Magazine Snoertseplak

SNOERTSEPLAK IEDEEﾃ起 VOOR DE BOERDERIJ VAN DE TOEKOMST

Hoe ziet

de BOERDERIJ van de toekomst eruit?

Annechien ten Have over de keuze voor LUPINE Thieu Berkers ontwerpt

de TRACTOR v/d TOEKOMST KICK OFF SNOERTSEPLAK

ﾃｩﾃｩ n m ma ag lig az in e

groot succes!

INHOUD COLOF ON Dit magazine is een eenmalige uitgave om de inwoners van de gemeente Deurne bekend te laten worden met het initiatief ‘De Snoertseplak’. Op deze ‘plak’ zal samen worden gewerkt aan de boerderij van de toekomst.

Deze uitgave is tot stand gekomen door een unieke samenwerking tussen Netwerk de Peelhorst en de HAS Hogeschool te ‘s-Hertogenbosch.

Het tijdschrift is geschreven door studenten van de HAS Hogeschool, in het kader van hun minor ‘De Wereldwijde Voedseldialoog’.

TEKST EN REDACTIE Lisa van Beek, Sjriek Crompvoets, Juul Joris, Giel Klomp, Joost Waelen (HAS hogeschool ’s-Hertogenbosch) HOOFDREDACTIE Sjriek Crompvoets en Juul Joris (HAS hogeschool ’s-Hertogenbosch) EINDREDACTIE Anne Reijnders (Netwerk de Peelhorst) VORMGEVING Communicatiebureau de Lynx DRUKWERK Provincie Noord-Brabant FOTO OMSLAG Marcus Pasveer

20

LUPINE Gezond alternatief

22

Onbemande waterstoftractor

6

9

In gesprek met Willem en Marjan Verhees

14 18

In gesprek met voorzitter BAJK

16

Consumenten in Deurne

KICK OFF

17

van Riek tot Vork

Melkveehouderij van de toekomst ---------------------------------------------

EN VERDER p.5

Kennismaken met de initiatiefnemers

p.11 In gesprek met voorzitter Stop de Stank p.12 Varkenshouders Mario en Willem Berkers p.15 Wat doet HAS Intensief?

44

REDACTIONEEL

De Snoertseplak ‘Op weg naar de toekomst’

Voor u ligt het eenmalige magazine ‘Snoertseplak’, tot stand gekomen door een unieke samenwerking tussen Netwerk de Peelhorst, de initiatiefnemers van de Snoertseplak en de HAS Hogeschool. U denkt misschien: wat heb ik nu weer gekregen? Helemaal niet erg, het kan u alleen maar verrijken! Met dit magazine willen we u graag informeren over vernieuwende agrarische ideeën in de Peel.

Kennismaking met de drie initiatiefnemers van de SNOERTSEPLAK

Ten grondslag aan dit magazine ligt het door Jon Mensink, Benny Munsters en Franca Hikspoors genomen initiatief om samen met Deurne te bouwen aan de boerderij van de toekomst. Op dit moment is er een kerngroep van zeven personen die naast de drie iniatiefnemers bestaat uit: Liesbeth Damen, Nancy Goossens, Lins Keijzers en Anne Rooijakkers die ondersteund worden door Bart Eigeman en Anne Reijnders. Momenteel is de Snoertseplak, gelegen aan de Snoertsebaan 28 (voormalig ASVAM terrein), één van de meest besproken plekken in Deurne. De spectaculaire kick-off op dit perceel heeft reeds plaatsgevonden en heeft ervoor gezorgd dat een groep van 30 personen aan de slag gaat met dit initiatief.

In dit magazine leest u verschillende artikelen die rechtstreeks afkomstig zijn van enkele trotse inwoners van Deurne en omgeving. Ook willen we u laten meekijken in de ‘keuken’ van verschillende Deurnese partijen. Wij hopen dat dit magazine zal bijdragen aan de ontwikkeling van de boerderij van de toekomst. Een bouwteam van 30 mensen gaat de komende maanden bouwen aan een daadwerkelijk te realiseren landbouwbedrijf. Welke vorm dit krijgt, wordt dan ook de komende maanden duidelijk.

Kernclub van de Snoertseplak. Op deze foto ontbreekt Benny Munsters.

NETWERK

SNOERTSEPLAK

Jon Mensink

MAGAZINE

5

Franca Hikspoors

Woonachtig in Liessel Getrouwd

Komst van het Asvam bedrijf geschrapt. WAT NU? Een makkelijk vraag: Een LUPINE FARM

Bedrijf voor en van Deurne

Al

ruim dertig jaar woonachtig in het buitengebied van Liessel Haar schoonfamilie woont

al 100 jaar op deze plek Jarenlang agrarische activiteiten geaccepteerd

Voorkomen van anonieme bedrijven

WE WONEN NU EENMAAL IN HET BUITENGEBIED

transparantie en duurzaamheid

Na verloop van tijd werden de

De kloof tussen verschillende partijen verkleinen

ontwikkelingen te gek

De Snoertseplak een proeflocatie voor

Wat uiteindelijk tot

protest heeft geleid

de BOERDERIJ VAN DE TOEKOMST

We kwamen steeds meer tegenover onze boeren/

Geïnteresseerden krijgen de ruimte om

buren te staan ER MOEST IETS VERANDEREN

IDEEËN te bedenken

Het voormalige Asvam terrein moet

Op zoek naar nieuwe verdienmodellen

EEN ICOON worden

Kijken hoe het wel kan

Ruimte voor elkaar

Het moet een plek

van en voor de bewoners

Focus op samenwerken Samen iets moois realiseren

trots

Ons doel: WEDERZIJDS BEGRIP tussen agrariër en burger vergroten Inspiratiebron voor

ondernemers uit de Peel

van de Peel worden

VOOR BOER EN BURGER

Gesprekken voeren en samen bouwen aan

de toekomst van de landbouw voedsel te produceren zonder overlast Met draagvlak,

Een manier vinden om

Benny Munsters

duurzaamheid en innovatie Die ook door

Na zijn studentenperiode teruggekomen naar de Peel Doelstelling om een economisch, ecologisch en leefbaar platteland te waarborgen Agrariërs zijn

anderen gekopieerd kan worden

momenteel enkel bezig met overleven

Gezinnen moeten

onderhouden worden

Er is sprake van financieel noodweer waar geen einde aan lijkt te komen INNOVEREN is alleen mogelijk bij perspectief en financiële slagkracht, maar dat

verandering en ruimte kenmerken zich door een groeiende diversiteit Dynamiek en het pakken van kansen staan hierin voorop Dit perspectief

ontbreekt momenteel Opmaat voor

kan met het initiatief SNOERTSEPLAK worden gestimuleerd Het stimuleren van het proces tot verandering

