Ronald Brautigam 01.02.12 by Muziekcentrum De Bijloke

de puur muziek

01.02.2012 | 15:00 | KRAAKHUIS

RONALD BRAUTIGAM VAN BEETHOVEN TOT SATIE

PROGRAMMA

UITVOERDERS

Ludwig van Beethoven (1770-1827): Sonate in cis, opus 27 nr.2 (1801) Sonata Quasi una Fantasia (“Mondschein”) 1. Adagio sostenuto 2. Allegretto 3. Presto agitato

Ronald Brautigam | piano

Felix Mendelssohn (1809-1847): 6 Lieder ohne Worte, opus 67. Opgedragen aan Sophie Rosen. 1. Andante in Es 2. Allegro leggiero in fis 3. Andante tranquillo in Bes 4. Presto in C 5. Moderato in b 6. Allegretto non troppo in E Erik Satie ( 1866-1925) 1. Gnossiennes nrs. 1 & 3 2. Gymnopédie nr.1 3. Embryons desséchés Claude Debussy (1862-1918): Suite Bergamasque 1. Prélude 2. Menuet 3. Clair de lune 4. Passepied

VAN BEETHOVEN TOT SATIE Beethoven: opus 27 Boven de twee sonates opus 27 schreef Beethoven zelf ‘Quasi una Fantasia’. Ze markeren radicale experimenten met de vorm. Zo wilde Beethoven een soort breuk met de klassieke sonate suggereren en de originaliteit van zijn werk onderstrepen. Dat hij beide sonates als een fantasia omschreef, benadrukt de improvisatorische stijl. Beethoven was een meester in de improvisatiekunst. Als jongeling won hij menig competitie in dat verband. Beide werken staan tegenover elkaar als een heldere dag en een dromerige nacht. Ook opus 27 nr. 2 is een ‘sonata quasi fantasia’: een werk van gewilde originaliteit waarin wordt afgeweken van het klassieke grondplan van de sonate. Het was biograaf Wilhelm von Lenz die er later de titel ‘Mondschein’ op plakte in een boek over Beethoven uit 1852. De sonate moet het zonder snel eerste deel stellen. In plaats daarvan is er een Adagio sostenuto dat de onwezenlijke beklemming van een stilte voor de storm heeft. Na een sierlijk, badinerend Allegretto volgt een stormachtig Presto agitato. Hoe ontzettend Beethoveniaans die sonate ook is, Beethoven heeft bij het componeren van deze muziek uitvoerig leentjebuur gespeeld: bij Haydn en Mozart, maar ook bij C.Ph.E. Bach, aldus de analyse van de Franse componist Vincent d’Indy. Beethoven kende de muziek van deze Bachzoon goed en waardeerde ze. Leentjebuur spelen is een ding, de manier waarop de geleende thema’s worden verwerkt in de nieuwe compositie, is iets helemaal anders en totaal verfrissend.

Mendelssohn: opus 67 Mendelssohns reputatie als pianocomponist is voor een groot deel gebaseerd op zijn Lieder ohne Worte. Dat zijn 48 miniaturen die hij componeerde tussen 1832 en 1845. Tijdens zijn leven werden ze in zes reeksen van elk zes stukken gepubliceerd. Na zijn dood werden nog eens twee bundels postuum uitgegeven. Lieder ohne Worte zijn pianostukken waarin een ‘gezongen’ melodie op de piano ook nog eens door zichzelf begeleid wordt. De liederen zijn relatief kort en eenvoudig en de vorm van bijna alle stukjes is gebaseerd op het coupletlied met A-B-A structuur. Tijdens Mendelssohns leven werden ze ook uitgevoerd door zijn leerlingen en door amateurpianisten, maar ze stonden zelden op het professionele concertpodium. Het zijn muziekjes met sentimenteel-weemoedige inslag. De indeling in groepen van zes pianostukken per bundel kwam tot stand door steeds zes stukken uit zijn ‘archief’ bijeen te selecteren. Dat die keuzes niet 100% vast lagen, blijkt uit het feit dat hij voor het opus 85 en opus 102 bijvoorbeeld alternatieve versies had geschreven. Mendelssohn begeleidde ook de uitgaven en liet er veranderingen aan doorvoeren. De poëtische subtitels die sommige uitgaven bij elk pianostuk geven zijn echter niet van Mendelssohns hand. In hun combinatie van oppervlakkige virtuositeit en lyrisch gevoel gaat het hier om gaaf geconstrueerde en intieme stukken. Een aantal nummers uit die bundels als Frühlingslied (op. 62.), Jägerlied (op. 19, 3), Trauermarsch (op. 62, 3), Spinnerlied (op. 67, 4)

en het Venezianische Gondellied (op. 30, 6) is herhaaldelijk misbruikt voor reclamedoeleinden, zoals jingles op radio en tv. De stukken afdoen als salonmuziek is verkeerd: de vertolker moet alles uit de kast halen om de zangerige lijnen op te roepen, om genuanceerde klanken voort te brengen en de sfeer van elke poëtische inval te treffen. Er is dus nood aan dichterlijk temperament en gevoeligheid.

