NEderlandse kroonjuwelen VR | 25.03.11 | 20:00 New Dutch Academy OLV SIMON MURPHY
PROGRAMMA Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) Symfonie nr. 5 in Bes, KV 22, ‘Haagse’ Allegro - Andante - Allegro molto
Francesco Zappa (1763-1788) Symfonie in Bes, ‘Cellosymfonie’ Allegro - Largo assai - Allegro assai Christian Ernst Graaf (1723-1804) Symfonie in D, opus 14 nr. 1 Allegro - Andante - Presto
Pieter van Maldere (1729-1768) Symfonie in g, opus 4 nr. 1 Allegro - Andante - Presto
UITVOERDERS
Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) Symfonie nr. 1 in D, W 183 Allegro di molto - Largo - Presto
New Dutch Academy Simon Murphy | dirigent Georgia Browne | traverso Caroline Kang | cello
Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) Andante voor fluit en orkest in C, KV 315
Dit concert wordt opgenomen door Klara en uitgezonden in ‘In de loge’ op dinsdag 17 mei
Joseph Schmitt, ‘De Hollandse Haydn’ (1734-1791) Symfonie in Es, ‘De Draailier’ Allegro con spirito - Andante Prestissimo Pauze Carl Stamitz (1746-1804) Symfonie in C, opus 24 nr. 1 Allegro con spirito - Andante molto - Poco presto
Aandacht! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.
2
TOELICHTING VROEGE SYMFONIEËN UIT DE LAGE LANDEN Frederik Styns & SIMON MURPHY Vroege symfonieën… Aan het begin van de 18e eeuw werden composities voor orkest sterk beïnvloed door de Italiaanse opera-ouverture (sinfonia), die rond 1700 bestond uit drie delen: een allegro, een kort lyrisch andante en een finale in het ritme van één of andere dans zoals een menuet of een gigue. Omdat zulke ouvertures meestal geen muzikale relatie hadden met de daarop volgende opera, konden ze in concerten als zelfstandige stukken worden uitgevoerd. Het was rond 1730 dan ook vanzelfsprekend voor Italiaanse componisten om concertsinfonia’s te schrijven waarbij de algemene opzet van de opera-ouverture aangehouden werd. Italiaanse vertegenwoordigers van deze vroege symfonische werken waren o.a. Giovanni Battista Sammartini, Rinaldo di Capua, Baldassare Galuppi en Niccolò Jommelli. Componisten in Duitsland, Oostenrijk en Frankrijk volgden spoedig hun voorbeeld, zodat vanaf ca. 1740 de symfonie gelijdelijk aan het concerto verdrong als de belangrijkste vorm van orkestmuziek. De ontwikkeling van deze vroege symfonieën ging gepaard met het ontstaan van de ‘empfindsamer Stil’, een stijl getypeerd door een zekere vrijheid en grilligheid in het harmonische, melodische en ritmische verloop, alsook door plotselinge stemmingscontrasten. De emotionele kwaliteiten van de ‘Empfindsamkeit’ bereikten een hoogtepunt in de jaren ‘60 en ‘70 van de 18e eeuw. Soms wordt de stijl ook beschreven met de term ‘Sturm und Drang’, die men ook heeft gebruikt voor Duitse literatuur uit diezelfde periode. De klassieke componisten brachten deze zwaar aangezette emotionaliteit later in het gareel door er een eenheid van vorm en inhoud aan op te leggen. Vanaf 1740 waren Mannheim, Wenen en Berlijn de belangrijkste (Duitse) centra voor symfonische muziek. Onder leiding van Johann Stamitz werd het orkest uit Mannheim in heel Europa beroemd omwille van zijn virtuositeit (Charles Burney noemde het ‘een leger van generaals’), zijn tot dan toe ongekende dynamische bereik (van het zachtste pianissimo tot het luidste fortissimo) en het opwindende effect van zijn crescendo. Wenen was van bijzonder belang omdat het de voedingsbodem was voor het werk van Haydn, Mozart en Beethoven. In de muziek van componisten zoals Georg Christoph Wagenseil en Michael Haydn vindt men de sympathieke, typisch Weense lyriek en blijmoedigheid die zo typerend is voor de muziek van Mozart. De belangrijkste symfonische componisten uit de Berlijnse regio maakten deel uit van een groep rond keurvorst Frederik de Grote, die zelf componist was. Twee van de belangrijkste leden waren Johann Gottlieb Graun en C. P. E. Bach.