Een verandering die

meer dan noodzakelijk is

De SNOERTSEPLAK moet een plek worden waar we elkaar kunnen treffen Iets waar we trots op zijn

De boer moet weer een buurman worden

PRODUCENT

6

Hongaarse wolvarkens Truike en Kniertje (foto’s: redactie)

Familie Verhees

aan het woord‌

Aandacht voor LEVENSVREUGDE, NATUUR, DIER en WINSTGEVENDHEID! Een verschillende kijk op agrarische zaken, Willem en Marjan Verhees vullen elkaar goed aan. Vroeger varkenshouders, tegenwoordig druk met hun grondverzetbedrijf in Liessel, en gericht op een duurzamere toekomst met onder andere permacultuur.

Van grondwerk tot varkenshouderij Willem is zijn loopbaan begonnen bij een

aandacht voor de varkens iets terug liep. In

grondverzetbedrijf, maar zijn passie lag bij

de vakantieperiodes van de familie verzorgde

de varkenshouderij. In 1985 deed zich de

neef Helm Verhees de varkens. Dit zorgde

mogelijkheid voor om de boerderij van zijn

ervoor dat Helm de familie een aanbod deed:

vader over te nemen. Om zijn passie te ver-

namelijk het huren van de stallen. Hiermee

wezenlijken, heeft Willem twee varkenstallen

stemde ze in, omdat in 1997 de varkenspest

gebouwd met plaats voor 1240 varkens. Na

uitbrak en omdat het grondverzetbedrijf

verloop van tijd bleek Willem relatief weinig

steeds meer tijd in beslag nam.

werk te hebben aan zijn varkens. Daarom startte hij in 1989, naast zijn varkenshouderij,

Helm Verhees verplaatste in 2005 zijn bedrijf

een grondverzetbedrijf. De werkzaamheden

naar een locatie in Neerkant. Dit werd mede mo-

in het grondverzet groeiden fors waardoor de

gelijk gemaakt door de VIV-regeling (Verplaat-

SNOERTSEPLAK

MAGAZINE

7

Marjan Verhees midden in haar moestuin (foto: redactie)

sing Intensieve Veehouderijbedrijven). Willem

was Maria Berkers, voorzitter van Vereniging Stop

kon net als Helm ook naar deze locatie ver-

de Stank. Willem had haar persoonlijk uitgeno-

plaatsen, wat uiteindelijk ook gebeurde. Willem

digd, met de insteek: “samenwerken en kijken

vertelt: “het plan was om een moderne stal te

hoe het wel kan!” Dit heeft geleid tot een lezing

bouwen, die geschikt is voor 2200 vleesvarkens.”

voor het bestuur van deze vereniging.

____________________

Wederzijds begrip

“Samenwerken en kijken hoe het wel kan!” ____________________

meer wederzijds begrip. Zo vroeg Maria zich af

Het contact tussen Willem en Maria zorgde voor waarom bij warme dagen de deuren aan de zijkant van de stallen openstaan. Zij dacht dat hierdoor de stank wellicht nog meer zou zijn, waarna Willem haar heeft uitgelegd dat de deuren open staan vanwege het welzijn van de dieren. De lucht wordt door de deuren naar binnen gezogen en verlaat de stal weer door de luchtwasser.

In 2010 heeft de opening van de stal plaatsgevonden. “Een groot succes”, zegt Willem. Opvallend

De definitieve verkoop van de stal behoort tot

was dat er veel omwonenden een kijkje kwamen

een van de toekomstplannen van de familie. Mo-

nemen. Er was een open sfeer gecreëerd,

menteel is hij fulltime bezig met het grondwerk.

“iedereen was welkom, bezoekers mogen zien

Het bedrijf is verder uitgebreid met een opstal

waar wij mee bezig zijn”. Een bijzondere gast

voor houtchips van Staatsbosbeheer. >>

88

PRODUCENT

Focus op natuur en dier Marjan, zo enthousiast als ze is, vertelt graag

de bevolking”. Daarnaast stelt Willem dat de

over haar passies. Ze is van huis uit verpleegkun-

verdeling verkeerd is: “Betere spreiding zowel

dige. “Ik ben altijd bezig geweest met de natuur

van het dier als de mest zou goed zijn.”

en het tuiniervak”, zegt Marjan.

____________________

Willem vertelt dat zijn achterbuurman, die kip-

“Binnen 25 jaar gaan de koeien naar binnen en moeten de varkens en kippen weer naar buiten!”

Nu heeft de kippenboer wat veranderingen

uitspraak van Willem Verhees in 1980

____________________

penboer is, ook moeilijke tijden heeft gekend. aangebracht in zijn bedrijf. Hij heeft het aantal kippen verlaagd en stro in de stallen gelegd.

Het resultaat hiervan is dat hij 0% antibiotica gebruikt. Voorheen dacht de boer dat dat niet mogelijk was, maar nu is het tegendeel bewezen, “Een trotse boer met gezonde kippen!”