de poire (1903), Véritables préludes flasques pour un chien (1912), Embryons desséchés (1913), Trois Valses distinguées du précieux dégouté (1914). Er zit behoorlijk wat afwisseling in Saties muziek, van dromerig en droevig tot grappig en plagerig. Zijn composities zijn origineel, humoristisch, vaak bizar, en minimalistisch. Met zijn pianowerken (ongeveer driekwart van zijn oeuvre) druist de componist in tegen de normen die de klassieke en zelfs hedendaagse muziek domineren. Ondanks hun schijnbare frivoliteit hebben deze miniaturen vaak een heel lyrisch karakter en vormen ze een heel eigen klankwereld. Die is deels afgeleid van wat de componist aantrof in het café-cabaret waar hij optrad, maar getuigt ook van zijn belangstelling voor de Gregoriaanse muziek van het middeleeuwse christendom. Die nadruk op die oude technieken en de strenge ‘witte toets’harmonieën is optimaal te horen in twee van de beroemdste werken, de lome Trois gymnopédies (1888) en de in de geest even beklijvende Gnossiennes (1890) die zo’n vijftien jaar vooruitlopen op de exploratie van dergelijke harmonieën door Debussy. Debussy bewonderde de Gymnopédies dermate, dat hij nr. 1 en 3 orkestreerde. De emotionele geladenheid en de elegantie van die muziek zorgen ervoor dat de doorsnee luisteraar zich nauwelijks bewust is van Saties onconventionele technieken. Wie zich aan Satie waagt, moet iets Gallisch hebben: toegang hebben tot zijn humor, zijn lichtvoetige esprit, zijn spotzucht en zijn verrassende ernst. Voor Erik Satie was humor een erg serieuze zaak!

Erik Satie: Gnossiennes - Gymnopédie Dat Erik Satie een rare kwiet was, is een open deur instampen. Iedere dag verliet hij zijn appartement, wandelde meer dan 15 kilometer door de straten van Parijs, bracht de dag door in cafés en cabarets en liep ’s avonds de hele afstand weer terug. Of het nu regende of niet: steeds had hij een paraplu bij zich. Na zijn overlijden op 1 juli 1925 vonden zijn vrienden bij hem thuis meer dan 50 paraplu’s. Zijn composities vonden aanvankelijk niet echt aansluiting bij het grote publiek. Enkel zijn drie Gymnopédies uit 1888 en zijn zes Gnossiennes uit 1890-1891 konden een groot publiek bekoren. Satie begeleidde op piano in het cabaret ‘Chat-Noir’ en daarna in de ‘Auberge du Clou’ waar hij Claude Debussy ontmoette. Hij verkende verschillende stijlen en vermengde die. Hij componeerde voor een cabaretzangeres, speelde met de French cancan en integreerde zelfs jazzinvloeden in zijn muziek. Hij was een voorloper van het dadaïsme en het surrealisme terwijl de combinatie van weemoedigheid en satirische geestigheid ze een uniek – maar duidelijk Frans – aroma verleent. Vanaf midden jaren 1910 werd Satie beschouwd als dé grote antiromanticus, met name door de grote trendsetter Jacques Cocteau. Satie voorzag zijn bundels van hilarische en wonderlijke titels: Trois Morceaux en forme

BIO

Claude Debussy: Suite bergamasque We nemen aan dat Debussy al in 1890 begon aan de suite. In 1905 herzag hij het werk, publiceerde hij het en gaf het de naam die het werk nu heeft. De Suite bergamasque, met danstitels als ‘Menuet’ en ‘Passepied’, toont ons een impressionistische Debussy die met verlangen lijkt terug te kijken op de elegante stijl van een vroegere periode uit de Franse muziek, met name de barok en/of de rococo. Pendelend tussen majeur en mineur, met een mengeling van nagemaakte archaïsmen en Debussy’s frisse eigen stijl is dit werk tegelijk heel weloverwogen en enigszins grillig. Debussy was altijd dol op maneschijnmuziek. Hier toont hij dat aan met het derde en laatste deeltje, ‘Clair de lune’, een bijzonder populair stukje muziek, ook vandaag nog. De ’Suite bergamasque’ fascineert door zijn rijke, impressionistische kwaliteiten, maar ook door zijn mysterieuze karakter: het is een aristocratische mengeling van slanke gratie, fijne sentimentaliteit en verliefde tederheid, waarover maneschijn een toverachtig licht werpt. Het werk ontleent zijn titel aan de tweede regel uit het gedicht ‘Clair de lune’, opgenomen in Paul Verlaines dichtbundel “Fêtes Galantes”. Bergamasca betekent in het Lombardisch ‘van Bergamo’. Er wordt een oude boerendans uit de stad Bergamo in Italië mee bedoeld. Het is een zeer snelle dans in 6/8 maat met het accent op de vierde tel. Het doet wat vreemd aan: Debussy noemt de dans wel, maar laat het metrum niet terugkomen in zijn suite.

