Dentista Magazine issue 6 - december 2019. Theme: Endodontics. On the cover: Jaap van den Broek by Dentista

dentista magazine voor het tandheelkundig team

2019 | 6

Thema: Endodontologie

Jaap van den Broek

“De opleiding biedt net dat extra stapje” 10 jaar EndoGooi

“Minder tunnelvisie” Classificatie van het ‘Paro-Endo probleem’

Myogene overbelasting van het kauwstelsel

Persoonlijke uitdagingen bij de verkoop van je praktijk

BREEDBANDLEDPOLYMERISATIELAMP

E L E G A N T LY

Grand Cordless

POWERFUL

Grand Corded

Cordless

Corded U LT R A D E N T. C O M / N L

Ultradent Products Nederland

dentista| Colofon Tandarts

Mondhygiënist

Assistent

dentista| Redactioneel

Praktijkmanager

Tandarts

Mondhygiënist

Assistent

Praktijkmanager

Dentista is een uitgave van Dentista Media en verschijnt 6 keer per jaar.

Endodontologie

Redactie Ilko Alink, Joan Koele, Lies Ligtvoet

dentista Redactieadres

Dentista Media, Postbus 62, 7437 ZH Bathmen Contact: Ilko Alink, ilko@dentista-magazine.nl, Tandarts

Mondhygiënist

‘D

055-5223154

Internet www.dentista-magazine.nl Instagram: @dentistamagazine

Aan dit nummer werkten mee Jaap van den Broek, Flore Heiligers-Teeuwen, Marilka Elst, Carla Moolenaar-Korevaar, Juliette Everts, Onno Karssen, Maarten de Beer, Mondzorgcentrum Utrecht, Marloes Rust, Tandartspraktijk van der Heide, Naomi Doelen, Willemijn van Susante.

Vormgeving LDB Production, Levin den Boer

Abonneren Dentista wordt in gecontroleerde verspreiding toegezonden aan tandartsen mondhygiënistenpraktijken in Nederland. Een vast abonnement kost € 42,50 (incl. btw) per jaar. Voor abonneren: www.dentista-magazine.nl

Adreswijzigingen Per e-mail: info@dentista-magazine.nl.

dentista

e gang schilderen via de brievenbus’, zo typeert onze columnist Maarten de Beer endodontologie. Immers, veel endo-behandelinTandarts Mondhygiënist gen die je doet gaan op gevoel, zonder dat je daarbij zicht hebt op wat je instrument precies in de diepte doet. Een deel van de tandartsen haalt geen plezier uit wortelkanaalbehandelingen, maar een kleine groep verdiept zich er wel in. Die vindt het leuk om de zowel technische als communicatieve uitdagingen aan te gaan en volgt soms zelfs de postacademische opleiding om net dat extra stapje te zetten. Iets dat tandarts Jaap van den Broek ook heeft gedaan, zoals je kunt lezen in een interview met hem. Hij vond een goede diagnosestelling nog wel eens lastig, waarbij je verder moet kijken dan je eigen werkveld. Pijn hoeft namelijk niet altijd dentogeen te zijn, maar kan vele andere oorzaken hebben. Dat is ook waar ervaren rotten in het vak Marilka en Flore in dit nummer van Dentista op hameren. Na 10 jaar in hun eigen verwijspraktijk constateren zij dat de psychologische kant van het vak steeds belangrijker wordt en wijzen ze op overbelasting ten gevolge van parafuncties. Bij pijnklachten is er vaak wel iets met een kies aan de hand, maar dat is in veel gevallen niet het onderliggende probleem. Door stress en verkramping van kaakspieren kunnen klachten ook ontstaan. Marilka en Flore werken op dit gebied samen met orofaciaal fysiotherapeut Juliette Everts. In haar dagelijks werk als fysiotherapeut heeft zij veel te maken met patiënten die pijnklachten en dysfunctie ervaren in het kauwstelsel, het hoofd en de nek. Klachten die veelal voortkomen uit overbelasting van het orofaciale gebied. Tekenen van deze overbelasting zijn intra-oraal goed te herkennen. Juliette geeft in haar artikel praktische tips aan veel endobehandelingenisten voor de signalering hiervan.

Assistent

Praktijkmanager

Vermeld zowel je oude als nieuwe adres.

En we besteden nog meer aandacht aan Endodontologie. Zo beschrijft Fridus van der Weijden de classificatie van het Paro-Endo probleem en doet Carla Moolenaar-Korevaar verslag van de lezing van Marga Ree over de aanpak bij bekroonde elementen, tijdens het congres ‘Endodontische herbehandeling’ afgelopen november.

Adverteren Joan Koele, joan@dentista-magazine.nl, 06 – 477 859 78

Marketing

Op de valreep van dit jaar ook nog nieuws. Vanaf nu lees je een selectie van artikelen en casuïstiek uit het magazine ook achter je computer, of op je mobiel. We beginnen klein, maar zullen steeds meer informatie toevoegen. Aanvullend op het magazine brengt dentista-magazine.nl je wekelijks ook extra inhoud en kun je je abonneren op de nieuwsbrief. Daarbij gaat het, zoals je van ons gewend bent, om praktische informatie voor het hele team. Nieuwsgierig? Ga naar www.dentista-magazine.nl.

Ilko Alink, ilko@dentista-magazine.nl, 06 – 267 060 67

Druk Bariet ten Brink BV, Meppel

dentista

Tandarts

Mondhygiënist

Assistent

Praktijkmanager

Ilko Alink, Lies Ligtvoet, Joan Koele

andere auteursrechthebbenden. Dentista Media kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de juistheid en volledigheid van alle in deze uitgave opgenomen teksten en beelden.

dentista

Tandarts

dentista

Mondhygiënist

Assistent

Praktijkmanager

Assist

dentista| Inhoud Tandarts

Tandarts

dentista 6

dentista

MondhygiĂŤnist

Assistent

Praktijkmanager

MondhygiĂŤnist

Assistent

Praktijkmanager

10 16

20 42

Inhoud 10 JAAR ENDODONTOLOGIE 10

“MINDER TUNNELVISIE”

ENDO CASUS FORSE PERIAPICALE RADIOLUCENTIES IN HET FRONT

VERDIEPING IN DE ENDO 20

“NET DAT EXTRA STAPJE”

FRIDUS VAN DER WEIJDEN 26

CLASSIFICATIE VAN HET PARO-ENDO PROBLEEM

CONGRESVERSLAG 35

ENDODONTISCHE HERBEHANDELING

PRAKTISCHE TIPS VOOR PATROONHERKENNING MYOGENE OVERBELASTING VAN HET KAUWSTELSEL

JE PRAKTIJK VERKOPEN PERSOONLIJKE UITDAGINGEN BIJ DE OVERDRACHT

En verder Productnieuws 7 Column Maarten 25 Team 32 Column Marloes 39

dentista

Harrie weet raad 40 Play 49 Design in beeld 50 Column Naomi en Willemijn 62

Tandarts

Mondhygiënist

Assistent

Praktijkmanager

Awesome Esthetics Dr. Newton Fahl & Dr. Thomas Taha

Lezingen

Workshop

5 juni 2020 Dr. Newton Fahl

6 juni 2020 8.30 - 14.15 uur

Dr. Newton Fahl 8.30 - 16.30 uur

Dr. Thomas Taha 14.45 - 17.15 uur

Dr. Thomas Taha 8.30 - 16.30 uur

KIJK SNEL VOOR MEER INFORMATIE

www.awesome-esthetics.nl Mede mogelijk gemaakt door:

KATANA AVENCIA BLOCK: EEN NAUWKEURIGE, STERKE EN POLIJSTBARE INNOVATIE KATANA AVENCIA Block is een nieuw type hybride keramiek dat tot stand is gekomen op basis van de door Kuraray Noritake ontwikkelde organische/anorganische technologie en de jarenlange ervaring in het ontwikkelen en produceren van restauratiematerialen. Voor de productie van KATANA AVENCIA Block wordt gebruik gemaakt van een uniek procedé: de Filler Press and Monomer Infiltration-methode. Nanovulstofdeeltjes worden tot een compact blok geperst, dat zorgt voor een homogene, luchtbelvrije structuur. Na het impregneren van de samengeperste vulstof met kunsthars wordt het blok met warmte gepolymeriseerd om te uitharding zo volledig mogelijk te laten verlopen. Het resultaat: een hybride keramiekblok met een hoge stabiliteit en homogeniteit dat gemakkelijk te polijsten is, zijn glans langdurig behoudt en ook nog eens beschikt over uitstekende mechanische eigenschappen. KATANA AVENCIA BLOCK is leverbaar voor CEREC en Universele CAD/CAM-machines. Informatie: www.kuraraynoritake.eu/nl/katana-avencia-block

DE KRACHT VAN ZACHT

n de herfst van dit jaar heeft Sunstar haar eerste elektrische tandenborstel op de markt gebracht, de GUM PowerCARE. Een product van alle gemakken is voorzien zoals: 2-minutentimer, druksensor, vervangbare borstelkop en een ergonomisch antislip handvat. De kracht van het product zit ‘m in de zachte borstelkop. Het vis een uniek ontwerp met afgeronde taps toelopende borstelharen. Poetsen met de GUM PowerCARE zorgt voor intensieve plaquecontrole en is tegelijkertijd zacht voor tanden en tandvlees. Het product heeft twee snelheden: normaal en gevoelig. De eerste stand is voor patiënten die hun mond goed willen verzorgen en gezond tandvlees willen behouden. De ‘gevoelige’ stand met een lager toerental is ideaal voor patiënten

met gevoelige tanden of gevoelig tandvlees. Het gebit wordt goed gereinigd, maar op een zeer zachte manier. De GUM PowerCARE elektrische tandenborstel is direct verkrijgbaar. Informatie: www.gum.nl - info@nl.sunstar.com

ICX PREMIUM IMPLANTAATSYSTEEM ONTVANGT CLEANIMPLANT KEURMERK

leanImplant heeft het ICX Premium implantaatsysteem grondig getest en vond het uitstekend. Onafhankelijke tests door officieel erkende testlaboratoria vormen de basis voor deze zinvolle studie. Het CleanImplant Project promoot internationaal de hoogste kwaliteit van tandheelkundige implantaten. Als organisatie zonder winstoogmerk start de CleanImplant Foundation CIF regelmatig een objectieve analyse van de productiekwaliteit van tandheelkundige implantaten door onafhankelijke instituten te gebruiken op basis van een gedefinieerd protocol. CleanImplant heeft een beschermd kwaliteitskeurmerk gecreëerd, wereldwijd erkend door clinici in een zoektocht naar een beter bewustzijn van schone medische hulpmiddelen en betere klinische resultaten. Om de veiligheid en betrouwbaarheid van de rapporten verder te waarborgen, worden alle resultaten voorafgaand aan publicatie beoordeeld door een gerenommeerde wetenschappelijke adviesraad. Informatie: ICX Implants - info@icx-implants.nl - www.icx-implants.nl

dentista

PRODUCT

5 € 19 5 €7

“Wat vergoedt mijn verzekering?” Die vraag krijgt u vast vaak! Met 1 druk op de knop geeft ZorgSom duidelijkheid in de behandelkosten. Zonder verrassingen achteraf. Dat wil toch iedereen? Probeer ZorgSom nu 2 maanden gratis op www.zorgsom.nl

TRUNATOMY: DE NIEUWE DEFINITIE VAN WORTELKANAALBEHANDELING

ij TruNatomy heeft Dentsply Sirona geprofiteerd van haar 130 jaar ervaring in de fabricage van vijlen zoals de ProTaper en WaveOne Gold familie. Dankzij de combinatie van Zwitserse precisie en geavanceerde techniek biedt de TruNatomy serie artsen een oplossing die niet alleen efficiënte prestaties levert met meer oog voor de tandanatomie, maar daarnaast ook eenvoudig in het gebruik is. Daarnaast is er een groeiende belangstelling voor een maximaal behoud van het dentine binnen de endodontie. TruNatomy speelt in op deze behoefte dankzij de slanke, hoog flexibele legeringsdraad en aflopende taper. TruNatomy stelt artsen in staat om een soepele, voorspelbare wortelkanaalbehandeling te geven, zelfs in gevallen met een bochtig kanaal of beperkte toegang via een rechte lijn (straight line access). TruNatomy is een alomvattende oplossing inclusief roterende vijlen, bijbehorende guttapercha stiften, papierpunten en irrigatienaald. TruNatomy: True Natural Anatomy Informatie: Informatie: Dentsply Sirona – (088) 024 52 00 - benelux-pre-info@dentsplysirona.com

AWESOME ESTHETICS 2020

p 5 en 6 juni 2020 zal een awesome evenement plaats vinden. In dat weekend zullen én Newton Fahl Jr., DDS, MS én dr. Thomas Taha een lezing geven, op dezelfde dag, en u kunt bij beide aanwezig zijn! Uniek en zeer speciaal dit weekend zijn de hands-on workshops van dr. Fahl en dr. Taha. Fahl, werkend vanuit Curitiba, Brazilië, is sinds 1987 werkzaam in de tandheelkunde en heeft vele prijzen en eretitels op zijn naam staan. In zijn lezing zal Fahl in detail treden over het gebruik, de toepassing en de biologische verantwoordelijkheid van hedendaagse composieten. De Britse Taha werkt als tandarts en implantoloog in zijn privékliniek in Londen. Taha zal zich richten op verschillende hulpmiddelen die je als tandarts tot je beschikking hebt – van loepbril tot cofferdam – en de manier waarop deze gebruikt kunnen worden: ter verbetering van uw behandelplan, reflectie en kwaliteit. Uiteraard dienen de partners van Awesome Esthetics benoemd te worden: zonder Cosmedent, Hu-Friedy, Labomed, Matrix Dental, OmniChroma, Shofu, Tokuyama Dental, Ultradent en Hofmeester Dental was Awesome Esthetics niet mogelijk. Awesome Esthetics zal plaatsvinden in De Reehorst te Ede en heeft maximaal plaats voor 150 deelnemers. Informatie en inschrijving: www.awesome-esthetics.nl

LOEPBRIL VOOR MONDHYGIËNISTEN

peciaal voor mondhygiënisten ontwikkelde BINOC VISION de BINOC Sparrow. De lichtgewicht loepbril is uitgevoerd met een 2.0x TTL mini-loepsysteem en verkrijgbaar in twee kleuren. ‘Uiteraard is het mogelijk om ook deze loepbril voor mondhygiënisten te voorzien van onze draadloze verlichting’, zegt Herbert Hooykaas, directeur BINOC VISION Medical Optics BV. BINOC VISION introduceerde vier jaar geleden als eerste leverancier een innovatief draadloos lichtsysteem, dat wereldwijd inmiddels veel navolging heeft. De BINOC Sparrow is al verkrijgbaar vanaf €1.049,- (incl. BTW). Informatie: www.binovision.nl/sparrow

dentista

PRODUCT

10 jaar endodontologie

”Minder Tunnelvisie” Endogooi, de verwijspraktijk van Flore Heiligers-Teeuwen en Marilka Elst, bestaat tien jaar. In die tijd hebben ze zich ontwikkeld tot ervaren tandarts-endodontologen die de techniek beheersen, patiënten op hun gemak stellen en verder kijken dan het openen van een kanaal. Ze constateren dat de psychologische kant van het vak steeds belangrijker wordt en wijzen daarbij op overbelasting. “We hebben alles wel een keer gezien en worden niet meer zenuwachtig van een lastige kromming.”

