PharmaMedica Crna Gora br 11 by PharmaMedica Crna Gora

PharmaMedica O

Z D R A V L J U

N A

R A Z U M L J I V

N A Č I N

www.pharmamedica.rs

C R N A G O R A BROJ 11

GODINA III/2020.

BOL

MIGRENA,

mnogo više od obične glavobolje

GAVEZ

AKTUELNO

ZAŠTO KAŠLJEMO

Infekcije oka kod djece

Enzimi jetre

Postporođajna DEPRESIJA

AVOKADO je odličan za naše zdravlje

Tendinitis, zapaljenje tetiva

Tumori štitaste žlijezde intervju-prof. dr sc. med. Ranko Raičević

MOŽDANI UDAR P O T R A Ž I T E

S L E D E Ć I

B R O J

P O Č E T K O M

AN T A PL ERAK S E B IMJ PR J U L A

2 0 2 0 .

Postoje trenuci kada svoj život stavljate u tuđe ruke i najvažnije je da one budu sigurne.

EUROMEDIK HIRURGIJA

Euromedik bolnica i stacionar Bulevar umetnosti 29, Novi Beograd Pregled možete zakazati na: 011/7359-159, 062/800-7197 062/185-4725

NAŠ TIM D EO IN Č I VIŠ

ZLIČITIH A IZ RA HIRURG TI HIRURGIJE OBLAS

sadr žaj

BROJ 11

V ijesti

Novosti i zanimljivosti iz svijeta medicine i zdravlja 6.

I ntervju

Prof. dr sc. med. Ranko Raičević: Moždani udar 10.

Neurologija

Migrena, mnogo više od obične glavobolje 12.

Euromedik

Tumori štitaste žlijezde 14.

A ktuelno

Zašto kašljemo

Reč urednice Krize su sastavni deo života, one nam omogućavaju da rastemo, razvijamo se i menjamo. Pored razvojnih kriza, postoje i akcidentne, kakva je i ova izazvana pandemijom i one nas ranjavaju ali nas mogu i osnažiti. Kriza izazvana virusom korone je drugačija, suspendovala je fizičke kontakte, zagrljaje i razvila strah od dodira čime nas je i dodatno otuđila, prebacila nas u svet virtuelnog, ograničila nam kretanje i slobodu. Počeli smo da čeznemo za sitnicama koje život znače, za svim onim svarima koje su nam se pre korone podrazumevale. Da li nas je korona vratila nama samima, lupila nam packu i pokazala da smo previše maleni da se igramo sa prirodom?! Da li je podstakla na globalnu solidarnost ili je pokazala da se ipak treba uzdati samo u se i u svoje kljuse?! Iz svega što se dešava treba izvući pouku, kineski ideogram za krizu označava istovremeno i opasnost i mogućnost. Kako dalje, izbor je naš!

Urednik, mr ph. spec. Jasmina Jović Novaković

18.

22.

Suplementacija

FerriMore® - revolucija u tretmanu deficita gvožđa 24.

Mamin kutak

Postporođajna depresija 26.

Oftalmologija

Infekcije oka kod djece 28.

Gastroenterologija

Gasovi, nadimanje... tegobe koje nas tako često muče 30.

H rana kao lijek

Avokado je odličan za naše zdravlje 32.

Ortopedija

Tendinitis, zapaljenje tetiva 34.

Fitoterapija Gavez

36.

Iz ugla psihologa

Kako izbjeći najčešće greške prilikom izbora partnera 40.

42.

Dizajn i prelom: Pharma Medica Design Studio

web: www.pharmamedica.rs

L aboratorija Enzimi jetre

Glavni i odgovorni urednik: mr ph. spec. Jasmina Jović Novaković

Marketing: Pharma Medica, agencija za marketing

Suplementacija

Beta glukani

Predstavljamo

FLEXITOL – prijatelj za noge i ruke kod osoba sa dijabetesom e-mail: office@pharmamedica.rs Štampa: Cicero, Beograd Fotografije: Shutterstock Izdaje: PharmaMedica, agencija za marketing, 11000 Beograd, Arh.Gerasima Zelića 6/17 tel: +381 65 231. 80. 36

CIP Katalogizacija u publikaciji Narodna biblioteka Srbije, Beograd 613/614 PHARMA Medica : o zdravlju na razumljiv način / glavni i odgovorni urednik Jasmina Jović Novaković. - Izd. za Crnu Goru. - God. 1, br. 1 (2017)- . - Beograd : PharmaMedica, agencija za marketing, 2017- (Beograd : Cicero). - 27 cm Dvomesečno. ISSN 2560-4546 = Pharma Medica (Izd. za Crnu Goru) COBISS.SR-ID 240135436

Izdavač ne odgovara za sadržaj oglasnog i zakupljenog prostora. Časopis je besplatan

ON-LINE IZDANJE NA www.pharmamedica.rs

VIJESTI

Emocionalna trauma može biti okidač autoimunih bolesti

OPORAVAK JE RIZIČNIJI OD SAME OPERACIJE

3 4

Za mnoge hirurške pacijente najopasnije vrijeme nije ono koje provedu na hirurškom stolu već vrijeme oporavka u bolnici ili kod kuće. Kanadska studija u koju je bilo uključeno više od 40 000 nekardiološki operisanih pacijenta u 28 bolnica iz 14 zemalja, pratila je oporavak 30 dana od operacije. U ovom periodu, 715 operisanih pacijenata je umrlo pri čemu samo 5 na operacionom stolu. U bolnici je umrlo 500 pacijenata a 210 tokom postoperativne kućne njege. Gotovo polovina svih postoperativnih smrti uključila je bar jednu od tri velike komplikacije: krvarenja, oštećenje srca, infekciju. Ovo istraživanje jasno ukazuje da se mora više pažnje posvetiti postoperativnoj nezi bolesnika.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

Osobe koje pate od ozbiljnih emocionalnih reakcija nakon proživljene traume ili intenzivnog stresa (postraumatski stresni poremećaj), sklonije su nastanku autoimunih bolesti, zaključak je studije koju su sproveli naučnici Karolinska Instituta u Stokholmu. Razvoj autoimunih poremećaja češći je kod žena. Najčešći autoimuni poremećaji koji na ovaj način nastaju su reumatoidni artritis, celijakija, lupus, ulcerozni kolitis, Kronova bolest i multipla skleroza. Emocionalnom traumom ili intenzivnim stresom koji povećava rizik za nastanak ovih bolesti smatraju se smrtni slučaj, pretnja smrću, ozbiljne povrede, seksualno nasilje. „Ovim ne možemo reći da stres uzrokuje autoimmune bolesti, već da je uočena korelacija“, rekao je dr Song za Journal of the American Medical Association.

DECA KOJA SISAJU PALAC I GRICKAJU NOKTE NISU SKLONA ALERGIJAMA

Veliki je broj teorija o tome zašto je broj dece koja imaju neku vrstu alergije, u porastu. U prilog tzv. higijenskoj hipotezi prema kojoj važan uzrok pojave alergije je neizlaganje dece štetnim klicama u najranijoj dobi, idu rezultati istraživanja koja su sprovedena na Dunedin School of Medicine, Novi Zeland. Naučnici su otkrili da 45% trinaestogodišnjaka ima bar jednu blagu reakciju na neki alergen (pas, mačka, polen trava, prašina). Uočeno je takođe, da je pojava blagih alergijskih reakcija kod dece koja sisaju palac i grickaju nokte ipak niža, 31%, odnosno 40% među decom koja imaju jednu od ove dve navike. Deca, stavljajući prst u usta, povećavaju svoju izloženost mikrobima, što doprinosi razvoju njihovog imunog sistema.

www.pharmamedica.rs

ZAGAĐENA ŽIVOTNA SREDINA PODJEDNAKO LOŠE UTIČE NA ZDRAVLJE KAO I PUŠENJE

Osobe koje žive u područjima gde je zagađenje vazduha veliko mogu imati oštećenje pluća poput onog koje se javlja kod osoba koje puše kutiju cigareta dnevno. Ovo se posebno odnosni na područja gde postoji visoka koncentracija prizemnog ozona što se inače sreće u velikim gradovima, posebno u toku ljeta. U manjim količinama ozon iritira oči, grlo, nos i disajne puteve dok visoke koncentracije mogu biti i smrtonosne. Studija sprovedena u Americi pratila je 450 000 ljudi, naučnici su utvrdili da ljudi koji žive u gradovima s visokom koncentracijom ozona tokom 18 godina imaju 30% veći rizik smrtnosti uslijed bolesti organa za disanje. U EU najveća dopuštena koncentracija ozona je 0,006%, dok SZO preporučuje da najveća koncentracija ozona ne prelazi 0,0051%. U Americi, dopušten nivo ozona je 0,004%.

ULOGA HMELJA U REGULACIJI METABOLIČKOG SINDROMA

KARDIO TRENING DOPRINOSI BOLJEM PAMĆENJU Studija koja je sprovedena prije desetak godina pokazala je da su vježbači koji su trčali dva do tri jednominutna sprinta pamtili nove riječi 20% brže od onih koji nisu bili izloženi ovom naporu. Kardio trening pojačava protok krvi čime se podstiče rast ćelija u predelu hipokampusa odgovornom za pamćenje i verbalno učenje. Studija Univerziteta u Pittsburghu, pokazala je da aerobno utrenirane osobe imaju za oko 7% veći hipokampus od onih koji preferiraju sedentarni stil života. Osobama koje pretežno sjede preporučuje se pola sata trčanja 2-3 puta nedeljno što popravlja pamćenje i sposobnost rješavanja zadataka za 30%. Na smanjenje rizika od razvoja demencije utiče i druženje. Studije koje su objavljene u American Journal of Public Health pokazuju da žene koje imaju razvijen socijalan život imaju 26% manji rizik za razvoj demencije u odnosu na one koje vode usamljenički život. Ukoliko se u obzir uzmu ova istraživanja opšti zaključak bi bio: što ste fizički aktivniji i više se družite rizik od razvoja zaboravnosti biće manji.

www.pharmamedica.rs

Procjenjuje se da je čak trećina populacije u riziku od razvoja metaboličkog sindroma koga odlikuju povišene vrijednosti masnoće u krvi, povišen nivo šećera, gojaznost abdominalnog tipa, povišen krvni pritisak. Hmelj sadrži antimikrobne supstance koje smanjuju zapaljenje u organizmu i pomažu metabolizam glukoze i holesterola čime se ostvaruje povoljan efekat u prevenciji metaboličkog sindroma. Takođe, naučnici sa Univerziteta Ohajo, dokazali su da neki sastojci hmelja pomažu kod metaboličkog sindroma djelujući na crijevne bakterije. Hmelj je svima poznat kao biljka koja se koristi u proizvodnji piva ali sve više se proučavaju i njena ljekovita svojstva. Čaj od hmelja na primjer, ima antidepresivni učinak dok se jastuci punjeni hmeljom preporučuju osobama koje imaju problema sa spavanjem. Ekstrakt šišarkica hmelja pokazao se kao odlična pomoć kod ublažavanja simptoma menopauze i danas postoje dijetetski suplementi na bazi hmelja koji su dizajnirani za ovu svrhu.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

INTERVJU

Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, što zbog nezdravih životnih navika što zbog činjenice da se životni vijek produžava, projekcije su da će do 2040. moždani udar biti vodeći uzrok smrtnosti u svijetu. O simptomima, faktorima rizika i prevenciji razgovarali smo sa pukovnikom prof. dr sc. med. Rankom Raičevićem

PUKOVNIK PROF. DR SC. MED. RANKO RAIČEVIĆ Klinika za neurologiju, Vojnomedicinska akademija Predsednik Društva neurologa Srbije

MOŽDANI UDAR M

oždani udar je treći uzrok oboljevanja i umiranja u ukupnoj populaciji. Češći je kod muškaraca, ali je kod žena oblik ispoljavanja teži i ishod je lošiji. Kod četvrtine pacijenata moždani udar ima smrtni ishod neposredno ili tokom prve godine, kod četvrtine zaostaje deficit koji zahtjeva tuđu njegu i pomoć (invalidnost), dok se jedna polovina pacijenata oporavi i u većoj mjeri vraća normalnom životu.

Šta je moždani udar? Moždani udar predstavlja iznenadni neurološki deficit, koji nastaje kada, uslijed poremećaja moždane cirkulacije, nervne ćelije ne dobijaju hranljive materije i kiseonik koji su neophodni za rad i preživljavanje što uzrokuje njihovo odumiranje.

Postoje dvije vrste moždanog udara, i to: ishemijski, koji nastaje kada krvni ugrušak (tromb) zapuši moždanu arteriju i hemoragijski, koji nastaje uslijed pucanja krvnog suda u mozgu. Tako su npr. osobe sa povišenim masnoćama u krvi i aterosklerotičnim krvnim sudovima pod većim rizikom za nastanak ishemijskog moždanog udara, dok su osobe sa povišenim krvnim pritiskom pod većim rizikom za hemoragijski moždani udar. Ishemijski moždani udar je mnogo češći, 85% svih moždanih udara su ishemijski.

Faktori rizika za dobijanje moždanog udara

Najpoznatiji faktori rizika za nastanak moždanog udara su: hipertenzija, poremećaji srčanog ritma, suženje karotidnih arterija, povećan nivo masnoće u krvi, šećerna bolest, gojaznost, pušenje, nedovoljna fizička aktivnost. Neki faktori rizika su direktno povezani sa moždanim udarom, dok neki djeluju indirektno, povećavajući sklonost ka nastanku bolesti koje dovode do nastanka moždanog udara. Otkrivanjem i uklanjanjem faktora rizika u značajnoj mjeri se može smanjiti učestalost

Faktori rizika za nastanak moždanog udara su: hipertenzija, poremećaji srčanog ritma, suženje karotidnih arterija, povećan nivo masnoće u krvi, šećerna bolest, gojaznost, pušenje...

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

moždanog udara. Ranije se gojaznost smatrala indirektnim faktorom rizika međutim, dokazano je da gojaznost predstavlja direktan faktor rizika. Ponekad je, naročito kod mlađih bolesnika, teško utvrditi faktor rizika. Na žalost, prvo se oglasi moždani udar, pa se shvati da neki poremećaj postoji. Kod takvih bolesnika se obavlja vrlo detaljno kliničko ispitivanje, koje često podrazumijeva i genetske analize. One mogu otkriti i različite nasljedne poremećaje npr. u faktorima koagulacije (zgrušavanja) krvi koji mogu biti uzrok moždanog udara. Srčani i moždani udar su bolesti koje su vrlo slične i stalno se prepliću, pa bi logično bilo da od ovih bolesti oboljevaju i ljudi koji pripadaju istom tipu ličnosti. Utisak je da ipak nije tako i da različiti tipovi ličnosti oboljevaju od srčanog i moždanog udara. Osobe koje oboljevaju od srčanog udara su menadžerskog tipa, ambiciozne i stalno pod stresom, dok su oso-

www.pharmamedica.rs

Kako prepoznati moždani udar? Najčešći simptomi moždanog udara su oduzetost jedne polovine lica i tijela, poremećaji govora (nerazgovjetan govor, otežan govor, nemogućnost da se nađe određena riječ), naglo gubljenje ili zamućenje vida pogotovu na jednom oku ili dijelu vidnog polja, duple slike pri gledanju, gubitak ravnoteže i koordinacije, utrnulost, slabost. Moždani udar se može manifestovati i poremećajem stanja svijesti, bilo dezorjentisanošću ili pretjeranom pospanošću. Moždani udar je urgentno stanje, pa kada

se jave simptomi koji ukazuju na moždani udar neophodno je u što kraćem roku pozvati službu hitne pomoći koja će se pobrinuti da se pacijent adekvatno zbrine. Po učestalosti moždanog udara mi se nalazimo na vrhu ljestvice što se objašnjava neadekvatnim odnosom prema nekim faktorima rizika, a važnu ulogu ima i specifičnost naše ishrane u zimskim mjesecima kada su brojne slave i druga okupljanja koja podrazumijevaju prekomjeran unos hrane i pića.

be koje oboljevaju od moždanog udara zatvorene, društveno neaktivne, slabijeg imovinskog stanja, socijalno deprimirane.

ju funkciju. Upravo zato vrijeme igra ključnu ulogu kada su oštećenja koja su uzrokovana moždanim udarom u pitanju.

Vrijeme je ključan faktor

Trombolitička terapija otapanje krvnog ugruška

Ishemijski moždani udar nastaje kada krvni ugrušak zapuši moždanu arteriju, uslijed čega nervne ćelije dijela mozga, koji ovaj krvni sud ishranjuje, ostaju bez kiseonika i glukoze i one odumiru. Nervne ćelije koje su na rubnim područjima se pritaje tj. umanjuju svoju funkciju, „hibernišu se” i, ako u određenom roku dobiju kiseonik i hranljive materije, ove ćelije mogu da povrate svo-

Trombolitička terapija ishemijskog moždanog udara je vrlo efikasna i neophodno je da se primjeni unutar 4,5 sata od nastanka moždanog udara. Ona djeluje tako da otapa krvni ugrušak, krvni sud ponovo postaje prohodan, pa i pritajene ćelije ponovo vraćaju svoju funkcionalnost. Ova terapija je kod nas uvedena na samom kraju 20. vijeka i pokazala se kao

jako moćna; preko 50% bolesnika posle dobijanja terapije ostaje bez bilo kakvog invaliditeta i vraća se svom ranijem životu. Što se prije primjeni i stepen oštećenja biće manji. Veliki procenat bolesnika, njih oko 60%, reagovaće potpunim oporavkom. Ipak, terapija je i agresivna, pa samim tim izvjesne grupe bolesnika ovu terapiju ne smiju da dobiju. Postoji čitav niz kriterijuma koji moraju da budu zadovoljeni da bi ova terapija mogla da se primjeni.

