Inventarisaties in het IHC-bos

Vogels tellen

Tekst: Ellen Breider

“Hoor jij ook een zwartkop? En zie je hem, daar, dáár hoog in die boom? Ja, oh gelukkig, als we hem samen zien en horen, dan is het absoluut een waarneming van een zwartkop!” Zomaar een gesprek op een vroege zaterdagochtend tussen twee startende vogelaars in het bosje Balkengat bij Krimpen aan de Lek. Wat een mooie kans was de oproep van Jaap Graveland dan ook om als onderdeel van de vogelcursus die eind 2019 was gestart, daar vogels te gaan tellen. Een overzichtelijk stukje oerbos, gelukkig, zodat het een prima oefenbosje bleek te zijn waar wij, Paulette, Bianca, Hannie en Ellen, onze prille kennis goed konden toetsen. [Met IHC-bos en Balkengatbos wordt hetzelfde bos bedoeld, red.] D

De eerste ochtend telden we 15 soorten, een resultaat waar we eigenlijk best van opkeken. Dat hadden we na onze excursie in het Loetbos, toen dat nog mocht, niet verwacht. Ik was overweldigd door de vogelkennis van Jaap, die na amper een voet in het Loetbos te hebben gezet al heel veel vogels kon waarnemen op geluid. Hoe krijg je dat onder de knie? Dat vroeg ik me in ieder geval af. Uiteindelijk begint het bij graag willen weten wat je hoort en ziet, en de voldoening die het geeft als je een soort herkent door horen en zien. Hongerig naar kennis over vogels, niet alleen maar genieten van die heerlijke geluiden in het voorjaar en zomer, maar ook willen weten! En dan oefenen en er op uit. Als je er samen op uit gaat zoals wij bij de tellingen in het bosje Balkengat, leer je twee keer zo snel. We werden ingewijd in de wereld van SOVON en de Avimap-app, waar we alle soorten konden invoeren conform de planning van BMP-A (Broedvogel Monitoring Project – Alle soorten). Er wordt geteld in april, mei en juni, bij zonsopgang, zonsondergang en in juni staat nog een nachttelling op de agenda.

De tweede zaterdagochtend telden we al 18 soorten, o.a. de fitis, die zich heel goed liet zien en horen, staartmeesjes, groene specht, die we alleen hoorden. Het werd zelfs al een feestje van herkenning; de tjiftjaf begroette ons al op de dijk, het winterkoninkje en pimpelmees waren er altijd en zo gaf het Balkengatbosje langzaam haar geheime vogelparadijsje aan ons prijs.

De installatie van een groepsapp ‘Vogelgroep Balkengat’ bleek een goede greep, nuttig voor de afspraken (vroeg op!), om elkaar te bemoedigen en goede tips en waarnemingen elders uit te wisselen. Bianca spotte de kluten en steltkluten bij het helofytenfilter. Het is sowieso fijn dat Bianca een zicht van 150% heeft, heel handig om vogels goed te kunnen ontdekken. Paulette, de meest ervaren vogelaar onder ons, zag er soorten die ze op haar normale polderrondje nog niet was tegengekomen zoals de slobeend, en nam haar kinderen mee naar het bosje. Ellen ontdekte een groepje regenwulpen in de polder bij Bergambacht. Hannie deelde haar waarneming van de mooie zang van de nachtegaal in de Biesbosch en Jaap gaf ons ook de nodige enthousiaste ondersteuning en zijn waarnemingen door. We werden er allemaal nog enthousiaster van en het was een goed alternatief voor de afgelaste excursies van de vogelcursus. Overigens betekende een avondsessie BMP-A na een periode met flinke regenval nog een fysieke uitdaging. Sowieso laarzen aan en ook enige acrobatiek bleek nodig om glibberige, gladde modderhellinkjes op en af te gaan, om onder en over boomstronken heen te klauteren, en dat door inmiddels hoog opgeschoten vegetatie aan de grond zowel als weelderig groen aan de bomen. Het maakte visuele herkenning lastiger. Herkennen op gehoor blijkt nog een hele kunst, maar wel een must. Geweldig als je dan een vogel ziet opvliegen en dan weer als een parachuutje ziet landen op een boomtak, dat moet dan toch wel een boompieper zijn!