Als Willem gevraagd wordt naar de taak van de consument zegt hij: “wanneer de boer 20 cent per kilo meer krijgt betaald, zullen boer en dier een beter leven hebben.” Verder geeft hij aan dat een

Hoewel Willem aan de slag is geweest met vlees-

stijging van de verkoop van biologische en bewus-

varkens, heeft Marjan een andere band met die-

tere producten zeker nog één generatie zal duren.

ren. Zo waakt hun hond Simba over het huis en

Willem: “Vroeger keek ik niet op de achterkant

behoren de kippen tot de onderhoudsploeg van

van productverpakkingen, maar nu let ik bewust

de tuin. Maar de opvallendste verschijnselen zijn

op de herkomst van het voedsel.” <<

Truike en Kniertje, twee Hongaarse Wolvarkens, die eens per dag door de voedseltuin lopen, waar ze walnoten, eikels, kastanjes, frambozen en appels eten. Ook is er een vijver, waar de varkens zich in kunnen vermaken. Daarnaast is Marjan druk bezig met permacultuur, een voedseltuin en inspiratiebron voor velen.

Het Deurnese platteland in beweging Willem is van mening dat men meer begrip voor elkaar moet hebben, en dat men trots moet zijn op het vlees dat in de regio geproduceerd wordt. “De kwaliteit van het vlees uit de regio is namelijk veel hoger dan het geïmporteerde vlees uit Argentinië en Italië”, meent Willem. Verder denkt Willem dat het goed zou zijn als Deurne een stap terug deed in het aantal vee-eenheden.

“Zo kan er meer rekening gehouden worden met

CONSUMENT

SNOERTSEPLAK

MAGAZINE

9

BEWONDERING & OVERLAST Ervaringen van consumenten rechtstreeks uit Deurne Hoe staan de Deurnese inwoners tegenover de agrarische sector in hun omgeving? In het centrum van Deurne zijn verschillende mensen gevraagd naar hun ervaringen met de agrarische sector rondom Deurne. Ook is er onderzoek gedaan naar het koopgedrag.

Bewondering

Koopgedrag maakt verschil!

Over het algemeen hebben de inwoners bewon-

Inwoners van Deurne zijn ook gevraagd om hun

dering voor de boer en zijn passie. We spraken

koopgedrag te beschrijven. In de voedselproduc-

een aantal mensen die woonachtig zijn in het

tie wordt de klant nog vaak als koning gezien,

buitengebied en zij gaven aan er bewust voor te

volgens verschillende producenten is het van

hebben gekozen om in een agrarische omgeving

belang dat consumenten ook stilstaan bij hun

te wonen. Als gevraagd werd naar eventuele

eigen koopgedrag. De consument kan ook

stankoverlast gaven ze aan dat dit niet altijd

invloed hebben op de ontwikkelingen in de

even prettig is, maar ze zagen het niet als groot probleem. “De agrariërs moeten ook ergens van leven”, vertelde een echtpaar. Een aantal mensen gaf aan te begrijpen dat agrariërs het moeilijk hebben in deze tijd en wellicht daarom gaan uitbreiden.

De mensen die meer tegen het centrum van de Deurne aan wonen zeiden dat ze nauwelijks in

____________________

“Het voedsel is van goede kwaliteit en hoeft niet van ver weg aangevoerd te worden” ____________________

de gaten hebben dat er in de buurt varkens en ander vee is gevestigd. Als er overlast is, is dat

agrarische sector. Zo kunnen producenten pas

volgens de ondervraagden vooral aan de rand

voor kwaliteit in plaats van kwantiteit gaan,

van Deurne en in het buitengebied. Sommige

als deze transitie door de consument wordt

mensen die in het centrum wonen, houden zich

beloond. Een initiatief dat consumenten hierin

niet bezig met de agrarische sector in Deurne.

stimuleert is ‘T Streeckhuys, een winkel die

Ze wonen er niet in de buurt waardoor ze er

streekgebonden producten, seizoensproducten

nauwelijks mee in aanraking komen. Sommigen

en producten direct van de boerderij verkoopt.

bleek het dan ook niet veel uit te maken hoe-

Het voedsel is van goede kwaliteit en hoeft niet

veel agrariërs er in de buurt wonen.

van ver weg aangevoerd te worden. >>

10

____________________ Een aantal mensen koopt bewust vlees met een keurmerk, biologisch of streekgebonden. ____________________

Koopgedrag: Waar let u op bij het boodschappen doen? foto: Karin Jonkers en Margriet Hoffmans

CIRCULAIRE LANDBOUW Ook is er gericht gevraagd naar koopgedrag

De circulaire economie is een economisch

omtrent vlees. Een aantal mensen die we

systeem waarbij het draait om hergebruik

spraken, kijkt bewust naar het soort vlees.

van producten en grondstoffen. In de

Bijvoorbeeld vlees met een keurmerk, bio-

agrarische sector is er nog een slag te slaan

logisch of streekgebonden. Vooral omdat dit

op het gebied van de circulaire processen.

volgens hen beter is voor het milieu en het

Een voorbeeld van circulaire landbouw is

dierenwelzijn. Ook hebben we mensen ge-

Kringloopboerderij Ecoferm. Deze boerderij

sproken die vlees kopen op basis van de prijs.

teelt eendenkroos dat in eerste instantie

Zij vonden het belangrijk dat ze niet teveel

het water zuivert. Daarnaast is het eenden-

geld zouden betalen voor het vlees. Waarvan

kroos een eiwitrijk veevoeder, waardoor

het vlees afkomstig is had niet direct hun

er minder krachtvoer aangevoerd hoeft te

interesse. Duurzamer vlees zouden ze willen

worden. De eendenkroos maakt tijdens de

kopen, echter niet voor een hogere prijs. <<

groei gebruik van meststoffen die vrijkomen op het bedrijf zelf. Door het scheiden van de dunne en dikke mest wordt tevens de hoeveelheid ammoniakemissies vermindert. De dikke mest wordt vergist waardoor warmte en elektriciteit wordt opgewekt.1

----------------------------------------------------------1

Rapport Circulaire economie in de landbouw Marie-JosĂŠ Smits en Vincent Linderhof

NETWERK

SNOERTSEPLAK

MAGAZINE

11

“Een circulaire landbouw zou ideaal zijn” Interview met Maria Berkers, voorzitter van Stop de Stank Maria Berkers, voorzitter van de vereniging Stop de Stank, geeft aan niets tegen agrariërs te hebben. Sterker nog, haar ouders komen uit een boerengezin. Wel vindt ze dat verandering moet komen in de huidige wet- en regelgeving.

