K TE
D LIE EN ST rl de on afz t ijk ek ire
tia
s ve de an pa oo
â‚Ź2
de puur muziek
13.09.2012 | 20:00 | CONCERTZAAL
scherzi musicali o mio core
programma GIASONE (1649) I. Adoramoci in sogno - Medea, Giasone, Oreste Medea en Jason vallen als geliefden in slaap. Orestes slaat hen stomverbaasd gade.
Juno is jaloers en transformeert Calisto in een beer. Jupiter besluit, hierbij geholpen door Mercurius, Calisto mee te nemen naar de sterrenhemel, waar ze vanaf dan eeuwig zal schitteren als een sterrenbeeld aan het firmament.
O mio core (Medea, Giasone) I,11 Sotto il tremulo Ciel (Giasone, Medea) II,12 Adoramoci in sogno (Oreste) II,12
Del folco fulminato (Giove, Mercurio) I,1 Piante ombroso (Calisto) I,2 Bella mia sopirata (Giove, Calisto, Mercurio) III,6
DIDONE (1641) II. Porgetemi la spada - Didone, Enea, Mercurio, L’ombra di Sicheo Mercurio meldt Aeneas dat hij Carthago moet verlaten om de stad Rome te stichten. Deze laatste vertelt het nieuws aan Dido, die haar hart aan hem verpand heeft. De schim van haar overleden echtgenoot Sicheo, aan wie ze trouw beloofd heeft, manifesteert zich aan haar en belaadt haar met verwijten. Dido is wanhopig en maakt een eind aan haar leven.
UITVOERDERS Scherzi Musicali Nicolas Achten: bariton, harp, virginaal, artistieke leiding Marie de Roy: sopraan Reinoud Van Mechelen: tenor Joanna Huszsca: viool Marcin Lasia: viool Justin Glaie: viola da gamba, lirone Solmund Nystabakk: teorbe, barokgitaar Tim David en Fran Verstegen: spel
Enea che fai, che pensi (Mercurio) III,5 Acate, Illoneo, compagni (Enea) III,6 Perfido, disleale (Didone, Enea) III,7 Queste sono l’essegne (Sicheo in ombra – Didone tramortita) III,8 Porgetemi la spada (Didone) III,11
Scenografie: Bart Clément Regie: Piet Arfeuille Techniek: Rik Theunis, Dimitri Van Compernolle en Pat Caers
LA CALISTO (1652) III. Al cielo che rende immortale… - Calisto, Giove e Mercurio Jupiter ziet in de nymph Calisto een ideale prooi.
Productie: Muziektheater Transparant en Theater Malpertuis Coproductie: Venetian Centre for Baroque Music In samenwerking met: Muziekcentrum De Bijloke Gent
2
o mio core Scherzi Musicali opent vanavond het fonkelnieuwe seizoen van Muziekcentrum De Bijloke. Onder leiding van multiinstrumentalist Nicolas Achten timmert deze beloftevolle Belgische groep al enkele jaren aan de muzikale weg. Gaandeweg veroveren zij een steeds groter publiek in steeds meer Europese landen. Een ensemble om te koesteren dus. Ze hebben ‘iets’ met vroegbarokke Italiaanse muziek. Dat bewezen ze al eerder met wondermooie concertprogramma’s rond de muziek van Caccini, Sances of Mazzochi. Waarom? “Omdat die muziek zo spontaan is,” zegt Nicolas Achten. “Er is altijd iets onverwachts, iets dat je verrast en ontroert. Voor mij is die muziek het begin van onze muzikale taal. Als je die