Bach, Mozart, Hindemith

Page 1


BESPREEKBUREAU MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be DE BIJLOKE BISTRO Ma - vr 12:00 - 18:00 Op concertdagen ook 2 uur voor en 2 uur na het concert t. 09 277 07 04 e. info@debijlokebistro.be w. www.debijlokebistro.be OP ZOEK NAAR EEN GESCHENK? Doe een concert cadeau in de vorm van een geschenkbon of een ticket naar uw keuze. Te verkrijgen aan onze balie. OP ZOEK NAAR KWALITEITSVOLLE OPNAMES? In de foyer vindt u een selectie opnames u aangeboden door ‘t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, 2970 Schilde t. 03-384 29 70 e. info@tklavervier.be CULTUUR EN ECOLOGIE HAND IN HAND! WWW.ECORENTAL.BE De Bijloke rijdt op aardgas dankzij ecorental AANDACHT! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen. COLOFON Tekst programmaboekje | Frank Pauwels Coverafbeelding | Allemande uit Cellosuite nr. 1 van J. S. Bach Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt Verantwoordelijke uitgever | Yves Rosseel


BACH,MOZART,HINDEMITH Christine busch, paul de clerck & gesine queyras VR | 09.10.09 | 20:00

09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

3


4

BACH,MOZART,HINDEMITH Programma

W. A. Mozart (1756-1791)

W. A. Mozart

Prelude en Fuga, KV 404a

Prelude en Fuga, KV 404a

(bewerking Prelude en Fuga

(bewerking Prelude en Fuga

J. S. Bach)

J. S. Bach)

J. S. Bach (1685-1750)

J. S. Bach

Chaconne voor viool solo in

Suite voor cello solo nr. 1 in G

d, BWV 1004

Prelude Allemande

P. Hindemith (1895-1963)

Courante

Sonate voor altviool solo,

Sarabande

opus 25 nr. 1

Menuetto 1 & 2

1. Breit/Sehr frisch und straff

Gigue)

2. Sehr Langsam 3. Rasendes Zeitmass. Wild.

P. Hindemith

Tonschönheit ist Nebensache

Strijktrio nr. 2

4. Langsam,mit viel Ausdrück

1. Mäsig schnell 2. Lebhaft

W. A. Mozart

3. Langsam

Prelude en Fuga, KV 404a (bewerking Prelude en Fuga J. S. Bach)

Uitvoerders

Pauze

Christine Busch | Viool Paul De Clerck | Altviool Gesine Queyras | Cello

WWW.DEBIJLOKE.BE


TOELICHTING Hoe bach meekijkt over de schouder Frank pauwels

Johann Sebastian Bach als rode draad in een programma waarin ook Mozart prijkt. Je kijkt er van op, want wie Mozart zegt, denkt niet in eerste instantie aan Bach. Werd Bachs muziek na zijn dood in de tweede helft van de achttiende eeuw grotendeels niet snel vergeten? En is het niet aan iemand als Felix Mendelssohn-Bartholdy te danken dat hij opnieuw op de kaart gezet werd? Dat beeld is niet helemaal correct. Bachs muziek verdween nooit volledig. In het Wenen van keizer Joseph II was het aan baron Gottfried Van Swieten te danken dat Bachs muziek in kleine kring voortleefde. In de vroege jaren 1780 van zijn Weens verblijf, werd Mozart vlug de meest beduchte klaviervirtuoos van zijn tijd. Ook als componist ging het hem voor de wind. Van groot belang voor Mozart als componist waren de zondagnamiddagconcerten bij baron Gottfried Van Swieten. Concerten als die bij Van Swieten werden wel vaker in huizen van rijke burgers georganiseerd. Het opmerkelijke was dat iedereen er kon aan deelnemen, arm of rijk, amateur of professioneel. En er was iets bijzonders met die Van Swieten. Hij hield van oude muziek, een voor die tijd hoogst merkwaardig gegeven, gezien het gebruikelijk was, zeker in Wenen, dat er telkens nieuwe dingen werden op- en uitgevoerd. Baron Van Swieten hield van Bach en H채ndel. Dat had hij te danken aan zijn vader, een Nederlandse arts die uitgeweken was naar Wenen en er lijfarts werd van Maria Theresia. De jonge Gottfried studeerde er medicijnen, maar opteerde later voor een diplomatieke loopbaan. De Van Swietens hadden belangstelling voor kunst en cultuur en in het bijzonder voor muziek. Tijdens een verblijf in Berlijn had Gottfried de muziek van Bach en H채ndel leren kennen. Hij wilde dat ook het publiek de werken van die componisten leerde kennen. Zo organiseerde hij in Wenen zondagnamiddagconcerten waarop uitsluitend 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