Ontstaan Vier jaar geleden is de vereniging ‘per ongeluk’

De overige doelen van de vereniging zijn voorna-

ontstaan. Op een dag belde Maria naar de ge-

melijk mensen helpen en informeren. Dit doet

meente met de vraag of er iets gedaan kan worden

de verenging door discussieavonden te organise-

aan de stank van de varkens die zij ervaart. De ge-

ren. Hierbij komen af en toe gastsprekers, zoals

meente vertelde haar dat ze het misschien zullen

milieudeskundige prof. dr. Lucas Reijnders. Ook

bespreken in de volgende afdelingsvergadering.

wanneer burgers problemen ervaren kunnen ze

Dit vond Maria niet genoeg waarna ze een kort

altijd bij de vereniging terecht.

bericht over de stank in een nieuwsblad plaatste.

Dit trok de aandacht van een aantal burgers, die haar vervolgens hebben opgezocht. Zo is langzaam de vereniging Stop de Stank ontstaan.

Doelen De vereniging richt zich op het veranderen van de huidige wetgeving, niet op de agrariërs. De markt is oververzadigd en de wet moet zich daaraan aanpassen. ‘’Ik heb zelf helemaal niks tegen agrariërs,

____________________ “De vereniging richt zich op het veranderen van de huidige wetgeving, niet op de agrariërs.” ____________________

maar er moet wel iets gebeuren om de stank te verminderen’’, vertelt Maria Berkers. De huidige

Toekomst

wetgeving is weinig veranderd na de tweede we-

De toekomst van de agrarische sector ligt volgens

reldoorlog. Nu er teveel aanbod is en de belasting

Maria in een landbouw met een gesloten minera-

op het milieu almaar hoger wordt, is het volgens

lenkringloop, zo ontstaat er circulaire landbouw.

Maria hoognodig om de wet te veranderen.

Een boerderij die circulaire landbouw hanteert, heeft geen overschotten of tekorten. Alles wordt

Acties

hergebruikt om zo min mogelijke belasting op

De vereniging onderneemt actie door in gesprek

het milieu te leggen. Een duurzame en efficiënte

te gaan met volksvertegenwoordigers om zo

landbouw is waar de vereniging voor gaat. <<

invloed uit te oefenen op de wet- en regelgeving.

12

PRODUCENT

“SLAGROOM van de taart verdwenen”

Interview met varkenshouder Mario en zoon Willem Berkers

Mario Berkers, getrouwd met Wilma en vader van vijf kinderen is varkenshouder in Vlierden. In de beginjaren had het bedrijf zowel koeien als varkens, waarna ze zich later volledig zijn gaan richten op de varkenshouderij. Tegenwoordig wordt het bedrijf voortgezet op twee locaties en maakt ook oudste zoon Willem onderdeel uit van de vennootschap.

Mario Berkers, ook voorzitter van de lokale CDA-

boeren in zijn regio”, zegt Berkers. Gedurende

fractie, vertelt dat zijn varkens via een tussen-

de opleiding leerde hij alles over het vak:

handelaar in de grote bulk terecht komen. Lo-

veehouder. Marketing had toen geen plek in

kale afzet wordt door het grote aantal varkens

de opleiding. Maar, vertelt Berkers, “tijdens de

in de regio als onmogelijk gezien. Daarnaast zijn

opleiding van mijn zoon werd verteld dat je iets

er al bedrijven die zich hierop richten, meer spelers in deze markt zou geen toegevoegde waarde hebben. Wat hij wel op de lokale markt wil afzetten is het vlees van Hongaarse Wolvarkens. Varkens die dicht bij de natuur staan en sinds enkele jaren op initiatief van zoon Willem op het bedrijf worden gehouden.

____________________ “Marketing had toen geen plek in de opleiding.” ____________________

Veehouder, geen marketeer Tijdens de kick-off bijeenkomst van de Snoert-

aparts moet hebben om een goede boterham te

seplak sprak ‘Boer Bos’. Een echte marke-

kunnen verdienen in de veehouderij. Een klas

teer die vertelde hoe hij als boer inspeelt op

met twintig jongeren die allemaal iets aparts

ontwikkelingen in zijn regio. Ook Berkers is

moeten gaan doen. Van de twintig ideeën is er

positief over het verhaal van Paul Bos, “hij

uiteindelijk misschien één idee dat het redt.

weet zich te onderscheiden van de vele andere

Kijk maar eens naar concepten als het Livar

SNOERTSEPLAK

MAGAZINE

13

____________________ varken, een Limburgs kloostervarken dat sinds 1999 wordt vermarkt. Het heeft zeker tien jaar geduurd voordat de kosten enigszins werden terugverdiend.”

Goede marketing is tegenwoordig dus geen overbodige luxe. Het gaat momenteel slecht in de varkenssector. Uit onderzoek van het Landbouw Economisch Instituut te Wageningen blijkt dat varkenshouders in 2012 slechts 5 cent per kilo verdienden, in 1980 was dit nog 23 cent per kilo.

