GeraldMurnane
Slettene
Roman TilnorskvedJonFosse
Samlaget
Oslo2025
Originaltittel: ThePlains
Copyright©GeraldMurnane1982
PublisertførstegongavNostriliaPress. PublisertetteravtalemedTheTextPublishingCompany, Melbourne,Australia.
Norskutgåve©DetNorskeSamlaget2025 www.samlaget.no
Omslag:EgilHaraldsen| exildesign Førtrykk:Type-itAS,Trondheim Skrift:11,9/15.5pktSabon Papir:70gHolmenBookCream2.0 Trykkeri:ScandBookAB,Falun PrintedinSweden
ISBN978-82-340-1187-0
Dennebokaertryktpåmiljøvenlegpapir.
Materialetidenneutgjevingaervernaetteråndsverklova.Deterdifor ikkjetillateåkopiera,avfotograferaellerpåandremåtargjeatteller overføraheileellerdelaravinnhaldetiutgjevingautanatdeterheimla ilovellerfylgjeravavtalemedKopinor.
Deterforbodeåbrukaheileellerdelaravutgjevingasominndata ellertreningskorpusigenerativemodellarsomkanskapatekst,bilete, film,lydellerandretyparinnhaldoguttrykk,utansærskildavtalemed rettshavarane.
Brukavmaterialefråutgjevingaistridmedlovelleravtalekanføratil inndraging,erstatningsansvarogstraffiformavbøterellerfengsel.
«Vihaddetilsistoppdagaeitlandsomutan vidarevarklarttilåtaimotdetsiviliserte mennesket…»
ThomasLivingstoneMitchell TreekspedisjonartildetindreavAust-Australia
ein }
Fortjueårsidan,dåegfyrste gongkomtilslettene,heldtegaugoopne.Egsåg etteraltilandskapetsomkunnetydapåeiopphøgdmeiningbakdetsomkunnesjåast.
Reisamitilslettenevarlangtmindreslitsam ennegetterpåharsagthovar.Ogegkanikkje eingongseiaategdåellerdåvissteateghadde forlateAustralia.Menegkanklårtminnastei rekkjedagardådetflatelandetikringmegmeir ogmeirtyktestveraeinplasssomberreegkunne tolka.
Sletteneegideidaganekryssavarikkjelikei detuendelege.Stundomsågegovereinstorflat dalmedspreiddetreoglatbuskapogkanskje eitbekkefarimidten.Stundom,vedendenavei traktmedheiltuforsonleglandskap,lyftevegen segoppmotdetsomutantvilvareihøgdføreg framommegsågendåeislette,jamnogberrog skræmande.
Idenstorebyenegkomtileinvissettermiddag laegmerketileinmåteåsnakkapåogeinklesstil somovertyddemegomateghaddekomelangt nok.Folketdervarikkjeheiltdeisæreigneslettemenneneegvonaåkomatilifjerne,sentrale område,menegliktegodtåvitaatdetframom megvarfleiresletterennegtilnohaddekryssa.
Seintdenkveldenstodegvedeitfjerdeetasjesvindaugapådetstørstehotelletibyen.Egsåg forbidetjamnemønsteretavgatelysogmotdet mørkelandskapetbakom.Einbriskomivarme støytarfrånord.Egstøddemegmotbølgjeneav luftsomlyftesegfrådeinærastemilaavgrasmarker.Egfekkandletetmitttilåuttrykkjaeit mangfaldavsterkekjensler.Ogegkviskraord somkunnahavorenyttaaveinpersonieinfilm dåhaninnsågathanhaddefunneheim.Sågjekk egattendetilrommetogsettemegvedskrivebordetsomhaddevorteplassertdersærskiltfor meg.
Eghaddepakkautkoffertaneminenokre timartidlegare.Novarskrivebordetmittfulltav stablarmedskrivepapirimapperogboksarmed kortogeisamlingbøkermednummerertelappar mellomsidene.Øvstpåstabelenvareinmellomstorprotokollmedetiketten:
detindre (filmmanus)
hovudnøkkeltilkatalogover
bakgrunnsnotat
ogmaterialetilinspirasjon
Egdroguteibulandemappemedetiketten Tilfeldigetankar–ennoikkjekatalogiserte og skreivihenne:
Ikkjeeisjelidetteområdetveitkvenegereller kvaeghartenktågjeraher.Merkelegåtenkja påatavalleslettefolksomliggogsøv(ispreidde husmedkvittpanelmedraudebølgjeblekktak ogstoreturrehagarderdetfordetmestevar pepartreogkurrajongtreograderavtamarisk) harikkjeeineinastesettdeisletteneegsnart kjemtilåsynadei.
