İstanbul Havalimanı’nın Hava Kargo Taşımacılığı Üzerindeki Etkileri

OSMAN ŞENOL

İstanbul kentinin tarihi 300 bin yıl önceye kadar uzanmaktadır. Küçükçekmece gölü kenarında bulunan Yarımburgaz mağarasında yapılan kazılarda insan kültürüne ait ilk izlere rastlanmıştır. İstanbul kesintisiz olarak bin altı yüz yıl boyunca, 330’dan 1922’ye kadar olan dönemde; Roma İmparatorluğu (330-395), Bizans İmparatorluğu (395-1204, 1261-1453), Latin İmparatorluğu (1204-1261) ve Osmanlı İmparatorluğu (1453-1922) olmak üzere dört farklı imparatorluğa başkentlik yapmıştır. Ve hâlihazırda da Avrupa’nın nüfus bakımından en kalabalık şehridir.

Jeopolitik konumu nedeniyle İstanbul, günümüzde Doğu ile Batı’yı buluşturan, 4 saatlik uçuş mesafesi içerisine 1,6 milyar nüfusu ve 30 trilyon dolardan fazla milli geliri bulunan, toplam küresel ticaretin neredeyse yarısına karşılık gelen bu ticaret hacmine sahip bir pazarın kesişme noktasında yer almaktadır. Şehrin coğrafi konumu Türkiye’yi uluslararası hava trafiği bakımından da önemli bir merkez haline getirmiştir. İstatistikler de bu durumu teyit eder niteliktedir.

Türkiye, 2015 yılı sonu verilerinde havalimanı yolcu trafiğine göre Türkiye Dünya’da 11. (%2,4 yolcu payı), Avrupa’da ise 5. (%8,7 yolcu payı) sırada yer almıştır. Türkiye’nin en büyük havalimanı ve en çok yolcu payı olan İstanbul Atatürk Havalimanı ise Airports Council International (ACI) Nisan 2015 Raporu’nda dünya havalimanları sıralamasında %7,7 artış ile 61,3 milyon yolcu ile Dünya’da 11. Sırada, Avrupa’da 4. sırada yer almıştır. 1

Bu verilerin detaylarını inceleyecek olur isek, Atatürk Havalimanı, 2014 yılı istatistiklerine göre dünyanın 13. en yoğun yolcu trafiğinin olduğu havalimanıdır, Türkiye’deki istatistiklerine göre ise toplam yolcu trafiği bakımından birinci havalimanıdır. Günlük ortalama 1100 uçağın kullandığı havalimanı, Avrupa’nın en önemli transit yolcu havalimanları arasında bulunmaktadır. Meydana iniş yapan ve meydandan havalanan uçak sayısı, 14 Mayıs 2015’te 1375 ile (Her 62,83 saniyede bir uçak iniş ya da kalkışı) tüm zamanların rekorunu kırmıştır. 2015 yılında 61.332.124 yolcu, 464.774 uçak ve 790.744 ton kargo trafiğine ev sahipliği yapan Atatürk Havalimanı, ülkenin en işlek havalimanıdır. 2015 yılında 28.108.738 yolcu, 219.158 uçak ve 50.868 ton kargo trafiğine ev sahipliği yapan Sabiha Gökçen Havalimanı ise ülkenin en işlek ikinci havalimanıdır. 2

Sadece Türkiye’nin değil, tüm Avrupa’nın en büyük yatırımlarından biri olan İstanbul Havalimanı, Avrupa Yakası’nda; Karadeniz’e kıyısı olan Akpınar ve Tayakadın köyleri arasında konumlanarak, toplamda 76,5 kilometrekarelik bir alana kurulmuştur. Terkos Gölü’nün yakınında; Çatalca, Göktürk Arnavutköy kavşağında yer almaktadır. 29 Ekim’de açılışı yapılan İstanbul Havalimanı tam kapasiteyle çalışmaya başladığında, Atatürk Havalimanı’nın ticari seferlere kapanacağı bildirilmiş olup, buranın havalimanı vasfını koruyacağını, bir kısmının millet bahçesi olarak değerlendirileceği ve geri kalan kısmının ise gerek havacılık fuarları gerekse başka birtakım faaliyetler için Atatürk Havalimanı aynı isimle hizmet vermeyi sürdüreceği açıklaması yapılmıştır.

Açılışı yapılan ilk etabı ile birlikte, yılda 90 milyon yolcu kapasiteyi barındıran yeni havalimanı, tüm

etaplar bittiğinde 150 milyona yükselecek, gerekirse 200 milyona çıkartılabilecektir. Tüm bu kapasitesi ve 76,5 kilometrekarelik alanı ile dünyanın en büyük havalimanı unvanını üstlenmiştir. İstanbul Havalimanı, 2025 yılı itibariyle toplam 225.677 kişilik istihdam yaratmanın yanı sıra GSMH’nin %4,89’u seviyesinde katma değer üreterek Türkiye’nin büyümesine ivme katması öngörülmektedir. 3 Ülkemizin bulunduğu stratejik konuma bağlı olarak, İstanbul Havalimanı dünya üzerindeki büyük kargo aktarma merkezi noktalarından biri haline gelmeyi hedeflemektedir. Birleşmiş Milletler ’in Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO), dünya ticaretinin değer olarak %35-40’ının hava yolu ile taşındığını tahmin etmektedir. 4 Bu oranlar göz önünde bulundurulduğunda, hava kargo taşımacılığının önem kazanması ülke ekonomisine büyük katkı sağlayacaktır.

