2.2. Cách thức thực hiện

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL Ảnh 9: Học sinh lớp 10D3 tổ chức sinh hoạt chủ đề Tình bạn – tình yêu nhân ngày 20-10 Tóm lại, điều đặc biệt quan trọng đối với giáo viên chủ nhiệm là thông qua các phương pháp nghiên cứu, thu thập được thông tin thật chính xác, đồng thời phân tích được nguyên nhân của các hiện trạng để nhanh chóng tìm ra biện pháp giáo dục. Cần xác định rằng, tìm hiểu nắm vững đối tượng giáo dục không phải là việc làm có thời hạn, chóng vánh trong một, hai ngày, cũng không phải là công việc chỉ được tiến hành trong một giai đoạn đầu mới nhận lớp mà phải là công việc thường xuyên, liên tục trong suốt năm học sao cho có thể hiểu học sinh một cách cập nhật, đầy đủ, toàn diện và sâu sắc nhất. 2.2. Cách thức thực hiện Thông thường, việc tìm hiểu học sinh diễn ra theo các giai đoạn sau: Giai đoạn 1: Điều tra cơ bản về tình hình lớp và từng học sinh Yêu cầu của giai đoạn này là giáo viên chủ nhiệm phải nắm được sơ bộ những nét cơ bản của từng học sinh và cả lớp về mọi mặt như học lực, hạnh kiểm, những thành tích và khả năng phát triển chung của cả lớp và từng cá nhân, những hạn chế và khó khăn, xu hướng phát triển của lớp, những đối tượng cần quan tâm hơn… trên cơ sở đó, dự kiến phân loại học sinh, dự kiến kế hoạch tổ chức giáo dục tập thể và từng cá nhân, từng nhóm học sinh. 23

Để đạt được yêu cầu này, thông thường người giáo viên chủ nhiệm phải thực DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL hiện như sau: - Nghiên cứu học bạ của học sinh: đặc biệt khi được phân chủ nhiệm lớp đầu cấp, giáo viên chủ nhiệm nhận học bạ và nghiên cứu kỹ học sinh theo yêu cầu đặt ra. - Nghiên cứu lí lịch học sinh: giáo viên chủ nhiệm tổ chức cho các em kê khai sơ yếu lí lịch của bản thân và gia đình theo mẫu giáo viên chủ nhiệm lập ra. Giáo viên chủ nhiệm hướng dẫn cụ thể cho học sinh để các em ghi đúng, ghi đầy đủ thông tin. Hướng dẫn các em viết lí lịch gia đình có sự giúp đỡ của bố mẹ và có chữ kí của học sinh và phụ huynh. - Sau khi thu phiếu (sơ yếu lí lịch) của học sinh, giáo viên chủ nhiệm nghiên cứu và phân loại đối tượng giáo dục của mình theo nội dung dự định tìm hiểu. + Về hoàn cảnh sống (số lượng thành viên trong gia đình, nghề nghiệp, thu nhập, tình cảm gia đình,…) + Khả năng học tập chung của lớp và của từng cá nhân (xếp loại học lực của năm trước, nguyện vọng, sở thích,…) + Các khả năng khác của cá nhân và của tập thể (văn nghệ, thể thao…) + Năng lực nổi trội + Học sinh đặc biệt (khiếm khuyết, cần hỗ trợ…) + Mong muốn và đề nghị của cha mẹ học sinh đối với nhà trường… Kết quả thu được ghi vào sổ chủ nhiệm theo các mục nội dung tương ứng. Như vậy, giáo viên chủ nhiệm đã thu được bức tranh toàn cảnh rất cơ bản về kế hoạch tổ chức và giáo dục học sinh lớp chủ nhiệm. - Trong trường hợp học sinh ghi chưa đầy đủ thông tin, chưa rõ thì giáo viên chủ nhiệm cần thu thập thêm thông tin từ các nguồn (trao đổi ngay với học sinh, với cha mẹ học sinh, hoặc những người liên quan…) để có nhận xét khách quan và dự kiến đúng các biện pháp tác động. Trong dự kiến kế hoạch tổ chức giáo dục học sinh của giáo viên chủ nhiệm nên cho học sinh tham gia và bổ sung ý kiến để giáo viên có thể điều chỉnh cho hợp lí (học sinh có thể đề xuất được sinh hoạt cùng tổ với nhóm bạn nào, lí do vì sao? Nếu phù hợp thì giáo viên chủ nhiệm có thể điều chỉnh). Bản dự kiến kế hoạch này sẽ được triển khai sau cuộc họp với cha mẹ và giáo viên môn học ngay đầu năm học. Giai đoạn 2: Kiểm tra thông tin, điều chỉnh kế hoạch Những tháng tiếp theo của năm học, việc tìm hiểu học sinh nhằm giúp giáo viên chủ nhiệm kiểm tra lại độ chính xác của các thông tin thu được ban đầu, kịp thời bổ sung, điều chỉnh kế hoạch và lựa chọn biện pháp tác động sư phạm cho phù hợp với tập thể lớp, với từng học sinh và nhóm học sinh (nếu thấy có sự sai lệch so với nhận định ban đầu) 24

