TEOVIZIJA, ZAGREB BIBLIOTEKA: Duhovna misao KNJIGA: LXII.
Izdavač: Teovizija, Zagreb, Kaptol 13© web: www.teovizija.hr email: teovizija@teovizija.hr Prodaja: tel/fax: 01/49 23 964
Za izdavača: Ivica Domaćinović Tehnički urednik: Mirko Tomić
Lektura: Vlasta Molinar Recenzenti: Nevenka Nekić Đuro Vidmarović
Grafičko oblikovanje: Teovizija d.o.o.
Tisak: Grafocentar, Sesvete
Knjiga je tiskana u lipnju 2015. godine 2
Franjo Mandić
Teovizija Zagreb, 2015. 3
ZAHVALA Toplo zahvaljujem gospođi Nevenki Nekić za pomoć kod uređenja knjige i Vlasti Molinar za lekturu. Posebna zahvala gospodinu Đuri Vidmaroviću kao uredniku i mentoru, za njegov doprinos u izgradnji moga pjesničkog izričaja. Zahvala mojoj obitelji kojima posvećujem ovu knjigu. 4
Poezija je mudrost raspjevana u srcu, mudrost je poezija raspjevana u umu. Kad bismo u isto vrijeme mogli očarati srce i um čovječji, čovjek bi prebivao u sjeni Božjoj. Halil Džubran
5
6
PREDGOVOR
Postoje suvremene koncepcije pjesničkoga izraza koje su prihvatile odbacivanje logičke strukture na račun psihološke strukture. Pjesnici kruže oko ubogog cilja i to je tzv. „čista poezija“. Pojavljuju se partikule izdvojene iz cjeline koje prestaju označavati bilo što. Ostaju u kriptosvijetu, hermetički zaključane i nedodirljive za drugo biće. Potreba iskaza neizrecivoga zatvara se u vlastitost. Franjo Mandić u svojoj drugoj zbirci poezije odstupa od toga suvremenoga koncepta, otvara sebstvo svojim jednostavnim i toplim jezikom te prima u svojoj predanosti svekoliki svijet ne odvraćajući lice od njegovih nevaljanština, kao ni od intimne potrage za dodirom s božanskim. Jednom je to sam Bog, drugi put Djeva Marija, Majka nad majkama. Kao da se odredio prema grčkoj sofrosyni, duhovnoj disciplini umjerene mudrosti u kojoj kao učitelj savjetuje, poučava, moli i grdi nevaljale đake, bavi se njihovim manama i vrlinama u kojima i sam percipira, ponekad nameće neki aksiom ili iskazuje svoje čežnje, što i jest najčešća bit poezije. Često ostaje pred vratima neiskazivoga i sažima sveukupnu misaonost u tri riječi: ljubav, život, duša. Malenost i nedostojnost čovjeka brinu ga, žalosti ga 7
ljudska oholost, jarost, srdžba, žestina, mržnja, pohlepa, i on vodi bitku za nekoga savršenoga ili boljega čovjeka kojega vadi iz mulja, kaljuže, blata, tame i straha. Ponegdje ga uhvati sjeta pa i njegovi“ usnuli snovi miruju“ . Putovanje cestom prema Istini puno je prepreka jer on nije sam. Uz njega su oni kojima je materija ili neka stvar smisao života, a to je zlo. Stoga on često koristi mnogo glagola u obliku imperativa kojima ljude potiče na bolji način života. To mnoštvo glagola donekle ubija poetičnost, a naglašava didaktičnost i seizmografski bilježi potrese njegove duše. Ona hrli obuzeta adoracijskim formama, uvjeravajući sebe i druge u credo , imajući potrebu da brani Isusa. Hoda tako „s križem na ramenu/ idem puno brže“, a „duša se kupa u/mirisnoj bistrini“ pa se često zaustavlja na nekoj filozofskoj postaji ili se sjeća biblijskih citata i shvaća da je jedini cilj čovjekova života“ želim se izdići iznad samoga sebe/ prepoznati veličanstvenost svoga bića“. Taj teološki diskurs često se uplete u stihove i svijest da za čovjeka postoji jedan jedini odabir u kojem“samo će ljubav preživjeti“. Ta spoznaja odnosi ga u dubinu vjere i on ne traži potvrdu ni dokaze za postojanje Boga. Čovjek je svoju slobodu zlorabio, drvo kušnje, ujedno i drvo života, ostalo je bez plodova, oni na njemu više ne zriju. Franjo Mandić unutar svoje sakralne misli poput ikonografa ispisuje svoj pozlaćeni odnos prema Majci Božjoj, u adoraciji, zanosu, neprekidnoj uskličnosti i ekstazi, uzima ritam molitve kao ritam vanjske forme, možda u naglosti pisanja ponegdje izgubivši unutarnji 8