“D

e praktijk bestaat nu 10 jaar, we hebben veertien jaar vlieguren gemaakt binnen de endodontie en heel veel patiënten gezien,” geeft Flore aan. “Daardoor beheers je de techniek steeds beter en, misschien nog belangrijker, overzie je het totaalplaatje. Want dat gaat verder dan de techniek alleen en begint al met het ophalen van de patiënt uit de wachtkamer. Eén blik op de patiënt is voor ons voldoende om te zien of iemand relaxt is of niet. Dan hebben we het over angstig zijn voor de behandeling, maar ook over stress en verkramping van de kaak.” “Overbelasting ten gevolge van parafuncties,” vult Marilka aan. “Een belangrijk aspect dat de laatste jaren steeds meer naar voren is gekomen. Iets dat we eerder niet zoveel zagen, of waar we tenminste minder oog voor hadden. Dat heeft te maken met de maatschappij die steeds stressvoller wordt en waarin vooral jongeren steeds meer ‘moeten’. Binnen die groep zien we dan ook steeds meer klemmers en knarsers bij ons in de praktijk.” Flore: “Vroeger deed je een behandeling van twee tot tweeënhalf uur bij een ontsteking en dat was het dan zo’n beetje. Nu zien we zoveel meer en herkennen we de symptomen beter. We proberen de pijnklacht nog meer bij de bron aan te pakken om te voorkomen dat een kostbare behandeling wordt gestart en over een paar jaar de kies er toch uit moet omdat

INTERVIEW

die gebroken is. De herkenning van overbelasting is daarbij belangrijk. ” Marilka: “Zo kregen we een vrouw van 28 in de praktijk met hoofdpijnklachten die al langere tijd aanhielden. Via diverse zorgverleners en de pijnpoli was ze bij ons uitgekomen. Voor pijn zijn we wat dat betreft nog regelmatig een eindstation. Vroeger zouden we in zo’n geval eerder over zijn gegaan tot een behandeling, maar tegenwoordig kijken we verder. Er is vaak wel iets met een kies aan de hand, maar dat is in veel gevallen niet het onderliggende probleem. Door stress en verkramping van kaakspieren kunnen klachten ook ontstaan. Daarom werken we samen met een orofaciaal fysiotherapeut die op een vaak simpele, non-invasieve manier mensen van hun problemen kan afhelpen. Zo ook onze 28-jarige patiënt. Zij had een stressvolle baan, maar knarste, of klemde naar eigen zeggen niet. Toch zat het bij haar, onbewust, in een overbelasting van de kaakspieren. Zo zie je maar dat het niet altijd even duidelijk is, maar het is een optie waar je als tandarts-endodontoloog en ook als algemeen tandarts altijd rekening mee moet houden.”

Zijn jullie anders gaan werken? Flore: “In tien jaar tijd hebben we veel van ons werk teruggezien en kom je tot de conclusie dat je sommige dingen nu op

dentista

een andere manier benadert. We zijn wat dat betreft door schade en schande wijzer geworden en op dit moment net wat meer bewust van wat we doen. Zoals eerder gezegd gaan we niet meteen over tot een behandeling, maar kijken we goed naar de achterliggende oorzaken. Zo stuurden we patiënten bij twijfel over een breuk vroeger vaak door voor een CBCT-scan. Iets dat tijd, geld en straling kost en waar inmiddels uit onderzoek duidelijk is geworden dat een breuk daar ook niet altijd even goed op zichtbaar is. Nu bespreken we een behandeling of ingreep eerst op basis van onze klinische ervaringen. We geven aan wat de risico’s zijn en vragen naar de wensen voor het behoud van de kies.” “De psychologische kant van het vak is de afgelopen jaren ook steeds belangrijker geworden,” zegt Marilka. “Naast het goed begeleiden van angstige patiënten, gaat het daarbij ook steeds meer om het herkennen van parafuncties. Iets waar nog weinig aandacht voor is. Patiënten zien het als iets afwijkends en negatiefs, dat knarsen of klemmen, terwijl héél veel mensen dat onbewust doen, bijvoorbeeld als ze zich concentreren, of focussen op iets. Het leidt tot scheuren in de kies en de pijn die uit het knarsen voortkomt wordt vaak bestreden met medicatie, terwijl er juist andere oplossingen voor zijn, zoals een consult bij de fysiotherapeut. Wij hebben daar inmiddels

goede ervaringen mee, net als onze patiënten. In tien jaar tijd hebben we ook niet één patiënt niet kunnen helpen. Dat zegt veel over de manier waarop we mensen op hun gemak stellen en hun vertrouwen winnen. Dat is ook iets dat bij het vak hoort. Als tandarts-endodontoloog moet je geduld hebben en uiteraard kunnen pielen op de millimeter. In sommige gevallen ben je meer met de patiënt bezig dan met de uiteindelijke behandeling. Dat geeft wel aan dat je goed met mensen om moet kunnen gaan.” Marilka: “We hebben alles binnen ons vak wel gezien en worden niet meer zo snel verrast. Je herkent zaken beter, werkt sneller en bent zelfverzekerder. Tien jaar geleden kon ik nog wel eens zenuwachtig worden bij een kromming, dat heb ik nu niet meer en dat geeft rust.” Flore: “Je wordt ook wat allrounder, hebt meer overzicht en minder tunnelvisie. Als je voelt dat je een bepaald kanaal niet meer vindt dan stop je ermee. Vroeger kon ik dan nog heel lang doorgaan en daarvan wakker liggen. Die tijd is voorbij.”

Hoe behoud je de passie voor het vak? Flore: “Endodontologie is een vak waarvan je moet houden. De combinatie van techniek en psychologie moet je liggen, anders kun je er beter niet aan beginnen.

dentista

INTERVIEW

ONDER NARCOSE BEHANDELEN IN UW EIGEN PRAKTIJK?

Anesthesia & Intensive Care Services B.V.: AIC is gespecialiseerd in het verzorgen van hoogwaardige medische zorg binnen de anesthesiologie en intensive care geneeskunde. Met ons VOLWAARDIG MOBIEL ANESTHESIETEAM inclusief apparatuur, monitoring, medicatie, gasvoorziening, disposables en al het nodige personeel kunnen wij op een voor u wenselijke locatie op 4 behandelkamers tegelijk algehele anesthesie toedienen aan uw cliĂŤnten, zonder dat u ook maar iets hoeft aan te passen aan de inrichting van uw kliniek. Tandheelkundige klinieken die behandelingen onder algehele anesthesie willen aanbieden: Als u aan uw cliĂŤnten behandelingen onder algehele anesthesie wilt aanbieden zonder dat u dure investeringen hoeft te doen in uw kliniek, dan bent u bij ons aan het juiste adres. Wij kunnen met ons MOBIEL ANESTHESIETEAM in elke kliniek op 4 behandelkamers tegelijk volledig de anesthesie verzorgen zonder dat u daar naar hoeft om te kijken. Wij zijn volledig selfsupporting. Wij kunnen in elke tandartspraktijk de anesthesie verzorgen. Uw praktijk hoeft dus niet aan speciale voorwaarden te voldoen!! Bel voor een gratis en vrijblijvende offerte: Schroom niet om te bellen of te emailen voor een gratis en vrijblijvende offerte. Zonder enige verplichting komen wij graag bij u langs om de situatie in uw kliniek te beoordelen en de wensen en mogelijkheden met elkaar te bespreken.

Weena 1197 3013 AL Rotterdam Tel: + 316 247 257 37 www.aicservices.nl info@aicservices.nl

Daarnaast is het een fysiek zwaar beroep waarbij een goede houding en concentratie vereist zijn tijdens de lange behandelingen. Hoewel het vak daardoor soms energie vreet, leveren de blije patiënten na een geslaagde behandeling juist weer positiviteit op. Dat maakt het vak zo mooi.” Marilka sluit zich daar helemaal bij aan: ”De uitdaging om de angst en pijn weg te nemen bij de patiënt en de sociale interactie met hem of haar maakt het vak nog altijd heel leuk en uitdagend!” Een andere uitdaging zien Flore en Marilka in het naar voren brengen van het gevaar van overbelasting. Ze proberen algemeen practici ervan te doordringen dat ze hierin een signaleringsfunctie hebben. Flore: “Het is voor ons echt een frustratie

druk pijn veroorzaken.” Marilka: “Mensen denken dat je kiezen verliest door slecht eten of slecht poetsen, maar ook bij een goede mondhygiëne kan het voorkomen onder invloed van parafuncties ten gevolge van bijvoorbeeld stress. Daarbij triggeren allerlei verslavende middelen die onder de jeugd worden gebruikt ook het hele kauwstelsel. Met pijn in je hart zet je dan in dat geval soms die boor in een gave kies.”

om te zien dat mensen hun kiezen verliezen onder invloed van stress. Wij proberen onze verwijzers daarom duidelijk te maken dat er in de mond veel tekenen van stress zichtbaar zijn zoals scheuren in kiezen, tongrillen, ingedeukte wangen en pijnlijke wangspieren. Nog los van de levensstijlvragen die je normaal bij een intake stelt, waarin bijvoorbeeld slecht slapen naar voren komt. Pijn bij stress manifesteert zich vaak op twee manieren: enerzijds voelen mensen pijn, denken dat het een kies is, maar eigenlijk is het een spier, anderzijds gaat het om zenuwen die onder invloed van

opvoeding van hun kinderen. Flore: “Dat betekent niet dat we onze kennis niet doorgeven. Regelmatig lopen tandartsen of studenten mee in de praktijk en we geven af en toe lezingen. En laatst waren we ook weer eens op ACTA bij de post-academische opleiding Endodontologie. We bespraken daar casuïstiek die tandarts-endodontologen-in-opleiding hadden meegebracht. Dan zie je ook goed wat je hebt geleerd en dat je manier van denken zich in de loop der tijd heeft ontwikkeld.” Marilka: “Kennisuitwisseling binnen ons vak verloopt vrij soepel. De groep tand-

Hoe brengen jullie je kennis over aan anderen? Flore en Marilka zouden beiden graag lesgeven aan de opleiding Tandheelkunde, maar dat past op dit moment niet binnen hun werk-privé balans. Ze combineren een eigen verwijspraktijk nu heel goed met de

dentista

INTERVIEW

arts-endodontologen in Nederland is niet zo heel groot en we spreken elkaar regelmatig op bijeenkomsten. Daarnaast spelen verenigingen als TEN en de NVvE een grote rol in de kennisoverdracht. Dat zie je onder andere aan de richtlijn die de NVvE vorig jaar heeft gelanceerd. Die biedt algemeen

tandartsen handvatten voor in de praktijk waar het gaat om endodontie. Daarnaast biedt de beroepsvereniging nog meer informatie en treden ze naar buiten met diverse traumaprotocollen, richting tandartsen, maar ook naar patiënten. Zo zie je bij sportclubs de actie ‘Tand eruit, tand erin’. Een simpele actie, maar oh zo belangrijk voor een goed herstel en behoud van de tand. Dan moet het vooral niet zoals bij die speler van AZ die onlangs tijdens een voetbalwedstrijd een aantal tanden verloor, ze aan zijn coach gaf en door voetbalde.” Met EndoGooi hebben de dames altijd een actieve band met hun verwijzers gehad. Een groep waarmee ze uiteraard ook veel informatie uitwisselen. Flore: “Na 10 jaar samenwerken weten tandartsen wat ze aan ons hebben en andersom ook. We kunnen echt lezen en schrijven met elkaar. We organiseren jaarlijks informatieve avonden en tijdens de viering van ons tienjarig bestaan hebben we een heel succesvol symposium georganiseerd.”

Hebben jullie nog tips? Marilka: “Ons vak is niet snel en flitsend. Het is een combinatie van technisch priegelen op de millimeter en psychologie. Je moet er ook het type persoon voor zijn; Ie-

INTERVIEW

mand die de rust kan bewaren, goed met mensen overweg kan, vriendelijk is - misschien zelfs wat soft - en doorgaat om zijn doel te bereiken.” Flore: “Je zou het bijna een roeping kunnen noemen. Mensen doen het echt om het vak, anders kies je er niet voor. En heb je eenmaal voor het vak gekozen ga dan de uitdaging aan. Dat wil zeggen veel oefenen, in de keukens van andere praktijken kijken, vragen blijven stellen en cursussen volgen. Want het vak leer je niet zo een twee drie. Het duurt lang voor je de nodige ervaring hebt wat betreft het technisch handelen in combinatie met pijn en angst. Maar ga de uitdaging aan als je denkt dat je er de persoon voor bent.” “Toen wij tien jaar geleden startten met

onze eigen praktijk wisten we heel goed wat we wilden,” geeft Marilka aan, “maar zeker ook wat we niet wilden. De praktijk moest overzichtelijk en niet te groot zijn en we wilden goede mensen als ondersteunend personeel. Want zonder goede ondersteuning kunnen wij ons werk niet goed uitvoeren. En de ondersteuning van onze assistenten is fantastisch! Een van hen werkt hier zelfs al vanaf de start in 2009. Dat geeft ook aan dat de samenwerking en sfeer binnen ons team goed is.” Flore: “Natuurlijk zijn er wel eens meningsverschillen, omdat je vrij dicht op elkaar zit tijdens de vaak lange behandelingen. Wat dat betreft is het net een huwelijk. Maar het devies is blijven communiceren en respect hebben voor elkaar. Dan houd je het wel vol in dit mooie vakgebied.”

dentista

Forse periapicale radiolucenties in het front Marilka Elst en Flore Heiligers-Teeuwen

n mei 2018 kwam een 43-jarige meneer bij ons, vanwege een gevoelige zwelling in de omslagplooi, die pas een paar weken aanwezig was. Deze zwelling voelde hard aan en hij had last met koude en warmte, tevens was het eten van harde dingen vervelend. Hij had er nooit eerder last van gehad. Bij navraag bleek hij op jonge leeftijd met een fiets op beton te zijn gevallen. Hierbij was een klein stukje tand afgebroken, dat destijds was hersteld en twee jaar daarvoor was vervangen.

Intra-oraal onderzoek (foto 1) • Kleine mondopening en kleine kaken • Tongrillen • Klasse I occlusie • Gave, goed verzorgde dentitie • 11 was iets donker verkleurd • Palatinaal was een composietvulling te zien in de 11 • Percussie: 21 +, 22 +, overige frontelementen – • Palpatie: 21 +, 22 +, er was een dikke, redelijk harde zwelling te palperen • Pockets: -, maar bij de 21 en 22 waren de pockets lastig te meten, het gebied was te pijnlijk • Mobiliteit: 12/11/21/22 +/• Koude: 12 +, 11 -, 21 ++, 22 ++ Röntgenologisch onderzoek (foto 2) • 11 was endodontisch behandeld • Diverse, welomlijnde radiolucenties waar te nemen rondom de bovenfrontelementen Diagnose • Onduidelijk

CASUS

Aanvullend onderzoek Eerst een CBCT-scan voor betere diagnostiek, er was namelijk een vermoeden op de aanwezigheid van cysteus weefsel. We hebben bij Kostas Syrioupoulos (Conebeam3d. nl) een CBCT laten maken (foto 3a-3d). De beelden deden eveneens vermoeden dat er sprake zou kunnen zijn van cysteus weefsel, hij adviseerde een verwijzing naar de kaakchirurg. Diagnose en behandelvoorstel kaak chirurg Kaakchirurg Jurgen Bosgra van het Tergooi ziekenhuis in Hilversum heeft meneer daarna op consult gezien. Zijn diagnose luidde dd. confluerende radiculaire cyste, cyste van de ductus nasopalatinus, een keratoscysteuze odontogene tumor, Langerhans-cel-histiocystose. Op zijn verzoek is het bovenfront gespalkt door de eigen tandarts (foto 5a, 5b), waarna hij de enucleatie heeft uitgevoerd van een grote radiculaire cyste, zoals bleek uit PA-onderzoek. Postoperatief verliep het zonder complicaties. Hij gaf aan dat er een redelijke kans was dat de bovenincisieven necrotisch zouden worden en verzocht ons derhalve om een controle uit te voeren en zo nodig een endodontische (her)behandeling. Behandeling Twee maanden na controle bij de kaakchirurg was meneer weer bij ons, klachten- en symptoomvrij (foto 6). De spalken zijn verwijderd. De elementen waren niet mobiel. De 12 en 21 reageerden niet meer op koude, derhalve was een endodontische

dentista

CASUS

behandeling geïndiceerd. De kanaalvulling in de 11 zag er niet erg compact uit en omdat we lekkage wilden voorkomen, wilden we deze herbehandelen. Dit is tegelijkertijd uitgevoerd met de behandelingen van de 12 en de 21. Er bleek inderdaad necrose te zijn opgetreden; de pulpastreng van de 21 kon nog in toto worden geëxtirpeerd (foto 8). De kanalen zijn uitgebreid ultrasoon gespoeld met NaOCl 2,5 % . De 12 en de 21 zijn gevuld met guttapercha (foto 10) en AH26 en de 11 vertoonde een open apex, die met MTA is afgesloten (foto 11). Op verzoek van meneer hebben we de 11 intern gebleekt via de walking bleach methode (foto 13 pre-operatief, foto 14 post-operatief). Hij vond het niet nodig om de incisale composiet te vervangen, derhalve volstond een palatinale

composietopbouw van Clearfil Core (dual core) diep in de kanalen, afgevuld met composiet Z250 A2 (foto 12 eindfoto).