Dennestedagenbrukteegivirvaretavbarar ogsalongarifyrsteetasjenpåhotellet.Heile føremiddagensategåleineieindjuplêrlenestol ogstirdepåstrimeneavutolelegsolskinlangs kantaneavdeiattlatnepersiennenesomvende mothovudgata.Detvareinskyfridagtidlegpå sommarenogdenskarpeføremiddagssolanådde jamvelinntildengrottelikeverandaenpåhotellet.
Stundomlaeghovudetlittpåskråforåta imotdenkjølandeluftafråeitakvifteogsågkor-
leisdetdoggapåglasrutamiogtenktefinetankaromdetekstremevêretsomplagaslettene. Uhindraavhøgderogfjellfyltesolskinetom sommarenheilelandskapetfrådaggryogtilsolnedgang.Ogomvinterenvartvindaneogbyene somsveipteoverdeistoreopnerommaknapt hindraavdeifåopptømraskurasomskullegje lytilmenneskeogdyr.Egvissteatdetvarstore sletteriverdasomifleiremånaderlågundersnø, menegvargladforatmittområdeikkjevareit avdei.Egvillemykjehellerheileåretsjåden sannekonturentiljordaogikkjefalskehøgdedragogdalsøkklagaaveitannaelement.Ialle falltenkteegpåsnø(nokoegaldrihaddesett) somformykjedelaveuropeiskogamerikansk kulturtilåpassainnimittområde. Omettermiddagensluttaegmegtileiavgruppenemedslettemennsomslentrainnfråhovudgataogsettesegpåsinefasteplassarveddei enormtlangebardiskane.Egvaldeeigruppeder detsyntestveraintellektuelleogvaktararavhistoriaogtradisjonanetilområdet.Kledaogframferdadeiragjordeateggjekkutfråatdeikorkje varsauebønderellermjølkebønderendådeigodt kunnehavorelengeutandørs.Nokrefåavdei haddekanskjebyrjalivetsomyngresoniein avdeistoregodseigarfamiliane.(Allepåslettene kunnetakkajordaforsinvelstand.Kvarby,stor
ellerliten,varthaldenoppeavdenbotnlause rikdomenhjå latifundia somomgavhan.)Alle varkleddeslikdenkultiverte,frieoverklassen påsletteneplavera–stroknegråebukser,nøye pressa,ogflekkfrikvitskjortemedmatchande slipsnålogarmstrikkar.
Egvillesværtsågjernebliakseptertavdesse menneneogvarinnstiltpååveramedpåkvar testdeimåtteutsetjamegfor.Menegventa eigentlegikkjeåfåbrukfornokoavdeteg haddeleseiminehyllermedbøkeromslettene. Åsiterafrålitteræreverkvillestridamotånda iforsamlinga,endåkvarmanndernokhadde lesekvareinastebokegnemnde.Slettemennene ville,kanskjefordideiennokjendesegkringsette avAustralia,helstsjåpålesingasisomnokodei dreivmedprivatogsomstøttadeiraoffentlege liv,mensomlikevelikkjekunnefrideifråplikta tilåfylgjasemjaitradisjonen.
Oglikevel,kvavardennetradisjonen?Når eglyddetilslettemennenefekkegeiforvirrande kjensleavatdeiikkjevillehanokafellestruå haldasegtil–atkvarogeinavdeimislikteom einannansyntesttaforgjevenokohansjølv meinteåvitaomslettenesomheilskap.Detvar somomkvarslettemannvilleverkasomden einasteinnbyggjarenieinregionberrehankunne forstå.Ogsjølvnåreinmannsnakkaomsisær-
skildeslettevardetlikttilathanvaldeordasine somomikkjeeingongdetmesteinfelteavdei komfråeitfellestilfang,menfekksimeiningav korleisdensomsnakkabruktedet.
Denfyrsteettermiddageninnsågegatdetsom noogdåhaddevorteframstiltsomarrogansentil slettemenneneikkjevarannaennmotviljendeira motågåmedpåatdeihaddenokofellesmed kvarandre.Dettevarheiltmotsett(nokoslettemennenevisstegodtsjølve)avdenvanlegetrongenmellomaustraliaraneideidagartilåleggja vektpåaltdeisyntestdelamedandrekulturar.
Einslettemannvilleikkjeberremeinaathan ikkjekjendetilskikkogbrukiandreområde, menvillemeirenngjerneframståsomomhan varfeilinformertomdet.Foralleutanforståande vardetallermestirriterandeathanhellerlest somomhanikkjehaddenokonsærskildkultur ennålatalandetsittogmåtenhansåverapåbli seddpåsomdelaveinstørrefellesskapavsmittsamsmakellermote.