Mehanička tromboektomija Nova metoda liječenja akutnog moždanog udara je mehanička tromboektomija. Ova metoda predstavlja endovaskularno uklanjanje ugruška iz zapušenog krvnog suda koji opskrbljuje mozak, pa se cirkulacija ponovo uspostavlja i spriječavaju dalja oštećenja. Postupak je sličan koronarografiji, samo što se umjesto u srce endovaskularnim kateterom ulazi u krvne sudove mozga. Postupak je prikladan za pacijente kod kojih postoji zapušenje jednog od velikih krvnih sudova mozga. Ovi bolesnici najčešće imaju teška neurološka oštećenja.

Žene i moždani udar Žene imaju veći ukupan rizik za moždani udar, veću stopu smrtnosti, veću stopu invaliditeta. Tokom svog života žene imaju i dodatne faktore rizika za nastanak moždanog udara koji su povezani sa hormonskim promjenama

www.pharmamedica.rs

Učestalost moždanog udara je veća kod muškaraca, ali je oblik ispoljavanja moždanog udara NASTAVAK NA SLEDEĆOJ STRANI

PharmaMedica Crna Gora

SVAKI MINUT JE VAŽAN Za oba postupka postoje vremenska ograničenja. Sistemska tromboliza se može primjeniti 4,5 sata od pojave simptoma moždanog udara kod pacijenata mlađih od 80 godina, a kod starijih od 80 godina unutar 3 sata. Mehanička tromboektomija trebalo bi da se sprovede unutar 6 sati od pojave simptoma moždanog udara. Podaci iz literature ukazuju da bi liječenje moglo da bude uspješno i ako se metoda primjeni unutar 24h, ali uvijek treba imati na umu da, što se prije ponovo uspostavi cirkulacija oštećenja posljedice će biti manje. Svakog minuta u moždanom udaru propada dva miliona neurona. KAKO SPRIJEČITI PONOVNI MOŽDANI UDAR? Najveći rizik za pojavu drugog moždanog udara postoji odmah nakon prvog, 3% preživjelih pacijenata ima drugi udar u roku od godinu dana, a čak 30% pacijenata u toku prve dvije godine. Može se reći i da svaki deseti bolesnik u narednih 3-5 godina ponovo dobije moždani udar. Najvažnije je kako spriječiti da do moždanog udara ponovo dođe. Djelovanjem na faktore rizika i uvođenjem terapije (antiagregacione i u nekim slučajevima antikogulantne), koja spriječava stvaranje ugruška i njegovo širenje, učestalost pojave ponovljenog moždanog udara se smanjuje. Bolesnicima koji imaju poremećenu koagulaciju i bolesnicima sa aritmijom absolutom daje se antikoagulantna terapija. U cilju prevencije ponovnog moždanog udara neophodno je promijeniti i životne navike. U ishranu treba uvjesti nezasićene masti, voće, povrće, ribu. Pušenje cigareta se mora potpuno obustaviti, a veoma je važna i fizička aktivnost, pa se savjetuje svakodnevna šetnja u trajanju od najmanje 30 minuta.

kod žena teži i ishod je lošiji. Žene imaju veći ukupan rizik za moždani udar, veću stopu smrtnosti, veću stopu invaliditeta. Tokom svog života žene imaju i dodatne faktore rizika za nastanak moždanog udara koji su povezani sa hormonskim promjenama. To su: trudnoća i period nakon trudnoće (puerperijum), uzimanje kontraceptivnih pilula, menopauza. Kada je u pitanju prepoznavanje simptoma moždanog udara, razlike između muškaraca i žena nema, ali činjenica je da se žene kasnije javljaju ljekaru. Tradicionalno, žene su više okrenute brizi o porodici i ne žele da porodicu izlažu brizi i problemima, čekaju da se simptomi povuku, odnosno nadaju se da će pomoći ako se odmore ili uzmu ljekove, skrivaju simptome od bližnjih i nastavljaju uobičajene aktivnosti. Ishodi liječenja su samim tim lošiji i posljedice dugotrajnije.

Život nakon moždanog udara Osoba koja je preživjela moždani udar mora da bude svjesna da je preživjela jedno životno ugrožavajuće stanje i da je velika sreća da je iz te bitke izašla kao pobednik. U zavisnosti od stepena deficita ne treba odustajati od mjera rehabilitacije bilo fizikalne, motorne, socijalne, psihičke. Ako je

Treba biti svjestan da postoji ne tako mali rizik od ponovnog moždanog udara i da svaki novi sa sobom nosi i novo oštećenje kao i novi klinički entitet, kognitivni poremećaj po tipu vaskularne demencije, što je još veći problem

Brzina oporavka pacijenata zavisi od tipa moždanog udara, od ozbiljnosti oštećenja mozga, od godina starosti pacijenta i od toga koliko se brzo krenulo sa rehabilitacijom. Najčešće rehabilitacija traje 3-6 mjeseci, ali su istraživanja pokazala da pacijenti koji su nastavili rehabilitaciju i nakon tog perioda imaju znatna poboljšanja. Osobe sa blažim oblikom moždanog udara se brzo oporave, dok oporavak osoba sa težim moždanim udarom može trajati doživotno. Najveće poboljšanje se primjećuje u prvih par mjeseci, ali kod nekih pacijenata i nakon godinu i dvije dana. Bitno je da vježbanje postane svakodnevna rutina.

Depresija nakon moždanog udara stepen deficita takav da se osoba može vratiti svom životnom pozivu, nema razloga da to ne učini, naravno uz poštovanje svih stanja i oboljenja koja su dovela do moždanog udara. Treba biti svjestan da postoji ne tako mali rizik od ponovnog moždanog udara i da svaki novi sa sobom nosi i novo oštećenje kao i novi klinički entitet, a to je razvoj kognitivnog poremećaja po tipu vaskularne demencije što je još veći problem. Međutim, isto tako treba biti svjestan da se uz redovnu primjenu propisane tera-

pije rizik od ponovnog moždanog udara značajno smanjuje.

Depresija nakon moždanog udara je česta pojava i nastaje uslijed biohemijskih promjena u mozgu. Rehabilitacija nakon Bolesnik je bezvoljan, zabrinut, moždanog udara plačljiv, ima nesanicu. DepresiProgram rehabilitacije nakon mož- ja značajno usporava oporavak danog udara se prilagođava stanju bolesnika. Bitno je da porodisvakog pacijenta posebno. Kada ca i sam bolesnik budu upoznati ljekar ustanovi da je bolesnik stasa simptomima kako bi ih blagobilan i sposoban za rehabilitaciju, vremeno prepoznali. Bolesnicima počinje se sa asistiranim fizičkim koji imaju depresiju nakon možvježbama. Bitno je rehabilitaciju danog udara ordinira se terapija nastaviti i nakon odlaska iz bolni- ljekovima iz grupe inhibitora prece, u kućnim uslovima, pa je neop- uzimanja serotonina i uključuje hodno o tome edukovati porodicu. psihoterapija. l

Žene se kasnije javljaju ljekaru Tradicionalno, žene su više okrenute brizi o porodici i ne žele da porodicu izlažu brizi i problemima, čekaju da se simptomi povuku, odnosno nadaju se da će pomoći ako se odmore ili uzmu ljekove, skrivaju simptome od bližnjih i nastavljaju uobičajene aktivnosti. Ishodi liječenja su samim tim lošiji i poslje dice dugotrajnije.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

Krema sa zaštitnim faktorom treba vam

i kada niste na plaži Najveće UV zračenje je svakako tokom vrelih ljetnjih dana, zbog čega bi trebalo odabrati adekvatnu zaštitu za kožu. Lice je dio tijela koji je najviše izložen suncu i zato mu je potrebna posebna njega, jer se na licu najbrže javljaju iritacije koje UV zračenje izaziva, kao i alergije od sunca. Ultraljubičasto zračenje uzrokuje većinu vidljivih simptoma starenja. Zaštita od sunca efikasno sprečava prijevremenu pojavu bora ili pigmentacije. Takođe, zračenje je krivo i za mnoga kožna oboljenja koja se mogu spriječiti ukoliko koristite preparate za zaštitu kože. Dr. Grandel Serum SPF 30 i Dr. Grandel Serum SPF 50 su idealna zaštita u toku ljetnjih dana. Serumi su laganih tekstura, apsorbuje se brzo u kožu i ne ostavljaju masni trag. Mogu se svrstati u svakodnevnu njegu, bilo da je zaštitna, hidrantna, protivupalna, umirujuća ili regenerativna. Glavni sastojci su Vitamin E i pantenol. Vitamin E pomaže u održavanju vlažnosti kože, ima protivupalna svojstva i djeluje protiv slobodnih radikala. Pantenol umiruje kožu i podržava njen prirodni proces regeneracije.

Dr. Grandel kozmetika – Crna Gora drgrandel.cg

www.glosarij.me

Uvoznik, generalni zastupnik i distributer Glosarij d.o.o., Vojislavljevića 76, Podgorica, Montenegro

NEUROLOGIJA

BOL

Migrena, mnogo više od obične glavobolje Migrena je neurološko stanje koje može da izazove brojne simptome. Najčešće je karakterišu jake, onesposobljavajuće glavobolje, a javljaju se i mučnina, povraćanje, teškoće u govoru, ukočenost, osjećaj peckanja, preosjetljivost na svjetlo i zvuk.

igrene mogu da počnu u djetinjstvu ili se pojavljuju na pragu odraslog doba. Žene češće imaju migrenu nego muškarci. Ukoliko neko u porodici pati od migrene, velika je verovatnoća da ćete je i vi imati.

Simptomi migrene

Istraživači još uvijek nisu identifikovali uzrok migrene, ali su otkrili nekoliko faktora koji doprinose nastanku, kao što je smanjenje nivoa serotonina. Okidač za napad migrene može biti jako svjetlo, ekstremni temperaturni uslovi, dehidratacija, promjene atmosferskog pritiska, hormonske promjene kod žena, jak stres, jaki zvukovi, intenzivna fizička aktivnost, preska-

Simptomi migrene se mogu javiti dan ili dva prije pojave same glavobolje i poznati su kao simptomi prodromalne faze. To su: žudnja za hranom, depresija, umor ili manjak energije, učestalo zijevanje, hiperaktivnost, iritabilnost, ukočenost vrata. Kod migrene sa aurom, aura se javlja poslije ove prodromalne faze. Tokom aure mogu se javiti: nerazgovjetan govor, osjećaj peckanja na licu, u rukama ili nogama, pojava

TIPOVI MIGRENE

Migrena sa aurom

Postoji više vrsta migrene, ali je najčešća i osnovna podjela na migrene bez aure i migrene sa aurom.

25% svih migrena čine migrene sa aurom. Prema Međunarodnom udruženju za glavobolje ovu migrenu karakterišu najmanje 2 napada sa sledećim osobinama: A ura je prolazna i uključuje najmanje 1 od ovih simptoma: • Problemi sa vidom (najčešći simptom) • Senzorni problemi na tijelu, licu ili jeziku (bockanje, mravinjanje, vrtoglavica)  Problemi sa govorom P roblemi sa pokretljivošću ili slabost koja traje do 72 sata M oždani simptomi, kao što su: problem sa govorom, vertigo, zujanje u ušima, problem sa sluhom, duple slike, poremećaj pokreta i ravnoteže P roblemi sa očima (svjetlaci ili privremeno sljepilo na jednom oku) Aura obično prethodi glavobolji, ali se može nastaviti i kad se glavobolja pojavi, a nekada obije počinju u isto vrijeme.

Šta izaziva migrenu?

Migrena bez aure Prema Međunarodnom udruženju za glavobolje migrenu bez aure karakteriše najmanje 5 napada sa sledećim osobinama:  Napad glavobolje obično traje 4-72 sata  Glavobolja ima najmanje dva od ovih obilježja: • Pojavljuje se na jednoj strani glave • Bol je pulsirajući ili probadajući • Jačina bola je srednja do jaka  Bol se pogoršava sa pokretom poput hodanja ili penjanja stepenicama  Glavobolja ima najmanje jedno od ovih obilježja: • Pojačana osjetljivost na svjetlost • Pojačana osjetljivost na zvuk • Mučnina sa ili bez povraćanja ili dijareja

kanje obroka, izmjene u navikama u spavanju, upotreba ljekova poput oralnih kontraceptiva i nitroglicerina, neuobičajeni mirisi, neka hrana, pušenje, upotreba alkohola, putovanje.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

MIGRENA KOD DJECE

MIGRENE I TRUDNOĆA

Djeca mogu patiti od istih vrsta migrene kao i odrasle osobe i često su udružene sa depresijom i anksioznim poremećajima. Do tinejdžerkog doba djeca češće imaju simptome koji se javljaju na obije strane glave, bol u potiljačnom dijelu je rijedak, a migrene obično traju 2-72 sata. Neke vrste migrena koje su česte u dječijem uzrastu su abdominalna migrena, benigni paroksizmalni vertigo i ciklično povraćanje.

oblika ili svjetlaca u vidnom polju, privremeni gubitak vida. Sledeća faza je faza napada. Ovo je najakutnija ili najteža faza kada se javlja migrenozni bol. Kod nekih osoba ova faza se može preklopiti sa fazom aure. Faza napada može trajati od nekoliko sati do nekoliko dana, simptomi variraju od osobe do osobe i uključuju: pojačanu osjetljivost na svjetlost i zvuk, mučninu, vrtoglavicu, jednostranu glavobolju, pulsirajući bol u glavi, povraćanje. Poslije faze napada osoba će veoma često osjetiti postdromalnu fazu, tokom koje se obično javljaju promjene raspoloženja i ponašanja. To varira od euforičnog stanja i ekstremne sreće do osjećaja umora i apatije. Može se javiti i blaga, tupa glavobolja. Dužina i intenzitet svih faza se razlikuje od osobe do osobe, a ponekad se dešava i da faza napada prođe bez glavobolje.

Migrenozni bol Migrenozni bol ljudi opisuju kao pulsirajući, probadajući, onesposobljavajući, a može se javiti i kao jak, konstantan bol. Može početi kao blag, ali bez terapije će postati umjeren do jak. Najčešće pogađa regiju čela, obično je jednostran, ali se može javiti i na obije strane ili se smjenjivati. Većina migrena traje oko 4h, a ako se ne tretiraju ili ne reaguju na terapiju mogu da traju i do 72h, pa čak i do 7 dana. Kod migrena sa aurom bol se može preklopiti sa fazom aure, a može i da se uopšte ne pojavi.

Više od polovine ljudi sa migrenom imaju mučninu kao simptom, a većina i povraća. Ovi simptomi mogu početi kad i glavobolja, međutim najčešće počinju jedan sat nakon početka glavobolje

www.pharmamedica.rs

Mučnina kod migrene Više od ½ ljudi sa migrenom imaju mučninu kao simptom, a većina i povraća. Ovi simptomi mogu početi kad i glavobolja, međutim najčešće počinju 1h nakon početka glavobolje. Ako se javi samo mučnina mogu se uzeti ljekovi, ali ako postoji i povraćanje lijek se neće resorbovati, pa će migrena postati ozbiljnija. U slučaju mučnine bez povraćanja koriste se antiemetici, ljekovi koji spriječavaju i olakšavaju mučninu. Od pomoći može biti i akupresura. Jedna studija iz 2012. godine je pokazala da akupresura smanjuje intenzitet mučnine povezane sa migrenom u roku od 30 minuta.

Terapija migrene Migrena se ne može izliječiti, ali se može držati pod kontrolom, kako bi se smanjila učestalost i ublažili simptomi. Terapija zavisi od starosne dobi, učestalosti napada, tipa migrene, ozbiljnosti, opšteg stanja organizma i drugih ljekova koje eventualno uzimate. Terapijski plan obično predstavlja kombinaciju ovih elemenata: • Samopomoć (ležanje u tihoj, zatamnjenoj sobi, masaža skalpa, stavljanje hladne obloge na čelo ili vrat) • Smanjenje stresa i izbjegavanje okidača • Upotreba ljekova iz grupe NSAIL i acetaminofena • Upotreba ljekova za migrenu koji se uzimaju svaki dan kako bi se migrena spriječila i smanjila njena učestalost • Upotreba ljekova koji pomažu kod mučnine i povraćanja • Hormonska terapija, ako je migrena povezana sa nivoom hormona • Alternativne mjere poput meditacije, akupresure, akupunkture. Česta i ponavljana upotreba ljekova za glavobolju može da izazove tzv. povratnu glavobolju. Zato je važno konsultovati se sa ljekarom koliko često uzimati ove ljekovi i koje su druge alternative. l

Kod mnogih žena migrena se poboljšava tokom trudnoće, ali nakon porođaja, zbog naglih hormonskih promjena dolazi do pogoršanja. Migrena u trudnoći zahtijeva posebnu pažnju, jer je nedavna studija pokazala da ona povećava vjerovatnoću da dodje do prevremenog porođaja, preklampsije ili da beba ima manju porođajnu težinu.

