Voorwoord

Rommelen in de marge?

Onze Vlaamse natuur kreunt onder de neerslag van stikstof. En het ontbreekt al decennialang aan politieke moed om daar iets aan te doen. De situatie is onhoudbaar geworden door het stelselmatig uitstel van effectief beleid. Het failliet van de ecomodernistische boerenbondaanpak is onmiskenbaar. Als vooruitgang verpakte industrialisering en de heilloze vlucht in technologische ‘oplossingen’ hebben de beloofde duurzaamheid niet gerealiseerd. Ze hebben enkel de milieuproblemen systematisch onder de mat gehouden. Ook onze landbouwers zijn er helaas niet beter van geworden. Een uitsluitend economische aanpak van een eigenlijk ecologische handeling – wat boeren toch is – hebben landbouw en natuur op een vreemde, onnatuurlijke wijze pal tegenover elkaar gezet. Dat beginnen ook de landbouwers zelf steeds meer in te zien. Vooral het Algemeen Boerensyndicaat is al zo ver met die heldere analyse, in tegenstelling tot de Boerenbond, die nog te veel vastzit in het straatje zonder eind.

Er kwam “pas” schot in de zaak na diverse gerechtelijke veroordelingen die het vergunningsbeleid totaal dreigen te blokkeren en de EU kijkt kritisch mee omdat we de kwaliteit van de Europees beschermde natuur onvoldoende in stand houden. De Vlaamse Regering kwam met een programmatische aanpak Stikstof’ (PAS) waarop tal van bezwaarschriften zijn ingediend. Een gebiedsgerichte aanpak van de uitstoot en neerslag van stikstofoxiden en ammoniak moet voldoende druk wegnemen van de meest kwetsbare natuurgebieden. Daarvoor moeten waarschijnlijk zelfs een aantal bedrijven sluiten of hun veestapel reduceren, met de nodige dure compensaties voor historische politieke stommiteiten bij het afleveren van vergunningen.

Natuurpunt is de eerste om te vragen naar rechtszekerheid voor bedrijven en natuur via een heldere langetermijnvisie en flankerend beleid. Maar we moeten nu dringend wel eindelijk effectieve stappen vooruitzetten. Onze regio is niet zwaar bedeeld met habitatrichtlijngebieden en we herbergen niet meteen de meest stikstofgevoelige bodems, zoals bijvoorbeeld in de zanderige Kempen. Toch blijven wij met de voorgestelde PAS ook regionaal wat op onze honger zitten. Deze aanpak stelt het systeem niet in vraag. Ook de natuur buiten de Europees afgebakende zones lijdt onder het neerdwarrelen van te veel stikstof. Deze diffuse bemesting zorgt voor een systematische verruiging onder meer met dominante plantensoorten zoals brandnetel en bramen, waarover je in deze Dendriet een artikel vindt. De bodem wordt ook in onze regio ongeschikt voor de meest gespecialiseerde plantensoorten en daarmee ook de dieren die ze nodig hebben.

Landbouw hóéft echter geen gestaag verlies van aantallen en soorten organismes te betekenen. Tot voor de omschakeling naar bio-industrie herbergden veel hooi- en weilanden meer plantensoorten en vogels dan het bos. Een gezonde koeienvlaai zonder antibiotica en ontwormingsproducten is een smakelijke bron van leven voor talloze insecten. Landbouw – waaronder veeteelt – staat dus niet per definitie tegenover natuur. We pleiten voor een meer gediversifieerde en grondgebonden landbouw, waar rendabele veeteelt opnieuw deel uitmaakt van een kringloop, met een beperkter aantal dieren en waarbij agroecologische principes worden gerespecteerd zoals het stimuleren van het bodemleven, het sluiten van de nutriëntencyclus en minder gebruik van pesticiden en kunstmest. Een breuk dus met de huidige, te eenzijdig economische benadering. Boeren moeten weer beheerders worden van wat de natuur ons toevertrouwt. Die meer ecologische kringloopbenadering is de beste garantie om binnen een paar jaar niet opnieuw tegen andere systeemgrenzen aan te lopen. Er is ook een integrale visie nodig op waterkwaliteit en watervoorziening, erosieproblemen en gezonde bodems, biodiversiteit en onze volksgezondheid.

Die omschakeling zal niet alleen van de landbouwers een inspanning vragen. In de prijs van ons voedsel zijn de milieukosten voor een volledig economisch en exportgericht geschoeid landbouwmodel niet doorgerekend. De omschakeling naar grondgebonden landbouw moet daarom gepaard gaan met correcte prijzen voor landbouwproducten die landbouwers rendabele inkomsten opleveren. Zo kunnen we de middelen samen efficiënt en proactief inzetten in plaats van achter de verschillende problemen te blijven aanhollen. Zo bied je ook algemeen perspectief aan onze landbouw op de lange termijn. De discussie over landbouw en natuur moet dus ruimer en grondiger gevoerd worden dan alleen rond stikstof. Wouter Mertens

foto: VRT