia ondo kokatzeko kontu zaharrak ere aipatu behar ditugu. Geologiak azaltzen dituen kontu zahar-zaharrak. Aizarna eta Akuako Geologia: Ernio-Gazume-Pagoeta mazizo karstikoaren barnean, unitate hidrogeologiko independentea da. Kareharriak batzen ditu Ernio, Gazume eta Pagoetara. Lur eremu hau, Kretazikoan ingurune arrezifalean jatorria duten harriz osaturik dago. Ernio, Pagoeta eta Gazumera harri amak batzen baditu ere, urak banandu egiten ditu. Bi haran hauek ur sare independentea dute. Bertaraturiko euri urak lurrazpiko erreka eta ibaiak zeharkatu ondoren, Hamabiturrin kanporatzen dira. Aizarna eta Akuako haranek ur sare bera izateaz gain, antzeko arkitektura dute: biak kareharritan gertatzen den lurren hondoraketa dela eta sortu ziren. Kareharriaren ezaugarri garrantzitsuenetakoa, uretan duen disolbagarritasun ikaragarria da. Harri gogorra izan arren, urak desegin egiten du eta egitura benetan bereziak eratu. Urak lurrazpiko putzu, ibai eta errekak sortzen ditu eta tarteka, (geologian denbora mantso baitoa) ibai horren gaineko lurrazala hondoratu eta haran itsuak eratzen ditu, Akua eta Aizarna moduko haranak. Irteteko maldan gora egin behar da haran hauetan.

Hala ere, dena ez da kareharri inguru hauetan eta tartekatuta, hareharri buztintsua eta marga beltzak lignito geruzekin agertzen dira. Lignitoa ikatz mineral mota bat da. Ertxinen dagoen lignitoa gure inguruan duela milaka mende usteldu ez zen eta lurrak irentsi zuen zur fosilizatua da, landareak harri bihurtuta, alegia. Gerora, gizakiak lurretik atera eta erregai moduan erabili izan du. Ez da oso erregai preziatua, ez baitu asko berotzen eta hondakin ugari askatzen ditu, ke moduan. Lau lignito geruza daude tartekatuta: lehenengoa metro zabalekoa; bigarrena hiru metro zabalekoa, baina kalitate eskasekoa; hirugarrena sakona eta oso kalitate onekoa, bi metro zabalekoa, eta laugarrena, bi metro zabalekoa eta kalitate ertainekoa.

PIFANIO IRURETA

BARRA

ZENBAT URTEREKIN HASI ZINEN LANEAN AIZARNAKO MEATOKIETAN ETA NOIZ ARTE EGIN ZENUEN LAN BERTAN? Aitak, aittittak eta osabak meategietan egiten zuten lan eta gu ere han inguruan ibiltzen ginen. 16 urterekin egin zidaten kontratua 1949an. 11 urte eta erdi egin nituen bertan, 1960an itxi zen arte. LANEGUN ARRUNTA DESKRIBATU IEZAGUZU. Egunean zazpi ordu egiten genituen. Lan ordutegia, 8:30etik 12:00etara eta 13:30etik 17:00etara zen. Goizean, bezperan lehertutako ikatza pikatu eta kanpora ateratzen zen. Horretarako, otarra bete eta meategien barruan zegoen zabortegian pilatzen zen ikatza. Hemen, bi lagunek, tona bat ikatz garraiatzeko prestatutako bagoiak betetzen zituzten eta meategietatik ateratzen zuten. Bagoiak aldapan behera eraikitako trenbidean bultza gabe kanporatzen ziren. Bagoiak berriro barneratzeko bultza egin behar izaten zen. Askotan mutilek binaka egiten zuten lan eta bat bagoi gainean eta bestea bultzaka itzultzen ziren, alferrena gainean zela! Gero, dinamita sartzeko zuloak egin eta arratsaldean egiten zen deskarga. Dinamiten metxak luzera desberdinetakoak izaten ziren. Langileetako batek lapur-txistuarekin abisua ematen zuen eta leherketak kontatu egin behar izaten ziren. Denak lehertu zirela ikusi behar zen. ZER EGITEN ZEN IKATZAREKIN? Otarrak ikatzez beteta Txiribogara (Aizarnazabal) jaisten ziren, kable bidez. Teleaulki moduko garraio sistema zegoen eta sei tximinitan zegoen motorrak mugitzen zituen otarrak eta Txiribogara eramaten zituen. Beduako eta Agoteko karobi industrialetara karroan

5 1

BASERRIKO MEA GIZONEN AZKEN BELAUNALDIA B I R R A I T O N A,

A I T T I T T A E T A A I T A M E A T E G I E T A K O A R D U R A D U N.

