Content 2 by Designskills

Praktische gids voor een gezonde levensstijl

andrea croonenberghs getuigt als mantelzorger

De kunst van het ouder worden - LEAH THyS -

FIT IN JE HOOFD

VerwoNdering en intimiteit! Een gesprek met bo coolsaet

actief met kleinkinderen • brood op de plank • schenkingen • leer ontspannen (relaxatie), ...

COLOFON

Iedereen Content

Colofon Verantwoordelijke uitgever

Met inhoudelijke bijdragen van

Mieke Ramaekers, gedeputeerde van Welzijn en Gezondheid, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt

Marijke Bisschop, dr. Joke Bossers, Imelda Closset, Bo Coolsaet, Andrea Croonenberghs, Leen De Coninck, Joris Deschepper, dr. Christa Eerdekens, Expertisecentrum Valpreventie Vlaanderen, Mark Holsteens, Moke Karmaoui, de Limburgse bakkersvereniging, Nice, René Swartenbroekx, Leah Thys, Rita Vanhove, Vlam, Nicole Vrancken, Provinciale Dienst Ouderen, Wonen, Opvoedingsondersteuning en Sport, Provinciaal Steunpunt Toegankelijkheid, Toerisme Limburg

Redactie Medewerkers van de provinciale Dienst Gezondheid en Dienst Ouderen, de Limburgse Logo’s, Designskills

Redactiesecretariaat Ruth Vandeweert, provinciale Dienst Preventieve Gezondheid en de Limburgse Logo’s

Projectbegeleiding Designskills (www.designskills.be)

Copywriting Designskills en The Write Thing

Fotografie Isabel Corthier, Robin Reynders (Grafische Producties, provincie Limburg), Nico Caignie, Toerisme Limburg

Drukwerk Roularta Media Group

Oplage 96 000

Met dank aan Sarah en Sophie Cludts, Douwe Cuppens, Marie-Hélène Daniëls en Nore Reynders, dr. Frans Govaerts, Theo Hamblok, Mitu en Tamirat Houben, OPZC Rekem, Bente Roggen, Raymond en Diane Rousselle, Reyskens schoenen, Karl Smeets, Stedelijke bibliotheek Hasselt, Vormingplus en PRIC, Hanne Weyns

Wettelijk depotnummer D/2011/5857/47

Met medewerking van

De Deputatie van de Provincieraad van Limburg Herman Reynders, gouverneur, Marc Vandeput, Jean-Paul Peuskens, Walter Cremers, Gilbert Van Baelen, Frank Smeets, Mieke Ramaekers, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier ”Aan dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De provincie Limburg is auteursrechthebbende t.a.v. dit magazine en de hierin vervatte informatie. De provincie Limburg is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de in het magazine vermelde internetpagina’s, noch voor de vermelde instanties. De verwijzingen naar de internetpagina’s zijn gemaakt op het moment van het samenstellen van dit magazine. De provincie Limburg is dan ook niet verantwoordelijk voor het op een later moment niet meer beschikbaar zijn of gewijzigd zijn van de vermelde internetpagina’s. De provincie Limburg kan niet aansprakelijk gesteld worden voor rechtstreekse of onrechtstreekse schade geleden ten gevolge van het gebruik van eventueel onjuiste informatie in deze uitgave.”

Editoriaal

Voor het tweede jaar op rij pakken de provinciale Dienst Preventieve Gezondheid en de Limburgse Logo’s uit met “Content”, het lifestylemagazine voor 50-plussers. Net zoals de vorige editie, staat deze praktische gids weer boordevol tips en informatie om zo lang mogelijk fit en gezond te blijven.

Een portie levenskwaliteit elke dag Op je 20ste lijkt 50 oud. Maar eenmaal 50 voel je je vaak in de fleur van je leven. Het pensioen komt dichterbij, het grootouderschap staat misschien voor de deur en je leven vult zich met tal van nieuwe activiteiten: reizen, sporten, cultuur, ... heerlijk! Je wilt met volle teugen genieten van de tijd die nog voor je ligt. Dat is voor de bekende tv-actrice Leah Thys niet anders. “Ik kom elke dag op voor mijn portie levenskwaliteit”, zegt deze geboren en getogen Limburgse, beter bekend als “Marianne” uit de populaire tv-serie “Thuis”. Ouder worden gaat vanzelf, maar stralend en gelukkig ouder worden, is volgens haar een kunst. Genieten van alle uitdagingen in deze nieuwe levensfase kan maar als je gezondheid het toelaat en dat heb je voor een groot stuk in eigen handen. Gelukkig hoef je hier niet veel voor te doen: aandacht voor een evenwichtige voeding, voldoende bewegen, op tijd en stond ontspannen ... Het draagt allemaal bij tot een fit en gezond leven. Hoe je dat doet, dat lees je in deze “Content”.

Laat je inspireren Ook andere vitale thema’s waar je als 50-plusser mee te maken krijgt, verdienen een plaats in deze nieuwe editie. Zo getuigen deskundigen, bekende en minder bekende Limburgers over mantelzorg, vrijwilligerswerk, relatie & intimiteit, het nieuwe grootouderschap en nog veel meer. Stuk voor stuk eerlijke en inspirerende verhalen! Wij hopen alvast dat ons magazine je prikkelt en motiveert om nog meer van het leven te genieten. Van één ding zijn we nu al zeker: de nieuwe “Content” is weer goed voor urenlang leesplezier.

Geniet ervan! Mieke Ramaekers Gedeputeerde van Welzijn en Gezondheid Voorzitter vzw Limburgs Gezondheidsoverleg

INhoud

INHOUD

“Mantelzorger worden, daar kies je niet voor. Daar rol je in.” andrea croonenbergs P. 6-7

KOKKERELLEN MET DE KLEINTJES P. 17

grootouders van nu

Als grootouder mee instaan voor de opvoeding van je kleinkinderen P. 42-43

VRIJWILLIGERS MAKEN HET VERSCHIL! P. 44-47

Inhoud

Andrea Croonenberghs als mantelzorger

mantelzorger - zorgen voor een hulpbehoevende

op liefde, intimiteit en seksualiteit staat geen leeftijd

weten waar het schoentje wringt - gezond schoeisel

P 10

maak er een lekker potje van - koken voor één of twee

P 12

brood - je dagelijkse portie gezond

P 14

kokkerellen met de kleintjes

P 17

Moke over koken en eten - met recept

P 18

leestips

P 21

succesvol stoppen met roken

P 22

Fit In Je Hoofd - WanneEr een depressie om de hoek loert

P 24

dossier bewegen

P 29

actief met een chronische aandoening? Geen probleem!

P 31

actief met kleinkinderen

P 33

10 000 stappenroutes in Limburg

P 34

Leah Thys over de rol van haar leven

P 36

Blozen - cursiefje van René Swartenbroekx

P 38

Gehoorschade en cultuur zonder drempels

P 38

Grootouders en de opvoeding van de kleinkinderen

P 40

Geef teken geen kans

P 42

vrijwilligers maken het verschil

P 44

haalbare energietips voor IEdereen

P 48

Rechtenverkenner

P 51

Schenkingen - inpakken en weggeven

P 52

Relaxatie - aan de slag!

P 54

vrouw en gezondheid - baarmoederhalskanker

P 58

vrouw en gezondheid - laat naar je borsten kijken

P 60

De sleutel tot een tevreden relatie volgens Bo Coolsaet

P 62

Leven met een ernstig zieke partner

P 64

Slapen - zo doe je dat

P 66

Mantelzorg

Actrice en omroepster Andrea Croonenberghs

â&#x20AC;&#x153;Mantelzorger worden, daar kies je niet voor. Daar rol je in.â&#x20AC;? Eerste hulp voor mantelzorgers Soms kun je als mantelzorger ook wat steun gebruiken. Zo kun je terecht bij de dienst maatschappelijk werk van het ziekenfonds en de dienst thuiszorg van het OCMW. Daarnaast bestaan er verschillende verenigingen voor gebruikers en mantelzorgers. Ze geven informatie en advies, organiseren opleidingen en komen op voor de belangen van mantelzorgers.

Mantelzorg

Actrice, zangeres, omroepster, ... Andrea Croonenberghs heeft een goedgevulde carrière. Haar drukke agenda combineert ze al enkele jaren, samen met haar broer en zus, met de zorg voor haar moeder die aan de ziekte van Alzheimer lijdt. Een openhartig gesprek.

Hoe ben je te weten gekomen dat je moeder aan de ziekte van Alzheimer lijdt?

Zelfzorg voor mantelzorgers Mantelzorgers zoeken niet snel hulp, omdat ze ervan overtuigd zijn dat ze zichzelf het beste kunnen helpen. Toch vermijd je best dat je jezelf voorbijloopt. Oververmoeidheid en gezondheidsklachten zijn hiervan duidelijke signalen. Op tijd en regelmatig je batterijen opladen is dus de boodschap. Dat doe je zo:

AC: “Ongeveer tien jaar geleden begon mama vergeetachtig te worden. Ze bleef ook dingen herhalen en bepaalde kwesties uit het verleden rakelde ze steeds weer op. Ze kreeg ook meer moeite om zich te oriënteren. Zo vond ze soms in haar thuisstad Genk de weg niet meer terug. Op een dag raadde de huisarts aan om bij een geheugenspecialist testen te laten doen en toen viel de diagnose.”

• verplicht jezelf ertoe regelmatig even op adem te komen

Je moeder kon toen nog zelfstandig wonen?

• durf hulp van anderen te aanvaarden, anders loop je het gevaar dat je er ooit helemaal alleen voor staat

AC: “Koken en poetsen deed ze steeds minder terwijl ze altijd een fantastische kokkin en een perfecte huisvrouw is geweest. Mijn zus schakelde thuishulp in om te koken, te poetsen en haar te verzorgen, maar ze stuurde iedereen koppig weg. Zolang ze in haar appartement in een soort van routine zat en in haar vertrouwde omgeving kon ze toch nog zelfstandig wonen. Maar wij zijn toen wel op zoek gegaan naar een rusthuis. Toen ze gevallen is, heeft de huisarts beslist dat ze niet meer alleen kon blijven.”

Welke zorgen voor je moeder neem je voor je rekening?

AC: “Ik ga elke week langs en doe, afwisselend met mijn zus, de was en de strijk voor haar. Ik koop haar kleren en laat ze verstellen. Daarnaast regel ik ook haar bankzaken. Er zijn weken dat het moeilijk te combineren is met mijn job, maar ik sta erop om de dingen die ik kàn doen, te doen. Mama heeft altijd goed voor ons gezorgd. De dag waarop je als dochter voor je moeder gaat zorgen, dat moment vond ik behoorlijk confronterend.”

Hoe vang je de moeilijke momenten op? AC: “Door erover te praten, heb ik leren omgaan met de ziekte. Ik hoop dat mijn getuigenis ook andere mensen helpt om de stilte te doorbreken, want rond Alzheimer heerst nog steeds een taboe. Een tijdige diagnose helpt om rustig naar oplossingen te zoeken en je beter voor te bereiden op moeilijke beslissingen.”

Hoe heb je de verhuizing naar het rusthuis ervaren?

AC: “Als pijnlijk maar onvermijdelijk. Ik bezoek mama elke week en toch voel ik mij soms schuldig, want je laat

• doe elke week iets dat je echt graag doet: lezen, fietsen. Activiteiten buitenshuis houden de zorglast draaglijk • blijf sociaal actief: onderhoud contacten met vrienden en familie, ze zijn goud waard!

• laat je adviseren over de ziekte, de gevolgen ervan en hoe je er best mee omgaat • verlies je eigen zorgen niet uit het oog. Bespreek ze met je huisarts, therapeut of een andere vertrouwenspersoon om zorgstress te voorkomen.

haar achter bij mensen die weliswaar heel goed voor haar zorgen, maar geen familie zijn en waarbij ze zich een vreemde voelt. Buiten haar drie kinderen herkent ze bijna niemand meer. Maar thuisopvang als je werkt, hoe kun je dat combineren? De zorg voor haar zou een fulltime taak zijn en fysisch en emotioneel enorm belastend. Bovendien zou zij nooit gewild hebben dat wij ons leven aan de kant zouden schuiven voor haar. Je worstelt constant met die ideeën in je hoofd.”

Heb je nog goede raad voor anderen die voor hun ouders willen zorgen?

AC: “Blijf alert en zoek op tijd naar oplossingen. Want als je tijd hebt, kom je tot betere oplossingen. Toegegeven, het is niet gemakkelijk. Hulp in huis door ‘vreemden’, daar was mama niet voor te vinden, maar vaak kun je niet buiten professionele hulpverlening. Want als mantelzorger kun je niet alles alleen. Om tot de juiste inzichten te komen en om veranderingen aanvaardbaar te maken, kan een huisarts een grote rol spelen. En heel belangrijk: je kunt pas goed voor iemand zorgen als je ook goed voor jezelf zorgt.”

Mantelzorg

Zorgen voor een hulpbehoevende

Balans in evenwicht Als mantelzorger zorg je voor een familielid, vriend of kennis die door ziekte of ouderdom hulp nodig heeft. Onbetaald, uit noodzaak, uit liefde en met veel toewijding. Zoiets geeft voldoening, maar er is ook een keerzijde. Want na een tijdje kan de zorg heel zwaar worden, fysiek én emotioneel. Zorg je voor anderen, vergeet dan niet voor jezelf te zorgen.

Door de vergrijzing van onze maatschappij zijn er steeds meer ouderen aangewezen op de zorg en hulpverlening van derden. Mantelzorgers zijn in onze samenleving onmisbaar geworden omdat ze in heel veel gezinnen die zorg, geheel of gedeeltelijk, voor hun rekening nemen. Eindeloos respect verdienen ze! Omdat ze aan een ander denken, staan mantelzorgers vaak niet stil bij de impact van mantelzorg op zichzelf. Sommige mantelzorgers gaan zo ver dat ze zich helemaal wegcijferen. Soms wordt de zorg te belastend, omdat ze moeilijk te combineren is met een job, een gezin, de opvang van kleinkinderen, ...

Te veel hooi op de vork Als mantelzorger krijg je doorgaans te maken met twee vormen van overbelasting: fysiek of emotioneel. Dit heeft vooral te maken met de ziekte

BronNEN Hoe gaat het met de mantelzorger? M. Duijnstee, H. Guldemond, L. Hendriks, NIZW

van de hulpbehoevende. Een dementerende verzorgen, is emotioneel zwaar omdat de dierbare je niet herkent of zich anders gedraagt. Verzorg je iemand die niet kan lopen, dan is dat fysiek belastend. Veel hangt ook af van hoe gemakkelijk het verzorgen je afgaat, of je kennis van de ziekte en de specifieke verzorging hebt.

Sociale contacten Door de tijd die de zorg in beslag neemt, kom je als mantelzorger vaak minder toe aan sociale contacten. Zeker als degene die je verzorgt niet alleen kan blijven. Je moet dus heel erg opletten dat je niet in een sociaal isolement terechtkomt. Ook kan er een haar in de boter komen in je gezin als je plots de zorg voor je ouder op je neemt. De combinatie gezin, mantelzorg en vaak ook nog werk, vraagt heel wat organisatie en flexibiliteit.

Nuttige adressen voor mantelzorgers • Steunpunt Thuiszorg, www.steunpunt-thuiszorg.be • Liever Thuis LM, www.lieverthuis.mut400.be • Ziekenzorg van de Christelijke Mutualiteiten, www.cm.be • Ons Zorgnetwerk, www.onszorgnetwerk.be • Kenniscentrum Mantelzorg, www.kenniscentrummantelzorg.be • Okra-Zorgrecht van Okra-trefpunt 55, www.okra.be • www.limburg.be/mantelzorg

Intimiteit en seksualiteit bij ouderen

Hoe bewaar je het evenwicht?

“De liefde maakt een klein bed groot”

Elke mantelzorger is anders. Waar de één een punt van maakt, is voor de andere geen probleem. Hier alvast drie tips die elke mantelzorger een houvast bieden.

TIP #1

Heb aandacht voor jezelf Als je je als mantelzorger volledig wegcijfert, jezelf geen vrije tijd of sociale contacten gunt, of hulp van anderen weigert, dan breng je op de duur jezelf én de zorgvrager in de problemen. Denk dus op tijd aan jezelf.

TIP #2

Leer “leven” met de situatie Kun je je aanpassen aan de situatie van de oudere of zieke en stel je geen onhaalbare eisen, dan kun je als mantelzorger de situatie meestal beter aan. Zelfkennis en je eigen grenzen aanvaarden, helpen om langer met plezier je rol van mantelzorger te vervullen.

TIP #3

Zorg voor je motivatie Als mantelzorger moet je jezelf flink kunnen motiveren. Dat wordt soms moeilijk als je van de zorgvrager geen enkele positieve feedback krijgt. Maar ook de erkenning door professionele hulpverleners is belangrijk. Als zij een luisterend oor bieden en een echte vertrouwensrelatie met je opbouwen, kunnen ze tijdig aan de bel trekken als ze tekenen van overbelasting zien.

Op liefde, intimiteit en seksualiteit staat geen leeftijd Hulpeloos, afhankelijk, ziek en seksloos. Het etiket dat senioren soms opgekleefd krijgen, is op zijn minst gezegd eenzijdig. Wat je situatie en je leeftijd ook zijn, iedereen heeft behoefte aan intimiteit en seksualiteit. Toch heerst er nog vaak een taboe rond deze thema’s bij ouderen. Om het stilzwijgen te doorbreken, maar ook om ouderen wegwijs te maken in het uitbouwen en onderhouden van een tevreden relatie waarin plaats is voor innig samenzijn, ontwikkelde het provinciebestuur Limburg de brochure “De liefde maakt een klein bed groot”. Om het stilzwijgen te doorbreken, maar ook om ouderen wegwijs te maken in het uitbouwen en onderhouden van een tevreden relatie waarin plaats is voor innig samenzijn, ontwikkelde het provinciebestuur Limburg de brochure “Liefde maakt een klein bed groot”. De brochure schenkt ook aandacht aan nieuwe relaties, aan het alleen komen te staan na een scheiding of na het overlijden van de partner en hoe hiermee om te gaan. Deze brochure kwam tot stand in samenwerking met professor en klinisch ouderenpsycholoog Luc Van De Ven, Lara Vesentini, Onderzoeksinstituut ArcK en de Provinciale Hogeschool Limburg.

Je kan de brochure gratis bestellen bij de provinciale Dienst Ouderen via het telefoonnummer 011 23 72 80 of via dienstouderen@limburg.be

gezond schoeisel

Feit!

wees zuinig op je voeten! Je voeten krijgen dagelijks heel wat te verduren. Een zorgvuldige voetverzorging is dan ook belangrijk om je voeten in conditie te houden. Door je voeten dagelijks zorgvuldig te wassen met lauw water en zeep, af te spoelen, goed af te drogen (vergeet daarbij de ruimte tussen de tenen niet) en in te smeren met een hydraterende crĂ¨me voorkom je heel wat problemen. Knip je teennagels altijd recht, de hoeken

Met dank aan schoenenwinkel reyskens

kan je afronden met een kartonnen vijltje. Heb je voetproblemen zoals eeltknobbels, teenafwijkingen, ingegroeide nagels, blaren, zweren en wonden ga dan in eerste instantie naar je huisarts. Hij kan je zo nodig doorverwijzen naar een voetspecialist, erkende podoloog en/of pedicure.

gezond schoeisel

WIE HET SCHOENTJE PAST, TREKKE HET AAN ... maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan! Vooral als je moeilijke voeten hebt. Hoe vind je in dat geval een paar comfortabele schoenen dat op de koop toe mooi oogt? In de speciaalzaak natuurlijk! We klopten aan bij Joris Deschepper, podoloog voor advies op maat.

Weten waar het schoentje wringt Wij legden hem een aantal stellingen voor met de vraag: feit of fabel?