5


6

TOELICHTING oude muziek, barokmuziek gespeeld werd: vooral Bach, Händel, maar ook Graun en zelfs Buxtehude. Ouder dan Buxtehude ging het niet. Mozart was er jarenlang te gast en deed er, zoals alles waarmee hij in contact kwam, zijn voordeel mee. In ruil voor die muzikale ontdekkingen, bewees Mozart wat graag wederdiensten aan baron Van Swieten, door niet alleen talrijke keren zelf op te treden, maar ook arrangementen en bewerkingen te maken van oude meesters. Onder meer gaf zijn gastheer hem een exemplaar van Das wohltemperierte Klavier van Bach. Mozart bewerkte daaruit fuga’s voor strijktrio en strijkkwartet. De eerlijkheid gebiedt ons te vermelden dat vandaag de dag er wat twijfel gerezen is omtrent de echte auteur van al de bewerkingen voor strijktrio. Drie bewerkingen werden wel in de Köchel Verzeichnis opgenomen onder de naam Mozart. Dit ter zijde. We weten dat Mozarts tijdgenoot en collega Emanuel Alyos Förster ook fuga’s voor strijktrio, -kwartet of -kwintet (met twee altviolen) uit Das wohltemperierte Klavier gemaakt heeft. Anderzijds hebben we een belangrijke getuigenis. In een brief van april 1782 aan zijn zus schreef Mozart: ,,Ik zend je een preludium en een driestemmige fuga. Ze zijn in de verkeerde volgorde neergeschreven want ik heb eerst de fuga en pas daarna het preludium gecomponeerd. ’t Was mijn lieve Constanze die mij ertoe aanspoorde deze stukken te schrijven. Baron Van Swieten, bij wie ik iedere zondagnamiddag doorbreng, had mij alle werken van Bach en Händel meegegeven. Toen Constanze de fuga’s hoorde, was ze er helemaal weg van en ze rustte niet tot ik er ook ging schrijven. Dat deed ik dus. Ik heb er andante maestoso boven gezet, opdat ze niet te snel zouden worden gespeeld. Ooit wil ik er nog eens vijf schrijven en dan de hele reeks aan baron Van Swieten schenken.’’ In enkele gevallen werd Bachs oorspronkelijke toonaard veranderd om de muziek gemakkelijker speelbaar te maken op strijkinstrumenten (zodat het concept van Das wohltemperierte Klavier, met zijn systematische exploratie van elke majeur- en mineurtoonaard wel enigszins verloren gaat) maar de strijktrio’s zijn toch trouwe bewerkingen, met respect voor Bachs geniale beheersing van het contrapunt.

WWW.DEBIJLOKE.BE


TOELICHTING Hindemith Hielden in de achttiende eeuw vooral Boccherini, Haydn, Mozart en Beethoven zich bezig met de compositie van strijktrio’s, dan waren het in de twintigste eeuw Hindemith, Schönberg en Webern die dit genre aan een renaissance hielpen. Paul Hindemith (1895-1963) was een der grootste en veelzijdigste musici in het twintigste-eeuwse muziekleven. Hij blonk uit als altviolist, dirigent, theoreticus en componist. Als componist maakte hij een ongewoon verregaande evolutie door. In eerste instantie liep hij storm voor de ten top gedreven romantiek van Wagner, Strauss, Mahler en Reger. Na de Eerste Wereldoorlog keerde Hindemith de romantische traditie de rug toe. Hij schreef nu eens in een expressionistische stijl, vol uitvergrote emotionele momenten, dan weer in een objectiverende neobarokke stijl. Hindemith was een notoir en algemeen gerespecteerd altviolist. Over zijn composities waren de meningen sterk verdeeld. Vooral zijn lyrische werken werden op gemengde gevoelens onthaald. Hij hechtte veel belang aan de ambachtelijke, praktische aspecten van de muziek en aan haar toegankelijkheid voor het publiek. In die zin zocht hij naar aanknopingspunten met de barokke traditie, meer bepaald met die van Bach. De neobarokke stijl (een fuga, een passacaglia, …) reveleert zijn voorliefde voor wetmatigheid en constructie. Veel technische kwaliteiten, zoals zijn ritmiek en de contrapuntische vormen, zijn gebaseerd op die van J.S. Bach. Variëren op een thema had zijn voorliefde. Zo zal hij in het derde deel van zijn solosonate opus 25 nr. 1 een referentie maken aan een thema uit Bachs Das wohltemperierte Klavier. Maar Hindemith hield ook van experimenteren en schokte het publiek van zijn tijd met composities waarin hij afstand nam van de majeur-/mineurtonaliteit. Tegelijkertijd distantieerde hij zich van de twaalftoonstechniek en moest hij niets hebben van atonaliteit of elektronische muziek. Zijn devies luidde: “Ook in het wildste gevoel van klanken moet nog orde en regelmaat bestaan.” Omdat de nazi’s hem ervan beschuldigen de Duitse muziek te ondermijnen, trok hij in 1937 naar Zwitserland om zich daarna in de Verenigde Staten te vestigen. Een van de grote verdiensten van Hindemith was dat hij voor 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