muziek begrijpt, begrijp je alles wat daarna komt. Tot en met Brel, Brassens en Sting.” Ook vandaag duiken de muzikanten van Scherzi Musicali de door hen zo geliefde zeventiende eeuw in. Dit keer met muziek van de Italiaanse componist Francesco Cavalli, één van de eerste reuzen van de publieke opera. Voor ‘O Mio Core’ maakte Scherzi Musicali een collage met fragmenten uit zijn drie meest beklijvende opera’s: Giasone (1649), Didone (1641) en La Calisto (1652). Met de gekozen fragmenten schilderen de muzikanten een ontroerend drieluik van drie mythologische liefdes. De voorstelling gaat
van start met de liefde tussen Jason en Medea: gelukkig in elkaars armen, de liefde als een droom. De liefde is nog onbekommerd, er is geen vuiltje aan de lucht. Daarna verschijnen Didone en Enea: lijnrecht tegenover elkaar omdat liefde steeds moet wijken voor ambitie, het hart voor het hoofd. Enea verlaat Dido om Rome te stichten en Dido maakt een einde aan haar leven. De platonische, gesublimeerde liefde tussen Calisto en Zeus is het buitenbeentje in dit drieluik: de nimf Calisto doolt door een verwoeste wereld. Zeus laat zijn oog vallen op haar en raakt haar aan met zijn goddelijke stralen. De kracht van de liefde doet haar werk, zelfs als de wereld het geloof in die liefde lijkt verloren te hebben. Cavalli en de eerste publieke operahuizen Opera — gezongen drama — zag omstreeks 1600 voor het eerst het levenslicht. Een selecte groep dichters en muzikanten, afkomstig uit de adellijke kringen van Firenze, ging op zoek naar een manier om de ontroerende kracht van de klassieke tragedie nieuw leven in te blazen. Op basis van de geschriften van Aristoteles meenden zij dat de hele Griekse tragedie niet slechts gedeeltelijk, maar volledig gezongen werd. Jacopo Peri kwam als eerste op de proppen
3
met een volledig muzikaal dramma per musica en verschillende andere componisten volgden niet lang daarna zijn voorbeeld. Het ontstaan van die nieuwe werken hing nauw samen met andere belangrijke muzikale vernieuwingen. In diezelfde aristocratische kringen in Firenze dokterde men namelijk een geheel nieuwe muzikale taal uit. Men volgde nu niet langer slaafs de wetten van de polyfonie, maar men zette resoluut de expressie van een solostem, begeleid door een basso continuo, op het voorplan. Een van de belangrijkste veranderingen die daarmee samenhing, was de invoering van de stile recitativo: een manier om al zingend te spreken en al sprekend te zingen. Ideaal voor de vertellende gedeeltes in de nieuwe muzikale tragedies. Claudio Monteverdi schreef met zijn Orfeo ongetwijfeld het eerste schitterende hoogtepunt in het nieuwe genre. Hij componeerde de opera voor de adellijke Gonzaga-familie in Mantua. De opera werd voor het eerst opgevoerd in één van de meest schitterende ruimtes van het paleis.