Kargo Lojistik Merkezi; projenin ilk etabı için 1,4 milyon metrekarelik bir alana kurulacak olup, ilerleyen etaplarda inşa edilecek 200.000 metrekarelik ilave bölgesi ile 1,6 milyon metrekarelik büyüklüğe ulaşacaktır. Kargo/ Lojistik Merkezi ilk etabında yıllık 2,5 milyon hava kargo tonaj kapasitesi ile hizmet verecek olup, ikinci ve üçüncü etaplar ile bu kapasite yıllık 5,5 milyon tona kadar çıkartılabilecek şekilde planlanmıştır. Aynı anda 30’un üzerinde geniş gövdeli kargo uçağının yanaşabileceği bu merkez için park pozisyonları antrepoların önlerinde konumlanmakta olup, bu noktalardan yolcu terminalleri ve uzak park alanlarına, pist ve taksi yollarının altından geçecek hava tarafı servis tünellerini kullanarak, uçak trafiğinden etkilenmeyecek bir operasyon alt yapısı düşünülmüştür. İstanbul Havalimanı içerisinde kurulacak Kargo Şehri’nde antrepo, acente binaları, gümrük ofisleri ve tüm kargo/lojistik operasyonları bir arada yer alacaktır. Ayrıca yoğun saatlerde yolcu ve çalışanların kargo şehrine trafiksiz bir şekilde ulaşması adına alternatif bir giriş yolu planlanmıştır.

Oluşturulacak istihdam ve farklı iş kollarında pazarların büyümesine katkı sağlayacak olan İstanbul Havalimanı, proje alanı içerisinde yer alacak Kargo Şehri ile İstanbul’u uluslararası havayolu taşımacılığının yeni merkezi haline getirecektir. Bu gelişim içerisinde rol sahibi olmak isteyen DHL, MNG, PTT, Çelebi Hava Servisi, HAVAŞ, Sistem Lojistik ve Bilin Lojistik gibi firmalar ise bundan aylar önce yapılan anlaşmalarla kargo şehri içerisinde hizmet verecekleri yerleri belirlemişlerdir. Toplamda 350 destinasyona uçuş imkânı sağlayacak İstanbul Havalimanı, kargo şehrinin oluşturduğu hacim ile Türkiye’nin ihracat hedeflerine ulaşmasına katkı sunarken, e-ticaret anlamında da pazarı büyütebileceği söz konusu olabilir.

Tüm bu gelişmelerin yanı sıra, İstanbul’un nüfusunun 2023 yılında 22-25 milyon aralığında olacağı tahmin edilmektedir. İstanbul ’un hâlihazırda göç alan bir metropol olduğu göz önünde bulundurulduğunda, bu göçün yakın gelecekte durdurulmasının pek mümkün olmadığı açıktır. Nüfus artışının kontrollü ve düzenli bir şekilde sağlanması için kentsel dönüşümün yeni havalimanı çevresinde yapılacak olması, hem nüfusun il genelinde daha homojenik bir şekilde yayılmasını hem de bölgenin gerçek bir havalimanı şehri “aerotropolis” 5 haline dönüşmesini sağlayacaktır. Oluşacak olan havalimanı şehrinin Türkiye’de hala hızla genişleyen havacılık sektörüne olumlu etkileri olacaktır. Yeni havalimanı ve oluşturulan diğer olanaklarla birlikte, kapasite ve konum itibariyle ülkemiz, hava taşımacılığı konusunda dünyada rekabet edilebilecek önemli merkezlerden biri haline gelecektir. Hala artan demografik verileri, yeni havalimanı ile birlikte planlanan yüksek sefer sayıları, kullanılan teknolojik altyapılar, birçok milli uluslararası havayolu şirketi ve bünyesinde barındırdığı güçlü uçak filosu, uçuş ve kargo tecrübesi ile birlikte, Avrupa ve Dünya sahnesinde, İstanbul Havalimanı’nın kargo yolcu ve kargo operasyonları açısından etkili bir aktarma merkezi (HUB) olmasının önünde herhangi bir etken bulunmamaktadır.

Dipnotlar

1- https://aci.aero/data-centre/monthly-traffic-data/ passenger-summary/year-2017/year-to-date/ 2- http://www.istanbul.gov.tr/Files/ebulten/2016-8/ icerikhava.html 3- http://www.igairport.com 4- IATA (2009) 5- http://aerotropolis.com/airportcity/index.php/about/