czasSERCA
Rok XXIX lipiec-sierpień 2019 nr 4(161)
cena: 8,00 PLN (w tym 5% VAT)
dwumiesięcznik religijno-społeczny
temat na czasie ISSN 1230-7297
07
www.czasSerca.pl
JAK POCZĄĆ?
WYDAWNICTWO KSIĘŻY SERCANÓW ul. Saska 2, 30-715 Kraków tel.: 2905298, www.wydawnictwo.net.pl
Podaruj
PRZESYŁKA NIESTEMPLOWANA OPŁATA POBRANA - TAXE PERÇUE umowa z OR CUP w Krakowie nr ORCUP37/DH/HHK/II/P/2435/06 – z dnia 07.09.2006. NADANO w UP Kraków 52
czasSERCA
Dnia: ............................................ (data nadania zgodna ze stanem faktycznym)
Czas SERCA
dla Twojej Rodziny!
Chcesz zgłębiać Bożą Miłość? ¾ sięgnij po „Czas Serca”! Chcesz wzrastać w miłości? ¾ czytaj „Czas Serca”! Chcesz dzielić się miłością z innymi? ¾ obdaruj ich „Czasem Serca”!
Jak zamówić prenumeratę?
Ile kosztuje? wydanie papierowe 48 zł/rok
wydanie papierowe
TELEFONICZNIE: 12 290 52 98 MAILOWO: prenumerata@czasserca.pl LISTOWNIE: Redakcja CZASU SERCA, 30-715 Kraków, ul. Saska 2 LUB WYPEŁNIJ PRZEKAZ: str. 43 e-wydanie www.czasSerca.pl
e-wydanie 27 zł/rok
nazwa odbiorcy
W Y D A W N I C T W O
86 1240 3002 1111 0000 2885 7316
nazwa odbiorcy cd.
U L .
odbiorca
8 6
Polecenie przelewu / wpłata gotówkowa
DOWÓD / POKWITOWANIE DLA NADAWCY
S A S K A
numer rachunku odbiorcy
WYDAWNICTWO KSIĘŻY SERCANÓW UL. SASKA 2, 30-715 KRAKÓW kwota zleceniodawca:
1 2 4 0
2 ,
3 0 0 2
K S I Ę Ż Y 3 0 - 7 1 5 1 1 1 1
numer rachunku zleceniodawcy (przelew) / kwota słownie (wpłata)
S E R C A N Ó W K R A K Ó W
0 0 0 0
2 8 8 5 waluta
W P
PLN
7 3 1 6
kwota Odcinek dla banku / poczty
nr rachunku odbiorcy
nazwa i adres zleceniodawcy
nazwa i adres zleceniodawcy cd.
tytułem/inne
PRENUMERATA „CZASU SERCA”. ZAMAWIAM OKRES PRENUMERATY: Prenumerata „Czasu Serca”. Zamawiam półroczna
PÓŁROCZNA
EGZEMPLARZY. ROCZNA
egz.
roczna
Opłata:
stempel dzienny
Opłata: ........................................
data, pieczęć, podpis(y) zleceniodawcy
CZAS SERCA 4 (161) 2019
43
SERCA
czasie
jak począć?
czasSERCA
www.czasSerca.pl dwumiesięcznik religijno-społeczny
w
J
ednym z najpiękniejszych tekstów biblijnych o tym, jakimi myślami i uczuciami Bóg obdarza człowieka u początku jego istnienia, są słowa, które prorok Jeremiasz wkłada w usta Stwórcy: „Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię, nim przyszedłeś na świat, poświęciłem cię” (Jer 1,5). Stanowią one pewną deklarację nie tylko na temat boskiej akceptacji nowego stworzenia, ale również, a może przede wszystkim są wyrazem zarówno źródła, jak i przeznaczenia człowieka w zamyśle Stworzyciela. Wynika z nich, że osoba ludzka jest przez Boga chciana, a On jest twórcą, to znaczy dawcą jej życia. Chcieć kogoś oznacza wybrać go, czyli najpierw uznać jego wartość. To jakaś głęboka prawda o życiu każdego z nas. Bez względu na to, jacy jesteśmy, w jaki sposób pojawiamy się na tym świecie i dokąd w ciągu życia zmierzamy, Bóg nas chciał, to znaczy odkrył wartość tego, co z naszymi narodzinami wniesie w ten świat konkretna postać naszego człowieczeństwa. W naturze ludzkiej tkwi zatem jakaś ogromna siła. Wyraża się ona w tym, że darem, który otrzymaliśmy w momencie naszego zaistnienia, chcemy dzielić się z innymi. Czy nie na tym polega wpisane w nas wszystkich, chociaż realizowane na różny sposób, pragnienie bycia ojcem i matką? Nie dziwi zatem fakt cierpienia tych, którzy nie mogą go realizować zgodnie z przyjętym zamysłem. Swoistymi strażnikami wartości nowo powstającego człowieka są w pierwszym rzędzie jego rodzice. To oni mają naturalne kompetencje i płynące z nich obowiązki zapewnienia potomkowi właściwego „startu” w ludzkie horyzonty. Ojcostwo i macierzyństwo stanowią pewne dopełnienie Bożego zamysłu wobec człowieka. Począć nowe życie znaczy z tej racji uczestniczyć w większym, w jakimś sensie nawet odwiecznym projekcie. Czy z tej racji nie warto zatem zastanowić się, w jaki sposób wziąć za to odpowiedzialność? W tym miejscu chcę serdecznie podziękować ks. Damianowi Płatkowi SCJ za wielomiesięczną współpracę z naszym dwumiesięcznikiem. Jednocześnie życzę mu sukcesów w kolejnych podejmowanych zadaniach. Wszystkich zachęcam do wrażliwej lektury i próby zrozumienia przedstawianych stanowisk.