ritam i sklad stihova. Oni su razbarušeni i u hvatanju misli na tragu nevaljalim pojavama“ užeglim vatrama zlobe“, pa se moli Majci“za mene šapni samo jednu riječ“. Nimalo ravnodušan prema dva ljudska grijeha pjesnik Franjo postavlja se kao Kafka koji kaže: „Postoje dva glavna ljudska grijeha iz kojih proizlaze svi drugi: nestrpljivost i nemarnost. Zbog nestrpljenja ljudi su bili protjerani iz raja, zbog nemara tamo se ne vraćaju.“ Većina pjesama pisana je u slobodnoj formi, bez rime, ali postoje i soneti unutar ove druge zbirke. Taj dio knjige „Ritam srca“ možda je najzanimljiviji zbog poneke igre s pojmom vremena i „kad bi vrijeme stalo“ što bi se moglo dogoditi. Ako je čovjek čovjeku vuk, ostaje nam ritam savjesti i srca, a onda pjesnik još dodaje i pouke koje nalikuju arhetipskim statutima drevnih redova koji su, poput benediktinaca, formirali kršćanski duh Europe. U posljednjem dijelu zbirke „Sjena uspomena“ apoteoza je rodnom kraju, zavičaju Neretve, Vidovi, Grabovici. Tamo su ostale zauvijek bolne uspomene na pokolje i žrtve, tamo stoje stećci kao živi svjedoci naše starine. I konačno, pjesnik se obraća svojim sunarodnjacima znakovitim stihovima:“…šutljiv Hrvat u nutrini svojoj/ čeka kruha od dušmana svoga“. U tom deseteračkom poretku ima davnina duboki trag po kojem njegovo transcendentalno biće nastoji pronaći smisao života unutar vječne osobne i nacionalne pasije. Nevenka Nekić
9
10
Tihi koraci Slobodnim izborom čovjek određuje svoj put, a svi dolazomo na isti cilj. Nije presudno kojim putem smo išli, nego kako smo putovali.
11
12
„Ja sam onaj koji jest“, reče glas iz vatre. Zađi u tišinu, osluhni, osjetit ćeš da središte nije u tebi. Ja sam tvoje središte! Tvoje „ja“ ovdje je iluzija, zabluda, neznanjem si ga prikrio. Nikada nisi sam, duboko u sebi ispunjen si sjećanjima. Umri u svojoj skrovitosti i bit ćeš sam, slobodan i dokučiv. Velik teret nosiš, životne promašaje, neuspjehe, svoja razočaranja. Samo u tišini umire tvoje „ja“, jedino me tako možeš sresti. Služi iz čiste ljubavi, nestani u sebi, zađi duboko u tišinu...
13
Čuješ li što duša govori? Ne čuješ da kliče? Duša se nada. Govori srcu! Zapisuj govor duše, razgovaraj s njom, pitaj kamo žuri? Ona sve zna, rođena je u iskonu, za vječnost. Ako zaspiš u žarištu duše sigurno ćeš sagorjeti. Zato razgovaraj i pregovaraj. Poslušaj nečujni govor kako se ulijeva u amforu Života.
14
Možeš li biti toliko mudar, nekad zaplakati, nasmijati se, oholost odbaciti? Možeš li sebe izgubiti da bi sam u sebi nestao, da sebe u sebi možeš prepoznati i iznova se pronaći? Možeš li se sebe odreći, sve dati a ništa ne tražiti, slijediti se po trnovitom putu, sebi se narugati, sebe poniziti? Izorane brazde postaju potoci nestalni. Ostaje kamen i maslina na gori.
15
Iskreno te pitam zašto mrziš brata, zašto mržnjom svojom truješ život kratki, ovaj život lijepi draži je od zlata, kad rasteš dobrotom on postaje slatki. Pitam se uvijek kome mržnja godi, jer nikome ona ne donosi sreće, ona je ko pjena na nemirnoj vodi, kad se voda smiri pjeniti se neće. Tamo u modrini prava ljubav cvjeta, približi se malo, prigrlit te želi, ona tebe treba i sve ljude svijeta, jer ste sada za nju u punini zreli. .
