Eendenleed

Het wee van een aantal wilde eendenfamilies

Stefan van der Heijden

Inmiddels woon ik ruim 15 jaar in Krimpen aan den IJssel langs de IJsseldijk, op de overgang tussen bebouwde kom en de polder. Ik woon met ons gezin in een klein rijtjeshuis. Voor een rijtjeswoning hebben we hier een relatief grote tuin; circa 800 m2. In de tuin wordt zo veel mogelijk rekening gehouden met vooral wilde dieren en in mindere mate ook met wilde planten. Mijn doel is een aantrekkelijke en ecologisch waardevolle tuin te hebben. En dat lukt redelijk goed. Toen we een aantal jaren geleden (nog) meer voor dit doel wilden doen, nodigden we een tuinvogelconsulent uit van Vogelbescherming. Vogelbescherming was hier net mee gestart en wij zagen hierin een goede kans om tips en trucs te krijgen. Helaas werd dit een beetje een fiasco; de consulent zag eigenlijk geen kansen: “Jullie hébben alles; het ís al een vogelparadijs!” zei ze. Tja, dat is een mooi compliment! D

De jaarlijks broedende vogels (zo’n tien soorten) in de tuin zie ik als een ander compliment. Een teken dat het met de bekende benodigde ‘V’s’ (voedsel, veiligheid en voortplantingsmogelijkheden) wel goed zit. Een van de soorten die nu een aantal jaren bij ons komt broeden is de wilde eend. Niet in de geplaatste broedkorven. Na vele jaren waarin de korven niet gebruikt werden, zijn we daar maar mee gestopt. Het was kansloos; de korven werden volledig genegeerd. Broeden doen ze in de takkenril, in ruigte (gras/brandnetel/guldenroede) langs slootkant of in een klimopbegroeiing. De afgelopen jaren hadden we jaarlijks één of soms twee broedgevallen, vaak met kuikens als resultaat. Erg blij waren we dan ook dit jaar dat we voor het eerst drie broedgevallen van de wilde eend hadden. Eén in onze voortuin, waarvan ik gekscherend wel eens zeg dat die ‘een postzegel’ groot is. Hier werd onder een hulststruik gebroed. Laten we eens kijken hoe het afgelopen is met deze drie broedgevallen; in chronologische

Onze ‘postzegel’ met in rood omcirkeld de locatie van een van de drie broedgevallen onder een hulst. Overigens is het dichtstbijzijnde water circa 40 m verderop. volgorde beschreven:

Broedgeval 1 Deze eend zat in de klimop. Ik kwam er eigenlijk pas achter toen het mis was gegaan. Ik had in de strenge winterperiode in februari de klimop vanaf het ijs gesnoeid. Ik kon er na vele jaren eindelijk eens goed en makkelijk bij. Ma eend zat daardoor niet op haar ‘vaste’ stek, die was kennelijk na de snoei te onbeschut geworden. Ik vond het nest verderop doordat ik kapot gepikte eieren zag liggen. De dader(s) is/zijn onbekend gebleven. Het vermoeden was een ekster of een kauw o.i.d. Nou ja, we hadden nog twee andere broedgevallen. Predatie is bekend probleem, hopelijk verging het de andere twee nesten beter.

Broedgeval 2 Dit broedgeval zat in de slootkant; goed verstopt tussen oude resten van brandnetel, gras en guldenroede. Met enige regelmaat ging ik even kijken toen ma van nest af was. Ma had uiteindelijk tien eieren gelegd en was lekker aan het broeden. Het was een zondagavond. Ik kreeg appjes en werd gebeld door de overburen. Een groot deel van onze tuin kunnen wij vanuit huis niet overzien, ook de locatie van dit nest niet. De overburen - aan de andere kant van de sloot - konden het nest wel zien. Er zwom een hond (luid blaffend) in de sloot en op de nabij gelegen waal. Deze hond had ma wilde eend van haar nest gejaagd en probeerde de eend op te pakken. De hond is een bekende zwemmer op deze locatie en veroorzaakt daarbij veel overlast. Degene die hem uitlaat (= niet de eigenaar) heeft het beest niet onder controle. Hij was zichtbaar niet gelukkig met de situatie, maar roepen had geen enkele zin. Ik heb een filmpje gemaakt (bewijs verzamelen) en toen als de brandweer de kano in het water gelegd. Ondertussen werd de afstand tussen de hond en de eenden (pa werd inmiddels ook achtervolgd) steeds kleiner en kleiner. De eenden oogden duidelijk vermoeid; het was een kwestie van tijd eer een van de eenden in bek van de hond zat. Het lukte om met de kano de hond van de eenden te scheiden. De eenden vluchtten en de hond was niet gelukkig met deze interventie. Met zachte dwang, toch handig zo’n lange peddel, dirigeerde ik de hond naar de kant waar hij werd aangelijnd. Op de locatie is het overigens volgens APV verboden je hond los te laten, maar ja… Ik heb de man verzocht de hond niet meer (los) te laten zwemmen. Neem dan een lang stuk touw mee en doe hem daar aan. Of liever