midden van de eeuw ontstonden daar de eerste publieke operahuizen. Ze werden uitgebaat door de roemrijke patriciërsfamilies van die tijd zoals de Tron, de Grimani, de Vendramin en de Giustinian. Tijdens het carnavalseizoen programmeerde men er opera’s voor een betalend publiek. Dat nieuwe ‘entertainment’ was een groot succes en op het hoogtepunt van de opera-rage telde de stad niet minder dan 16 operahuizen. Opera werd al snel ‘big business’. De theatereigenaars sloten deals met impresario’s die de productie van de opera’s op zich namen, contacten legden met de componisten en de zangers en muzikanten engageerden. Om kosten te besparen werkten de theaters vaak met een relatief klein orkest. Zo hielden ze voldoende geld over om grote stemmen in te huren voor de vocale rollen. Componist Cavalli Francesco Cavalli (1602-1676) gedijde als componist zeer goed in de context van de Venetiaanse operahuizen. Na een eerste carrière als organist aan de San Marco, waar hij leerling was van Claudio Monteverdi, stortte hij zich als ‘entrepeneur’ in het gewoel van de publieke opera. De eerste jaren werkte hij in opdracht van het Teatro San Cassiano, het oudste operatheater in Venetië. Hij werkte er niet alleen als componist, maar ook als impresario. Cavalli pende in totaal 41 opera’s bij elkaar waarvan er 27 bewaard bleven. Muzikaal haalde hij de mosterd bij zijn grote leermeester Monteverdi, al werkte hij met een veel spaarzamer bezet
Venetiaanse roots Het prille begin van de opera was bij uitstek een aristocratische onderneming in steden als Firenze, Mantua en later ook Rome. Echter, de ware grandeur van de publieke operahuizen, zoals die vandaag nog altijd bestaat in legendarische huizen als de Scala van Milaan, Covent Garden of zelfs The Metropolitan in New York, heeft zijn roots in het republikeinse Venetië van de 17de eeuw. Rond het
4
bio
orkest dan Monteverdi voor zijn Orfeo ter beschikking had. Aria’s, recieten, lamenti en instrumentale tussenspelen haakte Cavalli in zijn opera’s naadloos in elkaar in functie van de dramatische noden van het libretto. Zijn muzikale taal volgt zeer nauw de sfeer van elke opera: geladen in Didone, speels en humoristisch in La Calisto.
Nicolas Achten Nicolas Achten (bariton, klavecinist, luitist, harpist en leider van Scherzi Musicali) is een rijzende ster in de oudemuziekwereld. In 2006 werd hij laureaat van het zevende “Concours International de Chant baroque de Chimay”. Vervolgens werd hij verkozen tot “Artiste Classique 2009” bij de Octaves de la Musique, en in 2009 kreeg hij de “Prijs voor Jonge Musicus van het Jaar” van de Belgische muziekpers. Hij werd geboren in Brussel in 1985, volgde zang, luit, klavecimbel en barokharp aan de conservatoria van Brussel en Den Haag en vervolmaakte zich tijdens talrijke masterclasses, zoals aan de “Académie baroque d’Ambronay” en het “Centre de la Voix de Royaumont”. Nicolas concerteert regelmatig met prestigieuze ensembles zoals l’Arpeggiata, la Fenice, La Petite Bande, Les Talens Lyriques, Les Musiciens du Louvre en Le Poème Harmonique. Hij is één van de weinige klassiek geschoolde zangers die zichzelf, naar historisch voorbeeld, al zingend begeleidt op verschillende instrumenten. Om die praktijk verder uit te diepen, steeds getoetst aan musicologisch onderzoek, stichtte hij het ensemble Scherzi Musicali. Nicolas Achten doceert aan het Koninklijk Conservatorium van Brussel en was reeds verschillende malen gastdocent aan de University of East Anglia, de Operastu-
Geen opera zonder scene. Muziektheater Transparant vroeg aan theatermaker Piet Arfeuille om daarvoor te zorgen. Samen met Bart Clement staat hij in voor een sober beeldend verhaal bij deze drie liefdes.
5
dio Vlaanderen en bij zomerstages van Transparant en de Yorke Trust (Norfolk).
Ring de Classique Info, “Outstanding” in “International Record Review”.