Ở giai đoạn này, giáo viên chủ nhiệm có thể sử dụng các phương pháp sau: DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL - Trò chuyện với học sinh, với giáo viên chủ nhiệm cũ (nếu có điều kiện), với các bạn học sinh khác (bạn của học sinh cần tìm hiểu thêm) - Thăm gia đình học sinh (trong những trường hợp thật cần thiết vì thực tế giáo viên chủ nhiệm không thể có điều kiện đi thăm hết tất cả gia đình học sinh trong lớp được) nhằm hiểu sâu sắc toàn diện hơn về học sinh và gia đình các em, tạo được mối quan hệ thông cảm và thiện cảm giữa giáo viên chủ nhiệm với học sinh và cha mẹ học sinh, tạo thuận lợi cho công tác giáo dục học sinh, phối hợp với cha mẹ học sinh để giáo dục con em hiệu quả. - Quan sát học sinh thông qua các hoạt động tập thể: trên cơ sở những thông tin thu được, giáo viên chủ nhiệm có thể điều chỉnh lại sự phân loại đối tượng giáo dục cho hợp lí hơn, đồng thời có thể bổ sung thêm vào kế hoạch giáo dục những nội dung và biện pháp cần thiết. Tùy theo đặc điểm, nội dung giáo dục của lớp (trình độ nhận thức, năng lực học tập, phẩm chất đạo đức, năng lực hoạt động tập thể, hoạt động xã hội của học sinh), giáo viên chủ nhiệm có thể có nhiều cách phân loại. Thực tế, giáo viên chủ nhiệm thường phân học sinh của lớp thành 3 nhóm và xây dựng kế hoạch tác động phù hợp với mỗi nhóm như sau: Nhóm 1: gồm những học sinh tích cực, ủng hộ các giải pháp của các nhà giáo dục. Nhóm 2: gồm những học sinh không có biểu hiện gì xấu, cũng không thể hiện rõ hành vi tích cực của mình trong tập thể. Nhóm 3: gồm những học sinh có nhiều biểu hiện yếu kém về học tập, về tư cách đạo đức và cần phải quan tâm nhiều nhất. Kết quả tìm hiểu học sinh qua 2 giai đoạn (khoảng thời gian từ tháng 9 đến tháng 10) là điều kiện cần thiết để giúp giáo viên chủ nhiệm lớp làm tốt công tác giáo dục học sinh lớp chủ nhiệm. Giai đoạn 3: Tiếp tục tìm hiểu học sinh, bổ sung, điều chỉnh kịp thời biện pháp tác động để đạt kết quả cao hơn Giai đoạn này cho thấy việc tìm hiểu học sinh là một quá trình liên tục và được thực hiện thường xuyên trong năm học. Qúa trình này giúp giáo viên chủ nhiệm không ngừng nâng cao trình độ sư phạm trong công tác giáo dục học sinh. Các hình thức thường sử dụng là nghiên cứu kết quả học tập của học sinh qua sổ điểm, sổ ghi đầu bài, sổ liên lạc, qua sản phẩm lao động của học sinh, bên cạnh đó giáo viên chủ nhiệm nên tham dự các cuộc họp tổ, lớp, các hoạt động văn nghệ, thể thao… để hiểu thêm về các em. 2.3. Một số phương pháp giáo dục áp dụng phù hợp với từng nhóm đối tượng học sinh 2.3.1. Đối với những học sinh có hoàn cảnh gia đình khó khăn 25

