photo from http://groov.in.th/th/groovblog/433---------------------
¨´ËÁÒ¢‹ Ò Ç
ÊÒÃѵ¶Ð ¾ÄÈ¨Ô ¡ Ò¹ 2555
www.thaiyogainstitute.com
ÊÒÃѵ¶Ð
·Õ ่ » ÃÖ ¡ ÉÒ
แก ว วิ ฑ ู ร ย เ ธี ย ร ธี ร เดช อุ ท ั ย วิ ท ยารั ต น นพ.ยงยุ ท ธ วงศ ภ ิ ร มย ศ านติ ์ นพ.สมศั ก ดิ ์ ชุ ณ หรั ศ มิ ์
ÊÒÃºÑ Þ ¤Ø  ¡Ñ ¹ ¡‹ Í ¹ »¯Ô · Ô ¹ ¡Ô ¨ ¡ÃÃÁ ¡Ô ¨ ¡ÃÃÁà¤Ã× Í ¢‹ Ò Â อิ น เดี ย จาริ ก บุ ญ ฯ, เป น มิ ต รกั บ ตั ว เอง
3
โยคะในงาน world spa
4
¨Ò¡à¾× ่ Í ¹¤ÃÙ
¤Ø ³ ¶ÒÁ àÃҵͺ อี โ ก กั บ อั ต ตา
6 7
เวลา
8
ท อ นไม ท ี ่ ล อยน้ ำ
9
อิ น เดี ย จารึ ก ด า นใน
11
ระวั ง ศรดอกที ่ ส อง 7
14
จะเรี ย นต อ ?
º·¡Å͹
¾ÃÐäµÃ» ® ¡á¡‹ ¹ ¸ÃÃÁ á¹Ð¹ÓË¹Ñ § Ê× Í Ãкº»ÃÐÊÒ··Õ ่ ¤ ÃÙ â ¤ФÇÃÃÙ Œ µÓÃÒâÂ¤Ð´Ñ ้ § à´Ô Á ฝ ก มรรค ๘ โยคะให เ ป น กิ จ วั ต ร
16
แค ส ายลมพั ด ผ า น
18
º·¡Å͹ 1
1 2
¡ÃÃÁ¡ÒÃ
กวี คงภั ก ดี พ งษ , จี ร ะพร ประโยชน ว ิ บ ู ล ย , นั น ทกา เจริ ญ ธรรม, รั ฐ ธนั น ท พิ ร ิ ย ะกุ ล ชั ย , วรรณวิ ภ า มาลั ย นวล, สมดุ ล ย หมั ่ น เพี ย รการ
ÊÓ¹Ñ ¡ §Ò¹
พรทิ พ ย อึ ง คเดชา, วั ล ลภา ณะนวล, สุ จ ิ ต ฏา วิ เ ชี ย ร
¡Í§ºÃÃ³Ò¸Ô ¡ ÒÃ
จิ ร วรรณ ตั ้ ง จิ ต เมธี , ชนาพร เหลื อ งระฆั ง , ณั ต ฐิ ย า ป ย มหั น ต , ณั ฏ ฐ ว รดี ศิ ร ิ ก ุ ล ภั ท รศรี , ธนวั ช ร เกตน ว ิ ม ุ ต , ธี ร ิ น ทร อุ ช ชิ น , พรจั น ทร จั น ทนไพรวั น , วิ ส าขา ไผ ง าม, วี ร ะพงษ ไกรวิ ท ย , ศั น สนี ย นิ ร ามิ ษ
ÈÔ Å »Ð¡ÃÃÁ
กาญจนา กาญจนากร
ÊÒÃѵ¶Ð
¤Ø  ¡Ñ ¹ ¡‹ Í ¹
ฉบั บ นี ้ เราได ค รู โ อ กาญจนา กาญจนากร อาสามาช ว ย ทำอาร ต เวอร ค ให ก ั บ ฉบั บ ที ่ เ วี ย นส ง ทางอิ น เตอร เ นท แทนหมอดุ ล ที ่ ง านยุ ง จนหั ว ฟู ส ว นฉบั บ ทางไปรษณี ย ก็ ย ั ง เป น ทางสำนั ก งานช ว ยกั น ทำเช น เดิ ม แต ไ ม ว า จะ รั บ จดหมายข า วทางไหน เนื ้ อ หาก็ อ ั น เดี ย วกั น ครั บ
»¯Ô · Ô ¹ ¡Ô ¨ ¡ÃÃÁ
photo from http://www.foundationcollection.tumblr.com
7 14 21 24 25 28
â¤Ðã¹Êǹ¸ÃÃÁ ³ Ëͨ´ËÁÒÂà赯 ¾ Ø · ¸·ÒÊ ¿ÃÕ àÂ็ ¹ ÇÑ ¹ ¾Ø ¸ àÇÅÒ 17.00 – 18.30 ¹. 7 พ.ย. ครู เ จี ๊ ย บ (สุ จ ิ ต ฏา วิ เ ชี ย ร) 14 พ.ย. ครู เ ตย (วิ ล ิ น ทร วิ ภ าสพั น ธ ) 21 พ.ย. ครู บ ี (บุ ษ กร แก ว มรกต) และ ครู เ บนซ (วรพจน คงผาสุ ข ) â¤Ðã¹Êǹ¸ÃÃÁ ³ Ëͨ´ËÁÒÂà赯 ¾ Ø · ¸·ÒÊ ¿ÃÕ ÇÑ ¹ àÊÒà · Õ ่ 24 àÇÅÒ 14–16.00 ¹. ครู ห มู (กุ ล ธิ ด า แซ ต ั ้ ง ) หั ว ข อ สุ ข กาย สบายจิ ต â¤ÐÍÒÊ¹Ð¢Ñ ้ ¹ ¾× ้ ¹ °Ò¹à¾× ่ Í ¤ÇÒÁÊØ ¢ ÊÓËÃÑ º ¼Ù Œ à ÃÔ ่ Á µŒ ¹ เดื อ นพฤศจิ ก ายน จั ด วั น อาทิ ต ย ท ี ่ 25 เวลา 9.00 – 15.00 น. ที ่ ช ั ้ น 6 ห อ ง 262 คณะมนุ ษ ยศาสตร มศว ประสานมิ ต ร ค า ลงทะเบี ย น 650 บาท â¤Ðã¹Êǹ¸ÃÃÁ ³ Ëͨ´ËÁÒÂà赯 ¾ Ø · ¸·ÒÊ ¿ÃÕ àÂ็ ¹ ÇÑ ¹ ¾Ø ¸ àÇÅÒ 17.00 – 18.30 ¹. 28 พ.ย. ครู บ ี (บุ ษ กร แก ว มรกต) และ ครู เ บนซ (วรพจน คงผาสุ ข )
2
ÊÒÃѵ¶Ð
¡Ô ¨ ¡ÃÃÁà¤Ã× Í ¢‹ Ò Â ÍÔ ¹ à´Õ  ¨ÒÃÔ ¡ ºØ Þ ¨ÒÃÔ ¡ ¸ÃÃÁ ¨ÒÃÔ ¡ ´Œ Ò ¹ã¹ â´ÂÍÒ¨Òà» ÃÐÁÇÅ à¾็ § ¨Ñ ¹ ·Ã ÃÑ º ÃÙ Œ à Ã× ่ Í §ÃÒÇ´Ô ¹ á´¹ªÁ¾Ù · ÇÕ » ʶҹÈÑ ¡ ´Ô ์ Ê Ô · ¸Ô ์ ¢ ͧªÒÇ¾Ø · ¸ áÅÐÊÑ Á ¼Ñ Ê »ÃÐʺ¡Òó ¡ ÒÃà´Ô ¹ à·Œ Ò áÊǧËÒÊÑ ¨ ¸ÃÃÁ¢Í§ºØ ¤ ¤Å·‹ Ò ¹¹Õ ้
ÇÑ ¹ ÍÒ·Ô µ  · Õ ่ 18 ¾ÄÈ¨Ô ¡ Ò¹ àÇÅÒ 9.00 – 12.00 ¹. ·Õ ่ ª Ñ ้ ¹ 2 ÊÒÇÑ µ ¶Õ ¸ ÃÃÁà¸Õ Â Ã à µÍà ÍÒ¤ÒÃºØ Þ Â§ Ç‹ Í §ÇÒ¹Ô ª ÂØ Ç ¾Ø · ¸Ô ¡ ÊÁÒ¤ÁáË‹ § »ÃÐà·Èä·Â «ÍÂྪÃà¡ÉÁ 54 ÀÒÉÕ à ¨Ô Ã Þ ¡ÃØ § à·¾Ï â»Ã´ÊÓÃͧ·Õ ่ ¹ Ñ ่ § ´‹ Ç ¹ 02 455 2525 µ‹ Í 1203 ¿ÃÕ
photo from http://www.bansuanporpeang.com/node/22287
àÊÁ ÊÔ ¡ ¢ÒÅÑ Â ¢ÍàªÔ Þ Ã‹ Ç Á¡Ô ¨ ¡ÃÃÁ ໚ ¹ ÁÔ µ Ã¡Ñ º µÑ Ç àͧ »Å´»Å‹ Í ÂµÑ Ç µ¹ ¤× ¹ ÊÁ´Ø Å ãËŒ ª Õ Ç Ô µ Live your life be free. You know you can have it all. ¹Óâ´Â »ÃÕ ´ Ò àÃ× Í §ÇÔ ª Ò¸Ã
ÇÑ ¹ ÈØ ¡ à · Õ ่ 30 ¾.Â. ¶Ö § ÇÑ ¹ ÍÒ·Ô µ  · Õ ่ 2 ¸Ñ ¹ ÇÒ¤Á ¨Ñ ´ ·Õ ่ àÃ× Í ¹ÃŒ Í Â©¹Ó Êǹà§Ô ¹ ÁÕ Á Ò ¤ÅͧÊÒ¹ ¡ÃØ § à·¾Ï ºÃÔ ¨ Ҥࢌ Ò Ã‹ Ç Á¡Ô ¨ ¡ÃÃÁ ºØ ¤ ¤Å·Ñ ่ Ç ä» 3,200 ºÒ· ¨Ó¹Ç¹ 24 ·‹ Ò ¹ (äÁ‹ à ÇÁ¤‹ Ò ÍÒËÒáÅÒ§ÇÑ ¹ ) ¹Ñ ¡ ¾Ñ ² ¹Ò 2,500 ºÒ· ¨Ó¹Ç¹ 4 ·‹ Ò ¹ (äÁ‹ à ÇÁ¤‹ Ò ÍÒËÒáÅÒ§ÇÑ ¹ ) ¾ÃÐ à³Ã áÁ‹ ª Õ (·Õ ่ · Ó§Ò¹¡Ñ º ¾× ้ ¹ ·Õ ่ á ÅÐªØ Á ª¹) 2 ÃÙ » ¿ÃÕ Êͺ¶ÒÁà¾Ô ่ Á àµÔ Á ä´Œ · Õ ่ ÊÓ¹Ñ ¡ §Ò¹ÃÒÁ¤Óá˧ ¨§ÃÑ ¡ É á«‹ µ Ñ ้ § ËÃ× Í ÊÒÇÔ µ ÃÕ ¡ÓäÃà§Ô ¹ â·ÃÈÑ ¾ · 02-314 7385 ¶Ö § 6
3
photo from http://www.gettyimages.com.au
¨Ò¡à¾× ่ Í ¹¤ÃÙ
â¤Ð㹧ҹ World Spa