Scherzi Musicali Scherzi Musicali werd in 2006 gesticht door Nicolas Achten. Het ensemble bestaat uit jonge zangers en instrumentalisten die in diverse bezettingen de oude uitvoeringspraktijk proberen te herontdekken. Ze benaderen hierbij de muziek steeds vanuit een gedegen musicologisch onderzoek. Het ensemble legt zich vooral toe op het uitvoeren van meesterwerken die in de vergetelheid zijn geraakt, maar ze verliezen daarbij de echte topwerken zeker niet uit het oog. Ze brengen zowel profane als sacrale muziek en leggen zich ook toe op het operarepertoire. Scherzi Musicali musiceerde reeds in België, Frankrijk, Nederland, Luxemburg, Engeland, Duitsland, Italië. Met ‘O Mio Core’ trekken ze onder andere ook naar Venetië en Rotterdam. Scherzi Musicali wijdde zijn eerste opnames aan werken die nooit eerder op CD werden uitgegeven. “L’Euridice” van Giulio Caccini en het album “Dulcis Amor Iesu” (motetten van Giovanni Felice Sances) werden opgenomen voor het label Ricercar. Recenter namen ze ook muziek van Fiocco op en “La Catena d’Adone” van Mazzocchi. Hun opnames werden tot dusver steeds met veel enthousiasme onthaald door de internationale pers: Joker van Crescendo, La Clef van Resmusica, Prelude Classics Award 2009, 4 sterren in “Monde de la Musique”, 5 Diapasons, Muse d’Or,
Piet Arfeuille Piet Arfeuille (1961) is zijn theatercarrière ooit gestart in West-Vlaanderen. Voor zijn allereerste productie ‘De Golf’ (gebaseerd op een roman van Morton Rhue) zette hij meer dan honderd leerlingen op de scène van het Klein Seminarie in Roeselare. Hij studeerde tussen 1990 en 1994 aan de Toneelacademie en de Jekerstudio Maastricht. Onmiddellijk na zijn opleiding ging hij acteren bij Hollandia, het toenmalige gezelschap van regisseur Johan Simons. Vervolgens haalde Limelight Kortrijk hem binnen en zette hij zijn regisseurswerk verder in professionele omstandigheden. Met zijn adaptaties van klassiek repertoire voor HETPALEIS in Antwerpen kwam de doorbraak. ‘Raadseltjes’ (naar de Oedipustragedie) werd genomineerd voor de Signaalprijs 2000. Ondertussen gaf Arfeuille ook les aan verschillende toneelscholen: Rits Brussel, Conservatorium Gent, Toneelacademie Maastricht. Maar vooral in de Fontys Academie voor Drama in Eindhoven (nu: Tilburg) experimenteerde hij volop met een nieuwe vormtaal. Met het artistieke leiderschap van Theater Malpertuis in Tielt is sinds januari 2010 een nieuwe fase begonnen in Arfeuilles carrière. In april verscheen een monografie over Piet Arfeuille’s oeuvre ‘Schuilkelders en paleizen, theaterteksten van Piet Arfeuille’ bij uitgeverij Lannoo.
6
HigHligHts
sEiZOEN 2012-2013HigHligHts sEiZOEN 2012-2013
HigHligHts
ZA 10 NOV 2012
ORCHEstRA OF tHE & CHOiR OF tHE EN
VR 25 & ZA 26 JAN 2013
PUrCELL, HAENDEL
PHiliP glAss ENsEMBlE LA BELLE ET LA BÊTE
€40/36 - €32/28
Filmopera van Jean Cocteau – Philip Glass Introductie door Philip Glass
ZA 23 FEB 2013
DAMiEN gUillON (al
BUXTEHUDE, TUNDEr, ErLEB
VR 21 SEP 2012
MAgDAlENA KOZENA & COllEgiUM 1704 HAENDEL, VIVALDI
DI 19 MAA 2013
€28/24 - €22/18
WO 26 SEP 2012
VilDE FRANg & MiC
MENDELSSOHN, LUTOSLAwS DI 26 MAA 2013
lEE KONitZ
ONTMOETING MET DE JAZZGESCHIEDENIS DO 4 OKT 2012
HAgEN QUARtEtt
MUZiEKCENtRUM DE BiJlOKE gENt
€22/18
MUZiEKCENtRUM JEF NEVE & BRUssEls DE BiJlOKE gENtPHilHARMONiC
COllEgiUM VOCAlE BACH | MATTHEUSPASSIE ZO 7 APR 2013
MAlA PUNiCA
BEETHOVEN | STrIJkkwArTET Nr. 3, 5 & 12Muziekcentrum De Bijloke is niet alleen €22/18 concertzaal maar ook eenCICONIA inspirerend
centrum voor iedereen die van muziek houdt. Klassiek, oud of hedendaags, WO 17 APR 2013 jazz, niet-Westers, voor kinderen of jongeren.