Giáo viên chủ nhiệm thường xuyên động viên giúp đỡ cả về vật chất lẫn tinh DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL thần. Kêu gọi học sinh cả lớp có tinh thần đoàn kết tương thân tương ái giúp bạn vượt khó. Đề đạt với chi hội phụ huynh lớp, nhà trường tạo điều kiện giúp đỡ những em đó. Tính ưu việt của việc làm này là vừa khắc phục được khó khăn lại vừa giáo dục được lòng nhân ái cho học sinh và tranh thủ được sự hỗ trợ của nhà trường của hội phụ huynh học sinh. 2.3.2. Đối với những học sinh khuyết tật Giáo viên chủ nhiệm cần dành tình cảm ưu ái hơn đối với những học sinh khuyết tật. Chú ý cách bố trí chỗ ngồi phù hợp, cách đặt câu hỏi gợi mở khi tìm hiểu bài và sự đòi hỏi yêu cầu về nội dung bài học sẽ khác hơn so với học sinh bình thường. Thường xuyên gặp gỡ phụ huynh để kết hợp theo dõi diễn biến về sức khỏe và tình hình học tập của các em. 2.3.3. Đối với học sinh cá biệt về phẩm chất Tìm hiểu nguyên nhân qua gia đình: gia đình có sự mâu thuẫn giữa bố và mẹ, gia đình thiếu quan tâm hoặc có thể bị bạn bè, kẻ xấu lôi kéo… Hoặc trẻ có những tính xấu mà bản thân gia đình chưa giáo dục được… Dùng phương pháp tác động tình cảm, nghiêm khắc đối với học sinh nhưng không cứng nhắc. Tuyệt đối không sử dụng phương pháp trách phạt, chú ý gần gũi các em và thường xuyên nhắc nhở động viên khen chê kịp thời. Giao cho các em đó một chức vụ trong lớp nhằm gắn với các em trách nhiệm để từng bước điều chỉnh mình. 2.3.4. Đối với học sinh chưa hoàn thành việc học - Tìm hiểu nguyên nhân vì sao em đó học chậm, hạn chế tiếp thu những môn nào. Có thể là ở gia đình các em không có thời gian học tập vì phải làm nhiều việc hoặc em đó có lỗ hổng về kiến thức nên cảm thấy chán nản. Giáo viên lập kế hoạch giúp đỡ đối tượng bằng những việc cụ thể như sau: + Giảng lại bài mà các em chưa hiểu hay còn hiểu mù mờ vào những thời gian ngoài giờ lên lớp. + Đưa ra những câu hỏi từ dễ đến khó để học sinh có thể trả lơi được nhằm tạo hứng thú và củng cố niềm tin ở các em. + Thường xuyên kiểm tra các đối tượng đó trong quá trình lên lớp + Tổ chức cho học sinh học theo nhóm để học sinh khá giỏi giúp đỡ học sinh yếu kém tiến bộ. + Gặp gỡ phụ huynh học sinh trao đổi về tình hình học tập, cũng như sự tiến bộ của con em để phụ huynh giúp đỡ thêm việc học ở nhà cho các em. + Chú ý tránh thái độ miệt thị, phân biệt đối xử làm cho các em nhụt chí, xấu hổ trước bạn bè. 2.3.5. Đối với những học sinh có năng lực đặc biệt - Điều quan trọng là phát hiện những năng lực đặc biệt ở học sinh về văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, hội họa,… 26

- Cùng với nhà trường lập kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên cho các đối DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL tượng này. - Bồi dưỡng, khơi dậy ở các em lòng say mê hứng thú học tập thông qua những hội thi, những buổi nói chuyện ngoại khóa hoặc gần gũi nhất ngay trong tiết học chính khóa. Tóm lại dù với đối tượng nào bản thân giáo viên phải lưu ý dùng phương pháp tác động tình cảm, động viên khích lệ kịp thời, phối hợp với phụ huynh để giáo dục và đặc biệt xác định vấn đề giáo dục kiến thức kĩ năng, phẩm chất, năng lực là vấn đề then chốt. 2.4. Thực hành các phương pháp tìm hiểu, phân loại học sinh lớp chủ nhiệm. 2.4.1. Một số mẫu phiếu điều tra, tìm hiểu học sinh, mẫu thống kê phân loại học sinh Ví dụ 1: Mẫu phiếu điều tra lý lịch học sinh 27