Controle Na een jaar kwam meneer op controle bij ons in de praktijk. Het gebied was wederom klachten- en symptoomvrij. De gingiva zag er mooi genezen en strak uit en de tanden zijn functioneel. De 22 reageerde normaal sensibel op koude. Röntgenologisch is er flinke verbetering te zien van de radiolucentie in de regio 12-11 (foto 15). Het botdefect rondom de 21 is nog duidelijk zichtbaar maar verkleind (foto 16). De kans is volgens kaakchirurg Jurgen Bosgra groot dat hier sprake is van een apicaal litteken. We zullen meneer uiteraard blijven oproepen voor controle.

dentista

CASUS

Marilka Elst en Flore Heiligers-Teeuwen zijn NvvE-erkende tandarts-endodontologen en voeren in Bussum een verwijspraktijk voor endodontologie, EndoGooi

verdieping in de endo

”Net dat extra stapje” Twee jaar geleden start tandarts Jaap van den Broek (36) met de postgraduate opleiding Endodontologie. Hij had al aardig wat ervaring opgedaan binnen de endo, maar merkte dat hij net dat extra stapje nodig had om de aansluiting met zijn collega endodontologen te overbruggen. Waarom koos hij eigenlijk voor endodontologie? Welke eigenschappen moet je daarvoor hebben en welke uitdagingen komt hij tegen?

Waarom heb je voor tandheelkunde ge kozen? “Mijn vader is tandarts, en het klinkt misschien gek, maar dat was niet de reden dat ik voor tandheelkunde heb gekozen. Het was niet zo dat ik vaak bij hem in de praktijk kwam en het vak mij van jongs af aan al boeide. Wat ik wel mooi vond was dat hij naast zijn werk altijd aan het knutselen, bouwen en repareren was. Dat fascineerde mij en ik hielp hem graag mee. Daarnaast heeft de medische wereld mij ook altijd geboeid, net als de omgang met mensen. Bij de studiekeuze waren dat dan ook de criteria die ik meenam. Aangezien ik niet een hele grote studiebol ben ging mijn voorkeur toch uit naar een meer praktische studie als Tandheelkunde, boven Geneeskunde. Achteraf ben ik ook heel blij met de keuze die ik heb gemaakt. Ik kan echt genieten van de interactie met de patiënten die ik behandel. Af en toe hoor ik wel eens terug dat ze het heel fijn vonden dat ik ze zelf ophaalde uit de wachtkamer en ze enorm gerustgesteld had. Het is ook mooi als je mensen die erg opzien tegen een behandeling en om die reden niet willen, zover krijgt dat ze het toch doen. Dat vind ik echt heel waardevol.”

Studie: RadboudUMC, Tandheelkunde 2003-2010 Thuis: Getrouwd, 2 kinderen van tweeënhalf en 6 maanden Praktijk: Eén dag in de week werkzaam bij Tandartsenpraktijk ’t Plein in Kerkdriel Master: Driejarige opleiding Oral Health Science, richting endodontologie, ACTA 2017-heden

Waarom de keuze voor endodontologie? “De endodontologie vond ik tijdens mijn studie al interessant en heb er dan ook een keuzeblok in gevolgd. Ik wist eigenlijk al dat ik die richting op wilde, maar vond het belangrijk om na mijn studie eerst een aantal jaren ervaring op te doen en mij algemeen te ontwikkelen binnen de tand-

dentista

heelkunde. Die mogelijkheid kreeg ik in een praktijk in Moergestel en Kerkdriel. In deze laatste praktijk, waar ik nog altijd één dag in de week werk, kwam ik in contact met endodontologen Jan Paul Bressers en Bram Lak. Naast dat ik bij hen de kunst kon afkijken en met ze overleggen ben ik veel cursussen gaan volgen en heb ik geleerd hoe je met een microscoop en cofferdam moet werken. En hoewel ik die technieken steeds meer beheerste, merkte ik toch dat ik de aansluiting met de endodontologen miste. Natuurlijk moet je, om ergens beter in te worden, veel oefenen. Maar die extra stap zit hem toch ook in de theoretische verdieping. Dat geeft je net die extra achtergrond, die je mist in de moeilijke casussen. Ik merkte dat vooral mijn theoretische basis in diagnosestelling beter kon, iets dat enorm bepalend is voor het succes van je behandeling. De benodigde verdieping, en daarmee die extra stap, zou ik alleen kunnen krijgen als ik de postacademische opleiding aan ACTA zou volgen. Maar zo’n fulltime studie van drie jaar heeft uiteraard nogal wat consequenties voor je privéleven, zeker met een gezin.

tijd even makkelijk zijn. Ze heeft mij gelukkig de ruimte gegeven om te investeren in mijn werkplezier op lange termijn. Dat betekende wel dat zij minder is gaan werken en momenteel een groot deel van de opvoeding en het huishouden op haar schouders terecht komt. Maar ze wil niet dat ik later spijt krijg. Ik ben haar echt enorm dankbaar voor de mogelijkheid die ze mij biedt.”

Mijn vrouw is namelijk ook tandarts en we hebben twee hele jonge kinderen. Dan moet je samen keuzes maken die niet al-

Voor mij begint de behandeling met het ophalen van de patiënt uit de wachtkamer, hem of haar geruststellen als dat nodig

Welke eigenschappen moet je bezitten als endodontoloog? “Die eigenschappen zullen in het algemeen niet heel erg verschillen met die van een algemeen tandarts. Dat betekent volgens mij goed kunnen luisteren naar patiënten, gestructureerd en exact werken en geduld hebben. Veel geduld is wel een belangrijk punt binnen de endodontologie aangezien je vaak lange behandelingen hebt met één patiënt en dan net dat kanaal wil vinden, of die ledge passeren. Ik vind dat zelf erg prettig. Het geeft rust om niet steeds te switchen naar een andere patiënt. Die twee uur dat ik met een behandeling bezig ben zijn zo voorbij.

dentista

kulzer.nl

Fracturen? Chipping? Intra-oraal repareren met iBOND® Universal.

iBOND® Universal Hecht. Eenvoudig. Alles.

iBOND® Universal – Intraoral Repair Kit

Ontdek iBOND Universal nu ook voor intra-orale reparaties. » Intra-oraal repareren met iBOND Universal is efﬁciënt en spaart gezond tandweefsel » Betrouwbare, langdurige hechting aan alle te repareren materialen » 1 ﬂacon voor de meeste reparaties (gebruik alleen bij silicaat keramiek eerst iBOND Ceramic Primer)

Giving a hand to oral health.

is, een uitgebreide anamnese afnemen en daarmee een goede diagnose stellen en dit met de patiënt overleggen. Als de patiënt een behandeling wil wordt er vaak een nieuwe afspraak gemaakt om deze uit te voeren. De behandeling start met de anesthesie geven, netjes aanbrengen van de cofferdam, de endodontische opening maken, alle (gemiste) kanalen lokaliseren en eventueel oude kanaalvullingen en stiften verwijderen. Daarna begint de uitdaging of je tot de apex komt of niet, alles uitgebreid

die ik volg in voorziet. Er wordt bijvoorbeeld een compleet blok over pijn en diagnostiek gegeven door Jan Warnsinck, die naast endodontoloog ook nog gnatholoog is. Tijdens de opleiding ben je eigenlijk 24/7 alleen maar met endo bezig, net als iedereen om je heen. Je oefent veel en maakt meters. Het bespreken van lastige casussen met iemand die al jaren ervaring heeft, zoals bijvoorbeeld Paul Wesselink, is daarin ook erg leerzaam. Dat maakt dat je steeds verder komt. Kanalen vinden en led-

desinfecteren en als laatste zo goed en lekvrij mogelijk afsluiten door middel van een goede opbouw en (knobbeloverkappende) restauratie. Deze stappen geven aan dat het vak een combinatie is van fijne techniek en het werken met mensen die je van hun pijnklacht afhelpt. In die combinatie zit voor mij de aantrekkelijkheid en ik denk dat dat voor veel endodontologen geldt.”

ges passeren gaat na – ik heb het een beetje proberen uit te rekenen – ongeveer 750 endo’s steeds makkelijker. Maar steeds kom je ook weer nieuwe uitdagingen tegen, zoals de endodontische microchirurgie waar ik vorig jaar mee ben gestart.

Wat maakt het vak lastig? “Het vak zit vol technische uitdagingen en verrassingen, maar vooral een goede diagnosestelling kan soms erg lastig zijn binnen de endodontologie. Daarbij moet je verder kijken dan je eigen werkveld. Pijn hoeft namelijk niet altijd dentogeen te zijn, maar kan vele andere oorzaken hebben. Daar heb je een goede theoretische achtergrond bij nodig waar de opleiding

Daarnaast houd ik mij één dag in de week bezig met onderzoek naar chirurgische extrusie. Soms heb je een gecompliceerde kroon-wortelfractuur in een frontelement waarbij de breuklijn palataal subcrestaal ligt. Dan is het element niet meer te restaureren, maar kun je ervoor kiezen om het element een aantal millimeter te extruderen, eventueel te roteren en 4 tot 6 weken gespalkt vast te laten groeien. Hierna wordt de spalk verwijderd, de endo afgemaakt en het element opgebouwd. Volgens mij is dit een, onder algemeen practici, nog onderbelichte behandelmogelijkheid die mijn

dentista

collega Jan Paul Bressers regelmatig succesvol toepast bij voornamelijk jeugdige patiënten. Ik kijk in mijn onderzoek naar de langetermijnresultaten in de populatie die Jan Paul de afgelopen 15 jaar heeft behandeld. De traumatologie en chirurgische kanten van de endodontologie, evenals resorpties, maken het vak heel divers en uitdagend naast alle herbehandelingen. Draait het om techniek, of om commu nicatie? “Het gaat om een goede mix tussen technische handigheid en goed kunnen communiceren met patiënten en verwijzers. Ik wist al op jonge leeftijd dat ik met mensen wilde werken en denk dat ik op mijn 36ste al enige mensenkennis heb opgedaan. Of het nu om kinderen, of volwassenen gaat, na een aantal jaar merk je hoe je met verschillende personen om moet gaan. Daarom haal ik ook altijd zelf patiënten uit de wachtruimte. Ik wil zien hoe iemand zich voelt, hoe het met hem gaat, of bijvoorbeeld het hele gezin is meegekomen. Vanaf het eerste begin wil ik iemand geruststellen en meenemen in de behandeling. Naast techniek en communicatie draait het ook om een bepaalde visie op endodontologie. Dat vormt zich langzaam en is afhankelijk van je ervaring. Je probeert uiteraard elementen zo lang mogelijk te behouden

en daarbij vanuit jouw vakgebied de beste oplossing te bedenken. Dat kan onder andere met een herbehandeling, chirurgische extrusie of vitale pulpatherapie, maar soms is het ook afgelopen en moet je kiezen voor andere oplossingen. Je moet daarbij altijd verder kijken dan je eigen werkveld. Niet alleen de wortelkanaalbehandeling, maar het hele behandel- of zorgplan in je achterhoofd houden.” Hoe zie je de toekomst? “Volgend jaar eerst afstuderen, weer meer tijd met het gezin doorbrengen, hopelijk verhuizen, lekker veel koken, sporten en alle sociale contacten aanhalen. Dat zijn de dingen die ik de afgelopen jaren echt op een laag pitje heb moeten zetten om alles te geven voor de studie. Natuurlijk ook weer gewoon naast Jan Paul en mijn andere collega’s in Kerkdriel veel behandelingen doen, meters blijven maken, mijzelf verder ontwikkelen. Graag zou ik nog een cursus willen volgen voor de cofferdam en microchirurgie en mij verdiepen in grote directe en indirecte restauraties. Het leren houdt na deze opleiding zeker niet op! Ik ben echt blij dat ik de verdiepingsslag heb gemaakt en beter ben geworden in het vak dat ik met heel veel plezier beoefen.”

dentista

Dentista nu ook online!

Praktische informatie voor het hele team Vanaf nu lees je een selectie van artikelen en casuĂŻstiek uit het magazine ook achter je computer, of op je mobiel. We beginnen klein, maar zullen steeds meer informatie toevoegen. Aanvullend op het magazine brengt dentista-magazine.nl je wekelijks extra inhoud en kun je je abonneren op de nieuwsbrief. Daarbij gaat het, zoals je van ons gewend bent, om praktische informatie voor het hele team.

Nieuwsgierig? Ga naar www.dentista-magazine.nl

Classificatie van het ‘Paro-Endo probleem’ Het parodontium en het endodontium zijn nauw met elkaar verbonden door dentine tubuli, accessoire en laterale wortelkanaaltjes, kanaaltjes in het furcatie gebied en het foramen apicale. Hierdoor beïnvloeden infecties van de binnenzijde van de tandwortel de gezondheid van de parodontale weefsels erbuiten en omgekeerd. Het Paro-Endo probleem werd in 1964 voor het eerst beschreven (Simring & Goldberg) en betreft een aandoening waarbij er via een pocket communicatie is met het apicale gebied.

Fridus van der Weijden

cute peri-apicale ontstekingen van de pulpa zoeken een uitweg voor drainage via de weg van de minste weerstand. Veelal gebeurt dit als een perforatie in het corticale bot, waarbij het ontstekingsexsudaat zich tussen bot en het zachte weefsel begeeft. Dit leidt dan tot een zwelling waarbij het abces zich meestal aan buccale zijde zal ontladen via een fistelgang in de mucosa of via de sulcus/ pocket. Doordat er sprake is van een brede fistelgang kan dit probleem foutief worden aangezien voor een acute parodontale ontsteking. Ook kan drainage plaatsvinden via het parodontaal ligament wat zich vaak als een smalle nauwe fistelgang uit. Zorgvuldig rondom een gebitselement sonderen is noodzakelijk om een dergelijke fistelgang op te sporen waarbij stevig mag worden gesondeerd. De endodontoloog adviseert om ‘stevig te poken’ om de fistelgang niet te missen.

Ontsteking Er is weinig bewijs dat ontstekingsproducten uit een necrotisch pulpakanaal het

parodontale weefsel kunnen binnendringen. Het is vooral de cementlaag op het worteloppervlak die dat tegenhoudt. Afwijkingen en behandelingen van het parodontium kunnen wel effect hebben op het endodontium. Bij professionele supra- en subgingivale gebitsreiniging wordt namelijk niet alleen plaque en tandsteen verwijderd maar ook een laagje wortelcement en dentine. Daardoor worden er dentinetubuli geopend die blootgesteld zijn aan het orale milieu. Bacteriële invasie van deze kanaaltje kan een ontsteking in de pulpaweefsel veroorzaken. De pulpa lijkt redelijk bestand tegen deze kennelijk schadelijke effecten want er is in het algemeen een minimale toename van endodontische problemen bij patiënten met parodontitis. De pulpa vormt als reactie op de invasie van micro-organismen veelal secundair dentine langs de wand waar de prikkels vandaan komen. Vergevorderde parodontitis kan het foramen apicale bereiken en langs deze weg endopathologie veroorzaken. Diagnostisch is het soms lastig vast te stellen of de pulpa bij een terminale parodontitis

dentista

necrotisch is. Er kan een duidelijk granuloom rond de apex aanwezig zijn waarbij het element desondanks vitaal reageert. Indien er sprake is van zowel een endodontische als een parodontale ontsteking en er een verband bestaat tussen beide spreken we van een ‘echt Paro-Endo probleem’.

