Een stem achter de schermen

Op het ogenblik van het interview met Elena

Werner werden alle cultuurhuizen gesloten onder druk van de lockdown in 2020 en dit betekende een braakliggend dans- en theaterlandschap. Ondertussen herleeft de bühne en komen nieuwe zaadjes tot bloei die in de luwte van de tussentijd werden geplant. Een voorstelling komt tot stand in de handen van heel wat medewerkers en daarbij mogen kostuums niet ontbreken. Elena is kostuumontwerpster pur sang en vertelde ons meer over haar passie.

TEKST

Haar interesse voor kostuums ontstond op jonge leeftijd in haar thuisland Argentinië, waar ze als timide meisje opgroeide samen met haar broer. Via televisie kwam ze voor het eerst in contact met opera- en balletvoorstellingen, waar ze geboeid naar keek. Ze herinnert zich nog levendig de scène van Romeo en Julia, die voor haar een levensdroom opriep over haar eigen toekomst:

‘Ik weet nog dat ik mij toen afvroeg: hoe doen ze dat om die emotie van Julia’s dood weer te geven in een zalig vallen van stof? Ik dacht: dat wil ik bereiken.’

Toen ze vanuit het platteland naar het bruisende Buenos Aires trok, zag Elena voor het eerst een opera live op podium. Ze startte haar eigen creatieve weg als twaalfjarige in een privéschool, waar ze begon met het schetsen van haar eerste ontwerpen en patronen. Daar ontstond de basis voor haar kostuums later. Ze leerde er over de grote rolmodellen als Dior, Chanel, Dries Van Noten … een hele wereld ging open. Ze volgde haar studies Mode en textiel in de hoofdstad van Argentinië, alsook Kostuumontwerp aan het beroemde Teatro General San Martín. De eerste reis naar België was een logisch gevolg van de connecties die ze toen had. Sinds haar vijftiende kwam ze elke zomer op vakantie bij haar ‘Belgische mama’, die haar later ondersteunde bij haar studies aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten. Dankzij haar kreeg Elena vaste voet aan de grond in Gent, waar ze tot vandaag haar eigen atelier heeft onder de naam Costume Design & Scenic Arts.

Het ontwerpen van kostuums voor dansers vergt een specifieke aanpak. Het is een groeiproces dat zich ontwikkelt in lijn met de muziek en de beweging, in samenspraak met de licht- en decorontwerper, en de regisseur of choreograaf van het stuk.

‘Er is een vastgelegde datum met een presentatiemoment, dan moet ik mijn ontwerp aan de hand van schetsen voorstellen aan het hele team: de productieleider, de verantwoordelijke van financiën … Bij opera verandert er doorgaans niet veel meer vanaf dan, maar bij dansvoorstellingen moet ik flexibel zijn. Op basis van een beginnend idee, soms een tekst of stuk muziek, start ik met het ontwerp en dit kan veranderen tot vaak heel kort voor de première. Je krijgt een enorme vrijheid die beperkter wordt naarmate de try-out nadert.’

Belangrijk is ook dat de kledij functioneel moet zijn voor dansers om vlot in te kunnen bewegen. Er komt dus een grote verantwoordelijkheid bij kijken. Vaak wordt de keuze voor de belichting pas aan het einde van een creatie vastgelegd, wat ook naar de kostuums toe voor veel spanning zorgt.

‘Kostuums zijn vaak datgene waar toeschouwers als eerste een mening over uitspreken wanneer ze een voorstelling gezien hebben en uit de zaal naar buiten komen. Ze bepalen mee de uitstraling.’

Toen de crisis alles tot stilstand bracht, voelde Elena haar grote passie uit haar handen wegglijden en dat kwam hard aan. Toch bleef ze hoop vinden vanuit haar voorliefde voor een romantische kijk op het leven, zo klonk het tijdens ons gesprek in mei 2020:

‘Zoals ik las in een artikel van iemand uit Nederland, geloof ik dat ik nu door een zure appel moet bijten, maar dat ik daarna wakker gekust zal worden. (lacht) De laatste twee jaar was er een trend waarbij veel belang gehecht werd aan heel mooie en ook bombastische kostuums in opera. Daar was ik blij om, hopelijk blijft dit mogelijk wanneer besparingen zich opdringen.’

