Jakob Lindberg 18.12.11 by Muziekcentrum De Bijloke

de puur muziek

18.12.2011 | 15:00 | KRAAKHUIS

Jakob Lindberg bach & weiss

programma

UITVOERDERs

J.S. Bach (1685-1750) Suite in g, BWV 995 - Prelude - Allemande - Courante - Sarabande - Gavotte I & II - Gigue

Jakob Lindberg | luit 13-snarige barokluit (Michael Lowe, Oxford 1981)

Preludium, Fuga en Allegro in Es, BWV 998

PAUZE

S.L. Weiss (1687-1750) ‘Tombeau sur la mort de M. Compte de Logy’ Sonate nr. 50 in Bes - Introduzzione - Courante - Bourrée - Sarabande - Menuet - Presto

bach & weiss luitist de werken aan zijn instrument zou aanpassen. De tabulaturen verschillen echter in meer opzichten dan de speelbaarheid vereist.

Johann Sebastian Bach heeft zijn werken voor luit zelf niet bijeen gebracht in een samenhangende verzameling, zoals hij bijvoorbeeld wel deed voor zijn klavecimbelsuites en de werken voor viool solo en cello solo. Drie werken (BWV 995, 1000 en 1006a) zijn bewerkingen van werken voor een ander instrument (viool en cello solo), en drie werken (BWV 995, 997 en 1000) bestaan in 18de-eeuwse kopieën in tabulatuur van de hand van luitisten die Bach heeft gekend.

De problemen zouden mogelijkerwijs op te lossen zijn op een luitklavecimbel (Lautenwerk), een instrument waar Bach in geïnteresseerd zou zijn geweest, maar waarvan geen enkel exemplaar bestaat. Bachs neef, Johann Nikolaus Bach, was de uitvinder van luitklavecimbels. Hij leverde in 1715 een Lautenwerk aan Ernst August, de hertog van Saksen-Weimar; Bach zal hoogstwaarschijnlijk hebben bemiddeld bij de aankoop. Bach zelf heeft een dergelijk instrument in zijn bezit gehad, gebouwd door de Silesische intrumentenbouwer Zacharias Hildebrandt. Bachs leerling Johann Friedrich Agricola herinnerde zich later dat hij “omstreeks 1740, in Leipzig, een luitklavecimbel zag en hoorde, ontworpen door Johann Sebastian Bach en gebouwd door Zacharias Hildebrandt, en dat kleiner van formaat was dan een gewoon klavecimbel”. Bach was uitstekend geïnformeerd over de instrumenten die hem ter beschikking stonden en componeerde in een idiomatische wijze voor elk instrument. Het is ondenkbaar dat hij in dit geval anders zou hebben gehandeld. Het probleem kan dan liggen in het gebruik, de stemming en besnaring van de luit in het 18de-eeuwse Duitsland, waarover niet veel vastligt. Het zou ook denkbaar kunnen zijn dat Bach de werken schreef voor een soort luit waarvan geen exemplaar meer bestaat. Hoewel de werken mogelijk met een Lau-

Bach speelde naar alle waarschijnlijkheid zelf geen luit, maar hij onderhield nauwe banden met luitisten en was daardoor bekend met de klank, het idioom en de mogelijkheden van het instrument. Johann Elias Bach, een familielid van Bach, heeft een beschrijving gegeven van Bachs ontmoeting in 1739 met twee van de beste luitisten van die tijd: “Wij werden onthaald op de meest excellente muziek toen mijn neef (d.i. Wilhelm Friedemann Bach) uit Dresden, in gezelschap van twee beroemde luitisten, de heer Weiss en de heer Kropffgans, in ons huis speelde.” Desalniettemin zijn bijna alle werken zoals ze ons bekend zijn niet volledig speelbaar in hun authentieke versie. De manier waarop luiten gestemd werden, maakt het onmogelijk sommige basnoten te spelen zoals door Bach geschreven. Het was echter gebruikelijk dat luitisten werken in een andere positie namen. In sommige van de tabulaturen is die aanpassing al gemaakt. Bovendien zijn sommige akkoorden op een luit niet te spelen, o.a. door de stemming en het formaat van de luit uit die tijd. Bach zal er dus van uit zijn gegaan dat een

is opgedragen aan een zekere Monsieur Schouster. Joseph Schouster (1722-1784) was ten tijde van Bach baszanger aan het Hof van Dresden. Aan de hand van het watermerk MA werd het Brusselse autograaf van de suite tussen 1727 en 1731 gedateerd, de jaren waarin Bach papier met dat watermerk gebruikte.