Ontstaan Bijzondere vormen van Paro-Endo pathologie kunnen ontstaan doordat bijvoorbeeld tijdens het prepareren van het wortelkanaal per ongeluk de tandwortel wordt geperforeerd. (fausse route). De beschadiging van het parodontaal ligament dat hierbij ontstaat zal een ontsteking veroorzaken die over kan gaan in een parodontale ontsteking met pocketvorming of de vorming van een abces. Een ander type complicatie is een wortelfractuur bijvoorbeeld ontstaan als gevolg van een trauma. Deze kan onvolledig zijn of zodanig verlopen dat ook de pulpa er bij betrokken raakt. Door bacteriële kolonisatie van de fractuurspleet ontstaat er dan een ontsteking in het

lijk door een beschadiging aan het wortelcement treedt deze resorptie op vaak met een progressief verloop, waardoor voorbij de cementdentine grens een diepe caviteit ontstaat. Indien dit in het cervicale deel is gelokaliseerd kan bacteriële kolonisatie een ontsteking veroorzaken en het resorptieproces aanjagen. Zeldzame afwijkingen in de ontwikkeling van een gebitselement kunnen ook aanleiding geven tot een Paro-Endo probleem. Bijvoorbeeld een vorm van dens invaginatis (ook wel dens in dente genaamd) met een groeve in de tandwortel die vanaf coronaal doorloopt tot aan de apex.

Onderzoek Binnen ons eigen patiëntenbestand hebben we gekeken of een endodontische behandeling geassocieerd is met de ernst van de parodontale problemen. Bij 286 opeenvolgende patiënten met adulte parodontitis werden de röntgenstatussen gescreened op elementen met een endo waarbij het contra-laterale gebitselement nog niet en-

Distaal van de 36 was bij intake een diepe pocket van 14 mm aanwezig. Hoewel het element nog vitaal reageerde werd in overleg met de verwijzend tandarts besloten om toch een endodontische behandeling uit te voeren. De genezing van het apicale botdefect verliep langzaam zoals op de röntgenfoto’s is te zien. Maar inmiddels zijn we 29 jaar verder en hoewel de pocket aan de linguale zijde volgens recente metingen verdiept is (8mm) is deze aan de buccale zijde 4 mm.

aangrenzende parodontale ligament. Op de röntgenfoto is een wortelfractuur vaak niet goed te zien. Bij het vermoeden van een fractuur kan dit met een exploratieve flap meestal definitief worden vastgesteld. Ook kan er schade ontstaan aan de tandwortel door externe resorptie. Waarschijn-

dodontisch behandeld was (Timmerman & Van der Weijden 2006). Het bleek dat bij endodontisch behandelde gebitselementen sprake was van gemiddeld 0.6 mm meer botverlies dan bij de contralaterale elementen. Bij meerwortelige gebitselementen was in geval van een endodontische behan-

dentista

â&#x201A;Ź0,17 cent per verstuurde rekening besparen? Minder papier, lagere kosten en zorgconsumenten die sneller betalen. Meer weten? Ontdek de voordelen hier: infomedics.nl/digitalerekening De nieu we digitale rekenin g van Info medics. Snel, ee nvoudig en kostenb esparen d!

www.infomedics.nl

CLASSIFICATIE VAN PARO-ENDO AANDOENINGEN VAN DE EUROPEAN FEDERATION OF PERIODONTOLOGY (EFP) Fractuur of barst in de tandwortel Paro-Endo aandoeningen met schade aan de tandwortel

Perforatie vanuit wortelkanaal of pulpakamer Externe wortelresorptie Graad 1 - smalle diepe parodontale pocket op 1 tandoppervlak Paro-Endo aandoeningen in een parodontitis patiënt

Graad 2 - wijde diepe parodontale pocket op 1 tandoppervlak Graad 3 - diepe parodontale pockets op >1 tandoppervlak

Paro-Endo aandoeningen zonder schade aan de tandwortel

Graad 1 - smalle diepe parodontale pocket op 1 tandoppervlak Paro-Endo aandoeningen in een niet-parodontitis patiënt

Graad 2 - wijde diepe parodontale pocket op 1 tandoppervlak Graad 3 - diepe parodontale pockets op >1 tandoppervlak

Tabel 1. (bron: Papapanou et al. 2018)

deling ook vaker sprake van een interradiculaire radiolucentie in het furcatiegebied met een odds ratio van 2.1 (p=0.039). Met een vergelijkbare studie opzet is binnen ons patiëntenbestand ook gekeken naar de relatie van een stiftopbouw en het omliggende parodontium (Katsamakis et al. 2009). In 146 patiënten werden 194 gebitselementen met een stift vergeleken met het contralaterale element. Het bleek dat gebitselementen met een stift vaker een angulair defect aan de mesiale zijde hadden dan de controle elementen (18.8% versus 7.3%) en dat de bodem van dit defect ongeveer tot aan de punt van de stift reikte. Als verklaring hiervoor wordt gedacht aan micro-fractuurtjes in de wortel als gevolg van occlusale belasting en articulatie.

Classificatie Het Paro-Endo probleem vormt een differentiaal diagnostische uitdaging. Bij het opstellen van een behandelplan moet duidelijkheid zijn of er een endodontische, parodontale of gecombineerde aandoening aan ten grondslag ligt. De European Federation of Periodontology (EFP) heeft in samenwerking met de American Academy for Periodontology (AAP) een nieuwe classificatie van parodontale en peri-implantaire aandoeningen ontwikkeld. Onderdeel van deze nieuwe classificatie die in 2018 werd gepubliceerd betreft het betreft het classificeren van Paro-Endo aandoeningen (Papapanou et al. 2018). Er wordt in tabel 1 onderscheid gemaakt tussen een Paro-Endo probleem met, of zonder beschadiging van de tandwortel. In geval er sprake is van een beschadiging dan komen dezelfde aspecten terug zoals hierboven besproken namelijk een fractuur, perforatie of exter-

ne resorptie. Wat voor de volledigheid nog ontbreekt zijn ontwikkelingsstoornissen. Als er geen sprake is van een beschadiging dan wordt er onderscheid gemaakt tussen een gebitselement bij een parodontitis patiënt, of bij een patiënt zonder parodontitis. Afhankelijk van de vorm van de pocket wordt dit ingedeeld in graad I (smalle/ nauwe pocket), graad II (wijde pocket) en graad III (meerdere verdiepte pockets rondom het element). Als clinicus bekruipt mij met deze nieuwe classificatie wel het gevoel…en toen? Want is het niet handiger om een indeling te hebben waaruit naar voren komt wat de mogelijke oorzaak en prognose is en wat een voor de hand liggende therapie zal zijn? De EFP heeft er bewust voor gekozen om de historie van de aandoening niet mee te laten doen in de classificatie, maar deze uitsluitend te baseren op parameters en symptomen die zijn te bepalen op het moment dat het Paro-Endo probleem wordt vastgesteld.

Prognose In samenwerking met de afdeling Endodontologie van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam is het schema opgesteld zoals is terug te vinden in Tabel 2. Daarin staan diagnostische criteria die kunnen helpen om de oorsprong van het Paro-Endo probleem op te sporen en daarmee een inschatting te maken van de prognose. De beste prognose heeft de smalle/nauwe Paro-Endo pocket die recent is ontstaan omdat er nog geen irreversibel aanhechtingsverlies is opgetreden. De ervaring leert dat hoe langer de communicatie tussen de pocket en het apicale gebied bestaat, hoe kleiner de kans is dat er herstel optreedt. Het is dan moeilijk om vast

dentista

Binnen 10 weken een stralende lach met de onzichtbare beugel! Met AirSmile® Esthetics is uw patiënt met maximaal 5 aligners per tandboog al binnen 10 weken klaar. AirSmile® Esthetics is ook uitstekend toe te passen ter voorbereiding op kronen en facings in de frontelementen.

• • • • • • •

Laagdrempelig voor behandelaar Innovatie in de praktijk Uitneembaar Nagenoeg onzichtbaar Comfortabel Snel resultaat Scherpe prijsstelling

Meer weten? Neem voor meer informatie over AirSmile® contact op met Thijs van Groningen, Accountmanager AirSmile® via M 06 4600 3540 of E t.vangroningen@excent.eu

DIFFERENTIAAL DIAGNOSTIEK VAN PARO-ENDO AANDOENINGEN Oorsprong

Diagnostiek

Primaire endodontische laesie

-Vitaliteittest negatief -Solitaire, nauwe pocket

Primaire endodontische laesie met secundaire parodontale complicatie

-Vitaliteittest negatief -Solitaire (diepe) pocket; die afhankelijk van de tijd dat de laesie bestaat zich heeft verbreed

Primaire parodontale laesie

-Vitaliteittest positief -Pockets ook rond andere gebitselementen -Alveolair botverlies

Primaire parodontale laesie met secundaire endodontische complicatie

-Vitaliteittest negatief of pulpitis symptomen -Pockets ook rond andere gebitselementen -Alveolair botverlies

Gecombineerde laesie

-Vitaliteittest negatief of kanaalbehandeling -Symptomen voor endodontische problematiek -Pockets ook rond andere gebitselementen

Tabel 2. (bron: Simon et al. 1972 en Diagnostiek van parodontale aandoeningen, Accredidact 2019)

Samenvattend te stellen hoeveel van het worteloppervlak is gekoloniseerd met een microflora. Als het om een strategisch gebitselement gaat is het het proberen waard om het Paro-Endo probleem te behandelen, waarbij de endodontoloog zegt dat de beste behandelvolgorde is om eerst het endodontium te behandelen. Nadat er voldoende tijd voor genezing is afgewacht kan het parodontale probleem worden behandeld (Schmidt et al. 2014). De logica hierachter is dat wat er nog aan bindweefselaanhechting van het parodontaal ligament over is, dan niet eerst weggeïnstrumenteerd wordt maar mogelijk nog herstelt nadat de endo succesvol is behandeld. Wat nogal eens discussie geeft in de praktijk is dat in geval van een primaire parodontale laesie - maar met een pulpa die vitaal reageert - vanuit de parodontoloog toch een endodontische behandeling wordt geadviseerd. De reden is dat er in eerste instantie sprake kan zijn van gelokaliseerde necrose, waarbij er sprake is van partiele vitaliteit, bijvoorbeeld als slechts één wortelkanaal is aangedaan. Uiteindelijk zal toch de hele pulpa erbij betrokken raken. Het echte Paro-Endo probleem heeft een zeer dubieuze prognose omdat in een dergelijk geval de bindweefselaanhechting tot aan de apex verloren is gegaan, het worteloppervlak geheel is gekoloniseerd door een microflora en herstel redelijkerwijs nauwelijks te verwachten is.

Er is een nauwe relatie tussen het parodontium en het endodontium. Door het tegelijkertijd voorkomen van een endodontisch en parodontaal probleem is juiste diagnostiek, en inschatting van de prognose van vitaal belang om tot een optimale behandelingsplanning van het betrokken element te komen. Wordt besloten om het gebitselement te behouden dan is als eerste een endodontische behandeling geïndiceerd waarvan het behandelresultaat met voldoende tijd moet worden afgewacht.

dentista

Fridus van der Weijden, Uit de Paro Praktijk Utrecht

Referenties • Papapanou et al. J Periodontol. 2018 Jun;89 Suppl 1:S173-S182. • Katsamakis et al. J Clin Periodontol. 2009 Nov;36(11):940-9. • Schmidt et al. J Clin Periodontol. 2014 Aug;41(8):779-90. • Simon et al. J Periodontol. 1972 Apr;43(4):202-8. • Simring & Goldberg. The pulpal pocket approach: retrograde periodontitis. J Periodontol. 1964;35:22–48. • Timmerman & Van der Weijden J Clin Periodontol. 2006 Sep;33(9):620-5. • Van der Weijden GA, Diagnostiek van parodontale aandoeningen, Accredidact 2019.

Mondzorg Centrum Utrecht v Specialisatie: Mondhygiëne, esthetische tandheelkunde, kaakchirurgie, endodontologie, implantologie, narcose, orthodontie, tandprothetiek, gebitsrehabilitatie Aantal stoelen: 5 Patiënten: 7.100 Medewerkers:28

“B

ij Mondzorgcentrum Utrecht zijn alle denkbare specialisme in de tandheelkunde verenigd en streven we ernaar om zeven dagen per week hoog, moderne en geavanceerde tandheelkunde uit te voeren,” geeft eigenaar Hardi Mirza aan. “Dit gebeurt door een intensieve samenwerking met gekwalificeerde en gespecialiseerde tandartsen en een goede communicatie met de patiënt. Onze visie als team is dan ook: Zorg is pas zorg wanneer het persoonlijk is.

Team

“Mondzorg Centrum Utrecht bestaat uit 28 mannen en vrouwen. Het is een jong, leergierig, innoverend en multicultureel hecht team dat nauw met elkaar samenwerkt. Liefde voor het vak en professioneel vakmanschap, gekenmerkt door goede

TEAM IN BEELD

communicatie en persoonlijke aandacht behoren tot de eigenschappen van onze medewerkers. Wij streven met z’n allen elke dag weer naar een kwalitatief hoog eindresultaat.”

Communicatie “De communicatie onder de medewerkers is helder en zorgvuldig. In het kader van leergierigheid en innovatie komt het team vier keer per jaar bij elkaar en worden er meerdere cursussen en trainingen bijgewoond. Multidisciplinair overleg vinden wij erg belangrijk om onze kwaliteiten te waarborgen. Tevens worden er jaarlijks functioneringsgesprekken gevoerd en twee keer per jaar komt het gehele team bij elkaar voor een personeelsuitje, dan pakken wij graag uit.”

dentista

Locatie en routing “Ons pand is gelegen in het winkelcentrum Nova in de Utrechtse wijk Kanaleneiland. Alles is gelijkvloers waardoor ook mindervalide bij ons terecht kunnen. Het is hier pal voor de deur gratis parkeren en we zijn ook met het openbaar vervoer goed te bereiken. De sfeer van de praktijk is prettig en ontspannen en sluit aan bij de uitstraling van het team. Het interieur is ontworpen om de patiënt zich welkom te laten voelen en de medewerkers een ontspannen werkplek te bieden. Bij binnenkomst in de praktijk ziet de patiënt een open ruime wachtruimte die van alle gemakken is voorzien en ook aan de kleintjes is gedacht. Achter de balie hebben wij een afgesloten auditorium

waar wij vaak als team te vinden zijn voor bijscholing en vergaderingen. Aan beide kanten van de wachtruimte zitten de behandelkamers. Achter de behandelkamers is een gang gecreëerd die enkel door medewerkers te betreden is. Ook hebben we een bespreekruimte om zo in alle privacy uitgebreide casussen te bespreken, of om angstige patiënten te ontvangen.”

Meest opmerkelijke gebeurtenis

Bovenste rij (v.l.n.r.): Nora, Djilian, Sharon, Hardi, Nisrine, Dimitra, Funda, Marwa, Salima. Bank (v.l.n.r.): Marlou, Zehra, Angelique, Margareth.

“De aanslag in de tram op het 24 Oktoberplein die 18 maart 2019 plaatsvond. In plaats van een normale werkdag moesten wij ineens onze patiënten en het personeel veiligstellen. Dit was een zeer heftige gebeurtenis voor alle omwonenden en medewerkers en heeft een enorme indruk op ons achtergelaten.”

dentista

TEAM IN BEELD

CURASEPT PRODUCTEN ZIJN ER VOOR IEDEREEN CURASEPT ADS® CHLOORHEXIDINE PRODUCTEN Bewezen en vertrouwd

Mondspoelmiddelen met verschillende percentages CHX Mondspoelmiddelen met hyaluronzuur (HA) en Polyvinylpyrrolidone-vinyl acetaat (PVP-VA). Gel-tandpasta’s en gel’s met CHX voor gebruik op langere termijn.

