Orchestra of the Age of the Enlightenment 10.11.12 by Muziekcentrum De Bijloke

de puur muziek

10.11.12 | 20:00 | CONCERTZAAL

Orchestra of the Age of Muziekcentrum Enlightenment & Choir of Gent the Enlightenment Ter ere van Sint-Cecilia

programma Henry PURCELL (1659-1695) Hail! Bright Cecilia (1692) 1. Symphony. Maestoso – Canzona. Allegro – Adagio – Allegro – Grave 2. Hail! Bright Cecilia 3. Hark! Hark! Each Tree 4. Tis Nature's Voice 5. Soul of the World! 6. Thou tun'st this World 7. With that sublime Celestial Lay 8. Wondrous Machine! 9. The airy Violin 10. In vain the Am'rous flute 11. The fife and all the Harmony of War 12. Let these among themselves contest 13. Hail! Bright Cecilia PAUZE Georg Friedrich HAENDEL (1685 - 1759) Zadok the Priest (HWV 258) Georg Friedrich HAENDEL (1685 - 1759) Dixit Dominus (HWV 232) 1. Dixit Dominus Domino Meo 2. Virgam Virtutis Tuae 3. Tecum principium In Die Virtutis Tuae 4. Iuravit Dominus 5. Tu es Sacerdos in Aeternum 6. Dominus a Dextris Tuis 7. De Torrente inVia Bibet 8. Gloria Patri, et Filio

uitvoerders Orchestra of the Age of Enlightenment & Choir of the Enlightenment Onder leiding van John Butt

Orchestra of the Age of Enlightenment Viool | Alison Bury, Matthew Truscott, Rodolfo Richter, Claire Sansom, Rachel Isserlis, Claire Holden, Colin Scobie, Catherine Weiss, Debbie Diamond

Solisten H. Purcell - Hail! Bright Cecilia Sopraan | Grace Davidson, Natalie Clifton Griffith Contratenor | Tim Travers Brown Tenor | Jeremy Budd, Matthew Long, Guy Cutting Bas | Andy Rupp, Greg Skidmore

Altviool | Jan Schlapp, Annette Isserlis, Martin Kelly

Blokfluit | Rachel Beckett, Catherine Latham

Cello | Jonathan Manson, Susan Sheppard Contrabas | Christine Sticher

Hobo | Anthony Robson, Richard Earle Fagot | Andrew Watts, Sally Jackson Trompet | David Blackadder, Phillip Bainbridge, Timothy Hayward

Choir of the Enlightenment Pauken | Charles Fullbrook Sopraan | Esther Brazil, Natalie Clifton Griffith, Nicola Corbishley, Grace Davidson, Emily Elias, Angharad Gruffydd Jones, Rosanne Havel, Philippa Healey, Rebecca Outram, Amy Wood

Orgel/klavecimbel | Robert Howarth

Contratenor | Ian Aitkenhead, Aaron Burchall, David Clegg, Timothy Travers Brown, Matthew Venner Tenor | Daniel Auchincloss, Jeremy Budd, Guy Cutting, Matthew Long, Nicholas Pritchard Bas | Charles Gibbs, Johnny Herford, Andrew Rupp, Greg Skidmore, Philip Tebb

Orchestra of the Age of Enlightenment & Choir of the Enlightenment Ter ere van Sint-Cecilia Inleiding Het Orchestra of the Age of Enlightenment brengt vanavond samen met het Choir of the Enlightenment en hun gastdirigent John Butt enkele grootse pagina's uit de Britse muziekgeschiedenis ten gehore. Purcells 'Ode voor Sint-Cecilia', de patroonheilige van alle muzikanten en muziekliefhebbers, is een ontroerend mooie lofzang op de kracht van de muziek. Het is één van Purcells mooiste werken en biedt een prachtige synthese van alle verschillende invloeden die Purcells werk doorstromen. Na de pauze komen we bij Haendel terecht, de absolute koning van het Londense muziekleven in de periode na Purcell. 'Zadok the Priest' is één van de vier Coronation Anthems geschreven ter gelegenheid van de groots opgezette kroningsceremonie van George II en zijn vrouw Caroline. Haendel, Duitser van afkomst, was op het moment dat hij de opdracht voor de Coronation Anthems kreeg nog maar net genaturaliseerd tot 'officiële' Engelsman. Toch slaagde hij er met verve in het werk een eigen Engelse klank mee te geven. En dat door zich in te schrijven in de aloude Britse traditie van de koor-anthems. Monumentaal en feestelijk klinkt dit bekende werk en het roept buiten de grandeur van Westminster Abbey bij velen misschien ook – bedoeld of onbedoeld - de gezellige sfeer van een