PREVENCIJA MIGRENE Neki od ovih koraka mogu prevenirati napad migrene: Naučite šta su okidači za vašu migrenu i pokušajte da ih izbjegavate Hidrirajte se Ne preskačite obroke Kvalitetno spavajte Prestanite da pušite Smanjite stres Relaksirajte se Redovno vježbajte.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

EUROMEDIK

Tumori štitaste žlijezde autor: dr Ivan Marković, zdravstveni sistem Euromedik

Štitasta žlijezda (štitnjača, latinski tireoidea) je žlijezda sa unutrašnjim lučenjem i pripada endokrinom sistemu. Njeni hormoni regulišu metabolizam i kontrolišu kalcijum u organizmu.

Papilarni karcinom štitaste žlijezde čini 80-85% karcinoma štitnjače. Najčešće raste veoma sporo, a obično ga karakteriše postojanje više tumora

zrasline u štitastoj žlijezdi su česte, u medicini se nazivaju nodusi (čvorovi) ili tumori. Većina su benigni tumori, ali neki su maligni, što znači da se mogu širiti u obližnja tkiva, limfne čvorove i druge organe u tijelu. I benigni i maligni tumori štitaste žlijezde se operišu, a odluku o tome donose endokrinolog i hirurg. Karcinom odnosno maligni tumor štitaste žlijezde je najčešći karcinom endokrinog sistema i predstavlja oko 2% svih karcinoma kod ljudi. Broj oboljelih je u stalnom porastu širom svijeta u poslednje tri decenije. Žene višestruko češće oboljevaju nego muškarci, ali nije utvrđeno iz kog razloga.

Karcinom – maligni tumor štitaste žlijezde je najčešći karcinom endokrinog sistema i predstavlja oko 2% svih karcinoma kod ljudi. Žene višestruko češće oboljevaju nego muškarci, ali nije utvrđeno iz kog razloga. Znaci i simptomi raka štitaste žlijezde

Rak štitaste žlijezde može dati različite znakove ili simptome: izraslina u vratu, koja ponekad raste brzo, oticanje u vratu, opipljivi čvoKarcinom štitaste žlijezde rići i bol u prednjem dijelu vrata, Postoji nekoliko tipova karcinoma koji se ponekad širi do ušiju, proštitaste žlijezde, a najčešći su papi- muklost ili promjene u glasu koje larni i folikularni. ne prolaze, otežano gutanje, proPapilarni karcinom štitaste žlijez- blemi sa disanjem, stalni kašalj de čini 80-85% karcinoma štitnja- koji nije uzrokovan prehladom. če. Najčešće raste veoma sporo, a Međutim, najčešće nijedan od obično ga karakteriše postojanje ovih znakova i simptoma nije priviše tumora. sutan kada je bolest u početnom Često se šire (metastaziraju) na stadijumu. limfne čvorove u vratu (i do 80%). Takođe, može se otkriti pri ruPravovremenom i adekvatnom tinskim pregledima ili na snimaoperacijom mogu biti potpuno njima, najčešće ultrazvukom ili izliječeni. drugim metodama, zbog drugih Folikularni karcinom štitaste žlijez- zdravstvenih problema. de čini do 10% karcinoma štitnja- Detaljni pregled podrazumiječe. Obično je u pitanju samo jedan va: fizikalni pregled ljekara, ultumor, rijetko se širi na limfne čvo- trazvučni pregled štitaste žlijezde rove, ali je u 10-30% slučajeva raši- i cijelog vrata, uzimanje krvi za ren u udaljene organe, kao što su određene testove, biopsija tumopluća ili kosti, već u vrijeme dija- ra i drugi pregledi: scintigrafija štignoze. Liječenje je uglavnom hirur- taste žlijezde, rendgenski snimak ško, a prognoza veoma dobra. pluća, kompjuterizovana tomo-

Karcinom štitaste žlijezde se može otkriti pri rutinskim pregledima ili na snimanjima, najčešće ultrazvukom ili drugim metodama, zbog drugih zdravstvenih problema

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

grafija (CT), magnetna rezonancija (MRI), pozitronska emisiona tomografija (PET), pregled glasnih žica, ultrazvuk trbuha, kardiološki pregled. Odluku o izboru dijagnostičkih procedura, daljem liječenju ili praćenju donosi iskusan dijagnostičko-terapijski tim ljekara: endokrinolog, hirurg, radiolog, specijalista nuklearne medicine i patolog. Poslije operacije uključuju se medikalni onkolog i radioterapeut.

Kako se liječi rak štitaste žlijezde? Liječenje raka štitaste žlijezde zavisi od proširenosti (stadijuma) bolesti i faktora rizika koji se procjenjuju tokom dijagnostičkih pregleda. Koriste se: hirurgija, terapija hormonima štitaste žlijezde, tera-

Pacijenti koji su operisani uglavnom imaju uredan postoperativni tok i mogu da napuste bolnicu posle 2-3 dana. pija radioaktivnim jodom, spoljašnje zračenje, hemioterapija, posebni ljekovi. Najbolji pristup je primjena dvije ili više metoda. Većina karcinoma štitaste žlijezde se može izliječiti, pogotovo ako se nisu proširili (metastazirali) na udaljene dijelove tijela.

Hirurgija Hirurgija je glavni oblik liječenja za skoro sve slučajeve karcinoma štitaste žlijezde, sem uznapredovalih ili neoperabilnih. Štitasta žlijez-

da i limfne žlijezde se operišu, čak i kada su prisutne udaljene metastaze.  Lobektomija je operacija u kojoj se uklanja jedan režanj štitaste žlijezde u kome se nalazi karcinom. Najčešće se uklanja i tkivni most ispred dušnika, koji povezuje dva režnja. Veoma rijetko se operativno liječenje završava samo lobektomijom, i to kod mikroskopskih karcinoma, kada postoji samo jedan fokus. Najčešće se na ovaj način samo postavlja definitivna dijagnoza raka, a zatim uradi totalna tiroidektomija.  Totalna tiroidektomija je operacija kojom se uklanja cijela štitasta žlijezda. Preporučuje se kod svih karcinoma i ima za cilj uklanjanje svih fokusa karcinoma, jer su posebno papilarni često multifokalni i u oba režnja. Takođe, na ovaj način se omogućava efikasna primjena radioaktivnog joda u liječenju. Tokom operacije se najveća pažnja poklanja čuvanju nerava za glasne žice i paraštitastih žlijezda.  Operacija limfnih čvorova podrazumijeva uklanjanje okolnih limfnih čvorova u vratu. Pacijenti koji su operisani uglavnom imaju uredan postoperativni tok i mogu da napuste bolnicu poslije 2-3 dana. Ukoliko operaciju izvodi iskusan i dobro obučen hirurg i njegov hirurški tim, navedene komplikacije su izuzetno rijetke i javljaju se kod manje od 1% pacijenata. l

Nehirurški vidovi liječenja Poslije uklanjanja štitaste žlijezde, organizam ne može više da proizvodi tiroidni hormon, pa je neophodno da se on uzima u obliku pilula (tableta). Time se obezbijeđuje regulisanje metabolizma, odnosno utroška energije u tijelu i spriječavanje rasta eventualno zaostalog tkiva štitaste žlijezde i mogući razvoj novog karcinoma. Terapija radioaktivnim jodom (J131) ubija ćelije i štitne žlijezde i karcinoma i primjenjuje se prema određenim protokolima, a najčešće kada postoji ostatak tkiva štitaste žlijezde, metastaze u limfnim čvorovima ili drugim organima. Spoljašnje zračenje se koristi kod karcinoma

www.pharmamedica.rs

koji ne reaguju na terapiju radioaktivnim jodom ili kada je operacija nemoguća. Hemioterapija predstavlja upotrebu antikancerskih lijekova koji se daju preko vene ili u obliku tableta. Hemioterapija nije naročito efikasna kod karcinoma štitaste žlijezde, ali srećom najčešće nije ni potrebna. Ponekad se koristi kod uznapredovalih karcinoma, kada drugi oblici liječenja nemaju efekta. Posljednjih godina ispituju se i koriste drugi tipovi ljekova, koji se nazivaju ciljana terapija, a djeluju na posebne dijelove ćelija raka. Uspješnost liječenja je različita i najčešće se primjenjuju u sklopu kliničkih studija.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

RECIDIV BOLESTI

Karcinom, koji se ponovo pojavi posle liječenja, zovemo recidiv ili relaps bolesti. Obično se promjene javljaju u vratu, ređe na mjestu ležišta štitaste žlijezde, ako je uklonjena u cjelosti, a češće u limfnim čvorovima, posebno ako nisu uklonjeni tokom prve operacije. Ukoliko se dopunskom dijagnostikom procjeni da je operacija moguća, radi se takozvana reoperacija.

KONTROLE I PRAĆENJE POSLIJE LIJEČENJA

Poslije završenog liječenja vaš ljekar će vam savjetovati česte kontrole. Kontrole obuhvataju razgovor o subjektivnom stanju i simptomima, fizikalni pregled, uzimanje krvi za testiranje hormonskog statusa radi određivanja optimalne doze lijeka. Povremeno se može predložiti ultrazvučni pregled ili scintigrafija cijelog tijela sa radioaktivnim jodom. Sve ovo je neophodno da bi se pratilo stanje zdravlja ili ustanovilo da li se rak vratio. Većina pacijenata sa karcinomom štitaste žlijezde ima dobru prognozu, ali su kontrole obavezne do kraja života

AKTUELNO

Zašto kašljemo? Kašalj je refleksna radnja koja čisti disajne puteve od mukusa i stranih čestica koje izazivaju iritaciju. Svi kašljemo kada s vremena na vrijeme treba da pročistimo grlo, ali postoje i stanja u kojima je kašalj učestaliji i dugotrajniji. Šta treba da znamo o kašlju? Kašalj koji traje kraće od 3 nedjelje je akutni kašalj i većina epizoda akutnog kašlja će proći ili će se ublažiti tokom dvije nedjelje. Ako kašalj traje između 3 i 8 nedjelja i u tom periodu se ne poboljšava govorimo o subakutnom kašlju, dok uporan kašalj koji traje duže od 8 nedjelja smatramo hroničnim. U slučaju iskašljavanja krvi ili kašlja koji podsjeća na pseći lavež obavezno se treba javiti ljekaru, kao i ukoliko u roku od nekoliko nedjelja nema nikakvog poboljšanja.

Šta izaziva kašalj? Kašalj mogu izazvati različiti, privremeni ili trajni faktori.

Iritansi Kašljanje je standardan način pročišćavanja disajnih puteva. Kada su disajni putevi nadraženi mukusom ili stranim česticama poput dima ili prašine, kašalj je refleksna radnja koja ima za cilj otklanjanje tih čestica i olakšavanje disanja. Najčešće je ovaj tip kašlja povremen i nije čest i kada izloženost iritansu prestane i kašalj se umiruje.

Virusi i bakterije Najčešći uzrok kašlja su respiratorne infekcije tipa gripa i prehlade. Infekcije organa za disanje obično izazivaju virusi i one mogu trajati od nekoliko dana do nedjelje. U slučaju infekcija kašalj je konstantan, u početku suv, a kasnije sa iskašljavanjem. Iskašljani sadržaj može biti proziran, što je najčešći slučaj kada je u pitanju virusna infekcija, ali može biti i žućkaste do zelenkaste boje, što ukazuje na infekciju bakterijama. Kašalj može pratiti zapaljenje grla, teško disanje, zapušen nos i bolovi u grudima. Kašalj u slučaju infekcija uvijek treba adekvatno tretirati kako se ne bi i inače nadražena sluznica disajnih puteva još više iritirala. U ovu svrhu mogu se koristiti preparati na bazi ljekovitog bilja.

Ako kašalj traje između 3 i 8 nedjelja i u tom periodu se ne poboljšava govorimo o subakutnom kašlju, dok uporan kašalj koji traje duže od 8 nedjelja smatramo hroničnim

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

Pušenje Pušenje je veoma čest uzrok kašlja i ovo je obično hroničan kašalj upečatljivog zvuka. Čestice dima iritiraju odnosno nadražuju sluznicu organa za disanje što uzrokuje kašalj koji je suv. Vremenom dolazi i do razvoja zapaljenja i povećanog lučenja sluzi te kašalj prelazi u produktivni i ima hronični tok. Za pušački kašalj je karakteristično da je posebno izražen u jutarnjim satima i javlja se u napadima: traje dok se ne iskašlje oskudni, gusti sekret koji se u toku noći nakupio u disajnim putevima. Kao posljedica dugotrajne konzumacije duvana razvija se hronična opstruktivna bolest pluća. Prvi korak u rešavanju ove vrste kašlja je prestanak pušenja, a u cilju ublažavanja intenziteta kašlja i za lakše iskašljavanje od pomoći su i sirupi na bazi bilja.

KADA JE KAŠALJ URGENTNO STANJE?

Ukoliko kašalj dugo traje, ne poboljšava se i javljaju se i neki dodatni simptomi, potrebno je potražiti pomoć ljekara. Ti dodatni simptomi su: groznica, bol u grudima, glavobolja, konfuzija. Iskašljavanje krvi ili problemi sa disanjem zahtijevaju hitnu medicinsku pomoć.

Astma

Čest uzrok kašlja je astma. Astmatični kašalj je obično nadražajan i suv, pojavljuje se iznenada, a uzrok je kontakt sluznice disajnih puteva sa nekom supstancom na koju je osoba osjetljiva i koja nadražuje disajne puteve. Kod blažih oblika astmatični kašalj može biti pokrenut smijanjem, udahom hladnog vazduha, dubokim udahom. Nakon što se napad kašlja smiri u plućima se čuje zvuk koji se opisuje kao sviranje u grudima. Kao i kod drugih vrsti opstruktivnog kašlja tako i kada je uzrok astma, osoba osjeća da se guši, nedostaje joj vazduh. Može se javiti bez obzira na doba dana, a češći je u toku noći. Kod opstruktivog kašlja od pomoći su pumpice koje sadrže bronhodilatatore, tj ljekove koji šire disajne puteve čime se opstrukcija eliminiše.

Bolest srca

Kašalj koji prati gušenje, otežano disanje, pojačava se prilikom napora ili u ležećem položaju može biti znak srčane slabosti, odnosno „popuštanja“ srca. U plućima se čuje karakteristično pucketanje. Sekret koji se iskašljava može biti penušav, vodenast. Ovaj tip kašlja riješava se liječenjem osnovne bolesti, a od pomoći mogu biti i neke nefarmakološke mjere poput spavanja na uzdignutom jastuku i unos većih količina vode.

POMOĆ KOD KUĆE

Ljekovi

Neki ljekovi poput inhibitora angiotenzin-konvertujućeg enzima, tzv. ACE-inhibitora, koji se koriste u terapiji visokog krvnog pritiska, mogu da izazovu kašalj. Po prekidu terapije ovim ljekovima kašalj prestaje. Ukoliko je kašalj jako izražen i ometa svakodnevne aktivnosti, neophodno je obratiti se kardiologu kako bi korigovao terapiju i propisao ACE inhibitor koji ima manji potencijal da izazove ovaj neželjeni efekat. Kašalj izazvan ovom vrstom ljekova je suv i nadražujuć, ali ako traje duži vremenski period, dugotrajna nadraženost disajnih puteva može uzrokovati zapaljenje.

Problemi sa organima za varenje Hronični kašalj može da izazove i GERB (gastroezofagealna refluksna bolest), a to je stanje u kojem se sadržaj želuca vraća u jednjak, što stimuliše refleks u trahejama izazivajući kašalj. Liječenjem osnovne bolesti i kašalj nestaje. Kašalj u slučaju GERB-a se najčešće pojavljuje nakon obroka, suv je, ali zbog karakterističnog zvuka osoba stiče utisak da se ipak radi o produktivnom kašlju. Izolovana primjena preparata za ublažavanje kašlja ne riješava problem, već terapija osnovne bolesti i uvođenje odgovarajućeg režima ishrane. Kašalj koji se pojavljuje u napadima tokom uzimanja hrane, najčešće tečnosti, ukazuje na vezu između jednjaka i sistema za disanje (fistula), što se sreće kod tumora jednjaka i pluća. Kada postoji poremećaj refleksa gutanja (npr. kod Parkinsonove bolesti), kašalj se može javiti nakon uzimanja hrane pošto dio hrane dospijeva u sistem za disanje. Samomedikacija u ovim slučajevima nije opravdana, već je neophodno potražiti pomoć ljekara.

www.pharmamedica.rs

Kašalj izazvan virusima se ne liječi antibioticima. U kućnim uslovima se ovaj kašalj može ublažiti:  Unošenjem velike količine tečnosti  Podizanjem uzglavlja tokom spavanja  Ispiranjem grla toplim rastvorom slane vode  Izbjegavanjem iritanasa poput prašine i dima  Dodavanjem meda ili đumbira u topao čaj  Upotrebom dekongestivnih sprejeva za nos  Preparatima na bazi bilja (sirupi, tablete, pastile…) koje možete kupiti u apotekama.

Ostali faktori

Hronični kašalj može da izazove i GERB koji stimuliše refleks u trahejama izazivajući kašalj

Kašalj mogu da izazovu i stanja kao što su: oštećenje glasnih žica, postnazalni drip, bakterijske infekcije poput upale pluća i velikog kašlja i ozbiljna stanja kao što su plućna embolija, tumor pluća.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

Kako u apoteci odabrati preparat za pomoć kod kašlja?