• Vrijwel geen verkleuringen • Vrijwel geen smaakverlies • En voor u: tevreden patiënten

CURASEPT ECO-BIO PRODUCTEN De kracht van de natuur CURASEPT

Gecertiﬁceerde biologische producten voor een optimale mondhygiëne van het hele gezin. Bevat : - Plant- en bloem extracten: kamille, echinacea, salie en melaleuca - Calcium - Xylitol

• Ontsmettende en verzachtende werking • Helpt plak voorkomen • Reinigt grondig zonder het glazuur aan te tasten NATUURLIJKE DOELTREFFENDHEID Verkrijgbaar online (dentalkit.nl, plein.nl) en bij de zelfstandige drogist (DA, DIO en G&W winkels)

Voor meer informatie en/of bestellen: 0418 726986 of info@farmadent.nl

Congresverslag

Endodontische herbehandeling Op 1 november van dit jaar vond het congres ‘Endodontische herbehandeling - van indicatie tot praktische uitvoering’ plaats in de RAI Amsterdam. Tijdens dit congres, georganiseerd door Bureau Kalker, gaven Michiel de Cleen, Marga Ree en Francesco Mannocci een update over de endodontische herbehandeling. Tandarts Carla MoolenaarKorevaar bezocht deze dag en doet verslag van de ochtendlezing van Marga Ree over de aanpak bij bekroonde elementen. Carla Moolenaar-Korevaar

Marga, die zichzelf in het buitenland soms grappend presenteert als een retreatodontist, geeft met deze titel meteen duidelijk aan dat het gros van haar behandelingen als endodontoloog bestaat uit herbehandelingen. Het gaat dan ook veelal om, door middel van kronen, gerestaureerde elementen.

Onderzoek

erwijl Michiel de Cleen de aftrap van het congres mocht geven met een lezing over het stellen van een juiste indicatie voor herbehandeling, neemt Marga Ree ons verder mee in de herbehandeling met het bespreken van plan van aanpak bij bekroonde elementen. Ze start haar presentatie met het uitspreken van haar dank aan Paul Kalker die er altijd voor zorgt dat het voor de sprekers voelt als een warm bad.

Voordat de behandeling gestart wordt moet er al een inschatting gemaakt worden of de kroon behouden kan worden of dat de kroon moet worden vervangen, zoals bijvoorbeeld bij een proces van cariës onder de kroonranden. Tevens is het belangrijk om te kijken naar eventueel aanwezige stiften, te bepalen met welk soort stift we te maken hebben en een inschatting te maken hoe deze verwijderd dient te worden. En niet onbelangrijk, op het moment dat de kroon is verwijderd moet de restauratieve prognose van het element worden bepaald. Is er nog voldoende gezond tandmateriaal over om het element voor de lange termijn te restaureren en veilig te stellen? Bij een proces van cariës onder de kroonrand wordt eerst de kroon verwijderd, vervolgens de cariës en daarna wordt er een

dentista

Hét adres voor geaccrediteerde nascholing binnen de tandheelkunde! Wij bieden een uitgebreid programma voor het gehele tandheelkundige team. Ons programma bevat leergangen, cursusdagen, workshops en symposia. We bespreken graag de mogelijkheden voor nascholing bij u in de praktijk of op een locatie naar keuze.

Kijk voor meer informatie op onze website: 24 januari en 6 maart 2020

Motivational Interviewing

6 t/m 8 februari 2020

Lachgassedatie basiscursus (3,5 daagse)

5 maart 2020

Effectief communiceren

6 maart 2020

Spoedeisende patiënten in de algemene tandartspraktijk

20 maart 2020

Slaap, slaapapneu en de oplossing: een MRA

Heeft u vragen over ons aanbod of een specifieke cursus, neem dan contact op met een van onze cursuscoördinatoren. Kijk op onze website: www.acta-de.nl voor meer informatie over onze producten en diensten. Gustav Mahlerlaan 3004, 1081 LA Amsterdam, T 020 - 5980 308, ade@acta.nl

RAI Congrescentrum Amsterdam

Vrijdag 7 februari 2020

Acht lezingen over pijn in de dagelijkse praktijk Schrijf u nu in voor deze praktische congresdag

www.pijn2020.nl

Congres voor Tandartsen, Mondhygiënisten, Tandartsassistenten en Orofaciale Fysiotherapeuten

zogenoemde pre-endodontische opbouw gemaakt. Het voordeel is dat er al een goed beeld is van de mogelijkheid tot restaureren en dat het werkgebied schoon is van cariës, voordat de herbehandeling wordt gestart.

Verschillende situaties, verschillende aanpak Indien de situatie is dat de kroon behouden kan blijven en er geen wortelstift aanwezig is, kan er eventueel besloten worden om de herbehandeling uit te voeren door de kroon heen. Advies is dan wel om de opening zo klein mogelijk te houden zodat er geen onnodig tandmateriaal hoeft te worden opgeofferd, echter groot genoeg om veilig te kunnen behandelen. Mogelijke complicaties bij endodontische behandelingen door de kroon heen kunnen zijn: beschadiging of loskomen van de kroon, een openingspreparatie in de verkeerde richting en verwijderen van (teveel) gezond dentine door het moeten zoeken naar de kanaalingangen met beperkt zicht. Als we de kroon kunnen behouden maar er wel sprake is van een wortelstift, is het zaak dat in eerste instantie de kroon wordt verwijderd op een manier die hergebruik van de kroon mogelijk maakt. Hiervoor kan gebruik worden gemaakt van kroonafnemers zoals een hand-kronentikker of Metalift. Vervolgens wordt er bepaald hoe de aanwezige wortelstift verwijderd dient te worden. De methode waarop is afhankelijk van het soort wortelstift dat wordt aangetroffen. Veelal kan er al voordat de behandeling start, een inschatting worden gemaakt van het soort wortelstift waarmee men te maken heeft. Elke stift heeft namelijk een specifiek röntgencontrast waaraan het soort materiaal te herkennen is. Zo heeft een gegoten metalen opbouw/stift en een zirkoniumoxide stift een opvallend hoog contrast en is daardoor gemakkelijk te onderscheiden van het guttapercha. Titanium stiften hebben hetzelfde röntgencontrast als guttapercha en glasvezelstiften hebben juist weer een laag contrast.

Verwijderen van stiften Metalen stiften en -opbouwen laten zich over het algemeen goed verwijderen door middel van Ultrasone vibratie. Het filmpje dat Marga ons laat zien doet vermoeden dat het op deze wijze verwijderen van stiften een eenvoudige ingreep is wat slechts een paar minuten behandeltijd kost. Appeltje

eitje! Maar! Waarschuwt Marga ons, laat je niet ontmoedigen als dit in de praktijk zomaar een kwartier of langer duurt. Ook zogenaamde Post pullers kunnen worden gebruikt bij het verwijderen van metalen stiften. Hierbij wordt het bovenste deel van de stift afgeslepen. Vervolgens wordt er een trepaanboor geselecteerd en in het hoekstuk geplaatst met een beetje Glide of File ease. Met de trepaanboor wordt de stift in een bepaalde diameter geslepen. Daarna wordt er een tubular tap met overeenkomstige diameter en tegen de klok in, over de stift geschroefd en daaroverheen de stiften trekker gemonteerd. Op deze wijze kan de stift gecontroleerd verwijderd worden. Zirkonium en keramische wortelstiften zijn zeer hard en lastig te slijpen en dienen daarom verwijderd te worden zoals een metalen stift, met ultrasone vibratie en/of een stiftentrekker. Vezel versterkte composietstiften, oftewel glasvezelstiften, dienen we in hun geheel weg te slijpen door middel van bijvoorbeeld Munce discovery boren, of daarvoor bedoelde diamantboren of Ultrasone tips met diamante coating en gladde tips. De glasvezel is het beste zichtbaar door de stift vochtig te houden. Een zogenaamde schroefstift laat zich relatief makkelijk verwijderen door de stift tegen de klok in uit het kanaal te draaien.

Toekomst Marga geeft ons aan het einde van haar lezing nog een kijkje in de toekomst, of eerlijk gezegd het bestaat al, er wordt al mee gewerkt; de zogenaamde <cursief>Guided Endodontics<cursief>. En het is toekomstmuziek! Uit onderzoek wordt namelijk duidelijk dat de Guided Endodontics grote voordelen heeft ten opzichte van de conventionele techniek. Het lokaliseren van het kanaal bleek bij de Guided Endodontics succesvoller, de behandeltijd bleek korter en het weefselverlies kleiner dan bij de conventionele techniek. Bij de Dynamic CT guided endodontics kijkt de behandelaar niet langer naar het element in de mond, maar naar een scherm waarop je heel precies kunt zien waar je moet boren en waar in het kanaal je je op elk moment bevindt. Prachtig! Marga is er wederom in geslaagd om ons van het begin tot het eind van haar lezing te boeien. En met haar afsluiting geeft ze aan hoe spannend en vernieuwend het vakgebied blijft.

dentista

Carla Moolenaar-Korevaar is als tandarts werkzaam bij Dental Design Center in Blaricum.

RØNVIG

OXO 4K CAMERA

ALLE hoogwaardige tandheelkundige instrumenten van dit fraaie Deense merk.

DE beste tandheelkundige actie-camera ooit !

EZ DAM®

CALAJECT™

DE oplossing voor perfecte drooglegging / isolatie

Computer geassisteerd verdoven: Pijnvrij en comfortabel voor Behandelaar EN Patiënt!

QUIETON Dentale Oordoppen - DE actieve gehoorbescherming voor uw praktijk

ZUMAX Broken Instrument Removal Kit Feilloos verwijderen van afgebroken instrumenten/vijlen

EYE-CATCHERS

BUR-BUTLER™ Beschermen, Opbergen, Organiseren en Reinigen van uw dentale boren/instrumenten.

sales@4cleverdental.nl +31 (0)10 2004050

Hoogwaardige innovatieve instrumenten voor tandheelkundige professionals.

BLACKLINE ULTRA FS DE helderste en scherpste mondspiegel met DiamondLike-Carbon (DLC)-Coating !

Kiotoweg 141 3047 BG Rotterdam

Maarten

De ups en downs van de endodontologie

ijdens mijn studie heb ik een voorliefde voor de endodontologie gekregen en naarmate mijn studie vorderde ontstond ook de wens om mij te specialiseren als endodontoloog. Ik vond het geweldig om in zo’n specialistisch werkveld bezig te zijn en op zoek te gaan naar de minuscule kanalen en die zo goed mogelijk te ruimen en te vullen. Gekscherend vergeleek ik de endodontologie wel eens met ‘de gang schilderen via de brievenbus’. Een hoop van de handelingen die je doet gaan op gevoel zonder dat je daarbij zicht hebt op wat je instrument precies in de diepte doet. Na mijn afstuderen begon ik mij te verdiepen in de opleiding tot endodontoloog, maar ik kwam er al snel achter dat werkervaring vereist was. Ik heb daarom in de praktijken waar ik werkte aangegeven dat ik graag zoveel mogelijk endodontische behandelingen wilde doen. Nu scheelt het dat veel collega’s absoluut geen plezier halen uit deze behandelingen, dus voor ik het wist stonden mijn agenda’s vol met endo’s.

Naarmate ik meer ervaring kreeg begon ik ook de steeds lastigere endodontische behandelingen uit te voeren. Inmiddels krijg ik in de praktijken waar ik werk vaak lastigere behandelingen doorgestuurd. Elementen waar kanalen niet gevonden kunnen worden of elementen met een complexe anatomie, maar ook herbehandelingen. Door gebruik te maken van de microscoop zie je door de hoge vergroting en het goede licht vaak al snel dat kanaal, of de locatie waar dat kanaal hoort te zitten. Dit is met een loupebril niet altijd mogelijk. En hoe gaaf is het als je dan binnen de kortste keren dat kanaal hebt gevonden en soms zelfs nog een extra kanaal ontdekt. Op die dagen denk ik, wat moet het toch heerlijk zijn om dit elke dag te mogen doen. Toch laten die lastige behandelingen je ook kennismaken met de keerzijde van de endodontologie. Soms lijkt het specialisme van endodontoloog me ontzettend frustrerend. Die lastige initiële behandelingen met obliteraties en bijzondere bochten in kanalen. Bijna niet opvijlbaar met een handvijl #06. Een lastige aan-

dentista

COLUMN

gelegenheid die vaak veel tijd en geduld kost. Of wat dacht je van die herbehandelingen waarbij iatrogene schade is aangebracht, hoe kom je voorbij die ledge en hoe verwijder je dat keiharde vulmateriaal? Volgens mij krijg je als endodontoloog zelden een ‘makkelijke’ behandeling doorgestuurd, maar krijg je altijd alleen maar de meest complexe gevallen. Gevallen waarin vaak de eerste keer geen optimaal resultaat behaald is en je als endodontoloog nu de eer krijgt om de behandeling ditmaal wel tot een succesvol einde te brengen. Op de dagen dat ik op zoek moet naar het tweede kanaal in de onderincisief met obliteraties heb ik nog meer bewondering voor de endodontoloog, maar ben ik stiekem soms ook blij dat ik daarna weer een eenvoudigere behandeling mag uitvoeren en niet de hele dag dit soort complexe behandelingen hoef te doen. Haal jij plezier uit de endodontologie? Maarten de Beer is als tandarts werkzaam bij IJsselstate Tandartsen in Dieren en Tandartspraktijk Apeldoornseweg 59 in Arnhem.

Harrie weet raad In deze rubriek geeft fantoomhoofd Harrie tips en trucs voor in de praktijk. Dit keer gaat het over parodontale nazorg.

Parodontale nazorg

et behandeldoel na een uitgebreide parodontale behandeling is een stabiele gemotiveerde nazorgpatiënt. Misschien is er nog een enkele restpocket van 4 of 5 mm, een bloedingsscore van 10% en een bijbehorende

plaquescore. Het ideale plaatje, een gunstige situatie voor een stabiele mond op lange termijn. Een gezonde mond. Hoe houden we dit doel vast?

Coproductie Werk intensief samen met je patiënt en maak van je patiënt een medebehandelaar. Het is ook goed om samen af te stemmen of het behandeldoel helder blijft. Voor de behandelaar is dat meestal duidelijk, maar weet de patiënt dit ook? Of heeft deze een ander doel?

Evalueren We evalueren tijdens de nazorg met plaque- en bloedingscores. Deze instrumenten zijn gemakkelijk in te zetten en geven een realistisch beeld aan de (mede)behandelaars. Door disclosing te gebruiken maken we het niveau van de mondhygiëne inzichtelijk. Leg de scores vast in de computer en/of maak een lichtfoto. De bloedingscore zegt ons meer over de conditie van de mond op langere termijn. Koppel dit resultaat altijd aan een plaquescore, zodat de gezondheid op lange termijn gehandhaafd blijft.

Pocketstatus Zorg voor een recente pocketstatus. Dit geeft een goed beeld van de parodontale situatie en deze metingen zijn objectief. Afhankelijk van het resultaat kan het behandeldoel worden bijgesteld.

Wees als behandelaar eerlijk naar jezelf en medebehandelaar. Verwijs gerust terug naar een andere collega, als je het behandeldoel zelf niet kan handhaven. Het is vaak beter om op tijd in te grijpen, dan een situatie te laten eindigen in ‘pappen en nathouden’.

Ben je op zoek naar tips, of wil je die zelf delen met collega’s? Mail de redactie: info@dentista-magazine.nl

HARRIE WEET RAAD

dentista

Van de makers van Luxatemp en LuxaCore Z

Verbluffend eenvoudig.

Ecosite Elements – The Modern Art of Composite. Perfecte resultaten met verrassend weinig kleuren – ontdek 'the modern art of composite' met Ecosite Elements. Met een innovatieve NC1-materiaalstructuur, intelligente kleurcombinaties en uitzonderlijke verwerking. Intuïtief, esthetisch en betrouwbaar. Nauwkeurig ontworpen en absoluut praktisch. Voor meesterlijke resultaten. Elke dag. Ecosite Elements – een composiet teruggebracht tot de essentie. 98 % van alle typische behandelingen met slechts één materiaal Intuïtieve en eenvoudige kleurselectie Uitzonderlijke verwerking voor maximale veiligheid en precisie Voor meer informatie en de mogelijkheid om Ecosite Elements zelf te ontdekken: www.dmg-dental.com/elements

Praktische tips voor patroonherkenning

Myogene overbelasting van het kauwstelsel In haar dagelijks werk als fysiotherapeut heeft Juliette Everts veel te maken met patiënten die pijnklachten en dysfunctie ervaren in het kauwstelsel, het hoofd en de nek. Klachten die veelal voortkomen uit overbelasting van het orofaciale gebied. Tekenen van deze overbelasting zijn intra-oraal goed te herkennen en daarom is er voor tandartsen en mondhygiënisten ook een rol weggelegd bij de signalering hiervan. Juliette Everts

k verkeer in de gelukkige omstandigheid dat ik een goede samenwerking heb met huisartsen, tandartsen en tandarts-specialisten in de regio. Daarbij merk ik dat we met elkaar steeds beter kunnen inschatten welke klachten toe te schrijven zijn aan overbelasting van het orofaciale gebied en welke klachten behandeling nodig hebben.

