koers nieuw west

Krachten van Amsterdam Nieuw West

Werkschrift Koers Nieuw West Kunst en Cultuur 2008 – 2010

Inhoud

Inleiding 3

Probleemstelling en opdracht 5

‘Leuke dingen voor de mensen’ 1. De kracht van het kader 9

Mandaten maken de man m/v 1b. De kracht van het verhaal 10

100% gegarandeerd PowerPointvrij 2. De kracht van de werkomgeving 13

Uit de projecten 3. De kracht van het netwerk 17

Alles willen weten 3b. Veiligheid voorop 18 4. De kracht van het middelpunt 21

Nieuw Centrum West 5. De kracht van waarde 23

Samen op het maaiveld 6. De kracht van kunst 25

Kunst van de straat 7. De kracht van lagen 27

Op zoek naar multiplexiteit 8. De kracht van bereik 29

Het vallende kwartje 9. De kracht van duurzaamheid 31

De kip die over de soep vloog 10. De kracht van activisme 33

Leve de groene ambtenaar 11. De kracht van de monitor 35

Meten is weten 12. De kracht van Mira en Freek 38

2

Inleiding

De actuele kracht van Amsterdam Nieuw West zit in verbindingen. De afgelopen jaren hebben tal van bewoners, professionals, ondernemers en anderen zich verbonden in en met Nieuw West. Met elke verbinding vergroten zij de ruimte voor ontwikkeling en groei. Zij bouwen voort op een bijzonder maatschappelijk project: Koers Nieuw West. Van januari 2008 tot en met december 2010 hebben wij als intendant gewerkt in het hart van dit tijdelijke sociaal, cultureel en economische programma. Het fungeerde als sociale ondersteuner van de stedelijke vernieuwing in een wijk met 130.000 inwoners (waaronder 25% jonger dan 18 jaar).

Drie jaar lang hebben wij mensen met elkaar in contact gebracht en program­ ma­geld mogen investeren in de ontwikkeling van platformen, festivals en andere initiatieven. We hebben kunst en cultuur ingebracht als integraal onderdeel van stedelijke vernieuwing. De basis voor dit werk lag in de kwaliteit en betrokkenheid van het team van projectleiders waarmee we mochten werken. Professionele, zelfstandige, initiatiefrijke mensen die hun eigen kennis en culturele netwerk hebben ingezet om het project te laten slagen.

Werken aan verbindingen buiten kan alleen als de interne verbindingen zeer sterk zijn. Ons verhaal is mede tot stand gekomen dankzij hun inzet.

Eind 2010 kwamen alle betrokken netwerken bijeen voor een conferentie Kunst en Cultuur Nieuw West over de opbrengst en de toekomst. Diverse deelnemers vroegen ons om op papier te zetten hoe wij te werk zijn gegaan.

Met plezier hebben we dat gedaan, in de hoop dat anderen iets kunnen hebben aan onze werkwijze. We hebben ons verhaal vormgegeven met notities uit de praktijk. Tegelijkertijd is dit het slotakkoord van een reeks waarmee we om de negen maanden verslag deden van de stand van zaken.

Dit laatste werkschrift is bedoeld voor bestuurders, beleidsmakers, ambtenaren, experts bij corporaties en andere professionals met een maatschappelijke opdracht. Het is ook bedoeld voor de werkers en organisatoren die deze op­dracht concreet maken op podia, bij amateurverenigingen, in culturele hot­­spots, op scholen, in de openbare ruimte, in buurtcentra, verzorgings­ tehuizen en woonbuurten. Het is dus voor iedereen die vormgeeft aan beleid, nadenkt over of werkt aan de krachten van de stad.

Freek van Duijn en Mira Kho intendant Koers Nieuw West Kunst en Cultuur 2008 – 2010

3

WERKNETWERKNETWERK NETWERKNETWERKNETWERKNETWERKNETWERK NETWERKNETWERKNETWERKNETWERKNETWERK NETWERKNETWERKNETWERKNETWERKNETWERK NETWERKNETWERKNETWERKNETWERK NETWERKNETWERKNETWERKNETWERKNETWERK NETWERKNETWERKNETWERKNETWERK NEWERKNETWERKNETWERKNETWERK NETWERKNETWERKNETWERKNETWERKNETWERK NETWERKNETWERKNETWERKNETWERKNETWERK NETWERKNETWERKNETWERKNETWERK NETWERKNETWERKNETWERKNETWERKNETWERK 16

3. De kracht van het netwerk Alles willen weten

In het begin konden we de culturele agenda van West moeiteloos volgen.

Binnen een jaar was het niet meer mogelijk. Er waren zo veel nieuwe initiatieven dat het ondoenlijk was om deze persoonlijk bij te houden. De programma­ leiders namen deze taak van ons over.