“LAAT JE IN DE KEUZE VAN JE SCHOENEN LEIDEN DOOR JE VOETVORM” JORIS: “FEIT!” Als je veel moet staan of lopen, en snel pijnlijke voeten hebt: • kies je het beste voor schoeisel met een voorgevormd voetbed dat goed ondersteunt. Koop ook best je schoenen in de late namiddag. Voeten hebben de neiging om te zwellen. Door je schoenen wat later op de dag te kopen, vermijd je dat schoenen gaan knellen als je voeten beginnen te zwellen. • laat ook steevast de breedte van je voet opmeten, die is minstens even belangrijk als de lengte.

“ER IS EEN GESCHIKTE SCHOEN VOOR IEDERE VOET” JORIS: “FEIT!” Of je nu een knobbel aan de zijkant van je grote teen hebt (de befaamde Hallux-valgus!), hamer- of klauwtenen, wanhoop niet: er is echt een gepaste schoen voor jou. Heb je extreem moeilijke voeten of diabetes? Ga dan voor schoenen met soepel leder zonder drukpunten, naden of oneffenheden. Probeer er wel op te letten dat het contrefort (de achterkant van de schoen) stevig genoeg is.

“BLOOTSVOETS IS ALTIJD BETER” JORIS: “Fabel!” Voor kinderen absoluut een feit, voor senioren: FABEL! Door op blote voeten of (antislip-)kousen te lopen, verhoog je immers het risico op vallen. • Draag degelijk schoeisel dat de hele voet omsluit, met een stevige platte reliëfzool en een goede sluiting (velcro, gesp, ...). Mijd instekers. • Mijd onvaste schoenen (instekers, teenslippers, Crocks, …), te grote, te brede of te smalle schoenen en hakken hoger dan 2,5 cm. • Mijd ook gladde of antislipzolen, schoenen met te smalle punten of een te dikke of te zachte middenzool. Dit destabiliseert!

Bron Praktijkrichtlijn Valpreventie Vlaanderen, Expertisecentrum Valpreventie Vlaanderen, www.valpreventie.be

VOEDING

Koken voor één of twee

MAAK ER EEN LEKKER POTJE VAN Veel mensen vinden het niet de moeite om voor zichzelf of voor twee personen te koken. “Te veel verspilling” en “Geen zin om drie dagen na elkaar hetzelfde te eten”, zijn vaak gehoorde bezwaren. Een kant-en-klaarmaaltijd opwarmen, ligt dan vaak voor de hand. Toch is het belangrijk om ook voor jezelf gezond te koken. En weet je wat? Het is makkelijker dan je denkt.

Extra tips voor overschotjes restjes zo snel mogelijk 1 Koel af en schep ze over in een nieuw (kleiner en kouder) bord of kommetje. het overschotje niet 2 Bewaar langer dan 2 dagen in de koelkast. de restjes door en 3 Verwarm door. Roer zeker eens om alvorens te proeven.

Diepvriesgroenten: warm aanbevolen

Wat is er mis met kant-en-klaar?

Diepvriesgroenten besparen je veel tijd en je gebruikt precies de hoeveelheid die je nodig hebt. Ook voorgewassen en voorgesneden groenten kunnen verse groenten vervangen. Houd je wel aan de bewaar- en bereidingsvoorschriften op de verpakking. Zit je toch met een overschotje? Vul het aan met andere groenten, aardappelen, pasta, vis of vlees en je hebt weer een maaltijd voor de volgende dag. Denk eraan: eens een verpakking geopend is, vervalt de houdbaarheidsdatum. Bepaal voor jezelf welke voedingswaren je beter in een kleine verpakking aankoopt.

Kant-en-klaarmaaltijden bevatten meestal te veel vetten en zout en te weinig groenten. Af en toe een kanten-klaarmaaltijd kan natuurlijk geen kwaad. Als je er verse of diepvriesgroenten, of een rauwkostslaatje aan toevoegt, krijg je toch voldoende voedingsstoffen. Ook een stuk fruit, fruitsla of een mager melkdessertje als nagerecht geven extra vitaminen en mineralen. Vergeet niet: gezond en evenwichtig eten hangt niet af van één maaltijd, maar van je totale voeding op een week. Als je meestal gezonde maaltijden en tussendoortjes eet, dan mag je af en toe eens zondigen.

Ingredienten 2 tomaten 250 g broccoli 125 g champignons 1 klein blikje zalm (of tonijn) op eigen nat - 100 g niet gekookte volkoren macaroni - 1 eetlepel dressing (light mayonaise)

- - - -

- - - - -

1 eetlepel magere yoghurt 1 halve eetlepel citroensap 1,5 eetlepel tomatenketchup 1 kleine ui 1 eetlepel fijngehakte groene kruiden (peterselie, bieslook)

Een gezonde maaltijd in enkele minuten “geen tijd” geen Met de uitvinding van de microgolfoven is n. Want je kunt er excuus meer om niet lekker, gezond te koke en of ontdooien. veel meer mee dan enkel voedsel opwarm te bereiden. Zo is de microgolf ideaal om kleine porties chillende sterktes Misschien vraag je je af waarvoor die vers n ze hier even. dienen, uitgedrukt in “watt”? We overlope ffen zoals soep, • Meer dan 900 watt: enkel voor vloeisto n drinkt. melk en water. Wel even roeren voor je erva appelen of groen• Tussen 600 en 750 watt: ideaal om aard het aantal ten te koken. Richtlijn voor de kooktijd: deel ig dit met 2. gram aardappelen door 100 en vermenigvuld de aardappelen Dit is de kooktijd in minuten. Giet daarna af. • 360 watt: om na te garen. eerste 6 minuten. • 180 watt: ontdooistand. Bijvoorbeeld de van de portie. • 90 watt: verder ontdooien, afhankelijk

len en was ze. Schil 200 gram aardappe koken 200 : 100 x 2 = 4 minuten op 600-750 watt. garen op Eventueel 2-3 minuten na ). staan 360 watt (of even laten

Maaltijdsalade (2 personen)

Suggestie als je wat groenten

Bereidingswijze

en pasta over hebt van de da g voordien – of gewoon een lekker en een voudig recept

- Was de tomaten en de bro ccoli, wrijf de champignons zuiver met keukenpapier - Laat de zalm uitlekken - Kook de pasta en de brocco li beetgaar of haal de bewaard e producten uit de koelkast - Giet het kookvocht af en spoel even met koud water - Snijd de tomaten in stukje s en de champignons in dunn e plakjes - Besprenkel de champigno ns met citroensap - Verdeel de broccoli in roo sjes en de zalm in stukjes - Hak de ui fijn - Maak een sausje van dre ssing, yoghurt, tomatenketc hup en versnipperde ui - Meng de macaroni met de tomaten, de champignons, de broccoli en de zalm in een (sla-)kom - Schep de saus door de ma caronimengeling - Garneer met fijngehakte peterselie en/of bieslook

Zet in de koelkast of serveer

onmiddellijk. Lekker met wa

t (stok-)brood.

Voorbeeld

gezond met brood

tafel.be

Bron: www.vlam.be / www.brood.net / www.123aan

Brood ... we eten het elke dag met veel smaak en in alle variëteiten. s in huis Maar hoe groot is onze broodkennis eigenlijk? Wat halen we precie als we een wit- of bruinbrood bij onze bakker kopen? We serveren het hier allemaal op je boterham.

Broodwijzer

een greep uit het basisaanbod van jouw Wakkere Bakker

Witbrood

Bruinbrood

Volkorenbrood

• Gebakken van bloem

• gebakken van (tarwe)meel

• gemaakt van volkorenmeel

• Gemaakt van het binnenste deel van de tarwekorrel (meelkern)

• bevat naast de meelkern ook een deel van de zemelen en kiemen (buitenkant graankorrel)

• de hele tarwekorrel is vermalen

• Kiemen en zaden (buitenste laag) zijn volledig uitgezeefd • Is een gezonde energieleverancier (meervoudige koolhydraten), maar bevat minder vitamines, mineralen en voedingsvezels den volkorenen bruinbrood.

• bevat minder vitamines, mineralen en voedingsvezels dan volkorenbrood, maar wel meer dan witbrood.

• bevat vergeleken met bruinbrood en witbrood de meeste vitamines, mineralen en voedingsvezels.

Meergranenbrood

Roggebrood

Zuurdesemof desembrood

• gemaakt van verschillende graansoorten (bijv. tarwe en maïs, gerst en rogge)

• gebakken van meel en gemalen rogge

• het rijsmiddel is niet de klassieke bakkersgist, maar verzuurd deeg gemaakt uit een dun beslag van meel en water dat spontaan gaat fermenteren

• gehalte aan voedingsvezels, vitamines en mineralen verschilt per soort • gemaakt op basis van bloem of volkorenmeel • gedecoreerd met zaden; • bevat gebroken of hele graankorrels.

• vaak met zuurdesem als rijsmiddel • eerder “gaar gemaakt” dan echt gebakken • gaat bij de bakker na het gewone brood de oven in als de temperatuur al aan het dalen is.

• na een paar dagen ontwikkelt zich een mengsel van melkzuurbacteriën en gisten • bijzondere, volle, rijpe smaak dankzij de lange rijstijd en steviger dan gistbrood.

gezond met brood

Een zalig vieruurtje

Brosse broodkorstjes broodpudding! Enkele minuutjes grillen Voor 4 tot 6 personen

45 minuutjes in de oven Vieruurtje voor 4 à 5 personen

Dit heb je nodig

• 3 sneden bruinbrood

• 5 sneden oud brood

• 2 eetlepels olijfolie

• 250 ml halfvolle melk

Zo ga je te werk

• 2 eieren

• Snijd het brood in blokjes. • Verwarm de grill even voor. • Verdeel de broodstukjes op een ovenplaat. • Besprenkel met olijfolie. • Plaats de ovenplaat even onder de warme grill. • Roer na 2 minuten de broodkorstjes even om en laat ze nog even kleuren. • Afhankelijk van de grillcapaciteit zijn de korstjes sneller klaar.

Wist je dat...

... Belgische bakkers sinds 2009 gejodeerd zout in hun brood gebruiken en zo ons jodiumtekort helpen aan te vullen?

• 25 g rozijnen (2,5 eetlepel) • 80 g suiker • 1 eetlepel vanillepuddingpoeder • snuifje kaneel • 1 kleine appel • 1 kleine lepel vetstof

Zo ga je te werk • Laat de rozijnen weken in water (in een kop of soepkommetje). • Verwarm de melk even op het vuur of 3 minuten in de microgolfoven op 600-700 watt. • Snijd de sneden brood in kleine stukken, doe de broodstukjes in een grotere kom (deegkom). • Giet de warme melk op de broodstukjes en laat een 10-tal minuten intrekken. • Breek de eieren, klop de eidooier samen met het eiwit los met een klopper. • Roer de suiker eronder. • Schil en snijd de appel in kleine stukken, iets groter dan rozijnen. • Wrijf de ovenschaal (schaal 3-5 cm hoog) in met een lepel vetstof of olie. • Verwarm de oven voor op 175 °C. • Als het brood helemaal doorweekt is, voeg dan de geklopte eieren, de puddingpoeder, de kaneel en de appel toe en meng goed. • Giet het water van de rozijnen af. • Roer de rozijnen ook onder het mengsel. • Giet dit deeg in de ingevette ovenschaal en zet 45 minuten in de voorverwarmde oven op 175 °C. • De broodpudding is klaar als je er een naald in kunt steken en er geen deeg aan de naald blijft kleven. • Lekker lauwwarm en koud.

gezond met brood

Broodtorentjes bouwen Voor 2 boterhammen heb je nodig 3 sneetjes bruinbrood / mayonaise of yoghurtdressing / 2 blaadjes sla / 1 tomaat / 2 plakjes jong belegen kaas / 2 plakjes kippenwit. Hulpmiddelen: 2 prikkers.

Zo ga je te werk: Was de sla en tomaat, en snijd de tomaat in dunne schijfjes. Toast het brood lichtjes. Besmeer 2 sneetjes brood met een mespuntje mayonaise of yoghurtdressing.

Beleg ze elk met een blaadje sla, de helft van de tomaat, een plakje kaas en kippenwit. Stapel de belegde sneetjes brood op elkaar. Het derde sneetje vormt het dak. Snijd de boterham diagonaal door en prik beide broodtorens vast met de prikkers.

Tip: kleine chefs kunnen

â&#x20AC;˘ de tomaat snijden (+5 jaar) â&#x20AC;˘ het torentje maken

kids als koksmaatjes

KOKKERELLEN MET DE KLEINTJES Komen de kleinkinderen dit weekend en wil je ze aangenaam bezighouden? Daarvoor hoef je echt niet naar de film, het pretpark of de speeltuin. Onthaal ze op een middagje gezond kokkerellen met opa en oma. Jullie zijn de koks, de kids de koksmaatjes. Daâ&#x20AC;&#x2122;s gegarandeerd genieten!

Een kinderhand is gauw gevuld

Kleine chefs, grootse prestaties

Kleintjes vinden niets heerlijker dan met pollepels en potten aan de slag te gaan. Het leuke is dat ze spelenderwijs een hoop kennis over voedsel opdoen. Vertel ze uitgebreid over de groenten en kruiden die je gebruikt en laat ze naar hartenlust van alles proeven. Kies voor een evenwichtig menu, maar af en toe een ijsje, daar is uiteraard niets mis mee.

Je zal verschieten als je ziet wat jouw oogappels in de keuken presteren!

Vanaf 3 jaar kunnen ze ... ... lepels afdrogen, groenten wassen, bloemkool en prinsessenboontjes in stukken breken, dingetjes klaarzetten, shaken, beleg uitsmeren en keukenafval wegdoen.

Vanaf 4 jaar kunnen ze op de koop toe ... ... sinaasappelen en hardgekookte eitjes pellen, balletjes rollen, bananen prakken en de tafel dekken.

En kids van 5 en 6 kunnen zelfs ... ... ingrediĂŤnten afwegen en met een garde werken!

Meer info in het boekje 1 2 3 aan tafel vind je leuke tips en weetjes. Surf ook eens naar www.123aantafel.be.

VOEDING

TIP!

Zet je tajine na aankoop gedurende 24 tot 48 uur in koud water. Zo vermijd je barsten bij het eerste gebruik.

voeding

Moke over koken en eten

“ETEN IS ZOVEEL MEER DAN VOEDSEL IN JE MOND STOPPEN” Voor tv-kok en bekende Limburger Moke Karmaoui zijn koken en eten synoniem met genieten. De tijd nemen om samen rond de tafel te zitten, is een stukje levenskunst die het herontdekken waard is. “Eten is voor mij cultuur. Samen lekker eten, zijn momenten die ik koester”. Moke over koken en over de kunst van het tafelen.

Je bent van Marokkaanse afkomst. Wat maakt de Marokkaanse keuken speciaal? MOKE: “De Marokkaanse of Maghrebkeuken is nog authentiek. Terwijl veel keukens invloeden uit andere culturen overnemen - denk maar aan Aziatische of Italiaanse ingrediënten en technieken - blijft de Maghrebkeuken puur. Een ander belangrijk aspect van de Marokkaanse gastronomie is het ‘samen eten’. Ik ben Vlaming en katholiek opgevoed, maar die eetcultuur, die zit in mijn genen. Ik mag dan zeven dagen op zeven keihard gewerkt hebben, de dag daarna nodig ik vrienden of familie uit om gezellig te komen eten. Ook thuis nemen we de tijd om samen met de kinderen te eten en aan tafel te praten. Tafelmomenten zijn momenten waarop je écht contact hebt met elkaar.”

Hoe kun je bij kinderen de interesse voor eten aanwakkeren? MOKE: “Heel eenvoudig: betrek ze in de keuken. Laat ze meekoken in plaats van ze voor de tv of computer te zetten. Laat ze bijvoorbeeld beginnen met dessertjes te maken. Met bloem bezig zijn, vinden ze allemaal fijn. Of samen gehaktballetjes maken. Dat is niet alleen heel erg plezierig, je wekt ook hun interesse voor eten

Om duimen en vingers bij af te likken Koken met en eten uit de tajine, is een lekkere, gezonde en fijne belevenis. Zet de tajine op tafel en laat de kleinkinderen met de handen eten, net zoals in Marokko. Smulpret gegarandeerd.

en koken en het is leerrijk. Ze ontdekken ingrediënten, de geuren en vormen van voedsel, ... Er is nog een voordeel: wat kinderen zelf bereid hebben, vinden ze automatisch lekkerder. Wat ook helpt, is zelf een groentetuintje aanleggen. Zelf gekweekte aardbeien, radijsjes, ... dat is smullen.”

Elke keuken heeft zo zijn rituelen. In de Maghrebkeuken is koken met de tajine een fijne traditie. Maar wat is een tajine eigenlijk? MOKE: “Een tajine is een stenen pot waarin je de ingrediënten rustig laat sudderen. De stoom die vrijkomt, slaat tegen het deksel en valt terug op de ingrediënten. Zo wordt het eten in eigen vocht bereid. Hierdoor kun je op lagere temperaturen koken, waardoor je eten malser wordt. Bovendien blijven de vitaminen bewaard en is het dus een gezonde manier van koken. Als het eten klaar is, komt de tajine op tafel en iedereen eet uit dezelfde pot met de handen. Echt een aanrader!”

Wat kun je allemaal klaarmaken in een tajine? MOKE: “De tajine wordt gebruikt om stoofpotjes te maken. Je kunt er vis, vlees of vegetarische gerechten in bereiden. In een grote tajine kan zelfs een hele kip, zo’n bereiding duurt drie tot vier uur. Het is fijn koken met een tajine. Je doet er alle ingrediënten in en het vocht zorgt ervoor dat alles gaart en lekker mals wordt. Intussen kan je iets anders gaan doen. Let erop dat je kookt op een lage temperatuur. In België bakken we ons vlees nog te vaak in de oven op 180° C of meer. Probeer het eens op een lagere temperatuur. Je bakt het vlees eerst aan en schuift het dan enkele uren in de oven op 90 °C. Zo blijven alle sappen lekker in het vlees en gaat het niet uitdrogen.”

VOEDING

En nu aan de slag!

“Egeltjes”

Marokkaanse kifta balletjes met rijst

Benodigdheden voor 4 personen • 100 g rijst, ronde korrel • 250 g gemengd gehakt • 1/2 tl kaneelpoeder • 1/2 tl milde paprikapoeder • 1/2 tl gemalen koriander • 100 g boter • 1 grote ui fijn gesneden • 3 rijpe tomaten • 1 el tomatenpuree • peper • 2,5 dl water of heldere runderbouillon • 1 el verse gehakte peterselie • 1 cl citroensap • 2 losgeklopte eieren

Bereidingswijze 1

Meng de rijst en het gehakt en voeg kaneel, paprikapoeder en koriander toe.

2 Rol ongeveer 10 balletjes van gelijke grootte van het mengsel. 3 Smelt boter in een tajine. 4 Kleur steeds een aantal balletjes tegelijk van alle kanten in de boter bruin in de tajine. 5 Als alle balletjes aangebraden zijn, voeg uien, tomaten, tomatenpuree en peper toe. 6 Voeg water of bouillon toe, dek af en laat de balletjes afgedekt op een matig vuur in ca. 40 min. gaar worden. Regelmatig voorzichtig roeren. 7 Voeg peterselie, citroensap en eieren toe en laat enkele minuten zachtjes mee sudderen. 8 Serveer groenten of salade bij de vleesballetjes. 9 Zet de tajine op tafel en laat de kleinkinderen met de handen eten. Wel eerst hun handen laten wassen natuurlijk. 10 Smakelijk!

Leestips

Uitgelezen boeken Geluk. The World Book of Happiness Leo Bormans

Kan je gelukkig zijn leren? Volgens “Geluk. The World of Happiness” wel. 100 experts uit de positieve psychologie delen hun onderzoeken naar geluk. Er zit beslist ook voor jou iets bruikbaars bij! www.leobormans.be www.Theworldbookofhappiness.com

Grootouders Kaat Vrancken

In “Grootouders” lees je 21 unieke getuigenissen van grootouders over de relatie met hun kleinkinderen. Verschillende visies die alvast één zaak gemeen hebben: de band van de grootouders met hun kleinkinderen is heel bijzonder. www.kaatvrancken.com

De genezing van de krekel Toon Tellegen

Een krekel merkt plots een somber en onwrikbaar gevoel in zijn hoofd. Pas na een lange tijd komt de zon weer tevoorschijn en voelt de krekel zich opnieuw vrolijk. Een herkenbaar, schrijnend en humoristisch verhaal van een krekel die gebukt gaat onder een depressie, maar er ook weer van herstelt.

