BESPREEKBUREAU MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be DE BIJLOKE BISTRO Ma - vr 12:00 - 18:00 Op concertdagen ook 2 uur voor en 2 uur na het concert t. 09 277 07 04 e. info@debijlokebistro.be w. www.debijlokebistro.be OP ZOEK NAAR EEN GESCHENK? Doe een concert cadeau in de vorm van een geschenkbon of een ticket naar uw keuze. Te verkrijgen aan onze balie. OP ZOEK NAAR KWALITEITSVOLLE OPNAMES? In de foyer vindt u een selectie opnames u aangeboden door ‘t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, 2970 Schilde t. 03-384 29 70 e. info@tklavervier.be AANDACHT! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen. Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be) COLOFON Tekst programmaboekje |Mark Janssens Inleiding | Johan Van Acker & Etienne Siebens Coverafbeelding | De Russische sterdanseres Felia Doubrovska in de ‘Vuurvogel’ van Stravinsky Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt Verantwoordelijke uitgever | Yves Rosseel © Muziekcentrum De Bijloke Gent
MOSTLY MOZART Symfonieorkest vlaanderen olv etienne siebens Jean-Philippe Collard | piano ZA | 09.01.10 | 20:00
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
3
4
MOSTLY MOZART Programma
Wolfgang Amadeus Mozart
Igor Stravinsky
(1756 – 1791)
L’oiseau de feu (versie 1919)
Ouverture tot Die Zauberflöte
1. Introduction
KV 620
2. L’Oiseau de feu et sa danse 3. Variation de l’Oiseau de feu
Igor Stravinsky (1882 – 1971)
4. Ronde des princesses
Danses concertantes
5. Danse infernale du roi
1. Marche – introduction
Kastchei
2. Pas d’action: con moto
6. Berceuse
3. Thème varié: lento
7. Final
Variation 1. allegretto Variation 2. scherzando Variation 3. andantino Variation 4. tempo giusto 4. Pas de deux 5. Marche - conclusion Wolfgang Amadeus Mozart Concerto voor piano nr. 23 in
Uitvoerders
A, KV 488
Symfonieorkest Vlaanderen
1. Allegro
Etienne Siebens | dirigent
2. Adagio
Mircea Calin | concert-
3. Allegro assai
meester Jean-Philippe Collard | piano
Pauze
WWW.DEBIJLOKE.BE
TOELICHTING MOSTLY MOZART Mark Janssens
Mostly Mozart Waar duiken in één verhaal een koningin van de nacht, een Javaanse prins en een vogelvanger op? In de meest verlichte opera van Mozart: Die Zauberflöte. Het licht van een sprookje met meer dan één moraal in het verhaal. Mozart gaat op een heerlijk vrije manier om met het allegorische verhaal. Tijd en plaats van het gebeuren zijn van ondergeschikt belang. Dit is een universeel verhaal met muziek die boven elke tijdsrekening verheven is. Helemaal badend in de Verlichting: de mens maakt zich los van onvrijheden, maar blijft wel een liefhebbend en moreel wezen. Je zou de hele opera kunnen omschrijven als een gecodeerde voorstelling van de vrijmetselarij, een beweging waar publieke figuren graag mee uitpakten. Deze intellectuele mannenclub dacht na over mens en maatschappij en gaf via een verheven symboliek ook uiting aan een filosofische en soms ook religieuze overtuiging. De loges van de vrijmetselaars waren clubs waarin men de banaliteit van het leven probeerde te overstijgen. Ze hadden iets van een serviceclub, maar dan met hogere idealen ook al werden die niet altijd bereikt. De figuren die in Die Zauberflöte opduiken verwijzen stuk voor stuk naar dat filosofisch idealisme van de vrijmetselarij. Het was voor Mozart ook een uitgelezen kans om eens een opera te componeren waarin niet alleen de ernst maar ook de speelsheid een diepere betekenis heeft. Vanaf de ouverture wordt die dualiteit duidelijk: de naïviteit van de vogelvanger en de vogels in de buik van Tamino contrasteren fel met de hoge moraliteit van de priester van de Zon en met de alles verterende wraakgevoelens van een koningin die alleen kan heersen over een rijk waar het altijd nacht is. Doorheen de opera wisselen licht en donker af: de Nacht staat oog in oog met de Zon, verlangen en verwachting komen in 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
5
6