E T X E A N M E A T E G I E T A K O M A I Z T E R . AM A GA Z T A R O A M E A T Z E E N I N G U R U A N I G A R O Z U E N E P I F A N I O I R UR E T A K. 1 6 U R T E R E K I N K O N T R A T A T U Z U T E N L A N E R A K O. HE R R I K O B E S T E H A I N B A T E N M O D U A N, S O L D A D UT Z A E R E B E R T A N E G I N Z U E N. OR O I T Z A P E N A K B I L D U E T A G U R E K I N B E R R I Z B I Z I T U D I T U, O R O I T Z A P E N X AM U R R A K Z E I N G O G O R R A K. L A N G I L E E N Z A U R I A K S E N D A T Z E N T R E B A T U A.

edo kamioian eramaten zuten. Ikatz hura Ibainarrietatik jaitsitako harria erretzeko erabiltzen zuten. ZEIN OSASUN ARAZO IZATEN ZENITUZTEN? Meategiko langileen osasun arazo ezagunena silikosia izan arren, ez genuen horrelakorik ikusi. Benetako arriskua istripuena izan zen. Ikatzaren inguruan askatzen zen gasa, grisua, zegoen alde batetik eta bestetik, bere garaian lehertu gabeko dinamitek istripuak eragin zituzten. Grisuari dagokionez, arnasbidea lortzea izaten zen gure kezka handiena. Aldapan gora irekitzen genituen meatze-bideak eta eskuz mugitzen ziren aspiradorea eta haizagailua erabiliz arnasa hartzen genuen, tximinira iristea lortzen genuen arte. Grisua zegoen ala ez jakiteko kandilak erabiltzen genituen, suak gora egiten bazuen, grisua zegoenaren abisua izaten zen. Istripurik larriena 1956ko negu hotzean gertatu zen. Hilbeltzak 4 zen egunean kandilarekin grisuak

su hartu eta bi gizon erre ziren. Beste batean berriz, goizean ikatza harrotzen hasi eta aurreko egunean lehertu ez zen dinamitaren metxa ukitu eta Ttalok eta Amerikanuak, biek aurpegia txikitu zuten. ZENBAT LAGUNEK EGITEN ZENUTEN LAN MEATEGIETAN? Guk, "San Fermin" meatzekoek, Cementos Uriarte y Zubimendi enpresarentzat egiten genuen lan eta gerora, 1952an, "Sin Nombre" izeneko meatzekoekin batu ginen. Orduz geroztik Uriarte, Korta y Zubimendirentzat lan egiten jarraitu genuen. Garai horretan 35 bat lagun ginen, bi Aizarnazabaleko baziren, baina gehienak aizarnarrak ginen. Langile arruntez gain, soldadu mutilak zeuden. Hauek gutxi kobratzen zuten 12,5 pezeta hamabostaldia. Langile arruntak 250300 pezeta irabazten zituen. Dena dela, soldadu mutilek lana ere tamainan egiten zuten eta askotan siesta ederrak egin ere bai! NON GORDETZEN ZUTEN BOLBORA ETA DINAMITA? "Polborin" izeneko bordatxo txiki batean gordetzen ziren. Ateak zazpi morroilo izaten zituen bere giltza eta guzti. Ardura gure osaba Krispinek izaten zuen. Teilatutik lapurreta egiten ere saiatu ziren. Baina haiei trabak jartzeko ezin ordea karga gehiegi jarri teilatuan leherketaren bat gertatzen bazen ere. Lau kaxa dinamita baino ezin genituen izan. Goardia zibilak zortzian behin etortzen ziren, zenbat gastatzen zen ikusteko. Gure amak hamaiketako ederra eman eta "muy bien, muy bien" eginez joaten ziren. ZERGATIK ITXI ZIREN MEATEGIAK? Cementos Rezola fabrika porlan azkarra egiten hasi zenean, behera egin zuen zementu naturalak edo zementu hidraulikoak. Hidraulika harriarekin erabiltzen da eta burdinarekin ezin da erabili herdoildu egiten duelako. Porlana ordea, burdinarekin ondo konbinatzen zen.