avondje Europees voetbal op. Met Haendels 'Dixit Dominus' brengen de muzikanten dan weer een heel ander geluid: dat van een ambitieuze jonge Haendel die op 22-jarige leeftijd in Rome studeerde. Met 'Dixit Dominus' wilde Haendel bewijzen dat hij de sprankelende Italiaanse compositiestijl stevig in zijn vingers had.

Hail! Bright Cecilia Henry Purcell (1659-1695) werd geboren in de periode net voor het herstel van de troon in Engeland. Na de woelige periode van de Cromwell republiek keerde Charles II terug naar Engeland. Hij bevrijdde de muziek van de censuur onder de republiek en installeerde opnieuw een actieve hofcultuur die nood had aan muziek. Het was in die omgeving dat Purcell opgroeide als muzikant en zijn eerste kansen kreeg als componist. Purcells grootste muzikale troef was allicht dat hij het heden en het verleden van de Engelse muziek zo goed wist te verbinden. Charles II had tijdens zijn ballingschap in Frankrijk de smaak van de Franse muziek te pakken gekregen en bracht de Franse muziekstijl mee naar het Engelse hof. Die Franse invloeden zijn ook duidelijk hoorbaar in het werk van Purcell, met name in de elegante melodievoering of het vaak dansante karakter van instrumentale tussenspelen. Maar tegelijk is ook

de invloed van de Italiaanse muziek, zeker in de instrumentale muziek van Purcell, erg aanwezig: zijn triosonates bijvoorbeeld zijn een waar eerbetoon aan zijn Italiaanse voorgangers. De Engelse muziek werd door veel van zijn tijdgenoten afgedaan als 'archaïsch' en leek helemaal los te staan van de muzikale ontwikkelingen op het continent. En toch wist Purcell even goed de eigen Engelse tradities, die van de consortmuziek bijvoorbeeld, of van de anthems, tot een waardig hoogtepunt te brengen. Het mooie aan de 'Ode voor Sint-Cecilia', een ode aan de muziek zelf, is dat Purcell dat hele palet aan muzikale geluiden uit het heden en het verleden voor de luisteraar uitstalt en op die manier de muziek een verhaal over zichzelf laat vertellen.

strijkers, maar ook blokfluiten, hobo's, fagotten, trompetten en pauken en een zes-stemmig koor. Hij beschikte over de beste zangers van het moment, waardoor hij zich helemaal kon laten gaan in de virtuoze solopartijen. De ode was in die tijd een welomlijnd genre dat ook al een zekere geschiedenis had. Ze ontstond toen in de jaren 60 van de zeventiende eeuw, aan het hof van Charles II, op zon- en feestdagen strijkers werden toegevoegd aan het traditionele koor. Men noemde dit de 'symphony anthem'. Die had telkens dezelfde structuur, namelijk een mengeling van passages voor solostem en passages voor koor, afgewisseld met instrumentale symfonieën en ritornello's. De ode, ter viering van een speciale gebeurtenis, zoals bijvoorbeeld de thuiskomst van de vorst, was een voortzetting hiervan. De ouverture van Purcells ode, die uit niet minder dan acht bewegingen bestaat, wordt gevolgd door een kleurrijke opeenvolging van solo's, duo's en trio's, afgewisseld en op het einde afgesloten door imposante koren.