Blijvend geluk vind je in jezelf Martine Mingelinckx

Ieders leven loopt langs verschillende wegen, toch verlangen we allemaal hetzelfde: gelukkig zijn. Het boek reikt handvatten aan om het geluk in eigen handen te nemen. Het uitgangspunt is dat je blijvend geluk kan verkrijgen door te blijven werken aan jezelf. www.mktraining.be

stoppen met roken

ALS DE ROOK OM JE HOOFD IS VERDWENEN Stoppen met roken kan soms een onoverkomelijke opdracht lijken ... De meeste rokers weten heus wel dat aan stoppen met roken heel wat voordelen verbonden zijn. Zich gezonder voelen, er beter uitzien, behoorlijk wat geld kunnen sparen, zorg dragen voor de gezondheid van je naaste omgeving, ... onnoemelijk veel redenen waardoor je zou denken “als iemand echt wil stoppen, dan stopt hij toch gewoon”. Maar zo eenvoudig is dat niet. Er is iets meer nodig dan louter wilskracht. Je weet ondertussen ook wel dat roken ongezond is. Maar waarom biedt het zo’n troost wanneer je bang, verdrietig of gestrest bent? Omdat sigaretten de werking van je hersenen beïnvloeden. Ze laten je denken dat je ze heel hard nodig hebt. Even ervaar je een gevoel van genot en rust … tot je weer verlangt naar de volgende sigaret en de volgende en de volgende … Als je een sigaret rookt, bereikt de nicotine heel snel de hersenen. Het duurt gemiddeld maar 8 seconden. Maar de stof wordt voor het grootste deel ook weer snel afgebroken. Het feit dat het zo snel wordt opgenomen en weer wordt afgebroken zorgt er mede voor dat nicotine sterk verslavend is. Eenmaal in de hersenen werkt nicotine in op vele neurotransmitters. Dit zijn moleculen die worden gebruikt voor de signaaloverdracht tussen zenuwcellen. Deze neurotransmitters hebben ieder een verschillend effect. Een van de belonende gevolgen is de bevordering van het vrijkomen van de neurotransmitter dopamine. Hierdoor ervaren rokers plezierige effecten en onderdrukking van de eetlust. Andere neurotransmitters leveren bijv. een bijdrage aan de verbetering van het geheugen, een positieve stemming, minder negatieve gevoelens als angst, … Nicotine werkt dus niet alleen snel maar heeft ook een flink aantal belonende effecten. Het is evenwel onduidelijk of de belonende effecten van roken direct worden veroorzaakt door nicotine, door de opheffing van onthoudingsverschijnselen of door beide. Wanneer je stopt met roken kunnen namelijk allerlei vervelende ontwenningsverschijnselen opduiken: een verhoogde eetlust, slaapproblemen, prikkelbaarheid, rusteloosheid, concentratieproblemen, angst, depressieve gevoelens, … Het is dan ook niet verwonderlijk dat rokers het zo moeilijk vinden om te stoppen met roken.

Wist je dat met je arts of tabakoloog praten je kan helpen om succesvol te stoppen met roken? Wees gerust, je hoeft niet bang te zijn dat men je de les gaat spellen of gewoon met een brochure wandelen stuurt. De dag van vandaag kan men je verschillende vormen van ondersteuning en behandeling aanbieden. Geloof in jezelf, je kan dit aan!

Vaak gebeurt het dan dat rokers voor zichzelf het probleem proberen te minimaliseren.“Ik heb nergens last van, mijn grootvader heeft zijn hele leven zwaar gerookt en is 90 geworden, mijn tante heeft nooit gerookt en is toch op 50 jaar aan een hartinfarct gestorven, ik rook maar voor de rest leef ik heel gezond, ik rook lightsigaretten, als ik niet rook heb ik stress en dat is ook niet gezond …”. Ergens weet men wel dat al deze dingen niet kloppen en argumenten zijn om niets aan het gedrag te moeten veranderen.

Wees eerlijk tegen jezelf Diep in hun hart zouden veel rokers liefst stoppen met roken maar ze staan nogal huiverig tegenover de vervelende ontwenningsverschijnselen. Maar waarom niet vertrekken van de vele voordelen die het stoppen met roken biedt? Inderdaad: stoppen met roken vergt lef. Maar je krijgt er ook heel veel voor terug!

stoppen met roken

Door te stoppen met roken...

Lezersbrief Lezersbrief Ik ben een man van 54 jaar en rook sinds m’n 19de. Rond mijn 30ste ben ik eens drie jaar gestopt en terug begonnen, omdat ik dacht: “Eén sigaretje moet toch wel kunnen na al die tijd!” Niet dus. De afgelopen vijf jaar geniet ik niet eens meer echt van het roken en ik merk ook dat mijn conditie er sterk op achteruit is gegaan. Ik heb een kleinzoon van vijf en ben helemaal buiten adem als ik met hem in de tuin heb gespeeld. Ik wil er dus echt vanaf, maar moet er niet aan denken weer te hervallen. Vandaar dat ik begeleiding of eventueel antirookmedicijnen overweeg. Kunt u me vertellen wat de mogelijkheden zijn en of ik in aanmerking kom voor terugbetaling door het ziekenfonds? K. V. – Hasselt

• krijg je veel meer energie

• spaar je pakken geld uit

• ruik je veel lekkerder

• slaap je beter en sta je frisser op

• krijg je wittere tanden en een frissere adem • proef je veel meer • gaan je huid en ogen meer stralen

• kun je weer op café en restaurant zonder de halve avond buiten te moeten verkleumen

Wist je dat ... ... rook die vrijkomt bij het verbranden van sigaretten niet volledig door de roker wordt ingeademd? Een deel van de tabaksrook verspreidt zich rechtstreeks in de lucht. Ook de roker blaast een deel van de geïnhaleerde rook terug uit in de lucht. Zo worden niet-rokers die deze lucht inademen, passieve rokers.

Allereerst proficiat met je wijze besluit om te stoppen met roken. Het is begrijpelijk dat je daarbij wel wat steun kunt gebruiken.

Dit zijn de mogelijkheden • Rookstopbegeleiding in groep of individueel, door een huisarts of tabakoloog. Kijk voor een actueel overzicht op www.limburg.be/stoppenmetroken

• dwing je respect af bij rokers én niet-rokers

STOPPEN: goed voor jou én voor al wie je liefhebt!

Beste,

... tabaksrook dagen tot zelfs weken in de woning blijft circuleren, ook al zorg je voor een goede ventilatie? ... recent onderzoek uitwijst dat er ook schadelijke effecten zijn van zogenaamde “derdehands rook”? Dit zijn de deeltjes uit de rook die neerslaan op kleren, tapijten, meubels en die door beweging opnieuw in de lucht komen en ingeademd worden. Bron Handboek ‘Drugs en alcohol, gebruik, misbruik en verslaving’, Kerssemakers et al., 2008

Terugbetaling of niet? −− Gedeeltelijke terugbetaling van max. acht consultaties in een periode van twee kalenderjaren is mogelijk, indien je naar een arts of een erkend tabakoloog stapt. −− Jong én oud kunnen een beroep doen op terugbetaling door het RIZIV. −− Eerste raadpleging: terugbetaling van 30 euro, daarna een forfait van 20 euro per sessie.

• Farmaceutische hulpmiddelen Er zijn tegenwoordig diverse rookstopmedicijnen op de markt. Ze worden in principe niet terugbetaald, op enkele uitzonderingen na. Bij sommige ziekenfondsen krijg je een gedeeltelijke terugbetaling van farmacologische hulpmiddelen. Bespreek dit met je huisarts. Hij kan je het voor jou aangewezen middel voorschrijven.

• Zie je het even niet zitten? Steek geen sigaret op, maar bel naar Tabakstop op 0800 111 00. Of surf voor steun van medestoppers naar www.komopenstop.be.

Geestelijke gezondheid

Wanneer een depressie om de hoek loert

GEWOON EEN DIPJE OF IS ER MEER AAN DE HAND? Een ruzie met je partner, een tegenvaller op het werk of aanhoudend slecht weer ... Het zijn gebeurtenissen die ons uit ons evenwicht kunnen brengen. Meestal is dit gelukkig maar tijdelijk. Maar wat als het niet overgaat? Wat als we er niet meer door functioneren en gezondheidsklachten krijgen? In dit artikel verneem je wat een dip van een depressie onderscheidt en wat je eraan kan doen. Een dipje kennen we allemaal wel, meestal is er een duidelijk aanwijsbare oorzaak voor en gaat het vanzelf weer over na een paar dagen. We kunnen dan nog troost vinden in een goed gesprek of een deugddoende ervaring, wat rust en eens vertroeteld worden. Bij een depressie hebben mensen het gevoel dat het nooit meer zal overgaan en niets of niemand nog kan helpen. Een depressie maakt mensen vaak heel hulpeloos en hopeloos. Er is dan een aanhoudende sombere stemming met een gevoel van leegte en waardeloosheid en het verlies van interesse en plezier. Bovendien zijn er vaak klachten als vermoeidheid en geen energie hebben, slaapstoornissen, zich moeilijk kunnen concentreren en besluiteloos zijn, eetproblemen (geen eetlust of net te veel eten). Sommige depressieve mensen zijn erg rusteloos en opgejaagd en piekeren veel. Vaak komen zelfdodingsgedachten voor.

Vanwaar komt een depressie? Ingrijpende gebeurtenissen zoals verlies, scheiding, ontslag en overlijden kunnen een depressie in gang zetten of bevorderen. Net zoals aanhoudend pijnlijke, vernederende of uitzichtloze situaties, denk aan relatieproblemen en mishandeling. Maar ook lichamelijke ziekten, bepaalde geneesmiddelen, drug- en alcoholgebruik kunnen een rol spelen bij het ontstaan van depressieve klachten. Sommige depressies zijn seizoensgebonden - denk aan de winterdepressie - of treden op na een bevalling. Er is niet altijd een aanwijsbare oorzaak, sommige mensen hebben gewoon een “aanleg” voor deze stoornis. Tot slot komen zeer ernstige depressies in sommige families opvallend meer voor dan in andere. Er zijn aanwijzigingen dat dergelijke depressies voorkomen bij mensen die er een bijzondere kwetsbaarheid voor hebben.

Goed te behandelen Een lichtpunt voor wie het (even) niet ziet zitten: de meeste depressies zijn goed te behandelen. Sombere gevoelens bespreekbaar maken, is stap nummer één naar een oplossing. Klop eerst aan bij je huisarts. Die bekijkt samen met jou wat er aan de hand is en hoe je het beste geholpen wordt. De behandeling bestaat, afhankelijk van de ernst van de depressie, uit het concretiseren van de klacht, psycho-educatie, activering en soms medicatie. Zo nodig verwijst de huisarts je door naar een psycholoog of psychiater voor gespecialiseerde psychotherapie. Soms is een opname in een psychiatrisch ziekenhuis nodig.

Geestelijke gezondheid

Omgaan met Tips om dips de kop je depressie: in te drukken wat kun je ZELF doen? Iedereen kent mindere periodes. Ga • Schaam je in geen geval, depressie is een ziekte die iedereen kan overkomen en die kan verholpen worden.

je door een moeilijke tijd en voel je je down, dan is het heel belangrijk om fit in je hoofd te blijven. Dat doe je zo:

• Laat je verdriet toe.

• vind jezelf oké

• Bespreek je gevoelens en problemen met iemand die je vertrouwt.

• beweeg • probeer eens iets nieuws

• Zorg voor regelmaat en structuur: sta op en ga slapen op een vast uur.

• ga ervoor

• Isoleer je niet, blijf sociaal actief.

• gun jezelf rust

• Eet regelmatig en gezond en probeer dagelijks te bewegen, best in openlucht zoals fietsen, wandelen, …

• houd je hoofd boven water.

• reken op je vrienden • durf nee te zeggen • durf hulp te vragen

• Neem pas belangrijke beslissingen als je beter bent.

vrouwen LOPEn 2 maal meer kans op een depressie dan mannen

1 2

depressie vormt jaarlijks de aanleiding voor

de helft van de zelfdodingen in ons land

depressie zal in 2020 de belangrijkste aandoening in de ontwikkelde landen zijn

• Zoek geen troost in alcohol of drugs.

• Informeer jezelf over depressie en de behandeling ervan en volg het advies van de huisarts of specialist op.

1 op 10 Belgen krijgt in zijn leven te maken met een depressie

• praat over je gevoelens

• Aanvaard dat je een depressie hebt en dat die niet in 1-2-3 verdwijnt.

• Probeer inzicht te krijgen in de oorzaak van je depressie en hoe je goed voor jezelf kan zorgen, zo genees je sneller en voorkom je een volgende.

Wil je meer positieve tips? Surf naar www.fitinjehoofd.be

2020

Geestelijke gezondheid

Kom je er alleen niet uit? Je kunt terecht bij heel wat deskundigen! Hoe neerslachtig je je soms ook voelt, weet dat je er nooit alleen voor staat! Wij zetten alle aanspreekpunten voor je op een rijtje. Kies zelf wat jou het beste ligt.

1 De huisarts Je eerste en vaak ook meest vertrouwde aanspreekpunt! De huisarts bekijkt samen met jou wat precies het probleem is en welke behandelmogelijkheden aangewezen zijn. Zeker voor milde psychische aandoeningen kan de huisarts zelf jou begeleiden. Door zijn kennis van het zorgaanbod in de regio kan je huisarts je indien nodig gericht doorverwijzen.

2 Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) Je kan bij het CAW terecht met elke vraag over welzijn: relaties, persoonlijke problemen, financiële of materiële problemen ... Je krijgt er informatie, advies, opvang, praktische hulp, crisishulp en begeleiding. De hulpverlening is vertrouwelijk en vrijwillig, er zijn geen wachtlijsten en de eerste hulp is gratis. Kijk voor meer info op www.caw.be • tel. 078 15 03 00

3 De maatschappelijke dienst van je ziekenfonds Deze dienst zoekt samen met jou naar passende oplossingen voor problemen rond ziekte, handicap of ouderdom. Prioritair gaat de aandacht naar ondersteuning en organisatie van thuiszorg. Meer info op: www.cm.be, www.socmut.be, www.lmpa.be, www.vnz.be, www.mloz.be of www.hvw.fgov.be.

Meer weten Op www.spil.be vind je de contactgegevens van alle Geestelijke Gezondheidsvoorzieningen in Limburg. Je mag ook bellen naar 011 23 72 81 of mailen naar info@spil.be voor meer informatie over voorzieningen in jouw buurt. Op www.com-ment.be en www.depri.be lees je meer over depressie.

4 OCMW Dit centrum zorgt voor jouw welzijn ongeacht je stand, leeftijd, geslacht of nationaliteit. Het besteedt extra aandacht aan groepen die niet voor zichzelf kunnen opkomen door ziekte, ouderdom, kansarmoede, enz. Het ruime aanbod van sociale dienstverlening bevat o.m. psychosociale begeleiding. Mensen met relatieproblemen, problemen rond huwelijk en echtscheiding, opvoedingsproblemen, met vragen rond opvang of huisvesting, vinden er zeker een luisterend oor. Kijk op www.desocialekaart.be voor een OCMW in jouw buurt.

5 Zelfhulp Op www.zelfhulp.be vind je allerlei zelfhulpgroepen. Je ontmoet er beslist lotgenoten of verenigingen met een gemeenschappelijk probleem. Meer informatie: tel. 016 23 65 07

6 Hulp via telefoon of internet Ideaal als je snel en anoniem een luisterend oor wilt. Zie je het niet meer zitten, bel dag en nacht naar Tele-Onthaal op 106 of surf naar www.teleonthaal. be. De Zelfmoordlijn bereik je op tel. 02 649 95 55. Ook hier kun je dag en nacht terecht.

7 Huis van de mens (vroeger Centrum voor morele dienstverlening) In het “Huis van de Mens” kan je onder andere terecht voor informatie en morele bijstand. Elk verhaal, lang of kort, persoonlijk of praktisch, kan je er kwijt. Je hart uitstorten lucht op. Bovendien helpt het om orde te scheppen in de chaos in je hoofd. De consulent nodigt je uit om je situatie eens door een andere bril te bekijken. Zo ontdek je misschien nieuwe mogelijkheden waar je het al lang niet meer verwachtte. Wil je meer informatie of zoek je een “Huis van de Mens” in jouw buurt surf naar www.demens.nu of bel naar het provinciale kantoor: tel. 011 21 06 54.

Antidepressiva

Wat is psychotherapie?

Soms schrijft je arts een kuur met antidepressiva voor. Het zijn medicamenten die ervoor zorgen dat de biologische basis van de depressie terug hersteld wordt. De medicatie heeft een effect op veel aspecten: beter slapen, meer energie, minder piekeren en somber zijn, â&#x20AC;Ś De medicatie moet gedurende maanden consequent ingenomen worden. Het duurt wel even voordat je stemming verbetert. Sommige mensen hebben last van bijwerkingen en je arts zal eventueel een ander type medicament voorstellen. Bouw medicijngebruik nooit bruusk af en overleg altijd met je arts.

Dit is de psychologische behandeling van een depressie waardoor je inzicht krijgt in je probleem en er zo leert beter mee om te gaan. Er bestaan verschillende plannen van aanpak. De gedragstherapie gaat uit van de invloed van wat je denkt of voelt op wat je doet. Je leert technieken om zelf te voorkomen dat je weer depressief wordt. Vaak wordt ook extra aandacht gegeven aan de verwerking van belastende ervaringen in het verleden of gezins- en relatieproblemen.

Onderweg naar remedie

Concretiseren van de klacht

Psychoeducatie

Activering

De arts bespreekt met jou acute of chronische bronnen van stress of recente veranderingen in je leven die je problemen kunnen veroorzaken.

Psycho-educatie is zoals het woord zegt: iets bijleren over depressie en de behandeling ervan en over geestelijke gezondheid. Als je meer over je probleem weet, kun je er ook beter mee omgaan. Daardoor werken behandelingen beter. Psycho-educatie is ook erg nuttig voor partners, familieleden of vrienden, omdat zij zo leren wat er aan de hand is en meehelpen om het herstel te versnellen. Bovendien kan je leren hoe depressies kunnen voorkomen worden.

Om uit je depressie te geraken, is het belangrijk via kleine, haalbare stappen opnieuw actief te worden. Dit kan door beweegactiviteiten of dingen die vroeger aangenaam, nuttig of waardevol voor jou waren en/of een gevoel van competentie gaven, terug op te nemen.

Geestelijke gezondheid

EEN Getuigenis

t storende s e e m t e h is t a W depressie r e v o l e e d r o o voor pt dit nietui?t geraakt. Alsof o l k m o r a a w n e ilskracht wel ek aan t je er met w da n gebr “De bewering kelen door ee t pressie ontwik de n essie ontneem ee pr n de se d: men s omgekeer ie ec pr is et H wilskracht! kracht.” je net je wils

anderen Welke tip zou je willen getvinehen?t heden te leven, pieker nietr ovjeerniks us en waa “Probeer bew gebeurd zijn at dingen die La . .” st jn om zi ek de to or wat ze veranderen, vo nt ku n aa r ee m

Zo ga je om met de depressie van een ander Doe dit wel • Toon begrip. Iemand die depressief is “stelt zich niet aan”. • Bied een luisterend oor. • Houd regelmatig contact of ga op bezoek. • Stel voor om samen iets te doen zoals wandelen of winkelen. • Wees eerlijk als je niet weet wat te zeggen of te doen. • Help bij huishoudelijke klussen. • Informeer je over depressie (bib, internet).