Stručna pomoć Stručna pomoć podrazumijeva da će ljekar pogledati grlo, poslušati pluća i postaviti neka pitanja u vezi sa drugim simptomima. Ukoliko je kašalj izazvan bakterijama ljekar će propisati antibiotike. Ljekovi se najčešće uzimaju nedjelju dana i u tom periodu kašalj se povuče. U nekim slučajevima će propisati i sredstvo za iskašljavanje ili sirup protiv kašlja. Ukoliko ne može da utvrdi uzrok kašlja ljekar može tražiti da uradite i neke dodatne testove, kao što su: • Rendgenski snimak pluća • Testovi krvi i kože • Bris grla Iako se retko javlja kao jedini simptom kod problema sa srcem, ljekar može tražiti i EHO srca da bi se uvjerio da srce radi dobro i nije uzrok kašljanja. Teži slučajevi kašlja mogu zahtijevati dodatne dijagnostičke postupke.

Kašalj nikada ne treba zanemarivati. Dugotrajnim kašljanjem se oštećuje sluznica disajnih puteva i stvara pogodno tlo za razvoj infekcije i kašalj treba tretirati na pravi način. Preparat koji treba da olakša tegobe uzrokovane kašljanjem treba birati na osnovu tipa kašlja, farmaceutskog oblika koji je najpogodniji za primjenu i kvaliteta: Tip kašlja. Kod suvog i nadražajnog kašlja cilj je spriječiti kašljanje kako bi se spriječila dalja iritacija disajnih puteva i oštećenje sluznice, dok se kod produktivnog kašlja stimuliše iskašljavanje kako bi se eliminisao nakupljeni sekret i spriječio razvoj infekcije. Dakle, prvi korak je da odaberete preparat shodno tipu Dugotrajnim kašlja. Danas postoje i preparati koji djelukašaljanjem se ju uspješno na oba tipa kašlja, npr. oni na bazi oštećuje sluznica bršljana ili preparati koji sadrže ekstrakte više disajnih puteva i ljekovitih biljaka. stvara pogodno Farmaceutski oblik. Da li ćete uzeti preparat u obliku sirupa, klasičnih tableta, tableta za sitlo za razvoj sanje ili šumećih, ili pak kapi, zavisi od staroinfekcije sti osobe kojoj je proizvod namijenjen i ličnih preferenci. Djeci se preporučuju kapi ili sirup dok su odraslima dostupni svi farmaceutski oblici. Registacija proizvoda. Kada smo odredili tip kašlja i farmaceutski oblik, pacijent nailazi na sledeću ne tako bezazlenu poteškoću oko izbora - više proizvođača prave slične proizvode. Koji je bolji? Uvijek prednost dajte onima koji su registrovani kao biljni ljekovi, što znači da su takvi proizvodi prošli sve kontrole i ispitivanja efikasnosti i bezbjednosti kao bilo koji drugi sintetski lijek, što ih neosporno čini pouzdanijim u odnosu na preparate sličnog sastava koji su registrovani kao dijetetski suplementi. Renomirani proizvođač. Kupovina preparata renomiranog proizvođača nije pomodarstvo, već realna potreba kako bi se osigurao najbolji izbor. Renomirani proizvođači mnogo novca ulažu u ispitivanja, analize, u inovativne molekule zbog čega su i stekli reputaciju kakvu imaju. l

Šta se dešava ukoliko se kašalj ne tretira? U većini slučajeva kašalj će proći u roku od 1-2 nedjelje i neće izazvati nikakve dugotrajne posljedice. U nekim slučajevima ozbiljan kašalj može izazvati privremene komplikacije, kao što su: umor, vrtoglavica, glavobolja... Do povlačenja ovih tegoba dolazi sa otklanjanjem primarnog uzroka kašlja. Kašalj koji je simptom nekog ozbiljnijeg stanja neće proći sam od sebe. Ukoliko se ne tretira, osnovno stanje će se pogoršati i izazvati druge simptome.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

godina originala

Pobedite kašalj snagom prirode godina originala

Za celu porodicu

Biljni lek protiv kašlja za decu i odrasle

Četvorostruka snaga bršljana Razređuje sekret Olakšava iskašljavanje

Ublažava simptome zapaljenja Smiruje produktivni kašalj

Pre upotrebe detaljno proučiti uputstvo! O indikacijama, merama opreza i neželjenim reakcijama na lek, posavetujte se sa lekarom ili farmaceutom.

LABORATORIJA

Enzimi jetre Jetra je organ od vitalne važnosti za ljudski organizam, jer ima centralnu ulogu u metabolizmu, varenju, detoksikaciji i eliminaciji supstanci iz tijela. Laboratorijske testove koriste kliničari za dijagnostikovanje, praćenje i prognoziranje stanja kod bolesnika sa bolešću jetre.

autori: Mr Ana-Marija Mastilović, spec. medicinske biohemije Mr Iva Perović Blagojević, spec. medicinske biohemije

estovi koji se koriste za ispitivanje funkcije jetre mogu se podijeliti na one koji ukazuju na njenu ekskretornu, sintetsku ili metaboličku funkciju, kao i mjerenja aktivnosti enzima od kojih se u dijagnostici bolesti jetre najčešće koriste aspartat aminotransferaza (AST), alanin aminotransferaza (ALT), alkalna fosfataza (ALP), kao i glutamil transferaza (GGT). AST i ALT se uobičajno označavaju kao transaminaze.

AST i ALT AST je enzim koji je prije svega prisutan u srcu, jetri, skeletnim mišićima i bubrezima. Nalazi se i u drugim tkivima i to u pankreasu, plućima, slezini, eritrocitima. ALT je enzim koji je najviše zastupljen u jetri i bubrezima, dok je u mnogo manjim količinama prisutan u srcu i mišićima. Oba enzima su u krvi normalno prisutna u niskim koncentracijama. Pri povredi ćelija jetre (hepatocita) enzimi se oslobađaju u krv što dovodi do porasta njihove aktivnosti. Radi otkrivanja oštećenja hepatocita, najčešće se zajedno određuju AST i ALT. ALT je specifičniji test, jer se povećana aktivnost ovog enzima retko javlja kod drugih bolesti. Osim toga, aktivnost ALT ostaje duže povišena od aktivnosti AST.

Povećane aktivnosti AST i ALT Serumski nivoi transaminaza, ALT i AST su dva najkorisnija parametra za procjenu oštećenja hepatocita. Povećanje aktivnosti AST se javlja i u akutnim oštećenjima srčanog mišića, kao i skeletnih mišića. Neznatno povećanje aktivnosti ALT se povremeno viđa kod povreda skeletnih mišića ili nakon jačih treninga. Zato u kliničkoj praksi nije neuobičajena pojava da je povišena aktivnost AST, ALT ili oba enzima istovremeno u nehepatičnim stanjima poput infarkta miokarda ili oštećenja skeletnih mišića. Bolesti jetre su najvažniji uzrok povećanja aktivnosti ALT, odnosno najčešći uzrok povišenih vrijednosti AST. Najčešće je aktivnost ALT viša nego AST (izuzetak je alkoholni hepatitis, ciroza jetre).

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

Kod akutnih bolesti jetre, kao što su virusni hepatitis ili druge bolesti koje su povezane sa akutnim izumiranjem hepatocita, aktivnosti ALT i AST u serumu mogu biti povišene i prije pojave znaka i simptoma bolesti (kao što je žutica). Aktivnosti oba enzima kod akutne povrede jetre mogu biti i do 100 puta veće od gornje granice referentnih vrednosti (najčešće su povećane 10 do 40 puta). Kod alkoholnog hepatitisa i ciroze jetre više je povećana aktivnost AST u odnosu na ALT – odnos AST/ALT je veći od 2. Toksični hepatitis (izazvan hemikalijama koje toksično djeluju na jetru) se karakteriše vrlo visokim aktivnostima ALT i AST. U hroničnom hepatitisu postoji perzistentno povećanje aktivnosti ALT. Dijagnoza ovog tipa hepatitisa se

www.pharmamedica.rs

ITS

NOVO

(International Trade System, Beograd)

na tržištu Crne Gore

„Naša MISIJA je ZDRAV I SREĆAN ČOVEK“ Jedinstveni, efikasni i bezbedni preparati za rešavanje i prevenciju najčešćih zdravstvenih tegoba

CONPROSTA I CONPROSTA FORTE – ekstrakt polena uljane repice za efikasno rešavanje tegoba kod uvećane prostate, upale prostate (prostatitis) i kod erektilne disfunkcije

CYSTICLEAN CAPSULE – ekstrakt brusnice, sa najvećom koncentracijom aktivne komponente proantocijanidina (PAC), za efikasno i bezbedno (i kod dece i trudnica) rešavanje i prevenciju urinarnih infekcija

HEPANOKLIN TABLETE – jedinstveni biljni preparat za zaštitu jetre sa efikasnim delovanjem na njenu regeneraciju Uvoznik za Crnu Goru Glosarij d.o.o.

REGULEX KAPSULE – jedinstveni ekstrakt medicinske gljive Coprinus comatus za efikasnu regulaciju šećera u krvi i prevenciju komplikacija dijabetesa

KALKULIT SIRUP – kombinacija 13 lekovitih biljaka, poboljšava i čuva funkciju bubrega i efikasno deluje na smanjenje, rastvaranje i eliminaciju kamenaca iz urinarnog trakta

HEMOR M MAST – jedinstvena mošusna mast za efikasno rešavanje problema sa hemoroidima, unutrašnjim i spoljašnjim, analnih fisura i svraba u analnoj regiji

INTERNATIONAL TRADE SYSTEM

LIPOTAB TABLETE – jedinstvena biljna kombinacija za efikasnu i bezbednu regulaciju nivoa holesterola, prevenciju ateroskleroze i zaštitu krvnih sudova i srca

SERAPEPT-250 KAPSULE – ubrzava ozdravljenje, efikasno smanjuje znake upale, smanjuje otoke i bol, maksimalna doza za maksimalni efekat Viline vode bb, Beograd, Tel/fax: + 381 11 2750 058, 270 066

www.itsbeo.co.rs

Funkcije jetre su brojne, a neke još uvek nisu do kraja proučene. Jetra je sakriven organ, često se kaže i podmukao, jer pacijenta ostavlja bez simptoma, sve dok se bolest ne razbukti postavlja ukoliko je povećanje prisutno duže od 6 mjeseci nakon epizode akutnog hepatitisa. Aktivnost AST je umjereno povišena. U nealkoholnoj masnoj jetri (NAFLD) koja se može javiti u sklopu metaboličkog sindroma (karakterišu ga gojaznost, visoka koncentracija triglicerida, nizak HDL-holesterol i poremećaj koncentracije glukoze) aktivnosti ALT i AST su povišene. Kod karcinoma jetre ili metastaze karcinoma jetre aktivnost transaminaza je umjereno povišena (aktivnost AST je veća od ALT). U početnom stadijumu maligne infiltracije jetre aktivnost enzima u krvi je često normalna. Kod opstrukcije žučnih puteva (prisustvo kamena), vrijednosti ALT i AST mogu biti povišene. Pri primjeni različitih ljekova (nesteroidni anti-inflamatorni ljekovi, antibiotici, antiepileptici, statini, itd.), nekih dijetetskih suplemenata i biljnih preparata aktivnost ovih enzima može biti blago ili umjereno povišena. Snižene vrijednosti nemaju dijagnostički značaj.

Bilirubin Bilirubin normalno nastaje u najvećem procentu razgradnjom hema iz pigmenta hemoglobina koji se nalazi u eritrocitima. Kada eritrociti ispune svoj životni vijek (eritrociti prosječno žive 120 dana), počinje njihova degradacija i nizom metaboličkih procesa nastaje bilirubin. Bilirubin, čvrsto vezan za transportni protein albumin, putem krvi dolazi u jetru. Nakon odvajanja od albumina, bilirubin u jetri podleže konjugaciji, koja ima za cilj njegovu brzu ekskreciju u žuč i eliminaciju iz organizma putem stolice. Dakle, koncentracija konjugovanog bilirubina u serumu zdravih osoba je jako niska (<10% ukupnog bilirubina).

Konjugovani bilirubin Bilirubin se u serumu nalazi u dva oblika: nekonjugovani (bilirubin vezan za albumin, nerastvorljiv u vodi) i konjugovani (rastvorljiv u vodi). Koncentracija bilirubina u serumu predstavlja zbir ove dve forme. Jetra ima kapacitet da metaboliše i ekskretuje čak 10 puta

NEKONJUGOVANI BILIRUBIN Normalno, oko 90% koncentracije ukupnog bilirubina u serumu čini nekonjugovani oblik. Kada postoji hiperbilirubinemija i njen najveći dio čini nekonjugovani bilirubin i bolest jetre nije prisutna, ljekar može da posumnja na jedno od dva objašnjenja: urođeno smanjena sposobnost jetre da konjuguje bilirubin (Gilbert-ov ili Crigler-Najer-ov sindrom) ili hemoliza u uzorku krvi. Gilbert-ov sindrom je češći i blaži oblik, javlja se kod 5% ljudi i dovodi do umjerene hiperbilirubinemije bez simptoma. Anemija i povećanje broja retikulocita mogu biti prisutni u ovakvim slučajevima. Nivoi bilirubina u serumu nemaju prognostički značaj, niti govore o težini bolesti, osim kod alkoholne bolesti jetre.

DOBRO JE ZNATI Jetra je izuzetno važan organ. Još stari Vavilonci govorili su da je ona rezervoar krvi, u kome se nalazi duša. Jetra je glavna laboratorija u kojoj se odvijaju svi metabolički procesi. Funkcije jetre su brojne, a neke još uvek nisu do kraja proučene. Jetra je sakriven organ, često se kaže i podmukao, jer pacijenta ostavlja bez simptoma, sve dok se bolest ne razbukti. U najvećem broju slučajeva, poremećaj u funkcionisanju jetre otkriva se rutinskim pregledima, jer jetra ne boli, što otežava blagovremeno postavljanje dijagnoze i početak liječenja. Samo mali broj oboljelih ima opšte simptome, kao što su slabost, malaksalost, nelagodnost, tištanje pod desnim rebarnim lukom. Bolesti jetre su rasprostranjene na svim kontinentima. Neke su češće u razvijenim, a druge u zemljama sa nižim socijalnim standardom. Najzastupljenija su virusna oboljenja jetre, izazvana hepatitisom B i C, a prate ih oštećenja, izazvana alkoholom.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

više bilirubina od prosječne dnevno sintetisane količine. S obzirom da se mjerenjem koncentracije bilirubina u serumu ispituje sposobnost jetre da ekskretuje supstance putem žuči ili urina, blagi poremećaj hepatične ekskrecije ne dovodi do povećanja koncentracije bilirubina u serumu (hiperbilirubinemije). Međutim, povećana koncentracija konjugovanog bilirubina u serumu ukazuje na bolest jetre. Takođe, samo ovaj oblik bilirubina može biti prisutan u urinu što skoro uvek implicira na bolest jetre. l

www.pharmamedica.rs

SUPLEMENTACIJA

FerriMore - revolucija u tretmanu deficita gvožđa ®

autor: mr ph. spec. Jelena Šteković

Anemije su najčešće hematološke bolesti i jedno od najčešćih patoloških stanja u humanoj populaciji. Nerijetko, anemije su posljedice drugih patoloških stanja koja zahtijevaju dijagnostiku, prevenciju i liječenje.

sna. Kako su simptomi nespecifični, potvrda da se radi o anemiji donosi se na osnovu laboratorijskih ispitivanja. Da bi se spriječila anemija neophodna je pravilna i izbalansirana ishrana koja je u skladu sa uzrastom djeteta. Sadržaj gvožđa je različit u različitim namirnicama. Gvožđe iz hrane se slabo apsorbuje - nešto bolje iz namirnica životinjskog (do 30%), a slabije iz namirnica biljnog porijekla (do 5%). Kombinacija mesa i povrća (svježeg, kuvanog ili grilovanog) predstavlja idealnu kombinaciju koja poboljšava apsorpciju gvožđa. Međutim, uz takav obrok ne treba piti mlijeko, kakao, jogurt ili čaj, jer kalcijum iz mlijeka, odnosno tanini iz čaja mogu umanjiti već ionako lošu apsorpciju gvožđa iz hrane.