Spanning, overbelasting en verkeerde mondgewoontes In de huidige maatschappij ervaren meer en meer mensen druk en leggen sommigen lange tijd ‘de lat erg hoog’ voor zichzelf, of ervaren spanning door heftige processen in hun bestaan. Het kan zijn dat ze ongemerkt één en ander gaan afreageren op, of via het kauwstelsel. In de Nederlandse taal bestaan tal van uitdrukkingen, die verwijzen naar de relatie tussen spanning en het kauwstelsel. Denk bijvoorbeeld aan ‘even doorbijten’, ‘even de kiezen op elkaar zetten’, ‘je ergens in vastbijten’, maar ook je ‘verbijten’, ‘veel aan je kop hebben’ en ‘op je tandvlees lopen’.

Stress is in essentie een gezonde fysiologische reactie. Echter als stress lang aanhoudt, of als je niet door hebt dat er een relatie bestaat tussen het ontstaan van je (pijn)klachten en verkeerde mondgewoontes als uitingsvorm van spanning, kunnen patronen erin slijpen en kan overbelasting optreden. Deze overbelasting kan onder andere de spierspanning flink doen toenemen. Bij langdurige overbelasting kan het zenuwstelsel zich aanpassen en kan ook op centraal neurologisch niveau een sensitisatie ontstaan. Pijnklachten kunnen een chronisch karakter krijgen. Klachten aan bijvoorbeeld een pols kun je gemakkelijker van je afzetten, je kunt zelfs de pols tijdelijk in een mitella hangen, om deze te ontlasten. Klachten aan het hoofd hebben vaak een grotere impact op je welzijn. Het hoofd kun je ‘er niet even afschroeven’ en de rust die je kunt geven aan dit gebied is beperkt. Daarnaast heb je ook geen visuele controle over je hoofd- en kaakklachten. Pijnscores zijn in deze regio vaak hoog en vooral de mond is een hy-

dentista

persensitief gebied. Controle krijgen over klachten in dit gebied is lastig. Vormen van verkeerde mondgewoontes zijn bijvoorbeeld overmatig lip- en wangbijten, klemmen en knarsen, lange tijd enkelzijdig kauwen, nagelbijten, tongpers tegen de tanden of kiezen, bijten op pennen of overmatig kauwgom kauwen. Mijn ervaring is dat patiënten zich meestal niet goed bewust zijn dat ze dit doen en ook niet hoe vaak ze dit doen.

Symptomen De klachten die deze patiënten aangeven variëren van heftig en acuut (hoge pijnscores, als eenmaal een bepaalde prikkeldrempel overschreden is), tot zeurderig en diffuus (vermoeid en verkrampt gevoel). Soms bestaan ze al langer en keren ze in episodes wisselend qua intensiteit terug. De locatie van de pijnklachten varieert ook. Meestal wordt een zeurend, verkrampt of zwaar gevoel ervaren in de masseter regio. Vaak gaat dit gepaard met hoofdpijn en/of oorpijn en/ of diffuse kiespijn (meestal in de molaarstreek). Soms zijn er ook nekklachten. Belangrijk is om na te gaan of de pijnklach-

ten beïnvloed worden door de functie van de nek of de kaak. Hoofdpijn kan vele oorzaken hebben, maar het is belangrijk ook het kauwstelsel te betrekken bij diagnose en eventuele behandeling. De patiënten zoals ik ze in dit verband vaak zie, lopen meestal langer rond met een specifieke hoofdpijn bij de slaap/voorhoofdstreek (temporo-frontaal) en/of pijn bij de schedelrand (sub-occipitaal). Ik hoor ze vaak zeggen dat ze al jarenlang ‘hoofdpijnklant’ zijn. De patiënten geven regelmatig aan dat de hoofdpijn wel heel erg moet worden, voordat ze ermee naar de huisarts gaan. Ze nemen hun klacht regelmatig ‘voor lief’ en lijken haast te accepteren dat het nou eenmaal zo is. Het zal waarschijnlijk dan ook niet vaak voorkomen dat ze het bestaan van hoofdpijn spontaan melden bij de tandarts, omdat ze uit zichzelf ook niet de relatie leggen met overbelasting vanuit het kauwstelsel. Ook oor- en/of kiespijn is vaak een uitstralende pijn vanuit spieren die hoort bij het kauwstelsel. Uiteraard moet dan wel eerst dentale- of KNO problematiek uitgesloten zijn.

dentista

De beste tijdschriftenoplossing voor uw praktijk!

Elke maand minimaal 15 luxe tijdschriften voor slechts

€22,95 per maand

Profiteer nu van deze tijdelijke actie! Ontvang twee maanden gratis tijdschriften + €60,korting in het eerste aanbiedingsjaar. Gebruik promotiecode DENT19 bij uw bestelling. Deze aanbieding geldt uitsluitend bij een nieuw abonnement!

Promotiecode: DENT19

Gentlemen’s Watch

Glamour

Cosmopolitan

Marie Claire

Leven in Frankrijk

Carros

Santé

Lonely Planet

Girlz

Yoga Magazine

NG Traveler

Women’s Health

KIES UIT RUIM

TIJDSCHRIFTEN

ONLINE

Maarten!

Focus

Helden

Beau Monde

Residence

Elle Decoration

Bel 079-3162051 of ga naar www.deleestafel.nl/mz

Patroonherkenning Omdat de patiënt over het algemeen zijn hoofd- of oorpijn niet uit zichzelf bij de tandarts zal melden, is er een grote rol voor de tandarts weggelegd bij het signaleren van tekenen van overbelasting in de mond. Tijdens de intra-orale inspectie is het belangrijk dat je, naast je gebruikelijk onderzoek, let op tekenen van overbelasting in de mond. Dit zijn bijvoorbeeld: • Tongimpressies. Een geschulpte rand in de tong t.g.v. duwen met de tong tegen de elementen (afbeelding 1). • Lipimpressies. Meestal te zien aan de binnenzijde van de onderlip (afbeelding 2). • Hyperkeratose van het wangslijm-

vlies. Zogenaamde ‘wangrillen’, het witte streepje en soms ook de afdrukken van de elementen in de wang ten gevolg van het vacuümzuigen van de wangen, of veroorzaakt door het klemmen (afbeelding 3 en 4). • Attritie. Slijtfacetten aan de elementen (afbeelding 5), soms past één en ander bijna als puzzelstukjes in elkaar en zie je precies wat iemands voorkeurspositie is (afbeelding 6a, 6b, 6c). Indien je dergelijke tekenen waarneemt, vraag dan door! • Vraag of je patiënt pijnklachten heeft en of deze pijnklachten in relatie staan tot de functie (Is er pijn bij het eten van harder voedsel, of zijn er pijnklachten of functiestoringen als de patiënt de mond

dentista

Loca�es/Regio’s

Vervolgtraject Preven�e Assistent Wilt u zich na het behalen van de opleiding tot Preven�e Assistent verder ontwikkelen? Dental Best Prac�ce organiseert diverse vervolgtrainingen, speciaal voor de Preven�e Assistent.

Opleiding Preven�e Assistent Gorinchem Start 9 januari 2020

Onderstaande een greep uit ons assor�ment:

PARO-PREVENTIE ASSISTENT PREVENTIE BIJ DE JEUGD

Egmond e.o. Start 10 januari 2020

MONDZORG VOOR OUDEREN EN GERIATRIE

Oldenzaal Start 10 januari 2020

MASTERCLASS PREVENTIE ASSISTENT

Venlo-Blerick Start 11 januari 2020 Arnhem Start 11 januari 2020 Amersfoort e.o. Start 17 januari 2020 Middelharnis Start 18 januari 2020 Beilen Start 18 januari 2020 Den Haag Start 18 januari 2020 Ro�erdam Start 14 maart 2020

SEALEN EN AANBRENGEN COFFERDAM VOOR- EN NAZORG BIJ IMPLANTOLOGIE LOKALE ANESTHESIE

www.dentalbestprac�ce.nl

SCHRIJF U NU IN!

opent, bijvoorbeeld bij het afhappen van een appel of als hij geeuwt). • Vraag waar de pijn zich bevindt en wanneer deze optreedt (Heeft u wel eens hoofdpijn, oorpijn of kiespijn? Ervaart u een vermoeid, verkrampt gevoel in de kaken?). • Probeer een inschatting te maken of psychosociale factoren een rol kunnen spelen als je overbelasting in het kauwstelsel vermoedt (Zijn er uitgebreide en chronische klachten? Is er samenhang in het ontstaan van klachten en grote life events? Is er spanning in de werk- of privé situatie?) Indien je naar aanleiding van bovenstaande inspectie en anamnese vermoedt dat je patiënt last heeft van een overbelast kauwstelsel, kun je je patiënt doorsturen naar een gespecialiseerd fysiotherapeut voor nader onderzoek, begeleiding en behandeling.

Therapie Na een zorgvuldige specifieke anamnese, inspectie en functie onderzoek van zowel het kauwstelsel als de cervicale wervelkolom, volgt er bij mij in de praktijk altijd een uitgebreide uitleg van mijn bevindingen aan de patiënt. Ook stuur ik, indien de patiënt dat goed vindt, een verslag naar de verwijzer. Mijn doel is in eerste instantie dat de patiënt heel goed begrijpt waar de klachten vandaan komen. Gekscherend zeggen mijn collega’s wel eens dat ik mijn patiënten anatomie lesgeef. Ik leg uit hoe het systeem functioneert, hoe onder andere verkeerde mondgewoontes kunnen leiden tot klachten (afbeelding 7). Ik leer ze om de

relatie tussen de bestaande klachten en gewoontes, of de relatie tussen bestaande klachten en het afreageren van spanning te herkennen. Als ze gaan herkennen dat gedrag en pijn samengaan, krijgen ze inzicht in het functioneren van het systeem. Ook laat ik ze het verschil ervaren tussen spanning en ontspanning in de kaak (afbeelding 8). Daarnaast geef ik ze tools mee om dit thuis te oefenen. Ik leer ze de juiste rustpositie van de kaak te vinden en leer ze op de juiste wijze pijnvrij te bewegen. Als de patiënt geleidelijk aan meer grip krijgt en zelf in staat is invloed uit te oefenen op zijn of haar gedrag in relatie tot zijn klacht, zal de motivatie toenemen om zijn (mond-)gedrag onder controle te krijgen. De patiënt gaat dan steeds beter zijn gedrag herkennen. Dit is ook belangrijk om later recidiverende klachten te kunnen voorkomen. Ik vind het belangrijk de patiënt hierin te coachen en pleit voor bovenstaande aanpak, die naar mijn ervaring beter beklijft dan een vluchtige instructie.

Tot slot Pijnklachten in de orofaciale regio hebben een grote impact op het dagelijks functioneren. Patiënten lopen vaak al zó lang rond met soms onbegrepen klachten. Het begeleiden van een patiënt naar pijnvrij en/of optimaal functioneren is daarom ook ontzettend dankbaar en leuk werk. Het motiveren van mensen is naar mijn idee de sleutel tot succes. Het ‘begrijpen, herkennen, ontspannen, veranderen en voorkomen’ hoort hier in de behandeling natuurlijk allemaal bij. Mijn ervaring is dat als tandartsen en gespecialiseerde fysiotherapeuten op zo’n manier samen kunnen werken, de patiënt hier zeker bij gebaat is.

dentista

Juliette Everts studeerde in Utrecht en houdt zich sinds 1998 bezig met de behandeling van patiënten met pijn- en functiestoornissen van het kauwstelsel. Zij is werkzaam in Naarden bij Fysiotherapiepraktijk Herfkens. www.herfkensfysio.nl Juliette@herfkensfysio.nl

Weg van Rollecate 17

8325 CP Vollenhove

Tel: 0527-241782

www.zeelte.nl

Info@zeelte.nl

Weg van Rollecate 17 8325 CP Vollenhove Tel: 0527-241782 / 06-53214620 www.zeelte.nl Info@zeelte.nl

KAPS-Variflex-100 voor een nog betere ergonomie! Karl Kaps K900 Led microscoop met Variflex-100 Wij willen u graag de mogelijkheden van de Karl Kaps microscoop laten ontdekken. willen graagvan de mogelijkheden van de laten ontdekken. Onze proefplaatsingen zijn altijd Wij gratis. Uubent harte welkom in Heka onzeUnic-line showroom U bent van harte welkom in onze showroom in Vollenhove. in Vollenhove. Bel ons gerust voor demonstratie Bel en ons advies. gerust voor een afspraak en advies. 190x135mm-B.indd 1

12-09-19 12:01

Dentz1 Adv. Zeelte.indd 6

26-01-18 11:43

Sterk in tandtechnisch werk

Op zoek naar maatwerk voor uw patiënt? 4Dental staat voor kwalitatieve tandtechniek. Dankzij onze strategische samenwerking met Azië-expert Spring Dental, gespecialiseerd in kwalitatief hoogwaardige tandtechniek voor een scherpe prijs, hebben wij nu nog meer keuze. Wij bieden fraaie esthetiek voor elke patiënt!

4Dental in Nederland

4Dental in Azië

✓ Ruim 100 jaar historie

✓ Eigen laboratorium sinds 2005

✓ Altijd dichtbij: > 40 locaties

✓ Scherpe tarieven: Spring productlijn

✓ CAD/CAM expertise: eigen freescentrum

✓ Leveringsbetrouwbaarheid: meerdere laboratoria

✓ Kwaliteit en service

*Deze introductieaanbieding geldt uitsluitend voor nieuwe klanten van 4Dental Tandtechniek. Deze actie is geldig tot en met 31 december 2019. Let op, per praktijk kan hiervan slechts éénmaal gebruik worden. Kijk voor de volledige voorwaarden op www.4dental.nl/actie.

Uw full-service partner in tandtechniek. Kijk op www.4Dental.nl

My name is Bond, iBond Ontdek de effectiviteit van intraorale reparaties Reparaties helpen mee een gezonde tandstructuur te behouden en bewijzen een veilige en effectieve procedure te zijn die met relatief weinig moeite veel tijd en geld kan besparen. En juist iBOND Universal is, naast de gebruikelijke bondingprocedures, ideaal voor intraorale reparaties.

ideaal voor intraorale reparaties! • Behoud van de gezonde tandstructuur • Slechts 1 flacon voor praktisch alle materialen • Het gebruik van het gevaarlijke waterstoffluoride is niet nodig • Minimaal invasief en kostenefficiënt

Bestel nu de iBOND Universal Intraoral Repair Package: alles wat u nodig heeft voor intraoraal repareren in 1 kit: bonding, primer, flowable composiet en een universeel composiet.

Meer informatie en acties (voordeel tot 40%), ga naar: www.kulzer.nl/ior

dentista

P L AY

dentista

Design in Beeld Praktijk: Tandartspraktijk Van der Heide, Bodegraven Website: www.tandartspraktijkvanderheide.nl Architect/ bureau: Mastenbroek (architect gehele gebouw/ medisch centrum) voor de indeling, DentalAir voor de tandheelkundige inrichting/ontwerp en Arda Evers van Heartbeat Marketing voor de verdere inrichting.

het ontbreken van een gasaansluiting. Wat ons eigen deel betreft wilden we een ruim opgezette, logisch en efficiënt ingedeelde vierkamerpraktijk. Een plek met een warme ‘huiskamer’ uitstraling, ruime behandelkamers, een ruime sterilisatieruimte met veel licht, maar ook veel privacy voor de patiënt en een fijne werkplek voor het personeel.”

