VZVH Editie nr. 1 najaar 2022 by Dennis van Oeveren

‘t

Dreggetje

Najaarseditie

1NAJAAR 2022 NR. 1

NAJAAR 2022 VERENIGING ZEILENDE VISSERIJSCHEPEN HARDERWIJK VERENIGING ZEILENDE VISSERIJSCHEPEN HARDERWIJK

In

DREGGETJE

2 ‘t Dreggetje ‘T

is een uitgave van de Vereniging Zeilende Visserijschepen Harderwijk De digitale nieuwsbrief verschijnt drie keer per jaar. Redactie Evert van der Meer Vormgeving Sharon Roelofs Editie nr. 1 najaar 2022

deze nieuwsbrief 04 Scheepspost de oprichting van de VZVH 05 Even voorstellen! 08 Uitgelicht de Marker rondbouw VD168 09 Vakwerk het tanen van zeilen en netten 11 Haven- en visserijnieuws botterlift maakt plaats 14 Onze Schepen 12

Scheepspost: DE OPRICHTING VAN DE VZVH

Het oprichten van een vereniging, hoe doe je dat? Allereerst heb je enthousiaste scheepseigenaren nodig. Deze waren al snel gevonden. De eerste was Ron van de VD 186: ‘Ik doe mee’. Na deze spontane woorden dacht hij even na en zei: ‘En ik ken er nog wel een paar.’ En zo kwam de zaak aan het rollen. Roel, Elsa, Kees, Martijn en Dirk zeiden volmondig ja. Ook Peter met zijn Noordzeebotter haakte aan. Niet verwonderlijk overigens. We komen elkaar regelmatig tegen in de haven, bij scheepswerf Roelofsen en zwaaien naar elkaar op het water.

Statuten en een eigen huishoudelijk reglement vloeiden onlangs uit de pen. Bij een vereniging hoort natuurlijk ook een pakkend logo. Modern, herkenbaar en een tikje nostalgisch was de opdracht. Verschillende logo’s kwamen langs. Het eerste

ontwerp was te modern, het tweede begon er op te lijken. Het uiteindelijke resultaat mag er wezen. Na vele duimpjes via Whatsapp werd het bovenstaande logo, ontworpen door Sharon Roelofs, goedgekeurd. En na een tijdje kwam er ook met enige aarzeling een vraag… ‘Die visjes’, zei Roel ‘zijn we een christelijke vereniging?’.

Ondertussen hebben we een eerste succesvolle kennismakingsavond gehad, is Erika bestuurslid geworden en zijn de stukken bij de notaris ondertekend. De passie voor oude zeilende visserijschepen bindt ons en vormt de solide basis voor de VZVH.

Scheepspost: VAREND ERFGOED

In augustus sprak ik Harm Jan van Schaik over de bruine vloot en prompt kreeg ik een spontane uitnodiging voor de conferentie van de Vereeniging van Zuiderzeegemeenten. Onze burgemeester is de voorzitter van deze vereniging. Een speerpunt is het intensiveren van de lobby voor het behoud van het varend cultureel erfgoed. Een lobby die hard nodig is; veel beroepscharters zijn namelijk door de coronacrisis hard getroffen. Meer dan 400 charterschepen horen bij de bruine vloot, die bestaat uit o.a. tjalken, klippers, aken maar ook grotere zeeschepen. De BBZ, vereniging voor beroeps-chartervaart, hield een warm betoog voor het behoud en benoemde ook dat historische schepen in de havens een grote aantrekkingskracht hebben op het publiek, waardoor het toerisme bevorderd wordt. Op mijn vraag hoe de belangen van particuliere eigenaren van een historisch schip landelijk kunnen worden behartigd, was geen pasklaar antwoord. Het is in ieder geval vanuit de VZVH benoemd en in Harderwijk is men zich er gelukkig steeds meer van bewust dat historische schepen een goede plek verdienen.

Andere sprekers waren o.a. verhalenverteller Bart Reindersma bekend om zijn nostalgische visserijtekeningen en Willem van der Ham, schrijver van het boek ‘Hoor, hoor, de dijk is dicht’. Al met al een waardevolle en informatieve middag. De dag werd afgesloten met een bezoek aan de Bataviawerf en natuurlijk met een borrel.