Binnen een halfjaar waren wij hét loket voor partijen van buiten West die een culturele activiteit in West wilden opstarten. Eén telefoontje naar ons betekende voor een producent van cultuureducatie dat hij in één keer een netwerk van scholen binnen bereik had om een aanbod onder de aandacht te brengen.

Wij kenden de netwerken, hadden ze in kaart gebracht en begrepen hoe ze functioneerden.

Hoe bouw je snel een netwerk op in een omgeving waarin je als aanjager wilt fungeren? In drie stappen: 1 Wees de hele dag met gespitste oren aanwezig om op te vangen wat er is en om te zorgen dat mensen met elkaar in gesprek komen.

2 Stuur een verkenner de wijk in met de opdracht uit te zoeken waar wie en wat zit, wat wie doet en waarom.

3 Verzamel gegevens in de volle breedte: kunstenaars en culturele ondernemers, maar ook ambtenaren, scholen, welzijnsorganisaties, mensen in de stadsdelen en het netwerk van zelforganisaties.

Het netwerk in g esprek

Onze Westgesprekken waren minidebatten waarbij we visitekaartjes verzamelden. Zo kun je een netwerk openleggen als facilitaire ondersteuning voor het veld. De site Nieuw West Express is hier de digitale versie van. In totaal zijn de volgende zeven netwerken opgezet: 1 Tuinstadtheater: samenwerking community-theaterinitiatieven.

2 Muziekpodium: amateurbands, koren, orkesten, muziekscholen.

3 Stichting Sloterplas Festival: culturele producenten binnen en

buiten Nieuw West, amateurdeelnemers.

4 Broedplaatsennetwerk: zes broedplaatsen in Nieuw West.

17

5 Mediaplatform: radio, film, televisie/ We(st) Make(s) Media,

UCEE station.

6 Cultuurcoördinatoren PO- en VO-scholen: relatie MOCCA. 7 Corporatienetwerk: samenwerking op het terrein van K&C. Als netwerken te klein of gesloten blijven, gaat de wijk de mist in. Onze rol is zorgen dat de netwerken aan elkaar geknoopt worden.

3b. Veiligheid voorop

‘Geef weg, bemiddel gul en wees veilig.’ Dit zijn de drie principes die de cultureel programmamaker hanteert om zijn netwerken optimaal in te zetten voor de verankering van zijn strategieën en interventies.

1 . Gee f we g

Hoe meer je weggeeft, hoe meer je krijgt. Dit geldt zeker voor hoe je met je netwerken omgaat. Een aanjager past de houding: weggeven en delen, delen, delen.

2 . Be m i d d e l g u l

Zet je goede positie in je netwerk in voor mensen in wie je vertrouwen hebt, door actief te bemiddelen.

3 . W ees v ei l i g

Als je de kennis en het vermogen hebt om de juiste verbindingen te leggen, is het zaak dat je daarnaast veilig bent voor de mensen in het veld. Mensen komen graag met je sparren als ze absoluut zeker weten dat hun ideeën bij jou in goede handen zijn en dat ze er de autonomie over behouden.

18

Opening broedplaats OH3, augustus 2009, foto: Milan Amzic

30

9. De kracht van duurzaamheid De kip die over de soep vloog

*

Hoed je voor projecten die overvliegen en dan weer weg zijn. Kies voor duurzame verbindingen en dwing ze af. Of zeg anders nee.

W a t v a l t er no g te wensen ?

De opdracht van Koers Nieuw West luidde: versterk de culturele infrastructuur. Wij waren daarom voortdurend op zoek naar duurzame initiatieven.

Onze ervaringen in West hebben ons nog eens doordrongen van de noodzaak om de inspanningen te borgen en te komen tot duurzaam beheer. Voor ons betekende dat eerst veroorzaken en vervolgens hands-on begeleiden. De intendant jaagt het proces aan om mensen dicht op het maaiveld, in de buurt en de wijk bij de samenleving te betrekken via kunst en cultuur. Als de intendant klaar is, staan er mensen klaar om de rol van hoeder op zich te nemen. Zo voorkom je dat wethouders die enthousiast geslaagde projecten aanhalen, al snel weer in de verleden tijd moeten spreken.

De kok , d e kweker , z i j n v rouw , h un b uur m a n en h et m useu m

Als een instituut van wereldfaam als het Stedelijk Museum het initiatief neemt om een project te realiseren in je wijk, kun je twee dingen doen. Of je roept luidkeels hoera en geeft ze vervolgens de vrije hand en alle begeleiding om hun ding te doen. Of je stelt eerst nog een paar lastige vragen: Waarom wil je hier eigenlijk iets doen? Wie ga je bereiken met je project? Hoe lang ben je van plan om te blijven? Dit soort vragen vormen het startpunt van een gesprek over het opbouwen van een relatie. Wat anders misschien niet meer dan een marketingmoment voor instelling, stad en politiek was geweest, is een project geworden dat in 2009 is overgedragen aan de buurtbewoners. * Titel boek van Frans Pointl (1989) Kijk voor meer informatie over het project van kunstenares Marjetica Potre en collectief Wilde Westen op www.stedelijkindestad.nl.