Purcell schreef 'Hail! Bright Cecilia' in opdracht van The Musical Society, een Londense vereniging van muziekliefhebbers en beoefenaars. Al sinds 1683 organiseerden zij elk jaar op 22 november een mis en een concert ter viering van hun patroonheilige, en ter bevordering van "this Divine Science". Purcell kreeg als 24-jarige al de eer om de allereerste 'Ode voor Sint-Cecilia' te schrijven, 'Welcome to all the Pleasures'. In 1692, bijna tien jaar later, kreeg de volwassen Purcell opnieuw de kans en creëerde hij het meesterwerk dat we vanavond zullen horen. Hij kon deze keer beroep doen op de muzikanten en zangers met wie hij niet lang daarvoor zijn 'King Arthur' had uitgevoerd in het Queen's Theatre. Dat resulteerde in een groot, kleurrijk orkest met niet alleen

De tekst van Purcells 'Ode aan Sint-Cecilia' werd geschreven door de dichter Nicholas Brady die zich hiervoor inspireerde op John Drydens 'From Harmony' uit 1687. Hoewel de tekst van Brady volgens velen wat te licht weegt, slaagde Purcell er toch in om de tekst op een buitengewone manier te doen spreken. Boeiend is ook de opvatting over wat muziek in wezen is, die uit elke porie van de tekst ademt. Muziek komt naar voren als de ziel van de

wereld, 'soul of the world'. Een verbindend principe dat de 'scatter'd Atoms' bij elkaar brengt, op elkaar afstemt in een harmonieuze relatie. Muziek is tegelijkertijd middel en doel: een hogere werkelijkheid van eenheid en harmonie en tegelijk een manier om deel te hebben aan die hogere werkelijkheid. De antieke idee van de harmonie der sferen is in deze muzikale kosmologie niet veraf en wordt dan ook bezongen in de duizelingwekkend hoge sopraansolo 'Thou tun'st this World'. Tegelijk is de muziek de stem van de natuur zelf, zoals in het hartverscheurend mooie 'Tis Nature's voice', dat Purcell getoonzet heeft met een eindeloos virtuoos gebruik van kleuren en affecten. Deze solo werd trouwens volgens sommige bronnen door Purcell zelf uitgevoerd. Brady's tekst laat, net zoals dat in Drydens gedicht het geval is, ook de verschillende instrumenten aan bod komen. Purcell geeft elk van hen uiteraard een geheel eigen stem mee: springerige violen, langoureuze blokfluiten, de zachte gitaar. Tot we wakker geschud worden door de rammelende pauken en schallende trompetten die samen de 'harmony of war' vormen. Maar het meest tot de verbeelding spreekt het orgel, het instrument van Cecilia zelf: een 'wondrous machine' dat Purcell verklankt als een pompende machine. Op het einde keren we met een krachtig koor terug naar het begin: 'Hail! Bright Cecilia'.

nen uit die tijd een gebeurtenis om niet gauw te vergeten. 'Zadok The Priest' is allicht de meest bekende van de 'Coronation Anthems'. De tekst van dit anthem is ontleend aan het oude testament en verhaalt van de zalving van koning Solomon. 'Zadok The Priest' weerklonk dan ook tijdens de zalving van de kersverse vorst George II. Haendel beschikte destijds over een werkelijk fenomenaal groot orkest van wel 160 muzikanten en een koor van 50 zangers afkomstig uit de Chapel Royal. De andere drie 'Coronation Anthems' zijn elk opgebouwd uit verschillende losstaande delen. Dat is niet het geval bij 'Zadok The Priest' en misschien ontleent het werk daaraan zijn sterke werking – het is stuk is als het ware cumulatief. Het begint met kabbelende arpeggio's in de strijkers met een gestadige stuwing in de blazers. De spanning bouwt geleidelijk aan op en mondt uit in de grandioze tutti-inzet van het koor, versterkt door drie trompetten, meteen gevolgd door het dansante 'And all the people rejoiced' om dan ten slotte statig uit te roepen: "God Save the King!" Virtuoze amens en alleluja's sluiten het geheel.