4 ‘t Dreggetje

VERENIGING ZEILENDE VISSERIJSCHEPEN HARDERWIJK Logo Vereniging van Zuiderzee Gemeenten

Even voorstellen!

Erika Lieman

34 jaar Geboren in Harderwijk

Ik ben de vrouw van Martijn en samen hebben we 2 lieve zoons van 9 en 5 jaar. Door de week doe ik de administratie en allerlei werkzaamheden bij ons bedrijf Micro B.V.

In het weekend ga ik graag zeilen met ons gezin en vind ik het leuk om vrienden en familie te ontmoeten (het liefst op het water). Daarnaast zit ik op volleybal. Ik ben gevraagd om secretaris en penningmeester te worden van deze vereniging en ga deze uitdaging graag aan.

Ik hoop jullie allemaal binnenkort in het echt te zien en te leren kennen.

Sharon Roelofs

28 jaar Geboren in Zwolle, woont in Harderwijk

Ik ben de schoondochter van Evert en ik heb een tweeling van 8 maanden met mijn partner Jeroen.

Momenteel heb ik de zorg van de jongens op mij genomen en doe ik tussendoor vormgeefopdrachten zoals deze nieuwsbrief. Ik ben bezig om mijn eigen bedrijf op te zetten in de grafische wereld aangezien dat mijn passie is.

5NAJAAR 2022

Uitgelicht: DE MARKER RONDBOUW

Ron en Hilda Koelewijn zijn de trotse eigenaars van de VD168. Als je Ron vraagt naar zijn schip zie je een twinkeling in zijn ogen. Hij besteedt menig uur aan zijn liefde die de naam Hilda Maria draagt. Zoals de naam doet vermoeden voegde Ron de naam van zijn vrouw toe aan de oorspronkelijke naam Maria. Niet zonder reden want ook zij draagt het schip een warm hart toe. Het schip heeft een historische ligplaats tegenover hun huisje op ’t Bargje.

Degene die langs de kade loopt ziet de corrosieputten in het oude stalen boeisel. Ze getuigen van de tand des tijds. De VD168 is van origine een vissersschip, type Marker rondbouw. Het rolde in 1937 van de helling bij van Goor in Monnickendam. Qua vorm lijkt de stalen geklonken rondspant veel op een botter en viel daarom vroeger goed in de smaak bij de vissers. Ook omdat hij om veel minder onderhoud vroeg dan de houten schuiten in die tijd, hij goed zeilde en zeer geschikt was om mee te vissen.‘In menig haven waar ik kom, herkennen oude vissers ons schip nog’ vertelt Ron met enige trots ‘tot en met 1999 werd het namelijk gebruikt voor de beroepsvisserij’.

Onlangs werd het geklonken schip gestraald en gecoat bij Petersen en werd het boeisel opnieuw in de verf gezet door Ron en Hilda. Zowel van buiten als van binnen verkeert het schip in puike conditie. Op een avond zitten Ron en ik beneden in

het vooronder. Het sobere maar mooi afgewerkte vooronder ademt de sfeer van de jaren dertig. Een oud vuurduveltje siert de ruimte. De kleine bedstee in de kop van het vooronder doet knus aan. ‘We liggen kop aan kont’ de markante schipper glimlacht even ‘het is gewoon te krap om met de hoofden naast elkaar te liggen.’ Ron pakt een fotoalbum uit het bedsteekastje en bladert het door. ‘Hier kun je goed zien dat hele schip, toen het uit de visserij ging, grondig is aangepakt. De familie Griek uit Hindeloopen heeft het schip ruim veertien jaar in haar bezit gehad en meer dan zes jaar aan de restauratie gewerkt. Rotte delen zijn vervangen, er is een keukentje ingebouwd en de houten vloer werd vernieuwd. Een nieuwe mast en nieuwe bruine zeilen maakten de restauratie destijds compleet. Toen ik het kocht was het in handen van een nieuwe eigenaar. De mast en de zeilen waren door hem apart verkocht.’ Even schudt hij meewarig zijn hoofd. ‘Op het voordek diende een oude lantaarnpaal als mast.’ Maar dan vervolgt Ron enthousiast zijn verhaal. ‘Ik heb het schip weer voorzien van een houten mast en zeilen.’