Invulling

n 2009 begint tandarts Axel van der Heide voor zichzelf in Bodegraven. Hij neemt een bestaande, kleine tweekamerpraktijk over in een oud pand in de winkelstraat. “De tandarts van wie ik de praktijk overnam woonde er met haar man boven. Het gebouw zelf was niet heel praktisch, aangezien ik geen gebruik maakte van de woning, de indeling niet handiger kon worden vormgegeven en het pand veel onderhoud vereiste. Het idee was dan ook al vanaf het begin om binnen afzienbare tijd te gaan verhuizen met de praktijk. Maar dan wel pas op het moment dat er een mogelijkheid voorbijkwam waarvan ik wist dat ik daar dan tot mijn pensioen wel wilde gaan zitten. Er kwamen een aantal opties langs, maar er was altijd wel een reden om het niet te doen. Tot het moment dat één van de huisartsen van Bodegraven het idee opperde om een medisch centrum op te gaan zetten. Dat plan heb ik met beide handen aangepakt. Nu hebben we een gebouw met een oppervlakte van bijna 2000 m2 met 12 verschillende disciplines erin. Zelf hebben we een vierkamerpraktijk van ongeveer 240 m2.”

“Er is behoorlijk wat licht in de praktijk gebracht met een lichtstraat in de wachtkamer - een deel glazen dak met hieronder een moswand -, horizontale lichtstraten bij de behandelkamers bij het plafond en verticale lichtstraten tussen de behandelkamers. Het is allemaal heel open, waarbij de privacy van patiënten wel is gewaarborgd. De indeling is ruim van opzet waarbij in de wachtkamer gebruik is gemaakt van warme kleuren, huiskamer meubels en industriële elementen. De sterilisatie is ook heel praktisch ingedeeld. Het overtreft onze verwachtingen. We zijn geen zaken tegengekomen die tegenvielen en kunnen heel efficiënt werken.”

Reacties “De reacties van patiënten zijn allemaal positief. Vooral de wachtkamer wordt veel genoemd. We hebben bewust voor bepaalde kleuren gekozen waarvan bewezen is dat ze rustgevend zijn voor angstige patiënten. En dit blijkt echt te werken. Naast de wachtkamer wordt de professionele uitstraling ook regelmatig als positief punt genoemd.”

Wensen

Uitdagingen

“Wat betreft het gehele pand: zoveel mogelijk disciplines bij elkaar in een toekomstbestendig pand. Het moest eenheid, openheid, professionaliteit en laagdrempeligheid uitstralen. We hebben ruim 300 zonnepanelen waardoor we bijna zelfvoorzienend zijn, dit komt ook door slimmigheidjes in het pand zoals een energieterugwinsysteem en

“Voorlopig niet. Het is een toekomstbestendig pand dat ruim van opzet is, zodat eventuele veranderingen makkelijk doorgevoerd kunnen worden. Ik heb ook niet de ambitie om enorm te groeien, omdat ik ervan overtuigd ben dat een praktijk met maximaal vier kamers persoonlijk blijft voor de patiënt.”

dentista

advertorial

ALS EEN KLEINE INCISALE RESTAURATIE EEN GROOT VERSCHIL MAAKT Simona Giani Het wordt binnen de tandheelkunde steeds belangrijker om tegemoet te komen aan de behoeften en wensen van patiënten. Dat geldt voor het front en de zijdelingse delen, voor grote restauraties en voor het vervangen van kleine hoeveelheden gebitsweefsel die verloren zijn gegaan door trauma, cariëslaesies of abnormaliteiten van glazuur of dentine. Het credo is minimaal invasief, conservatief behandelen. Dit betekent dat tandartsen moeten proberen om de esthetiek te herstellen en tegelijkertijd de algehele sterkte van het gebitselement te handhaven. Intussen komen er steeds meer tandheelkundige materialen op de markt. Hoe kun je als gebruiker door de bomen het bos nog zien? Voor een goede professionele behandeling is het onder andere belangrijk dat het product gemakkelijk en ergonomisch aan te brengen is en geschikt is voor gebruik in de meeste klinische situaties. Moderne composietmaterialen zijn verkrijgbaar in verschillende kleurtinten (vaak op basis van de VITA-schaal), verschillende stainskleuren en transparante en opake kleurtinten. Met de nieuwste composietmaterialen kunnen veel betere esthetische resultaten worden behaald en ook hun functionaliteit is sterk verbeterd. Deze materialen zijn geschikt voor behandelingen in het front en de zijdelingse delen.

KLINISCHE CASUS: DIRECTE RESTAURATIE IN HET FRONT Een mannelijke patiënt van 33 jaar oud meldt zich in de praktijk met een door trauma beschadigd element 21. Dit trauma heeft hij al enige tijd geleden opgelopen. Er is sprake van een heel kleine fractuur in de buurt van de incisale rand. Hij was altijd al van plan geweest de oorspronkelijke anatomie van het gebitselement te laten herstellen. Het advies was echter steeds om de situatie zo te laten als hij was, omdat directe conservatieve behandelingen zouden falen. De alternatieve oplossing zou een indirecte prothetische behandeling van element 21

zijn, met een keramische facing of een kroon. De patiënt weigerde die behandeling te laten uitvoeren, omdat hij die veel te invasief vond. Hij werd daarom dan ook niet behandeld voor die kleine fractuur, maar wilde de anatomische structuur wel nog steeds graag een keer laten herstellen (afbeelding 1).

LAAGOPBOUW Ik stelde voor om deze casus op te lossen door middel van een directe composietrestauratie. Gezien de kleine omvang was het niet nodig om afdrukken te maken voor een diagnostische wax-up of een siliconensjabloon voor het plannen van de palatinale restauratie. In deze schijnbaar eenvoudige casus lag de uitdaging in het creëren van een ideale laagopbouw op een heel klein oppervlak. De duur van de ingreep was 45 minuten, inclusief het maken van de foto’s, die werden gemaakt met een Nikon D200-camera, een macrolens (Micronikkor), cameraflits, retractoren en zwarte contrastschijfjes. Ik besloot om een universeel, nanohybride composietmateriaal te gebruiken (Mosaic-composiet van Ultradent Products), een materiaal dat geschikt is voor restauraties in het front en de zijdelingse delen. Ik koos dit materiaal, omdat het niet alleen uitstekend hanteerbaar is, maar ook goed hecht aan het oppervlak van het gebitselement. Bovendien blijft het, eenmaal aangebracht, goed op zijn plek zitten en behoudt het de gewenste vorm. Dit zijn allemaal ideale eigenschappen als er materiaal moet worden vormgegeven op een minuscuul oppervlak. Daarnaast heeft dit materiaal een mooie glans, beschikt het over verschillende opake en transparante kleurtinten en past het zich uitstekend aan het omringende weefsel aan. Daarmee is dit materiaal ideaal voor restauraties in het front.

INSPECTIE Voordat het werkgebied wordt geïsoleerd met een cofferdam, moet het gebit eerst zorgvuldig

advertorial

Afb. 1: Beginsituatie.

Afb. 2: Isolatie van het werkgebied met een cofferdam en minimale preparatie.

Afb. 3: Detailafbeelding van het restauratiegebied van element 21. Het occlusale aanzicht geeft een betere inschatting van hoe dik de restauratie zou moeten worden en hoeveel materiaal er nodig zal zijn.

Afb. 4 a-d: Adhesieve fase. Aanbrengen van 35% fosforzuur, goed spoelen (minimaal het dubbele van de applicatieduur) om restanten te verwijderen, drogen met perslucht (a), aanbrengen van de primer, drogen met perslucht en afzuiging (b), aanbrengen van het bondingmateriaal, drogen met perslucht en afzuiging (c), uitharding van het adhesiefmateriaal (d).

worden geïnspecteerd. Daarbij moet worden gekeken naar de diepe en oppervlakkige anatomie en naar mogelijke inclusies. Er kunnen foto’s worden genomen van gehydrateerde gebitselementen en notities worden gemaakt. Ik raad altijd aan om eerst een schematische opzet te maken van het te restaureren gebied, zowel vanuit frontaal als lateraal perspectief.

Afb. 5: Aanbrengen van de eerste transparante laag glazuurmateriaal, om het palatinale gebied op te bouwen. Om te bepalen of de aangebrachte laag zich qua dikte goed verhoudt tot de oorspronkelijke situatie van het gebitselement, moet er goed naar het profiel van het element worden gekeken.

Een handige manier om dit te doen is gebruikmaken van kleurenschalen gemaakt van composietmateriaal. Een andere mogelijkheid is het afdekken van het gebitselement met materiaallagen van verschillende dikte. Het kan handig zijn om kleurenfoto’s en zwart-witfoto’s te maken, voor een goede beoordeling van de kleur-

advertorial

Afb. 6: Aanbrengen van een opake laag in de kleurtint A2 op incisaal niveau.

Afb. 7: Aanbrengen van een opake laag in de kleurtint A2 voor het maken en bepalen van de punten van de mamelons.

Afb. 8: Aanbrengen van de melkachtig witte stainskleur.

Afb. 9: Aanbrengen van een transparante laag glazuurmateriaal.

Afb. 10: Definitieve restauratie 21, frontaal aanzicht.

Afb. 11: Definitieve restauratie 21, occlusaal aanzicht. Door de incisale dikte is de diepte van de natuurlijke witte insluitingen van 11 te zien en zijn de nagebootste insluitingen van 21 te zien.

tint en de kwaliteit van het gekozen materiaal.

ridehoudende polijstpasta, omdat dergelijke pasta’s een negatieve uitwerking kunnen hebben op adhesiefsystemen.

Met behulp van het definitief geselecteerde materiaal kunnen nu het ontwerp van het frontale gebitselement en het profiel worden gemaakt. Deze gegevens worden opgenomen in het patiëntendossier. Als de patiënt opnieuw wordt behandeld, kan op die manier makkelijker worden beslist of de restauratie alleen hoeft te worden aangepast of dat hij helemaal moet worden vernieuwd. Dit helpt om ideeën vast te leggen en om een snelle uitvoering van de behandeling te waarborgen. Dit kan eventueel worden gedaan bij een apart bezoek, als er meer tijd nodig is om afwegingen te maken of een collega te raadplegen. Ik doe dit persoonlijk liefst voor ik begin met het creëren van een restauratie. Daarnaast moet de patiënt voorafgaand aan de behandeling een mondhygiënebehandeling ondergaan. Als dit pas kort voor de daadwerkelijke ingreep wordt gedaan, mag het gebit niet worden gepolijst met een fluo-

Voor deze restauratie is alleen gebruikgemaakt van een topisch anestheticum dat werd aangebracht op de intrasulculaire laag van 13 tot 23. Het werkgebied werd geïsoleerd met behulp van een cofferdam. Er werd gekozen voor een minder invasieve bevestigingsmogelijkheid, met behulp van speciale latexbandjes in plaats van de gebruikelijke metalen klemmen (afbeelding 2). Als reinigingsmiddel kan glycine worden gebruikt, of als alternatief een polijstmiddel dat met een zoutoplossing is bevochtigd. In dit geval is gebruikgemaakt van een heel fijn freesinstrument, voor het nauwkeuriger bepalen van de randen van de restauratie, zowel frontaal (afbeelding 2) als occlusaal (afbeelding 3). Voor de adhesieve bevestiging werd gebruikgemaakt van zelfetsende producten. Allereerst werd een soort ‘vooretsbehandeling’ uitge-

advertorial

voerd met behulp van 35 procent fosforzuur (Ultra-Etch-etsmiddel, Ultradent Products) om te zorgen voor een optimaal effect van het adhesiefmateriaal op het glazuur (afbeeldingen 4 a-d). Ik besteed altijd speciale aandacht aan de uitharding. Soms pas ik daarbij een drie keer zo lange belichtingsduur toe. Verder werk ik alleen met polymerisatielampen van de nieuwste generatie, aangezien ik weet hoeveel onderhoud polymerisatielampen vergen. De lens mag in geen geval gecontamineerd raken met composietresten. Zoals in afbeelding 5 te zien is, is de eerste laag gemaakt met een transparante glazuurcomposiet (Mosaic ET - Enamel Translucent-composiet, Ultradent Products). Er hoefde slechts een heel dunne laag te worden aangebracht om het palatinale vlak te vormen (bij een occlusale verhoging of een te sterke aanpassing zou het esthetische resultaat aanzienlijk anders zijn). Bij grotere restauraties is het aan te raden om een afdruk en zeer nauwkeurige diagnostische waxups te maken, waarmee vervolgens een individuele sjabloon kan worden gemaakt voor het herstellen van de palatinale laag. De tweede laag is opgebouwd met behulp van een dentinemassa (Mosaic A2 - Ultradent Products) die incisaal werd aangebracht (afbeelding 6) en ook werd gebruikt voor het maken van de punten van de mamelons (afbeelding 7). Door de positionering van de beide aangebrachte opake massa’s ontstaat er ruimte tussen de mamelons en het incisale boogje tussen de mamelons. Daarin kan transparant materiaal, maar ook een kleurtint worden aangebracht. Ondanks de kleine restauratie kies ik er in dit geval voor om dit gebied klein en transparant te houden en het niet met een blauwe of oranje tint in te kleuren. Meestal wordt goed naar het contralaterale gebitselement gekeken en worden er voor het maken van de mamelons extra kleurtinten gebruikt. Op die manier wordt geprobeerd om de kleurverzadiging te verminderen. In dit geval is voor het maken van de punt alleen A2 gebruikt. Bij het contralaterale gebitselement waren kleine, diepe, witte vlekjes te zien. Daarom is gebruikgemaakt van de melkachtig witte stainskleur (afbeelding 8). De laatste laag bestaat uit het Mosaic ET - Enamel Translucent-composiet. Dit is hetzelfde materiaal dat voor het herstellen van het palatinale vlak is gebruikt. Het is aangebracht in een heel dunne laag, om de kwaliteit van de restauratie niet aan te tasten (afbeelding 9). Er

is geen duidelijke oppervlaktestructuur gecreëerd, omdat ook het contralaterale gebitselement vrij glad was. Het polijsten is gedaan met borstels, een viltschijfje, een polijstcupje en polijstpasta’s (ceriumoxide en/of diamantpasta’s) voor het behalen van het gewenste resultaat (afbeeldingen 10 en 11).

CONCLUSIE Deze casus was voor mij de eerste behandeling met een universeel, nanohybride composietmateriaal (Mosaic-composiet). Mijn conclusies zijn persoonlijk en gebaseerd op de dagelijkse gang van zaken in mijn praktijk en de specifieke eisen die ik aan mijn werk stel. De composiet was van begin af aan uitstekend te modelleren, waardoor de vormgeving van zowel de dunnere als de dikkere lagen in stand bleef. De meest opvallende eigenschap is de uitstekende hechting aan het gebitselement en de afsluiting van de restauratieranden. Het materiaal integreert ideaal met het glazuur en het dentine, wat voor het front een belangrijk aspect is. Verder is het materiaal eenvoudig te polijsten. Een tweede casus die ik met deze composiet behandelde (een restauratie in de zijdelingse delen) bevestigde mijn eerste kennismaking met de voordelen van dit materiaal: • Modelleereigenschappen: het composiet laat zich gemakkelijk vormgeven en behoudt daarna zijn vorm. Bij het maken van knobbels op laterale elementen kunnen zowel diepe als oppervlakkige fissuren worden gecreëerd, nog voor het materiaal wordt uitgehard. • De aanpassing van het materiaal aan het omringende weefsel en de integratie in het gebitselement zorgen ervoor dat er een ideale randaansluiting ontstaat. • Flexibiliteit in de beschikbaarheid van opake en transparante kleuren. van een glazuurkleurtint (Mosaic EW - Enamel White-composiet) voor het randgebied en een dentinekleurtint (Mosaic A3.5 - Ultradent Products) voor het occlusale gebied. • Glansbehoud: Er is sprake van van een zeer sterk glanzend oppervlak, zelfs voor het afwerken en polijsten met behulp van pasta’s, borstels en polijstcupjes. In mijn ogen is de universele nanohybride composiet (Mosaic-composiet) een uitstekend materiaal voor klinische restauraties van gebitselementen in het front en de zijdelingse delen.

