Eg vil vere her

<s.1> <rota>

Eg vil vere her Dikt til trøyst |

samlaget | oslo 2023

olaug nilssen (red.)

innhald forord 11 Gje meg handa di, ven 15 sondre bratland Tung tids tale 16 halldis moren vesaas Eg ser17 bjørn eidsvåg mørkt Nattmusikk 21 inger hagerup Jarnnetter 22 tor jonsson Mit hjerte hamrer og hamrer 23 tove ditlevsen Nattefriing 24 hans sande Kjente jeg deg? 25 rolf jacobsen Levende mørke 26 jan eik vold På morgenkanten 27 kolbein falkeid Depp 28 sissel solbjørg bjugn Eit håplaust depp 29 sissel solbjørg bjugn I dei mørke bussvindaugo 30 endre tveit 5 |

Solbær i sorg 31 einar økland Ondskapsfullt ønske 32 gunvor hofmo Kra kra 33 marit tusvik Bønn 34 stein mehren Salme 35 jakob sande Alfabet (utdrag) 36 inger christensen tapt Alfabet (utdrag) 39 inger christensen Etter deg 40 brit bildøen Natt til 19.8.20 41 martin ingebrigtsen Hver dag venter jeg med andakt på diktet 43 steinar opstad Sigeren 44 tor jonsson Karin Boye funnen død (Mai 1941) 45 halldis moren vesaas Hei, her er jeg, mor 46 karoline brændjord Til et åpent øre 47 arnold eidslott Fra en annen virkelighet 48 gunvor hofmo 6 |

flukt Å ønske seg vakre gjenstandar 51 olaug nilssen Erkjennelsen begynner som en flukt 52 sandra lillebø Ein av dei kalde, klåre dagane 53 marie takvam Romkameraten min 54 martin svedman Den sorte søvn, den hvite seng 55 arnulf øverland Tomt, heilt tomt 56 hans sande Vårvill 57 ruth lillegraven Hestene står i regnet 58 astrid hjertenæs andersen tole Tåre, du tarv ikkje falla 61 olav h. hauge Hjorten klør i geviret 62 mona vetrhus (Elementær geografi) 63 paal-helge haugen Det syng for Storegut (utdrag) 64 aasmund olavsson vinje Reise seg 65 marie takvam Vær sterk, min sjel, i denne tid 66 svein ellingsen Lussi langnatt 67 ingrid nielsen Ødelagt 68 åse-marie nesse 7 |

Landet som ikke var – vi 69 kolbein falkeid Dagbokblad – vi 70 tor jonsson Legende 71 inger hagerup Jord, kjærleik, vatn, sol 72 hildegunn dale Hòl 73 einar økland Jeg kommer fra en slekt av såkalt lettrørte75 steinar opstad Fjernskrivar 76 åse-marie nesse Ja visst gör det ont 77 karin boye Kom ikkje her med heile sanningi 78 olav h. hauge Sjelemesse 79 steinar opstad Bortom tid og rom og tanke 80 heidi strand harboe Bortanfor 82 siri økland lysare Regn 85 jon fosse Jeg lærer opp kroppens sanser på nytt 86 karoline brændjord Ein stille vind 87 jon fosse Ljos i mørkret 88 tor jonsson 8 |

Notat 89 wisława szymborska Døden 90 ragnar hovland Fatig Ferdamann 191 odd nordstoga Eg vil takke livet 92 violeta parra Eg vil vere her 94 sigrid moldestad Til livet 95 halldis moren vesaas kjelder 99

«eg vil vere her , eg vil vere her lenge», syng Sigrid Moldestad i ein av sine mest kjente songar. Og held fram slik: «så eg kan få sjå, korleis det går.»

Denne samlinga er til deg som er eller har vore i krise. Kanskje har du fått boka frå nokon som på denne måten seier frå til deg om at dei vil stille opp. Boka kan kome til å vere der lenge, slik som dikt ofte er med oss lenge. Vi grip til dikt når vi er rådlause og står i noko vi ikkje har ord for, og når dikta treffer oss, er det kanskje fordi vi kjente oss att og kjente oss mindre åleine, eller fordi vi fekk spent opp ein høgare himmel over våre eigne erfaringar.