Doe dit NIET • Laat je niet leiden door afwijzend gedrag: blijf uitjes (wandelen, shoppen) voorstellen. • Mijd de depressieve persoon niet!

BronNEN www.fitinjehoofd.be • www.com-ment.be • www.depri.be In de put uit de put, Zelf depressie overwinnen, Pim Cuijpers & Nellie Wilschut, Trimbos Instituut Depressiecentrum (Fonds Psychische Gezondheid), www.psychischegezondheid.nl/ depressiecentrum Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, IPH/EPI Reports Nr.2002 - 011: Kristina Bayingana, Sabine Drieskens, Jean Tafforeau. Depressie: Stand van zaken in België, elementen voor een gezondheidsbeleid.

bewegen

DOSSIER

BEWEGEN EVEN STILSTAAN BIJ MEER BEWEGING p. 26

Een actieve levensstijl = goed bij chronische aandoeningen p. 27

SAMEN ZETTEN WE EEN STAPJE OF 10 000 IN DE WERELD p. 30-31

Doe de beweegtest! p. 27

MEER BEWEGEN? KINDERSPEL! p. 29

bewegen

N A A T S L I T S N E EV G N I G E W E B B IJ ME E R Hoe meer comfort, hoe minder we bewegen. Dat is niet bepaald een gunstige evolutie. Want onderzoeken wijzen uit dat vooral regelmatig bewegen van essentieel belang is voor zowel onze lichamelijke als geestelijke fitheid en gezondheid. Bovendien verkleint het de kans op een aantal ziektes, zoals harten vaataandoeningen en botontkalking.

Algemene beweegtips leuk • Kies een activiteit die je t. pas je bij vindt en die • Beweeg samen, dat is gezellig en motiverend. ig • Bouw de activiteiten rust op: eerst een paar minuten en dan steeds wat meer. • Wissel in het begin actieve dagen af met rustige dagen. • Overdrijf niet: voorkom problemen door overbelasting. Beweeg daarom matig intensief en regelmatig.

Hoeveel bewegen?

Leuker samen

Bewegen betekent niet dat je fanatiek moet gaan sporten. Een actieve leefstijl met dagelijks 30 minuten matig inspannend bewegen, volstaat. Meer fietsen, wandelen, zwemmen, tuinieren of huishoudelijk werk doen, is al een hele verbetering. Dit half uur bewegen mag je verdelen in 3 x 10 minuten. Let wel: het moet je enige inspanning kosten. Je hartslag moet duidelijk verhogen en je ademhaling moet merkbaar dieper worden. Dus stevig doorstappen in plaats van slenteren is de boodschap. Daarnaast moet bij iedereen de spierkracht aandacht krijgen en naarmate onze leeftijd toeneemt worden ook evenwicht, coördinatie en soepelheid belangrijke componenten om aan te werken.

Bewegen saai zeg je? Maak het gezellig en zoek een partner of sluit je aan bij een groep. Heb je niemand die meedoet? In veel gemeenten organiseren seniorenbonden, buurthuizen en zwembaden bewegingsactiviteiten voor ouderen. Ook fitnesscentra en sportverenigingen hebben steeds vaker een aanbod voor ouderen. Er zijn in Limburg ook heel wat wandelclubs actief. Informeer zeker eens bij je gemeente naar de mogelijkheden. Of kijk op www.3x30.be. Je vindt er vast een sportactiviteit die ook jij leuk vindt en die in je buurt wordt georganiseerd. Bovendien ontmoet je tijdens die activiteiten heel wat nieuwe mensen. Misschien vind je daar wel je sportpartner voor het leven ...

bewegen

is doende bewegen, maar Velen denken dat ze vol t ftes zel deze eenvoudige dat wel zo? Doe daarom het zeker. en na een week weet je

Doe de beweegtest!

uren e l k in O = n e t u in m 10 maandag O O dinsdag woensdag O donderdag O O vrijdag zaterdag O O zondag

O O O O O O O

Zo doe je de test iode van 10 Elke aaneengesloten per beweegt, is goed minuten die je per dag eegrondje. bew voor het kleuren van 1 f uur per hal een al Streef naar minima dag. per s dje ron eeg dag, dus 3 bew

Uitslag

Wat telt mee ? sen, stofzuigen, ... • Huishouden: ramen was deren harken, ... • Tuin: grasmaaien, bla m, ochtendgymnastiek, zwe • Stevig wandelen, fietsen ... , dansen men, watergymnastiek, ... , schaatsen, langlaufen, ien roe , • Tennis, badminton delen erg lage conditie kan wan • Voor iemand met een . zijn nde doe in een laag tempo al vol

• 7 dagen, 3 beweegrondjes per dag: ideaal! Ga zo door. • 5 dagen, 3 beweegrondjes per dag: voldoende. Houd dit vast en probeer het op te voeren naar 7 dagen. • Minder dan 5 dagen, 3 beweegrondjes per dag of minder: te weinig! Probeer dit langzaam te verbeteren door enkele beweegrondjes per week toe te voegen.

Een actieve levensstijl =

goed bij chronische aandoeningen

Hart- en vaatziekten Verschillende factoren werken harten vaatziekten in de hand: te veel en te vet eten, roken, stress en te weinig lichaamsbeweging. De combinatie van die elementen vergroot nog het risico. Beweging beïnvloedt direct deze en indirect andere factoren. De bloeddruk en het lichaamsgewicht dalen, je hebt minder tijd en zin om te roken en je cholesterolgehalte verbetert. Je krijgt meer zelfvertrouwen, zorgen verdwijnen en je slaapt beter. Lichamelijke inspanning bevordert de vraag naar bloed in de hartspier waardoor het lichaam zelf bloedvaten vormt, die de doorbloeding verbeteren. Hierdoor kunnen bij aanvallen van beklemmende, drukkende pijn in

de hartstreek door zuurstoftekort (angoraanvallen) de klachten afnemen. Bij hartpatiënten verlaagt fysieke activiteit de algehele sterfte met 25 % tot 30 %.

Diabetes Diabetes of suikerziekte hoeft sporten en bewegen niet in de weg te staan. Bij mensen die regelmatig bewegen, verbetert de werking van insuline. Heb je ouderdomsdiabetes, dan bestaat er een kans dat je het gebruik van tabletten kan verminderen. Ook insuline spuiten kan worden uitgesteld. Voorwaarde is wel dat je regelmatig ten minste 30 minuten matig intensief beweegt

(3-4 keer per week). Overgewicht heeft een nadelige invloed op de werking van insuline. Regelmatig bewegen is een uitstekende manier om je gewicht onder controle te krijgen en te houden.

Chronische ademhalingsklachten (COPD) Bij mensen die regelmatig lichamelijk actief zijn, kunnen de ademhalingsklachten verminderen. Door conditietraining raak je minder snel vermoeid, herstel je meestal sneller na een griep of verkoudheid en verbetert je levenskwaliteit.

bewegen

Osteoporose Door regelmatig te bewegen en daarbij de botten te belasten, blijft de samenstelling van het bot (de botdichtheid) beter.

Artrose Ook om artrose tegen te gaan, is bewegen heel belangrijk. Artrose is een aandoening van het gewrichts-

kraakbeen. Door beweging verbetert de voedselvoorziening van het kraakbeen. Regelmatige lichamelijke activiteit versterkt bovendien de weefsels rondom het gewricht. Deze weefsels ondersteunen het gewricht en helpen om schokken op te vangen. Sommige mensen gebruiken medicijnen tegen de gewrichtspijn. Als ze meer bewegen, ervaren ze soms minder pijn en hoeven dan ook minder medicijnen in te nemen. Je arts kan je hierover adviseren.

Bronnen Fit door het leven, Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB), september 2006 www.sportiefbewegen.nl

er van je medisch dossier kan raf je huisarts. Als beheerd . Raadpleeg in elk geval voo nsiteit van fysieke activiteiten r vormen, frequentie en inte r doo je hij ijst hij je op maat adviseren ove verw andelt of met de specialist die je beh Zo nodig pleegt hij overleg . eut erap sith kine een t of naar een bewegingsconsulen che aandoeningen? stijl en bewegen met chronis Wil je meer weten over leef en.nl/cat/603/beweegadvies. weg fbe rtie den op www.spo Je kan diverse folders downloa

Ofâ&#x20AC;Śdoe mee aan het initiatief van de provinciale Sportdienst van Limburg De Sportdienst organiseert regelmatig sportactiviteiten speciaal voor mensen met een chronische aandoening. Alle groepen worden deskundig begeleid zodat bewegingsangst verdwijnt. De beweging vindt plaats in een zo veilig mogelijke omgeving. Meer info: Carine Alders, Provinciale Sportdienst Limburg, 011 80 50 95, calders@limburg.be www.limburg.be/blijfinbeweging

bewegen

Actief met kleinkinderen

MEER BEWEGEN? KINDERSPEL! Themawandel- en fietsroutes, kastelen bouwen in een reuzenzandbak, ravotten in zwemparadijzen ... er zijn activiteiten genoeg om samen met de kleinkinderen te doen en tegelijk te bewegen en het mooie van al: je hoeft er niet ver voor te rijden. Het kan allemaal in onze provincie. Je ontdekt de leukste activiteiten op www.toerismelimburg.be.

Op stap met de pony Een topper voor het hele gezin. De kinderen kiezen hun favoriete pony, aaien en knuffelen het dier, maken het rijklaar en borstelen het na de rit. Er zijn verschillende formules naargelang rijvaardigheid en durf: stapvoets terwijl oma of opa de pony aan de hand houdt, stapvoets onder begeleiding of rijden met het hele gezin.

Fietsen met de kleinkinderen Trek erop uit met de kleinkinderen en ontdek Limburg. Een knooppuntennetwerk van 2000 km loopt door een verscheidenheid aan groene landschappen: sterk glooiend in de fruitstreek, waterpas aan de Maas en bosrijk in de Kempen. Met overal fietsvriendelijke cafés en logies, picknickplaatsen en rustbanken. Stippel je trip uit via de routeplanner op www.toerismelimburg.be/fietsen of kies één van de themaroutes. Geen internet? Je kan fietskaarten kopen in de lokale toeristische infokantoren. In de fietsonthaal- en servicepunten kun je (kinder-)fietsen, aanhangfietsen, kinderkarren en –zitjes huren.

Blotevoetenpad Is wandelen te gewoon voor jou en de kleinkinderen? Trek dan je schoenen uit en verken het blotevoetenpad in Zutendaal (geopend van Pasen tot Allerheiligen) of Lommel (geopend van april tot oktober). Je voelt de bijzondere prikkels van hout, stenen, boomsnippers, gras, leem en water op een gecontroleerd parcours dat enkel toegankelijk is op blote voeten. Succes verzekerd bij de kleinkinderen! Alle info op www.toerismelimburg.be

bewegen

Limburg lanceert de “10 000 stappenroutes”

SAMEN ZETTEN WE EEN STAPJE OF 10 000 IN DE WERELD Uit een onderzoek van de Japanse prof. Yoshiro Hatano, bleek dat mensen die dagelijks voldoende bewegen veel gezonder zijn. Dat bracht hem op het idee om de minimumhoeveelheid beweging per dag in een aantal stappen uit te drukken. Voor de gemiddelde Vlaming zijn dat 10 000 stappen per dag. Om iedereen aan het stappen te krijgen, lanceerde Limburg de 10 000 stappenroutes.

Stappen houdt je jong De 10 000 stappencampagne in Vlaanderen richt zich tot mensen tussen 18 en 75 jaar. Voor 65-plussers ligt de lat iets lager: 7500 tot 8000 stappen volstaan. Naast een fysiek activiteitsgedrag dat voornamelijk ten goede komt aan de fitheid en het uithoudingsvermogen, is het eveneens aanbevolen om 2 maal per week minimaal 30 minuten gerichte oefeningen te doen die specifiek inwerken op zowel evenwicht/balans, kracht als lenigheid. Senioren die op deze manier bewegen, hebben minder risico op vallen en breuken en blijven daardoor letterlijk en figuurlijk langer op eigen benen staan. De boodschap: stel een persoonlijk, haalbaar aantal stappen voorop en bouw geleidelijk aan op.

Stappentellers Als je gemotiveerd bent om elke dag voldoende te bewegen, wil je natuurlijk graag weten hoeveel stappen je al gezet hebt. Daarvoor is een stappenteller het ideale hulpmiddel. Eens je hem draagt, werkt hij verslavend. Hij meet immers al je dagelijkse bewegingen: bij de taken in het huishouden, tijdens het winkelen, tuinieren, de trap op en af lopen, wandelen, joggen, enzovoort. Zelfs beweging van andere sporten zonder stappen, kun je naar een aantal stappen omrekenen. Ga je bijvoorbeeld zwemmen of fietsen? Gebruik dan de “10 minutenregel”: elke 10 minuten sporten zijn goed voor 1500 stappen. Een stappenteller speelt ook psychologisch een belangrijke rol in je sportieve houding. Het toestel motiveert je immers om een bepaald doel te halen, geeft je feedback over je prestaties, spoort je aan tot beweging, met als uiteindelijk doel je te helpen om gezonder te leven.

bewegen

Ga voor kwaliteit Om je inspanningen precies te registreren is het belangrijk een goede stappenteller te gebruiken. Het officiële pakket van “10 000 stappen Vlaanderen” kiest bewust voor twee modellen: de Yamax Digiwalker SW-200 en de Omron HJ-152 Walking Style One. Wetenschappelijk onderzoek heeft de betrouwbaarheid van deze twee toestellen vastgesteld. Bovendien bieden ze de beste verhouding prijs/kwaliteit. Wil je zelf een stappenteller kopen, informeer je dan bij je ziekenfonds of apotheek. Vaak kun je bij je stad of gemeente ook een stappenteller lenen om uit te testen.

Nieuwe 10 000 stappenroutes in elke limburgse regio

27 gemeenten

Ook het provinciebestuur wil zoveel mogelijk Limburgers overtuigen om de stap naar meer beweging te zetten en dat te integreren in het dagelijkse levensritme. Het 10 000 stappenproject van de Provinciale Dienst Gezondheid en de Limburgse Logo’s laat toe dat je op je eigen tempo, wanneer en zoveel je wil, kan stappen. Er is vast een route in je buurt en je hebt geen stappenteller nodig. Beweeg je al veel, neem dan een route van 4 000 stappen, of ongeveer 2,8 km. Daarmee ben je ongeveer een half uurtje tot drie kwartier zoet. Heb je een zittend leven, dan is de route van 10 000 stappen ideaal, goed voor ongeveer 7 km.

Eerst surfen, dan stapp

De routes in de 27 gemeenten vind je terug op www.hbvl.be/10000stappen. Je krijgt er onder andere meer informatie en uitleg over het 10 000 stappenproject en een overzicht van de gemeentelijke 4 000 en 10 000 stappenroutes met een duidelijk plannetje dat je makkelijk kunt printen. En omdat wandelen met twee fijner is dan alleen, kun je mensen uitnodigen

Je kunt stappen in Alken, As, Bilzen, Bocholt, Bree, Diepenbeek, Genk, Halen, Ham, Hasselt, Hechtel-Eksel, Herk-de-Stad, Hoeselt, Heusden-Zolder, Kortessem, Lanaken, Lommel, Lummen, Maaseik, Maasmechelen, Meeuwen- Gruitrode, Neerpelt, Opglabbeek, Overpelt, Sint-Truiden, Wellen en Zutendaal. Speciaal voor deze 10 000 stappenroutes zijn nieuwe wegmarkeringen ontworpen. Je ziet duidelijk het verschil of je een route van 4 000 (blauw) of 10 000 (roze) stappen doet. Ook het vertrekpunt staat goed aangeduid.

www.hbvl.be/10000stappen met de digitale uitnodigingskaartjes. In september bracht de provincie Limburg het boekje met alle 10 000 stappenroutes uit. Wil jij graag verschillende 10 000 stappenroutes - met doorsteekroute van 4 000 stappen - ontdekken om fit en gezond te blijven? Vraag dan je exemplaar aan via 10000stappen@limburg.be of 011 23 82 30.

Leah Thys

In de populaire tv-serie “Thuis” is haar personage Marianne een taaie tante. Een vrouw van extremen die het ene moment behoorlijk bot en het andere moment ongelooflijk gevoelig kan reageren. Maar hoe staat actrice Leah Thys zelf in het leven? Dit staat al vast: van het fameuze zwarte gat als je ouder wordt, is absoluut geen sprake. Naast haar rol in “Thuis” leert Leah jeugdige sterren de knepen van het vak aan het Brusselse conservatorium. Ook in het theater is ze nog steeds een leading lady en volgend voorjaar staat alweer een nieuw toneelstuk op touw. Na ruim 40 jaar op de planken zou je denken dat acteren een routineklus geworden is, maar niets is minder waar. “Acteren is een passie. Dat is trouwens mijn grootste wapen in het leven: ik heb altijd zo veel mogelijk mijn passies en mijn dromen gevolgd. Wat ik doe, doe ik met overgave”, zegt Leah Thys stellig.

levenslessen van Leah Thys • Geniet intens van elk moment. • Ken jezelf en je persoonlijke drijfveren. • Doe wat je graag doet. • Laat je geen schuldgevoelens aanpraten. • Blijf fysiek en mentaal actief. Het is nooit te laat om je dromen te volgen!

Leah thys

LEAH THYS OVER DE ROL VAN HAAR LEVEN

“Met overgave leven” “Ouder worden gaat vanzelf. Maar stralend en gelukkig ouder worden, is een kunst. Het lijkt misschien alsof ik alles in mijn schoot geworpen kreeg, maar ik kom elke dag op voor mijn portie levenskwaliteit.” Een interview met Leah Thys (LT) over de rol van haar leven.

Je bent vorig jaar 65 lentes geworden, maar aan je drukke leven is weinig veranderd? LT: “Dat lijkt misschien allemaal vanzelf te gaan, maar ik spendeer daar veel energie aan. Als je ouder wordt, dan vergt alles onbewust wat meer energie. Aan het einde van de werkdag is er niet veel meer over om nog wat anders te doen. Je leert dus economisch met je energie om te gaan. Het lesgeven ben ik overigens – tegen mijn zin – aan het minderen. De wet zegt immers dat je op je 65ste met pensioen moet. Voor sommige mensen is dat misschien aangenaam, maar voor mij niet. Ik ben altijd actief geweest, ik kan me moeilijk voorstellen dat ik daarmee moet stoppen omdat de wet dat zegt. Maar ik krijg nu dus een ‘pensioentje’ en mag als gepensioneerde maar een beperkt bedrag in het onderwijs bijverdienen. Eigenlijk word je bijna gestraft omdat je 65 wordt en dat vind ik een heel onaangenaam gevoel. Gelukkig mag je als artiest zo veel werken als je wilt zonder dat dit een invloed heeft op je pensioen.”

Hoe doe je dat, zo stralend fit en actief blijven? LT: “Waar ik enorm van kan genieten – als ik er de kans toe krijg – is lang slapen. Ik ben de gelukkigste mens ter wereld als ik om 22 uur in bed kruip en kan slapen tot 9 uur. Die slaap heb ik nodig om mijn energie

op te laden. Ik kan mij niet permitteren om lang op stap te gaan. Pas op, dat gebeurt wel hoor, maar daar betaal ik dan ook voor. Verder heb ik nooit een dieet gevolgd en toch heb ik nog altijd hetzelfde gewicht als 40 jaar geleden. Daar moet je wat geluk mee hebben, ik heb daarin de genen van mijn vader. Al moet ik oppassen met vet eten, omdat ik makkelijker dan vroeger last krijg van mijn maag. Af en toe doe ik buikspieroefeningen, gewoon in de auto: enkel tellen, opspannen en dan loslaten. En ik geef bewegingsleer aan het conservatorium. Dat is actief bewegen, vooral het eerste deel van de les wanneer je met je lichaam als instrument bezig bent om zowel het skelet als de spieren en de gevoeligheid op te warmen. Tot voor kort deed ik alle oefeningen mee, maar ik heb wat problemen met mijn rug waardoor bijvoorbeeld een achterwaartse koprol een beetje moeilijk is geworden. Je wordt bovendien ook wat bang om risico’s te nemen.”