Kod djece sa lošim navikama u ishrani, djece sportista, djevojčica u tinejdžerskim godinama, odnosno kod djece sa hroničnim bolestima često se dijagnostikuje anemija

ideropenijska anemija je najčešći oblik anemije koja se javlja u dječijem uzrastu, a nastaje zbog deficita (nedostatka) gvožđa u organizmu. Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) 47,4% djece predškolskog, odnosno 25,4% školskog uzrasta ima anemiju. Do deficita gvožđa u organizmu najčešće dolazi bilo zbog njegovog povećanog gubitka, poremećaja u resorpciji ili povećanih potreba, odnosno nedovoljnog unosa gvožđa putem hrane. Ubrzan tjelesni rast i razvoj često ne prati i adekvatan unos gvožđa. Kod djece sa lo-

šim navikama u ishrani, djece sportista, djevojčica u tinejdžerskim godinama, odnosno kod djece sa hroničnim bolestima (celijakija, inflamatorne bolesti crijeva, srčana insuficijencija i sl.) često se dijagnostikuje anemija. Simptomi anemije su u početku veoma blagi i dugo ostaju prikriveni. Uobičajeno su prisutni umor, malaksalost, glavobolja, vrtoglavica, neraspoloženje, razdražljivost, smanjena koncentracija, bledilo kože, sluznice usana, desni, konjuktiva, noktiju i dlanova, otežano disanje, lupanje srca, ubrzan srčani rad, hladnoća ruku i nogu, poremećaj

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

Važno je znati da, kada se dijagnoza anemije postavi, ona se ne može popraviti samo ishranom, već je u terapiju neophodno uključiti i neki od farmaceutskih preparata gvožđa. Od skoro na tržištu se može naći nova formulacija preparata gvožđa koja se zasniva na lipozomalnoj tehnologiji kojom se poboljšala komplijansa (pravilno uzimanje terapije), odnosno preduprijedili neželjeni efekti koji su se javljali u toku liječenja preparatima sa konvencionalnim solima gvožđa. Lipozomalna tehnologija izrade predstavlja inovativni sistem distribucije gvožđa koja obezbjeđuje bolju apsorpciju i veću bioraspoloživost gvožđa, bez neželjenih gastrointestonalnih tegoba (čak i u visokim dozama), bez interakcije sa drugim nutrijentima, bez metalnog ukusa u ustima, bez prebojenosti zuba, sluzokože i tamne stolice, uz laku i jednostavnu primjenu - jedanput dnevno. l

www.pharmamedica.rs

MAMIN KUTAK

Postporođajna depresija Autor: dr Vesna Tepšić Ostojić, psihijatar brine o bebi i obavlja ostale uobičajene dnevne aktivnosti.

Rođenje djeteta rađa i mnoge emocije, od sreće i uzbuđenja do straha i uznemirenosti. Ponekad donosi i nešto neočekivano – depresiju. Mnoge mame nakon porođaja iskuse tzv. „baby blues”. Javljaju se promjene raspoloženja i epizode plačljivosti koje uglavnom brzo prolaze.

Postporođajna psihoza Postporođajna psihoza je rijetko stanje koje se razvija, uglavnom, u toku prve dvije nedjelje nakon porođaja. Znaci i simptomi su najizraženiji i najteži i uključuju: • zbunjenost i dezorjentaciju • halucinacije i sumanute ideje • paranoju • pokušaje povređivanja sebe ili djeteta.

Fizički i emocionalni faktori

eđutim, kod nekih majki se nakon porođaja javlja mnogo izraženiji oblik koji se naziva postporođajna depresija. Najteži oblik, koji se srećom i najređe javlja, naziva se postporođajna psihoza. Postporođajna depresija ne nastaje zbog poremećaja karaktera i nije znak slabosti ličnosti, nego je jednostavno jedna od mogućih komplikacija porođaja. Ukoliko se nakon porođaja jave simptomi depresije neophodno ih je što prije liječiti i uživati u materinstvu. „Baby blues” - za ovo stanje je karakteristično da su simptomi relativno blagi i da traju od nekoliko dana do nedjelju ili dvije. Najčešči simptomi koji se mogu javiti su: • česte promjene raspoloženja • tuga, neraspoloženje • anksioznost • razdražljivost • plačljivost • rasejanost • otežano uspavljivanje i česta noćna • buđenja • ranojutarnja buđenja.

Ovi simptomi ne utiču značajnije na svakodnevno funkcionisanje i brigu o bebi.

Postporođajna depresija Postporođajna depresija može početi kao „baby blues”, ali znaci i simptomi su znatno izraženiji i duže traju. Neliječena može trajati nedjeljama ili čak mjesecima. Simptomi postporođajne depresije uključuju: • neraspoloženje i tugu • izražene promjene raspoloženja • gubitak apetita • različite oblike nesanice

•

pojačanu razdražljivost ili ljutnju • osjećaj iscrpljenosti ili nedostatka energije • gubitak interesovanja za seks • osjećaj nedostatka zadovoljstva u životu • osjećanja srama, krivice ili neadekvatnosti • osjećaj nemogućnosti vezivanja za dijete • udaljavanje od porodice i prijatelja • razmišljanje o povređivanju sebe ili djeteta. Razvojem poremećaja ovi simptomi utiču i na sposobnost majke da

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

Ulogu u nastanku postporođajne depresije imaju i fizički i emocionalni faktori. Posle porođaja dolazi do naglog pada nivoa hormona estrogena i progesterona, što značajno utiče na raspoloženje. Pad nivoa hormona štitaste žlijezde ili anemija dovode do osjećaja umora i nedostatka snage. Dolazi i do promjena u volumenu krvi, krvnom pritisku, imunom sistemu, metabolizmu, što sve može doprineti osjećanju iscrpljenosti i promjenama raspoloženja. Prvih nedjelja nakon porođaja smanjena je količina sna i odmora. Majke mogu biti zabrinute da li će moći dovoljno dobro da se brinu o bebi. Takođe, mogu imati osjećaj gubitka kontrole nad sopstvenim životom, osjećati se manje privlačnima, usamljenima. Zahtjevno starije dijete, problemi sa dojenjem, finansijski problemi ili nedostatak podrške partnera, porodice ili prijatelja mogu doprineti nastanku postporođajne depresije. Poremećaj se može razviti nakon bilo kog porođaja, ne samo prvog. Rizik se povećava ako je majka ranije bolovala od depresije ili imala postporođajnu depresiju nakon prethodnog porođaja. Rizik je veći i ukoliko je trudnoća bila neželje-

www.pharmamedica.rs

Šta možete uraditi sami?

na ili neplanirana, postoje problemi s partnerom ili stresan događaj tokom same trudnoće.

Komplikacije Ukoliko se ne liječi, postporođajna depresija utiče na odnos majke i djeteta i može izazvati i probleme u funkcionisanju porodice. Primjećeno je da se kod djece neliječenih majki češće javljaju problemi u ponašanju, problemi sa hranjenjem i spavanjem, izlivi besa i hiperaktivnost. Ponekad je odložen i razvoj govora. Neliječena postporođajna depresija može trajati mjesecima ili duže i preći u hronični depresivni poremećaj i

Ukoliko se ne liječi, postporođajna depresija utiče na odnos majke i djeteta i može izazvati i probleme u funkcionisanju porodice tako imati značajan negativan uticaj na zdravlje i kvalitet života.

Neophodan je pregled psihijatra Da bi se postavila dijagnoza postporođajne depresije neophodno je da se simptomi depresivne epizode ispolje unutar 4 nedjelje od porođaja. Psihijatrijski pregled se može dopuniti i internističkom kontrolom. Uz rutinsku laboratoriju neophodno je mjerenje nivoa gvožđa kao i nivoa hormona štitaste žlijezde.

Iako postporođajna depresija nije stanje koje možete liječiti sami, ipak možete uraditi dosta da ubrzate i olakšate oporavak. Uključite svakodnevnu fizičku aktivnost, to mogu biti i šetnje sa bebom. Prijaće i vama i njoj. Zdravo se hranite, izbjegavajte pušenje i akohol. Spavajte i odmarajte se što više. Odvojite vrijeme za sebe. Izađite obavezno iz pidžame, zakažite kod frizera, kozmetičara, pedikira… Organizujte vrijeme sa drugaricama i obavezno sa partnerom. Ne opterećujte sebe brigom da uradite baš sve i to savršeno. Ostavite neke kućne poslove i za sutra ili potražite pomoć. Trudite se da na stvari gledate pozitivno. Ukoliko vam se problemi čine nerješivim prihvatite ih sa bar malom dozom humora, pomaže. Razgovarajte o onome što osjećate sa partnerom, prijateljima, članovima porodice. Podijelite svoje iskustvo ili probleme sa drugim majkama, naučite nešto i od njih. Sve ovo je, naravno i preventiva – da se poremećaj ne razvije. dovoljno vremena napolju i prihvatite pomoć u njezi bebe ili obavljanju svakodnevnih poslova. Izbjegavanje pušenja i alkohola koji mogu pogoršati promjene raspoloženja. Suplementacija gvožđa ili hormona štitaste žlijezde, ukoliko je potrebno, značajno će ubrzati oporavak.

Postpartalna psihoza

Postpartalna psihoza zahtijeva bolnički tretman. Liječi se najčešće kombinacijom antidepresiva, antipsihotika i stabilizatora raspoloženja. Ova terapija zahtijeva prekid dojenja. l

Postporođajna depresija

U liječenju ovog poremećaja koriste se psihoterapijska podrška i ljekovi. Cilj psihoterapijske podrške jeste da majci pomogne da pronađe bolje načine da izađe na kraj sa svojim osjećanjima, rešava probleme i postavlja realne ciljeve. Ponekad je potreban i rad sa partnerom ili porodicom. Antidepresivi predstavljaju ljekove izbora. Liječenje Prema kliničkoj slici vrši se izbor Način liječenja i vrijeme potrebno lijeka i određuje neophodna doza. za oporavak zavise od težine simp- Svi antidepresivi prolaze u majčitoma, ali i okolnosti u kojima se no mlijeko. majka nalazi. Iako neki od ovih ljekova imaju mali rizik od neželjenih dej„Baby blues” stava na bebu, uvijek je potrebno Kod ovog poremećaja simptoindividualno procjeniti rizike i mi obično blijede u toku nedjelju koristi nastavka dojenja tokom do dvije dana. Neophodno je do- terapije. Uz adekvatno liječenje voljno sna i odmora. Provodite simptomi će se povući već kroz nekoliko nedjelja. Neophodno je sprovjesti liječenje dovoljno Uz adekvatno liječenje simptomi će se povući dugo. Prerani prekid tretmana već kroz nekoliko nedjelja. Neophodno je (npr. čim se majka osjeti bolje) sprovjesti liječenje dovoljno dugo. Prerani povećava rizik od ponovnog javprekid povećava rizik od ponovnog javljanja simptoma ljanja simptoma.

www.pharmamedica.rs

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

Kada se obratiti ljekaru ? Iako su simptomi najčešće blagi i prolaze sami od sebe neophodno je obratiti se ljekaru ukoliko:  traju i duže od dvije nedjelje i pogoršavaju se  onemogućavaju brigu od djetetu  onemogućavaju obavljanje svakodnevnih aktivnosti  uključuju misli o povređivanju sebe ili bebe. Ukoliko se pojave znaci ili simptomi postpartalne psihoze neophodno je odmah potražiti pomoć psihijatra.

OFTALMOLOGIJA

Infekcije oka kod djece autor: dr Biljana Trajković, oftalmolog

gama. Bolest spontano prolazi u periodu od 7 do 10 dana. Nije preporučljiva terapija antibiotskim preparatima. Kod infekcija herpes virusom bolest počinje pojavom na koži bolnih vezikula ispunjenih seroznom tečnošću i bolnim konjunktivitisom sa jakom hiperemijom (crvenilom), iritacijom, suznim okom i edematoznim (otečenim) kapcima. Infekcija se može prenijeti na rožnjaču i dovjesti do komplikacija sa trajnim oštećenjem vida djeteta.

Kod infekcija herpes virusom bolest počinje pojavom bolnih vezikula ispunjenih tečnošću i bolnim konjunktivitisom sa jakim crvenilom, iritacijom, suznim okom i otečenim kapcima Liječi se suvim toplim oblogama, antiviralnim ljekovima, sa primjenom vještačkih suza radi komfora pacijenta. Bolest spontano prolazi.

Bakterijske infekcije oka

Infekcije oka u dječijem uzrastu su česte. Zahtijevaju hitnu i pravilnu oftalmološku terapiju, kako ne bi dovele do ozbiljnijih komplikacija.

nfekcije oka u dječijem uzrastu se najčešće javljaju u sklopu prehlada i viremija. Tada u ambulantama imamo uznemirene roditelje sa djecom čije su oči crvene, otečene i krmeljave, kao prvim znacima infekcije oka. Najčešće infekcije oka u dječijem uzrastu su hordeolum (čmičak), konjunktivitis i dacryocystitis neonatorum, odnosno zapaljenje suzne kesice.

Kako se liječi čmičak kod djece Čmičak (hordeolum) se javlja unilateralno (na jednom oku) u vidu lokalizovanog otoka gornjeg ili donjeg kapka, praćenog bolom i crvenilom. Liječi se toplim oblogama i higijenom kapaka sterilnim oftalmološkim kompresama/gazama i kombinacijom antibiotika i kortikosteroida slabijeg dejstva (tobramicin/deksametazon, hi-

Kod bakterijskih konjunktivitisa koje izazivaju: Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, Streptococcus pneumonia i Hemophilus influenza prvi simptomi počinju naglo sa osjećajem grebanja, bolom, hiperemijom (crdrokortizon). Medikamentozna terapija je apli- venilom), javlja se žućkasti (mukopurulentni) kovanje masti tri puta dnevno. Spontanom lepljivi sekret, a na ivicama kapaka mogu se jadrenažom, čmičak prolazi za 2 do 3 dana. viti krastice i ranice. Terapija izbora su antibiotici po antibiogramu, Konjuktivitis kod djece ako smo u mogućnosti da uradimo bris oka, a Konjunktivitis je zapaljenje konjunktive. Izazi- ako nismo, dajemo antibiotike koji imaju širi vaju ga virusi, bakterije, alergeni. spektar dejstva u vidu kapi u dozi od 3 puta u toku dana (moksifloksacin, ciprofloksacin) uz Virusni konjuktivitis obaveznu higijenu kapaka sterilnim oftalmoVirusni konjunktivitis izazivaju najčešće adeloškim gazama. novirusi, ali kod djece je česta i infekcijama Prije ukapavanja terapije oko mora biti čisto herpes simplex virusom. bez sekreta. Liječenje traje 2 do 3 nedjelje uz Infekcija adenovirusima se prenosi sa jedobavezno praćenje oftalmologa zbog eventualnog na drugo oko i na kraju zahvata oba oka. nih komplikacija. Prvi simptomi su: grebanje, crvenilo i obilna Zapaljenje suzne kesice vodenasta sekrecija. Osnovna terapija je ispiranje očiju fiziološkim Hronični bakterijski konjunktivitis javlja se rastvorom, ukapavanje vještačkih suza (bez kod urođene stenoze suznih kanala zbog čega BAK-benzalkonijum hlorida) i hladnim oblo- dolazi do zapaljenja suzne kesice (Dacryocy-

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

Zašto je važno da jedete

PREVENCIJA INFEKCIJE OKA KOD DJECE Za sve infekcije oka u dječijem uzrastu je najvažnija preventiva i ona obuhvata:  Izbjegavanje pipanja i trljanja oka. P ranje ruku prije i nakon kontakta sa inficiranim okom. K orišćenje jednokratnih sterilnih oftalmoloških kompresa (Iridium gaze) prije svake aplikacije lijeka. Kompresom blago očistimo ivice kapaka i uklonimo sve krmelje i sekret. Komprese možemo držati u frižideru i koristiti kao hladne obloge kod virusnih konjunktivitisa.  Voditi računa da vrh bočica sa lijekom pri ukapavanju kapi ne dotiče oko ili trepavice. N e dijeliti očne kapi sa članovima porodice. R adi prevencije obavezna higijena rubova kapaka dvije nedjelje nakon liječenja sterilnim oftalmološkim kompresama.

Cveće i raznovrsno rastinje obilno izlučuju slatki šećerni sok (nektar), koji uz to svojim slabijim ili jačim mirisom privlači pčele. Takvo rastinje naziva se medonosnim i ono određuje vrstu meda. Veliki broj biljaka i cveća ima lekovite osobine, pa i u nektaru koji, kao što je poznato, predstavlja osnovnu sirovinu koju pčela koristi za proizvodnju meda

jača imunitet

Prirodni lek za prehladu, kašalj i druga stanja bronhija

stitis neonatorum). Unutrašnji ugao oka je otečen, crven, a pritiskom na njega dolazi do pojave žućkastog sekreta. Liječenje je antibiotsko, sa masažom unutrašnjeg ugla oka da bi se uspostavilo normalno oticanje suza.

Alergijski konjuktivitis

www.pharmamedica.rs

Jedan od najpoznatijih lekova protiv nesanice

prirodni antibiotik

probiotik

Alergijski konjuktivitis se javlja sezonski. Kao jedna od najboljih terapija je upotreba ljekova sa dvostrukim dejstvom antihistaminika i stabilizatora mastocita u vidu kapi. Upotreba antialergijskih kapi je preporučljiva tri nedjelje prije očekivane sezone cvjetanja, čime utičemo na ublažavanje kliničke slike alergijskog konjuktivitisa. l

nesanica

pomaže kod sezonskih alergija

Deluje protiv virusa, bakterija i gljivica

reguliše šećer u krvi

Dobro utiče na probavni sistem

Zrnca polena u medu su protiv raka „umrtvljena” Sadrži visok nivo i organizam flavanoida i antioksidanata ih prihvata PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

Snižava visok nivo šećera u krvi zahvaljujući kombinaciji fruktoze i glukoze

GASTROENTEROLOGIJA

GASOVI, NADIMANJE…

tegobe koje nas tako često muče N

Stvaranje gasova je normalan dio procesa varenja. Ne predstavlja ozbiljan medicinski problem, ali prekomjerno nakupljanje gasova u crijevima dovodi do neprijatnog nadimanja gdje je stomak tvrd i naduven „kao balon“.

erijetko se javlja i bol koji se premješta iz jednog dijela stomaka u drugi, kako gasovi putuju niz crijeva. Tako nastaju i neprijatni zvuci i neprijatni mirisi, osjećaj teskobe i nelagodnosti i otežano obavljanje fizičkih aktivnosti. Pored osjećaja pritiska, bola i napetosti, problem je i estetske prirode, jer dovodi do proširenog struka i izgleda kao da smo nabacili par kilograma viška.