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL Độc lập – Tự do – Hạnh phúc SƠ YẾU LÍ LỊCH HỌC SINH – LỚP... 1. Họ và tên học sinh……………………. Ngày tháng năm sinh………………. Nơi sinh (đúng như trong giấy khai sinh)…………………………………… Học sinh trường THCS…………………..Dân tộc………Tôn giáo………… 2. Địa chỉ………………………………………………………………………... Hộ khẩu………………………………………………………………………. 3. Điểm trung bình cuối năm lớp 9: Toán……. Văn……….Anh………………. Xếp loại học lực………………………………..Hạnh kiểm…………………. Điểm thi vào trường……..Trong đó Toán……..Văn……..Anh…………… Đạt giải thưởng học sinh giỏi thành phố - môn………. Tỉnh – môn………… Thành tích học tập khác……………………………………………………… Thành tích đạt được( về hội họa, văn nghệ, TDTT, hoạt động Đoàn –Đội)…………………………………………………………………………… Năng khiếu…………………………………………………………………… Ngày vào Đoàn:………………tại……………………………………………. Chức vụ từng giữ ở cấp II (lớp trưởng, lớp phó, BCH chi đoàn, chi đội trưởng)……………………………………………………………………… 4. Diện chính sách (ghi rõ loại: con thương binh, con liệt sĩ, gia đình khó khăn)………………………………………………………………………….. Tình trạng sức khỏe (có bệnh gì đặc biệt không?)…………………………… 5. Họ và tên bố:…………………………………………Năm sinh…………….. Nghề nghiệp…………………………Điện thoại di động…………………… 6. Họ và tên mẹ:…………………………………………Năm sinh……………. Nghề nghiệp…………………………Điện thoại di động…………………… 7. Cha hoặc mẹ học sinh đã từng tham gia vào: BCH Chi hội cha mẹ học sinh của lớp Có……….. không…………….BCH hội cha mẹ học sinh của trường Có………...Không………………. ......., ngày.....tháng.....năm Người khai (kí tên) 28

Ví dụ 2: Mẫu phiếu điều tra tìm hiểu về gia đình học sinh

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL 1. Những thông tin về đặc điểm của bố, mẹ - Tuổi ……………. - Nghề nghiệp, cương vị công tác……………………………………… - Trình độ văn hóa, chuyên môn………………………………………. 2. Thông tin để liên hệ - Địa chỉ………………………………………………………………… - Điện thoại…………………………………………………………….. - Hòm thư điện tử………………………………………………………. Facebook…………………………..Zalo…………………………….. - Tên bố, mẹ (hoặc người đỡ đầu)…………………………………….. 3. Điều kiện kinh tế - Thu nhập hàng tháng………………………………………………… - Cơ sở nhà ở, phương tiện đi lại, sinh hoạt…………………………… 4. Khả năng tham gia các hoạt động giáo dục - Về chuyên môn giáo dục: chăm sóc sức khỏe, về văn nghệ, thể dục thể thao, tổ chức vui chơi, các câu lạc bộ,… - Về thời gian tham gia: ngày nghỉ, hè hay hằng ngày - Về cơ sở vật chất, tài chính: có thể đóng góp, cho mượn, cho thuê… 5. Tìm hiểu trình độ sư phạm của bố mẹ học sinh Tìm hiểu, nghiên cứu trình độ hiểu biết của các bậc phụ huynh là đòi hỏi mới với giáo viên chủ nhiệm ngày nay, vì chính trình độ sư phạm của bố mẹ học sinh là cơ sở quan trọng nhất để thực hiện phối hợp với gia đình và là cơ sở để giáo viên chủ nhiệm thành lập Ban đại diện Hội cha mẹ học sinh của lớp, của trường và phác thảo nội dung hoạt động của chi hội cha mẹ học sinh. Ví dụ 3: Mẫu phiếu tìm hiểu trình độ sư phạm của các bậc cha mẹ (qua phiếu trắc nghiệm) Lưu ý: Trả lời tại cuộc họp phụ huynh đầu năm học, không nên đem về nhà sẽ thiếu tính khách quan vì người khác trả lời (*) Thông tin về người trả lời - Họ và tên………………………………………………………………………….. - Địa chỉ………………………………………Điện thoại………………………… - Tên học sinh……………………………………………………………………… 29

(Lưu ý: cần có những thông tin về nhận thức, kiến thức sư phạm đơn giản) DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL (*) Thông tin về trình độ sư phạm và nguyện vọng của cha mẹ - Gia đình có những hiểu biết và có thể tham gia cùng nhà trường về những lĩnh vực nào dưới đây? + Phương pháp giáo dục, dạy học + Giáo dục dân số - kế hoạch hóa gia đình + Giáo dục sức khỏe sinh sản + Kĩ năng sống + Văn hóa, giáo dục + Các lớp chuyên đề + Thể dục thể thao - Đã và đang tham gia câu lạc bộ nào? (Xin ghi cụ thể địa chỉ, người phụ trách câu lạc bộ…) - Khi con cái ốm đau, quý phụ huynh thường tham khảo ý kiến của ai? + Giáo viên chủ nhiệm + Người thân + Hàng xóm + Cán bộ cộng đồng + Thầy thuốc + Đưa ngay đi bệnh viện... - Khi phát hiện ra con cái của hàng xóm nghiện hút, quý phụ huynh sẽ làm gì? + Không để ý + Theo dõi hiện tượng + Trao đổi với gia đình cháu đó + Trao đổi với công an + Cán bộ tổ dân phố + Trao đổi trực tiếp với cháu đó - Xin quý phụ huynh cho biết con em quý vị có năng khiếu về lĩnh vực gì? Xin ghi cụ thể……………………………………………………………….. - Để bồi dưỡng năng khiếu cho con em, quý phụ huynh cho cháu tham gia: + Học thêm tại trường 30