เรี ย นครู วั น ก อ นที ่ เ ตยได เ ล า ให ฟ ง ว า มี โ อกาสไปบรรยายเรื ่ อ ง Yoga in Daily Life (โยคะ ในชี ว ิ ต ประจำวั น )ในงาน World Spa & Well-being Convention 2012 ที ่ อ ิ ม แพ็ ค เมื อ งทองธานี ซึ ่ ง ได คิ ว ในตอนเช า (หมายความว า คนอาจจะไม ม ากนั ก ) และพื ้ น ที ่ ไ ม ม ี บ ริ เ วณปู เ สื ่ อ เลยขอแชร ป ระสบการณ เผื ่ อ เป น ประโยชน ก ั บ เพื ่ อ นๆดั ง นี ้ ค ะ พอเอาเข า จริ ง เวลาสิ บ เอ็ ด โมงเช า ที ่ ต ั ้ ง ไว พ บว า คน มาร ว มงานยั ง น อ ยอยู จ ึ ง เลื ่ อ นไปเป น ตอนเที ่ ย งและ เปลี ่ ย นสถานที ่ เ ป น เวที ก ลางแทน ซึ ่ ง เป น รู ป แบบ แคทวอล ก (หมายความว า ต อ งหาท า ที ่ ส ามารถนั ่ ง ทำ บนเก า อี ้ ห รื อ ท า ยื น ) เอาล ะ เนื ่ อ งจากเป น พื ้ น ที ่ โ ล ง แจ ง ล อ มรอบด ว ยบู ท มากมาย เลยตั ด สิ น ใจ ให ผ ู ท ี ่ เ ข า ร ว มฟ ง หลั บ ตาลง เบาๆ ตามเทคนิ ค ของโบกอลจี ท ี ่ ไ ด เ ล า ไปจากเมล ก อ นหน า นี ้ แล ว เชื ้ อ เชิ ญ ให ฟ ง เสี ย งระฆั ง เพื ่ อ ตาม ลมหายใจร ว มกั น สามครั ้ ง พิ จ ารณาลมหายใจสบายๆ จากนั ้ น เตยสอนปราณายามะแบบพรามรี (เสี ย งผึ ้ ง ) โดยให ท ำพร อ มกั น สิ บ ครั ้ ง ขณะทำให พ ิ จ ารณาเสี ย ง และความสั ่ น สะเทิ อ นที ่ เ กิ ด ขึ ้ น ภายในร า งกาย ให เ สี ย งนำพาความสงบใจเย็ น ใจมาไว ก ั บ กายใจก อ น เริ ่ ม ฝ ก จะสั ง เกตเห็ น และรู ส ึ ก ได เ ลยว า ผู เ ข า อบรม ทุ ก คนเริ ่ ม ผ อ นคลายขึ ้ น
ÊÒÃѵ¶Ð
สี ห น า ดู ผ อ นคลาย ไม ข มวดคิ ้ ว ไม เ กร็ ง ไหล แ ละ เริ ่ ม หายใจยาวขึ ้ น กว า ตอนแรกอยู บ า งซึ ่ ง เป น สั ญ ญาณที ่ ด ี ท ี เ ดี ย วเพื ่ อ ให ท ุ ก คนได ร ู ส ึ ก ผ อ นคลาย ความเมื ่ อ ยล า จากการเดิ น ในงาน เตยให ท ุ ก คนถอดรองเท า ออกและทำการเกร็ ง และ คลายเท า โดยงุ ม และกางเท า ส ว นอื ่ น ของร า งกาย นิ ่ ง สบาย ค อ ยๆ งุ ม นิ ้ ว เท า เข า จนสุ ด จากนั ้ น เหยี ย ดกางนิ ้ ว เท า จนตึ ง จากนั ้ น หมุ น ข อ เท า ตาม เข็ ม นาิ ก าและทวนเข็ ม นาิ ก าช า ๆอย า งละ สิ บ รอบ ขณะที ่ ท ำก็ ใ ห ต ามรู ค วามรู ส ึ ก ที ่ เ กิ ด ขึ ้ น ในร า งกายไว เนื ่ อ งจากสถานที ่ แ ละเวลาค อ นข า ง จำกั ด เตยเลยให ฝ ก ท า ยื น สามท า คื อ ท า กงล อ ท า ต น ไม และท า ภู เ ขา ในท า กงล อ หลายคนพบว า ได เ หยี ย ดกล า ม เนื ้ อ ข า งลำตั ว และรั บ รู ถ ึ ง การไหลเวี ย นของเลื อ ด บริ เ วณแขนและมื อ และหลายๆคนรู ส ึ ก ว า การเหยี ย ดยื ด ลำตั ว ด า นซ า ยและด า นขวาอาจ ไม เ ท า กั น ซึ ่ ง เป น ครั ้ ง แรกที ่ ส ั ง เกตุ เ ห็ น ร า งกาย ตั ว เองที ่ ต ึ ง ไม เ ท า กั น
4
ÊÒÃѵ¶Ð ในท า ต น ไม เนื ่ อ งจากบางท า นใส ก ระโปรง เตยเลยปรั บ ด ว ยการให ว างส น เท า ไว ท ี ่ เ หนื อ ข อ เท า เพื ่ อ พยุ ง ตั ว ไว แ ล ว พนมมื อ บางคนบอกว า ไม ค ิ ด ว า การทรงตั ว ด ว ยขาข า งเดี ย วจะยากกว า ที ่ ค ิ ด แต ส ั ก ครู ท ุ ก คนก็ เ ริ ่ ม หาสมดุ ล ของตั ว เอง ได แ ละกลั บ มาอยู ก ั บ ท า กั บ ลมหายใจของตั ว เอง รั ก ษา สมดุ ล ของกายและใจไว ไ ด ส ว นท า ภู เ ขา ตอนให ย กแขนขึ ้ น ขนาบหู ผู ใ หญ บ างท า นก็ เ ริ ่ ม มี ป ญ หาไหล ต ิ ด แขนตึ ง ทำให เหยี ด แขนได ไ ม ส ุ ด ซึ ่ ง ก็ ไ ม เ ป น ไรบอกเขาให ค อ ยๆ หมั ่ น ฝ ก ไป ร า งกายจะค อ ยๆใช เ วลาปรั บ ไปเรื ่ อ ยๆ แล ว พอให ย กส น เท า ยื น ด ว ยจมู ก เท า ทรงตั ว อยู บ นจมู ก เท า พบว า คนส ว นใหญ ท ำไม ค อ ยได ใ นตอนแรกเพราะไม ร ู จ ะ ทรงตั ว อย า งไรแต เ มื ่ อ เวลาผ า นไปสั ก ครู ก ็ เ ริ ่ ม หา สมดุ ล ได ได อ ยู ใ นท า และคลายท า อย า งนุ ม นวล
5
ตอนจบ เตยให น ั ก เรี ย นซั ก ถามเพิ ่ ม เติ ม เกี ่ ย วกั บ การฝ ก และแบ ง ป น ประสบการณ ก ารฝ ก หลายคนบอกว า รู ส ึ ก สงบ สบายอย า งบอกไม ถ ู ก ทั ้ ง ๆที ่ น ั ่ ง อยู ใ น พื ้ น ที ่ โ ล ง แจ ง ตอนแรกก็ ร ู ส ึ ก แปลกๆรู ส ึ ก เขิ น บางคนบอกว า อาการปวดเมื ่ อ ยเท า จากการใส ส น สู งได ห ายไป รู ส ึ ก สบายเท า เบาสมอง ผ อ นคลาย หลายคนบอกว า ไม เ คยรู ว า มี ก ารฝ ก โยคะแบบนี ้ ด ว ย เคยเห็ น แต ท ี ่ ต อ งเคลื ่ อ นไหวร า งกายเร็ ว ๆ ทำให ส นใจเป น อย า งมากเนื ่ อ งจากตั ว เองอายุ ม าก ขึ ้ น และมี ข อ จำกั ด ทางร า งกายเยอะเชื ่ อ ว า การฝ ก โยคะแบบนิ ่ ง เนิ บ ช า มี ส ติ ใช แ รงแต น อ ยน า จะ เหมาะกั บ ตนเอง คิ ด ว า น า จะนำท า ที ่ ไ ด เ รี ย น ในวั น นี ้ ไ ปฝ ก ใช ใ นชี ว ิ ต ประจำวั น ได อ ย า งดี ส ว นรู ป มี เ ท า ที ่ เ ห็ น นะคะ เพราะช า งภาพวาง กล อ งลงมาฝ ก โยคะด ว ยกั น เพราะสนใจการทำ สมาธิ แ ละฝ ก Bhramari Breathing เลยได ฝ ก ยาวจนจบเลย สำหรั บ ตอนนี ้ มี เ พี ย งเท า นี ้ ค ะ ที ่ อ ยากจะ แบ ง ป น เตย
ÊÒÃѵ¶Ð
¤Ø ³ ¶ÒÁ àÃҵͺ ¶ÒÁ
อี โ ก ก ั บ อั ต ตา? ครู รบกวน ถามความหมายของคำว า อี โ ก ก ั บ อั ต ตา เหมื อ นหรื อ คล า ยคลึ ง กั น อย า งไร ขอความหมายด ว ยนะคะ อยากจั ด ระบบความคิ ด จากคำนี ้ กลั ว เข า ใจอะไรผิ ด ๆ ขอบคุ ณ คะ
photo from http://www.flowyogamexico.com/page/3
µÍº