Dixit Dominus In het 'Dixit Dominus' horen we een heel andere Haendel aan het werk: de jonge Haendel in Italië. Zoals vele jonge componisten voelde hij zich aangetrokken tot het geboorteland van de opera. Hij hoopte er ervaring te kunnen opdoen en zijn reputatie als operacomponist verder te kunnen uitbouwen. Hoewel hij opgroeide met het lutherse geloof maakte hij er nooit een pro-

Zadok the Priest De kroningsmis voor George II en zijn vrouw Caroline in Westminster Abbey op 11 oktober 1727 was volgens alle bron-

bleem van om voor andere geloofsovertuigingen te componeren. De katholieke kerk in Rome maakte dan ook graag gebruik van Haendels talent. Het 'Dixit Dominus' is een muzikale zetting van Psalm 110. Haendel componeerde het stuk in 1707, tijdens zijn eerste jaar in Rome. Waar Haendel in de 'Coronation Anthems' duidelijk voor grootsheid en monumentaliteit koos, zwoer hij in het 'Dixit Dominus' nog trouw aan de Italiaanse stijl met nadruk op de individuele virtuositeit en een geraffineerder compositorisch idioom. Haendel schreef het werk voor een vijfstemmig koor, solisten, strijkorkest en continuo. Het werd een echt spektakelstuk dat heel hoge technische eisen stelde zowel aan de koorzangers, de solisten en de instrumentisten. Haendel demonstreerde met bijna hoorbaar gemak zijn meesterschap in het contrapunt, maar ook op vlak van harmonie durfde hij uitdagend ver te gaan. Het meest van al valt in dit werk zijn sterke talent voor retoriek op. Elk deel heeft een gebalde dramatische kwaliteit telkens in contrast tot het voorgaande en het volgende. Het is duidelijk dat Haendel met dit werk zijn opdrachtgevers omver wilde blazen. Het hoeft dan ook niet te verbazen het vandaag nog steeds één van Haendels populairste composities is.

bio John Butt John Butt is professor in de muziekwetenschap aan de universiteit van Glasgow en artistiek directeur van het Schotse Dunedin Consort. Hij studeerde orgel aan het King's College in Cambridge, waar hij ook zijn doctoraat behaalde. Sinds die tijd staat hij onafgebroken aan de top zowel als muzikant en als wetenschapper. John Butt maakte elf solo-opnames voor Harmonia Mundi op zowel orgel als klavecimbel. Hij is ook bekend vanwege zijn academische publicaties. 'Playing with History' (2002) is een studie van de brede cultuur die samenhangt met de hedendaagse historische uitvoeringspraktijk. 'Bach's Dialogue with Modernity' (2010) is een verkenning van de manieren waarop Bach's passies zich verhouden tot bredere concepten van moderniteit zoals subjectiviteit en tijdsbewustzijn.

The Orchestra of the Age of Enlightenment The Orchestra of the Age of Enlightenment (OAE) werd in 1986 gesticht door een groep uitzonderlijk getalenteerde pioniers uit de oude muziekwereld zoals Christopher Hogwood, Trevor Pinnock en Roger Norrington. De naam van het orkest reflecteert enerzijds het repertoire waaraan zij zich wilden wijden – hoewel ze hun repertoire de laatste jaren stevig uitbreidden tot voorbij de grenzen van de Verlichting – en anderzijds de geest van ontdekking en onderzoek die zij in hun werk wilden huldigen. Sinds hun ontstaan benoemden zij Frans Brüggen en Sir Simon Rattle tot hun 'eerste gastdirigenten'. De eerste viool wordt afwisselend bespeeld door Alison Bury, Margaret Faultless en Catherine Mackintosh. Het orkest speelde een belangrijke rol in de erkenning van historische uitvoeringspraktijk in het hart van het muzikale bedrijf als geheel. Het orkest veroverde die rol mede dankzij de vele operaproducties die het voor zijn rekening nam, onder andere op het festival van Glyndebourne en in het Royal Opera House. Het orkest is 'Associate Orchestra' in het South Bank Centre in Londen en heeft tevens een vaste residentie in het zuidwesten van Engeland.

