Wat zijn de risico’s? Periapicale ontstekingen bij een implantologiebehandeling

In deze editie van Vast en Zeker gaan we, geïnspireerd door dit themanummer endodontologie, dieper in op de definitie, de oorzaken, preventie en de behandeling van retrograde peri-implantitis.

David Rijkens en Frank Andriessen

Als een element endodontisch en/of restauratief niet meer te behouden is, dan wordt deze doorgaans geëxtraheerd. Eventueel granulatieweefsel in de apicale regio dient na verwijdering van het element goed verwijderd te worden. We noemen dit ook wel ‘curettage van de alveole’.

Achtergebleven granulatieweefsel belemmert goede genezing van het bot en kan zelfs een ontsteking veroorzaken aan de apex van een later te plaatsen implantaat. We gebruiken hiervoor de term retrograde peri-implantitis, oftewel, een ontsteking aan de apex van het implantaat. Retrograde peri-implantitis kan ook optreden wanneer een implantaat naast een element met een parodontitis apicalis wordt geplaatst.

taat normaal botcontact is. Dit gaat vaak vergezeld met zowel klinische symptomen zoals pijn, zwelling en/of de aanwezigheid van een fistel tezamen met de aanwezigheid van periapicale radiolucentie.1

Wanneer er alleen sprake is van een radiolucent beeld onder het recent geplaatste implantaat, zonder aanwezigheid van bovengenoemde symptomen, dan spreekt men niet van retrograde peri-implantitis. Het ontstane beeld van radiolucentie wordt dan doorgaans veroorzaakt door het gebruik van een implantaat dat korter is dan de geboorde lengte van de osteotomie, of door necrose van het bot door warmteontwikkeling tijdens het boren als gevolg van onvoldoende koeling. De radiolucentie veroorzaakt door botnecrose hoeft doorgaans niet behandeld te worden mits deze niet in grootte toeneemt en klachtenvrij is.2, 3

De kans op het ontstaan van een retrograde peri-implantitis is zeldzaam. Onderzoek na plaatsing van 3.800 implantaten laat retrograde peri-implantitis zien in 0,3 procent van de geplaatste implantaten.4 Andere onderzoeken komen soms op iets hogere percentages uit.1, 5

Retrograde peri-implantitis, mogelijke oorzaken

Retrograde peri-implantitis, de definitie

We spreken van een retrograde peri-implantitis als er een ontsteking rondom de apex van een implantaat ontstaat terwijl er bij het coronale gedeelte van het implan-

Verscheidene oorzaken kunnen ten grondslag liggen aan het ontstaan van retrograde peri-implantitis.

1. Bacteriële infectie door contaminatie tijdens plaatsing van het implantaat.

2. Premature overbelasting van het implan- taat welke tot microfracturen in het bot leidt.

3. Aanwezigheid van overgebleven bacteriën in het bot, zoals achtergebleven granulatieweefsel van een eerdere ontsteking aan een wortelpunt (afbeelding 4a, b).

4. Infectie via een buurelement met een reeds aanwezige parodontitis apicalis.

5. Infectie via een buurelement welke na implantaatplaatsing een parodontitis apicalis ontwikkelt. De peri-apicale laesie kan vervolgens groter worden en het implantaat bereiken (afbeeldingen 5a-d).

Implanteren naast elementen met een periapicale ontsteking

Diverse onderzoeken tonen aan dat er een relatie is tussen het verliezen van een implantaat en een periapicale laesie van het buurelement. Zo bestaat er onderzoek waarin wordt geconcludeerd dat 25 procent van de implantaten die naast een element met periapicale laesie worden geplaatst retrograde peri-implantitis ontwikkelen.5 Een ander onderzoek geeft aan dat bij verloren gegane implantaten er vijf keer vaker een periapicale laesie aanwezig blijkt te zijn bij een buurelement.6 Zo zijn er nog meer onderzoeken die resultaten van vergelijkbare strekking geven.

Afbeelding 2a-c. Immediaat geplaatst implantaat op locatie 22. Voorafgaand aan de behandeling was er geen sprake van een periapicale radiolucentie. Kort na het plaatsen van de kroon op het implantaat ontstond er een fistel met periapicale radiolucentie.

Afbeeldingen 3. Periapicale lucentie rond de apex van het implantaat op locatie 44.

Afbeeldingen 4 a, b. Achtergebleven wortelrest met parodontitis apicalis heeft geleid tot een retrograde peri-implantitis.

Ondanks het feit dat bovengenoemde onderzoeken statistisch gezien weinig sterk zijn, is het te adviseren om alvorens een implantaat te plaatsen naast een element met een periapicale laesie, deze altijd eerst endodontisch te (her-)behandelen. Volledige genezing van een periapicale laesie is doorgaans vaak pas na een jaar zichtbaar. Het is niet altijd wenselijk zo lang te wachten alvorens een implantaat naast het behandelde element te plaatsen. De grootte van de laesie, afstand van de laesie tot het te plaatsen implantaat en kwaliteit van de endodontische behandeling en de prognose daarvan door de behandelaar/specialist bepalen uiteindelijk hoe lang er wordt gewacht alvorens het implantaat te plaatsen.

Behandeling van retrograde peri-implantitis

Er is geen consensus over het juiste behandelprotocol voor retrograde peri-implantitis. Indien de retrograde peri-implantitis wordt veroorzaakt door een parodontitis apicalis van een buurelement, dan dient vanzelfsprekend eerst het buurelement