ในพจนานุ ก รมพุ ท ธศาสตร ของพระธรรมป ฎ ก อั ต ตา หมายถึ ง “ตั ว ตน, อาตมั น ; ปุ ถ ุ ช นย อ มยึ ด มั ่ น มองเห็ น ขั น ธ 5 อย า งใดอย า งหนึ ่ ง หรื อ ทั ้ ง หมดเป น อั ต ตา หรื อ ยึ ด ถื อ ว า มี อ ั ต ตาเนื ่ อ งด ว ยขั น ธ 5 โดยอาการอย า งใดอย า งหนึ ่ ง ” ส ว นในพจนานุ ก รมฉบั บ ราชบั ณ ฑิ ต ยสถาน เพี ย งระบุ ค วามหมายสั ้ น ๆ ว า “การถื อ ตนเองเป น ใหญ ” ไปดู ข องฝรั ่ ง Webster’s New World Dictionary 1) ตั ว ตน; ป จ เจก ที ่ ร ั บ รู ไ ด ถ ึ ง ความมี อ ยู ข องตนเอง 2) ความรู ส ึ ก ต อ ตั ว ตนไปในทิ ศ ทางที ่ เ ฉพาะเจาะจง ได แ ก ความภู ม ิ ใ จ ความเย อ หยิ ่ ง ความพึ ง พอใจในตนเอง 3) (ในเชิ ง ปรั ช ญา) ตั ว ตนเฉพาะเจาะจง ที ่ ม ี ก ารรั บ รู ป ระสบการณ ต า งๆ มากมาย อย า งต อ เนื ่ อ ง รวมทั ้ ง การใคร ค รวญลงสู ภ ายใน ฯลฯ 4) จิ ต วิ เ คราะห (ของซิ ก มั น ด ฟรอยด ) ส ว นหนึ ่ ง ของจิ ต ทำหน า ที ่ ร ั บ รู ค วามรู ส ึ ก อารมณ ประสบการณ จ ากภายนอก นำมาจั ด เรี ย งลำดั บ ความคิ ด พิ จ ารณา จนกระทั ่ ง กลั ่ น กรองออกมาเป น การกระทำ มี 3 ระดั บ ได แ ก id ขั ้ น ต่ ำ สุ ด เป น ความต อ งการตามธรรมชาติ เป น ระดั บ สั ญ ชาตญาณ ego ขั ้ น กลาง ระดั บ ทั ่ ว ไป และ superego ระดั บ สู ง สุ ด เป น เชิ ง อุ ด มคติ ได แ ต ฝ ากข อ มู ล มาให พ ิ จ ารณา เพราะโดยส ว นตั ว ไม ก ล า ตอบคำถามนี ้ แ บบฟ น ธงน ะ ครั บ
6
ÊÒÃѵ¶Ð
¤Ø ³ ¶ÒÁ àÃҵͺ
¶ÒÁ
จะเรี ย นต อ ? เรี ย นครู ได อ า นรายละเอี ย ดทริ ป แล ว ค ะ ก็ ส นใจที เ ดี ย วเชี ย ว คิ ด ว า น า จะมี ป ระโยชน อยากไปค า ยธรรมชาติ บ ำบั ด ด ว ย คื อ เห็ น ว า ไหนๆ ก็ จ ะไปอิ น เดี ย อี ก ทั ้ ง ที เลยอยากเรี ย นปรึ ก ษาครู ว า ควรไปเรี ย นอะไรเพิ ่ ม เติ ม ที ่ ไ หนไหมคะ ของไกวั ล ย ช ว งมกรา กุ ม ภา ไม ม ี คอร ส อื ่ น ๆ ก็ เ ป น มี น าไปเลย เมื ่ อ วั น ก อ นได ค ุ ย กะครู อ ี ก คน พี ่ เ ค า ไปเรี ย นที ่ โ ยคะวิ ท ยากู ร ู ก ั ล เมื อ งนาสิ ก ก็ แ อบสนใจนะคะ เรี ย นหนึ ่ ง เดื อ น แต พ ี ่ เ ค า บอกว า มั น ก็ แ นวๆ เดี ย วกั บ ไกวั ล ย ก็ เ ลยยั ง คิ ด ๆ อยู คื อ ใจก็ ค ิ ด ว า อยากไปอั พ เดทข อ มู ล อาจไม ต อ งเรี ย นยาวๆ ก็ ไ ด จะยาวยื ด เกิ น เหตุ ก็ เ ลยอยากปรึ ก ษาครู ช ว ยแนะนํ า ที น ะคะ
photo from http://www.flowyogamexico.com/page/3
µÍº
7
ในความเห็ น ผม หลั ง จากเราเข า ใจโยคะตามตำราดั ้ ง เดิ ม แล ว การฝ ก การสอน สะสมประสบการณ คื อ แหล ง ข อ มู ล ในการสอน ที ่ ด ี ม าก การไปเรี ย นอี ก ในสถาบั น ฯ ที ่ ม ี แ นวคิ ด คล า ยกั น ศิ ษ ย ท า นกุ ว ั ล ยนั น ท เ ช น กั น คงไม ไ ด ช ว ยอะไรมาก ดี ใ จครั บ ที ่ พ วกเราสนใจค น คว า หาความรู อ ย า งต อ เนื ่ อ ง หากจะเรี ย นเพิ ่ ม เติ ม หลั ง อบรมมครู เ สร็ จ สิ ้ น แล ว ผมคิ ด ว า น า จะเป น พวกเสริ ม เติ ม มากกว า เช น เรี ย นจิ ต วิ ท ยาเพิ ่ ม เรี ย นสรี ร ะวิ ท ยาเพิ ่ ม เรี ย นภาษาสั น สกฤต ไปฟ ง เลคเชอร ปรั ช ญาอิ น เดี ย เพิ ่ ม อะไรทำนองนั ้ น รวมทั ้ ง การอ า นเพิ ่ ม เช น อ า นมหาภารตะ ภควั ท คี ต า อ า นรามเกี ย รติ ์ อ า นประวั ต ิ ศ าสตร อ ิ น เดี ย ฯลฯ อี ก หั ว ข อ ที ่ น า ทำมากๆ คื อ การไปฝ ก สมาธิ วิ ป ส สนา ตามศู น ย ป ฏิ บ ั ต ิ ท ี ่ น า เชื ่ อ ถื อ เช น ไปศู น ย ข องท า นโกเอนก า ฯลฯ องค ค วามรู ท ี ่ เ ชื ่ อ มโยงกั บ โยคะมากมายเป น วิ ช าที ่ ห าเรี ย นได ใ นเมื องไทย เรี ย นสบาย ประหยั ด ด ว ย ไม จ ำเป น ต อ งไปถึ ง เมื อ งนอกเมื อ งนา ที ่ ส ำคั ญ ที ่ ส ุ ด อยากให พ วกเราได ล องทบทวน ว า หลั ง จากเรี ย นจบ เรากำลั ง เดิ น บนเส น ทางครู โ ยคะนี ้ ลึ ก ๆ แล ว เราอยากรู อ ะไร การค น พบความต อ งการลึ ก ๆ แบบนี ้ มั น ทำให เ ราเกิ ด ฉั น ทะสู ง และเมื ่ อ เราไปศึ ก ษาต อ ในเรื ่ อ งราวนั ้ น ๆ เราจะเห็ น โยคะได ก ว า งขึ ้ น ก็ ย ิ ่ ง เป น ประโยชน ต อ การฝ ก โยคะของเรา ก็ ย ิ ่ ง ทำให เ ราบรรลุ ผ ลจากการฝ ก โยคะนั ่ น เอง
ÊÒÃѵ¶Ð
àÇÅÒ
àÇÅÒ¼‹ Ò ¹ àËµÚ ¡ Òó à »ÅÕ ่  ¹ àÇÕ Â ¹ä»àÃ× ่ Í Â ºÒ§¤ÃÒàË¹× ่ Í Â ºÒ§¤ÃÑ ้ § ·Ø ¡ ¢ à¤ÅŒ Ò ÊØ ¢ ÊÑ ¹ µ ¶Ö § Í‹ Ò §äà à¡Ô ´ ໚ ¹ ¤¹ ·¹áÅŒ Ç ¡Ñ ¹ àÁ× ่ Í ¶Ö § ÇÑ ¹ ÊÃŒ Ò §¨Ô µ ÊØ ¢ ¾Œ ¹ ·Ø ¡ ¢ à Í ¤ÃÙ່ÒÐ
8
ÊÒÃѵ¶Ð
ท อ นไม ท ี ่ ล อยน้ ำ
"ภิ ก ษุ ท ั ้ ง หลาย ถ า ไม ท อ นนี ้ ท ี ่ ล อยอยู ใ นแม น ้ ำ คงคา ถ า ไม ต ิ ด ฝ ง ซ า ย ไม ต ิ ด ฝ ง ขวา ไม จ มลงในท า มกลาง ไม ไ ปเกยตื ้ น ไม ไ ปถู ก น้ ำ วนดู ด เอาไว ไม ถ ู ก มนุ ษ ย จ ั บ ไว ไม ถ ู ก อมนุ ษ ย จ ั บ ไว ไม เ น า ไม ผ ุ พ ั ง ไม ท อ นนี ้ ม ี แ นวโน ม ไหลไปสู ม หาสมุ ท ร" จิ ต นี ้ ก ็ เ หมื อ นกั น ถ า จิ ต เดิ น อยู ใ นร อ งในรอยของอริ ย มรรคคื อ เดิ น อยู ใ นหลั ก ของ ศี ล สมาธิ ป ญ ญา จิ ต ย อ มมี แ นวโน ม ไปสู พ ระนิ พ พาน มหาสมุ ท รเปรี ย บเสมื อ นพระนิ พ พาน แม น ้ ำ คงคาก็ ค ื อ ศี ล สมาธิ ป ญ ญา แล ว ยั ง มี เ งื ่ อ นไขอี ก ไม ต ิ ด ฝ ง ซ า ยฝ ง ขวา ไม จ มลงในท า มกลาง ไม ไ ปเกยตื ้ น ไม ไ ปถู ก เกลี ย วน้ ำ วน ไม ถ ู ก มนุ ษ ย ไม ถ ู ก อมนุ ษ ย จ ั บ เอาไว ไม เ น า ใน มั น จะไหลไปตามกระแสของมรรค