Simona Giani is actief lid van de AIC, adjunct-hoogleraar aan de universiteit van Insubria en de universiteit van Triëst. Hij is zelfstandig werkzaam in Casciago, Varese.

Smeren in recordtijd

NIEUW Een perfecte oliebeurt in slechts 10 seconden De nieuwe Assistina Twin onderhoudt uw instrumenten sneller en grondiger dan ooit tevoren. Dankzij de innovatieve technologie van olieverneveling kan de unit tot 360 instrumenten per uur verwerken. De ideale, practische oplossing voor elke praktijk.

W&H Benelux, Reepkenslei 44, B-2550 Kontich, t +32 (0)475 51 63 63, office.benelux@wh.com, wh.com 20180103_AD_AssistinaTWIN (Oil)_190x135mm_Dentista.indd 1

03.01.2018 14:00:15

NobelPearl™

ceramic It’s

FLOS S

like a boss

it’s

UNIQUE

nobelbiocare.com/pearl

GMT 64505 © Nobel Biocare Nederland B.V., 2019. All rights reserved. Distributed by: Nobel Biocare. Legal manufacturer: Dentalpoint AG, Bodenäckerstrasse 5, CH-8957 Spreitenbach, Switzerland. Nobel Biocare, the Nobel Biocare logotype and all other trademarks are, if nothing else is stated or is evident from the context in a certain case, trademarks of Nobel Biocare. Please refer to nobelbiocare.com/trademarks for more information. Product images are not necessarily to scale. All product images are for illustration purposes only and may not be an exact representation of the product. Disclaimer: Some products may not be regulatory cleared/released for sale in all markets. Please contact the local Nobel Biocare sales office for current product assortment and availability. For prescription use only. Caution: Federal (United States) law restricts this device to sale by or on the order of a licensed clinician, medical professional or physician. See Instructions For Use for full prescribing information, including indications, contraindications, warnings and precautions.

. DENTAL .COM

MMM

De renaissance van keramische implantaten is begonnen. Vernieuw uw portfolio met een nieuwe oplossing die natuurlijke biologie, esthetiek en meer aanbrengt. Een harmonieuze samenkomst van sterkte en zacht weefsel ondersteuning die 100% metaalvrij is. Dat is het unieke NobelPearl implantaat.

Foto: artstudio23.com

Marloes

Jong geleerd…

idden oktober mocht ik een presentatie geven in de bibliotheek in Dordrecht voor het Mama-Café. Het Mama-Café is een soort van ontmoetingsplek voor ouders met kinderen in de leeftijd van 0-4 jaar. Hier worden onderling ervaringen uitgewisseld en er komt iedere maand een spreker. Oktober werd gebombardeerd tot mondverzorgingsmaand en omdat een van de organisatoren bij mij onder behandeling is, werd mij gevraagd om iets meer te vertellen over de verzorging van het kindergebit. Dat vond ik best spannend, want zoveel presentaties geef ik niet meer sinds ik gestopt ben met lesgeven aan de opleiding Bachelor in de Mondzorg in Gent. Ik ben gestart met het opzoeken van informatie. Wat is actueel en kan gebruikt worden in de presentatie. Ik kwam op een nieuwsbericht van 2016 uit. Hierin stond beschreven dat kinderen in Rotterdam opmerkelijk meer cariës hebben dan in de rest van het land. Dit zou komen door het voedingspatroon en de lage frequentie van het tandenpoetsen. Dordrecht ligt toch wel onder de rook van Rotterdam en dus leek het mij verstandig om hier iets mee te gaan doen. Ik vind het bijzonder

dat er in dit artikel geen passende oplossing aangedragen werd, namelijk de preventie! Ik besloot het vooral hierover te gaan hebben tijdens mijn presentatie. Verder heb ik nog een aantal vertegenwoordigers om producten voor kinderen gevraagd om zo goodiebags te kunnen maken. Hierin zaten onder andere folders over het kindergebit, een TePe kindertandenborstel en kindertandpasta. Superfijn, want zo konden de ouders direct aan de slag gaan. De dag van presentatie brak aan en ik begaf mij toch lichtelijk zenuwachtig naar de bibliotheek. Vragen als: “Wat als er niemand zou komen? Heb ik de presentatie niet te moeilijk gemaakt? Ga ik er niet te diep op in?” spookten door mijn hoofd. Na wat gerommel met de connectie van Apple naar het presentatiescherm, konden we aan de slag. Ik begon te vertellen over de aanleg van het gebit en wanneer welke elementen door zouden breken. Ik vertelde wanneer er gepoetst moet worden, over de poetsmethode en de producten die ik daarvoor adviseer. Ook liet ik tandenpoetsfilmpjes zien om zo iets meer duidelijkheid te scheppen. Aan het einde van de presentatie gaf ik

dentista

COLUMN

een quiz (om te checken of ze goed hadden opgelet) en hierbij werd een elektrische borstel verloot. Er was een dame die alles goed had en de borstel won. Ze was ontzettend blij. Hierna konden er nog vragen worden gesteld. Wat mij is opgevallen, is dat ouders vaak niet zo goed weten wat ze nou met dat kindergebit aan moeten. Ze waren verbaasd dat er tot het achtste levensjaar van het kind toch wel nagepoetst moet worden. Ook waren een aantal ouders van mening dat het heel lastig is om een kindergebit te poetsen bij een kind dat niet mee wil werken. Er werd zelfs aangegeven dat deze melktanden toch gewisseld zouden worden… Ik had de oplossing hiervoor: Poetsles bij mij in de praktijk! En hierbij zou ik de ouders ook nog wel iets kunnen leren. Tenslotte geldt: “Jong geleerd, is oud gedaan”.

Marloes Rust, MondZorgVuldig Mondhygiënisten Dordrecht Deze column komt tot stand in samenwerking met TePe Benelux B.V.

® Distributed by ICX Implants B.V.

Het FAIRE Premium Implantaat P

MAXIMALE KWALITEIT, FAIRE PRIJZEN, TRANSPARANTIE!

WIJ OVERTUIGEN AL 14 JAAR MET STABIELE PRIJZEN VOOR EEN PREMIUM DUITS/ZWITSERS IMPLANTAATSYSTEEM! Boodtlaan 10 · 1796 BE De Koog · Tel.: 0222 - 76 90 11 E-mail: info@icx-implants.nl · Web: www.icx-implants.nl

Help, ik moet mijn praktijk verkopen!

Persoonlijke uitdagingen bij de overdracht De tijd is aangebroken, je nadert de pensioengerechtigde leeftijd. Een hoop vragen en gevoelens komen op je af. Je kijkt misschien uit naar een zorgeloos leven zonder verplichtingen maar je beleeft ook nog zoveel plezier aan het dagelijkse contact met patiënten. Met een aantal heb je een jarenlange relatie opgebouwd en voor sommige ben je een vertrouwenspersoon geweest. Het met pensioen gaan en het daardoor verkopen van je praktijk is één van de moeilijkste beslissingen in je leven.

Onno Karssen

ieronder een aantal tips om je praktijk met een goed gevoel over te dragen aan een potentiële koper:

clusief automatisering • De waarde van de voorraad gebruiksmaterialen en het kleingoed

Waardebepaling praktijk Allereerst is het belangrijk om te weten wat je praktijk waard is en waar de waarde van een praktijk uit is opgebouwd. Een tandartspraktijk is in de meeste gevallen opgebouwd uit drie disciplines: 1. Koop of huurpand 2. Roerende zaken en instrumentarium 3. Goodwill

1: Huur of koop? Zoek tijdig uit of je het pand privé of zakelijk in eigendom hebt en laat het taxeren door een beëdigd makelaar. Dit kan bij koop, maar ook bij huur. Wellicht spelen fiscale vraagstukken hierbij een rol.

Bij de overname van een praktijk wordt de waarde van de praktijk gevormd door de gezamenlijke waarde van de activa plus de waarde van de goodwill. Onder de activa wordt begrepen: • Het praktijkpand • De tandheelkundige apparatuur • De overige inrichting van het pand, in-

2: Roerende zaken en instrumentarium Voor de waardebepaling van de tandheelkundige apparatuur is het raadzaam een Dental Depot of beëdigd taxateur in te schakelen. Zij stellen dit vast door middel van een taxatie. De overige inrichting van de praktijk wordt vastgesteld op basis van de boekwaarde, of door vrije onderhandeling. Geef duidelijk aan welke onderdelen van de overige inrichting (zoals vervoermiddelen of bijvoorbeeld kunst) in de over-

dentista

FINANCIEEL

dracht worden betrokken. De waarde van voorraad gebruiksmiddelen wordt vastgesteld per de datum van verkoop, middels een inventarisatie en tegen waardering van de dan actuele inkoopprijs. 3: Goodwill Goodwill is de (onzichtbare) meerwaarde van een bedrijf. Sommige dingen kun je precies berekenen, zoals de inventaris en voorraad. Aan andere zaken zoals groeimogelijkheden van de praktijk (zowel qua omzet als grootte van het patiëntenbestand), concurrentie, lokale omstandigheden en voldoen aan de eisen van deze tijd is het moeilijker een juist prijskaartje te hangen. Wens je zelf nog te blijven werken, het aantal patiënten, het soort verrichtingen, meerdere behandelaars of niet, cijfers, investeringen, personeelskosten, locatie, ligging, aantal stoelen, dalende omzet of niet? De waarde van een tandartspraktijk kan op diverse manieren worden vastgesteld. Hieronder tref je een aantal manieren aan: • Prijs per patiënt • Normaliseren praktijkcijfers • EBITDA

Onno Karssen is eigenaar van adviesbureau Karssen financieel Karssenfinancieel.nl en Tandartsovername.nl

• Gespreide betaling • Omzetdoel • Gebruik van kleingoed en techniek Een belangrijke vraag die je jezelf zou moeten stellen: Wil ik werken in mijn ‘eigen’ praktijk, onder een andere vlag, en deel ik de visie van de koper? Laat je bijstaan in deze beslissing, je maakt deze waarschijnlijk maar 1 keer.

Verkoop aan een keten of aan een individuele partij? Bij de verkoop aan een ketenpartij krijg je te maken met aanvullende voorwaarden, bijvoorbeeld: • Wil je aanblijven als ZZP’er, bijvoorbeeld voor drie jaar

FINANCIEEL

dentista

FAI R Academy REGIONALE NASCHOLING VOOR MONDZORGPROFESSIONALS OP EXCLUSIEVE LOCATIES

Inschrĳven en meer info Fair-academy.nl

Symposium Patiëntgerichte zorg

Dagvoorzitter

Leer van de inspirerende sprekers die vanuit hun eigen specialisme het thema “patiëntgerichte zorg” belichten. Ontmoet elkaar tijdens de uitgebreide lunch en geniet van de unieke, historische en trendy locaties tijdens de borrel & bite. Waar nascholing een beleving wordt. Leer, ontmoet, beleef!

Gastvrouw

Bezoek de website voor meer informatie over het programma.

Dr. Wĳnand Teeuw

Claudia de Graaff

15-05-20 Limburg

19-06-20 Zeeland

18-09-20 Noord-Holland

30-10-20 Drenthe

20-11-20 Noord-Brabant

Sprekers Dr. Monique Danser Dr. Wĳnand Teeuw 50% Dr. Peter Wetselaar Prof. dr. Marco Cune Prof. dr. Anita Visser 70%

Verrassende afsluiting 100%

Geaccrediteerd met 5 KRT-punten en 6 KRM-erkende scholingspunten. 130%

BIJ WELK SYMPOSIUM GAAN WE JE ONTMOETEN? LEER, ONTMOET, BELEEF! FAIR-ACADEMY.NL Volg ons op:

Naomi en Willemijn

De ‘Blik’

aar kijk je eigenlijk naar tijdens je werk? Uiteraard monden, tanden, lippen en bij binnenkomst en vertrek ook misschien nog de rest van de patiënt? Als tandarts worden we opgeleid om heel nauwkeurig te werken. Loupebrillen zijn voor veel tandartsen al een standaard geworden. Een endo uitvoeren in een 16? Eigenlijk kun je al niet meer zonder vergroting, aangezien we inmiddels weten hoeveel kanalen er wel niet verstopt kunnen zitten in zo’n element. Endodontologen kunnen echt niet zonder microscoop om al deze kleine details te zien en te behandelen. Wel meteen lekker voor de ergonomie, zo’n microscoop. Dat zorgt ervoor dat je eens rechtop kunt werken in plaats van de hele dag voorover gebogen te zitten in een mond. We weten namelijk niet hoe het bij jullie zit, maar die rug, nek en schouders krijgen wel wat te verduren op een dag met al dat getuur en gepriegel. Dat is overigens wel vaak reden nummer 1 waarom we zo graag tandarts zijn met z’n allen: lekker knutselen de hele dag! Dat knutselen en priegelen is iets waar we allemaal buitengewoon goed in zijn en daar kunnen we de mooiste dingen mee maken.

Vergeet alleen niet om af en toe ook eens naar het geheel te kijken. Met dit themanummer over endo’s ben je geneigd om tot op microscopisch niveau te willen verdiepen in een klein deel van het vakgebied. Begrijp ons niet verkeerd, dit is een super waardevolle eigenschap, maar als je zo lekker druk bezig bent om een verschil te kunnen maken op de vierkante micrometer, denk dan ook eens aan het totaalplaatje. Als een patiënt binnenkomt voor controle is er meer dan alleen een mond met wat tanden. Weten mensen überhaupt dat ze een dentaal probleem hebben? Natuurlijk, als iemand kiespijn heeft is dat overduidelijk, maar wat gebeurt er in een mond waar je wat chipping ziet aan de voortanden? Als je een patiënt bij een controle vraagt of er nog bijzonderheden, klachten of wensen zijn, zullen de meesten met dit soort ‘problemen’ niets zeggen. Hoe minder je vertelt, hoe eerder je immers weer van die behandelstoel af kunt, toch? Maar wat te doen met slijtage? Zit het alleen voorin de mond? Of zie je het door de hele mond? Bestempel je zo’n patiënt dan meteen als knarser? Nee! Je wil meer weten van zo iemand. Creëer voor jezelf ‘de Blik’. Met

COLUMN

dentista

behulp van ‘de Blik’ zou je een patiënt als geheel moeten kunnen zien. Stel vooral veel vragen, dat helpt je verder op weg om achter oorzaken van problemen te komen. Ook zal een patiënt merken, dat als hij of zij veel van jouw vragen met ‘ja’ moet beantwoorden, jij een kundige blik hebt en gaat het bij diegene zelf wellicht al dagen dat er een probleem is met het (gebruik van het) gebit. Denk dus voortaan voordat je je loupebril opzet, of achter je microscoop wegkruipt ook even aan de rest van de patiënt. Maak voor jezelf een overzicht wat je allemaal van iemand wil weten om jouw ‘Blik’ te kunnen vormgeven en geef jezelf en je patiënt daarmee de juiste redenen om vervolgens op de vierkante micrometer te kunnen knutselen!

Naomi Doelen - algemeen- & restauratief tandarts i.o. bij DentiQ Tandartsen Maarssen, Willemijn van Susante algemeen- & restauratief tandarts i.o. bij XQdent in Bilthoven.

nieuw bij

ZACHTE TANDPASTA OP BASIS VAN NATUURLIJKE INGREDIËNTEN VOOR DE DAGELIJKSE MONDVERZORGING

 BESCHERMT EN VERSTERKT TANDEN EN TANDVLEES  MET ANTI-OXIDANTEN CO-ENZYM Q10 EN GRANAATAPPEL  MILDE PEPERMUNTSMAAK MET HYPOALLERGENE FORMULE ELKE DAG GEZONDE TANDEN EN TANDVLEES TANDPASTA

NDE TANDEN ELKE DAG GEZO S EE EN TANDVL oride

Tandpasta met flu

GEZOND TANDVLEES. GEZOND LEVEN.TM

Kijk op gum.nl voor meer informatie

Welk goed voornemen gaat u in 2020 waarmaken?

Uw tandtechnisch laboratorium.