Pomoć iz prirode U olakšavanju tegoba izazvanih prekomjernom produkcijom intestinalnih gasova od pomoći mogu biti i neke ljekovite biljke iz narodne medicine. Bijeli luk, nana i đumbir su poznati antiflatulenti. Njihovim dodavanjem hrani koja stvara gasove smiruju se tegobe u stomaku. Gorki sastojci pospješuju varenje, pa posle jela treba žvakati anis, kim ili komorač. Dobre su i kapi od maslačka i kleke. Za bolje varenje preporučuje se i šolja espresa ili šolja čaja od mješavine nane i maslaška.

Šta može izazvati nadimanje? Prejedanje, gutanje vazduha tokom obroka, žvakanje žvake, pušenje, neke namirnice koje jedemo, emocionalni stres, kao i određena medicinska stanja mogu da prouzrokuju stvaranje veće količine gasova. Veoma često prekomjerno stvaranje gasova je izazvano onim što jedemo. Hrana se primarno vari u tankom crijevu, a ono što tu ostane nesvareno se dalje u debelom crijevu fermentiše pod dejstvom bakterija i kvasnica. Nusproizvodi tog procesa su, između ostalog i gasovi ugljenik dioksid, vodonik i metan. Malobrojni sastojci gasova imaju neprijatan miris, kao što je sumpor

Preporuke vašeg farmaceuta kog ima u tragovima. Vođenje dnevnika ishrane je dobar način da se utvrdi koju hranu treba izbjegavati. To su obično: namirnice bogate rastvorljivim vlaknima (grašak, pasulj, boranija, ovsene mekinje, većina voća), povrće koje sadrži šećer melitrozu (kupus, prokelj, špargla, brokoli), cijela zrna nekih žitarica, mlijeko i mliječni proizvodi (laktoza), hrana sa visokim udijelom masti, zaslađena pića, gazirana pića, sastojci poput sorbito-

DA LI JE OVO STANJE OPASNO? Stvaranje gasova može biti bolno, ali obično nije opasno. U većini slučajeva promjene životnog stila i ishrane su dovoljne da se problem u potpunosti eliminiše. Međutim, ukoliko se i pored svih mjera simptomi ne povuku ili su praćeni dodatnim tegobama kao što su mučnina, povraćanje, prisustvo krvi u stolici, dijareja ili zatvor potrebno je javiti se ljekaru kako bi se isključilo postojanje neke prikrivene bolesti.

Vaš famaceut u apoteci vam može la i manitola (koji se mogu naći u preporučiti i neki od proizvoda sugar-free proizvodima)… koji se kupuju bez recepta, a koji su se pokazali izuzetno efikasnim Kako ublažiti tegobe? u eliminaciji nadutosti i gasova u Prvi korak su izmjene u ishrani i stomaku. izbacivanje namirnica koje nam Aktivni ugalj vezuje za svoju pone prijaju. Poželjno je obratiti pavršinu bakterijske toksine i gasove; žnju i na neke druge svakodnevne uzima se neposredno prije i jedan aktivnosti, koje treba promijeniti. sat posle obroka. Ispoštujte sledeće savjete: Simetikon je farmakološki inertno  S edite uspravno dok jedete i je- i netoksično jedinjenje. On djeluje dite sporo lokalno u crijevima spriječavajući O bratite pažnju da ne gutate stvaranje pjene i uzrokuje razbipreviše vazduha janje mehurića gasa u crijevima  Prestanite sa žvakanjem žvaka i tako ublažava nadutost i grčeve.  Izbjegavajte cigarete Kod nas na tržištu postoji pre Izbjegavajte da pijete na slamčicu parat simetikona u kombinaciji  Nakon obroka prošetajte sa krospovidonom, koji apsorbuVježbanje pomaže u oslobađaje prekomjernu količinu gasova i nju zarobljenog gasa i eliminaciji endotoksina. Njihovim udružebola. Jedan od načina da se izbje- nim dejstvom se smanjuje osjegne stvaranje gasova je hodanje ćaj punoće i pritiska u stomaku, posle obroka, a ako postoji i bol, stvara tanki zaštitni sloj i neuod koristi može biti preskakanje trališe iritiranost crijevne slukonopca ili trčanje. znice. l

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

Oslobodi se nadutosti i gasova

Efikasno sredstvo za eliminaciju nadutosti i gasova u stomaku!

Prije upotrebe proÄ?itati uputstvo. O namjeni i neĹželjenim reakcijama na medicinsko sredstvo posavjetujte se sa ljekarom ili farmaceutom

HRANA KAO LIJEK

Avokado je odličan za naše zdravlje autor: mr ph. spec. Jasmina Jović Novaković

100 g avokada sadrži: Vitamin K

26% PDU

Folat

20%

Izuzetno je hranljiv

PDU

Vitamin C

17% PDU

vokado je zaista jedinstvena voćka. Dok većina voća sadrži mahom šećere avokado je izuzetno bogat zdravim mastima i mnogim drugim hranljivim materijama. Brojne naučne studije pokazuju da avokado može imati veoma važno mjesto u očuvanju i unaprijeđenju zdravlja. Ovo je 12 zdravstvenih koristi avokada dokazanih upravo naučnim studijama.

Kalijum

14% PDU

Vitamin B5

Vitamin B6

14%

13%

PDU

Sadrži i malu količinu magnezijuma, mangana, bakra, gvožđa, cinka, fosfora i vitamina A, B1, B2 i B3. 100 g avokada ima 160 kalorija, 2 g proteina i 15 g zdravih masti. Iako sadrži 9 g ugljenih hidrata 7 g čine vlakna, što ga čini odličnom low-carb namirnicom. Avokado sadrži vrlo malo zasićenih masti, a ne sadrži holesterol i natrijum.

Avokado je plod drveta avokada poznatog pod imenom Persea americana. Ima visoku hranljivu vrijednost, zbog svog dobrog ukusa i bogate teksture dodaje se različitim jelima i glavni je sastojak gvakamole sosa. Ima mnogo vrsta avokada koji se razlikuju po obliku i boji – od oblika kruške do okruglih, od zelenih do crnih, a težina ploda se kreće od 220 g do čak 1,4 kg. U novije vrijeme avokado je izuzetno popularan među osobama koje brinu o svom zdravlju. Često se o njemu govori i kao super-hrani, što nije iznenađenje uzimajući u obzir sva njegova zdravstvena svojstva. Avokado sadrži brojne nutrijente, među kojima je čak 20 različitih vitamina i minerala.

Sadrži više kalijuma nego banana Kalijum je mineral koji većina ljudi ne unosi u dovoljnoj količini. Avokado je veoma bogat kalijumom; 100 g sadrži 14% PDU kalijuma u odnosu na 10% PDU koliko ga ima u bananama, koje se smatraju bogatim izvorom kalijumom.

Bogat je nezasićenim masnim kiselinama

Vitamin E

10% PDU

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

Avokado je izuzetno bogat mastima. Čak 77% ukupnih kalorija u avokadu potiče od masti, što ga čini jednom od “najmasnijih” namirnica. Većinu masti u avokadu čini oleinska kiselina – monozasićena masna kiselina koja je glavna komponenta maslinovog ulja i vjeruje se da je odgovorna za neke od njegovih zdravstvenih benefita. Oleinska kiselina je povezana sa smanjenjem upala i i pokazano je da ima korisne efekte na gene povezane sa nastankom raka. Masti u avokadu su otporne na oksigenaciju na visokim temperaturama, pa je ulje avokada zdrav i siguran izbor pri kuvanju.

www.pharmamedica.rs

Pun je vlakana Vlakna su nesvarljive komponente biljaka koje doprinose regulaciji tjelesne težine, boljem varenju, smanjuju skokove glikemije i povezani su sa smanjenjem rizika od mnogih bolesti. Postoje rastvorljiva i nerastvorljiva vlakna. Rastvorljiva vlakna služe kao hrana za dobre bakterije u crijevima, koje su veoma važne za normalno funkcionisanje cijelog organizma. 100g avokada sadrži 7g vlakana, što iznosi čak 27% PDU, a 25% ukupnog sadržaja čine rastvorljiva vlakna.

Može da snizi holesterol i trigliceride Bolesti srca su najčešći uzrok smrti ljudi širom svijeta. Osam kontrolisanih studija na ljudima ispitivalo je efekte avokada na neke od faktora rizika za nastanak kardiovaskularnih bolesti i pokazale su da može da:  Značajno smanji nivo ukupnog holesterola  Smanji nivo triglicerida i do 20%  Smanji nivo LDL holesterola i do 22%  Poveća nivo HDL holesterola i do 11% Jedna studija je otkrila da uključivanje avokada u ishranu siromašnu mastima i vegetarijansku ishranu može značajno da poboljša profil holesterola. Iako su ovi rezultati impresivni važno je naglasiti da su ove studije rađene na malom broju ispitanika i da su kratko trajale (13-37 osoba tokom 1-4 nedjelje).

Ljudi koji jedu avokado su zdraviji Sadržaj masti u avokadu pomaže resorpciju hranljivih sastojaka iz biljne hrane Kada pričamo o hranljivim sastojcima unos nije jedino što je važno - potrebno je i apsorbovati te nutrijente, tj. „prebaciti“ ih iz crijeva u ćelije gde će se iskoristiti. Neki nutrijenti su rastvorljivi u mastima, što znači da se moraju kombinovati sa njima da bi se mogli iskoristiti. Takvi su, npr. vitamini A, D, E i K, kao i antioksidansi poput karotenoida. Jedna naučna studija je pokazala da dodavanje avokada ili ulja avokada u salatu ili sos povećava apsorpciju antioksidanasa. Ovo znači da avokado ne samo da je sam po sebi bogat zdravim sastojcima, već može značajno da poveća hranljivu vrijednost druge hranu koju jedemo. Uzimanje avokada je odličan način da se veganskoj ishrani dodaju zdrave masti, bez kojih bi mnoge hranljive namirnice iz biljaka bile potpuno beskorisne.

www.pharmamedica.rs

Jedna studija je posebno analizirala navike u ishrani i ukupno zdravlje ljudi koji jedu avokado. Analizirani su podaci 17.567 učesnika i utvrđeno je da su konzumenti avokada zdraviji nego ljudi koji ga ne jedu. Oni su unosili više hranljivih nutrijenata i imali su 2 puta manje šansi za metabolički sindrom, skup simptoma koji su glavni faktori rizika za nastanak srčanih bolesti i dijabetesa. Ljudi koji su redovno jeli avokado imali su manju tjelesnu težinu, niži BMI i značajno manje trbušnih masti. Takođe su imali i više nivoe „dobrog“ HDL holesterola.

Ipak, ovi rezultati ne dokazuju uzročno-posljedičnu vezu i nema garancije da je baš avokado uzrok boljeg opšteg stanja.

Bogat je snažnim antioksidansima koji mogu da zaštite oči Avokado ne samo da povećava apsorpciju antioksidanasa iz ostale hrane, već je i sam bogat antioksidansima. To su, npr. karotenoidi lutein i zeaksantin koji su važni za zdravlje očiju. Studije pokazuju da su usko povezani sa drastičnim smanjenjem rizika od katarakte i makularne degeneracije, koje su uobičajene kod starijih osoba.

Pomaže u borbi protiv kancera Postoji ograničen dokaz da avokado može da bude koristan u prevenciji i tretmanu karcinoma. Studije ukazuju da bi avokado mogao da smanji sporedne efekte hemioterapije. U laboratorijskim uslovima ekstrakt avokada inhibira rast ćelija raka prostate. Ipak, treba imati u vidu da su ove studije rađene na izolovanim ćelijama i da to nužno ne dokazuje da se isto događa i u ljudskom organizmu.

Može da pomogne u ublažavanju simptoma artritisa Brojne studije pokazuju da ekstrakti avokada i soje mogu da ublaže simptome osteoartritisa. Međutim, ostaje da se utvrdi da li ovaj efekat ima i sam avokado. l

Pomaže u smanjenju tjelesne težine

Ima dokaza da avokado pomaže u regulaciji tjelesne težine. Rezultati jedne studije su pokazali da su ljudi koji su jeli avokado tokom obroka bili 23% sitiji i imali su 28% manju želju za jelom u narednih 5 sati u poređenju sa ljudima koji ga nisu konzumirali. Avokado je bogat vlaknima i ima malo šećera, što su dve važne stavke kada govorimo o gubitku tjelesne težine.

Ukusan je i lako se uklapa u svaku dijetu

Avokado je ne samo zdrav, već i neverovatno ukusan i slaže se uz različitu hranu. Može se dodati salatama i drugim jelima ili jesti kašikom, ima kremastu, bogatu, masnu teksturu i lako se meša sa drugim sastojcima.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

ORTOPEDIJA

TENDINITIS, zapaljenje tetiva uobičajene pozicije, često podizanje ruku iznad Odmor je najvažniji u liječenju zapaljenja teglave, vibraciju ili velike napore ima veći rizik tive. da razvije tendinitis. Podizanje ekstremiteta ukoliko je zglob noge kao i kompresija elastičnim zavojem ili trakaUpala tetiva kod sportista ma smanjiće oticanje i ubrzati oporavak. Sportovi kod kojih je učestalije javljanje upala Primjena leda na zahvaćeni predio 2 do 3 puta tetiva su: košarka, kuglanje, golf, trčanje, pliva- dnevno smanjuje bol, spazam mišića i oticanje. nje i tenis, naročito ako tehnika vježbanja nije Ukoliko pošteda, mirovanje i primjena leda ne pravilna. pomognu neophodno je obratiti se ljekaru. Češće je kod osoba koje vježbaju povremeno Farmakoterapija nego kod redovnih umjerenih vežbača. Češće je i u starijoj životnoj dobi, jer tetive i mišiNa raspolaganju su injekcije kortikosteroida ći gube elastičnost tokom vremena, kao i kod u predio tetive koje smanjuju bol i zapaljenje. osoba koje su imale povrede tetiva i zgloboUkoliko se često primjenjuju mogu dovjesti do va, dijabetičara kao i obolelih od reumatoidslabljenja tetive, čak i njenog pucanja i neophonog artritisa. dan je oprez kod korišćenja. Ljekovi protiv bolova smanjuju, takođe, bol i Bol je najizraženiji simptom upale tetiva zapaljenje. Mogu se uzimati kao tablete ili u Znaci i simptomi tendinitisa se javljaju na mje- obliku masti lokalno. stu pripoja tetive za kost. Bol koji se pojačaProcedure fizikalne medicine (laser, ultrava prilikom pokretanja zgloba je najizraženiji zvuk...) značajno doprinose bržem oporavku. simptom. Može biti praćen osjetljivošću i otiKod pucanja tetive i u nekim slučajevima hroendinitis je zapaljenje unutar ili oko te- canjem cijele regije. Zahvaćena tetiva je tvrda, ničnog tendinitisa primjenjuje se i hirurško litive. Tetive su vezivne trake koje spajaju koža iznad nje crvena i topla kod jačeg zapaječenje. l mišić za kost i učestvuju u prenosu sile ljenja. i pokreta. Tetive su građene tako da mogu da Bol može biti izražen i pogoršavati se s vremeSAVJETI ZA PREVENCIJU se savijaju, rastežu ili uvrću. Većina ljudi razvi- nom zbog napredovanja oštećenja tetive uko Budite u dobroj fizičkoj formi je zapaljenje tetive zato što njihov posao ili hobi liko se zglob i dalje koristi. Većina tendinitisa  Prije vježbanja obavezno se uključuje ponavljajuće pokrete koji opterećuju prolazi za dvije do četiri nedelje. Hronični tenzagrijte tetivu. Takođe, zapaljenje može nastati i uslijed dinitis traje šest i više nedjelja. Najčešći razlog  Izbjegavajte prekomjerne i popreopterećenosti, bolesti ili povrede koja cepa je nedovoljna pošteda zahvaćenog zgloba. navljajuće pokrete tetivna vlakna. U hroničnim slučajevima može se javiti i ograIako može zahvatiti bilo koju tetivu u tijeničenje pokreta u zglobu zbog stvaranja ožilj Obratite pažnju na držanje tijela, lu najčešće se javlja u ramenom zglobu, laktu, nog tkiva, ali i povećati šansa za pucanje tetive posebno kada sedite ili stojite ručnom zglobu i na peti. Najpoznatija su zapa- koje mora operativno da se liječi.  Nemojte dugo biti u istom ljenja tetive sa spoljašnje strane lakta, lateralZa dijagnozu tendinitisa uglavnom je dovopoložaju. Ukoliko dugo sedite, ni epikondilitis ili teniski lakat i tetive na peti, ljan samo fizikalni pregled. Dalja dijagnostika napravite pauzu i prošetajte bar Ahilove tetive. je neophodna samo ukoliko postoji sumnja na par koraka. neko oboljenje ili stanje koje bi moglo dodatno  Opremu sa kojom radite kao i onu Upala tetive zbog preopterećenja doprineti razvoju tendinitisa. u teretanama koristite pravilno. Do zapaljenja tetiva dolazi zbog preopterećenja  Ukoliko osjetite bilo kakvu Liječenjem se smanjuje bol i zapaljenje bilo kojom vrstom aktivnosti. Iako je najčešća nelagodnost u predjelu tetiva ili kod sportista može nastati kod raznih profesija Cilj liječenja tendinitisa je da se smanji bol i zabol, prekinite fizičku aktivnost paljenje. i aktivnosti. Zajedničko svim uzrocima je poi odmorite se. Od pomoći je i Neophodna je pošteda zahvaćenog mišića/ navljano naprezanje odnosno korišćenje istih hlađenje bolne regije. zgloba. Treba izbjegavati svaki posao ili sport pokreta iznova i iznova. Osoba koja obavlja poslove koji uključuju ponavljane pokrete, ne- preko granice bola.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

FITOTERAPIJA

Gavez autor: mr ph. Nikola Kitanović

Prvi put spomenut u 1. vijeku u jednom od najstarijih zapisa antičke medicine, gavez se danas smatra nezamjenjivom pomoćnom terapijom za povrede kostiju i zglobova. Radi se o višegodišnjoj zeljastoj biljci poznatoj u narodu i kao volovski jezik. Postojbina gaveza su Evropa i Azija, ali se danas može naći u cijelom svijetu.

ljekovite svrhe mogu se koristiti korijen ili list gaveza. Gavez sadrži mnogobrojne aktivne supstance, čija količina varira u zavisnosti od godišnjeg doba i starosti i berbe biljke, a najviše ih ima u korijenu. Najznačajnija supstanca gaveza jeste alantoin koji stimuliše stvaranje novih ćelija. Osim njega, po novijim istraživanjima, vrlo bitna za dejstvo gaveza jesu i fenolna jedinjenja (pr-

venstveno rozmarinska kiselina), koja djeluju antioksidativno ostvarujući povoljne efekte na fibroblaste ljudske kože i štiteći kožu od UV zračenja. Sijaset drugih korisnih jedinjenja takođe je prisutan u gavezu - tanini, triterpenski saponini, sluzi, folna kiselina, karoten. Takođe ima i vitamina i minerala, kao što su vitamini B kompleksa, vitamin A, kalcijum, fosfor, vitamin E, kalijum, hrom, jod, magnezijum.