tenwerk in gedachten geschreven zouden kunnen zijn, is het instrument dat de luitisten uit Bachs tijd gebruikten de theorbe. Ook vandaag is de theorbe het instrument dat wordt gekozen voor de uitvoering van Bachs luitwerken. Binnen het oeuvre van Bach nemen de werken een bijzondere positie in. Er is weinig bekend over de oorsprong en de bestemming van zowel instrument (zie boven) als opdrachtgever van de werken. Zo wordt gedacht dat de suite in g (BWV 995) voor een luitist is geschreven die Schuster heette, de fuga in g (BWV 1000) voor de luitist Johann Christian Weyrauch en de bewerking van de vioolsonate (BWV 1006a) voor Sylvius Leopold Weiss en/of Johann Kropffgans tijdens hun bezoek in 1739. Aan het eind van de 19de eeuw zijn de werken verzameld als ‘overige klavierwerken’ in de oude editie van het Bach Gesellschaft. Pas in 1976 werden de werken in de Neue Bach Ausgabe in een betrouwbare editie uitgebracht.

Silvius Leopold Weiss (Grottkau, 12 oktober 1687 - Dresden, 16 oktober 1750) was een Duits componist en luitspeler. Hij is geboren in Breslau als zoon van Johann Jacob Weiss, die eveneens luit speelde. Hij diende aan de hoven van Breslau, Rome en Dresden. Lang werd gedacht dat hij was geboren in 1686, maar recente bronnen doen vermoeden dat hij pas het jaar erna is geboren. Weiss was een van de bekendste en technisch beste luitspelers van zijn tijd. Hij componeerde ook voor zijn instrument, zo’n 600 stukken. Veel van zijn werken zijn gegroepeerd in ‘sonates’ (niet te verwarren met de klassieke sonates, die zijn gebaseerd op de sonatevorm) en suites die hoofdzakelijk bestaan uit barokdansen. Weiss schreef ook kamermuziek en concerto’s, maar daarvan zijn geen voorbeelden bewaard gebleven. Later in zijn leven werd Weiss bevriend met Johann Sebastian Bach. Er wordt gezegd dat de twee het tegen elkaar hebben opgenomen in een improvisatiewedstrijd.

In Duitsland had de luit nog een vooraanstaande plaats, die zijn hoogtepunt bereikte in de tijd dat de Franse luitschool – een van de meest vooraanstaande in Europa - in belangstelling was afgenomen. De Duitse luitcomponisten componeerden niet alleen de klassieke suites, maar introduceerden ook uit Italië afkomstige vormen. Sonates – solo of voor luit met andere instrumenten - en concerten zijn niet ongebruikelijk in de 18de eeuw in Duitsland. De luit heeft tot aan het begin van de romantiek zijn plaats in Duitsland weten te behouden. Ook de markt voor bouwers van luiten floreerde nog in het 18deeeuwse Duitsland.

Weiss’ meest bekende werk, zowel tijdens zijn eigen leven als vandaag, is de ‘Tombeau sur la mort de M. Comte de Logy arrivé 1721’. Het werk brengt een hommage aan een van de beste aristocratische luitspelers uit Bohemen (waar de luit zeer populair was). Graaf Jan Antonin Losy von Losinthal (1650-1721) stamde af van een Italiaanse familie die

De suite in g die we deze namiddag horen,

BIO

gedurende de 17de eeuw fortuin maakte in Praag. Het luitspel van de graaf was beroemd, en zijn composities waren terug te vinden in luitboeken in heel Europa. De ‘Tombeau’ van Weiss bestaat enkel in één manuscript dat vandaag bewaard wordt in de British Library in Londen. Het werk heeft de structuur van een allemande. Het is een zeer ingetogen werk in de ongewone toonaard bes. Een zeer treffende ode aan een van de belangrijkste luitisten uit de 18de eeuw.