ks. Przemysław Bukowski SCJ redaktor naczelny
Rok XXIX, lipiec-sierpień 2019 nr 4(161), nr rej. 118/91 Adres redakcji: ul. Saska 2, 30-715 Kraków, tel./fax: 12 290 52 93, 290 52 98, wew. 721 (fax wew. 713); e-mail redakcji: czasserca@czasSerca.pl, e-mail działu prenumeraty: prenumerata@czasSerca.pl Redakcja: ks. Przemysław Bukowski SCJ (red. nacz.); Stali współpracownicy: Ewelina Del Fiaco, Monika Godziemba-Dąmbska, Monika i Marcin Gomułkowie, Karolina Krawczyk, ks. Karol Milewski SCJ, ks. Krzysztof Napora SCJ, Aneta Pisarczyk, Paulina Smoroń, Michał Tomaka, ks. Radosław Warenda SCJ, Elżbieta Wiater, Beata Zajączkowska, Karolina Zuber; Asystent kościelny: ks. Stanisław Hałas SCJ; Korekta: Natalia Potoczak; Opracowanie graficzne, skład i łamanie: Wydawnictwo DEHON, Olga Turkiewicz; Prenumerata: Agnieszka Niemiec; Druk: Wydawnictwo-Drukarnia Ekodruk s.c., Kraków; Nakład: 2500 egz.; Fotografie bez podanego źródła: depositphotos.com; Wydawca: Wydawnictwo Księży Sercanów DEHON. Za zezwoleniem władzy kościelnej. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania nadesłanych materiałów, zmiany tytułów, nie zwraca artykułów niezamówionych. Fotografie bez podpisów są tylko przykładowymi ilustracjami i nie przedstawiają osób, o których mowa w artykule. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Pismo utrzymuje się z prenumeraty i ofiar czytelników. Można je przesyłać na konto: Wydawnictwo Księży Sercanów, ul. Saska 2, 30-715 Kraków; nr r-ku PLN: 86 1240 3002 1111 0000 2885 7316; nr r-ku EUR: 42 1240 4650 1978 0010 3624 6150
CZAS SERCA 4 (161) 2019
3
SERCA
czasie w
J
ako wierzący jesteśmy przekonani, że dawcą życia jest zawsze Bóg. Czy dziecko może zatem powstawać w procesie technicznego wyrobu? Nikt nie zaprzeczy przecież, że w wyniku produkcji nie tworzy się coś, tylko poczyna człowiek, a zatem „ktoś” o ludzkiej godności.
s. 16
TEMAT NA CZASIE
CZAS SERCANÓW
6 Kto jest twórcą życia? z Tomaszem Łukowskim rozmawia Ewelina Del Fiaco
14
CZAS KOŚCIOŁA
10 Między techniką a etyką z ks. dr. hab. Andrzejem Muszalą rozmawia Karolina Zuber 12 Franciszek Przyjąć Jezusa w dzieciach
Pojechałem do kraju, w którym zachodzi słońce z ks. Tadeuszem Latoniem rozmawia ks. Radosław Warenda SCJ
CZAS DUCHOWOŚCI
16 Pomiędzy darem a pragnieniem ks. Karol Milewski SCJ CZAS APOSTOLSTWA
18 Kościół o płodności ludzkiej Beata Zajączkowska 20 Narodziny dziecka w różnych kulturach Karolina Zuber CZAS ZAMYŚLENIA
22 Najpierw sumienie ks. Przemysław Bukowski SCJ
O
d setek lat do Groty Mlecznej pielgrzymują kobiety różnych wyznań, prosząc Matkę Bożą o dar potomstwa. Przychodzą także niewiasty, które mają problem, by wykarmić dziecko własnym mlekiem.
s. 30
SERCA
G
w
czasie
dybym ja znów stała przed taką decyzją, na pewno weszłabym w to jeszcze raz. Nic się nie traci, a zawsze warto próbować, bo jest to metoda na tyle głęboko osadzona medycznie, że nie ma konkurencji. In vitro upada przy tym na wszystkich polach.