Wat vind je het moeilijkste aan ouder worden? LT: “Dat je tijd kort ... Als kind zijn twee maanden vakantie niet te overzien, maar nu gaat de tijd veel vlugger. Daardoor kom je dus ook dichter bij je einde. Ook lastig zijn de kleine mankementjes die het leven moeilijker maken – zoals de slijtage van mijn rug – en die je niet kan terugdraaien. En mensen die

wegvallen in je omgeving, ... het is onvermijdelijk maar wel moeilijk. Maar je mag niet toegeven aan negatieve gedachten, dat is een enorme valkuil. Probeer er iets positiefs tegenover te zetten. Bijvoorbeeld, ik moet vroeg opstaan en moe ben ik toch, dus ik zet mijn wekker een kwartiertje vroeger en heb zo extra tijd om op mijn positieven te komen. Die kleine dingen maken het leven voor jezelf en je omgeving een stuk aangenamer.”

Besteed je vaak tijd en aandacht aan jezelf? LT: “Eigenlijk te weinig. Ik zit heel vlug met een schuldgevoel dat ik iets anders zou moeten doen. Maar als ik beslist heb me-time te nemen, dan is het ook echt zo. Die tijd vul ik doorgaans met lekker niksen. Of ik neem de tijd om een goed boek schaamteloos uit te lezen of een oude film te bekijken. Ik gun mezelf dan dingen. Maar ik heb het geluk dat ik dagelijks mag doen wat ik graag doe. Acteren is voor mij leven. Zo moet ieder voor zich ontdekken wat het leven zinvol maakt. Daar consequent naar leven, dat is de echte levenskunst. Je verzetten tegen dingen kost zo veel energie en vaak is het nog eens zinloos ook. Natuurlijk ben ik niet blij met mijn rimpels en had ik sommige dingen liever anders gezien. Maar je aandacht richten op wat wél goed is, daar wordt een mens gewoon vrolijk van.”

Blozen

BLOZEN Oma was terug in haar geboortestadje. Ze was op bezoek bij haar dochter en ze zou gaan wandelen met haar kleinkind: voorbij het huis waar zij geboren was, naar de kerk waar ze voor het eerst haar man had gezien, naar het steegje waar ze mekaar hadden gekust. En vooral zou ze oude bekenden ontmoeten: Ria, met wie ze jarenlang naar school was gefietst, de kennissen die vroeger vaak over de vloer kwamen om te kletsen en verhalen te vertellen, Claire, het valse kreng dat zich destijds “vriendin” noemde, maar die met gespeelde bezorgdheid ging klikken bij haar ouders. Maar het leek of haar geboortestadje bevolkt was door mensen van een andere planeet: geen vrienden, geen bekenden, alleen maar toeterende auto’s en gehaaste voetgangers. Zonde, want ze had gehoopt op herkenning, op bewondering als ze haar kleinkind zagen, ze zou zelfs al tevreden zijn met jaloezie. Maar niemand dus, de mensen liepen haar voorbij alsof het kind aan haar hand een doodgewone, alledaagse peuter was. Ten einde raad liep ze een veilingzaal binnen waar schilderijen, tapijten en beelden stonden tentoongesteld in afwachting van de verkoop. Het gebeurde in één seconde, ze liet het kleine handje even los om de naam van een schilder te ontcijferen en toen ze weer opkeek, was haar kleinkind verdwenen ... De schrik sloeg haar in de knieën. Ze dacht meteen aan een onrustwekkende verdwijning, aan pedofilie, aan dreggen in het kanaal. Maar gelukkig zag ze haar kleindochter net achter het hoekje in volle concentratie voor een enorm beeld. Haar opluchting werd meteen getemperd toen ze merkte dat het voorwerp van haar bewondering een groot, mannelijk naakt was, met stevige kuiten en met zoveel zinnelijke weelde dat oma lichtjes bloosde. In haar wildste dromen had ze nooit aan zoveel uitbundigheid gedacht en ze maakte zich zorgen om de onderzoekende blikken van haar kleinkind. Zou het beeld haar niet een leven lang achtervolgen? Zouden de fantasieën van haar tienerjaren bevolkt zijn met uitbundig geschapen mannen? Het kind keek even met een schuin hoofdje naar oma en vroeg: “Heeft oma het ook gezien?’” Oma had het duidelijk gezien, maar toch vroeg ze schijnheilig: “Wat heeft oma gezien, schatje?” “Die meneer heeft geen schoenen aan”, zei het kleinkind.

René Swartenbroekx

TIP

Heb ik een T-stand?

De meeste hoorapparaten zijn uitgerust met een T-stand. Maar bij sommige is dit niet ingesteld of geprogrammeerd. Je audioloog kan je meer informatie bezorgen over de werking van je hoorapparaat.

Cultuur

Cultuur zondeR

drempels Een avondje toneel, naar een concert gaan of een lezing bijwonen. Aan cultuur doen, houdt een mens vitaal. Toch is dit voor sommige mensen niet vanzelfsprekend. Denk maar aan personen met een handicap. Gelukkig worden culturele evenementen steeds toegankelijker voor iedereen, ook voor slechthorenden. Zo worden meer en meer publieksruimten, festivals en theatervoorstellingen uitgerust met een ringleiding. Hiermee kunnen slechthorenden genieten van muziek zonder storende omgevingsgeluiden.

Hoe werkt het? Een ringleidingsysteem bestaat uit een versterker en een lus. De versterker sluit je aan op een geluidsbron (zoals tv of radio, een geluidsinstallatie of een microfoon). Het

Een ringleiding bij je thuis Je kan ook een ringleiding (laten) installeren bij je thuis. Zo kan je de radio, tv, computer en telefoon beter horen. De meeste ringleidingversterkers hebben een volumeknop om het geluid harder en zachter te zetten. Hierdoor hoef je je tv niet harder te zetten. Ook hebben ringleidingversterkers vaak een toonregelaar om de lage of hoge tonen te versterken. Voor meer informatie kan je terecht bij je audioloog.

signaal van deze geluidsbron wordt door de versterker in stroomvorm door de lus gezonden. De lus zelf bestaat uit een draad rondom de ruimte waarin je de ringleiding wilt gebruiken. Wanneer de stroom door de lus loopt, wordt er een magnetisch veld gecreĂŤerd in deze ruimte. Plaats je je hoorapparaat in de T-stand, dan ontvangt de inductiespoel de schommelingen in het magnetische veld en zet deze om in een wisselstroom die dan weer in geluid wordt omgezet. Het magnetische veld binnen de lus is sterk genoeg zodat de slechthorende overal in de ruimte een comfortabel geluidsniveau ontvangt.

Gebouwen of evenementen uitgerust met een ringleiding herken je aan dit pictogram

Cultuur zonder drempels? Haal onze uitleenkit in huis! Ook jouw vereniging kan een toegankelijk cultuurevenement organiseren. Het Provinciaal Steunpunt Toegankelijkheid staat je bij met informatie en advies. Je kan hier ook allerhande nuttige materialen lenen om je evenement of activiteit voor een nog breder publiek toegankelijk te maken. Onze uitleenkit bevat o.m. oprijplaten, soundshuttles, pictogrammen ... en een handige checklist.

Steunpunt Toegankelijkheid Provincie Limburg Els Vankan Universiteitslaan 3, 3500 Hasselt tel.: 011 30 57 40

toegankelijkheid@limburg.be www.limburg.be/steunpuntoegankelijkheid

Gezin en familie

Als grootouder mee instaan voor de opvoeding van je kleinkinderen

GROOTOUDERS VAN NU Grootouders zijn vaak het centrum van de familie. Ze zijn de stam van de boom, geven waarden door, ze luisteren. Ze bewaren ook de nodige afstand, ze zijn als een goede buur en nabije vriend. Vooral in deze tijden van crisis en scheiding, zijn de grootouders vaak een rots in de branding. Dat zegt Marijke Bisschop, actieve oma én auteur van het boek “Helpen zorgen voor je kleinkinderen”. Hoe combineer je een drukke agenda met de zorg voor de kleinkinderen? Marijke vertelt.

Wat als je geen grootouder kunt worden? “Als je geen grootouder kunt worden, omdat je kinderen geen kinderen kunnen krijgen is dat natuurlijk heel erg. Je moet het voortzetten van je eigen gezin missen. Je hebt verdriet omdat je kinderen eronder lijden dat ze geen mama of papa zullen worden. Sommigen kiezen bewust voor een kinderloos huwelijk. Je kunt dan alleen maar de beslissing van je zoon of dochter respecteren. Mensen die geen grootouder kunnen worden, nemen soms die rol op ten opzichte van een buurkind of een familielid. Of ze gaan vrijwilligerswerk met kinderen doen.”

Hoe kwam je erbij om een boek te schrijven over grootouderschap? MB: “Toen mijn dochter aankondigde dat ze zwanger was, vroegen wij: ‘En hoe ga je je organiseren, want je werkt fulltime?’ Waarop zij: ‘Jullie gaan toch op het kindje passen?’ Maar dat waren wij nooit van plan. We werkten zelf allebei nog, dus voor ons was het niet vanzelfsprekend dat we zouden oppassen. Helpen zeker, en af en toe babysitten. Dat geldt voor heel wat grootouders vandaag. Kortom, je kunt beter van tevoren met je kinderen praten over wat je van elkaar verwacht. Dat vermijdt heel wat misverstanden en onenigheid achteraf. Vandaar mijn boek.“

Waarom is het niet vanzelfsprekend dat grootouders de kleinkinderen opvangen? MB: “Grootouders van vandaag zijn geen uitgebluste oudjes. Ze zijn nog professioneel actief, ze hebben hobby’s, zitten in verenigingen, doen vrijwilligerswerk ... Ze hebben nog 30 jaar voor de boeg en willen daar energie in steken. Hoe je als grootouder je tijd invult, dat mag je zelf kiezen. Kies je ervoor om elke dag op je kleinkinderen te passen, dan is dat prachtig, maar het moet een vrije keuze zijn. ‘Nee’ durven zeggen, daar hebben we moeite mee omdat we ons dan schuldig voelen. Maar dat is nergens voor nodig. Het is niet omdat je ‘nee zegt’, dat je minder van je kleinkinderen houdt.

Gezin en familie

Elke grootouder ziet zijn kleinkinderen graag!”

Als je kiest om je kleinkind mee op te voeden, waar let je dan best op? MB: “Ook hier weer: maak duidelijke afspraken. Want hoe vaak krijg je niet te horen: ‘Je geeft ze te veel cola, je zet ze te vaak voor de tv, je verwent ze te veel ...’ Bespreek dit van tevoren met elkaar. Grootouders houden best rekening met de wensen van de ouders, maar mogen wel hun eigen regels bepalen. Bepaalde dingen kunnen bij jou niet maar bij de ouders wel? Daar is niks mis mee, zolang het maar duidelijk is voor je kleinkind.”

Mogen grootouders hun kleinkinderen verwennen? MB: “Je ziet soms dat grootouders bij hun kleinkinderen compenseren waar ze vroeger met de opvoeding van hun eigen kinderen in tekortgeschoten zijn. Dat is alleen maar menselijk. Een probleem wordt het als je te veel in de richting van materieel verwennen gaat. Verrassen af en toe kan natuurlijk. Maar grote

cadeaus schenken, ook al is het recht uit het hart, dat bespreek je best even met de ouders. Met aandacht geven, mag je dan weer wel kwistig zijn. Voorlezen, samen een dagje op stap, gaan picknicken ... daar groeien kinderen van.”

Hoe ga je er als grootouder mee om als je kind in een echtscheiding verwikkeld is? MB: “Een echtscheiding is altijd zeer pijnlijk. Niet alleen voor je kind en je kleinkinderen, maar ook voor jezelf natuurlijk. Grootouders hebben pijn omwille van de echtscheiding van hun dochter of zoon. Het valt extra zwaar als ze hun kleinkinderen minder zien. Het verdriet daarover is niet te onderschatten. De beste raad die ik kan geven: meng je niet in de scheiding, wacht tot de situatie weer wat genormaliseerd is en iedereen de draad van zijn leven terug oppikt. Dan komt meestal het contact met je kleinkinderen ook weer goed. Want ook het kind vindt het verschrikkelijk wanneer de relatie met de grootouders verbrokkelt. In België hebben de grootouders het recht om hun kleinkinderen te zien. Je kunt dat opeisen, maar dat is altijd geforceerd. Dat kun je je kleinkind beter besparen.”

Wie is Marijke Bisschop? Marijke Bisschop is auteur van het boek “Helpen zorgen voor je kleinkinderen. Een gids voor ouders en grootouders”. Ze was 55 toen ze voor het eerst oma werd. Uit eigen ervaring en door met grootouders te spreken kwam ze verschillende valkuilen tegen en daar schreef ze een boek over. Als leidraad voor elke grootouder om nog meer van het grootouderschap te genieten.

Bijtanken voor grootouders: groepsgesprekken over opvoeden

De Gezinsbond zoekt grootouders die vrienden en kennissen willen samenbrengen in hun huiskamer of tuin om te praten over wat je als grootouder kunt betekenen voor je kleinkinderen en omgekeerd. Tijdens de sessie wissel je tips, ervaringen en bekommernissen uit en zo leer je heel wat van elkaar. De Gezinsbond voorziet gratis een deskundig gespreksleider. Voor meer informatie kun je terecht bij Gezinsbond, SCW bijtanken, Troonstraat 125 in 1050 Brussel, bijtanken@gezinsbond.be, tel. 02 507 88 93, www.gezinsbond.be/bijtanken.

Mijn doch tertje Sara h, 6 jaar , vroeg of kaar sjes muz iek maa kten. Wan neer ik haar vroeg waar om ze dat dach t, antw oord de ze: “Om dat de vlam metj es toch altij d dans en?”

teken

Geef teken geen kans

LAAT JE NIET LYME!

Velen worden lyrisch van een heerlijke wandeling in bossen, door velden of duinen. Toch doe je dat tussen maart en november beter niet onbeschermd. Want in vochtige bosrijke gebieden en op plaatsen met lage begroeiing zoals hoog gras, varens en struiken schuilen teken, wachtend op hun maaltijd. Bloed is waar ze op uit zijn en daarbij maken ze geen onderscheid tussen mens en dier.

Wanneer kun je de ziekte van Lyme oplopen? • Je moet gebeten zijn door een teek. • De teek moet besmet zijn met de Borrelia-bacterie. • De teek moet minstens 12 u. op de huid vastzitten.

10 50 op 10 000

van de teken is besmet in % belgië

inwoners raadpleegden de huisarts

Teken zijn bruinzwarte minispinnetjes van één tot drie mm groot. Ze bijten zich vast in de huid van mensen en dieren om bloed te zuigen. Een tekenbeet is pijnloos en blijft vaak onopgemerkt. Na enkele uren kan deze wel jeuk veroorzaken. Na een vijftal dagen, als ze volgezogen zijn, laten deze parasieten los. Op de plaats van de beet kan een rood plekje ontstaan dat na één of twee weken weer verdwijnt. Meestal word je niet ziek van een tekenbeet, maar sommige teken zijn besmet met de bacterie “Borrelia Burgdorferi”, dan is het wel opletten geblazen. Want via de tekenbeet kan deze bacterie in het lichaam terechtkomen en de ziekte van Lyme veroorzaken.

Klein beestje, grote gevolgen Bij 50-70 % van de gevallen vormt zich meestal binnen de maand, op de plaats of in de buurt van de beet, een typische huidverkleuring, het erythema migrans. Dit is een rode ringvormige plek van minimaal 5 cm die geleidelijk aan groter wordt en ook warmer aanvoelt. De huidverkleuring verdwijnt vaak spontaan binnen een periode van enkele weken tot verscheidene maanden. Erythema migrans kan gepaard gaan met

griepachtige verschijnselen zoals hoofdpijn, spierpijn, keelpijn, vermoeidheid en koorts. Vaak verdwijnen de symptomen weer spontaan. Het is zeer belangrijk om de ziekte van Lyme al in dit vroege stadium te behandelen. Als de ziekte van Lyme niet op tijd wordt ontdekt en behandeld, bestaat de kans op meer ernstige verschijnselen waarbij spieren, gewrichten, het zenuwstelsel en het hart aangetast kunnen worden. De meeste symptomen zijn met een aangepaste behandeling omkeerbaar.

Limburg boven Men schat dat in België ongeveer 10 % van de teken besmet is. Maar het besmettingspercentage kan - zelfs binnen eenzelfde regio - sterk variëren. Limburg en Luxemburg zijn de twee provincies waar de ziekte van Lyme het meest gediagnosticeerd wordt.

teken

DE JUISTE REFLEX TEGEN TEKEN Plan je een activiteit in het bos of in een gebied met veel struiken? Neem dan deze voorzorgsmaatregelen. Zo verklein je de kans dat een teek op je lichaam terechtkomt. • Draag bedekkende kleding: een lange broek, een T-shirt met lange mouwen, gesloten en liefst hoge schoenen of laarzen. Steek de onderkant van je broek in je sokken en doe je T-shirt in je broek. • Blijf op de paden om contact met struikgewas en hoog gras te vermijden. • Kom je vaak in risicogebieden, dan kun je je blote lichaamsdelen insmeren met een insecticide dat DEET bevat. Maar pas op voor een vals gevoel van veiligheid. “De efficiëntie van DEET neemt af na een paar uur en het product werkt enkel op de plaatsen waar het is aangebracht. Wees voorzichtig bij kinderen: gebruik enkel een product met max 20 % deet”. • Controleer zorgvuldig je lichaam op teken als je thuiskomt. Kijk vooral op plaatsen waar je huid dun, warm of vochtig is zoals liezen, oksels, knieholtes en je buik. • Vind je een teek, verwijder die dan zo snel mogelijk met een tekenpincet. Plaats de pincet over de teek zo dicht mogelijk op de huid en trek de teek met een licht draaiende beweging uit. Zorg ervoor dat je de teek niet platdrukt. • Ontsmet het wondje met iso-Betadine. • Noteer de datum van de tekenbeet in je agenda. • Raadpleeg je huisarts als je na de tekenbeet één of meer klachten ontwikkelt.

Antibiotica De ziekte is goed te behandelen met een antibioticakuur. Heb je in de omgeving van een tekenbeet een rode, ringvormige uitslag die geleidelijk aan groter wordt, ga dan naar je huisarts. Hij schrijft je antibiotica voor. De ringvormige huiduitslag verdwijnt wel vaak spontaan, maar toch neem je dan best antibiotica. Ze versnellen het herstel van de huidletsels en gaan de progressie van de ziekte tegen. In een gevorderd stadium, met neurologische, cardiale en of gewrichtsproblemen is vaak intraveneuze toediening van antibiotica noodzakelijk. Je huisarts zal je in dit geval doorverwijzen naar de specialist.

“De ziekte van Lyme is een infectieziekte die wordt overgedragen door teken die drager zijn van de bacterie Borrelia Burgdorferi.” Bij 1,1 tot 3,4% van de personen met een tekenbeet ontwikkelt de ziekte. “Er is geen reden om na iedere tekenbeet preventief antibiotica in te nemen.” Bronnen Folder: Teken, wat moet je zeker weten! Agentschap zorg-en-gezondheid http://www.iph.fgov.be/epidemio/epinl/ plabnl/lyme.htm http://www.fmp-fbz.fgov.be/Pdfdocs/MedicalN/lyme_borreliose_nl.pdf Huidarts.com-huidaandoeningen Informatiefolder Ziekte van Lyme Samenvatting Richtlijn Lyme Borreliose, CBO 2004

De 7- jar ige Ev elyn e vro eg of ze al een ach ter nee fje had . Ik ver teld e da t Br ian haa r ach ter nee fje wa s. Da aro p vro eg Din a, 5 jaa r, of ze da n ook een lin ker - of een rec hte rne efje had den .