TOELICHTING Het 18e-eeuwse symfonieorkest was veel kleiner dan het huidige. In 1765 bestond het orkest in Mannheim uit twintig violen, vier altviolen, cello’s en contrabassen, twee fluiten, hobo’s en fagotten, één trompet en twee pauken. Dat was echter een buitengewoon grote groep. Het orkest dat Haydn van 1760 tot 1785 ter beschikking had, bestond zelden uit meer dan 25 spelers, waaronder strijkers, een fluit, twee hobo’s, twee fagotten, twee hoorns en een klavecimbel, waaraan soms trompetten en pauken werden toegevoegd. Zelfs in de jaren ’90 van de 18e eeuw hadden de Weense orkesten normaliter niet meer dan 35 spelers. In de gebruikelijke symfonische orkestratie kregen de strijkers al het belangrijke materiaal, terwijl de blazers alleen werden gebruikt ter verdubbeling, ter versterking en ter aanvulling van de harmonie. Soms werden er bij uitvoeringen hout- en koperblazers aan het orkest toegevoegd, zelfs al had de componist daar geen specifieke partijen voor geschreven. Later in de eeuw werd de blazers belangrijker en meer onafhankelijk materiaal toevertrouwd. …uit de Lage Landen Muziek die men in het midden en aan het eind van de 18e eeuw als ideaal zou hebben beschouwd, zou men als volgt kunnen beschrijven: haar taal moet universeel zijn en niet beperkt tot nationale grenzen; zij moet zowel edel als onderhoudend zijn en expressief binnen het betamelijke; zij moet ‘natuurlijk’ zijn, namelijk vrij van onnodige technische complicaties en elke gevoelige luisteraar onmiddellijk kunnen aanspreken. Niet alleen Duitsers, maar evenzeer componisten die werkzaam waren in onze eigen contreien schreven muziek die beantwoordde aan dit ideaal. In Nederland bijvoorbeeld werkten zowel Nederlandse als buitenlandse componisten/muzikanten die deze niet aan nationale grenzen gebonden nieuwe orkestrale stijl overtuigend beheersten. Het programma van deze avond is hiervan het bewijs! Simon Murphy, dirigent en artistiek leider van de New Dutch Academy, vertelt over het programma van deze avond: “Vanavond brengen wij u een programma dat focust op de 18e-eeuwse symfonische traditie van onze thuisstad, Den Haag. Veel van deze muziek is onlangs herontdekt door de onderzoeksafdeling van de New Dutch Academy. Prachtige Haagse hofcomposities werden teruggevonden in diverse Europese muziekarchieven. Men kan daadwerkelijk spreken van de herontdekking van een heuse Nederlandse, 18e-eeuwse Haagse symfonische school. Wij zijn dan ook heel blij om deze avond een selectie van deze herontdekte sprankelende, symfonische Haagse kroonjuwelen hier in Gent aan u te mogen presenteren.”
3
4
TOELICHTING “In de 18e eeuw was het hof van de toenmalige Oranjes in Den Haag een belangrijk Europees muzikaal centrum dat grote componisten en muzikanten zoals J. C. Bach, C. F. Abel, Mozart, Dussek, Hummel en Beethoven aantrok. Aan het hof van Prins Willem van Oranje, stadhouder Willem V, werd heel wat muziek gecomponeerd. Het hof hield er een eigen orkest op na en bood jarenlang onderdak aan een indrukwekkende reeks Europese topmusici en -componisten, waaronder Carl Stamitz en de Italiaanse cellist Francesco Zappa. Francesco Zappa verbleef jarenlang in Den Haag en componeerde werken die in zijn eigen tijd overal in Europa werden uitgevoerd. Ook het werk van hofkapelmeester Christian Ernst Graaf en hofconcertmeester Friedrich Schwindl was razend populair. Hun muziek was bijzonder geliefd en toegankelijk dankzij de prachtige uitgaven door grote internationale muziekuitgevers, zoals de gebroeders Hummel uit Den Haag. Het oeuvre van deze hofcomponisten stamt uit de tijd dat de symfonie een nieuw muzikaal medium was. De componeerstijl onderstreept de internationale oriëntatie van het toenmalige hof, en toont aan hoezeer de kosmopolitische componisten onder de indruk waren van de opwindende muzikale ontwikkelingen die (ook) plaatsvonden in de toenmalige muzikale centra Mannheim en Potsdam. De herontdekking van de symfonische traditie aan het hof van de Oranjes geeft een heel nieuw inzicht in de rijkdom en veelzijdigheid van het muziekleven in de Lage Landen in de 18e eeuw. Tot voor kort werd deze muziek (meestal door de Nederlanders zelf) als weinig interessant beschouwd. Ten onrechte, want deze 18e-eeuwse Nederlandse symfonische school blijkt verbazingwekkend interessant en heel levendig te zijn.” “Met het programma vanavond bieden we u een gevarieerd zicht op de 18e-eeuwse Haagse symfonische kroonjuwelen, aangevuld met uitstapjes naar Amsterdam (met muziek van Joseph Schmitt, ‘De Nederlandse Haydn’), Vlaanderen (van Maldere) en Potsdam (C. P. E. Bach). Ook wordt de link gelegd tussen de Lage Landen en de geboorteplek van zowel de symfonie als het symfonieorkest, Mannheim. Wij wensen u veel luisterplezier en hopen dat u geniet van deze verlichte en visionaire 18e-eeuwse symfonieën uit de Lage Landen!”