Door deze lage prijzen zijn varkenshouders meer gaan produceren, om toch voldoende inkomen te genereren. Ook van invloed op de penibele situatie van varkenshouders is de aangescherpte regelgeving op het gebied van dierenwelzijn en milieu. Vooral het feit dat de kosten die hiervoor

“De supermarkten weten alles over voedselproductie en de kosten ervan, maar laten helemaal niks los over de prijsopbouw van de producten in de schappen.” ____________________

worden gemaakt niet verrekend worden richting de retailer en vervolgens de consument. Berkers:

contracten die langer duren dan één jaar met

“de investeringen die moeten worden gedaan om

maar één bedrijf, onmogelijk voor producenten

aan de wetgeving te voldoen zijn voor een klein

als hijzelf.

bedrijf niet te betalen”. Voorheen werden restproducten verkocht aan Rusland, dit betekende

Hart voor dieren

‘de slagroom op de taart’ waardoor de prijs nog

Dierenwelzijn staat hoog op de agenda, zowel

enigszins acceptabel was voor de ondernemers.

bij veehouders, in de politiek als bij verschil-

Volgens Berkers kan het uitkopen van kleine

lende organisaties. Ook Berkers is er de laatste

ondernemers een oplossing zijn om het overschot

jaren mee aan de slag gegaan, bijvoorbeeld

aan varkens terug te dringen.

tijdens het ontwerpen van een nieuwe stal. Zo wilde hij Pro Dromi kraamhokken plaatsen in

Schakels naar de retailers

zijn nieuwe stal, kraamhokken die meer ruimte

Veel vleesproducten komen via vijf inkoopkan-

bieden aan zeugen en biggen. Daarnaast moest

toren terecht bij de supermarkten. Veel macht

het een ‘open stal’ worden waarbij de consu-

ligt hierdoor bij de inkoopkantoren, die allen

ment kan zien hoe de varkens leven, dit is vol-

gelinkt zijn aan de verschillende Nederlandse

gens Berkers van groot belang. “Enige nadeel

supermarkten. Mario Berkers zegt hierover het

is dat deze kraamhokken meer ruimte vragen

volgende: “de supermarkten weten alles over

dan de gangbare stallen.” Dit betekende voor

voedselproductie en de kosten ervan, maar laten

Berkers dat hij, bij hetzelfde aantal vee-

helemaal niks los over de prijsopbouw van de

eenheden, zijn bouwblok moest uitbreiden,

producten in de schappen.” Kortere schakels zou

wat niet mogelijk bleek door bepaalde regel-

een uitkomst zijn. Alleen willen inkopers geen

geving. <<

14 14

PRODUCENT

DE JEUGD heeft de TOEKOMST Een interview met Lins Keijzers, voorzitter van het BAJK

BAJK voorzitter Lins Keijzers (foto: BAJK)

Het Brabants Agrarisch Jongeren Kontakt is een vereniging voor jongeren met interesse in het landelijk gebied in de provincie Noord-Brabant. Bijna 1000 jongeren, van 16 tot 35 jaar, zijn lid van het BAJK. De vereniging vertegenwoordigt de jongeren bij het NAJK (Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt).

Lins Keijzers is voorzitter van het Brabants Agra-

Toekomstbeeld

risch Jongeren Kontakt. Volgens hem is het van

“Het is een mooi proces dat in gang wordt ge-

groot belang dat jongeren, die agrarisch geori-

zet op de Snoertseplak”, aldus Keijzers. “Een

ënteerd zijn, zich gehoord en gesteund voelen.

mooie kans om nieuwe concepten te testen.”

Vandaar dat het BAJK 3 pijlers heeft, namelijk:

Zijn ideaalbeeld is dat zich een bedrijf kan

•

Het opbouwen van een bruikbaar netwerk

vestigen dat duurzaam is en een (indirect)

•

Het verkrijgen van kennis

verdienmodel heeft, hierbij rekening houdend

•

Het bieden van gezelligheid

Imago van de sector moet verbeteren Keijzers vindt dat het imago van de agrarische sector verbeterd moet worden. Dit imago is geschaad doordat burgers en agrariërs vaak verschillend aankijken tegen ontwikkelingen op het platteland, zoals intensivering van de landbouw.

Het BAJK neemt hier zijn verantwoordelijkheid

____________________ “Een mooie kans om nieuwe concepten te testen” ____________________

door actief te bouwen aan de toekomst van de agrarische sector. Hierbij noemt Keijzers een

met de omgeving, het sociale welzijn en het

aantal voorbeelden, zoals het actief betrekken

economisch belang. Ook geeft Keijzers aan dat

van leerlingen, het maken van de documentaire

de oplossing niet gevonden zal worden wan-

“Ter stal, ter land en op mijn bord” en het

neer intensieve veehouderij verdwijnt. “In de

meeschrijven aan het pamflet “Landbouw van

toekomst zal er een goede menging moeten

Later”. Doel van deze acties is het begrip tussen

zijn van ibedrijven die zich richten op export,

producenten en consumenten te verbeteren

bedrijven die zich richten op regionale afzet

en de burger weer bewust te maken van waar

en bedrijven die zich concentreren op product-

voedsel vandaan komt.

differentiatie.” <<

NETWERK

SNOERTSEPLAK

MAGAZINE

15

De varkenssector: van INTENSIEF naar EFFICIËNT Interview met studievereniging HAS Intensief Lars van de Bovenkamp en Merijn Verwegen, beide student Dier- en Veehouderij aan HAS Hogeschool te ’s-Hertogenbosch, zijn actief bij HAS Intensief.

Een transparante en gezellige studievereniging, met een duidelijke kijk op verschillende agrarische ontwikkelingen.

De vereniging

‘Efficiënteren’

HAS Intensief is een vereniging voor agrarisch

Als het gaat over de intensivering van de land-

geïnteresseerden, waarbij de focus ligt op

bouw, zijn beide heren van mening dat ‘effici-

de intensieve veehouderij. “Activeren, infor-

ënteren’ een betere benaming is. “Het woord

meren en mobiliseren zijn de doelen die wij

intensief bevat vaak een negatieve lading, het

nastreven”, zegt Merijn. HAS Intensief geeft

wordt meestal geassocieerd met het verhogen

studenten de kans het netwerk te verbreden en

van het aantal stuks vee, terwijl technologische

een stapje voor te hebben in het toekomstige

ontwikkelingen ook voor grootschaligheid kunnen

werkveld.

zorgen. Men weet steeds meer over vee, waardoor efficiënter geproduceerd kan worden.”

Trots!