9
¾ÃÐäµÃ» ® ¡á¡‹ ¹ ¸ÃÁ
ถึ ง จิ ต จะเดิ น ในกระแสของมรรค อุ ต ส า ห ท ำทานรั ก ษาศี ล นั ่ ง สมาธิ พิ จ ารณากาย พิ จ ารณาใจ แต ถ า ไปติ ด ฝ ง ซ า ยฝ ง ขวาก็ ไ ปไม ร อด ไปเกยตื ้ น ก็ ไ ปไม ร อด ถู ก เกลี ย วน้ ำ วน ฯลฯ ก็ ไ ปไม ร อด ติ ด ฝ ง ซ า ยฝ ง ขวาคื อ ติ ด อยู ใ นอายตนะภายใน อายตนะภายนอก พู ด ง า ยๆ คื อ ติ ด ในธรรมที ่ เ ป น คู ติ ด อยู ใ นสิ ่ ง ที ่ เ ป น คู ๆ ทั ้ ง หลาย อย า งติ ด ในความหลงไป ติ ด ในความเพ ง เอาไว นี ่ ก ็ เ ป น คู ตามใจกิ เ ลสกั บ บั ง คั บ กิ เ ลสเอาไว ก ็ เ ป น คู ถ า เดิ น ทางสายกลางไม ไ ด ต ลอด มั น จะพลั ด เข า ไปทางซ า ยทางขวาตกจากทางส ายกลาง ก็ ต กไปสู ค วามเป น คู ถ า ไม ต กลงไปสู ค วามเป น คู ก ็ ม ี โ อกาสไปถึ ง นิ พ พาน สิ ่ ง ที ่ เ รี ย กว า "เกลี ย วน้ ำ วน" ก็ ค ื อ กามคุ ณ ๕ ความสนุ ก สนานเพลิ ด เพลิ น พออกพอใจในรู ป ในเสี ย ง ในกลิ ่ น ในรส ในสั ม ผั ส พวกเรารู ส ึ ก ไหมว า เราติ ด อยู ใ นกาม ยั ง สนุ ก กั บ โลก เรี ย กว า ถู ก เกลี ย วน้ ำ วน ไม น ี ้ ไ ม ไ หลต อ หมุ น อยู ท ี ่ เ ดิ ม มั น วนไปทางตา วนไปทางหู วนไปทางจมู ก ทางลิ ้ น ทางกาย ก็ ว นอยู อ ย า งนั ้ น เอง
ÊÒÃѵ¶Ð
photo from http://photobucket.com/images/believe%20nothing%20buddha/
บางคนชอบถื อ เราถื อ เขา ทำให ข ั ด ขวางความเจริ ญ ก า วหน า เช น ถื อ ตั ว ว า ดี ว า เด น กว า เขา ทำให ไ ปข ม ไปดู ถ ู ก คนอื ่ น ถื อ ว า ด อ ยกว า เขา ก็ เ ป น การดู ถ ู ก ตั ว เอง ไม ค ิ ด ต อ สู หรื อ ถ า ถื อ ตั ว ว า เสมอกั บ เขา ก็ ท ำให ไ ม ย อมคนอื ่ น หยิ ่ ง ยโส อั น นี ้ ไ ป "เกยตื ้ น " แล ว ไม อ ั น นี ้ ไ ม ไ หลตามน้ ำ ต อ ไปแล ว คำว า "จมในท า มกลาง" คื อ คนที ่ ย ิ น ดี ต ิ ด ใจอยู ใ นภพที ่ ต นเกิ ด หรื อ ไปติ ด อยู ใ น ภพใดภพหนึ ่ ง ในระหว า งการปฏิ บ ั ต ิ ธ รรม ภพที ่ พ วกเราไปติ ด บ อ ยคื อ ภพว า ง รู ส ึ ก ไหมว า ภาวนาแล ว ใจเลื ่ อ นออกไปข า งหน า หรื อ เลื ่ อ นเข า ไปด า นใน แล ว ว า งสบายอยู อ ย า งนั ้ น ไม ย อมรู ก ายรู ใ จต อ แล ว ฉั น สบายแล ว ฉั น มี ค วามสุ ข แล ว "ถู ก มนุ ษ ย จ ั บ เอาไว " ก็ เ ช น ห ว งพรรคพวก ห ว งลู ก ห ว งเมี ย ห ว งญาติ ห ว งไปหมด ห ว งสรรพสั ต ว ห ว งคนโน น ห ว งคนนี ้ เลยไป ไม ไ ด เ พราะติ ด มนุ ษ ย อยู ค นเดี ย วไม ไ ด ไปคนเดี ย วไม ไ ด ท ั ้ ง ๆที ่ เ ส น ทางนี ้ เ ป น เส น ทางเฉพ าะตั ว ถ า ไม ม ี ใ ครมี ศ ี ล ธรรมเสมอกั บ เรา เราก็ ไ ปของเราคนเดี ย ว เราไม ไ ปรอชาวบ า นเขาหรอกเรามี เ วลาน อ ยนะ มั ว รอคนอื ่ น ศาสนาพุ ท ธอาจจะหมดไปเสี ย ก อ นเลยไปไม ร อด "ถู ก อมนุ ษ ย จ ั บ เอาไว " บางคนภาวนาอยากไปขึ ้ น สวรรค ทำทานขอไปขึ ้ น สวรรค รั ก ษาศี ล ขอไปขึ ้ น สวรรค ไปนั ่ ง สมาธิ ข อไปพรหมโลกเลย นี ่ ถ ู ก อมนุ ษ ย จ ั บ เอาไว หลงไปสู ส ิ ่ ง พวกนี ้ พวก "เน า ใน" คื อ พวกทุ ศ ี ล พวกไม ม ี ศ ี ล ๕ ถ า ขาดศี ล ๕ ก็ อ ย า พู ด เรื ่ อ งมรรคผลนิ พ พานเลย ฉะนั ้ น ไม ใ ช จ ิ ต ทุ ก ดวงมี แ นวโน ม ไปสู พ ระนิ พ พาน เฉพาะจิ ต ที ่ เ ดิ น อยู ใ นหลั ก ของศี ล สมาธิ ป ญ ญา เท า นั ้ น ที ่ ม ี แ นวโน ม ไปสู พ ระนิ พ พาน http://www.84000.org/tipitaka/
10
ÊÒÃѵ¶Ð
á¹Ð¹ÓË¹Ñ § Ê× Í ÍÔ ¹ à´Õ  ¨ÒÃÔ ¡ ´Œ Ò ¹ã¹ â´Â ÍÒ¨Òà» ÃÐÁÇÅ à¾็ § ¨Ñ ¹ ·Ã
หนู ไ ด อ า นเรื ่ อ งที ่ อ าจารย ป ระมวล เล า ถึ ง แกงไก แ ล ว มี เ รื ่ อ งอยากเล า ให ฟ ง ... หนู เ องมี ป ระสบการณ ก ั บ อาหารตอนอยู อ ิ น เดี ย เหมื อ นกั น อั น ที ่ จ ริ ง ต อ งบอกว า โชคดี ท ี ่ ห นู ไ ม ม ี ป ญ หา เรื ่ อ งอาหารการกิ น ที ่ ไ กวั ล ย เ ลยกิ น ได เ หมื อ นกั บ ว า จะกิ น เพื ่ อ อยู ม ากกว า ที ่ เ คยอยู เ พื ่ อ กิ น เพราะต อ ง เคี ้ ย วช า ๆ ไม ค ุ ย เล น แอบคิ ด ว า พอรสชาติ ไ ม ไ ด เลิ ศ รสเราก็ ก ิ น แบบไม ต ิ ด รสได เ หมื อ นกั น นี ่ น า และยั ง จํ า ได ด ี ว า บ า ยวั น หนึ ่ ง ระหว า งทํ า ป ญ จะกรรมะ ต อ งงดอาหารกิ น ได แ ค ข า วพองซึ ่ ง ไม อ ยู ท อ งเลย หิ ว มากถึ ง ขั ้ น ไปบอกหมอว า หิ ว จริ ง ๆ ให ท านอะไรได ไ หม ดร.