NEW DUTCH ACADEMY Dirigent Simon Murphy Viool Stephen Freeman (concertmeester) Erin Chen Sara DeCorso Emily Thompson Kayo Saito Barbara Erdner Gabrielle Wunsch Lina Soderholz Marrie Mooij Altviool Gudrun Hardardottir Annegret Meder Cello Hanna Loftsdottir Caroline Kang Rebecca Rosen Bas Christine Sticher Vega Montero de las Matas Traverso Georgia Browne Melody Yeomans (+ piccolo) Hobo Lidewei de Sterck Amy Power Fagot Lisa Goldberg Hoorn Gilbert Cami Farras Kerstin Ripa
Trompet Geerten Rooze Mark Geelen Pauken Norbert Pflanzer Klavecimbel Haru Kitamika
5
6
BIO New Dutch Academy De New Dutch Academy (NDA), opgericht in 2002, is een internationaal bekroond orkest, gespecialiseerd in oude muziek, spelend op authentieke instrumenten. De NDA heeft behalve op de grote podia en festivals in binnenen buitenland veelvuldig opgetreden als cultureel ambassadeur in opdracht van MinBuza en heeft een aantal malen voor Hare Majesteit Koningin Beatrix en haar familieleden gespeeld tijdens diplomatieke missies. De NDA verricht met haar Research-Lab baanbrekend onderzoek en onderscheidt zich door haar unieke programmering, dynamische uitvoeringswijze en uitzonderlijke artistieke integriteit. De NDA heeft tot dusver 5 cd’s uitgebracht waarvan de laatste cd geheel in het teken staat van de 18e-eeuwse Nederlandse symfonische traditie aan het hof ten tijde van Prins van Oranje, Willem V. Hiermee zet de NDA door haarzelf herontdekt Nederlands cultureel erfgoed terug op de kaart. Simon Murphy Simon Murphy (Sydney, 1973) is dirigent en artistiek leider van de New Dutch Academy. Hij studeerde altviool, muziekwetenschap en kunstgeschiedenis aan de universiteit van Sydney. Tijdens die studie ontstond ook zijn grote passie: de muziek uit de 18e eeuw. Simon Murphy: “Ik ben verliefd geworden op alle aspecten van die muziek. De universiteit van Sydney heeft een kleine collectie barokviolen en een mooie collectie facsimile’s van 18e-eeuwse boeken en partituren. Nederland heeft een grote naam als centrum van oude muziek. In Australië wordt Den Haag gezien als het Mekka van de oudemuziekbeweging.” Het lag dan ook voor de hand dat Simon Murphy zich in Nederland verder zou verdiepen. In 1996 ging hij zowel in Den Haag als Utrecht studeren. Nederland en Europa, met hun muziekcollecties, musea en bibliotheken, waren en zijn nog steeds een uitdaging voor hem. Hij zegt hierover: “Hier kon ik boeken bestuderen, instrumenten bespelen, leren spelen alsof het je moedertaal was.” Na enkele jaren voelde hij dat de eerste generatie van de oudemuziekbeweging gevestigd raakte en dat er mogelijkheden onbenut bleven. Simon Murphy: “Ik wilde een minder bekend en minder traditioneel repertoire spelen. Mozart is geweldig, maar ik ben meer geïnteresseerd in de componisten die Mozart hebben geïnspireerd. Die zaten vooral aan het hof van Mannheim, het beroemdste en invloedrijkste hof van die tijd. Het Mannheimse hof was het muzikale Athene van de Duitstalige wereld.” Georgia Browne Na het behalen van haar diploma aan de University of Western Australia, School of Music, verhuisde Georgia naar Nederland om zich te specialiseren in het bespelen van de traverso. Zij studeerde bij Kate Clark en Barthold Kuijken aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Georgia heeft als solist en ensemblemusicus concerten over de hele wereld gegeven, van Australië tot
BIO
7
in orkesten zoals L’Orchestre des Champs Elysees, The Drottningholm Baroque Ensemble, The Orchestra of the Age of Enlightenment en The Australian Chamber Orchestra. Caroline Kang Caroline Kang (1980) begon op jonge leeftijd haar cellostudies, waarna zij haar muzikale opleiding genoot aan de Eastman School of Music en het Ithaca College. Voorts studeerde ze aan de universiteiten van Longy, Stanford en Cornell bij o.a. Phoebe Carrai, Malcolm Bilson en Neal Zaslaw. Ze volgde masterclasses in de zomeracademies van Aspen en Vancouver. Nadien studeerde ze bij Jaap ter Linden aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Caroline Kang heeft in Amerika en Europa solorecitals gegeven, in het bijzonder als gastartiest in de Library of Congress en het Kennedy Center en op de festivals van Amherst en Rochester. Ze woont nu in Europa en is lid van zowel de New Dutch Academy als van de New Dutch Academy Chamber Soloists.
Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 09 269 92 92 tickets@debijloke.be www.debijloke.be Colofon Tekst programmaboekje | Frederik Styns Inleiding om 19u15 | Simon Murphy en Frederik Styns Programmaboekjes | Sophie Cocquyt v.u. | Daan Bauwens Š Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)
8
BiNNENKORT ZO | 27.03.11 15:00 en 20:00 | Voix Gras
ZA | 30.04.11 20:00 | Symfonisch 3 +
(uitverkocht) (in Kraakhuis)
Alexander Gavrylyuk (piano)
Huelgas Ensemble, Paul Van Nevel
Chopin, Scrjabin, Liszt, Rachmaninov,
(dirigent)
Prokofjev
De weg naar het eeuwige leven DO | 05.05.11 20:00 | East of Eden + WO | 30.03.11 20:15 | Miry Mix
Spectra Ensemble, Filip Rathé (dirigent),
(in Handelsbeurs)
Ann De Renais (sopraan)
Meta4
East meets West - Reflecties op gagaku
Dutilleux, Haydn, von Zemlinsky VR | 06.05.11 20:00 | Symfonisch 1 DO |31.03.11 - ZO | 03.04.11
Defilharmonie, Collegium Vocale Gent,
Kathak- en Akram Kahn Festival
Accademia Chigiana Siena, Philippe Herreweghe (dirigent)
WO | 06.04.11 20:00 | Jazz +
Haydn, Die Jahreszeiten
Pascal Schumacher & Friends Reflections on Brandenburg 3
VR | 13.05.11 20:00 | Musica Antiqua 1
DO | 07.04.11 20:00 | East of Eden
The King’s Consort, Robert King (muzi-
(in Kraakhuis)
kale leiding)
Solisten van de Byzantijnse muziek
Henry Purcell at the Chapel Royal
Grieks-orthodoxe hymnes tijdens de Goede Week
ZA | 14.05.11 20:00 | Symfonisch 2 Symfonieorkest Vlaanderen, Seikyo Kim
VR | 08.04.11 20:00 |
(dirigent), Alina Ibragimova (viool)
Musica Antiqua 2
Enescu, Mozart, Berlioz
Collegium Vocale Gent, Akademie für
KT | Kinderen Toegelaten
Alte Musik Berlin, Daniel Reuss (dirigent) Der Tod Jesu
WO | 18.05.11 20:00 | Jazz Philip Catherine (gitaar), Jacky Terrasson
ZA | 09.04.11 20:00 | Symfonisch 2 +
(piano)
(in Kraakhuis) Sergei Istomin (cello), Viviana Sofronits-
DO | 19.05.11 20:00 | Miry
ky (pianoforte)
(in Miryzaal, Hoogpoort 64)
Mendelssohn, Liszt, Chopin
Quatuor Mosaïques Haydn, Beethoven, Mozart
DO | 28.04.11 20:00 | Musica Antiqua 2 + (in Kraakhuis)
VR | 20.05.11 20:00 | Musica Antiqua 2
Ronald Brautigam (pianoforte), Yodo
Masques, Hana Blazikova (sopraan),
Kurahashi (shakuhachi)
Olivier Fortin (muzikale leiding)
Beethoven, Kurahashi
Stylus Phantasticus