IERNI ARRIETA

HERRIKO

G r a eta nada

BAZTERRETAN

eta segituan ailegatu gara Basarri bertsolari ezaguna jaio zen baserrira, Artaunsorora. Baserri-jatetxe horretan mahaira ateratzen dituzten amuarrainak ondo ezagunak dira, batez ere bertan hazten dituztelako. Hantxe ikusi ditugu, tamainaren arabera multzotan banatuta, pistinatxotan, joan-etorrian. Batzuk galantak dira, zein baino zein handiagoak. Zazpi kilo bota dizkiot amuarrain handienari eta aldamenekoak erantzun dit ea burutik eginda al nagoen. Kontua da, pieza eder hori bazkaltzeko apartatu dugunean akordatu garela ibilbidea hasi besterik ez dugula egin, eta motxilan daramagula hala-moduzko bazkaria. Etxekoandreari amuarrainik ez baina kafetxoa kendu diogu eta berak esan digu Altzolarats auzora joateko bidea garbitu berria dutela. Ezagun du bai bideak, markatu gabea, baina garbia eta oso polita. Altzolaratsera joateko bidea errekatik urruntzen ari da poliki-poliki. Bururik altxa gabe badakigu zein zuhaitzen artean goazen: haritzen, pagoen, gaztainondoren baten hostoak... eta hurritzak nonahi. Amazonia Granadaerrekan dago. Giroa heze-heze, berdeberde, baita iratzeak ere, marroi-marroia orbela, hankapean bigun-biguna eta erreka zuloko freskura goxatzeko hego-haizea! Ezin gehiago eskatu! ora eta gora, halako batean borda handi batera heldu gara eta merezi du bazterrak begiratzeak: oso gertu Altzolarats begi-bistan, atzerago Urdaneta eta han atzean itsasoa eta zerua bat eginda, urdin-urdin. Bide zabalean, lasai-lasai, Altzolarats auzora heldu gara eta txukundutako atsedenlekuari begiratua bota diogu. Bazkaltzeko mahaiak, iturria, haurrentza-

Altzolarats erreka inguruan jira bueltaka

BENDUAN ESTREINATU GENUEN

HERRIKO BAZTERRETAN ATALEAN SASTARRAIN ZULOTIK EGIN GENUEN BUELTATXOA. URTARRILERAKO IBILBIDE DEZENTE LUZEAGOA AUKERATU DUGU.

ETUMETA

ERDOIZTA ARTEKO ARTAUNSORO BASERRI-JATETXETIK ALTZOLARATSERA (ALTZOLA) JO DUGU. IZEN BEREKO ALETA

BIDEAN KOTXEA UTZI ETA

TZOLARATS ERREKA ZULORA SARTU ETA

SANTANGRAZIRA

IGO GARA.

HANZESTOAIAKO

DIK BERRIZ ERE KOTXERA. AKO BAZTERRAK ADINA

LUR BASATIAK EZAGUTU DITUGU,

PAGOETAKO NATUR PARKEAREN ALTXORRA. PAUSO LASAIAN SEI ORDU BEHAR IZAN DITUGU IBILBIDEA OSATZEKO.

EZ GALTZEKO AHOLKUAK

1. Artaunsoro baserrian erreka ondoko orbel bideari eutsi. 2. Dezente gora eginda bidea bukatu egingo da. Altxa burua eta goian borda eta baserria ikusiko dituzue. Han dago bide zabalzabala Altzolaratsera doana. 3. Altzolarasko eliza atzean ataka pasa eta segi zeharka hilerrira. Segi aurrera eta bidea galtzen dela ikusitakoan, goitik behera erreka zulora jaitsi. Horma zuriko txabolaren ondoan dago zubia. 4. Gora ari zaretela, haitz artean, Santangraziko ermita bertara helduko zarete. Ahuntzarena egin nahi ez baduzue, egurzaleek ebakitako eskuineko pistatik igo leporaino eta ondoren, Aizarnatik datorren ondo seinalatutako bideari heldu.