nog: zwem helemaal niet meer met je hond. En zeker niet in het broedseizoen. Later die avond was ma eend niet meer op het nest teruggekeerd. Wellicht was ze te uitgeput of te bang, wie zal het zeggen. Het vervolg laat zich raden: de volgende morgen was ma nog steeds niet terug. Toen ik na het werk terugkwam, was het nest gepredeerd. Lege eischalen of aangepikte eieren lagen in en rondom het nest en verderop in de tuin. Volgens de buren hadden eksters het nest geplunderd. Hier was ik goed ziek van. Predatie kan, en hoort er bij: maar als gevolg van verstoring door een hond…?! Maar ja, we hebben nog een nest… Er was nog hoop ;) Overigens heb ik dit voorval bij de (dieren)politie gemeld. Die kon er niets mee; handhaving loslopende honden is taak van BOA’s. Met een melding bij gemeente kwam ik weinig verder. Nergens kon ik

info vinden om dit bij BOA’s te melden. Blijft toch lastig om het juiste loket te vinden. Om het over de tijd die dit kost maar niet te hebben.

Broedgeval 3 Dit nest was in de voortuin. We konden het goed en van dichtbij volgen. Eind maart - begin april waren pa en ma aanwezig in de voortuin, met duidelijk als doel om een nestplek te vinden. In de periode tot half april werden totaal elf eieren gelegd, waarna ma ging broeden. Op 18 mei was ik in de tuin rond het nest onkruid aan het plukken. Ma was hier wel aan gewend. Auto’s rijden bijna in haar nest langs, kinderen voetbalden rond het nest. En een tuinier rond het nest was ook geen bezwaar. Sterker nog; het geeft bescherming tegen eksters e.d. die inmiddels ook wel door hadden dat ma eend daar aan het broeden was. Ik hoorde gepiep; de eerste kuikens waren te horen!! Zou het na twee mislukte nesten het dan toch gaan lukken? Gezien de andere mislukte nesten wist ik meteen wat te doen. In de gaten houden en de cameraval plaatsen. Ik wilde het moment niet missen dat de kuikens op stap zouden gaan. Maar voor het geval je toch even weg bent, kun je met de cameraval in ieder geval nog zeggen ‘gelukkig hebben we de foto’s nog..’. Helaas, liep het anders dan gehoopt. De volgende dag was ik voor m’n werk vroeg op. Om 5.15 u zat ma eend luidkeels te kwaken; duidelijk gestrest. Hysterisch bijna. Ze zat op het dak van buren. Nergens kuikens te bekennen. Wat was er gebeurd? Een (te) vlugge inspectie van het nest leverde niets op. In de buurt gezocht, nergens een kuiken te vinden. Wat was er gebeurd? Geen idee – maar gelukkig hadden we de beelden nog… Snel las ik de cameraval uit. Tussen 00.15 – en 04.15 uur had een witte kat met kleurverschil in beide ogen de kuikens opgehaald. Hij was in de genoemde periode diverse keren langs gelopen met enkele keren duidelijk eendenkuikens in z’n bek. Ik was om diverse redenen al geen fan van loslopende katten en nu helemaal niet meer… Doordat de kat zeer herkenbaar was met de twee kleuren ogen, was de eigenaar relatief makkelijk op te sporen. Lange leve de buurtapp! Dat kat bleek meer op zijn kerfstok te hebben. De kippen kuikens van een van de buren waren vorig jaar door dit beest gedood en geroofd. Leuk, zo’n loslopende kat in de buurt. Ik ben in gesprek gegaan met de eigenaar. Althans, geprobeerd: tot een echt gesprek is het helaas nooit gekomen. Met een lullige verwijzing naar dit artikel (https://www.ad.nl/politiek/ministeriekat-mag-gewoon-naar-buiten~a9e7c886/) gaf de eigenaar aan in haar recht te staan; de kat mag buiten lopen. “Ben je het er niet mee eens, dan moet je bij de minister zijn”. Daar kwamen we dus niet echt verder mee. Wel kwam ik een volgend saillant detail te weten. Het kleurverschil in de ogen van de kat is het vanwege blindheid aan een oog. De kat is blind geslagen door iemand bij wie de kat postduiven te grazen had genomen… Een ware rover dus, dit ‘huis’dier. Gezien de vorige ervaring heb ik hierbij niet de moeite genomen om dit te melden bij gemeente of politie. Terwijl er toch voldoende munitie en bewijslast is om iets mee te doen zou ik zeggen.

Waarom dit stuk? Wellicht vraagt u zich af waarom ik dit stuk schrijf. Deels is dat omdat ik graag iets wil delen over hoe succesvol het kan zijn als je rekening houdt met (wilde) flora en fauna in je tuin. Een groene tuin met water (vijver), bloeiende nectarrijke beplanting, besdragende soorten, een composthoop etc. kunnen écht het verschil maken. Aan de andere kant wil ik aandacht vragen voor de wilde eend. Als broedvogel gaat het ronduit slecht. Sinds 1990 is het aantal broedparen met 30% achteruit gegaan. De trend in onderstaande grafiek spreekt boekdelen. In 2020 heeft Vogelbescherming het

Het gepredeerde nest en een kapot ei, dat verderop lag De kat in actie. Tussen beide beelden zit 20 min tijd. Op zijn gemak heeft hij ’s nachts het nest leeg geroofd, na vermoedelijk eerst alle kuikens te hebben dood gebeten. Duidelijk is het kleurverschil in de ogen te zien wat enorm hielp om de eigenaar te achterhalen.