จาร ก าดิ ช เลยบอกให ก ิ น จาปาตี ไ ด ห นึ ่ ง แผ น แล ว โทรไปบอกที ่ โ รงครั ว ให วั น นั ้ น เป น ครั ้ ง แรกที ่ ร ู ส ึ ก เหมื อ นเวลาค อ ยๆเคลื ่ อ น ตั ้ ง แต เ ห็ น พนั ก งานตี แ ป ง นวดแป ง คลึ ง แป ง เพื ่ อ เอาจาปาตี ห นึ ่ ง แผ น ไปป ง เห็ น จาตาป ค อ ยๆ พองตั ว ขึ ้ น อย า งช า ๆ พนั ก งานพลิ ก จาปาตี ก ลั บ เพื ่ อ ให ค วามร อ นกระจายทั ่ ว ๆ รอยไหม ท ี ่ ก ระจาย ทั ่ ว บนแผ น จาปาตี ทํ า ให ร ู ส ึ ก อยากอาหารขึ ้ น มา อี ก สั ก สิ บ เท า ขณะที ่ เ อื ้ อ มไปรั บ จานใส จ าปาตี รู ส ึ ก เหมื อ นจะได ก ิ น อาหารทิ พ ย ย ั ง ไงยั ง งั ้ น ด ว ยความจะกลั ว ฝ ด คอ จึ ง เดิ น ไปหยิ บ มะนาวซี ก น้ ำ ตาลป ป ที ่ ท ํ า จากอ อ ย ราดน้ ำ เชื ่ อ มแจ็ ก การี ลงไปบนจาน จากนั ้ น ก็ เ ดิ น ถื อ จานมาวางบนโต ะ อย า งระมั ด ระวั ง แล ว พิ จ ารณาเห็ น จาปาตี บ นจานที ่ ใหม ส ด เหมื อ นเป น ครั ้ ง แรกที ่ จ ะได ก ิ น จาปาตี หนู ค อ ยๆ บิ จ าปาตี เ ป น ชิ ้ น เล็ ก ๆ จาปาตี อ ุ น ๆ ร อ นๆ อยู ใ นมื อ แล ว ค อ ยๆ เคลื ่ อ นเข า ปากรสชาติ ของจาปาตี เ ปล า ๆสร า งความสุ ข ใจให อ ย า ง บอกไม ถ ู ก
11
ÊÒÃѵ¶Ð เป น ความธรรมดาเรี ย บง า ยแต ท ํ า ให เ ห็ น คุ ณ ค า ของ จาปาตี แ ผ น นั ้ น หนู ค อ ยๆ ชิ ม รสชาติ ข องจาปาตี อย า งละเลี ย ดเพราะได ร ั บ อนุ ญ าตให ก ิ น เพี ย ง หนึ ่ ง แผ น เนื ่ อ งจากยั ง ต อ งระวั ง เรื ่ อ งอาหาร เพราะยั ง อยู ร ะหว า งการรั ก ษาแบบอายุ ร เวท ใครจะคิ ด ว า จาปาตี แ ผ น นั ้ น เปลี ่ ย นโลกทั ้ ง ใบใน การกิ น ของหนู เด็ ก ผู ห ญิ ง ที ่ เ อ็ น จอยการกิ น เป น ที ่ ส ุ ด รั ก อาหารรสเลิ ศ ขนมรสอร อ ย ติ ด รสชาติ เ ป น ที ่ ส ุ ด จะมากิ น อาหารรสชาติ ธ รรมดา ตามธรรมชาติ ไ ด กลั บ มาจากอิ น เดี ย หนู ย ั ง คงทานอาหาร มั ง สวิ ร ั ต ิ เ พราะอยากลองดู ในตํ า ราบอกว า ไม กิ น เนื ้ อ จะเอื ้ อ ในการปฏิ บ ั ต ิ โ ยคะ ไม ก ระตุ น อารมณ อี ก อย า งก็ ไ ด ล ดการฆ า สั ต ว ไ ด บ า งในส ว นของเรา แต ห นู ก ็ ไ ม ไ ด เ หม็ น เนื ้ อ สั ต ว น ะคะ ได ก ลิ ่ น ก็ ร ู ส ึ ก ว า ยั ง หอมอยู บางที ก ็ ก ิ น ปลาบ า ง ไก บ า งตามโอกาส ไม ไ ด ส ั ญ ญิ ง สั ญ ญากั บ ใครเรื ่ อ ง ไม ก ิ น เนื ้ อ สั ต วนานๆ ที ก ็ ท ํ า Fruit fasting เดื อ นละครั ้ ง ทํ า Voman Dhauti บ า ง ทั ้ ง หมดทั ้ ง มวลก็ พ าให ร ู ส ึ ก รั ก และรู ค ุ ณ อาหารจาก หั ว ใจ ไม ใ ช จ ากสมอง ความที ่ เ ป น เด็ ก ชอบใช ส มอง ถนั ด ประมวลออกมาเป น ข อ ๆ แต ว ั น นี ้ เ กิ ด ความเข า ใจจากหั ว ใจ ซาบซึ ้ ง ในบุ ญ คุ ณ ของ แหล ง ที ่ ม าของอาหาร ครั ้ ง หนึ ่ ง หนู เ คยเข า ร ว มงานภาวนากั บ หลวงปู ต ิ ช นั ท ฮั น ห ที ่ ไ ด เ คยสอนเรื ่ อ งการ กิ น อาหาร เวลามองผั ก บุ ง มองให ล ึ ก ลงไปมอง ให ด ี เ ราจะมองเห็ น สายลม แสงแดด พระอาทิ ต ย ดิ น น้ ำ ชาวไร ไถ (ไถ : Thay เป น ภาษาเวี ย ดนาม แปลว า อาจารย ) สอนให เ รารู จ ั ก การมองอย า งลึ ก ซึ ้ ง เมล็ ด พั น ธุ แห ง การตื ่ น รู ใ นเรื ่ อ งการมองอย า งลึ ก ซึ ้ ง และสํ า นึ ก ขอบคุ ณ ในอาหารได ถ ู ก เพาะบ ม ไว เ มื ่ อ ครั ้ ง ที ่ ไ ถ ไ ด ส อนสั ่ ง ในงานภาวนาที ่ เ มื อ งไทย และเมล็ ด พั น ธุ น ี ้ ไ ด เ ติ บ โตแตกหน อ ในดิ น แดน ชมพู ท วี ป
เป า หมายในการกิ น ได เ ปลี ่ ย นแปลงไปจากเดิ ม แล ว การได อ า นหนั ง สื อ อิ น เดี ย จาริ ก ด า นใน ทํ า ให ห นู ไ ด ห วนคิ ด ถึ ง เรื ่ อ งราวที ่ เ คยเกิ ด ขึ ้ น ขณะเรี ย นอยู ท ี ่ ไ กวั ล ย ราวกั บ เป น เรื ่ อ งที ่ เ พิ ่ ง เกิ ด ขึ ้ น สดใหม ใ นความจํ า จริ ง ๆ อี ก อย า ง ชื ่ อ เรื ่ อ งของหนั ง สื อ เองทํ า ให ห นู น ึ ก อะไรขึ ้ น มาไ ด อ ี ก อย า ง ตอนเรี ย นอาสนะครู อ ิ น เดี ย จะพู ด เสมอว า ให Inward journey ตลอดเวลา ขณะฝ ก ในอาสนะ ตอนแรกที ่ ไ ด ย ิ น ยั ง นึ ก ว า ถ า จะให แ ปลเป น ภาษาไทยสวยๆ จะเป น คํ า ว า อะไรหนอ มาเจอคํ า ว า "จาริ ก ด า นใน" แล ว รู ส ึ ก ว า "ใช เ ลย" จาริ ก ด า นใน เข า ไปรั บ รู จ ากภายในหาใช ภ ายนอกที ่ เ รา คุ น ชิ น ไม แ ต ก ารเข า ไปดู ข า งในเนี ่ ย ทํ า ให เ รา รู จ ั ก ตั ว เองขึ ้ น เยอะเลย เห็ น ตั ว เองในมุ ม น า เกลี ย ดด ว ย แบบว า ตอนฝ ก อาสนะแรกๆ ก็ ช ิ น กั บ การใช แ รงเข า ข ม ชั ้ น ทํ า ด า ยยยย สมองมั น ชิ น กั บ การสั ่ ง งานแบบนี ้ ม าตลอดหลาย ป ท ี ่ ฝ ก โยคะในอี ก แบบ พอจะเข า มาดู ภ ายในก็ ง ง อะไรกั น นี ่ เ ราเป น คนแบบนี ้ เ หรอเนี ่ ย ต อ งเพอร เ ฟ ค ขนาดนั ้ น เพื ่ อ อะไร คํ า ว า เพื ่ อ อะไรมั น หยั ่ ง รากของคํ า ถามและคํ า ตอบลึ ก เกิ น ก ว า ที ่ เ คยคาดคิ ด ไวเพราะมั น ถู ก หยั ่ ง รากมากว า ส ามสิ บ ป จ ากการเติ บ โตของตนเอง จากจิ ต ใต ส ํ า นึ ก ที ่ โ ปรแกรมโดยไม ท ั น ได ร ู ต ั ว โชคยั ง ดี ท ี ่ เ หตุ แ ละป จ จั ย เหมาะสม ไม ก ็ ท ํ า บุ ญ เก า มาดี เ ลยได ก ลั บ ไปทํ า ความรู จ ั ก กั บตั ว เองใหม เรี ย กได ว า ค อ ยๆ ฟ น ฟู จ ะดี ก ว า บางเรื ่ อ งก็ ท ํ า ได หลายเรื ่ อ งยั ง คงต อ งเรี ย นรู ก ั น ต อ ไป เดิ น ในจั ง หวะของเราเอง นี ่ ก ็ เ พิ ่ ง เริ ่ ม ก า วเดิ น และหนทางข า งหน า อี ก ยาวไกลใช ไ หมคะครู จะว า ไปพู ด ถึ ง หนั ง สื อ เล ม นี ้