tumeta eta Erdoizta artean, Artaunsoro baserri berritura jaisteko aldapatzarra dago. Bi seinale daude: "Artaunsoro" dio batek eta "Granada erreka" besteak. Behera abiatu

alda

tzola

ko jolasak eta aparkalekua daude han. Baserri gutxi batzuez gain, moja-etxearen aurriak, apaizetxea, eliza eta, nola ez, frontoitxoa ere badaude. Hantxe, belarretan etzan eta neguko eguzkiaren epela goxatzeko inbidia sartu zaigu, baina aurrera segi dugu, bestela neguko ilun goiztiarrak konturatzerako harrapatuko gaitu. Laster aurkitu dugu hilerria, bizpahiru altzifre alboan dituela. Alboan doan bideari segi diogu eta halako batean burua lurretik altxa eta Zestoako lurretan, errekaz bestaldera, hiruki formako leizea ikusi dugu. Amaldako kobak dira. Hari begira, goitik behera hasi gara erreka zeharkatzeko egurrezko zubi polit askoaren bila. Zubia pasa eta bideari jarraitu diogu, baina arazotxoa segituan sortu zaigu: bideak erreka zeharkatzen du. Ur emaria handitxoa da ordea bota eta guzti pasatzeko! Ez dago beste erremediorik... hanka-hutsik pasa dugu erreka. Galtzerdiak eta botak jantzi eta hara! Berrogei bat metro egin eta berriz ere erreka zeharkatu behar! Santangrazirako aldapatzarrari heldu diogu eta oso arin goazela konturatu gara. "Erruduna" hanketako zirkulazio ona izango da, bi aldiz zeharkatu dugun errekako ura ez zegoen ez epela! antangrazira heltzeko orain arteko biderik tristeenetik eta narrasenetik igaro gara: lurra soildu dute, zuhaitz mordoa dago lurrean hilda. Nola edo hala Aizarnatik datorren Santangrazirako bidea aurkituko dugu (zuri-gorri-horiko seinalea) eta hari segika Benitarengana iritsi gara. Nahi duenak eta ahal duenak ermitarainoko bidea egin dezala, guk Etumetarako bideari segi diogu eta poz-pozik heldu gara kotxera. Pozik neguko hego-haizeak giro aparta erregalatu digulako, pozik telebistatik ikusten ditugun Amazoniako parajeak bezainbestekoak, beste behin ere, etxe ondoan aurkitu ditugulako eta pozik gosea asetzeko etxean Gabonetako sobrak aurkituko ditugulako!

E I

T A G U HERRIAN ESNE GALAKTIKOA GENUELA JAKIN G A B E!

tzulpen zuzena ez dakit zein den, esne galaktikoa edo ilargi esnea, baina moon-milk edo mondmilch izenekoa aurkitu zuten 2002an Altzolarasko siman sartu eta meatze zuloetan barrena ibilita. Ernioko mendigune karstikoan aurkitu zutela esan ziguten eta oraindik ez dakigu Aiako edo Zestoako lurretan dagoen. Hala ere, Danbolineko ale honetan bertan deskribatzen diren Aizarna eta Akuako sistema hidrogeologikoarekin erlazionatua dagoela dio Aranzadi Zientzia Elkarteak. Esan beharra dago, ez dela batere gomendagarria meatze zuloetara sartzea, meatze horietan eratzen den gasak, grisuak, gizon bat baino gehiago lurrerarazi baitu. 2003ko ilbeltzean plazaratutako txosten teknikoa irakurtzearekin konformatu behar. Hala ere, oraintsu, Aizarnan Katreneko meategietan ere aurkitu omen dute esne galaktikoa, baina Aranzadiko adituek aldizkari hau itxi genuen arte behintzat, ez zioten Danbolini halakorik konfirmatu. Denborak esango digu esne galaktiko hain bereziaren lurretan bizi ote garen ala ez. 002an, Altzolako siman sartu eta koba eta meatze zulo sare honetan, egitura espeleologiko ugari topatu zituzten, hainbat mineralez osatuak: burdina, kaltzita, kuartzoa, illita, kamosita, igeltsua, bruxita eta beste hainbat konposatu amorfo (kristal egiturarik gabeak). Deigarriena, koba eta meatze zulo sare hori zeharkatzen zuen errekaren sorburuaren bila zebiltzala aurkitu zuten: Eureka! Esne galaktikoa zeraman erreka! Ur emari handiena mea zulo batetik zetorren. H a r r o k a b e lt z e a n k a l t z i t a z u r i k o e s t a l a ktitaz apainduta zegoen mea z u l o a eta han, 4 0 - 6 0 c m3 -ko ur fluxu makal-makala zuen erreka zuri distiratsua. unduan leku askotan deskribatu da esne galaktikoa, baita Gipuzkoan ere. Oso partikula finez osaturiko pasta zuria da eta kobatako hezetasunarekin esnearen itxura hartu eta horma eta zoruak zuritzen ditu. Kasu horietan, konposatu zuri horren ur kopurua handia izan arren, beti solido edo plastiko egoeran deskribatu da. enetan harrigarria erreka moduan agertzea da eta ez orain arte ikusi izan den cm_ edo m_-ko azaleran, baizik eta 100 metroko galerietan zehar 0,05-0,1 l/s batez besteko ur emariarekin. Eta hori guztia Katreneko meatze sarreran dagoena kontuan hartu gabe...