TOELICHTING conflict met vergankelijkheid en dromerige weerspiegelingen. Toch komen het hart en de rede op één lijn. Na het afzweren van de verlammende boosheid en de sluwe kwade machten, wordt alle macht aan de liefde en de verzoening toegekend. En zo schenkt Mozart aan de vrijmetselarij een opera die ze als een beginselverklaring kan gebruiken: een credo voor vrijdenkers, een geloofsbelijdenis in de goedheid van de mens. Het klavier van Figaro Een andere succesvolle opera van Mozart was De Bruiloft van Figaro, in bijna niets te vergelijken met Die Zauberflöte. De sociaalkritische Le Nozze di Figaro is een vingerwijzing naar een maatschappij waarin rang, stand en afkomst doorslaggevend waren voor het verwerven van een plaats in die samenleving. Later zal hij die kritiek intensifiëren door er in Die Zauberflöte een moreel manifest aan vast te hechten. In de periode waarin hij Le Nozze componeert, heeft Mozart veel inspiratie en veel werk. Wenen ligt aan zijn voeten. Hij is er de onbetwiste nummer één van het muziekleven. Toch beginnen er hier en daar barsten te komen in die overheersing. Mozart schreef nog veel instrumentale muziek, maar het publiek had stilaan zin in iets anders. Meer opera misschien?! Juist. Virtuositeit, dat was het nieuwe toverwoord. Sterren op de scène, sterren aan de piano. Oorverblindende nummertjes van technisch kunnen. Je zou kunnen stellen dat het Weense publiek een stuk oppervlakkiger werd in zijn muzikale smaak, maar dan gaan we misschien iets te scherp door de bocht. Mozart luistert naar de verlangens van het publiek en hij componeert in vier jaar tijd een verzameling klavierconcerto’s waarmee hij vriend en vijand wakker schudt. In het 23ste concerto vat hij alles samen wat hij in deze virtuoze muziek wil laten horen: gevoeligheid, melancholie, vreugde en verhevenheid. Mozart neemt de gevoelens van zijn publiek ernstig en gaat ze in zijn muziek op een hoger niveau tillen. De componist is een mens onder de mensen, maar laat in de genialiteit van zijn componeren horen dat hij een brug vormt tussen immanentie en transcendentie. Dat is alleen de grootste kunstenaars gegeven. Toch is Mozart geen dromer of zwever. Bij hem telt de muziek, WWW.DEBIJLOKE.BE
TOELICHTING en alleen de muziek. De rest volgt dan wel vanzelf. Hij is een artisanaal wonder dat ons mensen dichter bij onze natuur brengt. In dat 23ste concerto ontdekken we enkele nieuwigheden: Mozart schrijft de cadens in het eerste deel helemaal uit. De cadens is de passage waarin de pianist solo mag spelen; normaliter was dat het moment bij uitstek om te laten horen wat je als pianist in je mars had, een hoogmis van de improvisatie. Hier dus niet. Mozart noteert elke noot en dat sterkt het vermoeden dat hij dit concerto componeerde voor een student. Nog opvallend is dat Mozart de klarinet ontdekt. Klarinetten waren in de tijd dat Mozart in Salzburg was niet altijd beschikbaar en zelfs op de momenten dat hij ze wel ter beschikking had, deed hij er weinig nieuws mee. Hij maakte van de klarinet een instrument in militaire stijl, niet ver verwijderd van de trompetten. Nu heeft Mozart echter eindelijk een orkest ter beschikking waarin hij kan rekenen op klarinettisten. Hij geeft de partij die hij eerst voorbehouden had aan de hobo’s, nu dus aan de klarinetten. De donkere kleur van dat instrument fascineerde hem immers. Op de eerste pagina van de oorspronkelijke partituur zien we hoe een woord uitgewist werd en vervangen door ‘clarinetti’. Had Mozart z’n concerto al klaar toen hij besliste om het ‘nieuwe’ instrument alsnog een volwaardige plaats te geven in zijn muziek? Mozart was pas 30 maar zijn muziek klonk als van een man die zonder spijt terugkijkt op het leven. Na het 23ste klavierconcerto nam Mozart de laatste bocht van zijn leven. Er restten hem nog 5 jaren met veel ups en downs. Vurige vogelzanger Was Igor Stravinksy artistiek veelzijdig of eerder wisselvallig? Het is maar hoe je het bekijkt. In zijn veelzijdigheid kende hij zeker periodes waarin hij als componist niet veel meer te vertellen had dan het opwarmen van het verleden. Dat verleden werd voorzien van een 20ste-eeuws jasje in het kader van een algemeen culturele terugkeer naar het verleden. Stravinsky, de neocomponist. Toch zal het niet om die reden zijn dat hij de geschiedenis ingaat als een belangrijk componist. Stravinsky beleefde zijn beste jaren toen hij zich aansloot bij een vernieuwende kunstbeweging waarin Parijs een grote rol 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