VR 12 OKT 2012
(piano)
DEVrEESE, NEVE, SJOSTAkOVITSJ DO 25 OKT 2012
sOl gABEttA
INFO & TICKETS
€28/24 - €22/18
www.DEBIJLOkE.BE - 09 269 92 92 J. Kluyskensstraat 2 – 9000 Gent DI-VRconcertzaal 10:00 – 12:00 & 13:00-17:00 alleen maar ook ZA 13:00-17:00
& AMstERDAM siNFONiEttA
Muziekcentrum De(cello) Bijloke is niet een inspirerend centrum voor iedereen die van muziek houdt. Klassiek, oud of hedendaags, PrOkOFJEV, VASkS, BrUCH, BrAHMS €28/24 jazz, niet-Westers, voor kinderen of jongeren.
INFO & TICKETS www.DEBIJLOkE.BE - 09 269 92 92 J. Kluyskensstraat 2 – 9000 Gent DI-VR 10:00 – 12:00 & 13:00-17:00 ZA 13:00-17:00
CHARlEs llOYD & M JAZZ VANOP DE AkrOPOLIS VR 26 APR 2013
l’ARPEggiAtA olv CHR
MONTEVErDI | SELVA MOrAL
BiJlOKE BistRO Heerlijke bistrokeuken, democratische prijzen en een schitterend uitzicht op de middeleeuwse concertzaal en de Bijlokesite. ma tot vr: 12:00-18:00 (keuken tot 15:00) Concertdagen: 2u voor en na het concert (uitgezonderd Miryzaal & STAM) Reserveren: 09 277 07 04 - www.debijlokebistro.be
7
binnenkort VR | 21.09.12 | 20:00 | LAATSTE TICKETS Collegium 1704, Magdalena Kozena (sopraan) Haendel, Vivaldi
VR | 12.10.12 | 20:00 Brussels Philharmonic, Jef Neve (piano) Devreese, Neve, Sjostakovitsj
WO | 26.09.12 | 20:00 Lee Konitz Jazz
VR | 12.10.12 | 20:15 | Handelsbeurs Quatuor Terpsycordes Schubert, Brahms, Schönberg
DO | 27.08.12 | 20:00 Ensemble Noureddine Tahiri Islamitische voorzangen in Marokko
ZA | 13.10.12 | 20:00 | Vooruit Marc Ribot Jazz
DO | 04.10.12 | 20:00 | Miryzaal Hagen Quartett Van Beethoven
WO | 17.10.12 | 20:00 Jakob Bro, Jon Christensen, Thomas Morgan Intiem jazzconcert
VR | 05.10.12 | 20:00 RedHerring Duitse vroeg- tot laatbarok
ZO | 21.10.12 | 17:00 | Miryzaal Docentenconcert Series Godfried-Willem Raes
ZA | 06.10.12 | 20:00 Symfonieorkest Vlaanderen Moessorgski, Britten, Sibelius
DO | 25.10.12 | 20:00 Amsterdam Sinfonietta, Candida Thompson (artistieke leiding en viool), Sol Gabetta (cello) Prokofjev, Vasks, Bruch, Brahms
ZO | 07.10.12 | 15:00 deFilharmonie Sjostakovitsj, Elgar
ZA | 27.10.12 | 20:00 Collegium Vocale Gent, Jan Vermeulen (pianoforte) Schubert: liederen voor mannenkoor
WO | 10.10.12 | 14:00 Anastasia Kozhushko & Nikita Borisoglebsky Schumann, Ysaÿe, Brossé, Franck
Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | za 13:00 - 17:00 09 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be
v.u. | Daan Bauwens • tekst | Annemarie Peeters © | Muziekcentrum De Bijloke Gent info@debijloke.be Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)