Ondanks zijn gevoel voor nostalgie is Ron ook praktisch ingesteld. Een nieuwe kuiptent en zonneluifel maken het zwerven op het water tijdens de zomer gerieflijk. Afgelopen winter is er ook een loefbijter en een boegschroef geplaatst. ‘Het is nu veel makkelijker om de kop even bij te leggen.’ En alsof hij zich lichtelijk moet verantwoorden: ‘Als de vissers van toen een boegschroef hadden kunnen plaatsen hadden ze dat zeker gedaan.’ Stilletjes geef ik hem gelijk.

Ik stap van boord en bedank de schipper. Niet alleen voor het bezoekje, maar wellicht nog meer voor het met hart en ziel onderhouden van dit bijzondere schip.

‘t Dreggetje

RONDBOUW

7NAJAAR 2022

VD168

Het vooronder de kombuis Spekbaktreffen Enkhuizen 2021 De VD168 voor anker

De Marker Rondbouw

Marker rondbouwen waren stalen visserijvaartuigen. In totaal werden er waarschijnlijk 34 gebouwd in de jaren 1934 tot en met 1947. De eerste schepen werden aangeduid met de naam ‘motor-visch-botter’ of ‘ijzeren Schouw’. Ze werden in aanvang gebouwd in opdracht van Marker vissers. Ze hadden doorgaans een ronde bodem en waren voorzien van een bun. Tijdens het zeilen werd gebruik gemaakt van langwerpige zwaarden en een bezaanstuig, dat bestond uit een grootzeil en een botterfok. Met de kleine hulpmotor, kon alleen vooruit worden gevaren. Marker rondbouwen werden in de loop der jaren, net als andere vissersschepen, aangepast aan hun taken. Zij werden uitgerust met zwaardere motoren voor de sleepvisserij op snoekbaars en werden voorzien van ‘visserskappen’ en een verhoogd boeisel.

Bronnen: http://www. markerrondbouw.nl/ http://www.ssrp.nl

Bron: archief Ron Koelewijn

Bijzonderheden VD168 Bouwjaar: 1937 Werf: van Goor te Monnickendam Lengte over de stevens: 10.50m Breedte: 3.5m Diepgang: 1.10m Rompvorm: rondspant Bouwwijze: geklonken staal Zeiloppervlak: 58m2 Motor: Perkins 6 cilinder diesel 120 pk

Oude technieken:

Het conserveren van zeilen en netten

Zeilen, touwen en netten waren vroeger van katoen. Het nadeel was, dat het gevoelig was voor rot. Dit betekende voor de vissers dat er regelmatig moest worden getaand om het katoen te conserveren. Maar hoe ging dat in zijn werk?

Het tanen werd gedaan in een taanketel. De ketel van een taanderij had vaak een doorsnede van twee tot drie meter. Met behulp van een takel werd gedu rende enkele uren het visnet, zeil of touw in een hete bruine oplossing van cachou en water ondergedom peld. Cachou is afkomstig uit de bast van tropische bomen, vooral van de acacia en de betelpalm. Maar ook gebruikte men looizuurrijk gemalen eikenbast (run) bij het tanen. De zeilen en netten kregen hier door hun karakteristieke donkere kleur.

In Harderwijk waren er meerdere taanderijen, van o.a. Foppen en Klaassen. Ook was het mogelijk voor de vissers om zelf te tanen. Ze konden dan een klei ne ketel huren en het benodigde hout, cachou en run erbij kopen.

Adriaan Foppen, bijgenaamd Adriaan van Zwarte Ja nus, van de HK95 kon zich het tanen nog goed herin neren: ‘Zaterdagmiddag brachten we vaak de netten naar de haven om ze te laten tanen. Dat moest één keer in de twee weken gebeuren. In de haven naast de oude molen had je de taanderij. Het was een oud gebouwtje. De man die taande, oude Aart, was ’s morgens om vijf uur al in dat hokje. Ik zie hem nog zo voor me. Hij pompte met een handpomp water in de ketel en stookte de ketel met afvalhout. Daarna ging er cachou in. Dat gaf van dat hele dikke bruine water tegen het rotten. De zeilen liet je ook af en toe tanen, dat gebeurde bij Foppen op de vismarkt. Zijn bijnaam was de Oude Gans. Met een soort zwabber verfde hij de zeilen met bruin cachouwater.’