7
decorontwerp (1815) van schinkel voor de scene ‘de toverfluit’ van mozart
scene van de koningin van de nacht uit
10
TOELICHTING speelde en met als drijvende krachten de koppige geesten van een aantal Russische kunstenaars. Het waren woelige jaren geweest in Rusland: een matige aardbeving zou de voorbode zijn van een vernietigende ramp die de aanblik van het land waar Stravinsky opgroeide, helemaal veranderde. De tsaar had bovendien de oorlog verklaard aan Japan en een opstand van fabrieksarbeiders was bloedig neergeslagen. We weten niet of Stravinsky - in tegenstelling tot zijn liberale leraar Rimsky-Korsakov - partij koos voor de arbeiders, maar de universiteit waar hij studeerde moest in elk geval de deuren sluiten. Stravinsky haalde nooit zijn diploma in de rechten. Tegen de achtergrond van dat onheil beleefde Stravinsky gelukkig ook mooie momenten: hij trouwde met de weesdochter van zijn oom, zijn eigen nicht dus. Er was geen toestemming van de Orthodoxe kerk. Het was een huwelijk uit liefde, ondanks de scheve schaatsen van Stravinsky. Ondertussen timmerde hij aan z’n carrière als orkestcomponist. Hij probeerde zich niet te veel aan te trekken van de kritiek hier en daar dat hij nogal artificiële muziek zou schrijven, “te weinig uit het hart”. Stravinsky viel wel in de smaak bij Diaghilev, de man van het Russische ballet in Parijs. Die zag in Stravinsky de componist bij uitstek om zijn balletvoorstellingen te voorzien van vernieuwende muziek. De kritiek van de Parijzenaars was vaak dat het ballet wel vernieuwende choreografie en vormgeving bood, maar muzikaal was het blijven steken in het verleden. Misschien kon Stravinsky dat wel veranderen? Diaghilev bestelde dus balletmuziek bij het meest typische, exotische Russische sprookje: De Vuurvogel. Bij wie hij precies ging aankloppen en hoe dat verliep, blijft tot op vandaag onduidelijk. Maar uiteindelijk gaat Stravinsky met de buit lopen: hij mag de muziek schrijven en laat er geen gras over groeien, zelfs al heeft hij ondertussen de zorg over twee kinderen. Op zijn bescheiden appartement componeert Stravinsky in een half jaar tijd de pianoversie van De Vuurvogel, al werkte hij ondertussen ook aan andere muziek. Niet veel later klinkt De Vuurvogel als orkestwerk: muziek bij een ballet dat 45 minuten duurt en waarvan de muziek de dansers verraste tijdens de WWW.DEBIJLOKE.BE
TOELICHTING eerste repetitie. De sonoriteit was zo onvoorspelbaar dat heel wat dansers te laat inpikten op de muziek. Ook de orkestleden zaten met de handen in het haar: hoe moesten ze deze noten gespeeld krijgen. Stravinsky moest uitleg geven en vooral iedereen gerust stellen dat met een beetje oefening alles in orde zou komen. Was zijn muziek dan zo vernieuwend? Nee en ja. De muziek op zich refereert aan voorgangers van Stravinsky: het ritme van Scriabin, de dansmotieven van Glazunov en de honger naar melodieĂŤn uit de volksmuziek die zo typisch was voor Borodin. En toch gaat Stravinsky daar zo meesterlijk mee om dat het lijkt alsof de Russische muziek in een nieuwe fase is beland. En dat terwijl de echte vernieuwing van Stravinsky nog een tijd op zich zal laten wachten. In de oorlogsjaren - 1942 - pakt Stravinsky opnieuw uit met een concertstuk dat hij later omvormt tot balletmuziek: Concertante Dansen. Niet dat hij de muziek schrijft op bestelling van een dansgezelschap -neen - maar hij hoopt dat het ooit zal gebruikt worden bij een ballet. Dat zal ook drie keer gebeuren en telkens zal blijken dat Stravinsky geen makkelijke klus is voor musici en dansers. Toch trakteert hij de dansers ook op een knipoog: de dansen beginnen en eindigen met een mars. om duidelijk te maken dat ze nu moeten opkomen en dat het nu tijd is om te verdwijnen.