Ronald Brautigam studeerde in zijn woonplaats Amsterdam, waarna hij zijn studie voortzette in Londen en de Verenigde Staten – bij Rudolf Serkin. In 1984 kreeg hij de Nederlandse Muziekprijs. Sindsdien treedt hij op met orkesten als het Koninklijk Concertgebouw Orkest, London Philharmonic Orchestra, BBC Philharmonic Orchestra, Gewandhaus Orchester, Hong Kong Philharmonic, Budapest Festival Orkest en het Orchestre National de France en met dirigenten Riccardo Chailly, Charles Dutoit, Bernard Haitink, Christopher Hogwood, Andrew Parrott, Frans Brüggen, Ivan Fischer en Edo de Waart. Daarnaast ontwikkelde Ronald Brautigam zich tot een van de belangrijkste fortepianisten: hij was te horen met het Orkest van de 18de Eeuw, Tafelmusik, the Orchestra of the Age of Enlightenment, het Freiburger Barockorchester, Concerto Copenhagen en l’Orchestre des Champs-Elysées. Hij trad op tijdens de Salzburger Festspiele, de Londense Proms, het Schleswig-Holstein Musik Festival en New York’s Mostly Mozart Festival. Ronald Brautigam vormt al bijna 20 jaar een duo met violiste Isabelle van Keulen. In 1995 begon zijn samenwerking met het Zweedse cd-label BIS. Onder de bijna 40 cd’s die zijn verschenen, zijn Pianoconcerten van Mendelssohn (met Amsterdam Sinfonietta) en integrale opnames van de pianowerken van Mozart en Haydn, op fortepiano. In 2004 verscheen, ook op fortepiano, de eerste in een reeks van 17 cd’s met het complete piano-

werk van Beethoven, en in 2008 de eerste in een reeks van 4 cd’s met alle pianoconcerten van Beethoven op moderne piano. Naast zijn opnames voor BIS nam Ronald Brautigam pianoconcerten op van Sjostakovitsj, Hindemith en Frank Martin, met het Koninklijk Concertgebouw Orkest en Riccardo Chailly (Decca). Zijn opnames kregen heel wat onderscheidin-

gen, waaronder 2 Edisons, een Diapason de l’Année, Editor’s Choice in de Gramophone, 9 Choc du Mois in de Monde de la Musique en, in 2004, de ‘Cannes Classical Award’ voor de beste solo pianocd van dat jaar. Ronald Brautigam is professor aan de Musik Hochschule in Bazel.

MEER RONALD BRAUTIGAM Op woensdag 21 maart ziet u Ronald Brautigam opnieuw aan het werk in De Bijloke. Hij staat op het podium met Compagnie Bischoff en hun bijzondere concert ‘Via Dolorosa’: liturgische muziek gecombineerd met prachtige foto’s van Magnumfotograaf Carl De Keyser.

Via Dolorosa © Carl De Keyser

Via Dolorosa © Virginie Schreyen

In zijn laatste levensjaren schreef Franz Liszt de visionaire kruiswegmuziek ‘Via Crucis’, een werk dat mijlenver afstaat van de romantische kerktraditie. Dit werk vormt de kern van ‘Via dolorosa’, een geënsceneerde liturgie. Foto’s van Magnumfotograaf Carl De Keyzer illustreren de veertien kruiswegstaties. Kasia Glowicka componeerde een epiloog op de tekst van Michelangelo’s aangrijpende kwatrijn ‘La Notte’: “Slaap is me dierbaar, maar gemaakt te zijn van steen is me nog dierbaarder. Niet te zien, niet te voelen is een zegen, maak me dus niet wakker. Wees stil en spreek zacht”. Tickets: € 28 rang 1 / € 22 rang 2 Reductie: € 24 rang 1 / € 18 rang 2 / € 5 (-18)

ZONDAG 11 MAART 2012: UNESCO MUZIEKDAG IN DE BIJLOKE Sinds juni 2009 is Gent opgenomen in de selecte lijst van ‘Unesco Creative Cities Network’. Samen met Bologna, Sevilla en Glasgow maakt Gent de club ‘Creative Cities of Music’ compleet. Een unieke titel. Een initiatief kon niet langer uitblijven, vond Muziekcentrum De Bijloke. En dus is er op zondag 11 maart de eerste Unesco Muziekdag.