s. 26
CZAS ŚWIADECTWA
CZAS MŁODYCH
26 Pan Bóg postawił ostatnią kropkę z Urszulą rozmawia Paulina Smoroń
36 Dramat kobiet pragnących macierzyństwa Karolina Zuber
28 Byliśmy gotowi zrobić wszystko z Aldoną i Tomaszem rozmawia Paulina Smoroń
CZAS SŁOWA
30 Jak trwoga, to do… Karolina Krawczyk CZAS RODZINY
32 Pomoc w trudnych sprawach Nas dwoje, a może już czas na troje? Aneta Pisarczyk
38 Lectio divina Abba... ks. Krzysztof Napora SCJ 40 Powołanie do płodności Elżbieta Wiater CZAS CZYTELNIKA
42 Krzyżówka
34 Plan ma Pan, nie przeszkadzam Panu Monika i Marcin Gomułkowie
Z
a fasadą etycznych rozbieżności, wynikających choćby z poszanowania dla życia ludzkiego, kryje się dramat kobiet, które swojego pragnienia o macierzyństwie z przyczyn od siebie niezależnych mogą już nigdy nie zrealizować.
s. 36 CZAS SERCA 4 (161) 2019
5
czasie TEMAT NA
Mnogość banków nasienia i komórek jajowych, kliniki oferujące in vitro, usługi surogatek… Liczba ludzi korzystających z powyższych rozwiązań dotyczących poczęcia dziecka może świadczyć o tym, że dla wielu osób podejście Kościoła do kwestii rozwiązywania problemów z płodnością wydaje się być zbyt idealistyczne. O tym, co mówi Kościół o radzeniu sobie z niepłodnością, w rozmowie z Eweliną Del Fiaco opowiada Tomasz Łukowski – doradca rodzinny, mąż od 37 lat, ojciec trzech synów i dziadek pięciorga wnucząt.
6 CZAS SERCA 4 (161) 2019
czasie TEMAT NA
kto jest
twórcą życia? Dlaczego Kościół „wtrąca się” w tak intymną sferę, jaką jest ludzka płodność i seksualność? Jakie są pierwsze słowa Boga, kiedy zaczyna się historia świata i człowieka? Nie mówi On: „Alleluja, padnijcie na kolana!”. Bóg mówi: „Rozmnażajcie się”. A dalej w Księdze Rodzaju czytamy: „Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem” (Rdz 2,24). Nie jedną duszą, ale jednym ciałem. To jest tekst o współżyciu, o akcie małżeńskim. Współżycie jest jakby dotykaniem natury Boga, bo On jest jednością różnych osób. My też we współżyciu stajemy się jedno, jak On jest jeden. Nie ma piękniejszej ikony Boga niż współżycie małżeńskie. Ono jest święte, piękne, owocujące, jeśli wypływa z jedności małżeńskiej. Tylko Bóg potrafi stworzyć coś z niczego. Rodzicielstwo to powoływanie bytu, który nie istniał wcześniej. Pan Bóg podzielił się z nami zdolnością stwarzania. I to jest wielka szansa, ale też wielka odpowiedzialność, która jest zadana właśnie w małżeństwie. Jeśli Kościół chce zajmować się człowiekiem zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym, jeśli chce pochylać się nad dobrem, sensem życia i szczęściem człowieka, to zwyczajnie nie może nie odnosić się do tak istotnej sfery.
Czym jest zatem płodność i w jaki sposób powinniśmy ją traktować? Miłość nie tyle musi się rozwijać, ale czemuś służyć, owocować. Płodność i rodzicielstwo wydają się najbardziej naturalną formą owocowania miłości w małżeństwie, choć trzeba podkreślić – nie jedyną. Jeśli miłość nie jest płodna, łatwo się degeneruje. Daliśmy sobie wmówić, że płodność to kłopot i problem. Środki antykoncepcyjne nazywamy lekami, a cóż takiego one leczą i jaki problem usuwają? Na różnych forach internetowych widzę, jak dziewczyny mówią o dziecku i poczęciu w kategoriach niebezpieczeństwa. Pozwoliliśmy sobie wmówić, że płodność to zagrożenie, niebezpieczeństwo. Tak naprawdę najlepiej na to pytanie odpowiedzieliby ludzie, którzy zmagają się z niepłodnością, od dziesięciu lat budzą się w nocy z ogromną tęsknotą za dzieckiem. Płodność jest raczej przywilejem, darem, błogosławieństwem. Kiedy pojawiają się problemy z płodnością, Kościół proponuje naprotechnologię. W świadomości wielu ludzi jest ona często utożsamiana z mało skuteczną metodą kalendarzykową. Czym właściwie jest naprotechnologia? Naprotechnolodzy proponują rzecz w sumie dość oczywistą tzn., żeby w leczeniu niepłodności pamiętać o tym, CZAS SERCA 4 (161) 2019
7
Słudzy nieużyteczni jesteśmy; wykonaliśmy to, co powinniśmy wykonać. Łk 17,10
ks. Dariusz Motyka | ks. Wojciech Bochenek
Nowo wyświęceni księża sercanie