VAN HET
LAND DAK RIET IN DE WEERRIBBEN EN DE WIEDEN
OP HET
VAN HET LAND OP HET DAK -- RIET IN DE WEERIBBEN EN DE WIEDEN
VAN HET LAND OP HET DAK -- RIET IN DE WEERIBBEN EN DE WIEDEN
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 1
19-11-13 02:39
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 2
19-11-13 02:39
VAN HET
LAND
DAK
RIET IN DE WEERRIBBEN EN DE WIEDEN
OP HET
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 3
19-11-13 02:39
Werkgebied rietsnijders WEERRIBBEN-WIEDEN
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 4
19-11-13 02:39
DE WEERRIBBEN
DE WIEDEN
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 5
19-11-13 02:40
VOORWOORD De gemeente Steenwijkerland heeft met Nationaal Park Weerribben-Wieden een natuurgebied van internationale betekenis binnen haar grenzen: het grootste aaneengesloten zoetwater moerasgebied van Noordwest-Europa.
Het is een gebied waar de bijzondere natuur met trilvenen, hooilanden en uitgestrekte rietvelden mede is ontstaan door menselijke activiteiten zoals vervening en rietsnijden. Ook nú spelen particuliere natuurbeheerders in goed overleg met Vereniging Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer een belangrijke rol bij het beheer van het gebied. Het resultaat mag er zijn: een bijzonder landschap waar je in een bootje, op de fiets of wandelend, eindeloos van kunt genieten.
De particuliere natuurbeheerders “produceren” niet alleen een bijzonder landschap, maar ook riet van hoge kwaliteit dat uitstekend geschikt is als dakbedekking. Zowel op traditionele boerderijen als op moderne gebouwen.
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 6
19-11-13 02:40
Dit boek laat de hele keten van riet als product zien, van klein groen rietsprietje in het vroege voorjaar tot de bos die verwerkt wordt tot een prachtig rieten dak. Het boek laat ook zien dat het rietsnijden gebeurt door mensen die met hart en ziel aan het gebied verknocht zijn, en voor wie het een manier van leven is.
Ik hoop dat u met plezier door dit boek bladert. En mocht u de gelukkige eigenaar zijn of worden van een huis met een rieten dak: met riet uit de Weerribben en de Wieden heeft u niet alleen een rieten dak van topkwaliteit, u levert ook een directe bijdrage aan de instandhouding van een bijzonder landschap.
Ik wens u veel lees- en kijkplezier!
Marja van der Tas, Burgemeester gemeente Steenwijkerland
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 7
19-11-13 02:40
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 8
19-11-13 02:40
“RIET ligt als een warme deken om je huis.� De familie Schamhart-Knoope voor hun huis in Culemborg met riet uit de Weerribben en de Wieden als dakbedekking. Bouwjaar: 2012 Architect: Negen Graden Architectuur Rietdekker: Pape Rietdekkers
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 9
19-11-13 02:40
WINTER SNIJDEN 18
VOORSCHONEN 24
INHOUD
RIETLANDBEHEER 12
OPSLAG OP HET VELD 30
proces van het rietlandbeheer RIETLANDBEHEERDERS 56 portretten van rietlandbeheerders WONEN IN HET RIET 86 ямВora, fauna en rietgedekte huizen
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 10
19-11-13 02:40
VOORJAAR HET RIET KOMT VAN HET LAND 36
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 11
ZOMER
NAJAAR
NASCHONEN EN DOORBINDEN 42
HET DAK OP! 48
19-11-13 02:41
12
RIETLAND BEHEER
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 12
19-11-13 02:41
De rietsnijders in de Weerribben en de Wieden zorgen ervoor dat het unieke landschap open blijft. Zonder hun beheer zou het langzaam maar zeker dichtgroeien tot een groot bos. Iedere winter snijden zij het riet, waardoor het rietlandschap intact blijft. Maar om het riet ook verkoopbaar te maken, zijn de rietsnijders eigen-
13
lijk het hele jaar door bezig. Het riet moet optimaal groeien en netjes gesneden worden. Vervolgens moet het goed gedroogd vanaf de rietlanden (de ‘kraggen’) naar het vaste land worden vervoerd. Tientallen rietsnijders bepalen zo met hun ambacht het gezicht van Nationaal Park Weerribben-Wieden.
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 13
19-11-13 02:41
40
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 40
19-11-13 02:42
RIET LAN D B EHEER
41
Als het riet enkele maanden op het land heeft staan drogen, brengen de rietsnijders het per boot naar de schuur om van de veldbossen handzame bundels te maken.
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 41
19-11-13 02:42
56
RIETLAND BEHEERDE R
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 56
19-11-13 02:43
Het is een zeer bijzonder beroep, dat van rietsnijder: eenzaamheid, koude, geen vetpot, hard werken. En toch lijken de rietsnijders van de Wieden en de Weerribben stuk voor stuk verslaafd aan hun werk. Ze houden vol trots een cultuur in stand die vaak al enkele gene-
E RS Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 57
raties in de familie zit. Tradities zijn belangrijk omdat de rietland-
57
beheerders daarmee hun eigen landschap in stand houden. Een landschap dat er volgens hen ook al was toen ze als klein jongetje met opa en vader mee het riet in gingen. Een landschap waarin je kunt genieten van veel mooie natuur, maar ook waarin hard gewerkt moet worden. Het rietsnijdersvak is emotie, zoals een van rietsnijders het zegt.