U Rusiji gavez nazivaju i živokost, a njegovo latinsko ime, Symphitum, potiče od grčke reči Symphio što znači „srasti, spojiti se“ – ukazujući na uticaj gaveza na brže zarastanje prijeloma kostiju

nom – uslijed povrede ili gonartroze (osteoartritisa kolena), kao i kod reume i gihta. Gavez se danas najčešće koristi kod povreda U nedavnoj studiji gavez je dao dobre rezultakosti i zglobova, gdje se može primjeniti u vidu te kod bola u donjem dijelu leđa, koja je sve čegela, masti, krema, melema, obloga, tinkture. šći problem savremenog života uslijed dugog i U Rusiji gavez nazivaju i živokost, a njegovo la- nepravilnog sedenja, a malo fizičke aktivnosti. tinsko ime, Symphitum, potiče od grčke reči Kod ove indikacije gavez trenutno predstavlja Symphio što znači „srasti, spojiti se“ – ukazumoguće najbolju alternativnu opciju nasuprot jući na uticaj gaveza na brže zarastanje prijelo- trenutno najkorišćenijim nesteroidnim antiinma kostiju. Moć gaveza potvrđuje i vjerovanje flamatornim ljekovima (ibuprofen, diklofenak, u narodu da predugo držanje obloga od gaveza naproksen, itd.). oko 2 prsta može dovjesti do njihovog srastaU drugom istraživanju poređene su efikasnost nja – međutim ovo je, naravno, samo mit. gavez krema i diklofenak gela kod uganuća Gavezom su se bavila mnoga istraživanja koja skočnog zgloba. Pokazano je da je gavez krem su potvrdila njegovu klinički dokazanu efika(krem sa ekstraktom korena gaveza) efikasnisnost kod bolesti i povreda kostiju i zgloboji u smanjenju bola i zapaljenja od diklofenak va. Konkretno, sa naučnom potporom gavez se gela, što opovrgava uvjerenje da su biljni ljekomože koristiti kod istegnuća, iščašenja, uganu- vi obično slabiji od sintetskih. I u ovom slučaju ća, kontuzija, sportskih povreda, artritisa, i do- gavez je fantastična alternativna opcija nesterovodi do smanjenja zapaljenja, bola i otoka, te idnim antiinflamatornim ljekovima. Kod bola i bržeg oporavka. Dugogodišnja tradicionalu zglobovima, gavez smanjuje bol u mirovanju, na upotreba gaveza potvrdila je i njegovu efibol pri pokretima zgloba i bol na pritisak, pokasnost u bržem zarastanju preloma kostiju. maže kod ograničenosti u pokretima i značajTakođe, gavez može biti koristan kod onih koji no smanjuje jutarnju ukočenost zglobova kod imaju probleme sa upalom tetiva ili sa koleosteoartritisa.

Kosti i zglobovi

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

SAVJET PLUS

Gavez treba primjenjivati samo na zdravu, intaktnu kožu, budući da samo takva primjena osigurava zadovoljavajuću bezbjednost. Iako bi se gavez zbog alantoina i tanina (koji regenerišu, zatežu tkivo i djeluju antiupalno) mogao primenjivati i za zarastanje rana i posekotina, činjenica je da oštećena ili inficirana koža vodi do mogućnosti lakšeg prelaska otrovnih supstanci iz gaveza u krv, te se primjena gaveza kod ovih stanja kože ne preporučuje. Gavez lokalno ne treba primjenjivati ni kod hemoroida i treba izbjegavati kontakt preparata sa očima i sluzokožom. Takođe, upotrebu gaveza bi trebalo izbjegavati ukoliko osoba ima problema sa jetrom ili ukoliko primjenjuje ljekove koji mogu oštetiti jetru, kao što su amjodaron, karbamazepin, metotreksat, paracetamol, izonijazid, metildopa, flukonazol, eritromicin, fenitoin, statini, itd.

Anti-age Najbitniji sastojak zbog kog se gavez (prvenstveno korijen, a potom i list) spominje kod anti-age preparata jeste alantoin, koga inače rijetko ima u biljkama. Alantoin ima moć regeneracije i epitelizacije kože, tj. stvara nove ćelije i obnavlja kolagen, što znači da bi gavez mogao imati primjenu u anti-age preparatima za staru i naboranu kožu. Alantoin je čest sastojak preparata za njegu i hidrataciju suve i oštećene kože lica (kreme, serumi...), a osim hidratantnog posjeduje i emolijentni efekat, tj. poboljšava glatkoću kože. Pored toga, alantoin podstiče i deskvamaciju (ljuštenje gornjih slojeva mrtvih ćelija kože). Svi ovi efekti alantoina ispoljavaju se i prilikom primjene gaveza kod povreda kostiju i zglobova.

Opekotine Iz korijena i stabljike gaveza je nedavno izolovan biopolimer PDGA koji bi mogao imati primjenu kod liječenja opekotina. Ovaj polimer je netoksičan i ne izaziva iritaciju ili alergijske reakcije, a osim toga posjeduje anal-

www.pharmamedica.rs

Dugogodišnja tradicionalna upotreba gaveza potvrdila je i njegovu efikasnost u bržem zarastanju preloma kostiju. getsko, antiinflamatorno i antimikrobno dejstvo. Takođe, fenoli u gavezu imaju blagotvorno dejstvo kod iritacija kože izazvanih UV zracima i blagih opekotina od sunca.

Ostale primjene gaveza u medicini Iz gaveza su izolovani polisaharidi za koje se u istraživanjima pokazalo da su bioaktivni, jer imaju antioksidantno i antihiperglikemijsko dejstvo (snižavaju nivo šećera u krvi) koje ostvaruju inhibicijom aktivnosti alfa-glukozidaze. Gavez je jedna od alternativnih opcija liječenja fibromijalgije (bolnog sindroma), budući da pomaže kod bolova u mišićima i kod artritisa. Međutim, ova indikacija nije naučno potpomognuta i treba dobro procijeniti korist i rizik ovakve terapije, ili koristiti preparate gaveza

oslobođene od pirolizidinskih alkaloida. Neka rana istraživanja pokazuju da se gavez potencijalno može iskoristiti kao pomoć kod raka prostate. Gavez je dobar podsetnik da nisu sve biljke bezbjedne samo zato što su prirodne. Danas se zna da je oralna primjena gaveza nebezbjedna – uslijed prisustva pirolizidinskih alkaloida.

Oprez prilikom upotrebe gaveza na koži Gavez se, kao što je pomenuto, savjetuje isključivo za spoljašnju upotrebu. Međutim, ni u tom obliku ga ne treba primjenjivati kod trudnica i dojilja, budući da su istraživanja kod životinja pokazala da je reproduktivno toksičan. Što se tiče upotrebe gaveza kod djece, postoje istraživanja koja su pokazala da je gavez i bezbjedan i efikasan kod djece uzrasta 3-12 godina. Međutim, Evropska agencija za ljekove radi predostrožnosti ne preporučuje upotrebu gaveza kod djece mlađe od 18 godina i te preporuke se treba pridržavati. Takođe, preporuka ove agencije je nanošenje preparata gaveza na kožu u tankom sloju maksimalno 2 puta dnevno i ne duže od 10 dana, a ukoliko simptomi ne prođu u tom vremenskom periodu treba se obratiti ljekaru. l

Alantoin ima moć regeneracije i epitelizacije kože, tj. stvara nove ćelije i obnovlja kolagen, što znači da bi gavez mogao imati primjenu u anti-age preparatima za staru i naboranu kožu

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

IZ UGLA PSIHOLOGA

Kako izbjeći najčešće greške prilikom izbora partnera ,a Vjerujete u ljubav, dajete maksimalno što? vrijeme pokaže da birate pogrešne. Za

autor: Jasna Bulajić-Stepanović, jasnab@mensa.rs, psiholog Mense Srbije, Mense Crne Gore i supervizor Mense BiH

arafraziraću scene popularne serije kad lik Keri Bredšo upoznaje lika kog glumi Bon Džovi tako što su se sretali u čekaonici kod istog psihoterapeuta. Počeli su da se viđaju, pa ga nakon intimno provedene noći Keri, dok leže, pita: „Koji je tvoj glavni problem, zašto ideš na terapiju? U tom momentu on se okreće od nje i kaže „Zato što gubim interesovanje za djevojku čim spavam sa njom“, pa onda onako usput pita nju: „A ti?“, a ona će na to „Zato što uvijek biram pogrešnog“.

# 1. Greška: „Više pričate nego što slušate“

ZAŠTO: Jer ste iskreni (želite da odmah kažete kakvi ste, šta ne volite, da vas ne bi povredio) ili ste anksiozni (imate tremu, želite da ostavite utisak). KOJE SU POSLJEDICE: Dajete putokaz do svog srca bez saznanja da li je takav kakvim se predstavlja. Ako kažete npr. da ne vjerujete da ima prijateljstva poslije ljubavi, da ko jednom prevari ne može nikad biti vjeran i sl., ne čudite se ako vam prećuti da se prijateljski druži sa bivšom, da je bio u paralelnoj vezi i sl..  KAKO TREBA: Ne držite monolog, tako ostavljate pogrešan utisak, a i ne možete saznati kako zaista razmišlja. Dajte vremena oboma da se upoznate, ne zaboravite da oboje na početku pokazujete najbolji dio sebe (ako ste komunikativni, a ako niste onda je bolje kada se zagrebe po površini).

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

Ako kažete npr. da ne vjerujete da ima prijateljstva posle ljubavi, da ko jednom prevari ne može nikad biti vjeran i sl., ne čudite se ako vam prećuti da se prijateljski druži sa bivšom, da je bio u paralelnoj vezi i sl.

# 2. Greška: „Potencijalnom partneru ne postavljate ključno pitanje iz prošlosti: šta mu nije odgovaralo u ranijim vezama i koji su razlozi raskida“

ZAŠTO: Smatrate da svako ima pravo na greške u prošlosti (što je ok), ne pitate da vas ne bi pitali ili ne pokazujete interesovanje da ne biste djelovali posesivno. KOJE SU POSLJEDICE: Čim počnete vezu subjektivni ste, pa i ako saznate nešto loše, smatrate da vam se to neće desiti. „Upecaćete“ se npr. na njegovo flertovanje okolo kao da je stvarno, reći će da ga gušite, nećete uvidjeti da je to njegova neurotična igra kojom pokušava da sebi diže cijenu. Sa druge strane, ako su mu se sve veze završile čim nestane zaljubljenost, razmislite ima li uopšte kapacitet za ljubav.  KAKO TREBA: O svemu bitnom je važno da porazgovarate prije veze, bez osude. Ako su mu se veze npr. završavale zbog ljubomore bivših, ne treba da se „pecate“ na njegove pokušaje privlačenja pažnje suprotnog pola zbog sopstvene nesigurnosti.

# 3. Greška: „Odmah intuitivno znate da li je pravi za vas“

ZAŠTO: Prije nekoga pogrešno procjenite nego što priznate sebi grešku. U psihologiji je poznat tzv. halo-efekat, kognitivna distorzija kad se na osnovu prvog utiska (nekad na osnovu jedne osobine, fizičkog izgleda, npr.) zaključuje kakva je osoba. KOJE SU POSLJEDICE: Možete otpisati potencijalno pravog partnera za vas na osnovu pogrešnog utiska ili pogrešiti u izboru, videti povezanost tamo gdje je nema.  KAKO TREBA: Idealnog nema, treba prihvatiti nekog sa svim manama i vrlinama, za to je potrebno vrijeme. Lijepo je što vjerujete u intuiciju, možda vas uglavnom dobro služi, ali nikad procjena nije tačna 100%. Možda se intuicija pokaže tačnom, jer se bolje ponašate prema onom ko vam je intuitivno simpatičan nego onom ko nije.

# 6. Greška: „Prerano (na samom početku veze) ulazite u seksualne odnose“

Idealnog nema, treba prihvatiti nekog sa svim manama i vrlinama, za to je potrebno vreme.

# 5. Greška: „Ne mijenjate početne kriterijume bez obzira na iskustvo“

ZAŠTO: Iz želje za bliskošću prerano se uvodi seksualnost u vezu, čime se postiže suprotan efekat: udaljava se od bliskosti, jer se komunikacija svodi na jedan aspekt. KOJE SU POSLJEDICE: Mnogi se verbalno istroše o tome ko šta voli u seksualnom smislu prije susreta, naročito ako je riječ o internet vezi, pa ne čudi što se veza ne razvije, već ostane na nivou „kombinacije“. U takvim vezama je veća ljubomora.  KAKO TREBA: Ne žurite sa aspektima veze koji će prirodno doći, da se ne istroši romantika. Komunicirajte sa partnerom na više nivoa, ne samo seksualnom. Seksualni terapeuti preporučuju da, ako dođe do seksualnog zastoja u vezi, parovi strast obnove tako što se jedno vrijeme obnaženi istražuju uz zabranu seksualnog čina, što na kraju sami „prekrše“ nakon izvesnog vremena (što je bio cilj).

ZAŠTO: Kriterijume pretrage bazirate na željama, a ne realnoj procjeni, ne preispitujete se niti korigujete prema iskustvu. Svi imaju implicitnu teoriju o partnerskim odnosima koje se čvrsto drže, vide ono što žele. KOJE SU POSLJEDICE: Zagledani u pogrešne kriterijume ne dajete šansu nekome ko „nije vaš tip“, pri čemu ste često kontradiktorni, pa ostajete sami i nezadovoljni.  KAKO TREBA: Uz pomoć psihoterapeuta treba preispitati kriterijume, a ne slijepo ih pratiti pa se razočarati. Fokus na fizičkom izgledu je opravdan u dvadesetim, ali u zrelijem dobu kriterijumi bi trebalo da budu više okrenuti osobinama ličnosti.

www.pharmamedica.rs

# 4. Greška: „Procjenjujete na osnovu nečije priče, a ne djela“

ZAŠTO: Želite pravu ljubav, iz te želje ne sačekate da vidite da li iza reči stoje djela. KOJE SU POSLJEDICE: Gledate nečiju ulogu, a ne kakav je zaista. Čest mehanizam odbrane je reaktivna formacija, kad se neko ponaša suprotno od svoje prirode. Mnogi agresivci npr. svjesno to prikrivaju, pretvaraju se da su tolerantni i blagi.  KAKO TREBA: Ne zaključujte na osnovu priče, posmatrajte ga u što više situacija. Kako se sad ponaša prema drugima, sutra će prema vama. Pretjerano isticanje neke osobine je znak za uzbunu. Pošten čovek nema potrebu da to ističe, on to jeste.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

# 7. Greška: „Birate partnere koji su vaša sušta suprotnost“

ZAŠTO: Smatrate da ćete se dopunjavati. KOJE SU POSLJEDICE: Bilo koji šablon nije dobar. Kad prođe zaljubljenost sve počinje da vam smeta, jer se razlikujete. Ako volite izlaske smeta vam jer on to ne želi. Situacija se dodatno komplikuje kad dođu djeca, zbog različitih stilova vaspitanja i načina provođenja slobodnog vremena. Ipak, mnogi opstaju uprkos suprotnosti, kod njih je to rezultat volje za kompromisom vjerovatno viđen u primarnoj porodici. Može biti i toksična veza koja opstaje na štetu oboje.  KAKO TREBA: Za ozbiljniju vezu/brak nije dovoljna samo međusobna privlačnost, već i sličan sistem vrijednosti, porijeklo i interesovanja.

8 načina da ubrzate

metabolizam Nauka je pokazala da zdrave navike u ishrani, redovna fizička aktivnost i uravnoteženost mogu da pomognu ljudima da ostvare i održe dobro zdravlje i smanje rizik od hroničnih bolesti tokom svog života.