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
11
12
BIOGRAFIE Symfonieorkest Vlaanderen Het Symfonieorkest Vlaanderen is een orkest samengesteld uit een zestigtal enthousiaste musici. Het orkest werd opgericht in 1960 onder impuls van ir. Dirk Varendonck, die ook de eerste dirigent was. Vanaf 1984 werd het ‘Nieuw Vlaams Orkest’ gedirigeerd door Patrick Peire, Robert Groslot en Fabrice Bollon. In 1995 werd het omgedoopt tot ‘Het Symfonieorkest van Vlaanderen’ en grondig hervormd onder leiding van intendant Dirk Coutigny. Hij herstructureerde het tot een modern flexibel orkest. Jaarlijks brengt het orkest een tiental producties die worden ontdubbeld in een ruim netwerk van concerten in eigen land, maar ook in Nederland, Duitsland, Groot-Brittannië en Italië. In 1998 trok Coutigny de Britse dirigent David Angus aan als chef-dirigent. In oktober 2004 werd David Angus opgevolgd door de Vlaamse dirigent Etienne Siebens. Deze dirigent heeft met zijn eigen Prometheus Ensemble reeds bewezen een goede combinatie te maken tussen kwaliteit, vernieuwing en gedrevenheid. In de Vlaamse pers werd deze aanstelling unaniem toegejuicht als een boeiende artistieke koers voor de toekomst van één van Vlaanderens meest dynamische orkesten. Etienne Siebens Etienne Siebens studeerde orkestdirectie bij Lucas Vis en Jorma Panula. Al snel werd hij uitgenodigd voor gastdirecties bij Het Brabants Orkest, Het Symfonieorkest van Vlaanderen, de Beethoven Academie, het Koninklijk Filharmonisch Orkest van Vlaanderen, het Vlaams Radio Orkest, de Vlaamse Opera, Muziektheater Transparant. Uitnodigingen in Engeland, Duitsland, Nederland en Spanje volgden. Hij dirigeerde o.a. de internationaal geprezen productie ‘The Lighthouse’ van Peter Maxwell Davies en in 2000 de wereldpremière van diens opera ‘Mr Emmet’. De pers schreef over Siebens “... de coming-man in het dirigent-arme België...” In 1992 richtte Etienne Siebens het Prometheus Ensemble op dat zich in korte tijd wist te profileren tot een van de belangrijkste kamermuziekensembles. Het Prometheus Ensemble en dirigent Etienne Siebens werden sindsdien uitgenodigd in gerenommeerde concertseries en in de belangrijkste binnen- en WWW.DEBIJLOKE.BE
BIOGRAFIE buitenlandse festivals. In 2001 werd Siebens benoemd tot vaste gastdirigent bij het Vlaams Radio Orkest en in 2002 dirigeerde hij de veel besproken Holland Festival productie ‘Karkas’ van componist De Bondt. In 2004 werd Etienne Siebens benoemd tot chef-dirigent bij het Symfonieorkest Vlaanderen. Jean-Philippe Collard Jean-Philippe Collard werd geboren in een muzikale familie en volgde op jonge leeftijd lessen aan het Conservatoire National Supérieur de Musique de Paris. Toen hij zestien was, ontving hij verschillende prijzen waaronder de Prix du Conservatoire de Paris, de Prix du Concours International Marguerite LongJacques Thibaud en de Grand Prix du Concours International Cziffra. Bovendien kreeg hij in januari 2003 de titel ‘Chevalier de la Légion d’Honneur’. Als aanvulling op recitals in Europa, Noord- en Zuid-Amerika, Rusland en het Verre Oosten, trad Jean-Philippe Collard op met ’s werelds meest gerenommeerde orkesten en werkte hij samen met de beste dirigenten. Bij EMI staat een uitgebreide discografie op zijn naam met meer dan vijftig cd’s waaronder de concertos van Ravel met Lorin Maazel en het Orchestre National de France (Gramophone Award), de vijf concerto’s van Saint-Saëns onder leiding van André Previn met het Royal Philharmonic Orchestra en het ‘Chausson Concert opus 21’ met Augustin Dumay als dirigent samen met het Muir String Quartet (Grand Prix du Disque). Zijn meest recente opname bij EMI is die met het ‘Concerto nr. 1’ van Tchaikovsky gekoppeld aan het ‘Pianoconcerto’ van Pierre Sancan. De eerstvolgende muzikale hoogtepunten zal hij spelen met Boston Symphony (Previn), Pittsburgh Symphony (Tortelier), Philharmonia (Dutoit), Netherlands Radio Orchestra (van Zweden), Detroit Symphony (Dutoit), Indianapolis Symphony (Varga), BBC Scottish Symphony (Solyom), Royal Liverpool Philharmonic Orchestra (Alessandrini), Royal Philharmonic Orchestra (Dutoit), Orchestra of Welsh National Opera (Karabits) en Orquesta Filharmonica de Gran Canaria (Plasson).
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
13
Jean-Philippe Collard
HUISMEDEDELINGEN Gelukkig nieuwjaar!