7


Paul Hindemith


TOELICHTING ongeveer elk belangrijk instrument uit het orkest minstens een belangrijke sonate geschreven heeft. Zelf (alt)violist zijnde, schreef hij als niemand anders in de geschiedenis een pak belangwekkende stukken voor de altviool (sonates, concerto’s,…). Hindemith behoorde ook tot het uitstervend ras van componisten die bekend waren voor de uitvoering van hun eigen werken (zoals Beethoven, Mozart, Brahms, Liszt, …). Op zijn tournees door Europa en de VS speelde hij heel geregeld zijn sonate opus 25 nr. 1. Vandaag blijft het, ondanks de dissonante passages, een van zijn meest uitgevoerde solosonates. In die sonate van 1922 valt onmiddellijk de strenge formele structuur op. De vijf delen zijn in ABA-vorm uitgewerkt. De tempi liggen ook al in balans: traag-snel-traag-snel-traag. Hindemith was onder de indruk van de industriële revolutie. In enkele delen is zijn fascinatie voor de industriële revolutie opmerkelijk: je hoort bv. een locomotief passeren. Het imago van een ongeëvenaarde productiviteit, werd in eerste instantie gevoed door een van zijn uitspraken over dit werk: ,,Ik schreef twee delen, (eerste en vijfde) in de restauratiewagen (van de trein) tussen Keulen en Frankfurt, daarna stapte ik onmiddellijk op het podium en speelde de sonate.’’ Hindemiths Strijktrio nr. 2 werd door Hindemith (altviool), Goldberg (viool) en Feuermann (cello) gecreëerd in Antwerpen in maart 1933. Dit werk contrasteert sterk met zijn voorganger nr. 1 uit 1924. Is het eerste trio opvallend atonaal gekleurd, dan is nr. 2 gebaseerd op standaard klassieke vormen en reveleert het trio een sterke, specifiek Hindemithiaanse tonale schrijfwijze, waarbij elke noot of akkoord gerelateerd is aan een tonaal centrum. Hindemith behandelt de drie instrumenten op een democratische manier: elkeen draagt zijn steentje bij aan de contrapuntische opbouw.

09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

9


10

BIOGRAFIE Christine Busch Christine Busch werd geboren in 1966 en studeerde in Freiburg im Brisau bij Rainer Kussmaul, in Wenen bij Boris Kuschnir en in Wintertur bij Nora Chaistan. Ze speelde o. a. bij Concentus Musicus Wien, Freiburger Barockorchester en het Chamber Orchestra of Europe. Als solist en als kamermusicus nam ze deel aan verschillende tournees in Europa, Amerika, Japan en Au-stralië. Ze nam verschillende cd’s op voor o. a. Harmonia Mundi, Carus en cpo; in 2004 nam ze samen met Kay Johannsen (klavecimbel) de vioolsonates van Bach op. Sinds 1998 is ze professor aan de Hochschule der Künste in Berlijn. Paul De Clerck Na zijn altvioolstudies bij E. Schiffer aan het Koninklijk Conservatorium Brussel, perfectioneerde Paul De Clerck zich bij A. Gertler, B. Giuranna (Italië) en E. Vardi (New York). Van 1982 tot 1992 was Paul De Clerck altviool solo van het Symfonisch Orkest van de Nationale Opera De Munt. Nadien legde hij zich toe op de uitvoering van kamermuziek en hedendaagse muziek. De laatste jaren houdt Paul De Clerck zich intensief bezig met de historische uitvoeringspraktijk. Hij is altviolist bij Collegium Vocale Gent en in de Bach Academie. Paul De Clerck is lid van het octet ‘Northern Light’ en altviolist van het EDDING-kwartet. Paul De Clerck doceert altviool aan het Koninklijk Conservatorium Brussel en aan het IMEP in Namen. Hij geeft masterclasses in binnen- en buitenland. Gesine Queyras Gesine Queyras studeerde cello bij Christoph Henkel aan de Musikhochschule Freiburg, waarna ze haar studies verderzette aan het Mannes College of Music in New York. Ze studeerde eveneens barokcello bij Christopher Coin in Parijs. Haar eerste ervaring als continuo cellist deed ze op in het ensemble Les Arts Florissants olv William Christie, en in Les Talents Lyriques olv Christophe Rousset. Ze is ook celliste in het BalthasarNeumann-Ensemble en in het Orchestre des Champs-Elysées olv Philippe Herreweghe. Naast haar acitiviteiten als muzikante, organiseert ze ook het festival Rencontres Musicales de HauteProvence. WWW.DEBIJLOKE.BE