Vrijwilligerswerk

2011,

Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk

VRIJWILLIGERS MAKEN HET VERSCHIL!

vrijwilligerswerk

2011 is het Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk. Dan worden alle verenigingen en mensen die aan vrijwilligerswerk doen in het zonnetje gezet. Want zij zetten zich in voor anderen en zijn van onschatbare waarde voor de samenleving.

Met de slogan:

Iedereen kent mensen die zich vrijwillig inzetten. Achter de bar in de voetbalkantine, bij de ouderraad, op het buurtfeest, of op één van de talloze andere plaatsen waar vrijwilligerswerk gebeurt. Vrijwilligers vind je in alle domeinen van de samenleving. Dankzij hun inzet en enthousiasme maken vrijwilligers het leven van anderen een stukje aangenamer. Een zegen in deze tijden waarin het individualisme en de prestatiedrang hoogtij vieren!

ijvert de Europese Commissie voor

Kansen bij de vleet Wil je als vrijwilliger aan de slag? Er zijn vandaag 101 mogelijkheden om je engagement te tonen in een richting die aansluit bij je interesses en talenten. Is jonge sporters trainen iets voor jou? Wil je ouderen en zieken bezoeken? Of je eerder inzetten voor het milieu? Voel je je geroepen als materiaalmeester bij een jeugdvereniging of als chauffeur voor mindermobielen? In elke gemeente zijn er kansen bij de vleet en er is voor ieder wat wils. Kijk op www.vrijwilligerswerk.be voor meer info en alle vrijwilligersvacatures.

Oproep aan alle Limburgse vrijwilligers Speciaal voor het Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk werd de site www.eyv2011.be ontwikkeld. Organisaties en vrijwilligers worden opgeroepen mee invulling te geven aan deze website én om hun initiatieven, die kaderen in het EYV2011, op de kalender te melden.

“Vrijwilligers maken het verschil!”

• de realisatie van een stimulerende omgeving voor vrijwilligerswerk in de EU • de versterking van de positie van vrijwilligersorganisaties en de kwaliteit van hun werk • de erkenning en beloning van vrijwilligersactiviteiten • de bewustmaking van de waarde en het belang van vrijwilligerswerk.

Limburg zet vrijwilligerswerk permanent in de kijker! Wist je dat de provincie Limburg ... • dankkaartjes ter beschikking stelt aan vrijwilligersorganisaties? Een kleine maar fijne attentie voor al die fantastische vrijwilligers! • het hele jaar door studiedagen en vormingsmomenten organiseert voor verenigingen en hun vrijwilligers?

Kijk voor meer info op www.limburg.be/vrijwilligers

Vrijwilligerswerk

Voorlezen is mijn lust en mijn leven. Imelda Closset, voorleesoma in Hasselt

“Ik heb altijd graag en veel voorgelezen aan mijn kinderen. Toen ik de kans kreeg om voorleesoma te worden in de bibliotheek van Kuringen, heb ik geen seconde getwijfeld. Elke maand lees ik op woensdagnamiddag voor tijdens het voorleesuurtje in de bib voor kinderen van het derde tot het zesde leerjaar. Elke keer lezen en spelen we rond één thema, zoals Halloween, afscheid nemen of de fantastische wereld van schrijver Roald Dahl. De kinderen genieten met volle teugen en ik ook. Om de 5 weken op zondagochtend lees ik voor kinderen van vier tot zeven jaar. Met twintig zijn ze soms en ze hangen letterlijk aan mijn lippen. Heerlijk. Dit geeft me zo veel energie!”

vrijwilligerswerk

Ik wil me nog nuttig maken voor de maatschappij. “Ik ben vrijwilliger bij ‘VriendENtaal’, een initiatief van het Provinciaal Integratiecentrum en VormingPlus. Anderstalige nieuwkomers die al een beetje onze taal kennen, krijgen de gelegenheid om hun Nederlands te oefenen en verder te verbeteren. Dat doen we door in groep te praten over dagelijkse dingen. Tegelijk halen we de meeste van deze mensen uit hun isolement. Want omdat ze nog niet zo goed Nederlands kennen, hebben ze vaak weinig sociale contacten. Het geeft enorm veel voldoening om met mensen te werken uit alle hoeken van de wereld en hen het gevoel te geven dat ze hier welkom zijn. Taal is een middel om je ergens thuis te voelen. Dat ik daartoe kan bijdragen, geeft me een goed gevoel.”

Mark Holsteens, begeleider van de vriendENtaal-groep in Diepenbeek

Je krijgt heel veel terug voor je inspanningen. “Vorig jaar stond er een artikelenreeks in het Belang van Limburg over het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum van Rekem. Daar stond ook in dat ze vrijwilligers zochten en ik heb mij kandidaat gesteld. Zo ontferm ik mij intussen al bijna een jaar over Nathalie, een psychiatrische bewoner van 81 jaar. Ik houd haar gezelschap en twee keer per maand maken we uitstapjes. Dan gaan we wandelen of iets drinken. Nathalie vraagt dan altijd of ze een Leffe krijgt met grenadine. Daar geniet ze geweldig van en intussen vertelt ze honderduit. Het klikt heel goed tussen ons. Het samenzijn met haar is niet altijd even gemakkelijk maar ik weet dat ze ernaar uitkijkt en dat onze momenten heel betekenisvol zijn voor haar. Dat maakt het voor mij de moeite waard.”

Nicole Vrancken brengt een vleugje plezier in het leven van Nathalie

Energietips

Haalbare energietips voor iedereen

IN MINDER ENERGIE Besparen op energie is makkelijker dan je denkt. Daarvoor hoef je helemaal niet in het donker te zitten of een extra trui aan te trekken. Met een aantal kleine veranderingen in je woning geraak je al een heel eind verder. Maar ook door je gedrag aan te passen, kun je elke maand een mooie som besparen. Lees hier hoe je de alsmaar stijgende energiefactuur de baas blijft.

7 kleine ingrepen voor een grote jaarlijkse besparing 1 Plaats radiatorfolie Radiatorfolie achter de radiatoren weerkaatst de warmte die anders in de muur verdwijnt. Per m2 folie bespaar je ongeveer 10 euro per jaar.

2 Houd spleten en kieren dicht Door spleten en kieren te dichten met tochtstrips kun je tot 20 euro per jaar besparen. Ook een tochthond is een nuttig huisdier.

3 Verkort de gordijnen Verberg radiatoren niet achter dikke overgordijnen en zet er zeker geen meubels voor. Dit levert je een besparing op tot 40 euro per jaar.

4 Ontlucht de radiatoren Radiatoren kunnen hun warmte alleen ten volle afstaan als ze volledig met water gevuld zijn. Lucht in de leidingen vermindert dus het rendement van de warmteafgifte.

5 Vermijd een lekkende toiletbak Een lekkende toiletbak kan tot 360 liter water per dag verliezen. Laat dit onmiddellijk herstellen en je merkt het meteen aan je waterverbruik.

6 Kies voor spaarlampen In kamers waar elke dag meer dan twee uur het licht brandt, gebruik je best spaarlampen. Ze zijn wel duurder in aankoop, maar verbruiken veel minder energie. Bovendien gaat een spaarlamp tot 8 keer langer mee.

7 Isoleer de buizen Het isoleren van cv-leidingen in onverwarmde ruimtes zoals in kelders, zolders en garages, gaat het onnodig verlies van energie tegen.

Energietips

Laat je adviseren door een specialist Wil je meer doen dan kleine aanpassingen, maar weet je niet precies wat? Een goede tip: neem een specialist onder de arm. Er zijn verschillende mogelijkheden. Zo kun je een energiescan of een energieaudit laten uitvoeren en je woning laten doorlichten voor een energieprestatiecertificaat. Zo krijg je een goed beeld van wat goed is aan je huis en wat beter kan.

De energiescan De energiescan maakt je bewust van je energieverbruik en stimuleert je om je gedrag aan te passen. Een specialist brengt de energieverslinders in je woning in kaart, die je met een kleine investering kunt oplossen. Welke zoal? Je toestellen die in “stand-by” staan, je waterverbruik, verlichting, verwarming, noem maar op. Na het onderzoek krijg je een rapport met nuttige tips. Als kers op de taart is er het gratis energiespaarpakket met spaarlampen, radiatorfolie, buisisolatie en/of een spaardouchekop. Wie een energiescan liet uitvoeren, en nog dakisolatie of superisolerende beglazing nodig heeft, kan kiezen voor de opvolgscan. Tijdens dit tweede huisbezoek dat ook gratis is, zorgt de energiescanner voor: • ondersteuning bij het aanvragen en beoordelen van verschillende offertes • inschatting van de netto-investeringskosten op basis van de premies waarvoor je in aanmerking komt

provincie Limburg. Ook jij komt in aanmerking voor een gratis energiescan die je op weg helpt om heel wat euro’s te besparen op je energiefactuur. Interesse? Contacteer www. energiescans.be of via het gratis nummer 0800 99 817.

De energieaudit Bij een energieaudit licht een door het Vlaamse Gewest erkende deskundige de volledige energiehuishouding van je woning door en spoort hij de grootste energieverslinders op. Na dit onderzoek krijg je oplossingen aangereikt om je energieverbruik terug te schroeven. De energieauditor onderzoekt daarvoor niet alleen de gebouwschil, maar kijkt ook naar de verwarmingsinstallatie, het waterverbruik en de productie van warm water, de ventilatiebehoeften, de verlichting en het elektriciteitsverbruik. Wanneer je beslist een energieaudit te laten uitvoeren van je woning en je voert de opgelegde maatregelen correct uit, dan bespaar je op termijn niet alleen duizenden euro’s, je geniet ook van een tegemoetkoming van 40 % in de kosten van de factuur. Kijk voor meer info op www.energiesparen.be.

Tip Wil je zelf een energieaudit uitvoeren? Kijk op www.bouwwijzer.be hoe je daarvoor tewerk gaat.

• ondersteuning bij het aanvragen van de premies en subsidies.

Het energieprestatiecertificaat of EPC

De organisatie Stebo voert al sinds 2008 gratis energiescans uit in Limburg. Dat dankzij de samenwerking met netbeheerder Infrax en de

Voor elke woning die verhuurd of verkocht wordt, moet een energieprestatiecertificaat of EPC beschikbaar zijn. Dit certificaat geeft in één

Verwacht je bezoek van een energieauditor, leg dan dit alvast klaar: • de facturen van gas, water, stookolie, elektriciteit • de facturen of technische informatie over vroegere ingrepen op energievlak zoals dakisolatie, je nieuwe verwarmingsketel, … • een schets van de buitenkant van de woning inclusief de afmetingen.

oogopslag weer hoe energiezuinig de woning is. Zo zullen nieuwbouwwoningen meestal goed scoren dankzij goede isolatie, dubbele beglazing, een zuinige verwarmingsketel, enz. Oude woningen met enkel glas en een oude verwarmingsinstallatie bevinden zich meestal in de rode zone.

Wat gaat mij dit kosten? Het energieprestatiecertificaat wordt opgemaakt door een erkende energiedeskundige type A en duurt ongeveer een halve dag. De Vlaamse overheid legt geen vaste kostprijs op. Afhankelijk van je woning heb je een gedetailleerd EPC vanaf 200 euro. Voor meer complexe woningen is er meer tijd nodig en ligt de kostprijs dus hoger. Tip: vergelijk beslist de prijs en kwaliteit van verschillende energiedeskundigen. Een uitgebreide lijst van deskundigen vind je op www.energiesparen.be.

Energietips

Wat moet je nog weten? • De eigenaar toont het EPC aan kandidaat-kopers of -huurders. • De koper krijgt het EPC, de huurder ontvangt een kopie. • Het EPC blijft 10 jaar geldig.

Meer info Bel gratis 1700 (elke werkdag van 9 - 19 u.) of kijk op

www.energiesparen.be

Premies, jouw duw in de rug Je woning energiezuinig maken kost geld. Maar de premies, subsidies en fiscale voordelen van je netbeheerder en de verschillende overheden, zijn een mooie stimulans. Ook als je huurder bent. Want de meeste premies - behalve de Vlaamse renovatiepremie - kunnen ook door huurders aangevraagd worden. Zo is het ook voor jou de moeite om een aantal energiebesparende werken te doen.

Vergelijk & bespaar! Op www.vreg.be, de website van de Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt, kun je de prijzen van de verschillende energieleveranciers vergelijken. Heb je geen toegang tot internet, bel dan 02 553 13 53 of naar het gratis nummer van de Vlaamse overheid 1700.

Enkele voorbeelden van financiële voordelen Dakisolatie Federale Overheid: 40 % van de factuur; Vlaamse Overheid: verbeteringspremie (dakwerken); Vlaamse Overheid: 500 euro dakisolatiepremie; Infrax: 4 euro/m² (geregistreerd aannemer) of 2 euro/m² (doe-het-zelf).

Muurisolatie Infrax: 4 euro/m² (geregistreerd aannemer) of 2 euro/m² (doe-het-zelf).

Verwarming Federale Overheid: 40 % van de factuur Vlaamse Overheid: renovatiepremie voor verwarmingstoestel en cv-installatie Infrax: 125 euro voor een condensatieketel op aardgas.

Isolerende beglazing Federale Overheid: 40 % van de factuur; Vlaamse Overheid: renovatiepremie voor het buitenschrijnwerk; Infrax: 10 euro/m².

Groendaken Infrax: 31 euro/m² (enkel voor die gemeenten die bij Infrax zijn aangesloten voor riolering).

Reflecterende radiatorfolie Infrax: 1 euro/m².

Kosten deskundige energieaudit Federale Overheid: 40 % van de factuur. In de brochure “Energie besparen, wegwijs in het premiedoolhof” vind je een overzicht van mogelijke premies. Kijk op www.limburg.be/wonen of bel naar 011 23 72 02. BronNEN Provincie Limburg, Energie besparen, wegwijs in het premiedoolhof. www.energiebesparen.be

Rechtenverkenner

Weet waar je recht op hebt

RECHT OP RECHT, MAAR KEN JIJ JE RECHTEN OOK? Meer info:

www.rechtenverkenner.be In ons land bieden de verschillende overheden je heel wat sociale voordelen. Maar welke voordelen precies? Hoe weet je bijvoorbeeld waar je allemaal recht op hebt als zieke, arme, oudere of gehandicapte burger? De rechtenverkenner op www.rechtenverkenner.be wijst je de weg.

Limburg als pionier

• per doelgroep zoals ouderen, chronisch zieken, werkzoekenden, ...

Enkele jaren geleden bestudeerden de provincie Limburg, het Limburgs Steunpunt OCMW’s en Dynamo samen de vraag: “Krijgen onze burgers wel waar ze recht op hebben?” Het resultaat was een zeer geslaagde map sociale voordelen en tegemoetkomingen die in 2003 uitgegeven werd. Vlaanderen haakte dankbaar in op dit Limburgse initiatief en maakte er de nodige budgetten voor vrij. Zo ontstond de handige onlinerechtenverkenner.

• per thema: energie, wonen, vervoer, welzijn, ... • volgens je persoonlijk profiel. Je voert een aantal velden in en de rechtenverkenner zoekt dan gericht welke rechten voor jou van toepassing zijn. De rechtenverkenner geeft je gedetailleerde info over elk recht, de voorwaarden waaraan je moet voldoen, de aanvraagprocedure, de vereiste documenten en zo meer. Bovendien krijg je een doorverwijzing naar andere interessante rechten.

Al je rechten in één oogopslag De rechtenverkenner geeft je online een overzicht van al je sociale rechten. Dat zijn premies en andere voordelen die te maken hebben met onderwijs, arbeid, wonen, welzijn, energie, enz. Van wie krijg je die? Het zijn voordelen die toegekend worden door de federale, Vlaamse, provinciale en gemeentelijke overheden aan kwetsbare groepen: ouderen, chronisch zieken, werkzoekenden, personen met een handicap, ...

Hoe werkt de rechtenverkenner? Eerst geef je je postcode in. Daarna kun je de rechtenverkenner op verschillende manieren doorzoeken:

Meer dan rechten alleen Ook als je op zoek bent naar diensten en voorzieningen, ben je op www.rechtenverkenner.be aan het juiste webadres. Diensten zoals poetshulp, rust- en verzorgingstehuizen en klusjesdiensten in je gemeente, verschijnen in een handig overzicht.

Bron www.rechtenverkenner.be

SCHENKINGEN

Schenkingen

inpakken en weggeven Er wordt al eens gezegd dat erfenissen altijd te laat komen. Vandaar dat steeds meer mensen hun nalatenschap nog tijdens hun leven regelen. Via een schenking bijvoorbeeld. Zo blijven de erfgenamen alvast niet achter met een fiscale kater.

Maar wat is eigenlijk een schenking? Volgens de wet gaat het om “een overeenkomst waarbij een schenker gratis en onherroepelijk afstand doet van een roerend of onroerend goed ten gunste van een begiftigde, die dit goed aanvaardt.” Een schenking van roerende goederen kan op verschillende manieren gebeuren. Er is de handgift, de onrechtstreekse schenking via overschrijving en de notariële schenking. Een schenking van onroerende goederen – een huis of bouwgrond – moet sowieso bij notariële akte gebeuren. Deze akte wordt geregistreerd en hiervoor betaalt de begunstigde schenkingsrecht.

SCHENKINGEN

De handgift Bij een handgift gaan de roerende goederen - denk aan geld, antiek en juwelen - zonder enige formaliteit over van de ene hand in de andere. Voor handgiften geldt dus geen registratieverplichting en moeten dus ook geen registratierechten of schenkingsrechten worden betaald. Bied je ze wel ter registratie aan, dan is er schenkingsrecht verschuldigd.

Waarom een handgift toch registreren? Er is een goede reden om een handgift toch te laten registeren. Want als de schenker binnen de drie jaar na de schenking sterft, dan wordt deze opgenomen in de aangifte van nalatenschap. Er zijn dan toch nog successierechten verschuldigd op het bedrag van de schenking, en die liggen hoger dan die van het registratie- of schenkingsrecht. Goed om weten: je kunt als begunstigde zonder tussenkomst van de notaris een handgift laten registreren.

Schenking per overschrijving Ook voor schenkingen per overschrijving is er geen registratieverplichting en moeten dus geen registratierechten of schenkingsrechten worden betaald. Maar hier geldt hetzelfde als bij de handgift: overlijdt de schenker binnen de drie jaar na de schenking, dan zijn er toch successierechten verschuldigd op het bedrag van de schenking. Je lost dit ook op door zelf de schenking te laten registreren.

Gegeven blijft gegeven Op een schenking kun je in principe niet terugkomen, behalve als die gebeurt tussen echtgenoten. Zij kunnen nog altijd van gedachten veranderen. Wat je wel kunt doen, is een aantal voorwaarden inbouwen of de schenking beperken. Zo kun je het gebruik en genot van de geschonken woning behouden en ze levenslang blijven bewonen of verhuren. Kortom, een schenking kun je perfect op maat uitwerken.

Heb je vragen over schenkingen? Ga eens langs bij een notaris. Een eerste raadpleging is vrijblijvend en gratis.

Schenkingen onder echtgenoten Wie aan schenken denkt, denkt in de eerste plaats aan de schenking van ouders aan kinderen of kleinkinderen. Maar soms is een wederzijdse schenking tussen echtgenoten interessant in het kader van een successieplanning. De man schenkt dan aan zijn vrouw en omgekeerd. Dat kan uiteraard alleen als de partners over een eigen vermogen beschikken. Het is immers niet mogelijk om gemeenschappelijke goederen aan elkaar te schenken. Dat betekent dat er geen probleem is als je gehuwd bent met scheiding van goederen. Vallen jij en je partner onder het wettelijke stelsel, dan is een schenking alleen mogelijk als er ook eigen goederen zijn. Dat zijn dan bijvoorbeeld de goederen van voor het huwelijk en wat je geschonken kreeg of erfde tijdens het huwelijk. Je kunt ook overwegen om je huwelijksstelsel te veranderen. Sinds eind 2008 kan dat vlot en goedkoop.