12
ÊÒÃѵ¶Ð อั น ที ่ จ ริ ง หนู เ คยผ า นตามาแล ว ที ่ ร า นหนั ง สื อ เคยได ย ิ น ชื ่ อ ผู เ ขี ย นผ า นหู พอหยิ บ มาอ า นผ า นๆ ยั ง คิ ด ว า ดี จ ั ง เขี ย นจดหมายถึ ง ภรรยาได อ ย า งลุ ม ลึ ก งดงาม แต ต อนนั ้ น คงไม ใ ช เ วลาที ่ เ หมาะสม หนั ง สื อ เล ม นั ้ น เลยยั ง คงอยู ท ี ่ ช ั ้ น อย า งเหงาหงอย ส ว นหนู ไ ด ไ ปสอยหนั ง สื อ ชุ ด นี ้ ม าจากสวนโมกข ใ นอี ก หลายเดื อ นให ห ลั ง ได ย ิ น จากครู ว า ให ล องอ า นดู สงสั ย ครู จ ะลื ม บอกว า หยิ บ ทิ ช ชู ม าไว ใ กล ๆ ด ว ยนะครั บ แต ไ ม ท ั น แล ว ล ะ เพราะหนู ใ ช เ สื ้ อ เช็ ด น้ ำ ตาไปเรี ย บร อ ยแล ว เป ย กโชกกก ใครเลยจะคิ ด ว า หนั ง สื อ เล ม นี ้ จ ะพาชี ว ิ ต เรื ่ อ งราวในหนหลั ง ลมหายใจจากอดี ต และ ป จ จุ บ ั น มาบรรจบกั น ในตั ว อั ก ษรที ่ เ รี ย งร อ ยอยู ใ น หน า กระดาษ เรื ่ อ งราวของอาจารย ป ระมวล ดํ า เนิ น ไปขณะที ่ ค วามทรงจํ า ของหนู ก ็ ล อยฟุ ง ขึ ้ น มา อย า งไม ห ยุ ด หย อ น ที ่ เ ห็ น ว า เป น พิ เ ศษอี ก เรี ่ อ งคื อ ยั ง ได ร ั บ รู ถ ึ ง ความรั ก ที ่ อ าจารย ป ระมวลมี ต อ คุ ณ แต ว ภรรยาที ่ ร ั ก สารภาพว า อ า นแล ว อยากจะมี ค นเดิ น เคี ย งข า ง แบบนั ้ น ผู ท ี ่ ร ั ก อย า งไม ค รอบครองหากแต เ ชื ่ อ ใจมั ่ น คงในความรั ก ที ่ ม ี ใ ห ก ั น มี ศ รั ท ธา จาคะ ป ญ ญาและหวั ง ให ค ู ข องตนเติ บ โตในทางจิ ต วิ ญ ญาณ เช น กั น เป น ความสั ม พั น ธ ท ี ่ ง ดงาม จะว า ไปหนู เ คยไปถามท า นสวามี เ รื ่ อ งคู ค รองด ว ยนะ คะ แบบว า เป น เจ า หนู จ ํ า ไม ชอบซั ก ชอบถาม ท า นถามว า จะมี ไ ปทํ า ไม! จบข า วเลย ไปต อ ไม ถ ู ก เลย ไปคุ ย กั บ ท า นสวามี น อกจากจะต อ งพกดิ ก ชั น นาร ไปแล ว ยั ง ต อ งพกสติ ไ ปด ว ย บางคํ า ถามได ย ิ น แล ว แทบตกเก า อี ้ แต ส รุ ป ได ป ระมาณว า เอาตั ว เองให ร อดก อ น อย า งอื ่ น เดี ๋ ย วก็ ม าเอง ดู ซ ิ ว า จะเขี ย นมาเล า จิ ๊ ด เดี ย ว เรื ่ อ งกิ น อาหารอย า งรู ค ุ ณ ค า ไหงไพล ม าเล า นิ ย ายเรื ่ อ งยาวได ไ งนี ่ แต ห นู ว า ครู ค งชิ น แล ว ล ะ แหะแหะ ก็ ข อจบเอาดื ้ อ ๆ แบบนี ้ ล ะกั น ค ะ
13
Ãкº»ÃÐÊÒ· ·Õ ่ ¤ ÃÙ â ¤ФÇÃÃÙ Œ
ÊÒÃѵ¶Ð
โดย เหยี ่ ย วตะวั น ตก ตะวั น ออก µÍ¹ "ÃÐÇѧÈô͡·Õ่Êͧ"
จากฉบั บ ที ่ แ ล ว ได ก ล า วถึ ง ว า เมื ่ อ เรารั บ สิ ่ ง เร า หรื อ ถู ก กระตุ น (ศรดอกแรก)ส ง ผ า น มาทางระบบประสาท เพื ่ อ แปลผลและประมวล ออกมา เป น "ความรู ส ึ ก "นั ้ น มี ร ะบบประสาท2 ระบบที ่ เกี ่ ย วข อ ง คื อ ระบบประสาทรั บ ความ รู ส ึ ก และระบบประสาทส ว นกลาง และเมื ่ อ ระบบ ประสาทส ว นกลางสั ่ ง การให เ กิ ด การตอบสนอง ต อ "ความรู ส ึ ก "นั ้ น ๆ ระบบที ่ ท ำหน า ที ่ ต อ ไปคื อ ระบบประสาทมอเตอร ( motor nervous system)โดยระบบนี ้ ม ี ห น า ที ่ ส ั ่ ง การและควบคุ ม การปฏิ บ ั ต ิ ง านให อ วั ย วะต า งๆ มี ก ารตอบสนอง ต อ ข อ มู ล อย า งเหมาะสม เพื ่ อ รั ก ษาสมดุ ล ของร า งกาย ระบบนี ้ ป ระกอบด ว ยสมอง ส ว นสั ่ ง การส ง มาตามประสาทมอเตอร (motor nerves) ซึ ่ ง อาจเป น ทั ้ ง ระบบประสาท ร า งกาย(somatic nervous system)และระบบ ประสาทออโตโนมิ ก (autonomic nervous system) ส ง มาที ่ อ วั ย วะสำแดงผล(effector organs) ซึ ่ ง ได แ ก ก ล า มเนื ้ อ ลาย กล า มเนื ้ อ เรี ย บ กล า มเนื ้ อ หั ว ใจ และต อ มต า งๆ ปฏิ ก ิ ร ิ ย าตอบสนองที ่ เ กิ ด ขึ ้ น อั ต โนมั ต ิ (reflex) และอยู น อกอำนาจจิ ต ใจ จะเป น การ ตอบสนอง ที ่ ม ี ล ั ก ษณะเฉพาะสำหรั บ สิ ่ ง กระตุ น แต ล ะอย า ง เช น ถ า มี ส ิ ่ ง กระตุ น ที ่ ท ำให เ กิ ด ความเจ็ บ ปวดที ่ ฝ า เท า ในกรณี ข องการเดิ น ไป เหยี ย บหิ น ที ่ แ หลมคม จะทำให เ กิ ด การตอบสนอง ดึ ง เท า ออกมาโดยการทำงานของกล า มเนื ้ อ flexor (superficial reflex) การตอบสนองนี ้ จะเกิ ด ขึ ้ น รวดเร็ ว โดยเราไม ร ู ส ึ ก ตั ว ซึ ่ ง มี ป ระโยชน ใ นการควบคุ ม การทำงานของ ร า งกายเพื ่ อ ให ส ว นต า งๆ ของร า งกายทำงาน อย า งประสานกั น ดี และทำให ส ามารถปรั บ ตั ว ต อ การเปลี ่ ย นแปลงของสิ ่ ง แวดล อ มทั ้ ง ภายใน และภายนอกร า งกายได
ได ม ี ก ารเปรี ย บเที ย บการทำงานของ ระบบประสาทกั บ การทำงานของคอมพิ ว เตอร ซึ ่ ง input ของคอมพิ ว เตอร อ าจเปรี ย บ ได ก ั บ ระบบประสาทรั บ ความรู ส ึ ก และ output เปรี ย บได ก ั บ ระบบประสาทมอเตอร ส ว นการติ ด ต อ ระหว า ง input และ output นั ้ น ถ า เป น คอมพิ ว เตอร อ ย า งง า ย สั ญ ญาณ output ถู ก ควบคุ ม โดยตรงจากสั ญ ญาณ input ซึ ่ ง อาจเปรี ย บได ก ั บ รี เ ฟล็ ก ซ อ ย า งง า ยของ ไขสั น หลั ง (ดั ง ตั ว อย า งข า งต น )