16
KAZALO: Predgovor...............................................................7 TIHI KORACI..................................................... 11 Božanska tišina....................................................13 Govor duše...........................................................14 Možeš li................................................................15 Iskreno te pitam....................................................16 Okupana duša.......................................................17 Pjesma zahvale.....................................................18 Plamen nade.........................................................19 Nauči živjeti.........................................................20 Postoje riječi.........................................................21 Povjeruj dubini duše............................................22 Dogorjela svijeća.................................................23 Prigni se do zemlje...............................................24 Progledaj čovječe.................................................25 Prvi kamen baci....................................................26 Voli.......................................................................27 Put prema ljepoti..................................................28 Sve je dobro.........................................................29 Tamo umire mržnja..............................................30 Put u radost..........................................................31 Zaori pustinju.......................................................32 Radost u dušu utkana...........................................33 Pramen znatiželje.................................................34 123
Zrolabljena sloboda..............................................35 Otrov mržnje........................................................36 Pohlepa.................................................................37 Tišina će propjevati..............................................38 TRAGOVI VRELA.............................................39 Čitav život............................................................41 Lov na tišinu........................................................42 Ljubljeni Isus i život............................................43 Mirisi vjere...........................................................44 Mojoj sam pjesmi darovao ljubav........................45 Naborano naličje..................................................46 Nemoj mi Bože zamjeriti jako.............................47 Pogled iz mraka....................................................48 Pokaži mi Bože....................................................49 Probuđena radost..................................................50 Proklijalo sjeme sumnji........................................51 Siromašno srce.....................................................52 Snovi blaženstva..................................................53 Šapat milosti........................................................54 Vjerujem..............................................................55 Prvi, drugi, treći...................................................56 Stare nedoumice...................................................57 MAJKA NAD MAJKAMA.................................59 Veliča....................................................................61 Majčinski vidici nade...........................................62 Majko Kristove radosti........................................63 124
Nebeska arija........................................................64 Odbljesak križa....................................................65 Povedi me putevima svojim.................................66 Vidokrug ljepote...................................................67 Dar nad darovima.................................................68 RITAM SRCA – SONETI...................................69 Čuvaj riječi...........................................................71 Kad bi vrijeme stalo.............................................72 Kad je čovjek čovjeku vuk...................................73 Na putu života......................................................74 Osmijeh................................................................75 Ritam srca............................................................76 Svijetla točka domovine.......................................77 Svjetlo uz tople kiše.............................................78 Šapat kiše.............................................................79 SJENE USPOMENA...........................................81 Na vrhu Vidove....................................................83 Oživljeni stećak....................................................84 Putovanje kroz uspomene....................................85 Tužna Grabovica..................................................86 Sjene zaborava.....................................................87 Prema kraju..........................................................88 Slika iskrivljenog pogleda....................................89 Život.....................................................................90 Nevera..................................................................91 Nezasitna pohlepa................................................92 125
Laž u deseterac utkana.........................................93 Istina pobjeđuje....................................................94 Radosno jutro.......................................................95 ZAGONETKA - SONET.....................................97 Gromoviti glas s visine........................................99 Muti i maže........................................................100 Najljepša sam, najdraža sam..............................101 Poznaješ li ovog prijatelja..................................102 Slatkasto slani osmjesi.......................................103 Sanjaju mnogi njene visine................................104 Poželjno ime.......................................................105 Pogovor..............................................................107 Kazalo................................................................123 Bilješka o autoru................................................127
126
Bilješka o autoru Franjo Mandić rođen je 1944. godine u Grabovici kod Mostara. Poslije završene ekonomske i prometne srednje škole, završio je studij Ekonomskog fakulteta. Najveći dio svoga života proveo je u Slavonskom Brodu. Zadnjih osam godina živi u Zagrebu. Piše pjesme i kratke priče koje objavljuje u različitim časopisima. Njegove pjesme su tiskane u nekoliko zbornika. Osim pjesama koje odišu tematikom kršćanskog nadahnuća, piše kratke priče, aforizme te pjesme i zagonetke za djecu. Suradnik je u listu Hrvatske šenštatske obitelji „Pismo saveza“ i župnom listu „Živjeti zajedno“ župe svetog Ivana apostola i evanđelista u Zagrebu. Predsjednik je Udruge ljubitelja pera i kista „Pegaz“ iz Zagreba koja je izdala tri zbirke poezije i proze: „Zajedno na putu“ – zbornik pjesama 2011. godine, „Zajedno na putu“ – zbornik radova 2012. godine i „Zajedno na putu“ – zbornik radova 2013. godine u kojima je bio jedan od autora. Tiskao je priču „Nazaretsko čudo“, a knjigu pjesama „Glazba tišine“ objavio je 2013. godine u nakladi izdavačke kuće Teovizija iz Zagreba.
127