Sinds 2003 staat John Butt aan het hoofd van het Dunedin Consort. De opnames die het ensemble maakte met muziek van Bach en Haendel werden telkens op veel lof onthaald en behaalden verschillende onderscheidingen van o.a. Grammophone en Midem. Wanneer John Butt bij zeldzame gelegenheid niet werkt, luistert hij het liefst naar Bruckner, kijkt hij naar een Hitchcock film, laat hij zijn windhond uit of rijdt hij rond in zijn geliefde Triumph Stag.

Liedteksten HAIL! BRIGHT CECILIA 1. Symphony

Thou didst the scatter'd Atoms bind, Which, by thy Laws of true proportion join'd, Made up of various Parts one perfect Harmony.

2. Hail! Bright Cecilia, Hail! fill ev'ry Heart! With Love of thee and thy Celestial Art; That thine and Musick's Sacred Love May make the British Forest prove As Famous as Dodona's Vocal Grove.

6. Thou tun'st this World below, the Spheres above, Who in the Heavenly Round to their own Music move.

3. Hark! hark! each Tree its silence breaks, The Box and Fir to talk begin! This is the sprightly Violin That in the Flute distinctly speaks! 'Twas Sympathy their list'ning Brethren drew, When to the Thracian Lyre with leafy Wings they flew.

7. With that sublime Celestial Lay Can any Earthly Sounds compare? If any Earthly Music dare, The noble Organ may. From Heav'n its wondrous Notes were giv'n, (Cecilia oft convers'd with Heaven,) Some Angel of the Sacred Choire Did with his Breath the Pipes inspire; And of their Notes above the just Resemblance gave, Brisk without Lightness, without Dulness Grave.

4. 'Tis Natures's Voice; thro' all the moving Wood Of Creatures understood: The Universal Tongue to none Of all her num'rous Race unknown! From her it learnt the mighty Art To court the Ear or strike the Heart: At once the Passions to express and move; We hear, and straight we grieve or hate, rejoice or love: In unseen Chains it does the Fancy bind; At once it charms the Sense and captivates the Mind

8. Wondrous Machine! To thee the Warbling Lute, Though us'd to Conquest, must be forc'd to yield: With thee unable to dispute. 9. The Airy Violin And lofty Viol quit the Field; In vain they tune their speaking Strings

5. Soul of the World! Inspir'd by thee, The jarring Seeds of Matter did agree,

To court the cruel Fair, or praise Victorious Kings. Whilst all thy consecrated Lays Are to more noble Uses bent; And every grateful Note to Heav'n repays The Melody it lent.

12. Let these amongst themselves contest, Which can discharge its single Duty best. Thou summ'st their diff 'ring Graces up in One, And art a Consort of them All within thy Self alone.

10. In vain the Am'rous Flute and soft Guitar, Jointly labour to inspire Wanton Heat and loose Desire; Whilst thy chaste Airs do gentle move Seraphic Flames and Heav'nly Love.

13. Hail! Bright Cecilia, Hail to thee! Great Patroness of Us and Harmony! Who, whilst among the Choir above Thou dost thy former Skill improve, With Rapture of Delight dost see Thy Favourite Art Make up a Part Of infinite Felicity. Hail! Bright Cecilia, Hail to thee! Great Patroness of Us and Harmony!

11. The Fife and all the Harmony of War, In vain attempt the Passions to alarm, Which thy commanding Sounds compose and charm.

ZADOK THE PRIEST Zadok the Priest, and Nathan the Prophet anointed Solomon King. And all the people rejoic'd, and said: God save the King! Long live the King! May the King live for ever, Amen. Allelujah.