14
ÊÒÃѵ¶Ð แต ถ า เป น คอมพิ ว เตอร ท ี ่ ม ี ค วามซั บ ซ อ นขึ ้ น output จะถู ก กำหนดโดยทั ้ ง สั ญ ญาณ input และข อ มู ล ที ่ เ ก็ บ ไว ใ นหน ว ยความจำ ซึ ่ ง เที ย บได ก ั บ การทำงานชองรี เ ฟล็ ก ซ ท ี ่ ซ ั บ ซ อ นแ ละการทำงานโดยใช ร ะบบประสาทส ว นเหนื อ จาก ไขสั น หลั ง ขึ ้ น ไป คื อ สมองซึ ่ ง ทำหน า ที ่ ร ั บ ข อ มู ล วิ เ คราะห ข อ มู ล แจกแจงเก็ บ ข อ มู ล ไว สำหรั บ อนาคต ถึ ง ตรงนี ้ ถ า ย อ นไปที ค ำกลอนของท า น พุ ท ธทาสใบแรกที ่ ว า เมื ่ อ รู ส ึ ก เจ็ บ ปวด อย า งรวดเร า ก็ ร ู เ ท า ว า "เจ็ บ หนอ" เท า นั ้ น หนา ไม เ กิ ด ยึ ด ว า "กู " เจ็ บ "กู " ทรมาณ นี ้ เ รี ย กว า มี ศ รดอก เพี ย งดอกเดี ย วฯ อาจเปรี ย บได ว า ถ า เรา" รู เ ท า ว า เจ็ บ หนอ เท า นั ้ น หนา" โดยไม ไ ด ม ี ก ารตอบสนองใดๆ (ยกเว น การตอบสนองแบบรี เ ฟล็ ก ซ ) ก็ เ ท า กั บ ว า เราได ห ยุ ด สิ ่ ง เร า นั ้ น ไว ท ี ่ ก ารแปลผล ของระบบประสาทส ว นกลาง ในทางปฏิ บ ั ต ิ ผ ู เ ขี ย นคิ ด ว า คงต อ งฝ ก มี ส ติ ร ู ต ั ว อยู ทุ ก ขณะจิ ต จึ ง จะ"รู เ ท า "ทั น ถึ ง ขั ้ น นั ้ น ได ซึ ่ ง ผู เ ขี ย นยั ง อ อ นด อ ยมากทั ้ ง ในแง ข องประสบกา รณ แ ละความเพี ย รในการปฏิ บ ั ต ิ จึ ง ขอเสนอ ทางเลื อ กแบบผู ท ี ่ เ พิ ่ ง เริ ่ ม ต น ในวิ ถ ี เพื ่ อ ที ่ ว า อาจจะลดการเกิ ด ยึ ด ว า กู " เจ็ บ "หรื อ "ทรมาณ " ลงไ ด บ า ง นั ่ น ก็ ค ื อ การมองโลกในแง ด ี ที ่ ส มั ย นี ้ ใช ค ำว า "คิ ด บวก" หรื อ ในทางธรรมที ่ ล ึ ก ซึ ้ ง ขึ ้ น อี ก คื อ "การปล อ ยวาง" นั ่ น เอง เพราะเมื ่ อ สมองแปลผลว า "ปวด" นั ้ น ความรู ส ึ ก ว า ปวดจะมากหรื อ น อ ย นอกจากจะขึ ้ น กั บ ความ แรงของสิ ่ ง เร า แล ว ก็ ย ั ง ขึ ้ น กั บ การประมวลผลที ่ มาจากความทรงจำ ประสบการณ ท ี ่ ส มองเก็ บ ข อ มู ล ไว ใ นอดี ต และอารมณ ข องเราในขณะนั ้ น อี ก ด ว ย ดั ง ที ่ ท า นพุ ท ธทาสกล า วไว ในคำกลอน บทที ่ ส อง
15
ถ า เกิ ด ความ คิ ด ผิ ด อี ก นิ ด หนึ ่ ง ว า "กู " ถึ ง ทุ ก ข ร า ย ให ห วาดเสี ย ว ยึ ด ว า "กู " ตายแย เป น แน เ ที ย ว ศรดอกเดี ย ว กลายเป น สอง ต อ งกายาฯ โดยธรรมชาติ ระบบประสาทมี ก ารทำงานเพื ่ อ ให ร า งกายรั ก ษาส มดุ ล และตอบสนองต อ สิ ่ ง เร า อย า งเหมาะสม แต เ มื ่ อ ไรก็ ต ามที ่ "กลายเป น สอง" ผลที ่ เ กิ ด ตามมาคื อ การทำงานของประสาทสั ่ ง การ ทั ้ ง ทางระบบประสาทร า งกาย และระบบ ประสาทอั ต โนมั ต ิ ท ี ่ ม ากเกิ น ความจำเป น ก อ ให เ กิ ด อาการไม พ ึ ง ประสงค และผลเสี ย ต อ ร า งกายโดยที ่ เ รารู ต ั ว และไม ร ู ต ั ว ได ยกตั ว อย า ง เช น เมื ่ อ เราถู ก กล า วว า ร า ย ทำให ร ู ส ึ ก ตกใจหรื อ โกรธ ระบบประสาทสั ่ ง การ อาจจะสั ่ ง ให เ ราโต เ ถี ย งหรื อ เดิ น หนี ระบบประสาทอั ต โนมั ต ิ อาจจะทำใหเรา หั ว ใจเต น เร็ ว และแรงขึ ้ น ในชั ่ ว ขณะ และปฏิ ก ิ ร ิ ย านี ้ ควรจะลดลงและกลั บ สปกติ เมื ่ อ สิ ่ ง กระตุ น (การกล า วว า ร า ย)ได ผ า นไป แต ถ า ล ว งไปสองวั น แล ว เรายั ง คิ ด ถึ ง คำกล า ว ว า ร า ยนั ้ น ด ว ย ความรู ส ึ ก โกรธ เสี ย ใจ โมโห ที ่ ไ ม ไ ด ล ดลง หรื อ อาจมากขึ ้ น จากความคิ ด วนเวี ย นหรื อ การ ปรุ ง แต ง ของตั ว เราเอง ผลที ่ อ าจเกิ ด ขึ ้ น ตาม มาเช น กล า มเนื ้ อ ใบหน า หดเกร็ ง คิ ้ ว ขมวด หรื อ ใจสั ่ น รั บ ประทาน อาหารไม ล ง นอนไม ห ลั บ ซึ ่ ง เป น ผลจากระบบ ประสาท ร า งกาย และระบบประสาทอั ต โนมั ต ิ ที ่ ม ากเกิ น ความจำเป น นั ่ น เอง ในตอนต อ ๆไป เราจะมารู จ ั ก การทำงาน ของทั ้ ง ระบบประสาทอั ต โนมั ต ิ และระบบ ประสาทร า งกายให ล ะเอี ย ดขึ ้ น เพื ่ อ ที ่ ว า เราอาจ จะรู เ ท า ทั น "ตั ว เรา"ได เ ร็ ว ขึ ้ น ก็ เ ป น ได อนึ ่ ง ในที ่ น ี ้ ผ ู เ ขี ย นขอใช ค ำว า "ระบบ ประสาทอั ต โมั ต ิ " แทนคำว า "ระบบประสาท ออโตโนมิ ก " พบกั น ใหม ฉ บั บ หน า นะคะ
หนั ง สื อ อ า งอิ ง ประสาทสรี ร วิ ท ยา/ ราตรี สุ ด ทรวง, วี ร ะชั ย สิ ง หนิ ย ม
ÊÒÃѵ¶Ð
µÓÃÒâÂ¤Ð´Ñ ้ § à´Ô Á
photo from http://www.foundationcollection.tumblr.com