Naar aanleiding van de lockdowns twee jaar geleden, keek Elena met een voorspellende blik naar de toekomst:

‘Heel wat producties werden ter beschikking gesteld om online te bekijken. Maar ook artistiek werk heeft een prijs. Naar kostuums toe zie ik een grote uitdaging in digitalisering, je ziet de details uitvergroot via de camera en een goed resultaat is dus des te belangrijker. Die verantwoordelijkheid zie ik als de volgende grote stap binnen de technologische evolutie. Maar in de eerste plaats willen we toch graag van dichtbij en in werkelijkheid toekijken?’

Haar kinderdroom blijft haar drijfveer: emotie weergeven in de dynamiek van stoffen als deel van een verhaal. Met oog voor de juiste stoffen zoekt ze naar manieren om een personage of danser helemaal tot zijn recht te laten komen. Toch kreeg de ‘stem achter de schermen’ ook een plaats op de voorgrond. De crisis zorgde voor de noodzaak om naar alternatieven te zoeken en Elena begon dan ook met haar eigen kennis en expertise verder uit te dragen in de vorm van lessen over mode en ontwerp.

Wie de woorden toile en moulage in de vingers wil krijgen, is bij haar aan het juiste adres.

‘We doorlopen de verschillende stappen van een ontwerpproces: van modetekenen en leren mouleren op de paspop, tot de effectieve uitvoering in het knippen en stikken van de stoffen. Voorbeelden van bekende ontwerpers dienen als inspiratie om de eigen creativiteit aan te wakkeren en te stimuleren tot het ontwikkelen van een persoonlijke visie en stijl.’

Elena was als ontwerpster betrokken in verschillende producties binnen de opera, theater, film en hedendaagse dans in binnenen buitenland. Zo was ze verantwoordelijk voor de kostuums van de dramaserie The White Queen van de BBC. Ook maakte ze de ontwerpen voor drie opera’s van de Nederlandse Reisopera. Haar persoonlijke toets kon ze verfijnen dankzij gespecialiseerde opleidingen doorheen de jaren. Zelf noemt ze zich een dromer en een tijdreiziger. Zo zou ze het liefst in een crinoline op het toneel verschijnen, recht uit het victoriaanse tijdperk.

Met een indrukwekkend curriculum binnen theaterkostuumontwerp geeft Elena Werner haar vaardigheden nu ook met plezier door. Ze begeleidt de leerlingen op een zintuiglijke manier doorheen de wereld van mode en kostuum.

‘Iedereen die geprikkeld is om aan de slag te gaan met textiel, kan bij mij de eerste kneepjes van het vak leren. Ook kunnen de lessen een meerwaarde zijn voor wie zich professioneel verder wil ontwikkelen. Ik verwelkom dan ook graag mensen met ervaring die zich wensen te specialiseren in het maken en ontwerpen van kledij. Ik houd van originaliteit en precisie en geef naast de praktische ondersteuning graag interessante weetjes mee uit de modegeschiedenis en vanuit mijn voorliefde voor historische kostuums.’

Ontdek hier het universum van Elena Werner:  www.elenawerner.eu facebook Costume Design & Scenic Arts

— Lise Surmont

Van jongs af aan nam mijn mama mij mee op sleeptouw, zo leerde ik naar dans kijken en liet ik mij verwonderen. Dans is voor mij ook een metafoor voor het leven, elke opvoering is anders en zoals je vogels in een vlucht kan waarnemen, zo vraagt ook een dansvoorstelling de blik van de kijker op dat specifieke moment. Dat blijft voor mij de magie van de podiumkunsten: het hier en nu. Dans heeft iets heel elementairs door de woordeloze weergave van intense emoties: van liefdesverdriet tot vreugde, boosheid of bevrijding. Dans laat de oerschreeuw van een geboorte zien en de schaduw van de dood. Tijdens mijn studies koos ik voor een bachelorproef over Akram Khan en een stage bij Ultima Vez. Later kreeg ik de kans om als dramaturge mee te werken bij Cie Monica en tot op vandaag geef ik inleidingen bij dansvoorstellingen in De Spil in Roeselare. Voor DANST begon ik te schrijven in 2018 toen ik de column verzorgde. Sindsdien schrijf ik met plezier diverse artikelen en krijg ik via interviews de kans om in contact te komen met boeiende choreografen, dansers en verrassende gezichten achter de schermen.