Egheldtframmedåhaldamegpåhotellet,men nestenkvardagdrakkegmedeinygruppe.Trass iallnoteringamiogskisseringaavplanarog utkastvaregennolangtfråsikkerpåkvafilmen
minskullesyna.Egtruddeatføremåletmittbrått skulleblistyrktgjennomåmøtastmedeinslettemannsåfullkomesjølvtryggatdetberrekunne komaavathansamedagenhaddeavsluttasiste sidaavnotatasinetileinromanellerfilmsom skulletevlamedmineigen.
Eghaddedåbyrjasnakkafrittilagmeddei slettemenneneegmøtte.Nokreavdeiynskteå høyramihistorieførdeikommedsieiga.Det varegførebuddpå.Deiskulleberrehavisstateg haddevoreviljugtilstillestudiumimånaderpå bibliotekogkunstgalleriibyendeiraforåprova ategikkjeberrevarturistellereinsomsågseg om.Menetternokredagarpåhotellethaddeeg komeframtileihistoriesomgjordenytten.
Egfortaldeslettemenneneategvarpåreise, somvarsantnok.Egfortaldedeiikkjekvarute eghaddefylgttilbyendeiraellerkvaretningeg kanskjevilletanåregforléthan.Sanningaville deifåvitanår Detindre vartsyntsomfilm.Imellomtidalétegdeitruateghaddebyrjareisami ieinfjernutkantavslettene.Og,slikeghadde vona,tvilteingenavdeipåmegellermeinteå kjennatilkvaområdedetvar.Slettenevarså uendelegeatingenslettemannnokongongvart overraskaavåhøyraomeinregionhanaldri haddesett.Dessutanvardetstridommange plassariinnlandet–vardeidelavsletteneeller
ikkje?Dethaddealdrivoresemjeomdetverkelegeomfangettilslettene.
Egfortaldedeieihistorienestenheiltutanhendingarellerprestasjonar.Utanforståandehadde fåttliteutavhenne,menslettemenneneforstod. Detvardenslagshistoriesomappellertetildeira eigneromanforfattararogdramatikararogdiktarar.Lesaraneogpublikumpåslettenevartsjeldanimponerteavkjensleutbrotellervaldelege konfliktarellerbråekalamitetar.Deigjekkutfrå atkunstnaranesomkommedslikthaddevorte lurdeavlarmenfråmassaneelleravmengdene avskapnaderogoverflaterideiforkortalandskapasomvarverdautanomslettene.Heltane tilslettemennene,ilivetogikunsten,varlikden mannensomkvareinasteettermiddagitrettiår gjekkheimtileitlitepåfallandehusmedvelpleiddeplenarogslappebuskerogsattilseintpå kveldogtenktepådenreiserutahankunneha fylgtitrettiårberreforåkomatilstadenderhan sat–ellerdenmannensomaldrivillegåsjølvden einevegensomførdevekkfrådeneinbøltegardenhansavredsleforathanikkjevillekjennaatt plassenomhansåghanfrådeifjernesynsstadene andresåghanifrå.
Detfansthistorikararsommeinteatslettene somfenomensjølvevarskuldideikulturelle skilnadenemellomslettemenneneogaustralia-
raneålment.Granskingaavslettenehaddevore denviktigastehendingailivetdeira.Idetsom tilåbyrjamedhaddeverkafullstendigflattog preglaustsyntedetsegetterkvarttallausesubtile variasjonarilandskapetogeinrikdompåløynt dyreliv.Isinefreistnaderpåågjeverdetiloppdaginganesine,ogpååframstilladei,haddeslettemennenevorteuvanlegmerksame,fintmerkande ogmottakelegeforopenberringavmeininglitt etterlitt.Seinaregenerasjonarreagertepålivet ogkunstenpåsamemåtesomforfedranedeira haddemøttdeimangekilometraneavgrasmarkersomforsvanninnidis.Deisågsjølveverda somendåeisletteieiendelausrekkjeavsletter.
Einettermiddaglaegmerketileisvakspenning idenbarensomhaddevortedenegliktebest. Nokreiselskapetmittsnakkamedlågrøyst. Andresnakkamedeinervøsskingringsomom deivonaatnokonieitromlangtborteskulle høyradei.Eginnsågatdagenvarkomendå egmåtteprøvamegsomslettemann.Nokreav deistoregodseigaranehaddekometilbyen,og nokrefåavdeivarjamvelpåhotellet.
Egprøvdeåikkjeverkautolmodig,ogfylgde nøyemedpåselskapetmitt.Deiflesteavdei