repertoire van Jacques (Jakob) Loeillet, een telg uit de beroemde Gentse familie. Loeillets collega’s Pieter van Maldere, Henri-Jacques De Croes, Georg Friedrich Haendel en Georg Philippe Telemann zetten de Gentse invalshoek in een breder Zuid-Nederlands en West-Europees perspectief. De Accademia degli Astrusi uit Bologna focust dan weer op het oeuvre van Padre Martini. Bij ons niet zozeer bekend als componist, maar des te meer als leraar van Mozart. Ook Sevilla zet, net als Gent, met het Orquesta Barroca de Sevilla, in op een 18de-eeuws programma. De Andalusische traditie van Juan Francés staat er tegenover het toenmalige Europa met werken van J.S. Bach, G.F. Haendel, Domenico Scarlatti en Pietro Locatelli.

Die dag slaan Sevilla, Bologna en Gent de handen in elkaar voor een unieke muzikale uitwisseling. Het concept is eenvoudig: we putten uit het ontzettend rijke muzikale patrimonium dat alle steden hebben opgebouwd. Iedere stad selecteert een ensemble, gespecialiseerd in oude muziek, en laat het grasduinen in het renaissance en barokke erfgoed van de eigen regio. In Gent werkt De Bijloke samen met B’Rock, in Sevilla gaat het Orquesta Barroca de Sevilla aan de slag en Bologna brengt de Accademia degli Astrusi in stelling. Alle ensembles spelen ook één werk dat een weerspiegeling is van de internationale Europese stijlen die in de 17de en 18de eeuw opgang maakten: het concerto grosso opus 6, nr. 1 in G van Georg Friedrich Haendel. Het toenmalige Europa ligt er stilistisch in vervat. En Haendel zelf is het ultieme toonbeeld van die Europese stijl: geboren in Duitsland, en aan het werk in Italië en Londen. Het concert van Gent, en dus van B’Rock, heeft een 18deeeuws programma. Het ensemble verdiept zich in het barokke

Kort samengevat: virtuoze muziek uit de laat-barok in Europa, in drie bijzondere concerten. En dat op één dag, én voor een wel erg zachte prijs. Een unieke kans om drie Europese topensembles op een dag aan het werk te zien. Met als toetje een Grand Finale, met de drie ensembles samen op het podium. Het volledige programma vind je op www.debijloke.be ZONDAG 11 MAART | CONCERTZAAL 16:00 | B’Rock (Gent) 19:00 | Accademia degli Astrusi (Bologna, Italië) 21:00 | Orquesta Barroca de Sevilla (Sevilla, Spanje) 22:15 | Grand Finale

Dagticket: € 25 / € 10 (-18) Ticket voor 1 concert: € 10 / € 5 (-18)

BINNENKORT DO | 02.02.12 | 20:00 | MAETERLINCK Maeterlinck Kwartet Milhaud, Lekeu, Debussy

DO | 16.02.12 | 20:00 Me La Amargates Tu Sefardische liederen

VR | 03.02.12 | 20:00 Brussels Philharmonic, Vlaams Radio Koor, Octopus Symfonisch Koor, Michel Tabachnik (dirigent), Vadim Repin (viool) Berg, Debussy

VR | 17.02.12 | 20:00 Les Plaisirs du Parnasse Kamermuziek van Gabrieli, Piccinini, Marini, Vierdank e.a.

ZA | 04.02.12 | 20:00 | UITVERKOCHT deFilharmonie, Philippe Herreweghe (dirigent), Viktoria Mullova (viool) Brahms, Schubert DO | 09.02.12 | 20:00 Nabla / Joachim Brackx Pàli Consort o.l.v. Benjamin Glorieux Crank o.l.v. Andreas Böhlen Bijloke-Manufactuur ZA | 11.02.12 | 20:00 Symfonieorkest Vlaanderen, Guy Van Waas (dirigent), Ning Kam (viool) Fauré, Saint-Saëns, De Boeck, Strauss WO | 15.02.12 | 20:00 Krassport Portico Quartet Jazz

Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | za 13:00 - 17:00 09 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

ZA | 18.02.12 | 20:00 | UITVERKOCHT The Hilliard Ensemble Muziek op teksten van Petrarca en Dante ZO | 19.02.12 | 20:00 deFilharmonie, Michaël Pas (acteur) Pulcinella, KIDconcert DO & VR | 01 & 02.03.12 | 18:00-23:30 En Avant Mars / Voorwaarts Maart Festival ZA | 03.03.12 | 20:00 Concerto Copenhagen Mendelssohn, Mozart ZO | 04.03.12 | 16:00 | STAM | UITVERKOCHT Tiburtina Ensemble Hildegard von Bingen

v.u. | Daan Bauwens • tekst | Frank Pauwels © | Muziekcentrum De Bijloke Gent info@debijloke.be Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)