Zadok de priester en Nathan de Profeet Zalfden Koning Solomon. En het volk verheugde zich en zei: God behoede de Koning! Lang leve de Koning! Moge de Koning eeuwig leven, Amen. Allelujah.

DIXIT DOMINUS (psalm 110) Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.

De Heer spreekt tot mijn heer: Neem plaats aan mijn rechterhand, ik maak van je vijanden een bank voor je voeten.

Virgam virtutis tuae emittet Dominus ex Sion: dominare in medio inimicorum tuorum.

Uit Sion reikt de Heer u de scepter van de macht, u zult heersen over uw vijanden.

Tecum principatus in die virtutis tuae, in splendoribus sanctis. Ex utero ante luciferum genui te.

Uw volk staat klaar op de dag dat u ten strijde trekt. Op de heilige bergen, uit de schoot van de dageraad, komt tot u de dauw van uw jeugd.

Iuravit Dominus et non paenitebit eum:

De Heer heeft gezworen, en komt op zijn eed niet terug:

Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech.

Je bent priester voor eeuwig, zoals ook Melchisedek was

Dominus a dextris tuis, confregit in die irae suae reges.

De Heer aan uw rechterhand verplettert koningen op de dag van zijn toorn.

Judicabit in nationibus, Implebit ruinas, conquassabit capita in terra multorum.

Hij berecht de volken, verplettert hoofden, overal op aarde, lijken stapelen zich op.

De torrente in via bibet, propterea exaltabit caput.

Hij drinkt onderweg uit de beek en dan heft hij zijn hoofd.

Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto, Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in saecula saeculorum. Amen.

Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Zoals het was in het begin, en nu en altijd, en in de eeuwen der eeuwen. Amen.

binnenkort DI | 13.11.12 | 20:00 | Kraakhuis | UITVERKOCHT Octurn Sonic mantras: monniken in een jazzconcert WO | 14.11.12 | 20:00 | Kraakhuis Capriccio Stravagante Trio Frans recital VR | 16.11.12 | 20:00 | Kraakhuis Contrapunctus, Owen Reese (artistieke leiding) Byrd, Tallis, De Monte, Cardoso, Cristo, Peerson

VR | 23.11.12 | 20:00 deFilharmonie & Collegium Vocale Gent, Philippe Herreweghe (dirigent) Liszt ZA | 24.11.12 | 20:00 Symfonieorkest Vlaanderen Dvorak, Prengels, Franck VR | 30.11.12 | 20:00 | Vooruit Theaterzaal Sons of the New World, Jef Neve (piano) Jef Neve

ZO | 18.11.12 | 13:00 - 17:00 Kunstendag voor kinderen Kunst en muziek met 'Abrikoosje het appelflapje' en een groot trommelfeest voor iedereen

ZO | 02.12.12 | 16:00 deFilharmonie, Steven Verhaert (dirigent) KIDconcert: Billy the Kid

ZO | 18.11.12 | 17:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Docentenconcert, Moccia (viool), Ermert (cello), Pegorim (piano) Brahms

DI | 04.12.12 | 20:00 | Kraakhuis Inalto o.l.v. Lambert Colson, Hathor Consort o.l.v. Romina Lischka & Femke Gyselinck (dans) Bijloke-manufactuur

DI | 20.11.12 | 14:00 | Kraakhuis Sophie (harp) & Marie (cello) Hallynck Schubert, Kikta, De Falla

WO | 05.12.12 | 20:00 Jean-Marie Machado (piano, compositie), Dave Liebman (saxofoon, compositie), Claus Stötter (trompet, bugel) & Psophos Quartet Jazz

DO | 22.11.12 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Navarra String Quartet & Bram Van Sambeek (fagot) Devienne, Du Puy, Blanckaert, Debussy, Fagerlund

Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent Colofon J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Tekst programmaboekje | Annemarie Peeters Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | Za 13:00 - 17:00 v.u. | Daan Bauwens 09 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be © Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)