19-11-13 02:43
RIET LA N D B E H E E R D E RS
Gerrit Knobbe Rietlandbeheerder Belt-Schutsloot
64
AANKLOPPEN ‘Je ziet tegenwoordig ook wel kunstriet en veel riet uit het buitenland. Daar ben ik niet zo kapot van. Het is niet bewezen hoelang dat hier in Nederland goed blijft op het dak. Ons riet kan zo veertig jaar meegaan. Net als op ons eigen huis, dat riet ligt er nu twaalf jaar. Ik heb het af en toe wat aangeklopt, maar verder is het nog in perfecte staat.’
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 64
‘Als jij goed bent voor je land, is het land goed voor jou.’
19-11-13 02:44
UITKIJKEN NAAR DE WINTER Samen met zijn broer beheert Gerrit Knobbe 55 hectare rietland. Zodra het licht wordt, haalt zijn broer hem op met de boot en maken ze een lange dag in het veld. Hij begon met rietsnijden als knechtje van een boer en vond het geweldig. Toen het dorp een voetbalvereniging kreeg, won de voetbal het even van het riet, maar de liefde bleef.
‘Ik vind rietsnijden nog steeds geweldig. Om mijn brood in de zomer te verdienen ga ik de klus op. Ik laat me inhuren voor bouwprojecten, vaak in het westen van het land. Dan sta ik geregeld uren in de file. Ik kijk dan echt uit naar de winter, als ik weer de vrije natuur in mag.‘
‘Vroeger werd al het riet met de hand gesneden, dan bleef je vanzelf wel warm. Nu doen we veel meer machinaal, maar ook dat is best zwaar. De machine loopt weleens vast en ik ben er zelfs een paar keer mee over de kop gegaan. Dan ligt de machine in de sloot en moet de trekker erbij komen. We helpen elkaar hier altijd met dit soort dingen. Als er wat is, komen we meteen.’
‘Het voorjaar is de mooiste tijd om in het riet te werken. Dan komen de vogels weer, begint alles te bloeien, prachtig. En het werk wordt wat lichter omdat het riet minder vochtig is. Een bos weegt aan het begin van het voorjaar al gauw 35 tot 40 kilo. We nemen elke bos wel vijf of zes keer op de nek om van het veld op de kant te brengen en te drogen te zetten. Een hectare levert zo’n 70 bossen riet, dus als je het uitrekent hebben we aan het eind van het seizoen ieder zeker 10.000 keer een rietschoof op de nek gehad.’
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 65
‘”Als jij goed bent voor je land, is het land goed voor jou. Dan krijg je terug wat je graag hebben wou.” Die mooie uitspraak is van mijn buurman. Je doet je best om het land zo goed mogelijk te beheren: je investeert in windmolens zodat het water goed op het land staat, je maait op de juiste hoogte af. Ik denk ook dat we een goede reputatie hebben bij de dakdekkers aan wie wij leveren, die nemen alles graag van ons af. Het is schoon en mooi riet en de bossen zijn goed uitgesorteerd: lang bij lang, kort bij kort, krom bij krom – dat laatste komt ook voor. Dakdekkers zijn er blij mee dat ze goed gesorteerde bossen hebben.’
65
19-11-13 02:44
86
WONEN IN HET RIET
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 86
19-11-13 02:45
N
Een rieten dak geeft een huis een exclusieve en natuurlijke uitstraling. Geen wonder dat architecten graag met riet werken en er fraaie ontwerpen mee maken. Riet geeft een woning een ‘warm karakter’: niet alleen in uiterlijk maar ook letterlijk, omdat een rietdak heel goed isoleert tegen kou, warmte en geluid.
87
Bovendien levert een dak dat gedekt is met riet uit de Weerribben en de Wieden een bijdrage aan het in stand houden van het rietlandschap: de woonplek van bijzondere dieren en planten.
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 87
19-11-13 02:45
WON EN
96
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 96
19-11-13 02:46
I N HE T RIE T ZWARTE STERN: EXCLUSIEVE VLOTJES Zwarte sterns zijn vogels die horen bij ondiepe, zoete tot brakke moerassen en wateren, de Weerribben en de Wieden dus. Ze broeden in de zompige weilanden en verlandingszones, bij voorkeur in velden van krabbescheer en op eilandjes van plantenresten. Het zijn trekvogels, die ‘s winters voor de kust van West-Afrika bivakkeren. Als ze begin april weer terugkomen, staat ze een aangename verrassing te wachten. Een groep van 25 vrijwilligers in de Wieden legt al enkele jaren kunstmatige vlotjes in het water, waar de sterns kunnen broeden. Eerst hielpen deze vrijwilligers alleen met het monitoren van de nesten, maar ze kwamen ook met voorstellen om zelf nog betere broedvlotjes te maken. Een deel daarvan is voor gebruik in het eigen gebied. De rest gaat naar andere organisaties, want in steeds meer natuurgebieden gebruikt men de ‘Wiedenvlotjes’.
97
WOONHUIS, GIETHOORN Bouwjaar: omstreeks 1850, herdekt 2013 Dakdekker: Rietdekkersbedrijf Jordens
Koffietafelboek-RIETSECTOR.indd 97
19-11-13 02:46