Alle medewerkers van Muziekcentrum De Bijloke Gent wensen u een Gelukkig Nieuwjaar met veel muzikale momenten, liefde, vriendschap en geluk. Yves, David, Eline, Eric, Frank, Frederik, Ilse, Jeff, Jeroen, Johan, Martine, Mathias, Salim, Sigrid, Sophie, Tom, Tom
muziekcentrum de bijloke blogt!
Voortaan verschijnt op de website van Muziekcentrum De Bijloke Gent een blog. Hiermee willen we u nog beter op de hoogte houden van het reilen en zeilen in het Muziekcentrum en af en toe een blikje achter de schermen gunnen. We willen er u bijvoorbeeld ook cd’s aanprijzen die wij absoluut de moeite waard vinden of interessante informatie verstrekken die niet rechtstreeks met het programma te maken heeft. En… we doen ook een beroep op u! Heeft u een boeiend concert gehoord en schrijft u graag een recensie? Aarzel dan niet om ons te contacteren op info@debijloke.be
op zoek naar een origineel geschenk?
Op zoek naar een leuk geschenk? Kies dan voor een geschenkbon van Muziekcentrum De Bijloke Gent. Bij aankoop bepaalt u zelf het bedrag en gedurende één jaar (vanaf de datum van uitgifte) kan de ontvanger de bon inruilen voor alle voorstellingen uit ons programma en dit tot het totaalbedrag is bereikt. De Bijloke is eveneens opgenomen in ‘Bongo Theater’. Voor mensen die graag een voorstelling meepikken, is deze Bongo een ideaal cadeau. Hij kan worden ingewisseld voor 2 of meer tickets voor een voorstelling in één van de geselecteerde cultuurhuizen.
Laat u rondleiden in de bijloke
Wist u dat er geleide bezoeken (vanaf 20 pers.) mogelijk zijn in Muziekcentrum De Bijloke? Aansluitend kan u genieten van een kleine of grote hap in De Bijloke Bistro!
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
15
16
BiNNENKORT Z0 |10.01.2010 | 11:00 | Kantata
ZA |30.01.2010 | 20:00 | MA.XS
Florian Heyerick (dirigent)
François Fernandez, Rainer Zipper-
Cantates van Graupner
ling, Bojan Vodenitsjarov Haydn, Mozart
14/16/20/21/22/23.01.2010 | 20:00 LOD
ZO | 31.01.10 | 16:00 | Jong
Autopsie van een gebroken hart
deFilharmonie olv Hannu Lintu, Warre Borgmans (verteller)
WO |20.01.2010 | 20:15 | Miry+
Kidconcert: Baron von Münchhausen
Belcea Kwartet
Workshop van 13:00 tot 15:00
Beethoven, Szymanovski DO | 04.02.10 | 20:00 | Miry ZA |23.01.2010 | 20:00 | Voix Gras
Edding Kwartet, Nicola Boud
Vlaams Radio Koor, Ensemble uit
(klarinet)
het Brussels Philharmonic olv Timo
Mozart
Nuoranne, Jef Neve (piano) Bernstein, Wihitacre, Neve
VR | 05.02.10 20:00 | Symfonisch 3 | +
(Uitverkocht)
Brussels Philharmonic, Vlaams Radio Koor, Kamerkoor Accentus olv
DI |26.01.2010 | 20:00 | Jazz
Laurence Equilbey
Bart De Nolf, Andy Sheppard, Dré
Das Paradies und die Peri
Pallemaerts ZA | 06.02.10 20:00 | Musica Antiqua 1 WO |27.01.2010 | 20:00 | Voix Gras
Scherzi Musicali olv Nicolas Achten,
Ensemble Solistes XXI olv Rachid
Magid El-Bushra (contratenor)
Safir
Dulcis Amor Jesu
Pianto, lamento, magnificat... WO | 10.02.10 20:00 | Jazz | Jazz + DO |28.01.2010 | 20:00 | East of Eden
Avishai Cohen Quintet
/ East of Eden + Surjeet Singh, Faheem Mazhar, Baluji
DO | 11.02.10 20:00 | MA.XS
Shrivastav, Shahbaz Hussain
Magid el-Bushra (contratenor),
Religieuze Sikh-tradities
Simon Linné (luit) Flow my tears
VR |29.01.2010 | 20:00 | Exploration Het Collectief, Dragon Ensemble
ZA | 13.02.10 20:00 | Musica Antiqua 2
Confluence between east and west
B’Rock & Stile Antico olv Gary Cooper De Engelse Masque
WWW.DEBIJLOKE.BE