“De intensieve veehouderij en de bijbehorende ontwikkelingen zijn lange tijd stil gehouden”, zegt Lars. Momenteel komt hier verandering in, de sector wordt steeds transparanter. Om dit te verwezenlijken worden verschillende acties en activiteiten georganiseerd. Door duurzaamheid als handelsmerk te nemen, zal het imago verbeteren. “Iedereen mag zien waar we mee

____________________

“Rekening houden met het milieu, dierenwelzijn en de omgeving” ____________________

bezig zijn. Agrariërs zijn erg trots op hun bedrijf en zouden dit meer moeten uitdragen”, zegt Merijn. Het enthousiasme van de agrariër

“De intensieve veehouderij is een sector met

kan namelijk een positief effect hebben op

toekomst.” Beide heren zien toekomst voor een

de denkwijze van consumenten. Uiteindelijk

efficiënte veehouderij, waar rekening wordt ge-

zal dit voor meer wederzijds begrip kunnen

houden met verschillende factoren zoals milieu,

zorgen.

dierenwelzijn en de omgeving. <<

16

IMPRESSIE

Kick-off SNOERTSEPLAK Samen bouwen aan de boerderij van de toekomst

Geïnteresseerden komen bijeen om ideeën uit te wisselen (foto’s: Erik van der Burgt / Verbeeld )

Op maandag 28 september vond aan de Snoertsebaan de kick-off voor de Snoertseplak plaats. Met ongeveer 70 geïnteresseerden werd in een sfeervolle tent samen nagedacht over de boerderij van de toekomst: “een maatschappelijk geaccepteerd agrarisch bedrijf.”

In het begin van de avond werd gevraagd waar mensen trots op zijn binnen hun gemeente.

Onder andere pioniersgeest, De Peel, ruimte en bereikbaarheid kwamen hierbij naar voren. Later op de avond kwamen verschillende ideeën bovendrijven voor de Snoertseplak. Van Hongaarse Wolvarkens tot rijstvelden en een biologische melkveehouderij. Ook waren er ideeën om een toeristische plek te creëren in

Bart Eigeman gaf als gespreksleider de avond

combinatie met een voedselbos of een verge-

vorm, deels samen met BAJK voorzitter Lins

ten groenten- en fruittuin. Het verhaal van

Keijzers. Voor wat extra inspiratie was boer

“Boer Bos” had duidelijk aangezet tot nieuwe

Paul Bos uit Noord-Holland aanwezig. Deze

verfrissende ideeën. Positief was dat de ach-

duurzame en innovatieve boer vertelde over

tergrond van de aanwezigen zeer verschillend

zijn agrarisch bedrijf dat hij van zijn ouders

is. Het is dan ook de bedoeling dat iedereen

heeft overgenomen. Met vernieuwende ideeën

mee kan doen in dit proces. Na afloop bleef de

zoals aaibare maaimachines (een kudde scha-

positieve sfeer duidelijk aanwezig, uiteindelijk

pen) zorgde hij voor een degelijke toekomst

hebben zich 30 personen aangemeld om mee te

van zijn bedrijf. Zo werkt Bos tegenwoordig

denken over de Snoertseplak en de boerderij

onder andere samen met luchthaven Schiphol.

van de toekomst. <<

SNOERTSEPLAK

MAGAZINE

17

Luisteren naar je

voedsel

Bezoekers genieten van appelcompote op de markt in Deurne (foto’s: redactie )

Op 25 september 2015 werd ‘Van Riek tot Vork’ georganiseerd op de markt in Deurne.

Een concept afkomstig van de YFM (Youth Food Movement) wat in Deurne werd georganiseerd op initiatief van Netwerk de Peelhorst.

komen. Door het persoonlijke verhaal van boerin Djûke krijgt de luisteraar ook een kijk in de wereld van boeren en hun kijk op bepaalde zaken.

Op deze vrijdag stond “Van Riek tot Vork” van 13:00 tot 17:00 op de markt in Deurne en werden er in totaal 6 rondes geserveerd. In eerste

‘Van Riek tot Vork’ werkt als volgt: een lange tafel

instantie keken de mensen op de markt nog wat

is mooi gedekt en iedereen die aan wil schuiven

de kat uit de boom, het was immers een vreemde

is welkom! Als men aan tafel plaats neemt kan er

vertoning zo recht voor het gemeentehuis. Maar

genoten worden van een gerecht. Ook ligt er naast

wanneer er voldoende mensen aan tafel hadden

het bord een koptelefoon. Tijdens het eten van het

plaatsgenomen kwam het ‘serveerteam’ in actie,

gerecht hoort men via de koptelefoon het verhaal

waarna de gasten het gerecht voorgeschoteld kre-

van de boer wiens producten op het bord liggen.

gen en het verhaal van Djûke van der Maat te ho-

In Deurne werd een appelgerecht geserveerd:

ren kregen. De reacties na afloop waren positief.

appelcompote met appelchips. Door de koptele-

Zo kon men zich goed inleven in het werk van

foon vertelde Djûke van der Maat, een boerin uit

boerin Djûke. Maar niet alleen het verhaal werd

Bunnik, over haar product “de appel”. Het doel

goed ontvangen, ook de ambachtelijk gemaakte

van dit concept is om meer bewustzijn te creëren

appelcompote met appelchips werd door de deel-

bij de consument over waar de producten vandaan

nemers met veel plezier tot zich genomen. <<

18

PRODUCENT

Natuurlijk Modern De melkveehouderij van de toekomst

Opening van het Kwatrijn (foto: Anne Reijnders)

Omdat dierenwelzijn steeds belangrijker wordt, zien we regelmatig vernieuwende stalsystemen die beter zijn afgestemd naar de aard van het beestje. Zo werd de innovatieve stal van Sjaak en Suzanne Sprangers bezocht, een zogenaamde ‘kwatrijnstal’ aan de rand van Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen. Ook spraken we met Daphne Lubbers die grote ambities heeft om vleeskalveren, het ‘bijproduct’ van de melkindustrie, op een natuurlijkere manier te houden en groot te brengen.