½ƒ¡ÁÃä ø â¤Ðãˌ໚¹¡Ô¨Çѵà สรุ ป ใจความสำคั ญ ตอนที ่ แ ล ว ได ว า ปรั ช ญาหรื อ ป ญ ญาญาณที ่ เ กิ ด จากการตระหนั ก รู ช ั ด ในการแยกความแตกต า งระหว า ง ปุ ร ุ ษ ะกั บ ประกฤติ ม ี อ ยู ด ว ยกั น ๗ ขั ้ น ตอน ศั ก ยภาพในการตระหนั ก รู น ี ้ มี ล ั ก ษณะเฉพาะ เหมื อ นกั บ การหยั ่ ง รู คื อ มั น ให ค วามรู โ ดย ตรงโดยปราศจากการทำงานผ า นประสาทสั ม ผั ส ทั ้ ง หลาย ปรั ช ญานี ้ เ กิ ด ขึ ้ น ในขั ้ น สพี ช ะ สมาธิ ต อนต น ซึ ่ ง สามารถให ค วามรู ใ นความจริ ง ที ่ อ ยู เ บื ้ อ งหลั ง สิ ่ ง ต า งๆ หรื อ ปรากฏการณ ธรรมชาติ และมั น ค อ ยๆหยั ่ ง ลึ ก เข า ไปมากขึ ้ น ๆ ในขณะที ่ ก ำลั ง ปฏิ บ ั ต ิ ส มาธิ และในระหว า งที ่ ก ำลั ง ก า วหน า ไปในขั ้ น ต า งๆ ของสมาธิ อั น ได แ ก สพี ช ะ นิ ร พี ช ะ และธรรมเมฆะ ผู ป ฏิ บ ั ต ิ ก ็ จ ะได ร ั บ ความรู จ ากวั ต ถุ ท ี ่ เ ลื อ ก ใช ส ำหรั บ การปฏิ บ ั ต ิ ใ นขั ้ น ของธารณา ธยานะ และสมาธิ ( ๓ ขั ้ น สุ ด ท า ยของมรรค ๘ โยคะ) ซึ ่ ง จะเข า ใกล ค วามจริ ง สู ง สุ ด ยิ ่ ง ขึ ้ น เรื ่ อ ยๆ การเข า ถึ ง ความจริ ง สู ง สุ ด อย า งค อ ยเป น ค อ ยไป นี ้ ป ตั ญ ชลี ก ล า วไว ว า เกิ ด ขึ ้ น ทั ้ ง หมด ๗ ขั ้ น ตอนซึ ่ ง แยกกั น อย า งชั ด เจน ประโยคต อ มาของโยคสู ต รคื อ “โยคางคานุ ษ ฐานาท-อศุ ท ธิ - กษเย ชญานที ป ติ ร -อา-วิ เ วกะ-ขยาเตห ” ๒:๒๘ แปลว า ด ว ยการฝ ก มรรคต า งๆ ของโยคะอย า งถู ก ต อ ง ซ้ ำ ๆ กั น เป น ประจำสม่ ำ เสมอทุ ก วั น จะช ว ย ลดหรื อ ขจั ด ความไม บ ริ ส ุ ท ธิ ์ ท ั ้ ง หลาย และทำให เ กิ ด ความรู ท ี ่ ก ระจ า งชั ด ซึ ่ ง พั ฒ นา ไปถึ ง ขั ้ น ตระหนั ก รู ส ู ง สุ ด ในการแยกความแตก ต า งระหว า งปุ ร ุ ษ ะกั บ ประกฤติ
16
ÊÒÃѵ¶Ð
หลั ง จากการอภิ ป รายพื ้ น ฐานทางปรั ช ญา – อภิ ป รั ช - ญา ของสางขยะ-โยคะแล ว ความ เข า ใจในเรื ่ อ งนี ้ เ ป น ความจำเป น ขั ้ น พื ้ น ฐาน สำหรั บ การฝ ก ปฏิ บ ั ต ิ ม รรค ๘ ของโยคะให ประสบผลสำเร็ จ และมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพ ในประโยค นี ้ ป ตั ญ ชลี ไ ด เ ริ ่ ม อภิ ป รายแนวทางการฝ ก ปฏิ บ ั ต ิ อย า งเป น ระบบของ อั ษ ฏางคโยคะ คำว า อนุ ษ ฐานะ มี ค วามหมายว า การฝ ก เทคนิ ค เฉพาะเจาะจงที ่ จ ะต อ งทำซ้ ำ ๆ แบบเดิ ม เป น กิ จ วั ต ร (ตามความหมายของคำอุ ป สรรคหรื อ คำนำหน า ศั พท “อนุ ” ) โดยปกติ แ ล ว จะฝ ก ทุ ก วั น หรื อ แม แ ต ฝ ก วั น ละหลายครั ้ ง ตามที ่ ผ ู ป ฏิ บ ั ต ิ ส ะดวกและมี โ อ กาส ในประโยคนี ้ ป ตั ญ ชลี ไ ด แ นะนำการฝ ก มรรค หรื อ เทคนิ ค ต า งๆ ของโยคะทั ้ ง หมดที ่ จ ำเป น อย า งสม่ ำ เสมอทุ ก วั น ผลที ่ ไ ด ร ั บ อย า งกว า งๆ ของการฝ ก มรรค ต า งๆ ของโยคะนี ้ ค ื อ จะค อ ยๆลดและในที ่ ส ุ ด จะขจั ด ความไม บ ริ ส ุ ท ธิ ์ ท ุ ก ชนิ ด ให ห มดไป ซึ ่ ง ความไม บ ริ ส ุ ท ธิ ์ ห รื อ ข อ บกพร อ งเหล า นี ้ อ าจจ ะเป น ชนิ ด ใดก็ ไ ด
17
และอาจจะเกี ่ ย วข อ งกั บ ส ว นใดก็ ไ ด ใ นโครงสร า งอั นซั บ ซ อ นทางกาย-จิ ต -วิ ญ ญาณของมนุ ษ ย ใ น ขณะที ่ ค วามไม บ ริ ส ุ ท ธิ ์ ต า งๆ กำลั ง ลดน อ ยลง แสงสว า งแห ง ความรู ภ ายในที ่ เ กิ ด ขึ ้ น จากการตระหนั ก รู ข องป ญ ญาญาณ(ฤตั ม ภรา ปรั ช ญา) ก็ ย ิ ่ ง สว า งขึ ้ น ๆ และยิ ่ ง แหลมคมขึ ้ น ๆ ดั ง นั ้ น ตามที ่ ไ ด อ ธิ บ ายไว ใ นประโยค ๑:๔๔ และ ๒:๒๗ ฯลฯ ว า ผู ป ฏิ บ ั ต ิ จ ะยิ ่ ง เข า ใกล ยิ ่ ง ชั ด เจน และยิ ่ ง เกิ ด ความตระหนั ก รู ใ นความจริ ง ที ่ อ ยู เ บื ้ อ งหลั ง วั ต ถุ ท ี ่ ใ ช ใ นการฝ ก สมาธิ ม ากขึ ้ น เรื ่ อ ยๆ กระบวนการเช น นี ้ เ กิ ด ขึ ้ น จนบรรลุ ถึ ง ขั ้ น วิ เ วกะ-ขยาติ ( หรื อ การตระหนั ก รู ส ู ง สุ ด ในก ารแยกความแตกต า ง ระหว า งปุ ร ุ ษ ะกั บ ประกฤติ ) ซึ ่ ง เป น ขั ้ น ก อ นถึ ง ขั ้ น สุ ด ท า ยของสภาวะไกวั ล ยะ
เอกสารอ า งอิ ง : Karambelkar, P. V. (1986). PATANJALA YOGA SUTRAS Sanskrta Sutras with Transliteration, Translation & Commentary. Lonavla : Kaivalyadhama, p. 229-231.
ÊÒÃѵ¶Ð
á ¤‹ Ê Ò Â Å Á ¾Ñ ´ ¼‹ Ò ¹ á ¤‹ Ê Ò Â Å Á ¾Ñ ´ ¼‹ Ò ¹ ÅÁËÒÂã¨àÁ× ่ Í ¤ÃÙ ‹ ¡ ็ à »š ¹ Í´Õ µ ä»áÅŒ Ç ¨ÐàÍÒÍÐäÃÁÒ¡ÁÒÂ¡Ñ º ¤Ó¾Ù ´ ¡ÃÐ·Ñ ่ § ¤ÇÒÁÃÙ Œ Ê Ö ¡ .. ·Õ ่ à ¡Ô ´ ¢Ö ้ ¹ µÑ ้ § ÍÂÙ ‹ áÅÐ´Ñ º ä»áÅŒ Ç ã ¹ Í ´Õ µ ͹ѵµÒ
18
ÊÒÃѵ¶Ð
ครู ณ ั ฐ ทพั ส ส เพ็ ง กลางเดื อ น (ตุ ก T10) สอนที ่ ส วนโมกข (26/8/55) เงิ น สมทบกิ จ กรรมโยคะในสวนธรรม 26/8/55 ตู บ ริ จ าค จากกิ จ กรรม Yoga Anatomy 30/9/55 - 1/10/55 เงิ น สมทบกิ จ กรรมโยคะในสวนธรรม 3/10/55 คุ ณ กนกวรรณ ชิ น สวนานนท เงิ น สมทบกิ จ กรรมโยคะในสวนธรรม 10/10/55 ครู บ ุ ษ กร แก ว มรกต (บี T12) เงิ น สมทบกิ จ กรรมจิ ต สิ ก ขา 17/10/55 เงิ น สมทบกิ จ กรรมโยคะในสวนธรรม 24/10/55 จากตู บ ริ จ าค ในสำนั ก งาน เดื อ น พ.ย. 55 ÃÇÁ
200 690 1,205 1,090 1,000 1,000 200 400 1,470 2,845 10,100
photo from http://www.foundationcollection.tumblr.com
à´× Í ¹ µØ Å Ò¤Á 2555 ÁÕ ¼ Ù Œ º ÃÔ ¨ Ò¤Ê¹Ñ º Ê¹Ø ¹ ¡Ò÷ӧҹ¢Í§Ê¶ÒºÑ ¹ Ï ´Ñ § ¹Õ ้
19
photo from http://groov.in.th/th/groovblog/433---------------------
Ê¶ÒºÑ ¹ â¤ÐÇÔ ª Ò¡Òà ÁÙ Å ¹Ô ¸ Ô Ë ÁͪÒǺŒ Ò ¹ 201 «ÍÂÃÒÁ¤Óá˧ 36/1 ºÒ§¡Ð» ¡·Á.10240 â·ÃÈÑ ¾ · 02 732 2016-7, 081 401 7744 â·ÃÊÒà 02 732 2811 ÍÕ à ÁÅ yogasaratta@yahoo.co.th àÇ็ º ä«· www.thaiyogainstitute.com