+ Sinh hoạt ở câu lạc bộ DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL + Sinh hoạt ở các nhà văn hóa thiếu nhi/ thiếu niên + Cung thiếu nhi + Gia đình tự tổ chức + Có khả năng đóng góp kinh phí - Để góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện cho các cháu, xin quý phụ huynh cho biết nhưng mặt yếu ở cháu, để nhà trường quan tâm giúp đỡ. TT Con cái của các bậc cha mẹ

Những biểu hiện ở cháu Yếu Bình thường Tốt

1 Biết chào hỏi người lớn (cha mẹ) 2 Nhường nhịn bạn bè, em nhỏ 3 Biết chia sẻ, giúp đỡ người khác 4 Tự giác học tập ở nhà 5 Biết giữ vệ sinh cá nhân 6 Sống ngăn nắp, gọn gàng 7 Sinh hoạt đúng giờ (ăn, ngủ, học) 8 Biết kiềm chế (ít khóc nhè, ít cáu) 9 Biết lắng nghe - Quý phụ huynh cho biết con quý vị có những đặc điểm nào cần phải quan tâm giáo dục nhất? Xếp theo thứ tự ưu tiên 1,2,3…

TT Đặc điểm riêng Thứ tự ưu tiên Ghi chú

1 Rụt rè, không tự tin 2 Không tập trung chú ý 3 Có năng khiếu về lĩnh vực nghệ thuật 4 Chậm phát triển trí tuệ 5 Biểu hiện nghiện game

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL 6 Biểu hiện nói dối để nghỉ học/ lười học 7 Trộm tiền chơi game/ hút hít ma túy 8 Mặc cảm, hay thu mình… 9 Mắt tật, sức khỏe yếu… 10 …………………………. Ví dụ 4: Phiếu tìm hiểu đặc điểm tâm lý – xã hội của HS 1. Họ và tên HS............................................................................................ 2. Ngày, tháng, năm sinh............................................................................. 3.Địa chỉ sinh sống........................................................................................... Số điện thoại, địa chỉ email của bố mẹ hoặc của những người thân khác......... 4. Hứng thú riêng của HS. a. Theo ý kiến của bản thân HS. b. Theo ý kiến của cha mẹ HS. 5. Họ và tên cha mẹ, nơi côngt ác, chức vụ, số điệnt hoại ở nơi làm việc, địa chỉ email. Trình độ học vấn của cha mẹ. 6. Hứng thú của bố và mẹ: a. Theo ý kiến của bản thân HS. b. Theo ý kiến của cha mẹ HS. 7. Tình trạng điều kiện vật chất của gia đình. 8. Điều kiện về nhà ở của gia đình. 9. Thành phần/ cơ cấu gia đình. 10. Số lượng trẻ dưới 18 tuổi trong gia đình và độ tuổi của từng em. 11. Tình trạng sức khỏe của HS. 12. Những đặc điểm cá nhân của trẻ cần được GV đặc biệt chú ý. 13. Những đặc điểm tính cách nổi bật của trẻ. 14. Những năng lực mà trẻ có. 15. Thiên hướng mà HS bộc lộ đối với các môn học (HS thích học và học tốt môn nào)? 16. Trẻ gặp khó khăn ở những môn học nào? 17. Trẻ tha m gia vào các nhóm nào: trong trường, ngoài trường. 32