Jakob Lindberg werd geboren in Djursholm in Zweden. Zijn eerste passionele interesses voor muziek dankt hij aan The Beatles. Hij begon gitaar te spelen en interesseerde zich al snel voor het klassieke repertoire. Op zijn veertiende ging hij studeren bij Jörgen Rörby, die hem ook zijn eerste luitlessen gaf. Hij studeerde eerst muziek aan de universiteit van Stockholm, en trok nadien naar het Royal College of Music (Londen). Daar ontwikkelde hij verder zijn kennis van het luitrepertoire, onder begeleiding van Diana Poulton. Tegen het einde van zijn studies besloot hij zich te concentreren op renaissance- en barokmuziek. Hij is vandaag een van de meest bekende uitvoerders van dat repertoire. Jakob Lindberg realiseerde heel wat opnames voor BIS. Veel van die opnames kunnen pionierswerk genoemd worden. Hij vestigde de aandacht op de Schotse luitmuziek, toonde de schoonheid van het Italiaanse repertoire voor theorbe en nam muziek van Vivaldi, Haydn en Boccherini op op oude instrumenten. Hij is de eerste luitist die de volledige sololuitmuziek van John Dowland opnam. Zijn opname van de sololuitmuziek van Bach wordt beschouwd als een van de belangrijkste interpretaties van die werken. Recente opnames zijn: ‘Zeven suites van Zweedse volksdeuntjes’, ‘Sonates van Weiss’, ‘Muziek en gedichten, een reeks solo’s en liederen met Emma Kirkby’ en ‘Orpheus in Engeland, luitsolos en liederen van Dowland en Purcell, met Emma Kirkby’.

voorjaar 2012 in de bijloke

Dit jaar nam hij ‘Virtuoze Italiaanse muziek voor theorbe’ op, een cd die verschijnt in 2012. Als actieve speler op theorbe en luit werkte Jakob Lindberg samen met heel wat bekende Engelse ensembles. Denk daarbij aan The English Concert, Taverner Choir, The Purcell Quartet, Monteverdi Choir, Chiaroscuro, The Orchestra of the Age of Enlightenment en The Academy of Ancient Music. Hij wordt ook vaak gevraagd als begeleider en gaf recitals met Emma Kirkby, Ann Sofie von Otter, Nigel Rogers en Ian Partridge. Hij assisteerde Andrew Parrot bij de muzikale leiding van Purcells ‘Dido and Aeneas’, uitgevoerd door de Royal Swedish Opera in het Drottningholm Court Theatre in 1995. Hij dirigeerde ook vanaf de theorbe de veelgeprezen performances van Jacopo Peri’s ‘Euridice’ in hetzelfde theater in 1997.

Dit is het laatste concert van De Bijloke in 2011. Maar niet getreurd: het voorjaar van 2012 belooft heel wat goeds. Schrijf alvast deze data in uw agenda. En ondertussen wensen wij u prettige feestdagen en een mooi & muzikaal 2012 toe.

VR | 27 JANUARI 20:00 Cantus Cölln

Konrad Junghänel leidt Cantus Cölln bij muziek van twee Thomascantors: Johann Kuhnau en zijn opvolger Johann Sebastian Bach. Met ‘O heilige Zeit’ brengt het ensemble een van Kuhnaus meest uitgevoerde cantates. En de ‘Missae breves’ van Bach tonen een knap staaltje muzikale recyclage: de componist schudde enkele van zijn mooiste cantates door elkaar en herschikte ze tot nieuwe meesterwerken.

Jakob Lindberg werd vooral door zijn live soloperformances bekend als een van de beste luitisten ter wereld. Hij speelde concerten over de hele wereld. Naast zijn drukke leven als uitvoerder geeft Jakob Lindberg ook les aan het Royal College of Music in London waar hij in 1979 Diana Poulton opvolgde als luitleraar.

DO & VR | 01 & 02 MAART En Avant Mars / Voorwaarts Maart Een vrijplaats voor authentieke creatievelingen die voor één keer geen etiket opgeplakt krijgen. In 2012 krijg je 2 dagen de tijd om het werk van dit jong, creatief en muzikaal geweld mee te pikken. Er staat dan ook heel wat op het programma: een heuse opera en uit de kluiten gewassen symfonie en zowaar ook een exclusieve erotische film. Een van de eerste kleurenfilms in het genre, niet geheel gespeend van artistieke verzuchtingen, waardoor het sixties meubilair ons opwindender lijkt dan de schaars geklede protagonisten.

Gabrieli, beiden organist van de San Marco. Vooral Giovanni Gabrieli – volgend jaar 400 jaar geleden gestorven – zette nieuwe bakens uit voor de dubbelkorige stijl van zijn leermeester Adriaan Willaert. De wedijverende koren worden bijgestaan door een uitgebreide groep blazers – zinken, trompetten en trombones – twee orgels én slagwerk.