Mag je zomaar wegschenken wat je wilt, aan wie je wilt? Neen, de wet bepaalt dat een deel van de nalatenschap voorbehouden is voor bepaalde erfgenamen: de overlevende echtgenoot, de afstammelingen en eventueel de ouders. Ze kunnen bij een overlijden hun deel opeisen. Zijn er geen voorbehouden erfgenamen, dan mag je schenken wat en aan wie je wilt.

Bron Brochure: Wegwijs in schenkingen en nalatenschappen, Federale Overheidsdienst FinanciĂŤn www.notaris.be www.moneytalk.be

DE KUNST VAN HET ONTSPANNEN

De kunst van het ontspannen

TEN STRIJDE TEGEN STRESS Files, op tijd zijn voor afspraken, de kleinkinderen opvangen, een zieke verzorgen ... En tussen het vele werk door ook nog de was en de plas rond krijgen. Stress heeft velen van ons in zijn verstikkende greep. We voelen ons verre van lekker, ons hart gaat sneller slaan, spieren verstrammen. Kortom, we zijn dringend aan een portie ontspanning toe. In dit artikel leren we je de kneepjes van de relaxatie.

GOUDEN TIP:

Ontspan op de manier die het best bij JOU past Vind je rust door naar muziek te luisteren, een instrument te bespelen, te wandelen of te fietsen, de natuur in te trekken, door te zingen of te sporten? Wat je ook doet, doe het omdat je het graag doet, niet omdat het moet!

VERGEET NOOIT:

EEN MENS IS GEEN MACHINE Oefen zonder prestatiedrang. Gun jezelf de tijd om je eigen ritme te vinden. Heb geduld als de oefeningen niet meteen naar wens verlopen. Je lichaam is geen machine, het laat zich niet zonder meer op ontspanning programmeren.

Ontdek je plekje Ontspannen lukt het best in een behaaglijke sfeer. Zoek daarom je favoriete plekje op in je huis of tuin, waar het volgens jou ideaal ontspannen is. Je zult merken dat je, naarmate je vaker en beter ontspant en dus geoefender wordt, vrijwel overal kunt ontspannen. Onthoud: ontspannen lukt de ene dag beter dan de andere en morgen ... is er gewoon weer een dag!

Uiterst effectieve ontspanningsmethode De progressieve spierrelaxatie volgens Jacobsen (of musculaire diepteontspanning) geldt als één van de doeltreffendste relaxatiemethoden. Ze leert je verkrampte spieren gericht los te maken en je lichaam bewust te ontspannen. Ook hier geldt: oefening baart kunst!

progressieve spierrelaxatie is ONTSPANNEN IN 3 FASES • In fase 1 Richt je je aandacht op je spieren.

• In fase 2 Span je de spieren 7 seconden stevig op en herken je hoe je spieren in gespannen toestand aanvoelen.

• In fase 3 Ontspan je de spieren in kwestie circa 35 seconden en ervaar je hoe ze in ontspannen toestand aanvoelen. Je herhaalt elke oefening 3 keer. Je merkt dat je hierna ook geestelijk ontspannen bent.

DE KUNST VAN HET ONTSPANNEN

AAN DE SLAG ...

met een oefenprogramma progressieve spierrelaxatie voor thuis

ZO BEGIN JE • Stel je er eerst mentaal op in dat je je wilt ontspannen. • Kies een rustig moment en een rustige plek. • Neem een prettige, zo recht mogelijke houding aan. • Ga gemakkelijk zitten, je benen iets uit elkaar, voeten stevig op de grond, je handen losjes op je bovenbenen. Je kunt deze oefening ook liggend doen. • Zorg dat je hoofd aangenaam in balans is. Sluit je ogen eventueel.

• Concentreer je op je gevoelens. Laat je niet van de wijs brengen door lawaai, geluiden of gedachten. Ga gewoon verder met je oefening. • Het is niet de intensiteit van de inspanning die telt, wel dat je een duidelijk verschil tussen spanning en ontspanning waarneemt. • Adem bij alle oefeningen rustig in en uit. Houd tijdens de inspanningsfase je adem niet in!

• Dwaal in gedachten door je hele lichaam en voel of de spieren gespannen of verkrampt zijn. • Voel hoe je buik zich bij het inademen iets bolt en bij het uitademen weer terugzakt. • Zo dadelijk ga je je spieren spannen en weer ontspannen. Merk het duidelijke verschil op tussen het spannen en het ontspannen.

... En zo ontspan je! • Voorhoofd Trek rimpels in je voorhoofd door de wenkbrauwen op te trekken.

• Ogen Knijp de oogleden samen.

n! Over ademhaling gesproke Wist je dat ...

ssniveau verraadt? ... je ademhaling je stre en oppervlakkig is ... je ademhaling snel t? ben als je gespannen t? nd via je borst ademhaal ... je in gestreste toesta

• Neus Span de neusspieren door je neus op te trekken.

• Mond Span de lipspieren door de lippen te tuiten.

• Kaakspieren Span de kaakspieren door de kiezen licht op elkaar te drukken.

En wist je dat een snelle borstademhaling ... leiden? ... tot overademen kan

• Schouders Span de schouderspieren. Trek de schouders naar achteren.

ijnselen als een ... lichamelijke versch igheid, tintelingen snelle hartslag, duizel het gevoel los en ten in handen en voe de hand kan in aam lich je te staan van werken? ymptomen kan ... lichamelijke angsts n? ere oproepen of vererg

DE KUNST VAN HET ONTSPANNEN

• Rechterhand, rechteronderarm Bal je rechterhand tot een vuist. Span tegelijk de rechteronderarm. Om de spanning los te laten, open je de vuist.

Doe nu de oefening aan de linkerkant met je linkerhand, linkeronderarm en linkerbovenarm.

• Rechterbovenarm Buig de rechterarm met geopende hand naar boven. Om de spanning los te laten, laat je de arm weer zakken.

• Rug Span de rugspieren zodat de rug enigszins hol wordt.

• Buik Span de buikspieren. Stel je daarbij voor dat je weerstand wilt bieden aan een lichte druk op de buik.

• Billen Span beide billen door ze samen te knijpen.

• Rechterbovenbeen Span de bovenbeenspieren van het rechterbeen. Druk daartoe de rechtervoet met de hele zool op de vloer.

Doe nu de oefening met je linkerbovenbeen.

• Rechteronderbeen Span de onderbeenspieren van het rechterbeen door de voorvoet op te trekken. De hiel blijft daarbij op de grond. Om de spanning los te laten, laat je je voet weer op de vloer zakken.

Doe nu de oefening met je linkeronderbeen.

• Rechtervoet Span de spieren van de rechtervoet. Krom de tenen alsof je iets wilt pakken.

Doe nu de oefening met je linkervoet.

DE KUNST VAN HET ONTSPANNEN

AAN DE SLAG!

HouD je het liever simpel?

Ga zo gemakkelijk mogelijk zitten of liggen. Leg één of twee handen op je buik. Sluit eventueel je ogen. Adem in door je neus, en zodanig dat je buik omhoog komt. Voel je buik opzwellen als een ballon, voel hoe je lichaam zich vult met lucht. Controleer met je hand of je buik omhoog komt. Blaas zacht je adem uit met een “ff-geluid”. Je voelt met je hand dat je buik weer plat wordt. Probeer je buikspieren meer te gebruiken dan je borstspieren. Hou je ademhaling niet vast.

Herhaal deze oefening een paar keer per dag, niet langer dan een paar minuten, laat het daarna weer los. Anders loop je het risico dat je te geforceerd op je ademhaling gaat letten en dat is niet nodig. Het is juist de bedoeling dat je rustiger wordt.

De volgende stap bestaat erin na enige tijd de buikademhaling toe te passen in allerlei situaties waarin je steeds meer afgeleid wordt en waarin je afwisselend in verschillende houdingen (zittend, staand, liggend, lopend) oefent.

Dan hebben we voor jou een eenvoudigere techniek dan de progressieve spierrelaxatie die je op ieder gewenst moment kunt toepassen: DE BUIKADEMHALING. Zij kan in een oogwenk duizeligheid en snelle hartslag doen verminderen. Een effectieve manier dus om een paniekaanval te voorkomen of te doorbreken.

GEBETEN DOOR HET ONTSPANNEN? Misschien wil je nog wel een stapje verdergaan en je oefenen in de imaginatie- of meditatieve technieken.

Imaginatietechnieken: ontspannen door beeldvorming • Bij imaginatietechnieken ga je ontspanning oproepen met beelden in plaats van met woorden en tekst, of met een combinatie hiervan. • Sommige beelden helpen heel goed om een ont-

spannen gevoel op te roepen (denk maar aan het beeld van jouw dierbaarste vakantieplekje). • Ontwikkel bij voorkeur je eigen beeld dat voor jou een diepe toestand van ontspanning oproept.

AAN DE SLAG! • Ga ontspannen op een stoel zitten, met je rug tegen de leuning en met beide voeten op de grond. • Sluit je ogen en probeer rustig door je neus in te ademen en via de iets geopende mond weer uit te ademen. • Stel jezelf het volgende voor: je drijft op een oceaan. De zon schijnt en je hebt alle tijd van de

wereld. Je laat je door het water dragen dat een rustige, deinende beweging maakt. • Je ademhaling wordt als de beweging van de oceaan, als een golf die aanspoelt en weer wegebt. • Een steeds terugkerende beweging in en uit, in en uit. • Langzaam ervaar je dat je een stipje bent in een groter geheel,

gedragen door de uitgestrektheid om je heen en je probeert je eraan over te geven. • Laat je ogen nog even toe. • Kom rustig bij, maak je langzaam los en word je weer bewust van de mensen en de geluiden om je heen. • Open je ogen pas als je er klaar voor bent.

Bron www.health-psychology.com/ontspanning/tekst1.html Handboek: Balans, stressvrij en ontspannen in minuten, Dr Ingeborg Cernai, Dr med. Bernard C. Kolster Handboek: Relaxatie en zelfhypnose in de praktijk, Wilfried van Craen, Acco

Vrouw & gezondheid

VROUW & GEZONDHEID

Laat je tijdig en regelmatig onderzoeken HOE EEN VIRUS BAARMOEDERHALSKANKER KAN VEROORZAKEN In 2008 kregen 360 vrouwen in Vlaanderen te horen dat ze baarmoederhalskanker hebben en 129 vrouwen stierven aan deze ziekte. Baarmoederhalskanker is de achtste meest voorkomende kanker bij vrouwen en de gemiddelde leeftijd waarop de diagnose valt is 54 jaar. Toch kan deze kanker al vroeg ontdekt worden als je je regelmatig laat onderzoeken. Hoe vroeger de diagnose, hoe groter de kans op genezing. dr. Christa Eerdekens, verloskunde - gynaecologie, ziekenhuis Sint-Trudo

Wist je dat ... • in Vlaanderen jaarlijks ruim 300 vrouwen te horen krijgen dat ze baarmoederhalskanker hebben? • iedere vrouw die ooit seksueel actief is of was risico loopt op baarmoederhalskanker? • ieder jaar ongeveer 130 vrouwen sterven aan baarmoederhalskanker? • precancereuze letsels vroegtijdig opgespoord en daardoor goed behandeld kunnen worden? • regelmatig onderzoek daarom een must is? • baarmoederhalskanker niet erfelijk is?

Vrouw & gezondheid

Wat is de baarmoederhals?

den. Het eerste verschijnsel is meestal een ongewone, bloederige afscheiding. Stel je dit vast, laat je dan beslist onderzoeken door je huisarts.”

C. Eerdekens: “De baarmoederhals is het smalle, kwetsbare deel tussen de baarmoeder en de vagina. De belangrijkste functies van de baarmoederhals zijn helpen bij de bevruchting, het in stand houden van de zwangerschap en op het juiste moment ontsluiten. Waarom is de baarmoederhals kwetsbaar? Omdat hij nogal ingrijpend verandert in het leven van een vrouw: tijdens de puberteit, de bevalling en de menopauze.”

Hoe kun je jezelf beschermen tegen baarmoederhalskanker?

Hoe ontstaat baarmoederhalskanker? CE: “Oorzaak nummer 1 is het humaan papilloma- of HPV-virus, dat maar liefst 100 types kent. De vier HPVtypes 16, 18, 45 en 31 zijn hoogrisicotypes en verantwoordelijk voor 80 % van alle baarmoederhalskankers.”

Hoe verspreidt dit virus zich? CE: “Het HPV-virus verspreidt zich via seksuele betrekkingen en zelfs door nauw huidcontact van de geslachtsdelen. Condooms beschermen niet volledig tegen dit virus. Vrouwen hebben tot 80 % kans om tijdens hun leven met het virus besmet te worden. In de meeste gevallen verdwijnen besmettingen met het virus spontaan door het afweersysteem van ons lichaam. Zet de besmetting zich toch door, dan gebeurt dit in het begin meestal zonder symptomen. Zo kan er 10 tot 15 jaar en meer liggen tussen de besmetting met het virus en het uiteindelijke ontstaan van baarmoederhalskanker. Het is in deze periode dat je via de baarmoederhalsuitstrijkjes de afwijkingen kan opsporen die voorafgaan aan de kanker. Als deze correct behandeld worden, wat heel eenvoudig kan zijn, kan de verdere ontwikkeling naar baarmoederhalskanker in veel gevallen vermeden wor-

HPV-vaccinatie een nieuw wapen in de strijd tegen kanker Naast het uitstrijkje om baarmoederhalskanker op te sporen, zijn er ook vaccins tegen het HPV-virus, die een efficiënte bescherming bieden. De inenting heeft vooral zin als je nog niet besmet bent met HPV, met andere woorden: voor het eerste seksuele contact. Voor meisjes en jonge vrouwen t.e.m. 26 jaar die al seksuele betrekkingen gehad hebben en nog niet gevaccineerd zijn, adviseert De Hoge Gezondheidsraad dat de arts op individuele basis kijkt of vaccinatie aangewezen is. Vaccinatie bij vrouwen ouder dan 26 jaar

CE: “Vrouwen laten best vanaf hun 25ste, eens ze seksueel actief zijn, elke drie jaar een uitstrijkje nemen tot hun 65ste. Dit kan perfect bij de huisarts. Een gynaecoloog is pas vereist als de uitslag van het uitstrijkje niet goed is. Het voornaamste doel van een uitstrijkje is dus eigenlijk het opsporen van de voorlopers van baarmoederhalskanker zodat je de echte kanker kan vermijden. Laat je ook onderzoeken als je een nieuwe partner hebt. Zoals eerder vermeld, stap je best naar je arts bij een ongewone bloederige afscheiding. Een afscheiding met een ongewone geur of kleur die niet vanzelf verdwijnt, wijst vaak op een goedaardig probleem. Maar hoe dan ook laat je dit best even nakijken door een arts.”

Verwijsgids voor kankerpatiënten en hun omgeving. In de gids vind je contactgegevens van diensten waar je terecht kan voor hulp en informatie over allerhande onderwerpen: van emotionele moeilijkheden tot pruiken en vakantie-uitstapjes. www.limburg.be/verwijsgids, tel. 011 23 82 38

Bron Kankerregister, 2008

wordt ook best individueel met de arts besproken. Voor alle meisjes vanaf 12 jaar of in het eerste jaar secundair onderwijs, biedt de Vlaamse overheid sinds september 2010 gratis vaccins aan. Ze kunnen gegeven worden door de CLB (Centra voor Leerlingenbegeleiding) of door een arts naar keuze. Daarna, bij inenting vóór het 19de jaar, betaalt de ziekteverzekering het vaccin grotendeels terug. Let wel: omdat de vaccins niet tegen alle types HPV beschermen en er onvoldoende geweten is over de bescherming op lange termijn blijft een regelmatig uitstrijkje vanaf 25 jaar noodzakelijk. Voor meer informatie kun je altijd terecht bij je huisarts of gynaecoloog.

Vrouw & gezondheid

Laat naar je borsten kijken

Borstkankerscreening ... de gezonde reflex EĂŠn op tien vrouwen in Vlaanderen krijgt vroeg of laat te horen dat ze borstkanker heeft. Borstkanker voorkomen, is helaas niet mogelijk. Het enige wat je kan doen, is je borsten regelmatig laten onderzoeken. Dat is letterlijk van levensbelang, want hoe vroeger borstkanker ontdekt en behandeld wordt, hoe groter de kans op genezing.

Vrouw & gezondheid

Hoe kan ik deelnemen aan de borstkankerscreening? Ben je tussen 50 en 69 jaar, dan ontvang je automatisch een uitnodigingsbrief om een gratis mammografie te laten nemen in een mammografische eenheid. Je kan ook aan je huisarts of gynaecoloog een verwijzingsbrief vragen.

Wat is het voordeel? Bij borstkankerscreening neemt men verschillende röntgenfoto’s van de borsten. Op deze foto’s kunnen afwijkingen vastgesteld worden lang voordat er zich klachten voordoen. Zelf kan je maar een bolletje voelen als het zo’n 3 cm groot is. Met een screeningsmammografie kan de radioloog een beginnende borstkanker opsporen vanaf enkele milimeters. De behandeling is dan minder ingrijpend en de genezingskansen zijn veel groter.

Borstkankerscreening is het beste middel om borstkanker in een vroeg stadium te ontdekken. Op welke signalen moet je letten? • een knobbeltje in de borst of een ongewone zwelling • intrekkingen of plooien in de huid • een rode, vlekkerige huid, huiduitslag • een ingetrokken tepel • vochtverlies uit de tepel • verandering van de tepel, zoals roodheid, schilfers of een plekje wat op eczeem lijkt

Wat kan je zelf nog doen? Tussen de tweejaarlijkse screenings door, blijf je best alert voor veranderingen aan je borsten. Merk je een verandering op, wacht dan niet tot de volgende mammografie, maar raadpleeg je huisarts.

TIPS

Als je een mammografie laat nemen ...

... draag dan een broek of rok (dus kleding uit twee delen) want je hoeft je niet volledig uit te kleden.

... gebruik geen deo, zalf, poeder of lotion voor het onderzoek. Ze kunnen een vertekening geven op de borstfoto wat tot een foute beoordeling kan leiden.

3 4

... laat je halsjuwelen thuis, want die moet je sowieso uitdoen voor het onderzoek. ... breng je voorschrift of uitnodigingsbrief, je SIS-kaart en eventuele vroegere borstfoto’s mee.

Wat na 70 jaar? Er is nog te weinig onderzoek dat aantoont dat een bevolkingsonderzoek bij vrouwen ouder dan 69 jaar de sterfte aan borstkanker doet verminderen. Toch kan het voor vrouwen die in goede gezondheid verkeren, nuttig zijn om zich verder te laten onderzoeken. Je vraagt best advies aan je arts. Die zal je indien aangewezen een voorschrift voor een screeningsmammografie geven. Let op, dit onderzoek is niet gratis.

“Waarom geen echografie bij een mammografie? Alhoewel de echografie een hogere gevoeligheid heeft dan de mammografie om afwijkingen op te sporen, heeft dit ook heel wat nadelen. Er is geen mogelijkheid voor een dubbele lezing (dit betekent dat de mammografieën door minstens twee radiologen onafhankelijk van elkaar nagekeken worden). Bovendien zullen er veel meer ‘valspositieve’ resultaten zijn, m.a.w. heel wat vrouwen zulllen onnodig doorverwezen worden voor een biopsie en dus ook onnodig ongerust gemaakt worden. Bovendien is er tot op heden nog onvoldoende wetenschappelijk bewijs dat de echografie de sterfte door borstkanker kan doen dalen.”

Verwondering & intimiteit

VERWONDERING & intimiteit

Verwondering en intimiteit, de sleutel tot een tevreden relatie In de loop van je leven gebeurt er ontzettend veel. Je kiest iemand om je leven mee te delen. Je krijgt een job, kinderen, je bent sociaal actief. Dan gaan de kinderen het huis uit en je pensioen nadert. Opeens ben je terug op jezelf en je partner aangewezen. Is je relatie nog even sprankel en vitaal als toen je elkaar voor het eerst in de ogen keek? Professor en uro-androloog Bo Coolsaet (BC) legt het geheim van ĂŠchte liefde uit.