IZBJEGAVAJTE BRZE DIJETE

PIJTE ZELENI CAJ

PIJTE MALO CRNE KAFE JEDITE PROTEINE

Za ozbiljniju vezu/brak nije dovoljna samo međusobna privlačnost, već i sličan sistem vrednosti, poreklo i interesovanja

VJEŽBAJTE GRICKAJTE ZDRAVU HRANU

# 8. Greška: „Niste svjesni da rana iskustva u porodici utiču na izbor partnera”

ZAŠTO: Birate poznato, ali nesvjesno očekujete da će ovaj put biti srećan ishod. KOJE SU POSLJEDICE: Odigravate konflikte iz svoje prošlosti, vremenom se oboje pretvarate u svoje roditelje, sa nakupljenom ljutnjom i nerealnim očekivanjima.  KAKO TREBA: Neophodno je osvjestiti svoje neurotične izbore na psihoterapiji. Samo na takav način npr. ona neće birati muža koji je alkoholičar kao njen otac, niti će on očekivati da mu ona sve toleriše kao njegova majka. Samo ličnom integracijom i radom na sebi moguće je napraviti pravi izbor partnera.

ZALJUTITE OBROKE

PIJTE DOSTA VODE

Zdrava ishrana nije krut, rigidan plan. Obrazac zdrave ishrane može se posmatrati kao način ili stil u kome osoba ima zdrave izbore koje treba i može održavati tokom vremena. Počnite sa malim promjenama kako bi kreirali svoje zdrave navike za dug period.

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

Manuelna pumpica za grudi Kada je izmlazanje potrebno? Sastavni dio dojenja bebe je svakako i izmlazanje mlijeka. Svaka mama ce doći u situaciju da se izmlaza i zato je važno da ovladate ovom tehnikom, a idealno bi bilo da se sa tehnikom izmlazanja upoznate još u trudnoći. Danas je proces izmlazanja mlijeka u mnogome olakšan zahvaljujući pumpicama za izmlazanje. Sa izmlazanjem mlijeka treba početi već prvih dana nakon porođaja, da ne bi došlo do zacepljenja mliječnih kanala ili zapaljenja dojki (mastitisa). Pune grudi su blagodet, dok prepunjenost po svaku cijenu treba spriječiti. Kod prepunjenosti dojki izmlazanje treba pažljivo izvoditi, na samom početku pod nadzorom ili uz pomoć patronažne sestre. Dojke treba izmlazati posle svakog podoja sve dok ne omekšaju, a mlijeko se može ponuditi bebi na flašicu. Ukoliko je beba sita, mlijeko se može sačuvati u sterilnoj kutiji ili kesi za čuvanje majčinog mlijeka. Majčino mlijeko se može čuvati na sobnoj temperaturi do 6 sati, u frižideru do 36 sati, u zamrzivaču do 6 mjeseci i u hladnjačama od -20 stepeni do 12 mjeseci. U situacijama kada ste odvojeni od svoje bebe, a beba je mlađa od 6 mjeseci potrebno je da se izmlazate na 3 sata, kako biste održali laktaciju. Mlijeko se stvara onoliko koliko se troši. To znači da ukoliko beba ne sisa, a vi se ne izmlazate, mlijeka neće biti. Uvoznik za Crnu Goru: Glosarij d.o.o., Crna Gora, Ul. Vojislavljevića 76, Podgorica TEL +382 20 642 495 mail: info@glosarij.me

Kako izabrati pumpicu za izmlazanje? Pumpica prije svega treba da je udobna, dizajnirana tako da imitira prirodno bebino sisanje. Treba da lako prijanja na sve oblike bradavica i veličine dojki i da stvara dovoljno jak, a opet nježan vakum koji će efikasno izvlačiti mlijeko. Takođe, treba obratiti pažnju na silicon pumpice koji treba da bude mekan i siguran za upotrebu. Kod nas na tržištu mogu se pronaći različite pumpice, a mi vam predstavljamo Tommee Tippee manuelnu pumpicu koja imitira bebino sisanje i pruža potpunu udobnost. Jedinstven dizajn čini izmlazanje jednostavnim i lakim. Posebno osmišljena silikonska čašica, ima efekat masaže čime podstiče stimulaciju i protok mlijeka. Ručnim upravljanjem se lako kontroliše nivo sukcije. Pumpica sadrži samo tri dijela, jednostavna je za sklapanje i čišćenje, kao i za upotrebu. Kompaktna je, lagana i ne zauzima puno prostora. Samim tim je idealna za putovanja ili za posao. Kompatibilna je sa drugim proizvodima iz Tommee Tipppee asortimana. Izrađena je od netoksičnih materijala koji su potpuno bezbjedni za vašu bebu.

www.glosarij.me

SUPLEMENTACIJA

BETA GLUKANI Danas se beta glukan najčešće spominje u kontekstu uloge imunomodulatora. Imunomodulatorom nazivamo supstancu sposobnu da reguliše imunski odgovor, poveća ga kada je to potrebno, u borbi protiv mikroorganizama na primjer, ili ga umanji kada je on previše izražen, što je slučaj u alergijama.

Oralni oblici beta glukana su u našoj zemlji dostupni bez ljekarskog recepta, u formi kapsula, granula i tečnih farmaceutskih preparata. Promovišu se zbog svojih klinički ispitanih svojstava poput snižavanja ukupnog ili LDL holesterola kod osoba kod kojih je prisutna hiperlipidemija ili preveniranja naglog porasta koncentracije glukoze u krvi nakon obroka, što je od izuzetnog značaja pacijentima oboljelim od dijabetes melitusa tipa 2. Ove efekte obezbijeđuju rastvorljivi oblici beta glukana, zahvaljujući svojoj sposobnosti da u intestinumu formiraju gel i time posljedično uspore apsorpciju drugih materija iz hrane. S druge strane, postoje dokazi da oralno primjenjeni nerastvorljivi beta-glukani imaju protivupalno dejstvo u zapaljenskim bolestima autor: Teodora Tea Antić crijeva i da mogu prevenirati nastanak raka debelog crijeva povezanog sa kolitisom, jer pooslednjih godina, zahvaljujući sve veod velikog broja monomera glukoze povezavećavaju pražnjenje, a time razrijeđuju sadržaj ćem broju naučnih dokaza koji ponih beta glikozidnim vezama. Najčešće uočapotencijalnih karcinogena u gastrointestinaltvrđuju njihov doprinos u očuvanju vane veze u strukturi beta glukana jesu beta nom traktu. zdravlja, beta glukani su postali jedan od naj1-3, 1-4 ili 1-6 glikozidne veze, pri čemu broje- Što se intravenske primjene beta-glukana tiče, češće pretraživanih pojmova u medicinskim i vi sadržani u nazivu beta glukana predstavljarađena su brojna klinička istraživanja koja su naučnim bazama podataka, dok su brojne teju položaje hidroksilnih grupa u molekulima potvrdila značajno smanjenje rizika od seprapijske mogućnosti ovih supstanci i dalje glukoze preko kojih se ostvaruje povezivanje u se kod pacijenata u postoperativnom periodu. predmet intenzivnih istraživanja. polimerni lanac. Antioksidativna uloga beta glukana se takođe ne može osporiti, bez obzira na način primjeŠta su beta glukani? Kako doprinose boljem zdravlju? ne, pa čak i spoljašnjim putem obzirom da su Beta glukani predstavljaju polisaharide koji Kako način ishrane savremenog čovjeka nije sve više na tržistu zastupljeni kozmetički proiulaze u sastav ćelijskog zida bakterija, algi, glji- obezbeđivao adekvatan unos beta glukana, ja- zvodi kojima je, kao jedan od sastojaka, pridova, ali i viših biljnih kultura poput žitarica. Za vila se potreba za izolovanjem ovih jedinjenja dat beta glukan. humanu upotrebu, najznačajniji su beta gluka- iz prirodnih izvora i formulisanjem oralnih, in- Informacije dobijene u nekliničkim studijani pekarskog kvasca, bukovače, šitake prečura- travenskih, ali i farmaceutskih oblika za spoma pokazuju pozitivne efekte beta glukana i na ka i ovsa. Svi beta glukani su polimeri sačinjeni ljašnju primjenu. produkciju kolagena u koži, koji obezbijeđuje

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

čvrstinu i elastičnost, ubrzava zarastanje rana i smanjuje upalne procese.

Imunomodulatorno dejstvo beta glukana Danas se beta glukan najčešće spominje u kontekstu uloge imunomodulatora. Imunomodulatorom nazivamo supstancu sposobnu da reguliše imunski odgovor, poveća ga kada je to potrebno, u borbi protiv mikroorganizama na primjer, ili ga umanji kada je on previše izražen, što je slučaj u alergijama. Ispitivanja pokazuju da beta glukani utiču na urođeni (prirodni) i na stečeni (specifični) imunitet. Urođeni imunitet učestvuje u ranoj zaštiti od infekcija, dok stečeni obezbijeđuje kasniju, ali i specijalizovaniju odbranu od infekcija. Dodatna osobina urođene imunosti jeste sposobnost da pojača stečeni imunski odgovor, dok je dodatna osobina stečene imunosti mogućnost pamćenja antigena, što će organizmu obezbijediti brži imunski odgovor pri narednom kontaktu sa istim antigenom.

TOKSIČNOST BETA GLUKANA Toksičnost beta glukana nije utvrđena, ali se potrošačima savjetuje da potraže savet ljekara ili farmaceuta kako bi bili sigurni da su doze korektne i u skladu sa kliničkim smjernicama. Smatra se, takođe, da interakcije beta glukana sa biljnim i drugim ljekovima nisu klinički značajne. Ipak, postoji podatak da se beta glukani u organizmu metabolišu istim enzimskim putevima kojima se veliki broj ljekova inaktivira. To je dodatni razlog da se prije upotrebe ovog suplementa treba obratiti ljekaru i farmaceutu kako ne bi bilo bojazni od povećanja koncentracije drugih ljekova u krvi i pojave ozbiljnih neželjenih reakcija.

jućeg kvaliteta kako bi se na njih pozivali prilikom liječenja pacijenata.

Moguće primjene u budućnosti

Postoje indicije da beta glukani mogu proći krvno-moždanu barijeru i u centralnom nervnom sistemu aktivirati makrofage moždanog tkiva, takozvane mikroglijalne i time prevenirati nastanak Alchajmerove bolesti, multiple skleroze ili posljedice povreda i ishemije mozga. Postoje pretpostavke da će se beta glukani u Na osnovu ovih karakteristika, čestice beta glubudućnosti koristiti u terapiji osteoporoze, zakana su predložene za sistem dostave oralhvaljujući pojedinim publikacijama u kojima nih vakcina, kao nosači i adjuvansi. U okviru se navodi da ubrzavaju formiranje i inhibiraju stečenog imuniteta, beta glukani modulišu resorpciju kostiju, mada trenutno za tu indikahumoralni imunski odgovor, zadužen za neuciju nisu registrovani. tralizaciju i eliminaciju mikroorganizama i nji- Na koji način beta glukani Takođe, brojni imunološki efekti beta glukahovih toksina koji se nalaze izvan ćelija, ali i na izazvali su interesovanje u naučnim kruispoljavaju svoje dejstvo? celularni imunski odgovor, predodrijeđen za govima o mogućoj upotrebi u prevenciji ili odbranu od intraćelijskih infektivnih agenasa. Nakon ingestije, beta glukani se apsorbuju kroz liječenju alergijskih bolesti. Jedan od glavnih gastrointestinalni trakt. Po dospijevanju u tkimarkera alergija jeste odnos koncentracija va, preuzimaju ih makrofage, ćelije koje ih fra- pomoćničkih ćelija tipa 1 T-limfocita (Th1) i gmentiraju i otpuštaju u krvotok. Fragmenti pomoćničkih ćelija tipa 2 T-limfocita (Th2) se vezuju za receptore na neutrofilima, ćeliu krvi. Pretpostavka je da se sposobnost beta jama zaslužnim za eliminaciju bakterija i reglukana da izbalansiraju poremećen odnos ceptore na ćelijama ubicama (NK ćelijama), između Th1 i Th2 ćelija može iskoristiti u teuključenim u proces uništenja ćelija inficiranih rapiji alergijskih bolesti. virusima. Sledstveno, poboljšavanje funkcioniPreparati beta glukana sanja ovih ćelija dovodi do povećane otpornosti na infekcije. U preparatima na našem tržištu se mogu Pored aktivacije pomenutih ćelija, beta glukanaći beta glukani različitog porijekla i količini podstiču i proliferaciju bijelih krvnih zrnaca, ne, sami ili u kombinaciji sa drugim biološki time mogu omogućiti oporavak koštane srži aktivnim supstancama, na primjer vitaminakon zračenja i hemoterapije. Međutim, iako nom C ili resveratrolom, za koje je naučno se relacija između beta glukana i terapije raka dokazano da pokreću iste imunske odgovoproučava dugi niz godina, stav stručnjaka je da re kao i beta glukan, te ostvaruju sinergističpodaci kojima se raspolaže nisu zadovoljavaki efekat. l

Postoje indicije da beta glukani mogu prevenirati nastanak Alchajmerove bolesti, multiple skleroze ili posljedice povreda i ishemije mozga

www.pharmamedica.rs

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

PREDSTAVLJAMO

FLEXITOL prijatelj za noge i ruke

kod osoba sa dijabetesom

uree i emolijenata nemasna je i lako upija. Nedostatak vlažnosti kože često su loša ishrana i dehidratacija, ali i vruće kupke i grubi sapuni koje dovode do ispucalosti kože oko noktiju. Flexitol Heel Balm je medicinski dokazan tretman za isušenu i oštećenu kožu stopala, kao i žuljeve koji pruža intenzivnu hidratacivoditi računa o higijeni, svakodnevno pregleju. Efikasnu formulu Flexitol Heel Balzama dati stopala i pružati im zaštitu u vidu tretma- čine hranljivi sastojci za kožu – antioksidans na kremom na bazi uree. vitamin E, šea buter i parafin koji stvaraju Flexitol balzami izuzetno su efikasni za trezaštitni sloj i duboko prodiru u kožu činetman suve i ispucale kože, kako stopala tako i ći je hidrantnom, a naročito u kombinaciruku. U ponudi postoje dva balzama sa tom ji sa 25% uree. Urea u visokom procentu ima namjenom. dvostruku ulogu: da hidrira kožu i otklanja Felxitol Hand Balm pruža brzu, dugotrajnu mrtve ćelije sa površine kože –„piling kože“. i efikasnu hidrataciju koja ublažava simptome Preporuka je nanositi balzam dva puta blagog dermatitisa, ekcema i psorijaze na ruka- dnevno – ujutru i uveče na čistu kožu stopama. Pošto sadrži efikasnu formulu mješavine la i nježno utrljati, a rezultati su vidljivi nakon jednog dana korišćenja. Ukoliko nakon 14 dana ne postoji efekat potrebno je obratiti Osobe sa dijabetesom sklonije se ljekaru ili farmaceutu. su pojavi suve kože, kako na Proizvod je pogodan za korišćenje kod osoba i stopalima tako i na cijelom telu. djece starije od 12 godina. Suva koža može izazvati svrab, Prije upotrebe detaljno proučiti uputstvo! što dovodi do intenzivnog O indikacijama, mjerama opreza i neželjenim češanja usled čega reakcijama na medicinsko sredstvo posavjetujnastaju rane te se sa ljekarom ili farmaceutom. l

Dijabetes je hronični poremećaj metabolizma. Ako se ne drži pod kontrolom uz adekvatnu terapiju, fizičku aktivnosti i zdravu ishranu, dovodi do brojnih komplikacija i može da izazove ozbiljna oštećenja

ijabetesno stopalo jedno je od najčešćih komplikacija izazvanih dugotrajno neregulisanim nivoom šećera u krvi i oštećenjem krvnih sudova koja nastaju kao posljedica. Javlja se kao rana za čije zarastanje je neophodno više vremena nego kod zdravih osoba, ali i velika osjetljivost na infekcije. U dužem vremenskom periodu, dolazi do ozbiljnih komplikacija koje zahvataju stopalo. Posljedično, može dovesti do amputacije. Kako ne bi došlo do razvoja oštećenja na stopalima, ključna je prevencija. Neophodno je voditi računa o ishrani, fizičkoj aktivnosti, izbaciti iz upotrebe cigarete, alkoholna pića svesti na minimum, uz adekvatnu higijenu i njegu kako ne bi došlo do isušivanja kože. Osobe sa dijabetesom sklonije su pojavi suve kože, kako na stopalima tako i na cijelom telu. Suva koža može izazvati svrab, što dovodi do intenzivnog češanja usled čega nastaju rane. Zato je važno

PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 11

www.pharmamedica.rs

PharmaMedica Crna Gora â &#x201E; broj 11

N A J JAČ A P O RO D ICA D OB RIH * B AK TE RIJA

• Najšira paleta proizvoda za akutna stanja i svakodnevnu upotrebu • Djelotvorne, klinički potvrđene kulture dobrih* bakterija • Proizvodi dostupni u različitim dozirnim oblicima: ► Kapsule i kesice ► Čokoladice – atraktivni, inovativni oblici za djecu i odrasle

*nepatogene bakterije prirodno prisutne u probavnom sistemu

Uvoznik za Crnu Goru: Glosarij d.o.o., Crna Gora, Ul. Vojislavljevića 76, Podgorica TEL +382 20 642 495 mail: info@glosarij.me