HUISMEDEDELINGEN De Bijloke Bistro BY COEUR D’ARTICHAUT

Muziekcentrum De Bijloke Gent en Coeur d’Artichaut slaan de handen in elkaar om u zowel overdag als ’s avonds culinair te verwennen! De Bijloke Bistro biedt een schitterende bistrokeuken aan democratische prijzen, met een prachtig uitzicht op de middeleeuwse concertzaal en de Bijlokesite. De Bijloke Bistro is open van maandag tot vrijdag van 12u tot 18u; op concertdagen kan u er van twee uur voor tot twee uur na de voorstelling genieten van een heerlijk diner.

Waar blijven de bloemen?

U heeft zeker al gemerkt dat dirigent en solisten vanaf dit seizoen geen bloemen meer krijgen, maar wel de enige echte ‘Bijlokemacarons’! Exclusief voor Muziekcentrum De Bijloke Gent ontwikkelde Gents chocolatier Nicolas Vanaise van Yuzu de ‘Bijlokemacaron’, geïnspireerd door de gele bol van De Bijloke. Ook u kan proeven van de ‘Bijlokemacarons’. U krijgt er een bij een koffie in De Bijlokebistro. In de Bijlokebistro kan u ook een doosje macarons kopen.

‘Staalkaart’: nieuw cultureel tijdschrift!

‘Staalkaart’ is Vlaanderens nieuwste culturele tijdschrift. Het verschijnt tweemaandelijks en focust op de culturele actualiteit in Vlaanderen. Naast diepgaande artikels over kunst, muziek en theater komen o.a. de agenda’s van diverse cultuurhuizen, en cd- en boekbesprekingen aan bod. Muziekcentrum De Bijloke is partner van ‘Staalkaart’ en publiceert in elk nummer een artikel dat aansluit bij de programmering van het Muziekcentrum. In het novembernummer wordt de patroonheilige van de muziek onder de loep genomen naar aanleiding van het concert van Collegium Vocale Gent op 20 november.

Programmaboekjes online!

Wellicht merkte u reeds dat het programmaboekje in een nieuw kleedje zit! Vanaf dit seizoen kan u de programmaboekjes ook online lezen op www.debijloke.be

09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

11


12

BiNNENKORT DI | 13.10.2009 | 20:00 | Musica

ZA | 31.10.2009 | 20:00 |

Antiqua 1

Symfonisch 3 / 3+

Le Poème Harmonique olv Vincent

Brussels Philharmonic olv Carlos

Dumestre

Kalmar, Wu Qian (piano)

Monteverdi, Marazzoli

New World

D0 | 15.10.2009 | 20:00 | MA.XS

DO | 05.11.2009 | 20:00 |

Ars Antiqua Austria

Musica Antiqua 2

Haydns luitcomposities als brug naar

Orchestre des Champs-Elysées olv

de Weense Schrammelmusik

Philippe Herreweghe, Jean-Guihen Queyras (cello)

ZO | 18.10.2009 | 15:00 | Miry

Schumann, Mendelssohn

B’Rock, Maarten Engeltjes (altus) Vivaldi, Scarlatti, Hasse

DI | 10.11.2009 | 20:00 | Exploration / Symfonisch 1+

D0 | 22.10.2009 | 20:00 | East of

Carolin Widmann (viool),

Eaden

Jean-Guihen Queyras (cello)

Ensemble Chen Leiji

Benjamin, Koch, Ravel, Boulez,

Muziektradities uit de vroege Chinese

Widmann

dynastieën DO | 12.11.2009 | 11:00 & 14:00 | Kidconcert VR | 23.10.2009 | 20:00 | Voix Gras

deFilharmonie olv Michal Dworzyns-

Ensemble Dialogos, Ensemble

ki, Christine Van Pellicom (acteur),

Kantaduri

Jeroen Vander Ven (acteur)

Dalmatica

Romeo en Julia

ZA | 24.10.2009 | 20:00 |

DO | 12.11.2009 | 20:00 | Miry / +

Symfonisch 2 / 2+

Spiegel String Quartet, Sander

Symfonieorkest Vlaanderen olv

Geerts (altviool), Mackim Fernandez

Etienne Siebens, Ning Kam (viool)

Samodaiev (cello), Roeland Hendrikx

Beethoven, Bartók, Borodin

(klarinet) Webern, Brahms, Schönberg

ZO | 25.10.2009 | 15:00 | Docenten in Concert Duo Mythos Les couleurs, les sons et les parfums...

WWW.DEBIJLOKE.BE


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.