Zaterdag was in Harderwijk de dag om de netten te tanen. Na het tanen werden de netten in de mast ge hesen om te kunnen drogen. Het was naast het knip pen en scheren bij de kapper vaak de laatste bezig heid voor de zondag.

9NAJAAR 2022

Oude Aart bij zijn taanschuur Getaande netten in de mast, 1947

Elke Zuiderzeeplaats kende één of meerdere taanderijen. De zeilen werden getaand door ze op de straat te leggen en ze met een zwabber in te smeren met cachouwater of door ze onder te dompelen in een extra grote taanketel.

10 ‘t Dreggetje



Het tanen van het grootzeil met behulp van lier en takel, Lemmer. Bron: Zuiderzeecollectie

Haven- en visserijnieuws

Botterlift maakt plaats…

Over de vraag of ze voor ’t Dreggetje op de foto wilden, hoefden ze niet lang na te denken.

We kennen ze allemaal: havenmeesters Harro, Rob, Hendrik en Roy. Het mooie van deze mannen is, dat ze genieten van de bruine vloot en de brug met genoegen voor je draaien ook op soms afwijkende tijden. Ze huizen in het nieuwe havenkantoor en zijn ’s zomers druk met de Vissershaven, Stadshaven, Strandhaven en Waterstadhaven. Namens de VZVH bedankt voor jullie support deze zomer!

Er zijn de komende weken verschillende werkzaamheden in de haven. Dit naar aanleiding van de opmerking van de gemeente over het aanzicht van de botterlift en de doorvaart. De botterstichting heeft Boskalis benaderd en samen is gekeken naar een mogelijke oplossing. De botterlift wordt door Boskalis zes meter landinwaarts geplaatst. Op zich fijn, want de doorgang is nu vrij smal. Daarna gaat men verder met de brugwerkzaamheden. De plaatsing van de nieuwe stalen brug vormt het laatste onderdeel van de renovatie van de Havendam. Op 1 april start het nieuwe vaarseizoen en moet alles klaar zijn.

11NAJAAR 2022

v.l.n.r. Harro, Rob, Hendrik en Roy

De rust om je heen

Op een in Harderwijk rondrijdende klussenbus staat de tekst #trotsoponzevissers. Een mooie tekst, want waar er vroeger veel aandacht was voor de visserij in Harderwijk is het nu een stuk stiller geworden. Het vak van visser is in Harderwijk een eeuwenoud ambacht dat van grootvader op vader op zoon en op kleinzoon werd doorgegeven. Iets om trots op te zijn. De familienamen Foppen, Petersen, Klaassen, Jansen, Lieman, Wormsbecher en Bruinink zijn onlosmakelijk verbonden met de eeuwenoude visserij. De visserij die het zwaar te verduren kreeg door de komst van de afsluitdijk en polders. Waar velen stopten en vaak noodgedwongen ander werk zochten, bleef een aantal van hen toch vissen. Het gevoel van vrijheid kregen zij mee van hun grootvader en vader en is verankerd in wie ze zijn. Eén van hen, Henk van ‘Drees van Dorden’, oudvisser van de HK8, verwoordde dit zo: ‘Het geklots van het water en het geluid van de meeuwen, de rust om je heen, ook mijn vader genoot hiervan’.

Botterstichting & VZVH

Dinsdagavond 4 oktober spraken Ron, Erika en Evert namens de VZVH met het bestuur van de Botterstichting. Al snel raakten we in gesprek over mogelijke vormen van samenwerking. Best wel logisch eigenlijk, omdat we grotendeels dezelfde doelen nastreven en passie hebben voor het onderhouden en in de vaart houden van historische zeilende visserijschepen. Samen met de botterstichting willen we de Harderwijkse bevolking meer gaan betrekken bij de zeilvisserij, de visserijhistorie en de hedendaagse visserij door het organiseren van kleinschalige activiteiten in en nabij de visafslag. We verwachten dat we door gezamenlijk op te trekken, meer kunnen bereiken.

We mogen de visafslag gebruiken voor onze verenigingsvergaderingen. Hier zijn we erg blij mee. Wordt vervolgd.