ZA | 31 MAART 20:00 Brussels Philharmonic met Marianne Faithfull Kurt Weill choqueerde de goegemeente met zijn variétéstijl, met het omkegelen van heilige huisjes en het doorprikken van het fatsoen, het uitvergroten van het sentiment en het komische. Het publiek in cabaret, café en cabardouche lustte er pap van. De Bijloke ook. Dat uitgerekend Marianne Faithfull – ooit ontdekt door de Rolling Stones en even het liefje van Mick Jagger – het onbevangen plattelandsmeisje uitbeeldt dat in de wijde wereld aan de verleidingen van de zeven hoofdzonden moet weerstaan, is een eigenaardige speling van het lot. Als geen ander is ze geknipt om Brechts wereld van verleiding en begoocheling te boetseren; de donkere kanten van het leven zijn haar niet vreemd. Ze kent de liederen van Weill en Brecht al uit de platencollectie van haar ouders en bestempelt Weills liederen als muzikale bakens van de 20e eeuw. Alleen Faithfull zingt als Faithfull.

ZO | 27 MEI Côté Jardin

Wie er in mei 2011 bij was, kan getuigen: Côte Jardin is een muzikale picknick van formaat. Een moment om je met picknickdekentje en -mand neer te vleien in de Bijloketuinen, rond te snuisteren in de gangen en zalen van het Muziekcentrum en vooral: om te ontspannen en te genieten met heerlijke livemuziek op de achtergrond. ZO | 10 JUNI | 11:00 & 15:00 | Refter STAM Collegium Vocale Gent De madrigaalboeken van Carlo Gesualdo bulken van chromatiek, dissonantie en expressieve woordschildering. Ze vertegenwoordigen een extravagant eindpunt van een muzikaal tijdperk.

VR | 11 MEI | 20:00 The Gabrieli Consort & Players A. Gabrieli, G. Gabrieli, C. Bendinelli, M. Thomsen, C. Gussago Twintig jaar geleden gooide het Gabrieli Consort & Players hoge ogen met de grensverleggende cd ‘A Venetian Coronation’. In De Bijloke reconstrueert het ensemble opnieuw de kroningsmis uit 1595 ter ere van de 89ste Venetiaanse doge Marino Grimani. De muziek die weerklonk tijdens deze extravagante ceremonie was van de hand van Andrea en Giovanni

• Voor het volledige programma: www.debijloke.be •

binnenkort WO | 11.01.12 20:00 | Christian Mendoza Group 22:00 | Marius Neset Quartet Jazz VR | 13.01.12 | 20:00 | MIRYZAAL Jan Kobow, Kristian Bezuidenhout Schubert, Die schöne Müllerin ZA | 14.01.12 | 20:00 Ensemble Zefiro Albinoni, Vivaldi, Haendel DO | 19.01.12 | 20:00 The Harp Consort, Andrew Lawrence-King (dirigent) Juan Gutiérrez de Padilla, Missa Mexicana ZA | 21.01.12 | 14:00 & 16:00 Michiel Hendryckx Muzikale vertelling voor kinderen ZA | 21.01.12 | 20:00 | MAETERLINCK Brussels Philharmonic Schönberg: Pelléas et Mélisande ZO | 22.01.12 | 16:00 Marc Mauillon Guillaume de Machaut

Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | za 13:00 - 17:00 09 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

VR | 27.01.12 | 20:00 Cantus Cölln Kuhnau, J.S. Bach WO | 01.02.12 | 15:00 Ronald Brautigam Van Beethoven, Mendelssohn, Satie, Debussy DO | 02.02.12 | 20:00 | MAETERLINCK Maeterlinck Kwartet Milhaud, Lekeu, Debussy VR | 03.02.12 | 20:00 Brussels Philharmonic, Vlaams Radio Koor, Octopus Symfonisch Koor, Michel Tabachnik (dirigent), Vadim Repin (viool) Berg, Debussy ZA | 04.02.12 | 20:00 deFilharmonie, Philippe Herreweghe (dirigent), Viktoria Mullova (viool) Brahms, Schubert DO | 09.02.12 | 20:00 Nabla / Joachim Brackx Pàli Consort o.l.v. Benjamin Glorieux Crank o.l.v. Andreas Böhlen Bijloke-Manufactuur

v.u. | Daan Bauwens © | Muziekcentrum De Bijloke Gent info@debijloke.be Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)