Het Kwatrijn Aan de rand van De Loonse en Drunense Duinen

Sprangers en wordt bewoond door Deense Jersey

ligt sinds dit jaar Het Kwatrijn. Een biologische

koeien. Het Kwatrijn is een open stal met ruime

stal die in eigendom is van Sjaak en Suzanne

ligplaatsen en een comfortabel strobed, aldus

SNOERTSEPLAK

MAGAZINE

19

Sjaak. De koeien hebben 50% meer ruimte dan in een MDV-stal (Maatlat Duurzame Veehouderij).1 Sjaak werkt met de natuur mee en is dan ook enthousiast over zijn biologische manier van werken. Volgens hem heeft de biologische veehouderij geen ‘geitenwollensokkengehalte’ meer en is er steeds meer vraag naar biologische producten.

Volgens Sjaak kijken de gangbare bedrijven zelfs

Deense Jersey koeien van de familie Sprangers

steeds vaker af bij de biologische sector. De kudde van zeventig koeien staat in het voor- en najaar dicht bij stal op de omliggende percelen.

In de zomermaanden staan de koeien een half uur verderop midden in het natuurgebied.

____________________ “Voor een koe waar je gepassioneerd over bent, doe je toch automatisch dat stapje extra.” ____________________

Zonder kalfjes en stieren geen melk (foto: Karin Jonkers en Margriet Hoffmans)

kalveren worden veelal verkocht, zij gaan naar de vleeskalverhouderijen. Deze kalveren zie je nooit, omdat zij allen op stal worden gehouden en daar afgemest worden. Daphne Lubbers, ook

Het werken op een biologische manier geeft Sjaak rust. Dit komt omdat hij minder hoeft te sturen en het proces op een meer natuurlijke manier verloopt. Doordat de koeien op een natuurlijke wijze leven, beschikken ze volgens Sjaak over een goede weerstand en hoeft er bijna nooit te worden ingegrepen. Sjaak is gecharmeerd van de Jerseys, en dat is volgens hem belangrijk. “Voor een koe waar je gepassioneerd over bent, doe je toch automatisch dat stapje extra.”

“Het kalfje hoort er ook bij” Sommige mensen zijn zich er niet eens van bewust: een koe moet elk jaar een kalf krijgen om melk te kunnen produceren. Vrouwelijke kalveren worden vaak door de boer gehouden om, zodra zij groot zijn, melk te kunnen geven. De stier-

betrokken bij het initiatief De Snoertseplak, wil daar verandering in brengen. Ze werkt samen met agro-ecologisch koeienbedrijf De Regte Heijden in Riel. De kalveren die op het bedrijf geboren worden en niet worden aangehouden voor de melk, wil Daphne van het bedrijf overnemen. Ze wil de kalveren gaan grootbrengen in de natuur op gepachte grond om vervolgens het vlees te verkopen. Met haar bedrijf wil ze laten zien dat zuivel en vlees onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Bij elke liter melk hoort een stukje (kalfs)vlees om het productiesysteem in balans te houden. Ook wil ze bewustwording creëren bij de consument. Daphne: het kalfje hoort er dus zeker ook bij! << -----------------------------------------------------------1

kwatrijn.com/concept

20

PRODUCENT

Lupine Annechien ten Have (foto: Marcus Pasveer)

LUPINE

Gezond alternatief voor boer en burger Lupine, een vlinderbloemig gewas dat veel verschillende soorten kent. De eetbare variant is witte lupine, een eiwitrijke soort die een vervanger kan zijn voor soja en prima is te telen in Noordwest-Europa. Soja is tegenwoordig erg belangrijk als veevoer en wordt in grote hoeveelheden geïmporteerd. Wanneer lupine het sojagebruik kan terugdringen zal er een duurzamere voedselproductie kunnen ontstaan.

Veevoer Om vlees en zuivel te produceren is plantaar-

melijk uit gras en snijmais, beide erg eiwitrijk.

dig eiwit nodig. Afhankelijk van het diersoort

De vlees- en melkproductie ligt tegenwoordig zo

en het productiesysteem is drie tot tien kilo

hoog dat het rantsoen aangevuld moet worden

veevoer nodig voor één kilo vlees. Voor één

met krachtvoer zoals het eiwitrijke soja. Het

liter koemelk is vijf kilo aan vers gras nodig, en

importeren van soja uit landen als Brazilië of

voor één kilo kaas is vijftig kilo aan vers gras

Argentinië is goedkoper dan soortgelijke gewas-

nodig. In Nederland kiezen boeren er vaak voor

sen te telen in Nederland of elders in West-

om hun eigen voer te telen. Dit bestaat voorna-

Europa.

1

SNOERTSEPLAK

MAGAZINE

21

SOJAFEITJES1

Kwaliteit Omdat sojateelt een grote impact heeft op

•

75% van de wereldwijd geproduceerde soja

onder andere bodemuitputting, verlies van

wordt gevoerd aan vee. Europeanen eten

biodiversiteit en boskap, is het van belang om

gemiddeld 61 kg soja per jaar, 93% hiervan

te zoeken naar een meer verantwoorde vari-

wordt gegeten via dierlijke producten.

ant. Varkenshouder Annechien ten Have kwam

•

als één van de eerste met het initiatief om haar

In 2013/2014 was 113 miljoen hectare nodig voor het verbouwen van soja. (Dat is Duits-

varkens lupine te voeren. De boon zelf is wat

land, Frankrijk en Groot-Brittannië samen).

betreft voedingsstoffen goed vergelijkbaar met

•

een sojaboon. Het enige probleem waar men

De sojaproductie in Zuid-Amerika is de afgelopen 20 jaar verdrievoudigd.

-----------------------------------------------------------

tegenaan loopt is het kostenplaatje. Soja impor-

1

teren blijkt nog altijd goedkoper te zijn dan het

WWF: De verborgen wereld van soja.

verbouwen van lupine in West-Europa.