De kok, de kweker, zijn vrouw en hun buurman, april 2009 foto boven: Wilde Westen, onder: Milan Amzic

31

12. De kracht van Mira en Freek

Mira Kho en Freek van Duijn waren samen drie jaar lang de intendant voor het programma Koers Nieuw West. In zes quotes vertellen zij over hun achter­g rond, beweegredenen en samenwerking.

Mir a : ‘Ik ben opgegroeid in Slotervaart, in de Comeniusstraat. De Sloterplas is mijn tempo doeloe. Hier heb ik rondgescharreld en gespeeld, mijn eerste sjekkies gerookt op het August Allebéplein. Mijn ouders kwamen er midden jaren vijftig wonen. Tijdens de wederopbouw woonden hier veel mensen met vrije beroepen, zoals architecten, ontwerpers en journalisten. Ook nu strijken hier veel pioniers neer die het verschil willen maken.’

Freek : ‘Ik kom uit een heel andere wereld: die van het academische forensendorp Oegstgeest. In West zie ik goed opgeleide jonge mensen met veel talent die het niet lukt om uit hun eigen omgeving te springen. Ze kunnen de verbinding met andere omgevingen niet maken omdat ze de lijnen niet kennen. Ik wil hen laten zien hoe ik denk en hoe mijn wereld eruitziet.’

Mir a : ‘Met Freek had ik eerder samengewerkt in Leidsche Rijn. In West hebben we elkaar drie jaar lang geïnspireerd. Het was man/vrouw, zwart/wit, vaak met een verwisseling van de rollen. Als er mannen in pakken kwamen, ging Freek thee halen. Als het over diversiteit ging, voerde hij het woord. Dat deden we om mensen van hun vooroordelen af te helpen.’

Freek : ‘Wij waren een tweekoppig monster. Als we samen een vergadering in gingen, kwam het voor dat de één even weg moest voor een

Mira Kho tijdens fietstocht mei 2009, bij De kok, de kweker, zijn vrouw en hun buurman 38

telefoontje. Als die dan terugkwam en de ander moest weg, ging de vergadering gewoon door. Grappig genoeg was er totaal geen verschil in uitkomst. Dit toont aan hoe goed we elkaar aanvullen.’

Mir a : ‘We hebben onze verschillende profielen slim ingezet. Je kijkt wie je gesprekspartner is en stemt af wie eropaf gaat. Freek zit dichter op functionarissen als wethouders en bestuurders, maar kan bedreigend zijn voor mannen van zijn leeftijd. Als het moet, speel ik het domme blondje. Dat is geen strategie die we van tevoren afspreken. Zoiets gebeurt in het moment.’

Freek : ‘Ik kom uit de cultuur van de Stadschouwburg, Mira meer uit de diversiteit en cultuur van de marge. Zij is iemand die duwt, trekt en mensen en dingen verbindt. We zijn totaal verschillende netwerkers, met een netwerk dat deels overlapt en deels verschilt, maar wel heel Nederland bestrijkt.

We zijn totaal eerlijk naar elkaar toe. Er is nergens een geheim of een andere agenda.’

Opmerkingen of vragen over Koers Nieuw West Kunst en Cultuur? Mail ons gerust via freekvanduijn@frame-amsterdam.nl of mirakho@xs4all.nl.

Freek van Duijn tijdens werkconferentie Community Art 23 juni 2009 39

KOERS NIEUW WEST

Het programma Koers Nieuw West richtte zich op het verbeteren van de sociaaleconomische positie van de bewoners van Amsterdam Nieuw West.

Samen met woningbouwcorporaties, scholen, bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties investeerde Koers Nieuw West in duurzame interventies en programma’s die hieraan een substantiële bijdrage leveren.

Het programma Koers Nieuw West was een samenwerkingsverband van de vier stadsdelen Bos en Lommer, Osdorp, Geuzenveld-Slotermeer, Slotervaart en de centrale stad.

C o l o f on

Tekst en samenstelling: Mira Kho, Freek van Duijn | Met dank aan ons team: Marion Jonk, Iris Dik, Kristien van den Oever, Yassin Boussaid, Dorien Droog, Dasha van Amsterdam, Mayssa Joni, Gemma van Kruijsbergen, Sacha van Tongeren en iedereen in Nieuw West en daarbuiten die met ons heeft samengewerkt | Tekstredactie en interview: Frans Hempen; vormgeving: Joanna Greve, de zoele haven | Druk: PrimaveraQuint | © Koers Nieuw West, 2011