18. Cha mẹ có thể giúp gì được cho lớp, cho trường. DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL Ví dụ 5: Phiếu trưng cầu ý kiến PHHS 1. Họ và tên. 2. Ngày, tháng, năm sinh. 3. Hứng thú riêng của HS. 4.Địa chỉ sinh sống, điện thoại nhà riêng, điện thoại của những người thân khác hoặc điện thoại của hàng xóm (nếu có thể). 5. Họ và tên mẹ HS, nơi là m việc, chức vụ, số điện thoại cơ quan, số điện thoại riêng, trình độ đào tạo, hứng thú. 6. Họ và tên bố HS, nơi làm việc, chức vụ, số điện thoại cơ quan, số điện thoại riêng, trình độ đào tạo, hứng thú. 7. Thành phần/ cơ cấu gia đình, số trẻ dưới 18 tuổi và năm sinh của chúng. 8. Tình trạng điều kiện vật chất của gia đình. 9. Điều kiện về nhà ở. Các vị phụ huynh kính mến! Để sự phối hợp giáo dục HS giữa GV với phụ huynh có hiệu quả, đề nghị các quý vị hãy trả lời cho chúng tôi một số câu hỏi dưới đây càng chi tiết càng tốt. Xin cảm ơn các quý vị. 1. Ông/ bà mong đợi gì từ nhà trường? 2. Điều gì trong nhà trường không là m ông/ bà hài lòng? 3. Con của ông/ bà có những nét tính cách nổi bật nào? 4. Theo ông/ bà, những đặc điểm riêng nào của con ông/ bà cần được GV đặc biệt chú ý? 5. Con của ông/ bà có những năng lực gì? 6. Cha mẹ có được những năng lực nào trong sự phát triển của trẻ? Điều đó đã được tiếp tục bù đắp như thế nào? 7. Ông/ bà nhận thấy con mình có thiên hướng đối với những môn học nào? 8. Con của ông/ bà gặp khó khăn ở những môn học nào? 9. Con của ông/ bà thích làm gì những lúc rảnh rỗi? 10. Ông/ bà thích điều gì ở con của mình? 11. Con của ông/ bà có chăm chỉ, chuyên cần không? 12. Con ông/ bà có nhanh bị mệt mỏi không? 33

13. Con của ông/ bà có phải là người tự lập không? DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL 14. Con của ông/ bà có hay đọc không? Thường đọc cái gì? Trong nhà của ông bà có nhiều sách không? 15. Ông/ bà mong muốn điều gì ở con mình? 16. Theo ông/ bà, con cái mong muốn điều gì ở cha mẹ? 17. Con của ông/ bà có gặp khó khăn trong giao tiếp không? Nếu có thì trẻ thường gặp khó khăn như thế nào? Gặp khó khăn trong giao tiếp với ai? 18. Con của ông/ bà có phòng riêng không? 19. Cha mẹ có nhiều thời gian rỗi không? 20. Những mối quan tâm trước hết ở thời điểm hiện tại của mẹ là gì? Của cha là gì? 21. Ông/ bà có cần đến sự tư vấn của nhà tâm lý học không? Nếu có thì đó là vấn đề gì? 22. Ông/ bà quan niệm thế nào về một “sự giáo dục tốt”? 23. Ông/ bà có thể giúp đỡ được gì cho lớp, cho trường? (về vật chất, sửa chữa phòng ốc, thực hiện các biện pháp giáo dục, hoạt động nghỉ ngơi dã ngoại…)? 3. Sử dụng phương pháp tìm hiểu, phân loại học sinh giải quyết một số tình huống thường gặp trong thực tiễn giáo dục: 2.1. Tình huống 1: THẦY ĐÂU BIẾT… Đã vào giờ học được 15 phút, Thắng mới rụt rè xin vào lớp. Thầy chủ nhiệm lớp 10A với gương mặt tức giận quay ra và quát: - Đứng ngoài đó Thắng chưa kịp nói gì thì thầy đã nói tiếp: - Em sẽ không được vào lớp ngày hôm nay, vì em đã đi học muộn 3 buổi trong tuần này rồi. Nói xong, thầy quay vào giảng bài tiếp mà không để ý đến hôm đó trời rất lạnh. Thắng im lặng, co ro ngoài cửa lớp. Cả lớp nhìn bạn ái ngại. Thầy có biết đâu mẹ Thắng đang nằm viện, bố Thắng lại đi làm xa chưa về kịp. Thắng vừa phải lo cho mẹ lại vừa phải lo cho em nhỏ còn đang học lớp ba nên đi học muộn. Cái sai của thầy chủ nhiệm trong tình huống này là ở chỗ nào?Bài học cần thiết nên rút ra từ tình huống này? 34

Giải quyết tình huống:

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL Học sinh đi học muộn là điều rất thường gặp, có khi có thể là do nguyên nhân chủ quan hoặc khách quan, do đó cũng không nên làm to chuyện hoặc xử lí quá nghiêm khắc. Trong tình huống trên, thầy giáo đã quá cứng nhắc, chứ tìm hiểu rõ nguyên nhân học sinh đi học muộn, đã vô tình trách phạt học sinh và có thể gây tổn thương cho em học sinh đó. Trong trường hợp này, thầy giáo nên nhẹ nhàng ra hiệu cho học sinh vào lớp bằng cách gật đầu rồi tiếp tục hướng dẫn học sinh học. Như vậy, giờ học không bị gián đoạn và cả lớp không có gì phải bàn tán. Hết tiết học, thầy giáo hãy gọi học sinh lên, tìm hiểu nguyên nhân đi học muộn của em ấy rồi nhắc nhở em đi học đúng giờ. Giáo viên cũng nên hướng dẫn cho học sinh phần kiến thức mà em ấy chưa tiếp thu được vì đi học muộn. .. 2.1. Tình huống 2 MẸ BẠN VỪA MẤT Nguyễn Văn Sơn là học sinh lớp 11. Sơn nghỉ học đã gần một tuần nay mà lớp chưa rõ lí do. Trong tiết sinh hoạt lớp cuối tuần, cô M – giáo viên chủ nhiệm hỏi: - Em nào gần nhà bạn Sơn? - Thưa cô em ạ! Bạn Tuấn đứng lên trả lời. - Em có biết vì sao bạn Sơn lại nghỉ học không? Cô hỏi tiếp. - Thưa cô, bạn Sơn chỉ còn mẹ, mà mẹ bạn ấy lại vừa mới mất ạ! Tuấn đáp giọng buồn buồn. Cô chủ nhiệm lớp đã quản lí học sinh tốt chưa? Bài học nào nên rút kinh nghiệm từ tình huống này? Giải quyết tình huống Trong tình huống này, giáo viên chủ nhiệm đã chưa gần gũi, sâu sát với học sinh lớp mình. Học sinh nghỉ học một tuần nhưng cô không tìm hiểu và nắm bắt lí do vì sao học sinh nghỉ học để có sự can thiệp, quan tâm, động viên kịp thời. Từ tình huống nêu trên, mỗi giáo viên ngoài vai trò giảng dạy, chúng ta phải thực sự là một người bạn thân thiết chia sẻ mọi vui buồn, khó khăn trong học tập cũng như cuộc sống với học sinh…. 2.2. Tình huống 3 Theo phân công chỗ ngồi trong lớp, em A ngồi ở dãy bàn cuối. Một tuần sau, mẹ em A đến gặp giáo viên chủ nhiệm yêu cầu đổi chỗ cho em lên ngồi bàn đầu. Trong trường hợp này, anh (chị) giải quyết như thế nào? 35

Giải quyết tình huống:

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL - Tìm hiểu phụ huynh để biết trong thời gian gần đây em này có bệnh về mắt, khiếm thính… hay không? - Nếu phụ huynh nói em thị lực kém hoặc nghe kém thì giải quyết cho em lên ngồi bàn đầu và khuyên phụ huynh đưa em đi khám để điều trị. - Nếu sức khỏe em bình thường thì giải thích cho phụ huynh biết: giáo viên sẽ đổi chỗ luân phiên hai tuần một lần để đảm bảo công bằng cho mọi học sinh trong lớp. 2.3. Tình huống 4 Một học sinh trong lớp thầy/ cô chủ nhiệm trước đây rất ngoan và chăm học, nhưng thời gian gần đât có biểu hiện bỏ một số tiết học và kết quả học tập đi xuống. Sau khi tìm hiểu thầy/cô biết bố mẹ em đó mới li hôn và em đã bỏ tiết đi chơi game. Khi thầy/cô gọi riêng em đó để nhắc nhở thì em đó trả lời: “Bố mẹ có thương em đâu, không ai quan tâm cả thì em cố gắng học làm gì, không sớm thì muộn em cũng phải bỏ học thôi.”. Là một giáo viên chủ nhiệm, thầy/cô hãy xử lí tình huống trên? Giải quyết tình huống: - Có thể nhẹ nhàng khuyên em đó hãy bình tĩnh, vì tương lai của mình em hãy xem lại hành động của em. Ngoài tình cảm gia đình dành cho em còn có thầy cô, bạn bè luôn quan tâm, đứng đằng sau giúp đỡ em, em không nên biểu hiện như thế mà phụ lòng người khác. - Đồng thời giáo viên chủ nhiệm về nhà học sinh đó tìm hiểu, gặp mặt người đại diện nuôi em để phối hợp khuyên răn em. Giáo viên chủ nhiệm cần có thái độ ân cần, quan tâm hơn đối với em đó, luôn động viên nhắc nhở, trò chuyện sau các giờ học, theo dõi biểu hiện của em trong các ngày tiếp theo để có thể phối kết hợp với giáo viên bộ môn, Đoàn trường hoặc Ban giám hiệu nếu em đó chưa tiến bộ. Đặc biệt cần quan tâm, chia sẻ với học sinh đó và uốn nắn kịp thời bởi cú sốc tinh thần đó có thể khiến học sinh kia lạc lối. Đồng thời động viên các bạn trong lớp quan tâm, chia sẻ với học sinh kia để em ấy nhanh chóng vượt qua những cú sốc tâm lí đó. 2.4. Tình huống 5 Trong lớp bạn chủ nhiệm có một học sinh ở lại lớp. Đầu năm, tập trung học sinh không thấy em đó đi học. Bạn đến gặp phụ huynh của em ấy nhằm trao đổi về tình hình học tập của em và muốn phối hợp với gia đình để giúp đỡ em học tốt hơn thì bố của em lại xin cho con thôi học. Lí do vì em không được khôn như các bạn cùng lớp, học rất kém, học trước quên sau và thích gì làm nấy. Trước tình huống này, bạn phải làm gì để giúp đỡ cho học sinh? 36