M B

ierni Arrieta, Onintza Irureta

agenda ur 28

TARRILA OSTIRALA

Olio erabiliaren bilketa plazan 11:00etatik13:00etara. Auzoetan bezperan, goizean zehar, pasatzen dira udaleko langileak bilketa egitera. Etxeratek deituta, elkarretaratze isila “Euskal Presoak Euskal Herrira” lemapean gaueko 20:00etan.

•

ntainesak Iraetan

estoarrok zenbat erabiltzen dugu euskara?

KALE NEURKETAREN EMAITZEN AURKEZPENA

Otsailak 10 20:00etan Udaletxeko aretoan Hizlariak: SEI Kultur Elkartea

OSTIRALA

XVI. Mus Txapelketa Azkarra Bekotxe merenderoan. Izena ematea, bikoteko, 20 euro. Lehenengo saria 360 euro, txapela eta oroigarria; bigarren saria 240 euro eta oroigarria; hirugarren saria 120 euro eta laugarren saria 60 euro. Gaueko 22:00etan izango da izena ematea.

ot 04

TSAILA OSTIRALA

Santa Ageda bezpera. Santa eskaleak 13:15ean aterako dira plazatik. Aurten bildutako dirua Alcer giltzurrun gaixoen elkartekoentzat izango da.

LARUNBATA

Inauteriak. 17:15ean, umeentzako txokolatada; 15:45ean, inauteri giroko jolasak, Laranjadi plazan; 19:00etan, Jatorrenak txaranga afalordura arte; 23:00etan Jatorrenak txaranga.

OSTEGUNA

Erniarraitz bertso zale elkarteak antolatutako pertso paper lehiaketako lanak aurkezteko azken eguna. Gaia librea.

-07

ASTEBURUAN

Agiro mendi taldeak antolatuta, iraupeneko eskia egitera irteera.

ASTEARTEA

Inauteriak. 17:15ean, umeentzako txokolatada; 18:00etan, Marsel magoa (umorea, magia eta ilusionismoa) udaletxe azpian; 19:00etan Zestoako txaranga. ASTELEHENA

Euskararen erabileraren kale neurketaren emaitzen aurkezpena, arratsaldeko 20:00etan Udaletxeko aretoan.

OSTEGUNA

Mahaingurua Zestoako Kultur Etxean gaueko 21:00etan. Gaia: Zentsura bertsolaritzan. Partaideak: Imanol Lazkano, Iñaki Murua eta Amets Arzallus.

OSTIRALA

Tamaina handiko trasteen bilketa eguna. Goizeko lehen ordutan jasotzen dituzte trasteak. Beraz, aurreko egunean ateratzea komeni da.

OSTIRALA

Olio erabiliaren bilketa 11:00 etatik 13:00etara.