Grad av ulukke er ujamt fordelt mellom folk, og eg trur ikkje menneske reagerer likt på vonde, livsomveltande hendingar, som dødsfall, sjukdom og brotne relasjonar. Nokre hatar uttrykk som «sorgprosess» og «sorgarbeid», medan andre betre klarer å forstå kva som skjer ved bruk av slike nøkterne ord. Nokre mislikar metaforar som «mørke» og «lys», medan andre ikkje klarer å beskrive smerte utan slike enkle motsetnadspar. Nokre går til galgenhumor, medan andre ikkje klarer å sjå at noko som helst er morosamt når livet er som verst.

Å samle dikt som skal vere til hjelp eller støtte i kriser, er slik sett ei umogeleg oppgåve. Likevel takka eg ja då Det Norske Samlaget spurde meg om eg ville vere redaktør for denne boka, ettersom eg sjølv har erfaring med å vere i krise. Då sonen min fekk ein alvorleg autismediagnose i 2012, hamna eg langt nede i kjellaren. Å akseptere at ikkje berre livet hans, men også livet mitt for alltid ville vere prega av utfordringane denne diagnosen gir, kjentest i starten heilt umogeleg for meg. Eg brukte lang tid på å kome meg ut og opp i lyset igjen.

forord

11 |

Eg har delt denne diktsamlinga inn i kapittel som representerer ulike fasar i mi bearbeiding av krisa – ein fase var å gå gjennom det tunge mørket, ein annan fase var å forstå tapet. Eg må innrømme at eg lengta etter å flykte frå det vonde, men gradvis kom evna til å tole det eg stod i. Etter ei tid fekk eg ei kjensle av at lyset kunne kome tilbake, og til slutt kjente eg også at lyset kom, noko som var inderleg sterkt. Det trur eg vil vere gjenspegla i dikta i delen som heiter «lysare». Eg har også tatt med nokre dikt som seier noko om kva menneske rundt kan bidra med, og ikkje minst kva ein sjølv kan gi vidare om ein kjem seg velberga ut på den andre sida av mørket.

Nokre av dikta eg har funne, er salmar, og eg har ikkje tatt dei med for å antyde at lesaren kan finne trøyst i religionen – sjølv om nokre sikkert gjer det – men fordi fleire salmar tematiserer bibelhistoria om Jesu liding, død og oppstode, som for mange har ein metaforisk kvalitet. Salmar har dessutan ofte fleire tolkingsmogelegheiter enn det religiøse. Til dømes kan Bjørn Eidsvåg sin tekst «Eg ser» like gjerne tolkast som ein song frå ein god venn til ein annan, som ein song om kven Jesus kan vere i livet ditt.

I det aller djupaste mørket er det ikkje plass til mykje lys. Då kan det vere lindrande å spegle seg i andre sine bekmørke skildringar, som eg har samla i delen «Mørkt».

Til dømes skildra Sissel Solbjørg Bjugn depresjon i boka Depp i 1999, der det heiter:

«Vaskar meg ikkje, et ikkje, rører meg knappast av flekken.»

Tor Jonsson kallar mørket for «jarnnatt» –

«Tyngst var den lange natta

då ingen kom.»

12 |

I delen «Tapt» finn du dikta som skildrar fortvilinga og erkjenninga over det i livet ein har mist. I «Flukt» har eg samla dikta som fortel om det meir eller mindre destruktive behovet for å sleppe unna det vonde. Det kan vere rus, og det kan vere dødslengt, men det kan også vere kjensla av nullstilling og gjenoppdaging av det enklaste og mest basale, slik som i Ruth Lillegravens dikt «Eg er, eg er, eg er».

Kanskje orkar du ikkje å dvele ved mørket. Då kan du gå rett til dei to lysare delane. Dikta i «Tolt» skildrar aksepten av det vonde, og i «Lysare» finn du dikt som skildrar ein ny, gryande dag, ein veg vidare, ei opning, som i Tor Jonsson sine ord:

Det skin eit ljos i mørkret ein stad der einkvan bur. Ein gneiste skin i mørkret eit ljos frå ein som trur.

Heilt fremst i boka har eg tatt med tre tekstar som peiker på den fellesskapen som kan hjelpe oss ut av mørket. Desse tre tekstane kan både vere frå deg som gir boka til ein venn du vil hjelpe, og frå meg. For ei krise kan også lære eit menneske at ikkje berre treng ein at andre er der, ein vil også gi det tilbake – å vere der for andre.

«Eg vil følgje deg, eg vil halde di hand / så du finn fram, mitt kjære barn», heiter det i Sigrid Moldestads song, som blei sitert innleiingsvis.

Eg håpar du finn noko her som har verdi for deg, i det du står i eller har stått i.

olaug nilssen