____________________

Soja importeren blijkt nog altijd goedkoper te zijn dan het verbouwen van lupine in West-Europa ____________________

Vleesvervanger Lupine wordt steeds vaker gebruikt als vleesvervanger voor menselijke consumptie. Doordat lupine zo rijk is aan eiwitten en het alle essentiële aminozuren bevat lijkt het een prima product om aan de eiwitbehoeften te voldoen.

Naast dat de bonen zelf ook goed zijn te eten, kunnen ze in de keuken prima bereid worden als echte vleesvervangers. Zo hebben De Vegeta-

Annechien wil met het voeren van lupine een

rische Slager en Vivera al een tijd plantaardige

varken aanbieden dat beter is voor het milieu

artikelen in de vegetarische schappen liggen.

en dat ook nog eens lekkerder is dan een stan-

Het consumeren van producten op basis van lu-

daard varken. Zo heeft ze smaaktesten laten

pine brengt een aantal voordelen met zich mee.

uitvoeren waaruit blijkt dat haar varkensvlees

Zo wordt de ecologische voetafdruk behoorlijk

een lekkerdere smaak heeft dan het ‘normale’

verkleint als lupine wordt gebruikt in plaats van

varkensvlees. Naast het voeren van lupine geeft

soja. Daarnaast is wetenschappelijk bewezen

Annechien de varkens zoveel mogelijk ruimte,

dat een op planten gebaseerd dieet de risico’s

buitenlucht, stro en ‘speelgoed’ waardoor haar

op welvaartziekten beperkt.2 <<

varkens echt varken kunnen zijn, aldus Annechien. De goede balans tussen milieu, diervriendelijkheid en de exclusieve smaak van het varkensvlees, past goed bij het beeld van de boerderij van de toekomst.

-----------------------------------------------------------1

Campina (2015) ‘Over Zuivel’ (www-document)

2

FAO, LEAD (2006), ‘Lifestocks Long Shadow’ (pdf)

22 22

NETWERK

Bron: Farmtronics

DE ONBEMANDE WATERSTOFTRACTOR Duurzame en innovatieve agrotechnologie Steeds meer agrarische ondernemers installe-

Dit is een nieuwe manier van agrarisch onder-

ren zonnepanelen of windturbines om op een

nemen waarbij zo min mogelijk fijnstof en CO2

duurzame manier energie op te wekken. Ook

wordt uitgestoten. Als eerste ontwikkelt Thieu

worden er steeds vaker biogasinstallaties,

Berkers een volledig onbemande waterstof-

energiebesparende machines en warmte-

tractor waarbij waterstof wordt gewonnen uit

terugwinningssystemen toegepast, allemaal

zonne- en windenergie. Opgewekte elektrici-

om het gebruik van fossiele brandstoffen terug

teit wordt gebruikt voor de elektrolyse van

te dringen. AgrariĂŤrs worden op deze manier

water. De waterstoftractor is in eerste in-

steeds meer zelfvoorzienend in hun energie-

stantie bedoeld voor de fruitteelt omdat daar

behoefte en krijgen een extra bron van inkom-

relatief weinig vermogen nodig is, dit in tegen-

sten door de opgewekte elektrische energie

stelling tot de zware akkerbouw. Met behulp

terug te leveren aan het net. Prijzen voor

van GPS zal de tractor door de boomgaard of

het terugleveren van elektriciteit komen op

over de akker kunnen navigeren. Gewassen-

termijn waarschijnlijk onder druk te staan.

soren zullen de biomassa en het stikstofgehalte

Hierdoor vormt het lokaal opslaan van elek-

van het gewas bepalen zodat spaarzamer met

trische energie in de vorm van waterstof een

kunstmest omgegaan kan worden.

duurzaam en rendabel alternatief voor fossiele brandstoffen.

Omdat cleantech farming als concept nog geheel nieuw is, zou de Snoertseplak een

Om op deze ontwikkeling in te kunnen spelen

mooie proefboerderij kunnen zijn. Hier kan dit

heeft Thieu Berkers uit Deurne vanuit zijn pas-

concept gedemonstreerd worden aan boeren

sie voor technologie en het boerenleven het

die interesse hebben in het overschakelen naar

bedrijf Farmertronics opgestart. Hij wil met

deze vorm van duurzaam agrarisch onder-

deze startup cleantech farming introduceren.

nemen. <<

SNOERTSEPLAK

MAGAZINE

23

Slotwoord Samen op weg naar de toekomst, wellicht heeft u na het lezen van dit tijdschrift een beeld gekregen bij deze toekomst. Wij hopen dat u na het lezen meer inzicht en misschien begrip heeft gekregen in en voor de agrarische sector en de consumenten. U heeft een kijkje kunnen nemen in de stal van een varkensboer, maar ook in de achtertuin van de burger. Ook zijn er verschillende innovatieve ideeën aan bod gekomen die ter inspiratie kunnen dienen voor de Snoertseplak. Heel belangrijk hiervoor is dat we uw enthousiasme hebben kunnen opwekken.

Het zou immers fantastisch zijn om samen te bouwen aan een Snoertseplak die goed is voor mens, dier, milieu en de omgeving.

Dit eenmalig tijdschrift was niet mogelijk geweest zonder medewerking van alle geïnterviewden, HAS hogeschool, Kernclub de Snoertseplak, Netwerk de Peelhorst en vele anderen. Wij hopen een bijdrage te hebben kunnen leveren aan de toekomst van Deurne en omstreken.

Als we open staan voor elkaars ideeën, verhafoto’s: Margriet Hoffmans en Karin Jonkers

len en uitdagingen kunnen er grote sprongen worden gemaakt.

“Tel hoeveel appels er in één pit zitten i.p.v.

“Vooruit naar vroeger”

hoeveel pitten in een appel”

“Het voormalige ASVAM-terrein moet een icoon worden” DORPSKERN

“Aaibare maaimachines zijn geen gewone

SNOERTSEBAAN 28

schapen”

“Eenheid in “De boer moet

verscheiden-

weer buurman

heid”

worden”

“Samen kunnen we veel meer”