Verwondering & intimiteit

Over liefde wordt veel gepraat en geschreven. Toch zijn er nog nooit zoveel echtscheidingen geweest. Hoe komt dat? BC: “Iedereen verlangt naar welzijn, geluk en een liefdesgevoel met iemand. Toch neemt met de jaren de interesse voor elkaar af, zo blijkt. Het probleem is dat mensen zo opgeslorpt worden door hun werk, de kinderen, sociale contacten, ... dat ze geen tijd meer nemen voor zichzelf en voor elkaar. Na 20 jaar zijn ze zodanig uit elkaar gegroeid, ze zijn hetzelfde koppel niet meer. De intimiteit en het libido zijn gedaald en ook op seksueel vlak is de relatie niet bevredigend meer. Tegenover vroeger is scheiden nu veel meer aanvaard, dus die rem is ook weg. Als je niet oplet, is er op je zestigste nog weinig wat je aan de ander bindt.”

Wat zijn de voornaamste redenen voor een breuk op latere leeftijd? BC: “Oppervlakkigheid is dodelijk voor een relatie. Het is vaak ook een oorzaak van depressie. Aan de basis ligt dan het feit dat je onderweg de voeling met jezelf en met de ander verloren bent, wat de ontevredenheid voedt. Anderzijds is de menselijke liefde beperkt in mate en tijd. Totale liefde bestaat niet: je kan dat dan ook niet geven én niet verwachten. Men vraagt mij vaak of liefde pijn doet. Ja, vanuit het besef dat liefde niet anders kan dan onvolledig en eindig zijn.”

Wat is echte liefde? BC: “Voor mij is de ideale liefde dat twee mensen zo van elkaar houden dat ze haast met elkaar versmelten. Ik pleit voor intimiteit en echtheid in een partnerrelatie, op alle niveaus. Maar wel zo dat je als individu je eigenheid kan behouden. Ik geef toe: een delicate evenwichtsoefening, maar voor een stuk heb je de touwtjes zelf in handen.”

Hoe kan je je relatie voeden? BC: “Een goede relatie begint met aandacht voor jezelf. Ideaal gezien verwerf je in je leven inzicht in wie je bent en wat je persoonlijke drijfveren zijn. Zelfkennis en een realistisch zelfwaardebeeld zijn nodig om een authentiek leven te kunnen leiden. Je kan pas in diepe harmonie met een ander leven, als je in harmonie met jezelf bent. Met andere woorden: je kan pas zorg dragen voor je relatie als je zorg draagt voor jezelf.”

Zelfzorg kan je relatie redden? BC: “Je moet inderdaad jezelf blijven ontplooien en aan jezelf durven denken. Dit houdt o.a. in dat je het nodige doet om gezond te blijven en je voor te bereiden op het ouder worden. Vanaf de leeftijd van 25 jaar vermindert de levenskracht van cellen, de gevoeligheid van de zenuwen neemt af, lichaamsfuncties gaan achteruit. Bij het ouder worden is het belangrijk dat je dat aanvaardt, ook al is dat moeilijk. Verder moet je elke gelegenheid benutten om écht contact te hebben met elkaar. Hele gewone, dagelijkse situaties als samen koken en eten, zijn kansen om intimiteit te beleven. We vergeten dat en we vergeten om te vragen hoe het met de ander gaat.”

Gelukkig vinden ook veel koppels na het pensioen een nieuw elan. BC: “Precies, en heel vaak zie je dat dit koppels zijn die bereid zijn in hun relatie te investeren. Zodat ze meer zijn dan vrienden die samen leven. Deze partners groeien net nog meer naar elkaar toe omdat ze bereid zijn hun masker af te doen. Voor zo’n hereniging hebben vijftigplussers ook meer mogelijkheden dan jongeren. Er is minder carrièredruk, de kinderen zijn het huis uit, de materiële beslommeringen zijn zo goed als opgelost, soms kan men

Wie is Bo Coolsaet? Professor dr. Bo Coolsaet (71) is uro-androloog. Hij behandelt individuen en koppels met identiteits-, seksuele en relatieproblemen. Van zijn hand verschenen verschillende boeken, waaronder de bestseller “Het penseel van de liefde”, “HOMage” en het vorig jaar gepubliceerde “De alchemie van liefde & lusten”.

vroegtijdig met pensioen, ... Dat zijn ideale omstandigheden om tijd met elkaar door te brengen en de intimiteit te verzorgen.”

Maar de maskers afdoen, vergt moed. BC: “Je moet de moed opbrengen om in de spiegel durven te kijken. Dan nog heb je vaak een vertroebeld zicht omdat je kijk op de werkelijkheid per definitie gekleurd is. Ook je partner is niet per se het beste klankbord op dit vlak omdat partners zich voor een deel identificeren met elkaar en dan werkt die spiegel niet optimaal. Een neutrale, derde persoon, zoals een therapeut, kan de motor voor verandering en verdieping activeren.”

Betekent dit dan: openheid voor alles? BC: “Ook hier is balans het sleutelwoord. Wie liefde zegt, zegt mysterie en je kan nooit zeker zijn van de liefde. Je kan ook geen goede intimiteit en seksualiteit beleven zonder mysterie. De voorwaarde om het samen boeiend te houden, is dat beide individuen hun persoonlijkheid bewaren en ontwikkelen. Je mag dus slechts gedeeltelijk versmelten. Verliefdheid is totale versmelting, je verliest jezelf in de ander, maar dat is per definitie tijdelijk. Verwondering daarentegen, is van alle tijden.”

Lief & leed delen

Leven met een ernstig zieke partner

LIEF & LEED DELEN Een levensbedreigende ziekte krijgen, is verschrikkelijk. Voor de patiënt in de eerste plaats, maar ook voor de partner en de familie. Hoe doe je dat: leven met een chronisch zieke partner? Hoe ga je om met de pijn, het verdriet, de uitzichtloosheid? Hoe voorkom je dat je er zelf niet aan ten onder gaat? Een gesprek met dokter Joke Bossers, huisarts van het jaar 2010 en pionier op het vlak van palliatieve zorg in Limburg.

JB: “Als je te horen krijgt dat je kanker of een andere levensbedreigende ziekte hebt, dan verandert je leven totaal. Eerst moet je wennen aan het slechte nieuws. Je moet leren aanvaarden dat je gaandeweg achteruitgaat en dat een nakend afscheid onvermijdelijk is. Je rol in het gezin verandert, je moet je werksituatie aanpassen, je wordt plots gedwongen oude gewoontes te laten varen en steeds meer dingen moet je aan anderen overlaten. Een ernstige ziekte heeft tot slot ook een grote impact op het gezinsbudget. Kortom, een verlies op alle fronten. Zowel de patiënt zelf als zijn naaste omgeving staan onder zware druk.”

Hoe verwerkt een patiënt het slechte nieuws? JB: “Vaak maken patiënten verschillende verwerkingsfases door. Eerst word je verdrietig, daarna kun je opstandig worden omdat je het niet aanvaardt en soms ga je zoeken naar alternatieve hulp. Als je dan merkt dat al die dingen niet helpen, aanvaard je langzaam dat je niet meer beter wordt. De praktijk leert dat niet iedereen deze fases doormaakt of niet noodzakelijk in deze volgorde. Het gaat meer om stemmingen die elkaar opvolgen. Verdriet kan omslaan in boosheid, dan in een stukje berusting en opeens weer in opstandigheid. Deze wisselende stemmingen leiden meestal tot berusting. Mensen verzwakken soms zo dat ze vaak niet meer de energie hebben om opstandig te zijn. In heel dit proces helpt het oog te blijven hebben voor wat wel nog kan, waar je wel nog van kan genieten. Evenals niet te ver vooruit te kijken maar te ‘leven’, dag voor dag.”

Wat betekent dit alles voor de partner? JB: “Omgaan met ziekte is ook voor de omgeving een ongemeen zware opgave. Als ondersteuner moet je ervoor zorgen dat je én goed zorgdraagt voor de zieke én zelf voldoende weerbaar blijft en de extra druk aankunt.

Evenwicht vinden tussen draagkracht en draaglast bij de zorg van een zieke is essentieel. Je moet ook een uitweg vinden voor je eigen verdriet en goed kunnen omgaan met de gevoelens en frustraties van de patiënt. Begeleiding van de partner is dus ook erg belangrijk en niet alleen in de laatste levensfase van de zieke.”

Wat kun je als partner het beste doen? JB: “Je hoeft niet altijd iets te doén, soms volstaat het om er gewoon te zijn voor de zieke. Je aanwezigheid en betrokkenheid betekenen al heel veel. Een goed gesprek aanknopen, aandacht hebben voor de ander, niet weglopen voor de pijn en de ontreddering soms. Als je dat kunt, ben je al heel sterk bezig. Eenvoudige vragen zoals: hoe gaat het met je? waar ben je bezorgd over? wat maakt je nog blij? ... kunnen vaak verhelderend en louterend werken. Een zieke heeft ook een gids nodig. Iemand die helpt om de dingen duidelijk te stellen, zodat hij zelf de juiste keuzes kan maken. Soms kan de partner ook behoefte hebben aan een gids. Ze kunnen dit bij elkaar, in de familie of vriendenkring vinden. Soms is externe hulp aangewezen.”

Partners hebben de neiging elkaar te ontzien. Is dat terecht? JB: “Het gebeurt inderdaad vaak dat de patiënt zich sterker voordoet om de ander te sparen. Het omgekeerde zie je ook vaak. Uit onderzoek en uit de praktijk weten we dat onzekerheid en onjuistheden veel zwaarder om dragen zijn dan de waarheid. Het is dus aangewezen om je gevoelens niet uit de weg te gaan en ze bespreekbaar te maken. Praat dus over de ziekte en wat het met je doet. Door op een open en waarderende manier de dingen bespreekbaar te houden, groeien partners meer naar elkaar toe. Geef elkaar ruimte, verwacht niet dat je elk het proces op dezelfde manier of op hetzelfde ritme doorloopt. Het is een heel persoonlijk gebeuren.”

Lief & leed delen

“Omgaan met de pijn van een ander, is een ongemeen zware opgave.” - Joke Bossers -

De Hasseltse huisarts Joke Bossers is een van de pioniers op het vlak van palliatieve zorg in Limburg.

Leestip “Omgaan met ziekte” van Manu Keirse. Een nuttig boek als gids voor de patiënt, het hele gezin en de zorgverlener.

Waar kun je terecht als het even te veel voor je wordt? JB: “De rol van een huisarts is erg belangrijk om het gezin mee te ondersteunen. Je hoeft niet altijd een medisch probleem te hebben om bij je huisarts aan te kloppen. Partners van een chronisch zieke patiënt lopen vaak zichzelf voorbij omdat leven met een zieke energie- en tijdverslindend is. Ook emotioneel is de belasting op het gezin erg groot. Daarom is het belangrijk dat je terechtkunt bij vrienden of familie. Helaas kan niet iedereen op iemand terugvallen. Juist dan is professionele omkadering noodzakelijk. Bij Pallion zijn de verpleegkundigen niet alleen goed in het begeleiden van de chronisch zieke, maar ook van de partner. Ze kijken naar het koppel, de familie én de kinderen. Omdat er inderdaad zoveel energie en tijd naar het ziek zijn gaat, is er niet alleen minder aandacht voor het gewone leven met elkaar, maar zeker ook met de kinderen.”

Wat doe je best wel en best niet als partner van een chronisch zieke? Wel

Niet

• Luister naar je gevoelens en uit ze naar je partner én vrienden toe.

• Je zieke partner willen sussen.

• Durf je grenzen te stellen.

• Zeggen dat het wel beter zal gaan.

• Zorg ook voor jezelf: houd contact met vrienden en doe dingen die je afleiding bieden.

• Al je zorgen en angsten alleen dragen.

• Respectvol praten over of tegen de zieke. • Aanvaard hulp van anderen. • Beweeg! Zo voorkom je stress. • Kom op voor jezelf.

Professionele hulp voor partners Heb je hulp nodig als partner van een chronisch zieke, bespreek dit dan eerst met je huisarts. Hij weet welke zorg je partner en gezin nodig hebben. Daarnaast zijn er andere hulpverleners bij wie je terechtkunt: de arts/specialist van de zieke, de verpleegkundige, de dienst thuiszorg, de maatschappelijk werker, de psycholoog, de kinesitherapeut, de diëtist, de apotheker en eventueel een zelfhulpgroep. Elk met een eigen specialisatie voor je specifieke vragen. Durf hun hulp in te roepen, ze zijn ervoor!

• Voor je partner antwoorden.

• Betuttelend praten over of tegen de zieke. • Alleen maar dingen willen DOEN. • Geen eigen leven meer leiden. • Weglopen bij ontreddering.

Wanneer genezen niet meer kan ... Pallion - de Palliatieve Limburgse Ondersteuningsequipe - maakt je wegwijs en biedt hulp in het domein van de palliatieve thuisverzorging. Je vindt ons in de Albrecht Rodenbachstraat 29, 3500 Hasselt. We staan gratis klaar, 24 uur op 24, op 011 81 94 74.

Slapen

Slaap wel, leef gezond

UITGESLAPEN GEZONDHEIDSTIPS Slapen hoort zoals eten en drinken tot onze belangrijkste behoeftes. Zonder slaap kunnen we gewoon niet overleven. Hoeveel slaap we nodig hebben, hangt af van leeftijd, geslacht en levensstijl. Een keertje moe de dag starten, overkomt iedereen wel eens. Maar regelmatig futloos opstaan, haalt niet alleen je levenskwaliteit, maar ook je gezondheid onderuit. Sluit dus niet langer je ogen voor je slaapprobleem en ga aan de slag met deze tips voor een verkwikkende nachtrust.

Gezond ouder worden gaat samen met goed slapen. Slaap is belangrijk om je batterijen op te laden en om je overdag weer fit te voelen. Het brengt rust en herstel van zowel lichaam als geest. Maar naarmate we ouder worden, verandert ons slaappatroon en slaapklachten loeren om de hoek. Je hebt moeite met inslapen, je slaapt minder aan één stuk door of je wordt ’s ochtends zeer vroeg wakker. Zo breng je minder tijd door in de broodnodige diepe slaap.

Wist je dat ... ... het aantal Belgen dat aan slapeloosheid lijdt, toeneemt vanaf de leeftijd van 35 jaar?

Verschuiving biologisch ritme

Een gestoorde slaap staat zelden op zich

Een recente studie bij 1000 Belgen wijst uit dat één op drie senioren problemen heeft met doorslapen. De onderzoekers stelden ook een verschuiving vast van het biologisch ritme: senioren gaan over het algemeen vroeger slapen, maar staan ook vroeger op. Bovendien doen ze vaker dutjes overdag. Duurt dit maximaal 30 minuten, dan bevordert dit de alertheid. Maar langer overdag slapen, kan ertoe leiden dat je ’s nachts minder goed slaapt.

Slaapstoornissen kunnen verschillende oorzaken hebben. Denk maar aan lichamelijke ongemakken zoals pijn of astma. Daarnaast hebben stress, piekeren, geneesmiddelen, storende omgevingsfactoren, alcohol en cafeïne een negatieve invloed op de slaap. Heb je minstens drie keer per week last om in slaap te geraken, word je tussendoor geregeld wakker of ben je ’s morgens te vroeg wakker, én heeft dit zijn invloed overdag? Contacteer dan je huisarts. Zeker als deze slaapproblemen langer dan vier weken duren.

Slapen

Let op met slaap- en kalmeringsmiddelen! Een zware periode op het werk, relatieproblemen, een onverwacht overlijden, een ziekenhuisopname ... Het zijn gebeurtenissen die ons stress, angst en soms slapeloze nachten bezorgen. De verleiding is groot om dan naar slaap- en kalmeringsmiddelen te grijpen. Ook al helpen ze ons door een moeilijke tijd, de echte oorzaak pakken deze middelen niet aan. Slaap- en kalmeringsmiddelen gebruik je dus best niet te lang. Je kunt eraan wennen en er zelfs afhankelijk van worden. Eraan wennen betekent dat je een steeds hogere dosis nodig hebt om hetzelfde effect te bereiken. Daarnaast vergroten slaapmiddelen de kans op een valongeval. Ze beïnvloeden het reactievermogen, meestal zonder dat je daar erg in hebt. Ze veroorzaken sufheid, slappere spieren, problemen met de concentratie en soms wazig zicht. De valpartijen die door deze bijwerkingen ontstaan, hebben vaker dan gemiddeld een botbreuk tot gevolg. Er kunnen ook geheugen- en concentratiestoornissen optreden, al dan niet door wisselwerking met andere medicijnen. Kortom, slaapmiddelen brengen, vooral bij senioren, heel wat risico’s met zich mee. Bronnen Aanpak van slapeloosheid in de eerste lijn, Aanbeveling Domus Medica 2005 // www.e-gezondheid.be/nl dossier slaapstoornissen // www.somnio.eu dossier slaapmiddelen, dossier slaap en ouderen // www.ikwilslapen.be // informatiefolder “In gesprek over slaapstoornissen” Ned. Vereniging voor Psychiatrie

Stoppen met slaapmiddelen Heb je een tijd een slaapmiddel gebruikt en wil je ermee stoppen, dan moet dit altijd zeer geleidelijk gebeuren. Wanneer je plots stopt na chronisch gebruik van slaapmiddelen leidt dit immers tot een negatieve reactie. Onrust, snel geïrriteerd zijn en slapeloosheid zijn vaak voorkomende ontwenningsverschijnselen. Bij plots stoppen kunnen ook epileptische aanvallen optreden. Dit voorkom je door traag af te bouwen. Doe dit steeds in overleg met je huisarts!

EERSTE HULP BIJ SLAPELOOSHEID Gouden raad

Eerst een gouden raad: gebruik slaapmiddelen alleen in uitzonderlijke gevallen! Met algemene slaaptips ben je vaak al goed geholpen. Volg de tips die je hier vindt voor een verkwikkende nachtrust zonder slaapmiddelen.

Schaapjes tellen?

Kun je niet inslapen? Stap uit bed na 20 minuten en doe iets ontspannends: naar muziek luisteren, een boek lezen, ... Ga pas terug naar bed als je je slaperig voelt. Lukt het inslapen na 10-20 minuten nog niet, herhaal de procedure.

Gedragstherapie

Chronische slaapproblemen bestrijd je doeltreffend door je gedrag te veranderen. Cognitieve gedragstherapie bijvoorbeeld helpt je om verkeerde opvattingen en gewoonten te wijzigen, die tot de slaapstoornissen bijdragen.

Raadpleeg je huisarts bij langdurige slaapproblemen Die kan samen met jou op zoek gaan naar de mogelijke oorzaken van je slaapproblemen en je gericht helpen.

SLAAPWEL! 10 tips voor een gezonde nachtrust 1 Hoeveel of hoe weinig je ook slaapt, als je overdag goed en fris functioneert, dan is er niets aan de hand. 2 Sta elke dag op en ga slapen rond hetzelfde tijdstip. 3

Beweeg! Lichaamsbeweging verbetert je slaapkwaliteit.

4 De ideale slaapkamer is goed verlucht, het is er stil, donker, niet te warm en niet te koud. De ideale temperatuur ligt rond de 19 °C. 5 Drink ‘s avonds niet te veel. Zo vermijd je nachtelijke toiletbezoeken. 6 Vermijd alcohol, koffie, cola en thee voor het slapengaan. 7 Eten voor het slapengaan? Houd het licht. Zowel honger als een zware maaltijd kunnen je slaap verstoren. 8 Doe geen inspannende activiteiten voor het slapengaan. Vermijd ook een te zware geestelijke inspanning de laatste uren van de avond. Ontspan je! 9 Doe geen lange dutjes - meer dan 30 minuten - overdag. 10 Moeite met inslapen? Blijf niet liggen. Sta op en ontspan je.

Laat je inspireren tot een gezonde levensstijl