Ook met kinderen is het bosje goed te bezoeken. Op de jeugdpagina staat daar een verslagje van. D

Staartmees, illustratie: Ellen Breider V.l.n.r.: Bianca, Ellen en Hannie, foto: een voorbijganger

Bomen determineren, opmeten en invoeren

Joke Colijn

In het vorige nummer van de Waardvogel las u op pag. 16 waarom dit zo’n belangrijk en revolutionair onderzoek is. We gaan o.a. de hoogte, de diameter van de stam en de kruin opmeten. En we moeten uiteraard weten om welke soort boom het gaat, daarvoor hebben we boomkenners nodig. Wie voelt zich uitgedaagd? Inmiddels is de datum geprikt; we denken dat het ook een leuke activiteit is voor jeugd. Je had vast niet bedacht dat je wiskunde in praktijk kunt brengen in het bos! Pythagoras helpt ons daarbij. Daarom dachten we aan een datum in de schoolvakantie: vrijdag 13 en zaterdag 14 augustus, waarbij we het uitzetten van de plots vrijdag doen en zaterdag gaan meten. Graag krijgen we nog wat aanmeldingen binnen - dit is weer eens een heel andere klus, leuk voor iedereen die kan meten. Ook gaan we nog vleermuizen tellen en determineren met de batdetector, hiervoor prikken we binnenkort een datum.

Nachtvlinders op naam brengen

De Nationale Nachtvlindernacht is op 3 en 4 september. Op een van deze avonden gaan we hiervoor het bos in! Info volgt.

Planten inventariseren

De coördinator van de plantenwerkgroep Jaap Oosterom heeft een paar inventarisatieronden gemaakt in het bos om de soortenrijkdom aan planten vast te stellen. Dat is hem aardig gelukt, getuige de onderstaande lijst. Een paar planten die voorkomen in het bos hebben op de Nederlandse Rode Lijst van planten de status van (vrij) zeldzaam: de spindotters (zeldzaam), bittere veldkers (waardplant voor klein geaderd witje, vrij zeldzaam), hangende zegge (vrij zeldzaam), maar de status van niet alle planten is gecheckt. De biotoop is divers, of beter kan ik zeggen: er zijn diverse biotoopjes in het bos, waardoor ook soorten die in Nederland op zeer uiteenlopende gronden te vinden zijn, op deze paar ha allemaal kunnen voorkomen. Zo is de bittere veldkers typisch een plant van rivieroevers en houdt van vochtige voeten, terwijl brede wespenorchis voornamelijk op schaduwrijke plekken op zandgronden voorkomt. Brede wespenorchis is altijd een leuke soort die aardig hoog kan worden. Uiteraard valt er veel meer te vertellen over de planten die er voorkomen, maar de ruimte ontbreekt hier en de specialist kan daarover liever zelf een keer zijn zegje doen!

Foto’s van Jaap Oosterom van links naar rechts: ijle zegge, hangende zegge, scherpe boterbloem (foto: Paulette Prins), wolfspoot

Grote kattenstaart Liesgras Gestreepte witbol Rode klaver Witte klaver Veenwortel Japanse bamboe Spindotterbloem Rietgras Gelderse roos Groot hoefblad Bijvoet Watermunt Valse voszegge IJle dravik Canadese fijnstraal Katwilg Look-zonder-look IJle zegge Poelruit Holpijp Meelbes Gewone smeerwortel Ruige zegge Fioringras Grote weegbree Perzikkruid Heermoes Akkerdistel Kweek Gewone es Geel nagelkruid Dauwbraam Zomereik Harig wilgenroosje Eenstijlige meidoorn Moeraszegge IJle zegge Scherpe boterbloem Gewone klit Moerasspirea Riet Bloedzuring Hondsdraf Kruipende boterbloem Hangende zegge Fluitenkruid Dijkviltbraam Akkervergeet-mij-nietje Haagwinde Engels raaigras Gewoon speenkruid Vogelkers Klimop Gewone berenklauw Gewone esdoorn Gewone vlier Kropaar Kleefkruid Frans raaigras Ruw beemdgras Gewone paardenbloem Kleine maagdenpalm Hazelaar Schijnaardbei Robertskruid Mannetjesvaren Tuinakelei Gewone salomonszegel Bonte gele dovenetel Robertskruid Straatgras Akkerkool Schietwilg Grote vossenstaart Grote brandnetel Moeraskruiskruid Bittere veldkers Rode kornoelje Gewone engelwortel Kleefkruid Bijvoet Moeraswalstro Waterkruiskruid Veenwortel Uitstaande vetmuur Gele lis Gewone veldsla Veldlathyrus Kruldistel Grote wederik Wolfspoot Gele waterkers Veldlathyrus Krulzuring Grote engelwortel Zwart tandzaad Slanke waterkers + Witte Waterkers Kluwenzuring Frans raaigras Zomprus Pinksterbloem D