• Ttraste atera. Atera daitezkenak: altzariak, etxeamaina handiko trasteak. Ezin da edozein

ko tresna elektrikoak (garbigailuak, hozkailuak, labeak...), ekipo elektronikoak (musika ekipoak, telebistak, ordenagailuak...), etxeko beste objektu txikiak: lanparak, kuadroak, bizikletak, ispiluak, umekotxeak... Atera ezin direnak: Obretako hondakinak (eskonbroak, tarimak, ateak, leihoak...), enpresa eta tailerretako industri eta merkataritza hondakinak (paletak, kolpe-leungailuak, industri fabrikazioko hondakinak, kotxeen gurpilak, industri makineria, industriako tresna elektrikoak, fotokopiagailu handiak, merkataritzako altzariak, nekazaritzako hondakinak (alanbreak, podak, negutegiko plastikoak, hesolak, animalien kaiolak, nekazaritza makineria...), hondakin arriskutsuak (olio bidoiak, pintura poteak, gasoil ontziak, gas bonbonak, bateriak, hondakin arriskutsuak gorde dituzten plastikozko edo metalezko ontziak, X izpi aparatuak...), jasotzeko garabi berezia behar duten tresnak.

porrusalda

MIGUEL SANTAMARĂ?A.

Fondue

Fonduea pixkanaka ezagutzen ari garen jaki dibertigarria da, lagun artean jateko aproposa. Bere jatorria Suitzako negu gogorretan dago; nekazariak, elurren ondorioz, isolatuta geratzen ziren eta udaran gordetako jakiak jaten zituzten, baina gazta gogortu eta lehortu egiten zen. Jan ahal izateko, bertako espezia eta

ardoekin batera ontzi batean (caquelon) urtzen zituzten. Ondoren, osatutako

kreman, ogi gogorra bustiz jaten zuten. Gaztak jateko era hau, zabaltzen joan den heinean aberastu egin da eta gaur egun milaka fondue errezeta aurkitu daitezke; gazta ezberdinak nahastu, ardoak, gozoak... imajinazioak ematen

duena, alegia. Fonduea bero mantentzeko gailu berezi bat behar da (metxero

edo su txiki moduko bat), baina gaur egun edozein dendetan aurkitu daitezke

fondueak egiteko ontzi bereziak. Honako hau da errezeta ezagunena:

Gazta Suitzarren Fonduea (klasikoa) O S A G A I A K, (4 LAGUNENTZAT): -500 gr. GruyĂ¨re gazta -300 gr. Emmenthal gazta -Baxoerdi ardo txuri -Arto-irin (maizena) koilarakada bat -Baratxuri ale bat -Pattar kopatxo bat (Kirsch) -Piperbeltz xehetua -Intxaur muskatu xehetua -Ogia (ogi txigortua bada, hobe!)

B i d e o j o k o e n w e b g u n e a k : www.meristation.com www.canalgame.com www.zonared.com www.mundogamers.com

P R E S T A K E T A: Nahasketa egin behar den ontzia baratxuriarekin igurtzi ondoren, ardoa egosten da. Ardoa borbor dagoenean aurretik arraspatutako gaztak gehitzen zaizkio pixkana-pixkana, koilara batekin dena ondo nahastuz guztiz bat egin arte. Bestalde, pattarra eta arto-irina nahastu. Nahasketa hau, ontzian dugunari gehitu eta azkar nahasi krema bat osatu arte. Amaitzeko, espeziak norberaren gustura gehitu. Nahasketa hau guztia su motelean egin behar da, etengabe mugituz. Su txikia mahai erdian jarri, eta horren gainean ontzia. Sardexkekin ogi zatiak hartu eta bustiz jaten da.

B e s t e i d e i a b a t : egiteko txokolatea prestatu eta fondue erara aurkeztu; hau da, mahaiaren erdian jarri eta ogiaren ordez, bizkotxo zatiak, fruta zatiak edo pasteltxoak bustiz txokolatea hartu!!

Iaz,

ume jaio ziren herrian

Z e r d a . . . P 2 P (peer-to-peer) ? Interneten bitartez informazioa eta bereziki artxiboak elkar trukatzeko programak dira (KaZaA, eMule, Gnutella...). Parekoen artean eginikoa, ordenagailutik ordenagailura, bitartekorik gabekoa. Ilegala izan arren, musika eta pelikulak lortzeko erabiltzen dira gehienbat. Peer ingeleraz "pare" edo "berdin" esan nahi du, beraz, "berdinetik berdinera" edo Urtarrila urik gabe, urtea ogi gabe. "lagunen artekoa" Urtarrila euritsu, urtea dirutsu. bezala itzul daiteke.

Udan eperrak jan nahi dituenak, neguan txakurrak manten ditzala.

zure publizitatea hemen