In memoriam

Piet van Sober, van de HK7, overleed onlangs. Piet viste meer dan 40 jaar. Eind jaren zeventig gaf hij zijn baan bij de post op om met zijn vader te gaan vissen. Een keus die hij maakte met zijn hart en die hem uiteindelijk gelukkig maakte. Later, na het plotselinge overlijden van zijn vader in de jaren tachtig, ging hij vissen met zijn vrouw Ria. Hij kon daar altijd smakelijk over vertellen: ‘De tweede man aan boord was mijn vrouw, natuurlijk had men daar in de haven commentaar op. Men was het niet gewend dat een vrouw aan boord werkte, maar ik spaarde er mooi een knecht mee uit. Zo hadden we samen een goed inkomen.’ Het bleek een goed werkend span dat al die jaren bleef vissen ondanks de moeilijke tijden in de visserij.

De liefde en passie voor het vak gaven ze samen door aan zoon Peter, schipper van de HK7.

Piet van ‘Sober’ overleed op 7 augustus 2022.

12 ‘t Dreggetje

Henk Bruinink Piet Jansen

Voor het Dreggetje schrijft af en toe één van onze vissers over het seizoen en de vangst.

Visvangst HK7 2022: ’Na een bewogen seizoen liggen we sinds 1 september weer veilig in de haven. We blikken terug op een vangst, waarin we voorzichtig kunnen stellen dat deze beter was dan voorgaand jaar. Het seizoen bracht verschillende uitdagingen met zich mee. Zo zorgde de extreme hitte voor weinig zuurstof in het water en veroorzaakte de toenemende watersport en recreatievaart voor vele malen schade aan het netschut en fuikenpalen. Ondanks de uitdagingen en dreigende berichten vanuit Brussel hebben wij weer genoten van iedere seconde op het prachtige Wolderwijd en werden wij gezegend met een goede kwaliteit aal. Aankomende maanden duiken wij de schuur weer in om de fuiken te herstellen, het schip te onderhouden en kijken wij uit naar 1 december. De dag dat we weer vol frisse energie het water op mogen gaan.’

Peter Jansen

#trotsoponzevissers

Jan Foppen HK79, e.a. Peter Jansen HK7

Meindert Klaassen HK61 Henkie Timmer HK3 Herman Bruinink HK8 Jan Wormsbecher HK173

13NAJAAR 2022

30 september 2022

Pop Meets Classic was een succes. Vanaf menig dek werd er volop genoten van dit concert aan het water. Het evenement werd op initiatief van de Popschool georganiseerd.

Restauratie van de HK22, de Marker botter van ‘Hendrik Pet’, vordert gestaag. Jelle raakt niet uitgesproken over wat er ondertussen aangepakt is: het voordek, de meeste gangen, het krophout, het berghout en ga zo maar door. Jelle werkt met een vaste ploeg vrijwilligers aan de restauratie van de HK22. Wim Mendels en Harmen Timmermans stonden de ploeg regelmatig bij met hun vier rechterhanden en technisch inzicht. ‘Van elkaar leren’ is het motto in de botterloods. Als je gaat kijken is er amper tijd voor een praatje. Er wordt gezaagd en geschaafd, overlegd en weinig gezegd.

Misschien is dit wel de meest succesvolle botterrestauratie sinds jaren in de botterloods. Dat succes zit hem in de samenwerking, het delen van vakmanschap en het niet opgeven als het tegenzit. In mei gaat de Marker botter te water. Petje af.

Visserijnummer: HK22 Bouwjaar: 1889

Werf: De Haas te Monnickendam Gevist tot: 1958 Bouwwijze: hout

In gesprek met

Cees Poel

Cees is voorzitter van de Vereniging Historische Schepen Harderwijk, afgekort de VHSH. Zodra je over oude schepen begint hij te stralen. De oud-machinist van de grote vaart bezit menig oud schip en kent er ieder detail van. In 2012 richtte hij de VHSH op. Het verenigingslogo, de Harderwijker vlag met anker, wappert op menig historische opduwer, sleepboot, vracht- of visserijschip. Cees komt als

voorzitter, onder andere op voor belangen rond ligplaatsen, havengelden –en voorzieningen. ‘Ik kom op voor de belangen van iedere eigenaar van een historisch schip, je hoeft niet perse lid van onze vereniging te zijn’. Bij speciale activiteiten van onze club wil hij graag meedenken. Fijn om te horen Cees, want samen kunnen we meer betekenen!