Giải quyết tình huống:

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL - Trước hết, giáo viên chủ nhiệm nên động viên gia đình tạo điều kiện cho học sinh đến lớp, tìm hiểu xem nguyên nhân có phải em thuộc đối tượng trẻ khuyết tật về trí tuệ hay không? - Sau đó giải thích cho phụ huynh rõ: trẻ em có quyền được học tập và vui chơi. Mặc dù em không được khôn như các bạn cùng lớp nhưng nghỉ học lúc này sẽ làm mất đi cơ hội được đào tạo, trang bị mọi kiến thức để em ấy bước vào đời, và chắc chắn em ấy sẽ không có cơ hội về sau này có được việc làm tốt, tương lai không thể rộng mở. - Ở nhà trong độ tuổi này không làm được việc gì, ngược lại có thể làm cho học sinh buồn chán, thậm chí chơi bời, lêu lổng. Động viên gia đìnhc ho em cố gắng học hết bậc trung học phổ thông, sau đó sẽ đi học một nghề nào đó để em ấy có thể tự kiếm sống, tự lập, giúp đỡ gia đình. - Nếu em thuộc đối tượng học sinh khuyết tật, thiểu năng trí tuệ, qua việc xác nhận từ gia đình, y tế, địa phương… thì cần lập kế hoạch và hồ sơ cá nhân của em để phối hợp cùng gia đình giáo dục, theo dõi, đánh giá sự tiến bộ của em. 2.5. Tình huống 6 Trong lớp có hai trường hợp học sinh như sau: - Học sinh A thuộc gia đình khá giả, nhà gần trường lại được bố mẹ thường xuyên đưa đón đến trường nên luôn luôn đi học đúng giờ và được cô giáo thường xuyên biểu dương. - Học sinh B thuộc gia đình nghèo, nhà lại xa trường, một mình em phải đi một quãng đường khá xa mới tới được trường, cho dù em đã dậy và đi học từ rất sớm nhưng vẫn có lúc trễ giờ vào học. Mỗi lần như vậy thường bị cô giáo chê trách và bảo: “Em cần cố gắng”. Qua nhiều lần như thế, em B mạnh dạn thưa với cô giáo: “Thưa cô! Em đã cố gắng hết sức rồi ạ!” Theo bạn, bạn nên nói gì với em B và bạn có nhận xét gì về việc đánh giá, nhận xét của cô giáo về hai học sinh nêu trên? Giải quyết tình huống: - Trong tình huống này, trước ý kiến của em B, giáo viên chủ nhiệm nên an ủi và thông cảm với em. - Việc nhận xét, đánh giá của cô giáo với hai học sinh như trên chỉ mới đúng ở biểu hiện cuối cùng của mỗi em mà không có tác động giáo dục, khuyến khích sự tiến bộ cụ thể đối với từng em; một bên không cần cố gắng gì cả đã “tốt”; một bên đã cố gắng hết sức mình mà vẫn không thể tốt hơn được. - Tình huống, có lẽ, muốn nhắc nhở người giáo viên cần đổi mới sâu sắc cách đánh giá học sinh trong giai đoạn hiện nay: tìm hiểu cụ thể hoàn cảnh, tình hình 37